Προδοθηκε ή όχι το Κίνημα του Ναυτικού;

Λόγω των ημερών αναρτάται πάλι κείμενο με στοιχεία που αφορούν το ερώτημα για προδοσία ή όχι του Κινήματος του Ναυτικού τον Μάιο του 1973.[1]

Οι συνωμότες της οργάνωσης για Κίνημα στο Ναυτικό πρόσφεραν περισσότερα με την αποκάλυψη και τις συλλήψεις τους απ’ ότι στην περίπτωση που είχε άλλη τροπή. Αυτή είναι η άποψη του γράφοντος και έχει με άλλο κείμενο εκφραστεί.[2] Ο τρόπος που ένα σημαντικό πλήθος ανθρώπων γνώριζαν για τη σχεδιαζόμενη κίνηση, αφαιρεί από την όλη προσπάθεια το στοιχείο που χρειαζόταν χια να μην αποκαλυφθεί. Τη συνωμοτικότητα, τα μέτρα ασφάλειας, τους κανόνες που έπρεπε να τηρούνται και δεν τηρήθηκαν. Η μαζικότητα της συμμετοχής και η αδιαφορία για τους κανόνες, ιστορικά αυξάνουν παρά μειώνουν τη σπουδαιότητα της όλης κίνησης. Και αφού μιλάμε για ιστορία αποφεύγουμε εικασίες για το τι θα συνέβαινε, εάν το κίνημα εκδηλωνόταν και προχωρούσε μαζικά και με βάση τη σχεδίαση.

Εδώ, αναζητούμε απάντηση στο ερώτημα ΄΄πώς αποκαλύφθηκε η οργάνωση για το Κίνημα του Ναυτικού του Μαΐου 1973΄΄.

Προς τούτο παρουσιάζονται τα ακόλουθα στοιχεία:

• Μικρό χρονικό και σχόλιο για την εξάρθρωση της οργάνωσης.
• Το πόρισμα επιτροπής που συστάθηκε με απόφαση του Υπουργού Άμυνας Ε. Αβέρωφ (ενημερωμένου για την οργάνωση) αμέσως μετά την πτώση της χούντας.
• Αποσπάσματα από επιστολές και συνεντεύξεις αξιωματικών που δίνουν μια χαρακτηριστική πλευρά της όλης κατάστασης που επικρατούσε στο στάδιο της προετοιμασίας του κινήματος.
• Ποιοι ήταν (βάση διασταυρωμένων στοιχείων και μαρτυριών) ενημερωμένοι – μυημένοι στην προετοιμαζόμενη κίνηση και δεν συνελήφθησαν. Εκτιμάται ως πλέον ή βέβαιο πως υπήρχαν και άλλοι που γνώριζαν για τη σχεδίαση (εκτός πρακτόρων της ΚΥΠ, οργάνων άλλων υπηρεσιών του καθεστώτος κλπ).
• Ποιοι συνελήφθησαν και ανακρίθηκαν.

 

 

 

Α.- Χρονικό της εξάρθρωσης

Το πρώτο κύμα συλλήψεων (σαράντα τέσσερις σύνολο) ξεκινά στις 23 και σταματά στις 27 Μαΐου. Οι προσαγωγές βασικά στην ΕΣΑ συνεχίζονται κλιμακωτά με τους περισσότερους (δέκα οκτώ) στις 16 Ιουνίου, τον Μπουζάκη του Ναυτικού στις 20/6, τον Αλεξάκη του στρατού την επομένη και τελευταίους τον Ε. Αβέρωφ, Χρ. Αποσκίτη  και Κ. Αποσκίτη στις 2 Ιουλίου 1973 οπότε και διακόπτονται. Η σύλληψη του Αβέρωφ εντυπωσιάζει αφού ανοιχτά και χωρίς να το κρύβει ήταν ΄΄συνομιλητής΄΄ της χούντας, και άτυπα ΄΄σύμβουλος΄΄ επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής, επί του Κυπριακού κ.λ.π.

Εστιάζοντας στις ενέργειες για πρόληψη του κινήματος, βλέπουμε πως η ΕΣΑ συμμετέχει στον αποκλεισμό των προσβάσεων στην περιοχή ναυστάθμου Σαλαμίνας και εκεί προβαίνει σε συλλήψεις. Παρατηρούμε πως ο μηχανισμός της χούντας λειτούργησε ταχύτατα, οργάνωσε ελάχιστους σε ομάδες με αποφασισμένους αξιωματικούς πιστούς οπαδούς του καθεστώτος, και προέβη όχι στην αποτροπή του κινήματος αλλά στη συγκέντρωση /σύλληψη των ΄΄συνωμοτών΄΄. Διότι ήδη η συνθηματική λέξη ΄΄Σοφοκλής΄΄, που είχε καθοριστεί για ακύρωση του κινήματος, κυκλοφορούσε από την παραμονή της 22ας.

Σωστά ενεργώντας οι αρμόδιοι του καθεστώτος, φρόντισαν να μάθουν οι ΄΄συνωμότες΄΄, πως γνώριζαν τον ακριβή χρόνο για το σχεδιαζόμενο ΄΄κίνημα΄΄ και πέτυχαν την αποτροπή του με ευκολία.

Παρατηρούμε πως προβάλλεται ότι στελέχη τρίτης σειράς συσκέπτονται, αποφασίζουν και δρουν για εξάρθρωση μιας οργάνωσης τέτοιας εκτάσεως. Δεν πείθουν όμως, ούτε οι επίσημες ανακρίσεις /καταθέσεις στον Σκεμπέα, πως αυτή η υπόθεση δεν απασχόλησε σε ανώτερα επίπεδα το καθεστώς. Εάν εξαιρεθούν ο Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, ο Α/ΓΕΝ Μαργαρίτης και ο Αρχηγός Στόλου Αραπάκης, που εμπλέκονται σε προχωρημένη φάση και στο πρώτο διερευνητικό στάδιο το πρωί της 23^ης Μαΐου στο ναύσταθμο, πουθενά δεν εμφανίζονται άλλα ανώτερα στελέχη της ΄΄επαναστάσεως΄΄.

Όσοι φρόντισαν, με πρώτον το Μαργαρίτη, να δοθεί η υπόθεση στο στρατό, γνώριζαν πολύ καλά πως το ΕΑΤ/ΕΣΑ θα βασάνιζε, θα τρομοκρατούσε και θα ταλαιπωρούσε τους ΄΄συνωμότες΄΄ όπως και έγινε. Ο Αραπάκης σε ένα χρόνο από τα γεγονότα αυτά στέλνει συγχαρητήρια στους επανερχόμενους αξιωματικούς με τη μεταπολίτευση, που ο ίδιος παρέδιδε στα χέρια βασανιστών τού καθεστώτος.

Μία εβδομάδα μετά την αποκάλυψη της οργάνωσης αποστρατεύθηκε ο Μαργαρίτης από Α/ΓΕΝ και ανέλαβε ο Αραπάκης. Ο τελευταίος παρέμεινε Αρχηγός του Ναυτικού και έξι μήνες μετά τη μεταπολίτευση, προς επιβράβευση του ρόλου που έπαιξε τις ημέρες της κρίσης του Κυπριακού και της πτώσης της χούντας.

 

Β.- Έκθεση επιτροπής Αβέρωφ

Παρατίθεται πιο κάτω έκθεση επιτροπής και στη συνέχεια αποσπάσματα από συνεντεύξεις και μαρτυρίες που αφορούν το επίμαχο θέμα. Ήτοι του τρόπου που η οργάνωση για Κίνημα στο Ναυτικό  έγινε γνωστή πολύ πριν εκδηλωθεί ήτοι προδόθηκε / καταγγέλθηκε / αποκαλύφθηκε σε υπηρεσίες του καθεστώτος ή και σε τρίτα πρόσωπα εκτός των μυημένων.

 

«ΕΚΘΕΣΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΕΩΣ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΩΣ

 

Την 22αν Μαΐου 1976, κατόπιν προτάσεως του ΥΕΘΑ, -. Ε. Αβέρωφ- Τοσίτσα, συνεκροτήθη επιτροπή εκ των :

• Πλοιάρχου Α. Γκιόκεζα
• Πλοιάρχου Α. Σέκερη
• Αντιπλοιάρχου ε.α. Ι. Σταθόπουλου, Βουλευτού
• Αντιπλοιάρχου Σ. Σωτηρόπουλου
• Υποπλοιάρχου ε.α. Ε. Μπουζάκη

Εις την οποίαν ανετέθη το έργον της διερευνήσεως των συνθηκών αποκαλύψεως και εντοπισμού των καταδοτών του Κινήματος του Ναυτικού, του Μαΐου 1973.

2.- Η επιτροπή, συνελθούσα εις πρώτην σύσκεψιν ευθύς μετά την συγκρότησίν της, καθόρισε το γενικόν σχέδιον ενεργείας των μελών της. Τούτο περιελάμβανε:

• Εξέτασιν της νομικής υποστάσεώς της
• Κατανομήν επί μέρους έργου διερευνήσεως
• Καθορισμόν περιοδικών συναντήσεων, ανταλλαγής απόψεων και συντονισμού ενεργειών.

 

3.- Κατ’ αρχήν εξητάσθη η νομική υπόστασις της επιτροπής. Προς τούτο τα δύο πρώτα εκ των μελών της επεσκέφθησαν εις το γραφείον του τον Δι-. Σύμβουλον (Tαγματάρχην) Μιχ. Ζούβελον, συνεζήτησαν το θέμα και εζήτησαν τη συμβολήν του εις το αναληφθέν έργον. Εκ της διεξαχθείσης συζητήσεως, προέκυψε ότι η επιτροπή ουδεμίαν νομικήν υπόστασιν ηδύνατο να έχει, διά τον απλούστατον λόγον, ότι δεν ηδύνατο να εξαναγκάσει οιονδήποτε, ο οποίος εγνώριζεν κάτι σχετικόν, να το αναφέρει.. Επί πλέον δε και εάν ακόμη επροθυμοποιείτο οιοσδήποτε να το πράξη, θα ηδύνατο να το αναιρέσει, όταν η πληροφορία ήρχετο εις την δημοσιότητα.

4.-Από πλευράς ουσίας, ο Ταγματάρχης Μ. Ζούβελος, τόσον  κατά την πρώτην συνάντησιν, όσον και εις ετέρας δύο συναντήσεις, αι οποίαι ηκολούθησαν, δεν ηδύνατο να παρέξει άξια λόγου στοιχεία, τα οποία θα ήτο δυνατόν να υποβοηθήσουν την επιτροπήν. Ουδέν επίσης άξιον λόγου στοιχείον ηδυνήθη να παρέξη και ο Ταξίαρχος Γρ. Σκεμπέας ο οποίος είχεν, κατά το 1973, εκτελέσει την σχετικήν προανάκρισιν εις ΕΑΤ/ΕΣΑ.

5.- Περαιτέρω η επιτροπή διεπίστωσεν αδυναμίαν προσεγγίσεως ωρισμένων ατόμων, ως οι τέως Ταγματάρχαι Χατζηζήσης, Σπανός, Ταγμ. Γκίζας και άλλοι οι οποίοι λογικώς απετέλουν «το κλειδί» του θέματος. Ως εκ τούτου, η δραστηριότης της επιτροπής, εκ των πραγμάτων, περιωρίσθη εις την προσπάθειαν αναζητήσεως ατόμων, τα οποία συμπτωματικώς εγνώριζαν κάτι σχετικόν και την συρραφήν των συναφών γεγονότων.

6.- Εκ των συλλεγέντων στοιχείων, προέκυψαν τα ακόλουθα: Την μεσημβρίαν της 21^ης Μαΐου 1973 οι ιδιώται Σ. Σοφιανόπουλος και Πουρνάρας συνηντήθησαν μετά του τότε Αντισυτνταγματάρχου Ι. Μπραβάκου και τον πληροφόρησαν ότι φίλος των αρχιτέκτων τους είχε μόλις προ ολίγου ειδοποιήσει ότι από γνωστήν του κυρίαν, συνδεομένην με Αξιωματικόν του Ναυτικού, του ελέχθη ότι την επομένην είχε αποφασισθεί να αποπλεύσουν τα πλοία από το Ναύσταθμο και να κινηθούν δι’ ανατροπήν της κυβερνήσεως. Δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθεί ποία η σχέσις μεταξύ των ως άνω αναφερομένων, αλλά ούτοι εφαίνοντο να είναι βέβαιοι διά την αλήθειαν της πληροφορίας των και προσεπάθησαν να πείσουν τον Μπραβάκον περί αυτού. Οι αυτοί ως άνω ιδιώται, εζήτησαν και συνηντήθησαν το απόγευμα της ιδίας ημέρας, μετά του Ταγματάρχου τότε Γ. Παπαμελετίου, εις τον οποίον ενέφεραν τας ιδίας πληροφορίας. Ο Αντισυνταγματάρχης νυν Γ. Παπαμελετίου, μετά του οποίου η επιτροπή συνηντήθη και συνεζήτησεν, με προθυμίαν μάς ενημέρωσε περί των ανωτέρω. Ούτος είχε τότε ενημερωθεί περί της προηγουμένης συναντήσεως μετά του Μπραβάκου καιι δεν έδωσε ο ίδιος περαιτέρω συνέχεια. Ενθυμείται ότι οι ως άνω ιδιώται είπον ότι η αντίδρασις του Μπραβάκου ήτο ότι «σε τι δίλλημα με βάζετε τώρα». Ανεξαρτήτως των ανωτέρω, εις την επιτροπήν περιήλθεν ενυπόγραφος επιστολή (μη επιθυμούντος τη δημοσιότητα ατόμου) όστις κατά Απρίλιον 1974 υπηρέτει εις Καβάλαν, ως επιτελάρχης ΧΙ Μερ. και του είχε λεχθεί ότι «οι μετοχές του Μπραβάκου ανέβηκαν διότι πρόδωσε το Κίνημα του Ναυτικού».

7.- Βεβαίως ο Μπραβάκος υπηρέτει το τότε καθεστώς της δικτατορίας και ήτο φυσικόν να ενεργήσει προς την κατεύθυνσιν της ενημερώσεως του ΕΑΤ/ΕΣΑ. Αλλά ως γνωστόν, μία πληροφορία, δεν είναι αρκετή, για να τεθεί ο μηχανισμός της ασφαλείας προς κινητοποίησιν. Απαιτείται διασταύρωσις. Ο μηχανισμός λοιπόν εκινήθη προς την κατεύθυνσιν της διασταυρώσεως. Τούτο φαίνεται να επετεύχθη διά του Ψαριάδη. Ο τότε Ανθυπασιστής ΤΗΛ. Ψαριάδης υπηρέτει εις Α/Τ ΘΕΜΙΣΤΟΚΞΛΗΣ. Ολίγας ημέρας προ της 22ας Μαΐου είχε προσεγγίσει και ενημερώσει ο Αντιπ0λοίαρχος Γ. Καραμήξτσος, όστις ανήκε εις την ομάδα καταλήψεως του Α/Τα ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ. Ο Ψαριάδης δεν εγνώριζεν λεπτομερείας του κινήματος. Εγνώριζε όμως ότι θα έπρεπε να ευρίσκεται εις το πλοίον του το βράδυ της 22ας και ότι εκ των εκεί υπηρετούντων αξιωματικών συμμετείχον ο Πλωτάρχης Δ. Δεσύλλας και ο Υποπλοίαρχος Π. Παπαδόπουλος, αμφότεροι τεχνικοί. Οι τρεις αυτοί αξιωματικοί, ήτοι Καραμήτσος, Δεσύλλας και Παπαδόπουλος, ήσαν εκ των πρώτων οι οποίοι συνελλήφθησαν και ανεκρίθησαν από ΕΑΤ/ΕΣΑ. Ο Αντιπλοίαρχος Καραμήτσος, μετά την αποφυλάκισίον μας κατόρθωσε και συνήντησε τον Ψαριάδη, ο οποίος σημειωτέον απέφευγε την συνάντησιν. Ούτος λοιπόν διηγήθη ως εξής περίπου τα συμβάντα:

«Το απόγευμα της 22ας ετηλεφώνησε εις το πλοίον του ( ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ) να ερωτήσει δήθεν κάτι και του ελέχθη ότι είχε σημανθεί ανάκλησις του προσωπικού και ότι έπρεπε να είχε επιστρέψει εκεί. Από το τηλεφώνημα αυτό ειδοποιήθη η ΕΑΤ/ΕΣΑ και τον συνέλαβαν. Εις τα γραφεία όπου ωδηγήθη, ανέφερε όλα όσα εγνώριζε».

Η διοίγησίς του φαίνεται εκ των πραγμάτων ότι δεν ανταποκρίνεται πλήρως εις την πραγματικότητα και κυρίως εις το πρώτον μέρος της. Η πλέον πιθανή εκδοχή είναι ότι, επειδή ήσαν γνωσταί αι πεποιθήσεις του από άλλους Υπαξιωματικούς, κάποιος εξ αυτών θα τον ηρώτησε σχετικά. Ούτος, φοβηθείς τας συνεπείας, προσεφέρθη αμέσως να καταθέσει όσα εγνώριζε εις ΕΑΤ/ΕΣΑ. Αλλά δεν δικαιολογείται ότι μόνον αυτός δεν εκρατήθη εις ΕΣΑ ουδέ διώχθη ή ανεφέρθη καν καθ’ όλην την  περίοδον εκείνην. Η εκδοχή της κατά τινα τρόπον αυθορμήτου καταθέσεώς του ενισχύεται και από την μνημόνευσιν την οποίαν έκανε ο τότε αρχηγός του Ναυτικού, εις ομιλίαν του προς Αξιωματικούς του Α.Ν., ότι «ένας Υπαξιωματικός ενημέρωσε την υπηρεσίαν κλπ.» Προσέτι δε και διότι ανάκλησις του προσωπικού δεν είχε διαταχθεί το απόγευμα της 22ας.

8.- Η επιτροπή διερεύνησεν επίσης το θέμα της επιστολής ποροειδοποιητικής επιστολής εις τον Πλοίαρχον Σ. Αργυρίου προ της 21^ης Μαΐου. Ανεζητήθη τυχόν σύνδεσις του αποστολέως της με διαβίβασιν πληροφοριών της ΕΣΑ. Δυστυχώς δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθή κάτι το σχετικόν. Πάντως, το περιεχόμενον της επιστολής/σημειώματος δεικνύει ότι ο συντάκτης εγνώριζε λεπτομερείας περί του καθορισθέντος χρόνου εκδηλώσεως του κινήματος, πολύ πριν οιαδήποτε πληροφορία φθάσει εις ΕΣΑ/ΕΑΤ. Ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να είναι άτομον μη μυημένον, το οποίον, εκ φόβου ή ετέρας αιτίας προσεπάθησε να αποτρέψει την εκδήλωσιν.

9.- Εξητάσθησαν προσέτι πληροφορίαι τινές, προερχόμεναι από Αμερικανούς Αξιωματικούς, υπηρετούντας τότε εις Συμμαχικά Στρατηγεία του ΝΑΤΟ εις Ιταλίαν και Βέλγιον. Ανεφέρθησαν δύο τοιαύται περιπτώσεις κατά τα οποίας Αμερικανοί, κατά συζήτησιν με Έλληνας Αξιωματικούς του Ναυτικού, πρό της καθορισμένης ημερομηνίας εκδηλώσεως του κινήματος, είχον αναφέρει ότι:

«Το Ναυτικό είναι έτοιμο να κινηθεί εναντίον της Κυβερνήσεως».

Ταύτα δεικνύουν ότι η Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών είχεν πληροφορίας περί της κινήσεως του Ναυτικού. Ουδεμία ένδειξις όμως προέκυψε ότι τας πληροφορίας αυτάς τας είχον διαβιβάσει εις το καθεστώς των Αθηνών, ή ότι μια εάν ακόμα είχον διαβιβασθεί δεν είχον ληφθεί σοβαρά υπόψιν, καθόσον τας τελευταίας προ της ημερομηνίας εκδηλώσεως του κινήματος ημέρας, το καθεστώς εθεώρει ότι εις το Ναυτικόν δεν υπήρχεν φόβος κινήματος και ότι η όλη αναταραχή περιορίζετο μόνον εις συζητήσεις και δυσαρέσκειαν. Εν κατακλείδι, η επιτροπή κατέληξε εις τα ακόλουθα συμπεράσματα:

• Μέχρι της μεσημβρίας της 21ης Μαΐου η ΕΣΑ/ΕΑΤ ουδεμία γνώσιν είχε περί κινήματος Ναυτικού.
• Περί την μεσημβρίαν της ημέρας εκείνης, διεβιβάσθη η πληροφορία την οποίαν έλαβε ο Μπραβάκος.
• Εκινήθη ο μηχανισμός εξακριβώσεως και την πρωΐαν της επομένης επετεύχθη διασταύρωσις διά των αναφερθέντων υπό του Ψαριάδη.
• Επιβεβαίωσις εγένετοι διά παρακοκλουθήσεως των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων των Κυβερνητών και άλλων τινών εκ των μυημένων Αξιωματικών.

10.- Διά την επιβεβαίωσιν των συμπερασμάτων της επιτροπής και την πλήρη διαλεύκανσιν του θέματος, προτείνεται η διενέργεια επισήμου ανακριτικής ενεργείας. Ο ανακριτής, ο οποίος κατά την επιτροπήν θα πρέπει να είναι ένας εκ των αρχαιοτέρων Μαχίμων Αξιωματικών κατά προτίμησιν ο αρχαιότερος τότε εν ενεργεία, περιβεβλημένος την ισχύν της επισήμου Αρχής, θα δυνηθή να διελευκάνη πλήρως το θέμα. Καθ ημάς, απαιτείται όπως κληθούν και καταθέσουν όσα σχετικά γνωρίζουν οι:

• Χατζηζήσης
• Σπανός
• Γκίζας
• Μπραβάκος
• Παρασκευάς Ιωαννίδηης
• Σοφιανόπουλος (ιδιώτης)
• Πουρνάρας (ιδιώτης)
• Παλλαΐνης
• Αραπάκης
• Δαδιώτης

Ως και οιοσδήποτε έτερος, συνδεόμενος προς την εξεταζομένην υπόθεσιν.

 

 

Αποδέκται:

-. Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσα

Υπουργόν Εθνικής Αμύνης

 

Κοινοποίησις:

Άπαντας τους συλληφθέντας διά συμμετοχήν εις Κίνημα Ναυτικού Μαΐου 1973»

 

 

 

Γ.-Στοιχεία από επιστολές και  συνεντεύξεις

 

• Από επιστολή Υποναυάρχου Μιλτ. Παπαθανασίου (Πως Προδόθηκε το Κίνημα του Ναυτικού, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 5-7-2003 στη σ.55) και χαιρετισμού του αντιπλοιάρχου ε.α. Ι. Σταθόπουλου (Ναυτική Επιθεώρηση ΙΟΥΛ -ΑΥΓ 2002, σ. 338).

 

Στην επιστολή ο επιστολογράφος επισημαίνει πως ο Καμαρινέας κυβερνήτης του Α/Τ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ μετά τις συλλήψεις, διηγούταν στον ύπαρχό του Πατεράκη και ο τελευταίος στον Παπαθανασίου ότι «…ο Ψαριάδης πήγαινε επί μέρες στο γραφείο του ταξίαρχου Μιχ. Παρασκευά Ιωαννίδη (όχι του γνωστού δικτάτορα) που ήταν διευθυντής του γραφείου του Γ.Παπαδόπουλου και ζητούσε επιμόνως να τον συναντήσει…το Σάββατο 19 Μαΐου επικαλέσθηκε ζήτημα ζωής ή θανάτου, οπότε αναγκάσθηκαν να τον ακούσουν…».

Για τον ίδιο ΄΄αρχικελευστή τηλεγραφητή΄΄ κάνει λόγο στον χαιρετισμό του στις 23 Μαίου 2002 επί του Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ και ο αντιπλοίαρχος ε.α. Ι.Σταθόπουλος με την ιδιότητα του τ. Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας και στελέχους της οργάνωσης, επισημαίνοντας σε άτυχη μάλλον έκφραση πως «…το ότι έγινε γνωστό στους δικτάτορες μία ή δύο μέρες προ της εκδηλώσεως, οφείλεται το πιθανότερο σε προδοσία κατωτέρου προσωπικού…».

 

• Απο συνέντευξη Π. Νικολόπουλου (Δ/ντη Α2 ΓΕΝ επί δικτατορίας)

 

-.              … Ο Κιοσσές γίνεται γνώστης του κινήματος του ναυτικού σε κάποια φάση, πριν γίνουν οι συλλήψεις;

Ν.            Το ήξερα εγώ από μήνες πριν, το κίνημα του ναυτικού, και ποιοι ήταν και ποιοι δεν ήταν, και κάθε τόσο φρόντιζα να τους ειδοποιώ, να πάψουν να κάνουν βλακείες….

-.              Πριν κύριε Νικολόπουλε, είπατε πριν από μήνες το ξέρατε. Πώς το ξέρατε;

Ν.            Και στο Σταθόπουλο του είχα πει να πει στον Καναβαριώτη και σε κάτι άλλους που συγκεντρώνονταν και κάναν αυτά, βάλαμε στου Παναγιωταρέα προκηρύξεις ότι έχουν εντοπιστεί και τέτοια… εμείς στο ναυτικό δεν θέλαμε … και το ξέραμε ότι το κίνημα το είχαν αναβάλει, αλλά ένας υπαξιωματικός δικός τους πήγε το ανέφερε στο διευθυντή του Παπαδόπουλου.

-.              Ποιος; Αυτός ο Ψαριάδης;

Ν.            Δεν ξέρω. Εγώ ούτε τον ξέρω. Του το ανέφερε και μας φώναξε αυτός και λέει «το ναυτικό απόψε θα κάνει κίνημα» και τέτοια…..

-.              Ποιος σας φώναξε;

Ν.            Με φώναξε εμένα ο διευθυντής του γραφείου του Παπαδόπουλου.

-.              Αυτά στις 23 Μαΐου. Πριν φτάσουμε εκεί. Εσείς είπατε ότι μήνες πριν ξέρατε……

Ν.            Ότι κινούντο, τι λένε, όχι μόνο αυτό, και γκόμενες, γυναίκες, σύζυγοι, που ….. άλλοι τα λέγανε, δηλ. το ναυτικό όπως ξέρεις είναι της αρβύλας..

-.              Κύριε Νικολόπουλε μην το ξευτελίσουμε το κίνημα του ναυτικού. Μήνες πριν είπατε ότι ξέρατε για το κίνημα. Αφήστε τις γκόμενες, άντρες ήταν, γαμούσαν.

…

Ν.            Σου λέω, το ναυτικό είμαστε μια κλειστή τέτοια και ότι τέτοια γίνονται, είναι γνωστά. Μετά, μερικοί που ενήργησαν, άλλοι ήταν κύριοι και δεν ανέφεραν τίποτα, είπαν ότι δεν δέχονταν, δεν ανέφεραν, άλλοι τα ανέφεραν.

-.              Τα ανέφεραν πού;

Ν.            Τα ανέφεραν στους κυβερνήτες τους, στις υπηρεσίες τους… το τέτοιο ήταν γνωστό. Αλλά το ναυτικό δεν θέλαμε να γίνει τίποτα διότι θα ήταν εις βάρος μας, όλου του ναυτικού …

-.             Είπατε ότι μήνες πριν γίνουν οι συλλήψεις στις 23 Μαΐου του 73 ξέρατε εσείς, αντιπλοίαρχος ή πλοίαρχος, διευθυντής του Α2 του ΓΕΝ ότι, ετοιμάζεται το κίνημα και τους προειδοποιούσατε. Πώς το ξέρατε;

Ν.            Πως το ήξερα… οι κινήσεις, της υπηρεσίας πληροφοριών έχουνε πληροφορίες για κινήσεις, πράκτορες και αυτά……

-.              Συγκεκριμένα…..

Ν.            Συγκεκριμένα, πώς δουλεύουν οι υπηρεσίες πληροφοριών;

-.              Πώς δουλεύουν;

Ν.            Με συλλογή πληροφοριών.

-.              Δηλαδή πώς;

Ν.            Τι πώς; Όπως δουλεύουν όλες οι υπηρεσίες πληροφοριών ή πολεμικών ή οτιδήποτε, οτιδήποτε πληροφορία έρχεται, διερευνάται, διασταυρώνεται…

-.              Το κίνημα του ναυτικού, μήνες πριν γίνουν οι συλλήψεις, εσείς το ξέρατε, το ξέρατε από τις υπηρεσίες πληροφοριών; Δηλαδή άνθρωποι του ναυτικού, που ήταν μέσα στο κίνημα, σας δίνανε πληροφορίες;

Ν.            Όχι, μπορεί να ήταν υπαξιωματικοί αυτοί, μπορεί να ήταν, όχι του κινήματος αλλά φίλοι που οι άλλοι ήτανε, γιατί οι αξιωματικοί μιλάνε.

-.              Μιλούσανε οι αξιωματικοί του κινήματος για το κίνημα;

Ν.            Ε, βέβαια μιλούσανε.

-.              Σε ποιους μιλούσανε;

Ν.            Σε άλλους συναδέλφους προσπαθώντας να τους μυήσουνε, οι οποίοι δεχόντουσαν ή δεν δεχόντουσαν…

-.              Κύριε Νικολόπουλε ξέρετε ότι οι υπηρεσίες της ΚΥΠ γνώριζαν για το κίνημα επίσης μήνες πριν, που το γνωρίζατε και εσείς;

Ν.            Μα με την ΚΥΠ συνεργαζόμαστε, και από εκεί παίρναμε πληροφορίες.

-.              Παίρνατε πληροφορίες από την ΚΥΠ από αξιωματικούς του στρατού προφανώς;

Ν.            Όχι, γιατί πολλές φορές στην ΚΥΠ υπήρχαν αξιωματικοί του ναυτικού που έδιναν εκεί πληροφορίες.

-.              Ανεξάρτητοι δηλαδή, όχι υπηρετούντες στην ΚΥΠ, γιατί στην ΚΥΠ είναι δύο θέσεις.

Ν.            Όχι υπηρετούντες, άλλοι. Η ΚΥΠ είχε δημιουργήσει και αυτή δίκτυα…

-.              Δικά της στα οποία υπήρχαν και εν ενεργεία του ναυτικού;

Ν.            Ναι, τους οποίους πιθανώς τους φανταζόμουνα χωρίς να ξέρω ποιοι ήτανε, αλλά ξέρω ότι υπήρχανε, αλλά η κάθε ΚΥΠ, όπως και τώρα ακόμα, έχει διαφόρους πράκτορες και μέσα στις ένοπλες δυνάμεις από διαφόρους, οι οποίοι θέλουν να δίνουν πληροφορίες ή πιστεύουν ή δεν πιστεύουν ή οτιδήποτε και σε πολιτικές υπηρεσίες και παντού υπάρχουν..

-.              Θέλετε να με πείσετε ότι εσείς Α2 του ΓΕΝ δεν ξέρετε ποιοι αξιωματικοί του ναυτικού δίνανε πληροφορίες στην ΚΥΠ; Δεν θέλετε να τους πείτε.

Ν.            Ναι, σου λέω…….

-.              Η ΚΥΠ γνώριζε για το κίνημα του ναυτικού; Αξιωματικοί του στρατού ξηράς που υπηρετούσαν στην ΚΥΠ έδιναν πληροφορίες σε αξιωματικούς του κινήματος, όχι μόνο σε εσάς, ότι ξέρει η ΚΥΠ για το κίνημα; Εσείς τι έχετε να πείτε για όλη αυτή την κατάσταση; Ο Σταματελόπουλος και η ομάδα του τι ρόλο έπαιζε σε όλη αυτή την υπόθεση;

Ν.            Ο Σταματελόπουλος και η ομάδα του που ήταν μετά… Αναγνωστόπουλος, Κιοσσές και τέτοια, μάλλον με αυτήν την ομάδα…

-.              Ποιοι δηλαδή;

Ν.            Δεν τους ξέρω ακριβώς…

-.              Ο Γκιόκεζας ήταν;

Ν.            Ήταν, όλοι αυτοί που ήταν με τον Περβαινά κατά κάποιο τρόπο είχαν επαφές με το Λέκκα και το Σταματελόπουλο……

Ν.            Ξέραμε ότι είχε σταματήσει…

-.              Ότι είχε αναβληθεί;

Ν/            Ναι, αλλά λόγω ότι μας επίεζε ο διευθυντής του γραφείου…

-.              Ποιος διευθυντής;

Ν.            Ο γραφέας του Παπαδόπουλου, γιατί του είχε πει αυτός ο αξιωματικός ότι το κίνημα θα γίνει.

-.              Ο Κούβαρης σας πίεζε;

Ν.            Όχι, ο διευθυντής του γραφείου. Ο Κούβαρης τι δουλειά είχε; Ήταν υπασπιστής.

-.              Και τι σας έλεγε αυτός;

Ν.            Είπε ότι είχε πληροφορίες ότι απόψε θα γίνει το κίνημα και όντως μερικοί κατεβήκανε, γιατί το ανέβαλαν η ηγεσία και δεν είχαν ειδοποιήσει τους κατώτερους ότι … και επανήρχοντο οι άνθρωποι, πολλοί που δεν ξέρανε, επανήρχοντο στα πλοία τους. Σημαιοφόροι, ανθυποπλοίαρχοι…

-.              Εσείς τον παίρνετε τον Παππά στο τηλέφωνο και του λέτε άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε……»Νικολάκη τι έχεις να κάνεις;» και κάτι τέτοιο;… …………..

-.              Ο Αβέρωφ δεν έδινε πληροφορίες στη δικτατορία για το κίνημα;

Ν.            Έδινε, ναι.

-.              Έδινε; Το ξέρετε ή όχι;

Ν.            Έδινε. Εδώ πέρα γινόντουσαν………………

Ν.            Μέσα σε αυτούς που μαρτύρησαν ήταν … και ο Αβέρωφ…

-.              Ένα λεπτό, είστε ιστορικό πρόσωπο. Ο Αβέρωφ τους «Ελεύθερους Έλληνες»; Προσέξτε.

…….

 

 

• Στοιχεία από συνέντευξη με τον Υποπλοίαρχο ε.α. Νίκο Κιοσσέ

 

………….

-.              Κατατέθηκε στη δίκη σας από μάρτυρα υπεράσπισης ότι, ήσασταν μυημένος στο κίνημα του ναυτικού. Αυτό δεν μπορείτε να το αμφισβητήσετε. (σ.σ. Για τη σχέση του Κιοσσέ με την οργάνωση του κινήματος του ναυτικού αναφέρουν οι συνεντεύξεις Γουλέα και Πετρόπουλου και οι καταθέσεις στον Σκεμπέα των Σταθόπουλου, Σίδερη, Λυμπέρη και Μανιάτη).

Πάμε στα του κινήματος. Εγώ δεν αντιδικώ μαζί σας.

ΚΙ.          Απλώς λέω ότι εγώ, το ότι υπήρχε κάποια κίνηση εναντίον κλπ το ήξερα. Αλλά το πότε θα γίνει, ποιο ήταν το διευθυντήριο, ποιους βάλανε, γιατί τους φτιάξανε…

-.              Μόλις είπατε ότι, ήξεραν όλοι ότι υπάρχει κάτι και θα γίνει κάτι. Ποιοι όλοι;

ΚΙ.          Το συζητούσαν στις καφετέριες, στα μπαρ. Το λέγαν, υπήρχε αντίδραση του κόσμου. ….

-.              Πάμε στα γεγονότα, σε αυτό το οποίο λένε «κίνημα». Όντως δεν εκδηλώθηκε αυτό που σχεδίαζαν. Τι σχεδίαζαν να κάνουν. Όπως και αρκετοί άλλοι που είπατε ότι το ήξεραν, το ξέρατε κι εσείς. Να μου απαντήσετε εάν είχατε πάει με τον Πετρόπουλο μαζί και ειδοποιήσατε τον Αριστείδη τον Κολιγιάννη… Αυτήν την υπόθεση, την οργάνωση την πλατιά, μικρή, καλή, κακή… που έγινε στο ναυτικό κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Να την λέμε ΄΄κίνημα΄΄, δεν ξέρω και τι άλλη λέξη να χρησιμοποιήσω, αυτό το πράγμα που δεν εκδηλώθηκε…

ΚΙ.          Η τάση προς κίνημα…..

-.              Τι γνωρίζατε γι’ αυτό το θέμα;

ΚΙ.          Εγώ ήμουν στην Κρήτη τότε, τοποθετημένος στην Κρήτη. Υπήρχε όντως μια ανησυχία γενική για το τι γίνεται, πού πάει η κατάσταση. Διότι η κατάσταση δεν πήγαινε πουθενά και φαίνεται ότι ορισμένοι αξιωματικοί αποφάσισαν ότι πρέπει να ενεργήσουν. Τώρα με εντολή των πολιτικών; Με ανοχή των πολιτικών; Με συνδρομή των πολιτικών; Με συνεργασία με τους πολιτικούς; Δεν ξέρω με τι γιατί εγώ δεν ήμουν αμέσως μπλεγμένος. Όντως είχα πάει στον μακαρίτη τον Κολιγιάννη μαζί με τον… αλλά ο λόγος ήταν ότι ο Πετρόπουλος ήξερε μου φαίνεται πιο πολλά από μένα. Και δηλώνω ότι «μην κάνετε κάτι χωρίς να υπάρχει πιθανότητα επιτυχίας», αυτός ήταν ο λόγος. Δεν ήταν ο λόγος να τους αποτρέψουμε ή να τους πούμε να μην κάνουν, ή να κάνουν, τους είπαμε να μην αποτύχει διότι τελικώς απέτυχε, δεν έγινε τίποτα.

….

-.              Ο Πετρόπουλος από πού το ήξερε;

ΚΙ.          Δεν γνωρίζω, δεν μπορώ να ξέρω από πού το ήξερε. Αλλά ήταν φήμη αυτή, διάχυτη… δηλαδή μη μου πουν ότι δεν ήξεραν ότι, αυτό το πράγμα ήταν να γίνει. Δεν υπήρχε άνθρωπος στο ναυτικό που να μην ήξερε ότι το ναυτικό είναι εναντίον του Παπαδόπουλου και σκέπτεται να κάνει κάτι. Τι θα κάνει; Δεν το ήξερε κανένας, αλλά δεν μπορούν να μας κοροϊδεύουν τώρα ότι, δεν το ήξερε κανένας.

-.              Εσείς από πού είχατε μάθει ότι οργανώνουν κάποια κίνηση με το στόλο;

ΚΙ.          Δεν ήταν με το στόλο, εγώ δεν είχα μάθει με το στόλο. Είχα ανέβει απάνω για μια δουλειά και είχαμε πάει και μου έλεγε για… δεν ήξερα τίποτα…

-.              Ο Στάθης ο Πετρόπουλος το ήξερε αυτό το πράγμα από σίγουρη πηγή, από συναδέλφους και φίλους του στρατού που υπηρετούσαν στην ΚΥΠ τότε και με τους οποίους είχε πολύ καλές σχέσεις από την εποχή που ήταν παιδιά. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι του είπαν, ο Πετρόπουλος παίρνει εσάς, τον Κιοσσέ, δεν πήρε εμένα ή άλλους αξιωματικούς, και σας παίρνει μαζί του και προφανώς το συζήτησε μαζί σας και πήγατε στον Αριστείδη τον Κολιγιάννη να τον προειδοποιήσει ότι, κινδυνεύει και να προσέξουν πως κινούνται. Αυτό δεν κάνατε;

ΚΙ.          Ο σκοπός της επίσκεψης μας εκεί από ότι εγώ κατάλαβα ήταν, να του πούμε να μην κάνει κάτι και αποτύχει…

-.              Ο σκοπός ήταν να αποδειχθεί, εάν και εσείς το βεβαιώσετε, ότι πολύς κόσμος εκτός, από αυτούς που συνελήφθησαν, γνώριζε τα του κινήματος.

ΚΙ.          Μα όλοι το ξέραν.

-.              Όλοι λέτε εσείς το ξέραν. Εγώ περιορίζομαι σε εσάς και στον Πετρόπουλο προς το παρόν.

ΚΙ.          Το ξέραν όλοι. Στο ναυτικό, ο τρόπος, από ότι μου είπαν, μυήσεως ήταν ο εξής: πήγαινε ο τάδε και του έλεγε «κοίταξε να δεις δεν είναι κατάσταση αυτή, δεν πάμε καλά, πρέπει να γίνει κάτι. Είσαι;» έλεγε ο άλλος «είμαι». Τι να πει;

… ΚΙ.     Ήταν με την παρέα του Θεμελίδη, ό,τι είχε ο Θεμελίδης είχε και αυτός. Κατ’ αρχήν δεν ήταν εδώ, ήταν στη Γαλλία.

-.              Γνώριζε για τη σχεδιαζόμενη κίνηση, το κίνημα…;

ΚΙ.          Τι να γνωρίζει; Αυτά ήταν κοινό μυστικό. Αυτά τα συζητάγαν. Μου είπε κάποιος άνθρωπος ότι κάποιος πήγε να δώσει το διάγγελμα του… το μαγνητοφωνημένο, ένα διάγγελμα. Αυτός ήταν…. πήγε και αυτός στον Ιωαννίδη μετά. Μιλάμε για πλάκες.

-.              Πριν την εικοστή…;

ΚΙ.          Όχι, τώρα με το κίνημα του ναυτικού.

-.              Πριν συλληφθούν;

ΚΙ.          Ναι, πριν. Ήταν βλακώδης ενέργεια αυτή, που κάναν για το κίνημα του ναυτικού.

-.              Ένα λεπτό, πάμε στα γεγονότα. Σας είπα γεγονότα. Άμα θέλω τις κρίσεις θα σας τις ζητάω. Μου είπατε τώρα ότι πήγε να μαγνητοφωνηθεί διάγγελμα;

ΚΙ.          Διάγγελμα και πήγαν να το δώσουν, το δώσαν σε κάποιον υπαξιωματικό και αυτός ο υπαξιωματικός το έδωσε στον Ιωαννίδη. Πριν ακόμα αποφασιστεί ότι δεν θα γίνει το κίνημα του ναυτικού.

-.              Και έτσι προδόθηκε;

ΚΙ.          Όχι.

-.              Πώς προδόθηκε;

ΚΙ.          Δεν προδόθηκε. Δεν έγινε τίποτα….. Να σκεφτείς ότι μου είπαν για αξιωματικούς του ναυτικού οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση. Είπαν δηλ. ότι και αυτοί ξέραν, τι ξέραν; Δεν ξέραν τίποτα. Ήθελα να μιλήσω εγώ με εσένα και να πω «ξέρεις κάτι; Τα πράγματα δεν τα βλέπω καλά» και να με πιάσουν εμένα και να πω «ξέρεις; το ήξερε και ο τάδε».Έτσι έγινε.

-.              Δεν κατάλαβα καλά το πώς αποφασίστηκε κείνο το βράδυ να γίνουν οι συλλήψεις του κινήματος.

ΚΙ.          Εγώ πιστεύω ότι φτάσαν σε ένα σημείο, κατ’ αρχήν είναι βέβαιο ότι είχαν αποφασίσει την αναστολή του κινήματος, δεν την είχαν αποφασίσει;

-.              Οι ίδιοι του κινήματος;

ΚΙ.          Οι ίδιοι είπαν ότι δεν θα γίνει και πιστεύω ότι αυτοί οι άνθρωποι ξεκίνησαν με σκοπό να ξεκαθαρίσουν την πολιτική κατάσταση. Δηλ. νομίζω ότι και ο Αβέρωφ ήταν μέσα στο παιχνίδι.

-.              Στο παιχνίδι ποιο;

ΚΙ.          Να ξεκαθαριστεί η κατάσταση, να πάνε σε εξελίξεις…

-.              Με τις συλλήψεις των αξιωματικών;

ΚΙ.          Με θύματα τους αξιωματικούς, να πούμε ότι έγινε κάτι..

-.              Αυτό προϋποθέτει συνεργασία του Αβέρωφ με τον Παπαδόπουλο.

ΚΙ.          Νομίζω ότι κάτι πρέπει να υπήρχε, δεν είμαι βέβαιος.

-.              Θέλετε να πείτε ότι η άποψη ότι προδόθηκε το κίνημα δεν ευσταθεί;

ΚΙ.          Το γνωρίζαν, τι να προδώσουν;

………………………..

 

• Στοιχεία από συνέντευξη με τον Υποναύαρχο ε.α. Στάθη Πετρόπουλο

…………………………

Π.            Για το κίνημα του ναυτικού …με τον Κολιγιάννη τα λέγαμε όλα.… Από το 72 οι συζητήσεις που γίνονταν, πώς να σου πω  … αυτά ήταν γνωστά…. Ότι κάποιοι συζητούν για να κάνουν αντίσταση, αυτά. Μέσα σε αυτό λοιπόν εγώ ήξερα ότι σε κάποιο διάστημα και ο Χρήστος ο Λυμπέρης και ο Καταγάς …

-.              Εννοείτε ότι είχαν μυηθεί…

Π.            Ό,τι τα λένε….. μύηση….

-.              Πως θα το πείτε αν όχι μύηση;

Π.            Δεν παραδέχομαι, γιατί αν ήταν όπως τη λένε την έννοια «μύηση», δεν θα γινόταν αυτό το χάος. … Τώρα μιλάμε ότι, όταν αρχίζει και μορφοποιείται αυτή η δουλειά, εγώ έχω επαφή με το Σταματελόπουλο. Μέχρι τότε που συζητάγαμε, αυτά ήταν γελοία πράγματα, δηλαδή κουνήματα. Πως πλέον αυτοί είπαν στο Σταματελόπουλο ότι …καλά ο Σταματελόπουλος είχε τις δικές του πληροφορίες και από την ΚΥΠ. … Είχε μέσα στην ΚΥΠ τους δικούς του αξιωματικούς, άσχετα αν έβριζε. Και αυτοί τον εκτιμούσαν… Είχε την ομάδα του και αυτοί τον εκτιμούσαν και του λέγαν τι συμβαίνει εκεί μέσα. … Λέω τώρα με ποιους είχα … δηλαδή ανοιγόμουν. Ο Παππάς και ο Παπαδόγγονας, και αυτά δεν τα λένε, κάποια στιγμή ο Γκιόκεζας μου είπε ότι η ηγεσία του κινήματος που ήταν ξέρω γω ο Παπαδόγγονας, μεταξύ αυτών ήταν και ο Γκιόκεζας, οι αρχαιότεροι δηλαδή, ότι ζητούσαν επαφή πριν το αυτό, ζήτησαν επαφή με το Σταματελόπουλο.

-.              Το 72 αυτά.

Π.            Το 72.

-.              Αυτό σας το είπε ο Κολιγιάννης.

Π.            Και ο Κολιγιάννης και ο Γκιόκεζας. Ότι ζητούν η ηγεσία τους, πρέπει να το είχαν συζητήσει, καλά ο Παππάς …εντάξει για τον Παπαδόγκωνα ανάφεραν ότι αυτοί ήθελαν να πάνε μια ομάδα που θα αντιπροσώπευε το κίνημα, την ηγεσία του κινήματος να συζητήσει με το Σταματελόπουλο. Και εγώ λέω, γιατί όχι; …. πηγαίναμε ολόκληρο το λεκανοπέδιο για να ξεφύγουμε…….

-.              Άρα ο Σταματελόπουλος τέλη του 72 ξέρει για το κίνημα;… Πάω εγώ με τον Κιοσσέ, ήταν δεν θυμάμαι, η πρώτη – η δεύτερη, γιατί είχα πάει επανειλημμένως ……

-.              Στο σπίτι του Κολιγιάννη;

Π.            Που να πας; Δεν θέλαμε, και το λέω αυτό το πράγμα, επειδή ξέρανε ότι εγώ με τον Κολιγιάννη πήγαινα, με τον Καταγά ή με τον Λυμπέρη. Ήξεραν ότι δεν είχαμε σχέσεις χθεσινές. …

-.              Πότε πάτε με τον Κιοσσέ στον Κολιγιάννη;

Π.            Στον Κιοσσέ του λέω «μαζί», γιατί είχα πάει και νωρίτερα, και μετέπειτα. Μία φορά είχαμε τσακωθεί με τον Κολιγιάννη για να καταλάβεις. Είχαμε τσακωθεί ακριβώς γι’ αυτό το θέμα: ότι «Αριστείδη, σας έχουν από πίσω» αφού για να με πιστέψει, γιατί ο Κολιγιάννης ήταν παλικάρι, δεν ήταν… αν ήταν ένας που είχε αρχίδια, ήταν ο Κολιγιάννης

-.              Πάτε στον Κολιγιάννη που είναι φίλος σας και τον εκτιμάτε και τον παραδέχεστε…Τι του είπατε δηλαδή, ότι το ξέρει όλος ο κόσμος;

Π.            «Εσείς» του λέω «το έχετε κρυφό καμάρι», ξέρεις την παροιμία «ο κόσμος το έχει τούμπανο». Εκείνος μου λέει «άσε, έκαναν λάθος, θα τους γαμήσουμε στους μόλους, αν τολμήσει ο στρατός να βγάλει τίποτα, θα τους γαμήσουμε στο μόλο». Είχε έρθει και από τη Σχολή Πολέμου και κουνούσε και το {δίπλωμα}….της Σχολής Πολέμου της Αμερικής.

-.              Πάτε λοιπόν με τον Κιοσσέ και τι του λέτε;

Π.            Αυτά, «σας έχουν στο κατόπι, σας παρακολουθούν συνέχεια».

-.              Κύριε Πετρόπουλε, πού ξέρετε εσείς ότι τους παρακολουθούσαν;

Π.            Ε, σου τα είπα. Δεν σου είπα ότι ο Σταματελόπουλος είχε μέσα στην ΚΥΠ άντρο; Από εκεί αυτοί παρακολουθούσαν αυτές τις κινήσεις …

-.              Έβαλε τον αξιωματικό τον δικό του που είχε στην ΚΥΠ να του πει ….

Π.            ….ακριβώς τις συναντήσεις και τα λοιπά…

-.              Τέλη του 72;

Π.            Τέλη περίπου. ………..

 

• Στοιχεία από συνέντευξη με τον Υποπλοίαρχο ε.α. Σταύρο Ταβλαρίδη

………………..

Τ.  … Είχα κυβερνήτη τον Παπαδόγκονα και ύπαρχο τον Στεργίου τον Βασίλη που είχε το κέντρο στο Κολωνάκι. Όταν λοιπόν τους πιάσανε, { και μάλιστα ορισμένους από εμάς δεν μας πιάσανε, γιατί το βράδυ που έγινε το κίνημα εγώ είχα μία γνωριμία ας πούμε, χαρτοπαιχτική, αν θυμάσαι τον Αβραμόπουλο, με τον οποίο βέβαια είχαμε κάποια γνωριμία αλλά γνωριμία μόνο, χαρτοπαιχτικά. Την ημέρα που ήρθε και έκοβε τα στέμματα του λέω «Φύλαξε τα γιατί σε κανά δύο μήνες θα σε βάλουν να τα ξαναβάλεις .» Αυτός λοιπόν, όταν έγινε το κίνημα και είχανε ξεκινήσει όλοι για να πάνε στα καράβια}, με πήρε τηλέφωνο. Και μου λέει «Μην κατέβεις, μην κατέβεις…» μου λέει «… γιατί την έχουνε στήσει στου Σκαραμαγκά και τους πιάνουνε όλους. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και παίρνω και τον Σταύρο τον Γουλέα και του λέω «Σταύρο μην κατέβουμε κάτω…» του λέω «… είναι στημένοι εκεί πέρα και τους πιάνουνε όλους. Γιατί να πάμε να μας πιάσουνε;»

-.   Υπηρετούσες μαζί με τον Γουλέα;

Τ.   Ναι.

-.   Ήταν και ο Ισμαηλάκος μαζί;

Τ.   Μπράβο.

-.   Γνώριζε και ο Ισμαηλάκος;

Τ.   Ναι.

-.   … έχετε τον Γκιόκεζα κυβερνήτη.

…………………

 

 

• Στοιχεία από επιστολή του Αντιναυάρχου Αθ. Γκιόκεζα (6/1/2004)

 

… «Πολλοί από το πλήρωμα του Α/Τ ΑΣΠΙΣ γνώριζαν για την προετοιμαζόμενη κίνηση», γράφει ο τότε κυβερνήτης του Γκιόκεζας. Τον Μανουσόπουλο που ήταν ύπαρχός του τον είχε πλήρως ενημερώσει. Αλλά και ο Γαρδικιώτης ήταν ενήμερος, αφού προετοίμασε την εγκατάσταση προώσεως εν όψει απόπλου. Και άλλοι από τους αξιωματικούς του γνώριζαν, ακόμα και από τους ναυτοδιόπους και οπωσδήποτε τους υπαξιωματικούς. Συσκέψεις λάβαιναν χώρα στο καρέ του πλοίου του.

Ο Γκιόκεζας συμπληρώνει, πως η ίδια περίπου κατάσταση, επικρατούσε λίγο-πολύ σε όλα τα πλοία, των οποίων οι κυβερνήτες ήταν μυημένοι στην οργάνωση «…Χαρακτηριστικό ότι οι αξιωματικοί γνώριζαν τι επρόκειτο να γίνει….. Όταν το πλήρωμα γύρισε το βράδυ μέσα και τους κράτησαν στο ΔΝΕ, ο ταμίας Ανθ/ρχος (Ο) Δ.Μπατσιούλας κουβαλούσε μαζί του μαγιά για αρτοποίηση πλέον των δύο μηνών, αφού προηγουμένως είχε φροντίσει για προμήθεια κάθε είδους τροφίμων, για όλο το πλήρωμα, αρκετών για δύο τουλάχιστον μήνες. Ανάλογες προμήθειες είχαν γίνει για πλήρη φόρτο καυσίμων, ανταλλακτικά κλπ. Ανάλογες προετοιμασίες γίνονταν από τους υπολόγους.

Επίσης χαρακτηριστικό για το πλήρωμα είναι πως ο ναύτης καμαρότος, ονόματι Αυγουστίνος Γουνέλης, που ήταν συνέχεια στο καρέ για να σερβίρει, καταλάβαινε πλήρως τι γινόταν. Από την ημέρα που μας συνέλαβαν, όποτε έβγαινε εξόδου πήγαινε σπίτι μου και έμενε για ώρα κλαμένος.

 Μπορεί τα επιτελεία και τα πληρώματα των πλοίων να μη γνώριζαν τις λεπτομέρειες και τι ακριβώς προέβλεπαν τα σχέδια, αλλά όλοι λίγο-πολύ γνώριζαν πολύ καλά τι ετοιμαζόταν. Όλοι αυτοί αποτελούν τους ενήμερους “Μη Μυημένους” του κινήματος στους οποίους ανήκει έπαινος, διότι κανένας τους δεν ήταν χαφιές της χούντας…».

……………………………..

 

• Στοιχεία από επιστολή του Υποναυάρχου ε.α. Ν. Γαρδικιώτη

Σε επιστολή του (από 18-12-2003) ο υποναύαρχος ε.α. Ν.Γαρδικιώτης επιβεβαιώνει πως εκτός του Μανουσόπουλου που ήταν ο Ύπαρχος του ΑΣΠΙΣ «…ο Γουλέας, ο Ισμαηλάκος, και Ταβλαρίδης όπως και εγώ είμαστε ενήμεροι, χωρίς να έχουμε επαφή με τον πυρήνα…». Παράλληλα δίνει και εικόνα από τις «…περίεργες…» συνθήκες που επικρατούσαν στο πλοίο αυτό, αφού την πρωτοχρονιά, «…που είμαστε σκοπούν…» την υποδέχονται με τραγούδια Θεοδωράκη, ενώ στις ασκήσεις ο ίδιος κυβερνήτης «…ήταν πολύ απαιτητικός…». Εξηγείται όχι μόνον από την ανεκτικότητα του Γκιόκεζα ως κυβερνήτη του πλοίου (που είναι της οργάνωσης του κινήματος) στα αφορούντα θέματα σχετικά με ελευθερία έκφρασης, αλλά από το γεγονός πως όλοι σχεδόν οι αξιωματικοί είναι επίσης ενημερωμένοι για το σχεδιαζόμενο κίνημα. Εκτός του Μιχούδη «…που ακόμη το φέρει βαρέως γιατί δεν είχε ενημερωθεί…».

Εκτός των συλληφθέντων επομένως, ήταν και στελέχη όπως ο Γαρδικιώτης, ο Σταματίου και άλλοι, που ενεργά δραστηριοποιήθηκαν ετοιμάζοντας τα πλοία για απόπλου, παραγγέλνοντας και παραλαμβάνοντας τρόφιμα και εφόδια, επαναφέροντας τα πληρώματα μέσα με διάφορα προσχήματα κ.λ.π. Ήταν οι μικρού βαθμού αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, που είναι και στα καθήκοντά τους αυτές οι ενέργειες εν όψει ταξιδιών.

 

 

• Στοιχεία από συνέντευξη του Αντιναυάρχου ε.α. Σ. Γουλέα

Για τους ενημερωμένους του Α/Τ ΑΣΠΙΣ μιλάει και ο Γουλέας, όπως και για το κλίμα που επικρατούσε στο ναυτικό μετά τις συλλήψεις. Και εξηγεί πως γι’ αυτό επεδίωξε και μετατέθηκε στην Κύπρο αφού «…. ήθελα να φύγω το συντομότερο από την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην Ελλάδα… γιατί εγώ ήμουν μπλεγμένος στο κίνημα του ναυτικού… ήταν αφόρητο το κλίμα μέσα στο ναυτικό, κοιτούσε ο ένας τον άλλο…». Διαμαρτύρεται επειδή μεταπολιτευτικά δεν αναφέρονται όλοι όσοι ήταν μυημένοι στην οργάνωση, και δεν μιλάει για τον εαυτό του αλλά αναφέρει το όνομα του Μιχάλη Ισμαϊλάκου. Επίσης αναφέρεται σε αυτούς που δεν συνελήφθησαν από το ΑΣΠΙΣ. Στον Μηνόγιαννη πρώτο μηχανικό, τον Γαρδικιώτη, τον Αριστείδη Μιχούδη, τον Ταβλαρίδη, «… όσο παράξενο και αν σου φαίνεται…» εννοώντας την εμπλοκή του Ταβλαρίδη στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου λίγο μετά, «… όλοι ξέραμε, εγώ είχα ενημερωθεί και είχα μυηθεί στο κίνημα από τον ίδιο τον κυβερνήτη, τον Γκιόκεζα…». Άρα τους υπόλοιπους θα πρέπει να τους ενημέρωσε ο ίδιος ή ο Γκιόκεζας. Ή να μη χρειαζόταν καν ενημέρωση, εάν πράγματι οι συσκέψεις των συνωμοτών γίνονταν στους μεσοδόμους των πλοίων με τον τρόπο που περιγράφει ο Γκιόκεζας.

 

 

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο γράφων υποχωρεί στον πειρασμό και καταχωρεί την άποψή του από τα παραπάνω.

Πάει πολύ να φορτώνεται η ευθύνη για την προδοσία, αποκάλυψη, γνωστοποίηση… της οργάνωσης για το Κίνημα του Μαΐου 1973 στον Ψαριάδη μόνο, όσο και να προσφέρεται κάτι τέτοιο. Ο άνθρωπος προφανώς αγωνιούσε να αποκαλύψει ό,τι γνώριζε, κομίζοντας γλαύκαν εις Αθήνα.

Το ίδιο όμως θα έκαναν με γεφυροποιό διάθεση και άλλοι… ο Γαρουφαλιάς είχε ήδη δείξει έμπρακτη πρόθεση από την υπόθεση Σούλη ακόμα.

Τον Αβέρωφ ωμά εκθέτει ως πληροφοριοδότη ο Νικολόπουλος, έμεσα και ο Κιοσσές! Να μην σημειωθεί εδώ πως ο πολιτικός αυτός  λίγο μετά την αποφυλάκισή του μόλις  δυο μέρες από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ταξίδευε για τη Ρώμη (για επίσημη συμμετοχή στο γνωστό ΄΄Σεμινάριο της Ρώμης΄΄ για το Κυπριακό από 19 έως τις 23 Νοεμβρίου 1973) με διπλωματικό διαβατήριο; Ο ίδιος αργότερα δεν θα ενημέρωνε τον Μακάριο πως είχε πληροφορηθεί από τον Αμερικανό πρέσβη για το επικείμενο πραξικόπημα του Ιωαννίδη εναντίον του! «Μα ήταν μυστικό της αμερικανικής πρεσβείας, πώς μπορούσα να το αποκαλύψω» κατέθεσε άνετα στην επιτροπή της Βουλής μετά από χρόνια. Για ποιο λόγο ο ίδιος δε θα «συζητούσε» με τους συνομιλητές του της χούντας για την οργάνωση του κινήματος;

Από την άλλη γνώριζαν από καιρό πολλά άνθρωποι του καθεστώτος κάθε κατηγορίας, (από «αρμόδιους» υπαλλήλους της ΚΥΠ, από φίλα προσκείμενους στη χούντα, από φανατικούς «φίλους» και της χούντας αλλά συνάμα και αξιοπρεπείς φίλους των συνωμοτών, από υψηλά και χαμηλότερα ισταμένους της δικτατορίας…)

Επίσης πολλά ή λιγότερα ήταν γνωστά και σε σχετικούς και άσχετους, σε τέως πολιτικούς περιδιαβάζοντες και φλερτάροντας το καθεστώς, και βέβαια σε συγγενείς, τυχαίους ωτακουστές κλπ.

Δηλαδή συνέβαινε ό,τι ακριβώς χρειαζόταν για να μην πιαστεί στον ύπνο κανείς μα κανείς ενδιαφερόμενος ένθεν κακείθεν, έξω από μερικούς του Κινήματος που τηρούσαν τους κανόνες και περπατούσαν συνωμοτικά. Η απάντηση ενός από τα στελέχη της οργάνωσης τα λέει όλα. Και λοιπόν, τι κι αν γνωρίζουν, θα τους γαμήσουμε στους μόλους!!! Έτσι δεν έγινε … διεθνώς; Μένει βέβαια η πίκρα, γιατί κάποιοι πλήρωσαν ακριβά βασανιζόμενοι, αφού δεν είχαν ενημερωθεί πως μπορούσαν άνετα να μιλήσουν για όλα στην ανάκριση (τι θα ‘λεγε γι’ αυτό ο Μουστακλής, ο Βαρδάνης, ο Στάπας που τους ρήμαξαν στο ΕΑΤ/ΕΣΑ;) Φευγάτοι τώρα κι οι τρεις τους… μίλησαν στη μεταπολίτευση με αξιοπρέπεια και χωρίς να επεκταθούν… τι να προστεθεί εδώ;

Το συμπέρασμα όπου έχει καταλήξει ο γράφων είναι:

• Πως η οργάνωση για το Κίνημα ήταν γνωστή μήνες πριν τη σχεδιασθείσα τελικά ημερομηνία εκδήλωσής του (το ίδιο είχε συμβεί και με την άλλη μαζική οργάνωση των υπαξιωματικών της Δημοκρατικής Άμυνας, το ίδιο με τους ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄… ήταν η τακτική των υπηρεσιών ασφάλειας του καθεστώτος αυτή).
• Πως παρακολουθούσαν για καιρό κάποιους από τον κεντρικό πυρήνα.
• Πως η γνώση αυτή προερχόταν όχι από μία αλλά από πολλές πηγές.
• Τελικά πως ο Ψαριάδης ήταν ένας από εκείνους που έσπευσαν να προδώσουν μόνον την ακριβή ημερομηνία απόπλου των πλοίων. Δεν χρειαζόταν εξάλλου και τίποτ’ άλλο.
• Το Κίνημα του Ναυτικού υπήρξε κορυφαία αντιχουντική πράξη… με όλες τις οργανωτικές κλπ αδυναμίες… με όλα τα θετικά που προκύψανε… με τη αξιοποίηση της ιδιότητας των συνωμοτών του… με την ικανοποίηση πως πράξανε το σωστό!

[1] Τα στοιχεία προέρχονται από την εργασία του γράφοντος, Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήση, Αθήνα 2006

[2] Βλέπε κείμενο με τίτλο Η ωφέλιμη αποτυχία του Κινήματος του Ναυτικού αναρτημένο στο kakaras.wordpress.com

Advertisement

Ο ΙΛΑΡΧΟΣ ΒΑΡΔΑΝΗΣ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΙΛΑΡΧΕ !

Ξέρεις να οδηγείς, σε ρώτησα, Εγώ, πως δεν ξέρω, και βέβαια οδηγώ τάνκς, απάντησες. Απ’ τ’ Απεράθου είμαι, εκεί μεγάλωσα, πρόσθεσες και κοίταξες μπας και σε αμφισβητήσει κανείς ή μήπως και δε γνώριζε κατά πού πέφτει η Απείραθος της Νάξου. Με τον καιρό μάθαινα τι πάει να πει τούτο, γιατί η περηφάνια, γιατί δήλωνες συγχρόνως πως η καταγωγή σου είναι απ’ τα Σφακιά. Έλεγες και κείνα τ’ ανέκδοτα και γέλαγες πριν απ’ όλους κι ύστερα σ’ ακολουθούσαμε γιατί ήτανε και αληθινά μα τα ‘λεγες κι ωραία, Άλλ’ μια βολά πάλε… και τράβαγε κορδόνι ο λόγος σου απ’ της μάνας σου τις αφηγήσεις, απ’ των παλιότερων τις μνήμες κι απ’ τις δικές σου επίσης. Κάθε μια λέξη Απεραθίτικη και κάτι ξέχωρο, κάθε δυο μαζί και πιότερες ανέκδοτο κι άξιο να περάσει από στόμα σε στόμα, να μείνει, να διασκεδάσει, να παραδειγματίσει. Ιστορία αντάμα με μοναδική τέχνη του λόγου, σκωπτικά παράλληλα με δράμα και συ πηγή αστείρευτη, Η μανούλα μου, έλεγες και ξεκίναγες ατέλειωτους στίχους μοναδικούς, ανεπανάληπτους, ποιήματα ν’ ακούς να ευφραίνεσαι.

Χόρεψες μια φορά και το ζεμπέκικο, σταμάτησαν όλοι οι άλλοι να καμαρώσουν, ν’ απολαύσουν, να ζηλέψουν, τώρα σου χτυπάνε τα παλαμάκια εκεί πάνω οι άλλοι δικοί σου …

Θα γίνει κίνημα, ετοιμάσου, σου είπε καιρό πριν και συ κράταγες γεμάτα τα άρματα περιμένοντας το σύνθημα, τα βρήκαν και σε πέταξαν έξω απ’ το στρατό χωρίς πολλά πολλά, σου κράταγαν βλέπεις κάμποσα απ’ την άλλη υπόθεση που την είπαν ΑΣΠΙΔΑ.

Πολίτης πια, και το Δεκέμβρη στις 13 του 67 μαζί με τον Οπρόπουλο κι άλλους μάταια περιμένατε με τις στολές έτοιμες  ν’ αναλάβετε μονάδες στην Αττική, μάταια,  όμως δε σταματήσατε να «συνωμοτείτε», να σχεδιάζετε… Είσαι για την Κύπρο, σε ρώτησε ο Γρίβας κι είπες ναι, άλλο γιατί και πώς δεν έγινε δυνατό να κατέβεις. Με το Μήνη κάνατε ότι κάνατε και ταράχτηκε όχι μια και δυο μα πάνω από είκοσι μετρημένες φορές η χούντα από τις βόμβες, τον πιάσανε κείνον μαζί με τον Παντελάκη και τους βασανίζανε μήνες, Εκατόν έντεκα μέρες στην ΕΣΑ, έγραφε και διατυμπάνισε ο Μήνης σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Εσένα δε σε συλλάβανε τότε, ούτε κανέναν άλλον γιατί δε μίλησαν.

Είσαι να βοηθήσουμε τους ναυταίους, κάτι ετοιμάζουν, σε ρώτησε ο Μουστακλής, σας σιδερώδεσαν μαζί μ’ ένα σωρό ακόμα και να στην ΕΣΑ να σε λιανίζουν για το Κίνημα του Ναυτικού. Σε κουβάλαγαν απ’ το ΚΕΣΑ του Παπάγου στο κολαστήριο κάτω απ’ το Ναυτικό Νοσοκομείο, να σε τσακίζουν εκεί και πιο δίπλα το Μουστακλή, μέχρι που σακάτεψαν τον πολεμιστή της αντίστασης κατά των Γερμανών, τον μαχητή του εμφυλίου, τον άντρα που ‘χε λόγο και φέρσιμο ίσο και βαρύ, που τους έβριζε και του έλειωσαν το κορμί τόσο που τρόμαξαν, και τότε μόνο τον παράτησαν κι από κοντά και σένα, μέρες πολλές μετά που ‘χαν αρχίσει να σας οργώνουν, τα κτήνη. Στις δίκες τους, Όχι δεν τους μισώ, κατάθεσες, με πιάνει μια μελαγχολία μονάχα, γιατί κατάντησαν να βασανίζουν ανθρώπους, ανεξάρτητα αν φόραγαν κι αυτοί κι εμείς στολή!

Στο Συμβούλιο της Επικρατείας, σ’ εσένα έναν αντιστασιακό αξιωματικό, αρνήθηκαν να λάβουν υπόψη τους τα προσόντα και κύρια την προσφορά σου υπέρ της πατρίδας και της δημοκρατίας με τους όποιους αγώνες κατά της δικτατορίας, το θυμάσαι Ίλαρχε; Γελάσαμε πικραμένα εκεί για τον ίδιο λόγο, ενώ τις μέρες εκείνες προάγονταν σωρηδόν δωσίλογοι, νενέκοι, ακόμα και καταχραστές, ακόμα και ποινικά κολάσιμοι, γέμισε η χώρα μας ανωτάτους κι έτσι το αντιστασιακός κατάντησε σε εισαγωγικά, κάθε πολυκατοικία και ναύαρχος, κάθε όροφος και στρατηγός. Και σήμερα αναζητούνται οι λόγοι που μερικοί, λίγοι, ελάχιστοι με στολή, αρκετοί όμως για να βρωμίσει η πίτα, έβαλαν κι αυτοί τα χέρια στο μέλι κοντά στα μεγάλα λαμόγια της νυν, τέως και πρώην εξουσίας και κάθε εξουσίας.

Μου ‘παν πως τ’ αξίζω και δέχτηκα τον τελικό βαθμό, απάντησες και πράγματι, μα φαινόταν καθαρά πως χατίρι τους είχες κάνει. Σε κανέναν δεν χρωστάς και συ Μιχάλη, σε κανέναν!

Για δέκα και πάνω χρόνια δούλεψες καλά αργότερα, πολύ καλά θα ‘λεγα, στον ίδιο χώρο που σ’ είχαν βασανίσει, δίπλα ακριβώς στα κελιά του τότε ΕΑΤ/ΕΣΑ που σήμερα επισκέπτονται τα παιδιά κι ανατριχιάζουν και μόνο απ’ τη θέα τους, σ’ εκλέξανε πρόεδρο στον μοναδικό στη χώρα μας σύλλογο με εκπροσώπους όλων των ιδεολογιών, έξω απ’ την ακροδεξιά και τους φασίστες, γιατί ακριβώς τέτοιους είχαν πολεμήσει τα μέλη του, σύμπραξες συνετά με Κεντρώους, Κεντροαριστερούς, Κομμουνιστές, Σοσιαλιστές, Νεοδημοκράτες, Σοσιαλδημοκράτες μίλησες συνετά και κατόρθωσες να συνεχίσει τον αγώνα του ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών.

Τα λέγατε με το Φλωράκη συχνά, πίνατε κι από λίγο Ναξιώτικο, σ’ εκτιμούσε κείνος ο βράχος, όχι μονάχα για τον χαρακτήρα σου, όχι μονάχα για την καλή παρέα, αλλά και για την στήριξή σου στο Κόμμα, για τον λόγο τον καλό και ευαίσθητο κάθε τρεις και λίγο στα γραφτά σου, για τα πύρινα κείμενά σου στα θέματα των εργατών, των ανθρώπων του μόχθου, για τον αντιφασισμό σου, μπράβο σου Ίλαρχε, νομίζουν πως δεν ξενερίζουν εύκολα τέτοιοι, έτσι που ‘χουν τσιμεντάρει το στρατό!!

Τώρα κάνε ελεύθερα την άσεμνη χειρονομία στο χάρο που σε πήρε φίλε και διάβασε την αναφορά σου στον Μήνη, τον Μουστακλή, τον Οπρόπουλο, τον Στάπα, τον Χαρίλαο, το Στέφανο, τους ασυμπίεστους… πες τους για την κατάντια που ‘χουν οδηγήσει τον τόπο μας ξένοι και ντόπιοι, οι ίδιοι όπως πάντα δωσίλογοι, οι ίδιοι ριψάσπιδες, οι Νενέκοι, τα ίδια λαμόγια, ναι αυτοί, πώς αλλιώς να τα πεις αυτά, καπιταλισμό; Εν τάξει Ίλαρχε. Άντε τώρα να ηρεμήσεις, τ’ αξίζεις… και θα τα ξαναπούμε… αργότερα.

Ο φασισμός και τα εργαλεία του

ΕΣΑ – ΕΣ ΕΣ – ΒΑΣΑΝΙΣΤΕΣ

 

Σήμερα επωάζεται το αυγό του φιδιού με τη Χρυσή Αυγή και την εγκληματική της οργάνωση, με τις ορδές των τραμπούκων που χτυπάνε, βρίζουν, τρομοκρατούν, βρωμίζουν την αρχαία και νεότερη ιστορία του τόπου μας με παραλληλισμούς, οι ανιστόρητοι. Αισθανόμαστε απατημένοι οι πολίτες από τους κυβερνώντες, είμαστε οργισμένοι από τη διαφθορά, την ανοργανωσιά, την εκμετάλλευση. Παρασύρονται κάμποσοι με τον υπερεθνικισμό, με τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα, δεν βλέπουν το φασισμό που δεν κρύβεται, που αλυχτάει, σκοτώνει, τρομοκρατεί. Η ιστορία διδάσκει, ας θυμηθούμε λοιπόν την κραυγή  ΕΣΑ, ΕΣ ΕΣ, βασανιστές και ας δούμε τι έκαναν.

Το απριλιανό καθεστώς (φασιστικό, δικτατορικό) χρειαζόταν μία αποτελεσματική μέθοδο, πρόσθετη της προπαγάνδας και της ΄΄επαναστατικής ιδεολογίας΄΄, με την οποία θα αναγκάζονταν ο λαός, ιδιαίτερα όμως οι Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΔ) και βέβαια οι εργαζόμενοι, να συνεργαστούν, να υπακούουν, να ανέχονται. Δεν ήταν μόνον πως έπρεπε να επικρατεί δήθεν ηρεμία, ώστε να φανεί η διαφορά με την κατάσταση της ΄΄προεπαναστατικής ανώμαλης περιόδου΄΄, η χούντα όφειλε και ήθελε να τα έχει καλά με την κυρίαρχη τάξη, με την πλουτοκρατία, με το μεγάλο κεφάλαιο. Χρειαζόταν την στήριξή του, και έτσι όπως πάντα γινόταν σε επικράτηση φασιστικών- δικτατορικών καθεστώτων «…κατόρθωσε με τη δύναμη του τρόμου να εξασφαλίσει την πολυπόθητη για το μεγάλο κεφάλαιο ΄΄κοινωνική συνοχή΄΄ και έτσι να διευκολύνει τη διαδικασία ανάπτυξης, κύρια σε βάρος των εργαζομένων» (Α. Μοσχονάς). Τούτο επισημαίνεται για να μην ξεχνάμε το στόχο που έχουν αυτού του είδους τα καθεστώτα και ποιους υπηρετούν.

Έτσι εξηγείται ο ρόλος των μηχανισμών αστυνόμευσης από τις ΕΔ, που δεν υπήρχε πριν τη δικτατορία. Δηλαδή ο νέος ρόλος κύρια της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας (ΕΣΑ) με την επέκταση των δραστηριοτήτων της και στους πολίτες. Τα στρατοδικεία, ο στρατιωτικός νόμος, η υπόλοιπη εργατική νομοθεσία έρχονται συμπληρωματικά στον τρόμο. Τα βασανιστήρια και ή έντεχνη διοχέτευση φρικιαστικών λεπτομερειών στην αγριότητά τους, βοηθούν σημαντικά, τρομοκρατούν, πειθαναγκάζουν σε υπακοή, αποτρέπουν την αντίσταση.

Τα φασιστικά καθεστώτα που είχαν προηγηθεί στην Ευρώπη αλλά και επί Μεταξά, δείχνουν το δρόμο. Ακόμα και σήμερα οι νοσταλγοί τους εφαρμόζουν πολλές από τις μεθόδους τους έξω από τα συνθήματα, την ιδεολογία, τα σύμβολα. Η Χρυσή Αυγή στη χώρα μας, ότι και να λένε εκ των υστέρων τα μέλη, οι οπαδοί και τα στελέχη της, παρουσιάζει το καθημερινό της πρόσωπο με δραστηριότητες και τραμπουκισμούς που δεν χρειάζονται ερμηνεία. Εδώ θα περιοριστούμε στο ρόλο και τις μεθόδους της ΕΣΑ ως εργαλείου στήριξης του φασιστικού δικτατορικού καθεστώτος της 21^ης Απριλίου 1967.

Την προσέγγιση και ανάλυση των ΕΣΑτζήδων και τον τρόπο που λειτούργησαν το διάστημα 67-74 μελετούν οι επιστήμονες.[1] Στα συμπεράσματα αναφέρονται και τα εξής. «…΄΄το ΕΑΤ/ΕΣΑ ήταν η ιθύνουσα αρχή όλων ημών …εγγυήτρια της σχέσης του φόβου η ΕΣΑ, εγγυάται πράγματι τη διατήρηση της χουντικής εξουσίας έτσι που ο ισχυρισμός των εσατζήδων ΄΄εμείς είμαστε η εξουσία΄΄ είναι, απ’ αυτήν την άποψη, απόλυτα βάσιμος…Ο ένας μετά τον άλλον οι διοικητές του ΕΑΤ/ ΕΣΑ επαναλαμβάνουν: ΄΄Θέλουμε ν’ ακούσει ο κόσμος ότι το ΕΑΤ/ΕΣΑ βασανίζει για να τρέμει΄΄ … τα βασανιστήρια είναι, ο τρόπος με τον οποίο ΄΄η ΕΣΑ στηρίζει την επανάσταση΄΄ … αποτελούν μέθοδο κυβερνήσεως …

Το φαινόμενο των ακροδεξιών, φασιστικών οργανώσεων, που για χρόνια έδρασαν μεταπολιτευτικά, δεν είναι άσχετο με τη δεξαμενή των εν δυνάμει ακροδεξιών εργαλείων τρόμου, όπως οι εσατζήδες. Εξάλλου ο φασισμός εκτρέφει δεξαμενές για να αντλεί τέτοιους υπηρέτες της τρομοκρατίας. Η εποχή μας δεν χρειάζεται ΕΣΑ για να δικαιώσει τις εκτιμήσεις περί των μηχανισμών του φασισμού-ναζισμού. Τις ΕΔ όμως τις έχει πάντα στο στόχο του όπως και τα Σώματα Ασφαλείας (ΣΑ), είναι χώρος όπου επιδιώκει να αλωνίσει με σημαία τον υπερεθνικισμό, με επιχειρήματα τη διαφθορά, τον νεποτισμό, μη βλέποντας πέρα από τη μύτη  τους οι φασίστες τι κάνουν την ίδια στιγμή οι ίδιοι στα συγκεκριμένα πεδία.

Πάντως δεν συντρίφτηκε μεταδικτατοτρικά και άμεσα το πλαίσιο των διαταγών, κλπ για τα Σώματα αυτά. Δεν υπήρξε αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου και κανονισμού της ΕΣΑ. Το μόνο που άλλαξε μετά τη δικτατορία ήταν η ονομασία, και από ΕΣΑ ονομάζεται ΄΄Στρατονομία΄΄ με το Ν.276/76 ο οποίος παρασέρνει και τις άγνωστες σχεδόν ΕΑΑ της αεροπορίας και ΕΝΑ του ναυτικού αλλάζοντάς τες σε Αερονομία και Ναυτονομία. Η τάση στην αρχή της μεταπολίτευσης δεν ήταν η συντριβή των μέχρι τότε ισχυόντων.

Επεδίωξαν ώστε η λογική που διαμόρφωσε ο εμφύλιος, να διατρέχει τη στρατιωτική αστυνομία τα επόμενα πενήντα χρόνια. Πρόκειται για το Νόμο που κυρώνει τον Κανονισμό 600-1και αφορά την «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ». Τον σεβάστηκε η δικτατορία, δεν τον άλλαξε ο Καραμανλής μεταπολιτευτικά, τον διατήρησε το ΠΑΣΟΚ για περισσότερα από είκοσι χρόνια σε ισχύ. Ο λόγος μη ουσιαστικών αλλαγών είναι, πως τα κόμματα αυτά εξυπηρετούν στην ουσία την ίδια πελατεία (΄΄κατεστημένο΄΄ την αποκαλούν όλοι).

Η ΕΣΑ δεν έγινε γνωστή για τους ευγενείς και δίκαιους που υπηρετούσαν εκεί στη δικτατορία. Για τους στρατευσίμους προβλέπεται πως «…δέον να ώσιν αρίστης σωματικής διαπλάσεως και εμφανίσεως, υψηλού αναστήματος (1,75 και άνω) μεγάλης σωματικής αντοχής, οξείας αντιλήψεως, ικανής νοημοσύνης, ενεργητικότητος και παρατηρητικότητος, προικισμένοι δι’ επιμονής και υπομονής, περιεργείας, ευσυνειδησίας και πρωτοβουλίας…υψηλόν δείκτην μορφώσεως…».

Ο διοικητικός μηχανισμός της ΕΣΑ ξεκινούσε από Διευθύνσεις στο ΓΕΣ, Στρατιά, Σώματα Στρατού και μεγάλες μονάδες. Περιλάμβανε επίσης ένα Κέντρο Εκπαίδευσης (ΚΕΣΑ σε στρατόπεδο στου Παπάγου) και ένα Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα (ΕΑΤ/ΕΣΑ κάτω από το Ναυτικό Νοσοκομείο, που αναδείχθηκε ως το κέντρο της πραγματικής εξουσίας στην Ελλάδα την επταετία 1967-74).

Οι δυνάμεις κρούσης της ΕΣΑ κλιμακώνονται σε λόχους, που προβλέπονται στους σχηματισμούς που αναφέρθηκαν, ενώ προβλέπονται και ανεξάρτητες ομάδες για μικρότερες μονάδες. Η πρόβλεψη του Νόμου επεκτείνεται «…και στον πληθυσμό…εις τας υπό στρατιωτικόν έλεγχον περιοχάς…συλλήψεις παραβατών …στρατιωτικών ή ιδιωτών…» Το μακελειό που ακολούθησε την επταετια δε θα αναλυθεί εδώ.

Αυτός ο Στρατιωτικός Κανονισμός ποτέ δεν εφαρμόσθηκε επί εχθρών εκτός χώρας. Όταν χρειάσθηκε να χρησιμοποιηθεί έτσι, οι ελέγχοντες την ΕΣΑ, όχι μόνον δεν το θυμήθηκαν, αλλά φρόντισαν να βοηθήσουν τον εχθρό στον καλούμενο ΑΝΣΚ (αντικειμενικό σκοπό) που ήταν η κατάληψη μέρους της Κύπρου. Δε βρέθηκε ούτε ένας από τους υπηρετούντες αξιωματικούς της ΕΣΑ ΄΄πιστούς μέχρι θανάτου΄΄ στον Ιωαννίδη να εκδηλωθεί δυναμικά στο έγκλημα. Αυτό θα περίμενε κανείς να κάνουν όταν διαπίστωσαν τις επιπτώσεις του πραξικοπήματος όπου είχαν βοηθήσει.

Στις αρμοδιότητες του τμήματος που ευθύνεται για τις χειρότερες βαρβαρότητες της επταετίας, δηλαδή του Ειδικού Ανακριτικού Τμήματος (ΕΑΤ/ΕΣΑ), περιλαμβάνεται η αποστολή με γενικόλογο καθορισμό την ΄΄ασφάλεια του στρατεύματος΄΄. «…Το ΕΑΤ/ΕΣΑ είναι μονάς Σ. Α. { Στρατιωτικής Αστυνομίας} υπαγομένη απ’ ευθείας εις την Δ/νσιν Σ.Α./ΓΕΣ { εκεί ήταν ο Ιωαννίδης διευθυντής, εξ ου η παντοδυναμία του με τέτοιο μηχανισμό βασανιστών} …έχει ως αποστολήν: την ανίχνευσιν, διερεύνησιν και δίωξιν παντός πειθαρχικού ή ποινικού αδικήματος ή εγκλήματος … εφ’ ολοκλήρου της Επικρατείας…».

Το προσωπικό της ΕΣΑ έχει προνόμια που δεν έχουν οι του υπολοίπου στρατεύματος. Δεν ανατίθεται σ’ αυτούς υπηρεσίες γραφέων, αγγελιαφόρων, φρουρών και σκοπών … Τα προνόμια παρέχονται και για πρακτικούς λόγους. Ειδικά το ΕΑΤ/ΕΣΑ σε τίποτα δεν θύμιζε στρατιωτική υπηρεσία από εμφάνιση, καθαριότητα, τάξη, για να αναφερθούν μόνον οι ανώδυνες πλευρές ΄΄πρόσοψης΄΄ της μονάδας. Πώς ήταν δυνατόν να ανακρίνουν, να βασανίζουν, να έχουν εμφάνιση απαράδεκτη, εάν στρατωνίζονταν με άλλες υπηρεσίες. Η εξουσία πήγαζε από τη βρωμιά, την ανηθικότητα, το σαδισμό, τα βίτσια ψυχικά άρρωστων και ανώμαλων στελεχών και στρατονόμων.

Το φως της ΄΄επαναστάσεως που καταύγαζε τα Εθνικά Ιδεώδη και τα διέσωσαν αι Ένοπλοι Δυνάμεις του Έθνους΄΄ το συντηρούσαν άνθρωποι σαν τον Χατζηζήση, το Σπανό, και τους υπόλοιπους που κατέληξαν στην υποστάθμη των στελεχών του στρατού. Άκαπνοι αξιωματικοί (πλην του Ιωαννίδη που είναι άλλη περίπτωση) χτυπούσαν και βασάνιζαν συναδέλφους τους, φροντίζοντας να μην τους βλέπουν οι ίδιοι, όταν γνωρίζονταν από το στρατό. Σακάτευαν πολεμιστές της περιόδου 1940-49 ανεξάρτητα ιδεολογικής τοποθέτησης, γιατί έτσι αισθάνονταν δυνατοί.

Όλους αυτούς φρόντισαν οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις με πρώτον τον Καραμανλή, να διασώσουν και να πέσουν στα μαλακά. Και ο λόγος ήδη αναφέρθηκε. Το ΄΄σύστημα΄΄ χρειαζόταν τη συντήρηση των ΕΔ και των ΣΑ αλώβητων και απρόσβλητων. Ακόμα και των στρεβλωτικών τους αποφύσεων όπως η ειδική ασφάλεια και το ΕΑΤ/ ΕΣΑ. Χρειάζονταν φαίνεται και οι μηχανισμοί ανάδυσης διαδικασιών, δυνατοτήτων και ομάδων εκτροπών και συνωμοσίας, όπως από το 1940 μέχρι το 1973, που ήταν η τελευταία του Ιωαννίδη. Ακριβώς γιατί ΄΄το σύστημα΄΄ δεν ήθελε να θίξει τα ΄΄παιδιά΄΄ που έπρεπε να προστατέψει γιατί τα χρειαζόταν. Το παράκαναν βέβαια με τη βία και τα βασανιστήρια αλλά ΄΄εμείς για σένα δουλεύουμε ρε μαλακισμένο» είπε ο ασφαλίτης χαστουκίζοντας έναν δεκαεξάχρονο. Ο νεαρός που έγραφε συνθήματα κατά της χούντας στο Μαρκόπουλο Αττικής την παραμονή επίσκεψης εκεί του Παττακού και τον συνέλαβαν, δεν ήταν ο οποιοσδήποτε. Γι’ αυτό και εξεράγει ο αξιωματικός της ασφάλειας μόλις διαπίστωσε πως είναι Αμερικανός υπήκοος και εγγονός εφοπλιστή.

Η διπλή ιδιότητα εξηγεί την αφοπλιστική ειλικρίνεια και τη διαμαρτυρία του αστυνομικού με το χαστούκισμα. Δείχνει συνείδηση πλήρη των καθηκόντων και της αποστολής του. Και δεν είναι σπάνιο δείγμα αυτό. ΗΠΑ και μεγάλο κεφάλαιο ήταν τα αφεντικά του μηχανισμού διαχείρισης εξουσίας. Το γνώριζαν, το παραδέχονταν και τους υπηρετούσαν. Δεν έχουν διάθεση να συντρίψουν ή αλλάξουν, ό,τι με τόσο κόπο και προσπάθεια χτίσθηκε στον τομέα Σώματα Ασφαλείας και ΕΔ μεταπολεμικά. Βελτιώσεις του συστήματος, μικροδιορθώσεις, αλλαγές ονομασιών που θυμίζουν τη δικτατορία, γίνονται. Όχι σαρωτικές αλλαγές, όχι άλλη εκπαίδευση, όχι κουλτούρα επιπέδου. Όχι ουσιαστικό εκδημοκρατισμό και πλήρη ελευθερία έκφρασης και γνώσης στους ενόπλους.

Οι βασανιστές, οι εσατζήδες, έκαναν ό,τι ήθελαν. Κατά πολιτών και στρατιωτικών. Το ίδιο και εναντίον εκείνων, που επέλεγαν να υπηρετήσουν στην ΕΣΑ και εκπαιδεύονταν στο ΚΕΣΑ. Η εκπαίδευσή τους ήταν σκληρή. Η μέχρι τότε πρακτική απέδειξε, πως το ΚΕΣΑ δεν ήταν μόνον κέντρο εκπαίδευσης, αλλά προσωρινή φυλακή, και χώρος βασανιστηρίων. Από κει μεταφέρονταν στο Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα, όπου η «περιποίηση» ήταν φρικαλέα μέχρι να ομολογήσουν όχι μόνο ό,τι γνώριζαν αλλά ό,τι οι βασανιστές ήθελαν.

Ο ταξίαρχος Ιωαννίδης καταλαμβάνει την εξουσία πολύ εύκολα, την ασκεί με την τρομοκρατία και εμπιστευόμενος χαμηλόβαθμους Αμερικανούς πράκτορες προβαίνει στο πραξικόπημα κατά Μακαρίου.  Καταθέτει στην επιτροπή της Βουλής για το Κυπριακό και αρνείται να απαντήσει διότι «…θεωρώ ταύτην ως μη αντικειμενικήν και αμερόληπτον … » Ήταν ο μόνος τρόπος να αποφύγει το διάλογο, να κρύψει όλα εκείνα στα οποία δεν έχει απαντήσεις που να τον τιμούν.

Έχει όμως σημασία πώς τον έβλεπαν οι άλλοι και μάλιστα διαφόρων ιδεολογιών και προέλευσης. Το ερώτημα που τέθηκε σε συνεντεύξεις στα πλαίσια έρευνας για τη δικτατορία και το ρόλο των στρατιωτικών ήταν ΄΄πως ένας ταξίαρχος εν ενεργεία ήλεγχε τις ΕΔ της χώρας, όταν στην ιεραρχία ήταν πολλές θέσεις κάτω από την κορυφή της πυραμίδας΄΄. Και απαντούν ως εξής:

ΑΛΕΞΑΚΗΣ (19-6-02) «… σε αυτόν δίνανε αναφορά όλοι οι αξιωματικοί που ήταν μυημένοι, αυτός έκανε τους αρχηγούς, αυτός έκανε τους υπαρχηγούς, αυτός τους στρατηγούς και λοιπά υπάκουαν… Όλοι ανδρείκελα ήταν, πήγαιναν και τον γλύφανε, τον κολακεύανε για να γίνουν στρατηγοί…

ΒΑΡΔΑΝΗΣ (7-7-02) «…. Ήμουν έγκλειστος στο στρατόπεδο του ΚΕΣΑ. Εκεί πιο κάτω είχα δει έναν συνταγματάρχη .. και τον ρωτάω ΄΄δεν συγκινείσαι από την εμφάνιση του συνταγματάρχη;… Το Σερίφη, τον Εσατζή, αντί απαντήσεως έξυσε τ’ αχαμνά του…»

ΛΥΤΡΑΣ (20-11-02) «(…), ήτανε στον Ι.Δ.Ε.Α. (…), όπου υπήρχε καλή θέση υπήρχε και Ιωαννίδης. (…) στο κίνημα του ’51… πάει ο ίδιος ο Παπάγος και του αφαίρεσε το περίστροφο … Ήταν κουτός, τι δειλός; Κουτός ήταν…

ΜΕΝΕΝΑΚΟΣ (4-9-02) … Οι στρατηγοί πως τον υπακούανε; Τον φοβόντουσαν…  Είχε καταφέρει και είχε διαβρώσει τα πάντα. Ήλεγχε την Ε.Σ.Α., η Ε.Σ.Α. είχε γίνει κράτος εν κράτει…».

ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ (27-5-02) «…Μαριονέτες στρατηγοί, ήταν οι τύπου Γαλατσάνου, Μπονάνου, Αραπάκη…Τις μαριονέτες εύκολα τις ελέγχει κανείς… κρατούσε τα κλειδιά του συστήματος…»

Τα βασανιστήρια ξεκλείδωναν την τρομοκρατία και διάχυτη την έσπερναν είτε με έρπουσα φημολογία είτε μέσω δημοσιευμάτων που επέτρεπαν να εμφανίζονται ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο. Ξεχωρίζουν της ΕΣΑ (αλλά και στο Μπογιάτι, και στο Διόνυσο και αλλού με πρωταγωνιστές πάντα στρατιωτικούς και στρατευσίμους ) από τα βασανιστήρια της Μπουμπουλίνας, της Μεσογείων κλπ τα προερχόμενα από τα Σώματα Ασφαλείας. Πριν το 1967 αυτό το ΄΄προνόμιο΄΄ το είχε μόνον η ασφάλεια και οι βασανιζόμενοι κατά συνθήκη ανήκαν σε συγκεκριμένο ιδεολογικό χώρο, αυτόν του ΚΚΕ. Με το φασισμό ανέβηκε και ο ποδηγετούμενος στρατός, η στρατιωτική αστυνομία, οι βασανιστές.

Από το Βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών μαθαίνουμε τα αποδιδόμενα στα στελέχη των Σωμάτων Ασφαλείας περί βασανιστηρίων. Δεν διαβάζεται εύκολα αυτό το κείμενο, όσο ψυχρό κι αν είναι. Πρόκειται για το υπ’ αριθ.4347/20-12-1975 του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών ΄΄… που εξετάζει και αποφαίνεται για Δασκαλόπουλο, Λάμπρου, Μάλλιο, Μπάμπαλη, Καραπαναγιώτη, Γιαννικόπουλο, Καλύβα, Σπανό, Κραββαρίτη, Παύλου, Ντζαφέρη, Λιάπη, ….σύνολο εκατόν πενήντα τρεις ένστολοι αστυνομικοί αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες οι οποίοι … εφήρμοσαν μεθόδους βασανισμού…» Εργαλεία κι αυτοί του φασισμού, της χούντας, των λατρευτών των ναζί.

 

---

[1] Βλ. ΜΑΡΙΑΣ ΔΑΡΑΚΗ-ΜΑΛΛΕ, Οι Εσατζήδες, Κέδρος, Αθήνα 1976 και ΜΙΚΑΣ ΧΑΡΙΤΟΥ-ΦΑΤΟΥΡΟΥ, Ο Βασανιστής ως Όργανο της Κρατικής Εξουσίας, Ψυχολογικές Καταβολές, Ελληνικά Γράμματα Αθήνα 2003.

 

Ιωαννίδης, Τρομοκρατία, Φασισμός, Πολυτεχνείο

(ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΘΑΥΜΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΚΤΑΤΟΡΩΝ)

 

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

(ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ: ΕΝΑΣ «ΥΠΕΡΕΘΝΙΚΙΣΤΗΣ» ΔΙΚΤΑΤΟΡΑΣ)

Σε προηγούμενο αναφερθήκαμε στην ΕΣΑ, τα βασανιστήρια και την εκ τούτων τρομοκρατία ως όργανα-μεθόδους άσκησης εξουσίας. Εδώ θα προσεγγίσουμε ένα δικτάτορα («αφανή και αόρατο» τον αποκαλούσαν) που αξιοποίησε αυτούς τους παράγοντες για έλεγχο του κρατικού μηχανισμού και του λαού. Η σύγκριση –  αν όχι η αντιγραφή – φασιστικών / ναζιστικών πρακτικών οδηγεί σε ταυτόσημες μεθόδους. Σημερινά «πολιτικά» φαινόμενα (όσον αφορά την τρομοκρατία και τη χρήση βίας) είναι συμβατά και εύκολα αναγνωρίσιμα. Σημειώνουμε την τρομοκρατία που ανοιχτά μας επιβάλλουν ισχυριζόμενοι τι θα προκύψει αν δε συμφωνήσουμε με τα μνημόνια αλλά και  την ταυτόχρονη βία στους δρόμους και σε χώρους εργασίας/κατοικίας οικονομικών μεταναστών.

Εν όψει της επετείου εορτασμού του ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ο ταξίαρχος Ιωαννίδης της προσφέρεται καλύτερα για εξέταση ως δικτάτορας της περιόδου 1967-74 παρά ο Παπαδόπουλος. Χρησιμοποίησε τους μηχανισμούς πιο έξυπνα απ’ αυτόν, λειτούργησε από το παρασκήνιο, δε μιλούσε δημόσια και δεν εκτέθηκε με φλυαρίες. Είπε μόνον εκείνο το περίφημο ΄΄μας εξαπατήσατε΄΄ στους Αμερικανούς και ξέμπλεξε (έτσι ξέπλυνε τα «καθαρά» χέρια του… κάτι θυμίζει αυτό και για σημερινές ατάκες εν δυνάμει πολιτικών).

Από συνεντεύξεις που πάρθηκαν,[1] την κατάθεση του Γκιζίκη στην επιτροπή της Βουλής για το Κυπριακό, και πλήθος άλλων γραπτών στοιχείων προκύπτει  ο τρόπος με τον ασκούσε την εξουσία κυρίως από το Νοέμβριο του 1973 και συγκεκριμένα:

• Είχε επαφές με τοπικούς πράκτορες της CIA που αποτελούσαν το δίαυλο συνεννόησης με τα κέντρα ισχύος των ΗΠΑ.
• Στις Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΔ) διέθετε ένα μεγάλο αριθμό πιστών οπαδών από στελέχη μεσαίων και μικρών βαθμών κυρίως του στρατού ξηράς, μέσω των οποίων τις ποδηγετούσε. Για τις ηγετικές θέσεις των ΕΔ επέλεγε αξιωματικούς που υπάκουαν σ’ αυτόν. Για τα σώματα ασφαλείας (ΣΑ) δεν είχε πρόβλημα, αφού κυριαρχώντας στις ΕΔ, ήταν απλό να κυριαρχεί και στα ΣΑ. Ο στρατιωτικός νόμος που ίσχυε βοηθούσε σ’ αυτό ακόμα και στις τυπικές διαδικασίες επιλογών για στελέχωσή τους, εκτός της τρομοκρατίας που η Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία (ΕΣΑ) ασκούσε και στα Σώματα αυτά (Αστυνομία, Χωροφυλακή, Αγροφυλακή, Λιμενικό και Πυροσβεστικό).
• Στις θεσμικές θέσεις που κρατούσαν τις σφραγίδες και τις υπογραφές των Νομοθετικών και Προεδρικών Διαταγμάτων είχε διορίσει δικούς του ανθρώπους (Ανδρουτσόπουλο, Γκιζίκη).
• Με τον απόλυτο έλεγχο της ΕΣΑ χρησιμοποιούσε την τρομοκρατία και μέσα στις ΕΔ (κύρια στο στρατό) και στην κοινωνία, αφού ο μηχανισμός της τρομερής αυτής αστυνομίας διευρύνθηκε και σε αριθμό υπηρετούντων και σε καθήκοντα.
• Την ασφάλεια του καθεστώτος την είχε αναλάβει κατ’ αποκλειστικότητα η συγκεκριμένη υπηρεσία και η ΚΥΠ, την οποία επίσης είχε υπό τν έλεγχο του με δικούς του αξιωματικούς.
• Στο ΓΕΕΦ και στην Εθνοφρουρά της Κύπρου υπηρετούσαν αξιωματικοί επιλεγμένοι και πιστοί στη χούντα και οι περισσότεροι στον ίδιον τον Ιωαννίδη. Στην Κύπρο επίσης  κατηύθυνε και την ΕΟΚΑ Β΄.
• Την καθημερινή εξουσία ασκούσε μέσω των διορισμένων επικεφαλής σε κάθε τομέα, και στην κυβέρνηση με απ’ ευθείας αλλά εν κρυπτώ και ανεπίσημες επαφές, όπως αυτές που περιγράφει ο Γκιζίκης. «…Τακτικές, πολύωρες συσκέψεις με Πρόεδρο Δημοκρατίας –Πρωθυπουργό-Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων και Ιωαννίδη…»  Τους έβλεπε όμως και όλους μόνος του σε χωριστές συναντήσεις.[2]

Διαφαίνεται, πως εκείνο στο οποίο είχε επικεντρώσει απ’ αρχής την προσοχή του (μετά τη δημιουργία των δικτύων ελέγχου του κρατικού μηχανισμού στο σύνολό του), ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Πίστευε σ’ αυτήν, την επεδίωκε με κάθε τρόπο. Αυτό εξ άλλου αποτελούσε τη βάση της ΄΄προπαγάνδας΄΄ με την οποία έπειθε τους αξιωματικούς (είχε ιδιαίτερες ικανότητες στο να συνωμοτεί και να πείθει, απ’ ότι λένε αξιωματικοί του στρατού). Ξεκινώντας και από υπερεθνικιστικές θέσεις θεωρούσε πως η επίλυση του Κυπριακού με την (διπλή) ένωση, θα του έδινε το πιο ισχυρό έρεισμα για αναγνώριση και διάσωση της ΄΄επανάστασης΄΄.

Για τον τρόπο που ένα άτομο, ο Ιωαννίδης εν προκειμένω, ήλεγχε τις ΕΔ, παρ’ ότι διατηρούσε στην ιεραρχία μεσαία θέση στο στράτευμα, ρωτήθηκαν όλοι οι στρατιωτικοί που έδωσαν  συνεντεύξεις και κάλυψαν ως εξής το θέμα:

• Ο Ιωαννίδης ξεχωρίζει απ’ όλα τα στελέχη των ΕΔ, διότι διαθέτει ικανότητες που μια σημαντική μερίδα στρατιωτικών αναγνωρίζει, παραδέχεται, θαυμάζει και ως εκ τούτων τον εμπιστεύεται, τον εκτιμά, τον ακολουθεί. Εκτός της λιτής ζωής που διάγει, δεν εμπλέκεται σε οικονομικά σκάνδαλα, δεν αυτοπροβάλλεται, δε θέλει περίλαμπρα αξιώματα. Μπορεί και πείθει, εκφράζοντας την πίστη και αγάπη του στην Ελλάδα, που θέλει να την μεγαλώσει με την Κύπρο, τη Βόρειο Ήπειρο και άγνωστο τι άλλο. Αυτά δεν τα κρύβει, αλλά τα χρησιμοποιεί και φέρνει κοντά του αξιωματικούς πιστούς σ’ αυτόν μόνον.
• Στην κατοχή εντάσσεται στο Ζέρβα και σε μια σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ συλλαμβάνεται. Κατά τον Αντιστράτηγο Λύτρα υπογράφει δήλωση (;) και παραμένει μέχρι το τέλος του πολέμου μαζί με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Δεν διατίθενται στοιχεία  τι έκανε στο διάστημα αυτό αλλά και δεν διασταυρώθηκε το στοιχείο αυτό. Το 1951 τον συναντάμε να συμμετέχει στο πραξικόπημα του ΙΔΕΑ, που στην ουσία γίνεται για να πιέσει τον Παπάγου να ανακαλέσει την παραίτησή του.
• Προδικτατορικά υπηρετεί στις μεταθέσεις των αξιωματικών, θέση που εκμεταλλεύεται για μυήσεις στη συνωμοτική ομάδα που χρησιμοποιήθηκε στο πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου 1967.
• Στην επταετία 1967-1974, και αφού αναλαμβάνει μετά το Λαδά τη διεύθυνση της ΕΣΑ στο ΓΕΣ, τη διευρύνει, την επανδρώνει με νέα στελέχη απόλυτα δικά του και την χρησιμοποιεί για τον έλεγχο των ΕΔ και ολόκληρης της χώρας.
• Η ΕΣΑ συλλαμβάνει, ανακρίνει και χρησιμοποιεί βία. Βασανίζει τους αντιπάλους του καθεστώτος όχι για να αποσπάσει πληροφορίες μόνον, αλλά και για να συντηρεί τη φήμη της, να τιμωρεί, να φοβίζει, να στερεώνει την ΄΄επανάσταση΄΄ περιχαρακώνοντάς την με προστατευτικό τείχος τρόμου.

Ο Ιωαννίδης καταλαμβάνει την εξουσία πολύ εύκολα, όπως αποκαλύπτει ο Κομπόκης, και την ασκεί με το φόβο. Ο άνθρωπος αυτός επομένως, προχωρεί μαζί με την ΕΣΑ και με τα βασανιστήρια που έφερε ο μηχανισμός  με ευθύνη του στο χώρο των ΕΔ.. Βάζοντας στη θέση βασανιστών κυρίως στρατευσίμους, μετά από κατάλληλη πολύ σκληρή εκπαίδευση, αλλά και στελέχη των ΕΔ, που έφεραν στην επιφάνεια κάποια σκοτεινή πλευρά του χαρακτήρα τους.

Ο ρόλος του Ιωαννίδη στο πραξικόπημα της Κύπρου, είναι γνωστός και από τη βιβλιογραφία των τότε αρχηγών ΓΕΝ και ΑΕΔ. [3] Και οι δύο προσπαθούν να διασώσουν την αξιοπρέπειά τους ως αρχηγών του ναυτικού ο ένας και των ΕΔ ο άλλος, ενώ έπαιρναν εντολές από έναν εν ενεργεία ταξίαρχο με ιστορική έτσι καταρράκωση κάθε αρχής ιεραρχίας. Αλλά στα θέματα που προκύπτουν ευθύνες, όπως το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, είναι και οι δύο εύγλωττοι. Ο Ιωαννίδης φταίει για όλα, λένε οι δυο στρατιωτικοί «ηγέτες» που όπως και όλοι οι αρχαιότεροι του δικτάτορα προτίμησαν έρποντες τον εν ενεργεία μισθό από μια σύνταξη που θα τους πρόσφερε τα προσχήματα τουλάχιστον πως δεν υπηρέτησαν κατώτερό τους σε βαθμό. Τέτοιες μαριονέτες ήταν οι των ανωτάτων βαθμών! Και θα οδηγούσαν αυτοί υπό έναν τέτοιον δικτάτορα τη χώρα σε πόλεμο; Αν είναι δυνατόν, όπως και έγινε με την πιο μεγάλη προδοσία τουλάχιστον μεταπολεμικά!

Ο ίδιος ο Ιωαννίδης καταθέτει στην επιτροπή και αρνείται να απαντήσει διότι «…θεωρώ ταύτην ως μη αντικειμενικήν και αμερόληπτον μετά την συζήτησιν εις την Βουλήν την 21^ην Φεβρουαρίου 1986. …». Ήταν ο μόνος τρόπος να αποφύγει το διάλογο, να κρύψει όλα εκείνα στα οποία, δεν έχει απαντήσεις που να τον τιμούν.

Το πάγιο ερώτημα σε στελέχη των ενόπλων δυνάμεων ήταν ΄΄πως ένας ταξίαρχος εν ενεργεία ήλεγχε τις ΕΔ της χώρας, όταν στην ιεραρχία ήταν πολλές θέσεις κάτω από την κορυφή της πυραμίδας΄΄. Οι απαντήσεις καλύπτουν (όχι πάντα) και τα της ΕΣΑ και τα περί βασανιστηρίων. Ξεχωρίζουν εκείνα από τα βασανιστήρια της Μπουμπουλίνας και τα προερχόμενα από τα Σώματα Ασφαλείας γενικότερα.

Πριν το 1967 αυτό το ΄΄προνόμιο΄΄ το είχε μόνον η ασφάλεια και οι βασανιζόμενοι κατά συνθήκη ανήκαν σε συγκεκριμένο ιδεολογικό χώρο, αυτόν του ΚΚΕ. Η δικτατορία επέκτεινε το φάσμα βασανιζόμενων και κάλυψε οποιουσδήποτε αντιστέκονταν σ’ αυτήν. Τα σκήπτρα σιγά-σιγά πήρε η ΕΣΑ. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι ΄΄δάσκαλοι΄΄ του είδους, δηλαδή η ασφάλεια, σταμάτησαν να χρησιμοποιούν τη μέθοδο. Είναι γνωστές οι δίκες των βασανιστών και των δύο χώρων. Δεν δικάστηκαν έτσι, ώστε να ικανοποιηθεί το δημόσιο περί δικαίου αίσθημα. Κάποιους απ’ αυτούς τους σκότωσαν τρομοκρατικές οργανώσεις (Μάλιο, Μπάμπαλη).

Από το Βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών μαθαίνουμε τα αποδιδόμενα στα στελέχη των Σωμάτων Ασφαλείας περί βασανιστηρίων. Δεν διαβάζεται εύκολα αυτό το κείμενο[4] όσο ψυχρό και αν είναι. Εξετάζει και αποφαίνεται για Δασκαλόπουλο, Λάμπρου, Μάλλιο, Μπάμπαλη, Καραπαναγιώτη, Γιαννικόπουλο, Καλύβα, Σπανό, Κραββαρίτη, Παύλου, Ντζαφέρη, Λιάπη ….σύνολο εκατόν πενήντα τρεις αστυνομικούς αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες οι οποίοι «…κατά την διάρκειαν της διά του πραξικοπήματος της 21^ης Απριλίου 1967 εγκαθιδρυθείσης δικτατορικής διακυβερνήσεως της Χώρας…εφήρμοσαν μεβόδους βασανισμού…»

Ακόμα πιο δύσκολα διαβάζεται ένα άλλο κείμενο γραμμένο από αντιστασιακό, που βασανίσθηκε απ’ αυτούς της ασφάλειας. Πρόκειται για την Αγγελική Σωτήρη, όπου λιτά περιγράφει τις συνθήκες κράτησης. Δηλαδή τα βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκε ως μέλος της παράνομης τότε ομάδας έκδοσης του εντύπου ΄΄ΠΑΝΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ΄΄ της οργάνωσης ΄΄Αντιδικτατορική ΕΦΕΕ΄΄. Σημειώνεται εδώ διότι, εκτός των άλλων, στο κείμενό της αναφέρεται και το Μπογιάτι.

Υπήρχε και εκεί τάγμα ΕΣΑ υπό τον αντισυνταγματάρχη Γκόρο, καθώς και στρατιωτικές φυλακές. Η ΕΣΑ και ο Γκόρος χρησιμοποιήθηκαν και για κρατούμενους ιδιώτες που τους βασάνιζαν στρατιωτικοί. Για το Νοέμβριο του 1973 (αμέσως μετά το Πολυτεχνείο) κατονομάζονται ως βασανιστές στο στρατόπεδο αυτό εκτός του αντισυνταγματάρχη Π. Γκόρου και οι ταγματάρχης Σ. Κονδύλης και υπολοχαγός Θ. Ζούλας. Αναφέρονται επίσης ως κρατούμενοι στρατιωτικοί οι εν ενεργεία αντισυνταγματάρχης Αναγνωστόπουλος και ταγματάρχης Αρχάκης οι οποίοι και στη μεταπολίτευση κατέθεσαν ως μάρτυρες στη δίκη που έγινε εις βάρος του Γκόρου για τα βασανιστήρια του Γ. Τρικαλινού, παλαίμαχου στελέχους του ΚΚΕ.

Η Σωτήρη είχε συλληφθεί μαζί με τους Λάζαρο Σταθάκη και Σταύρο Τσικουδάκη και βρέθηκε στην ασφάλεια με «…την Βίκυ Σιδέρη, τη Νάντια Βαλαβάνη …και την Ιωάννα Μακρή ….τους άντρες πολιτικούς κρατούμενους, Κάππο, Γόντικα, Σταθάκη, Μαρούκη και άλλους τους έχουν πάει στις στρατιωτικές φυλακές στο Μπογιάτι…». Τους βασάνισαν όλους και δεν μίλησαν. Ο Κάππος λέει στον Ιωαννίδη μετά δεκαπέντε χρόνια όταν τον συναντά στην επιτροπή της Βουλής για το Φάκελο της Κύπρου «…δεν βγάλατε τίποτε από μένα…». Αυτή ήταν και η τιμωρία τελικά του δικτάτορα όπως και των άλλων ΄΄κομμουνιστοφάγων΄΄. Να τους ανακρίνει βουλευτής του ΚΚΕ!!

Ο Ιωαννίδης, ένας βιρτουόζος του τρόμου δικτάτορας, φασίστας, εθνικοσοσιαλιστής, υπερεθνικιστής και με «καθαρά χέρια»! Εάν βέβαια εξαιρέσουμε το αίμα των θυμάτων των βασανιστηρίων, τους νεκρούς στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, στο πραξικόπημα κατά της Κύπρου, στην εισβολή των Τούρκων στο μαρτυρικό νησί! Τόσο καθαρά ήταν τα χέρια του!! Οι συνειρμοί με τα της εποχής μας δεν είναι εξωπραγματικοί.

---

[1] Στα πλαίσια διατριβής απ’ την οποία προέκυψε το βιβλίο του Α. Κακαρά, Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήση, Αθήνα 2006, απόπου και τα στοιχεία του παρόντος με προσαρμογές.

[2]Βλ.  Μπονάνου, Η Αλήθεια, Αθήνα

[3] Βλ. Αραπάκη, Το Τέλος της Σιωπής, Νέα Σύνορα- Λιβάνη, Αθήνα 2000 και Μπονάνου,  ο.π.

[4]Βλ.  Βούλευμα υπ’ αριθ.4347/20-12-1975 του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών.

«Μαύρη ΕΣΑ» Τρομοκρατία Φασισμός και «Χρυσή Αυγή»

Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

(Η ΕΣΑ ΚΑΙ Η ΒΙΑ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ)

(ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΘΑΥΜΑΣΤΕΣ-ΟΠΑΔΟΥΣ ΤΗΣ «ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ»)

Το απριλιανό καθεστώς/δικτατορία είχε ανάγκη από έναν τρόπο πρόσθετο της προπαγάνδας και της ΄΄επαναστατικής ιδεολογίας΄΄, με τον οποίο θα πείθονταν ολόκληρος ο λαός, οι ΕΔ και κύρια οι εργαζόμενοι, ότι έπρεπε να συνεργαστούν, να υπακούουν, να ανέχονται. Δεν ήταν μόνον το γεγονός πως χρειαζόταν επίφαση ηρεμίας, ώστε να φανεί η διαφορά με την κατάσταση της ΄΄προεπαναστατικής ανώμαλης περιόδου΄΄. Το καθεστώς όφειλε και ήθελε να συνεργαστεί και με την κυρίαρχη τάξη, με τους βιομηχάνους, με το μεγάλο κεφάλαιο. Ώφειλε/ήθελε να έχει την στήριξή τους. « Η δικτατορία κατόρθωσε με τη δύναμη του τρόμου να εξασφαλίσει την πολυπόθητη για το μεγάλο κεφάλαιο ΄΄κοινωνική συνοχή΄΄ και έτσι να διευκολύνει τη διαδικασία καπιταλιστικής ανάπτυξης, κύρια σε βάρος των εργαζομένων» (Μοσχονάς).

Έτσι εξηγείται ο ρόλος των μηχανισμών αστυνόμευσης από τις ΕΔ, που δεν υπήρχε πριν τη δικτατορία. Δηλαδή ο νέος ρόλος κύρια της ΕΣΑ με την επέκταση των δραστηριοτήτων της και στους πολίτες. Τα στρατοδικεία, ο στρατιωτικός νόμος, η υπόλοιπη εργατική νομοθεσία έρχονται συμπληρωματικά στον τρόμο, που η άμεση επαφή των οργάνων του καθεστώτος επιβάλλει με τις μεθόδους τους. Η έκδηλη βία, τα βασανιστήρια και ή έντεχνη διοχέτευση φρικιαστικών λεπτομερειών στην αγριότητά τους, βοηθούν σημαντικά, πειθαναγκάζουν σε υπακοή, αποτρέπουν την αντίσταση αφού τρομοκρατούν.

Την προσέγγιση και ανάλυση της ΕΣΑ και των ΕΣΑτζήδων και τον τρόπο που λειτούργησαν το διάστημα 67-74 μελετούν αρμόδιοι επιστήμονες.[1] Καλύπτουν απορίες, που θα μπορούσαν να διατυπωθούν για το φαινόμενο αυτό, εκτός ίσως των προεκτάσεων και σχέσεων των ανθρώπων, που στελέχωναν την υπηρεσία αυτή με τις δομές και λειτουργία των ΕΔ απ’ όπου προέρχονταν. Στα συμπεράσματά τους οι συγγραφείς προβάλλουν ενδιαφέρουσες ερμηνείες συμπεριφορών και απόψεις.

Η Φατούρου καταλήγει (αποδεικνύει;) πως, οι νέοι άνθρωποι με την κατάλληλη εκπαίδευση γίνονται βασανιστές, μετατρεπόμενοι και οι ίδιοι σε θύματα. Είναι τολμηρό αυτό το συμπέρασμα, όχι εύκολα αποδεκτό απ’ όσους υπέστησαν βασανιστήρια, οδηγεί στην αντιμετώπιση του βασανιστή ως αρρώστου παρά ως ενόχου, αναγκάζει τον αναγνώστη να σκέπτεται, πως και ο ίδιος θα μπορούσε να γίνει βασανιστής και απλά ήταν τυχερός στη θητεία του. Έτσι όλοι αισθανόμαστε ή θα ‘πρεπε να αισθανόμαστε κάπως ένοχοι. Εκτός από το αναλογούν στον καθένα μερίδιο ευθύνης, για το πώς είναι διαμορφωμένη η κοινωνία και κύρια οι μηχανισμοί ποδηγέτησης της.

Η Δαράκη αμφιβάλλει η ίδια (και σωστά), πως δεν πρόκειται να εφαρμοσθεί η θέση της για επανένταξη των τέως εσατζήδων στην κοινωνία. Μέσα από ανάλογο πρόγραμμα εκπαίδευσης, με χρήση ακόμα και καθηγητών/ διαλεκτών κάποιων από τα θύματά τους (όσους πέρασαν και υπηρέτησαν στην ΕΣΑ, τους υπολογίζει στους 4.000 περίπου για το διάστημα της δικτατορίας). Εκεί όμως που η αναλύτρια μιλάει προφητικά, είναι όταν εκφράζει από το 1976 ακόμα (χρονιά έκδοσης του βιβλίου της Δαράκη) φόβους για το μέλλον της σχέσης ΄΄εσατζήδες –κυβέρνηση -κατεστημένο-ένοπλες δυνάμεις΄΄ . Μπορεί βέβαια να μην υπήρξαν φαινόμενα όπου να δικαιώθηκε σε μεγάλη έκταση η πρόβλεψή της για τους εσατζήδες, που είναι «…διαθέσιμοι για τον παρακρατισμό, όποτε τους καλέσει…». Και τούτο γιατί το φαινόμενο των ακροδεξιών, φασιστικών οργανώσεων, που για χρόνια έδρασαν μεταπολιτευτικά, δεν είναι άσχετο με τη δεξαμενή των εν δυνάμει ακροδεξιών εργαλείων τρόμου, όπως οι εσατζήδες. Ούτε μπορούσε να φανταστεί τότε τη σημερινή κατάσταση με τα «παληκάρια» της «Χρυσής Αυγής», το ναζιστικό χαιρετισμό, τη συνεχόμενη άνοδό της με όλες τις αιτίες που εκτρέφουν καθόλου υποκρυπτόμενο ρατσισμό ως στοιχείο φασιστικό και ναζιστικό.

Τέλος η ίδια συγγραφέας κάνει χρήση και υιοθετεί τις θέσεις άρθρου του καθηγητή Γ. Κουμάντου, (όπου) δείχνει με ποιον τρόπο ο  Καραμανλής προσπάθησε να ανασυντάξει τον Μηχανισμό που γεννά τις χούντες «…να ΄΄ξεμουτρώσει΄΄ ο στρατός και να ξαναβρεί τον προσανατολισμό του. …Η Καραμανλική επιείκεια αποβλέπει στο να εξασφαλισθεί η υποταγή και η αφοσίωση του στρατού στο Κόμμα που κυβερνάει και στις κοινωνικές δυνάμεις που εκφράζονται με το κόμμα αυτό …». Και σχολιάζει η συγγραφέας αυτό που βγαίνει από το άρθρο του Κουμάντου, (ο γράφων συμφωνεί με τη θέση αυτή). «…Πρόκειται δηλαδή για μια ανανέωση της πατροπαράδοτης πολιτικής του ελληνικού κατεστημένου απέναντι στο Στρατό, της πολιτικής ιδιοποίησης και εκφεουδαρχισμού του Στρατού, προς όφελος της ομάδας στην εξουσία….»

Θα μπορούσε να σταματήσει εδώ η προσέγγιση, εάν, αυτό το συμπέρασμα/ παρατήρηση, δε χρειαζόταν άλλη απόδειξη στην προσπάθεια τότε του Καραμανλή για προσεταιρισμό των ΕΔ, απ’ αυτήν της τροποποίησης της ποινής του θανάτου των πρωταιτίων σε ισόβια. Χρειάζεται πρόσθετη απόδειξη της άποψης για τις διαδικασίες του μεταπολιτευτικού κράτους προς εξισορρόπηση/ επαναστήριξη /συμμάζεμα των ΕΔ στον παραδοσιακό τους ρόλο και αποκατάσταση της σχέσης τους με το ΄΄κατεστημένο΄΄;

Εκτός των άλλων την βρίσκουμε στη μη αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου και του Κανονισμού της ΕΣΑ. Το μόνο που άλλαξε μετά τη δικτατορία ήταν η ονομασία, ώστε να μην προκαλεί γραμμένη στα περιβραχιόνια των ανδρών και τα αυτοκίνητα της υπηρεσίας. Από ΕΣΑ ονομάζεται ΄΄Στρατονομία΄΄ με το Ν.276/76 ο οποίος παρασέρνει και τις άγνωστες σχεδόν ΕΑΑ της αεροπορίας και ΕΝΑ του ναυτικού αλλάζοντάς τες σε Αερονομία και Ναυτονομία. Μια πρόταση του ΣΑΓΕ (συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων) για ψήφιση Νόμου που θα προβλέπει Γενικό Κανονισμό Στρατονομίας- Ναυτονομίας- Αερονομίας (με διαδικασίες που ξεκίνησαν ίσως και πριν το 1983) δεν είχε αποτέλεσμα.

Το συμπέρασμα είναι πως ισχύει ακόμα (τουλάχιστον ίσχυε το 2006) στο σύνολό του ο Νόμος 1746/1951 για την στρατιωτική αστυνομία! Δηλαδή η λογική που διαμόρφωσε ο εμφύλιος, που μόλις είχε λήξει, είναι εκείνη που διατρέχει τη στρατιωτική αστυνομία τα τελευταία πενήντα χρόνια. Με απλές αλλαγές ονόματος και τίποτε άλλο.

Αυτόν το Νόμο που κυρώνει τον Κανονισμό 600-1και αφορά την «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ» τον σεβάστηκε και αξιοποίησε υπέρ του δέοντος η δικτατορία, δεν τον άλλαξε ο Καραμανλής μεταπολιτευτικά, τον διατήρησε το ΠΑΣΟΚ για περισσότερα από είκοσι χρόνια σε ισχύ! Αν ισχύει ακόμα, θα σημαίνει πως επιτελεί καλά τον σκοπό του. Αυτόν δηλαδή που ο Κουμάντος και η Δαράκη –Μαλλέ θέτουν ως στόχο του Καραμανλή για τις ΕΔ. Και βέβαια δεν είναι μόνον η Δεξιά με το κυβερνών κόμμα (ΕΡΕ πρώτα, Νέα Δημοκρατία αργότερα) που εξυπηρετείται. Είναι και το Κέντρο με τα αντίστοιχα μεταπολεμικά Κόμματα (Ένωση Κέντρου, ΠΑΣΟΚ) που επίσης εξυπηρετούνται από την ίδια Νομοθεσία και Κανονισμούς. Το ΠΑΣΟΚ είναι κυβερνών κόμμα για περισσότερα χρόνια από τη ΝΔ. Ο λόγος μη ουσιαστικών αλλαγών είναι, πως τα κόμματα αυτά, υπηρετούν στην ουσία την ίδια πελατεία (΄΄κατεστημένο΄΄ τη λέει και ο Κουμάντος και η Μαλλέ και όλοι). Εκτός των ΄΄μαζών΄΄ που ποδηγετούνται και πείθονται με ανώδυνες εναλλαγές των διαχειριστών της εξουσίας.

Στο σχέδιο Νόμου με συντάκτες στελέχη των ΕΔ, (και μάλιστα από το χώρο των υπηρετούντων στη διεύθυνση στρατονομίας, απ’ όπου και η αρχική ιδέα) υπάρχει διστακτική προσέγγιση /πρόβλεψη για αποφυγή χρήσης αναίτιας βίας από τα όργανα της ΕΣΑ. Εκεί μπορούν να ενταχθούν τα βασανιστήρια, όχι ως αναίτια βία, αλλά με  διάταξη  να σταματά υποτίθεται η όρεξη των ροπαλοφόρων και των αφεντικών τους. Γράφει ο συντάκτης στο άρθρο 5 του προτεινομένου σχεδίου: «…τα στρατονομικά όργανα μπορούν να κάνουν χρήση της αστυνομικής ράβδου (κλομπ), μόνον όταν βρίσκονται σε νόμιμη άμυνα, και η χρήση τους είναι δικαιολογημένη και απόλυτα αναγκαία. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να αποφεύγονται τα κτυπήματα σε ευαίσθητα μέρη του σώματος, όπως στο κεφάλι και στα γεννητικά όργανα…». Η πρόταση αυτή της ανώτατης ηγεσίας των ΕΔ δεν έγινε δεκτή, και δεν προχώρησε προφανώς από τον ΥΕΘΑ, που είναι ο άμεσος προϊστάμενός τους. Προτίμησε την ισχύουσα νομοθεσία από το 1951. Πρόκειται για τον Νόμο 1746/1951 «περί Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας». Το όνομα όπως είπαμε άλλαξε το 1975 και έγινε Στρατονομία. Τίποτε άλλο.

Διατρέχοντας το νόμο διαπιστώνουμε πως πρόκειται για κείμενο που αφορά μόνον τις ΕΔ. Ως προορισμό της ΕΣΑ προβλέπει την «…εκτός των στρατοπέδων, τάξιν, ασφάλειαν, πειθαρχίαν, και άψογον παράστασιν του στρατεύματος…». Για τους αξιωματικούς το όριο χρόνου υπηρεσίας στην αστυνομία αυτή είναι δύο χρόνια το λιγότερο, ενώ για τους υπαξιωματικούς τρία χρόνια. Οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί πρέπει να επιλέγονται και να «…διακρίνονται διά το ήθος και τον χαρακτήρα των, να είναι ακριβοδίκαιοι, ταχείας αντιλήψεως, δραστήριοι, επιβλητικοί την εμφάνισιν, ευγενείς εις τους τρόπους, αλλά και άτεγκτοι συνάμα, οσάκις αναπότρεπτοι ανάγκαι το επιβάλλουν…». Η ΕΣΑ δεν έγινε γνωστή για τους ευγενείς και δίκαιους που υπηρετούσαν εκεί στη δικτατορία. Οπωσδήποτε υπήρχαν και τέτοιοι. Εξ άλλου ο μηχανισμός του Ιωαννίδη επέλεγε άριστους νέους αξιωματικούς για την υπηρεσία αυτή, όπως δηλώνουν στις συνεντεύξεις τους επαΐοντες στρατιωτικοί.

Παρόμοια κριτήρια ίσχυαν και για τους υπαξιωματικούς, που προορίζονται για την ΕΣΑ. Ο νόμος προβλέπει τα ίδια, συν την προϋπόθεση να έχουν απολυτήριο Δ΄ τάξης δημοτικού τουλάχιστον. Αναφερόμαστε στο 1951 και τα πράγματα έκτοτε έχουν βελτιωθεί σ’ αυτό το σημείο. Όσο για τους στρατευσίμους «…δέον να ώσιν αρίστης σωματικής διαπλάσεως και εμφανίσεως, υψηλού αναστήματος (1,75 και άνω) μεγάλης σωματικής αντοχής (γιατί άραγε;), οξείας αντιλήψεως, ικανής νοημοσύνης, ενεργητικότητος και παρατηρητικότητος, προικισμένοι δι’ επιμονής και υπομονής,, περιεργείας, ευσυνειδησίας και πρωτοβουλίας…υψηλόν δείκτην μορφώσεως…».

Όλες αυτές οι προβλέψεις και προϋποθέσεις πήγαν περίπατο τουλάχιστον για τους στρατευσίμους, αλλά και για τους περισσότερους των στελεχών. Να θυμόμαστε, πως η ΕΣΑ έγινε γνωστή με τους βασανιστές της μικρών και μεγάλων βαθμών και όχι για τους υπόλοιπους που δεν βασάνιζαν. Ούτε ευσταλείς ήταν όλοι ούτε έκπαγλου καλλονής και ικανής νοημοσύνης. Δεν ήταν αυτά τα προσόντα, που ήθελαν από τους συγκεκριμένους νέους. Τους ήθελαν για εργαλεία και όχι να σκέφτονται περισσότερο απ’ όσο χρειαζόταν.

Ο διοικητικός μηχανισμός της ΕΣΑ ξεκινούσε από Διευθύνσεις στο ΓΕΣ, στη Στρατιά, στα Σώματα Στρατού και στις μεγάλες μονάδες εξομοιωμένες με Σώμα Στρατού.

Περιλάμβανε επίσης ένα κέντρο εκπαίδευσης το ΚΕΣΑ και ένα ειδικό ανακριτικό τμήμα το ΕΑΤ/ΕΣΑ (που αναδείχθηκε ως το κέντρο της πραγματικής εξουσίας στην Ελλάδα την επταετία 1967-74). Οι δυνάμεις κρούσης της ΕΣΑ απλώνονται από εδώ και κάτω με τους λόχους, που προβλέπονται στη Στρατιά, τα Σώματα Στρατού και τις μεγάλες μονάδες, στις μεραρχίες και «Λόχους Γραμμών Συγκοινωνιών». Τέλος προβλέπονται και ανεξάρτητες ομάδες, προφανώς για μικρότερες μονάδες.

Ανάλογα με το επίπεδο της οργάνωσης οι αρμοδιότητες ποικίλλουν κλιμακούμενες από τα επιτελικά επίπεδα που λειτουργούν ως σύμβουλοι της ηγεσίας, ως υπεύθυνοι για τον έλεγχο, παρακολούθηση, επιθεωρήσεις, έκδοση οδηγιών, μεταθέσεις, αποσπάσεις, μελέτες, εισηγήσεις λύσεων, πιστώσεις, εφοδιασμούς … Αυτά για τις Διευθύνσεις του ΓΕΣ και των μεγάλων μονάδων, όπου επίσης προβλέπονται και αρμοδιότητες για ζητήματα κυκλοφορίας οχημάτων, για αιχμαλώτους πολέμου και «…ιδιώται κρατούμενοι…καταγραφή, περιορισμό, φροντίς, μεταχείρησις, πειθαρχία,  εξασφάλισις, χρησιμοποίησις, εκπαίδευσις και επαναπατρισμός ιδιωτών…».[2]

Η πρόβλεψη του Νόμου για αρμοδιότητες εκτός στρατοπέδων που αφορούν μόνον τους στρατιωτικούς επεκτείνεται και σε ιδιώτες «…οίτινες κρατούνται υπό του Στρατού και ευρίσκονται υπό την δικαιοδοσίαν τούτου…» ενώ καλύπτει και τον έλεγχο ταυτοτήτων και κυκλοφορίας προσωπικού, που αφορά όμως «…και τον πληθυσμόν…εις τας υπό στρατιωτικόν έλεγχον περιοχάς….(καταληφθείσαι, ή κατεχόμεναι, απελευθερωθείσαι… εχθρικαί, συμμαχικαί ή Εθνικού εδάφους)…σύλληψις παραβατών …στρατιωτικών ή ιδιωτών…». Υποτίθεται πως η ΕΣΑ δρα και κατά ιδιωτών παντού στις πολεμικές επιχειρήσεις, όπου είναι αρμόδιες οι ΕΔ, και επί εθνικού εδάφους. Το τι έκανε δε χρειάζεται να αναλυθεί εδώ.

Αυτός ο Στρατιωτικός Κανονισμός 600-1 του 1968 είναι αντίγραφο του Ν 1746/51 και ποτέ δεν εφαρμόσθηκε επί εχθρών στρατιωτικών και ιδιωτών. Στις αρμοδιότητες του τμήματος που ευθύνεται για τις χειρότερες βαρβαρότητες της δικτατορίας, δηλαδή του ειδικού ανακριτικού τμήματος ΕΑΤ/ΕΣΑ, περιλαμβάνεται η αποστολή με γενικόλογο καθορισμό την ΄΄ασφάλεια του στρατεύματος΄΄. «…Το ΕΑΤ/ΕΣΑ είναι μονάς Σ. Α. { Στρατιωτικής Αστυνομίας} υπαγομένη απ’ ευθείας εις την Δ/νσιν Σ.Α./ΓΕΣ { εκεί ήταν ο Ιωαννίδης διευθυντής, εξ ου η παντοδυναμία του με τέτοιο μηχανισμό βασανιστών} …έχει ως αποστολήν: την ανίχνευσιν, διερεύνησιν και δίωξιν παντός πειθαρχικού ή ποινικού αδικήματος ή εγκλήματος. Η περιοχή τούτου εκτείνεται εφ’ ολοκλήρου της Επικρατείας…». Επομένως με τον στρατιωτικό Νόμο (όχι πως τους ήταν οπωσδήποτε απαραίτητος επί δικτατορίας, αλλά η εφαρμογή του διευκόλυνε και λειτουργούσε και ψυχολογικά) το ΕΑΤ/ΕΣΑ μπορούσε «… να ενεργεί…συλλήψεις… προανακρίσεις… κατ’ οίκον έρευνα…κατασχέσεις…».

Το προσωπικό της ΕΣΑ έχει προνόμια, που δεν έχουν οι του υπολοίπου στρατεύματος. Δεν ανατίθεται σ’ αυτούς υπηρεσίες άσχετες προς την αποστολή της, και αντίστοιχα οι στρατονόμοι εκτελούν τα στρατονομικά και μόνον καθήκοντα, μη χρησιμοποιούμενοι ως γραφείς, αγγελιαφόροι, φρουροί στρατηγείου και σκοποί διοικητηρίων. Το τελευταίο είναι αρκετό να ζηλεύουν όλοι οι στρατεύσιμοι την υπηρεσία αυτή, εάν δεν ξέρουν για τα υπόλοιπα.

Τα προνόμια δεν είναι μόνο για να μην είναι αποκρουστική η υπηρεσία στην ΕΣΑ, αλλά και για πρακτικούς λόγους. Ειδικά το ΕΑΤ/ΕΣΑ σε τίποτα δε θύμιζε στρατιωτική υπηρεσία από εμφάνιση, καθαριότητα, τάξη, για να αναφερθούν μόνον οι ανώδυνες πλευρές ΄΄πρόσοψης΄΄ της μονάδας. Πώς ήταν δυνατόν να ανακρίνουν, να βασανίζουν, να έχουν εμφάνιση απαράδεκτη, εάν στρατωνίζονταν με άλλες υπηρεσίες. Η εξουσία πήγαζε από τη βρωμιά, την ανηθικότητα, το σαδισμό, τα βίτσια ψυχικά άρρωστων και ανώμαλων στελεχών και στρατονόμων. Το φως της ΄΄επαναστάσεως που καταύγαζε τα Εθνικά Ιδεώδη και τα διέσωσαν αι Ένοπλοι Δυνάμεις του Έθνους΄΄ το συντηρούσαν άνθρωποι σαν τον Χατζηζήση, το Σπανό, και τους υπόλοιπους που κατέληξαν στην υποστάθμη των στελεχών του στρατού.

Ήταν αξιωματικοί  που χτυπούσαν κρυφά από πίσω και βασάνιζαν συναδέλφους τους,  φροντίζοντας έτσι να μην τους βλέπουν οι ίδιοι, ειδικά όταν γνωρίζονταν από το στρατό. Χτυπούσαν πολεμιστές της περιόδου 1940-49 ανεξάρτητα ιδεολογικής τοποθέτησης, γιατί έτσι αισθάνονταν δυνατοί. Όλους αυτούς φρόντισαν οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, να διασώσουν και να πέσουν στα μαλακά. Και ο λόγος ήδη αναφέρθηκε. Το ΄΄σύστημα΄΄ χρειαζόταν τη συντήρηση των ΕΔ και των ΣΑ αλώβητων και απρόσβλητων. Ακόμα και των στρεβλωτικών τους αποφύσεων όπως η Ειδική Ασφάλεια και το ΕΑΤ/ ΕΣΑ.

Χρειάζονταν φαίνεται και οι μηχανισμοί ανάδυσης διαδικασιών, δυνατοτήτων και ομάδων εκτροπών και συνωμοσίας, όπως από το 1940 μέχρι το 1973, που ήταν η τελευταία του Ιωαννίδη. Ακριβώς γιατί ΄΄το σύστημα΄΄ δεν ήθελε να θίξει τα ΄΄παιδιά΄΄ που έπρεπε να προστατέψει, γιατί τα χρειαζόταν. Το παράκαναν βέβαια με τη βία και τα βασανιστήρια αλλά ΄΄εμείς για σένα δουλεύουμε ρε μαλακισμένο» είπε ο υπεύθυνος της ασφάλειας, χαστουκίζοντας έναν δεκαεξάχρονο, που έγραφε συνθήματα κατά της χούντας. Συνέβη στο Μαρκόπουλο Αττικής την παραμονή επίσκεψης εκεί του Παττακού και τον συνέλαβαν διαπιστώνοντας αμέσως πως δεν ήταν ο οποιοσδήποτε. Γι΄ αυτό και εξανέστη ο αξιωματικός της ασφάλειας μόλις πληροφορήθηκε πως είναι Αμερικανός υπήκοος και εγγονός εφοπλιστή.

Ο Κανονισμός για την ΕΣΑ επεκτείνεται σε λεπτομέρειες για όλες τις αρμοδιότητες, που εάν εφαρμόζονταν, η υπηρεσία αυτή θα πρόσφερε υποτίθεται θετικά. Υπάρχει και ειδική πρόβλεψη για τη χρήση βίας (αρθρ.49). Προτρέπει να αποκτήσουν τα όργανα της ΕΣΑ «…ικανότητα χρησιμοποιήσεως…λαβών και κτυπημάτων (ζίου- ζίτσου)…διά την καταβολήν και σύλληψιν των αποδρώντων παραβατών…με την ράβδον…τα κτυπήματα εις τον ώμον, εις τας χείρας, εις τους πόδας και εις το στομάχι καταβάλλουν εν άτομον άνευ προξενήσεως μεγάλων σωματικών βλαβών…να αποφεύγονται τα κτυπήματα εις την κεφαλήν… ». Οι άνθρωποι που συνέταξαν τον κανονισμό, δε γράφουν πως απαγορεύονται τα κτυπήματα στο κεφάλι και οπουδήποτε. Γράφουν ΄΄να αποφεύγονται΄΄. Στην πραγματικότητα αυτό που έγινε στην επταετία 1967-74, ήταν η αντιστροφή σε όλο το φάσμα των προβλεπομένων και η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του Νόμου με υπέρβαση κάθε ορίου.

Έκαναν ότι ήθελαν. Και εναντίον των πολιτών και εναντίον των στρατιωτικών. Το ίδιο και εναντίον εκείνων, που επέλεγαν να υπηρετήσουν στην ΕΣΑ και εκπαιδεύονταν στο ΚΕΣΑ. Η εκπαίδευσή τους ήταν σκληρή. Οι μόνοι αλώβητοι και απλησίαστοι από την στρατιωτική αστυνομία, ήταν τα άτομα που υπηρετούσαν σ’ αυτήν εφ’ όσον περνούσαν την εκπαίδευση με επιτυχία.

Όσο για το ναυτικό, η αντίστοιχη υπηρεσία, η ΕΝΑ (Ελληνική Ναυτική Αστυνομία) ή ΄΄Ναυτονομία ΄΄ της μεταπολίτευσης, επέδειξε κάποια δραστηριότητα στη δικτατορία, αλλά δεν υπάρχει σύγκριση με της ΕΣΑ. Εν τούτοις στις Ναυτικές Φυλακές ΄΄ΑΡΗΣ΄΄ περιγράφτηκαν περιπτώσεις βασανιστηρίων[3] αλλά όχι εκ συστήματος, ούτε κατευθυνόμενων κεντρικά και με στόχο πολιτικούς κρατούμενους.

Στο πολεμικό ναυτικό, τις προϋποθέσεις και την επιλογή των ΄΄κατάλληλων΄΄ για ναυτονόμους /δεσμοφύλακες των Ν/Φ ΑΡΗΣ, περιγράφει το 1972 εκείνος που φροντίζει να τους διαλέξει. Συγχρόνως έχουμε και μικρό δείγμα των μεθόδων εκπαίδευσής τους, με τρόπο που καθιερώθηκε από τον τότε διοικητή των φυλακών. Υπεύθυνος για την επιλογή των εν λόγω οργάνων ήταν ο οπλονόμος ανθυπασπιστής Κ. Δημάκης. Οι οδηγίες ήταν του διοικητή πλωτάρχη Α. Τσίγκρου, και σύμφωνα μ’ αυτές, έπρεπε να επιλέγουν από τους προπαιδευμένους στα Κέντρα Εκπαίδευσης ΚΕΠΑΛ και ΚΕΚΑΝ, ναύτες μικρής ηλικίας, εύσωμους, από απομακρυσμένα χωριά ή νησιά και αγράμματους. Οι στρατεύσιμοι αυτοί γινόντουσαν όργανα της διοίκησης των φυλακών.

Για την ΄΄Αερονομία΄΄ (ή ΄΄Ελληνική Αστυνομία Αεροπορίας΄΄ όπως λεγόταν μέχρι τη μεταπολίτευση), δεν έγινε προσπάθεια να βρεθούν στοιχεία, αφού δεν τη συναντήσαμε και πουθενά, εκτός της δίκης των αεροπόρων μεταπολεμικά.

Παρατέθηκαν τα παραπάνω για να τα θυμηθούν οι παλιότεροι και να τα πληροφορηθούν οι νεότεροι. Οι μέρες είναι πολύ δύσκολες, φαινόμενα καθημερινά όπως συμπεριφορές της «Χρυσής Αυγής» μας παραπέμπουν σε μεθόδους παρόμοιες με τις εφαρμοζόμενες από παρακρατικές στην ουσία και εκτός νόμου υπηρεσίες, ακόμα και σε διάρκεια ανώμαλου καθεστώτος όπως η δικτατορία 1967-74. Η τρομοκρατία και τότε και τώρα πέρα από τα θύματα της δεν ωφέλησε ποτέ τα όργανα που την εφάρμοσαν. Το φασισμό και το ναζισμό δεν είναι ούτε να τον παραβλέπει κανείς ούτε να στρεβλώνει τους στόχους τους.

---

[1] Βλ. ΔΑΡΑΚΗ-ΜΑΛΛΕ Μ, Οι Εσατζήδες, Κέδρος, Αθήνα 1976 και  ΧΑΡΙΤΟΥ-ΦΑΤΟΥΡΟΥ Μ, Ο Βασανιστής ως Όργανο της Κρατικής Εξουσίας, Ψυχολογικές Καταβολές, Ελληνικά Γράμματα Αθήνα 2003.

[2] Βλ. (άρθρ2 παρ. ι (3) ΣΚ 600-1 ΄΄ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΄΄ΦΕΚ 654 Τ2 25/11/1968

[3] Βλ. Α. Κακαρά, Το Πολεμικό Ναυτικό στη Δικτατορία 1967-74, γνώση, Αθήνα 1995, Για τα στοιχεία του κειμένου βλ. και Α.Κακαρά, Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήση, Αθήνα 2006