Ο Ναυτικός Διοικητής Κύπρου το 1974 (ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ) γράφει …

ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

(Αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης)

 

Ο Αντιπλοίαρχος Παπαγιάννης είχε καταγράψει τις εμπλοκές του Ελληνοκυπριακού Ναυτικού (στην συντριπτική πλειοψηφία εξ Ελλάδος) στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και στην εισβολή των Τούρκων στη συνέχεια.

Ο γιος τού αποβιώσαντος το 2010 αξιωματικού βεβαιώνει για την πιστότητα του εγγράφου με κάθε σοβαρότητα αλλά και πικρία.[1]

Η ανάρτηση αυτή πραγματοποιείται στα πλαίσια της δημοσιοποίησης σειράς κειμένων από έγγραφα και συνεντεύξεις που αφορούν τη δικτατορία και το Κυπριακό. Εκτιμήθηκε ως επιβεβλημένη η λογοκρισία του κειμένου του τότε ΝΔΚ  (τα σημεία είναι τα εντός παρενθέσεων με τελείες) λέξεων και φράσεων ακραίων έως υβριστικών για αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού. Δεν τροποποιήθηκε ούτε η ορθογραφία ούτε το συντακτικό της μαρτυρίας.

Η ελληνική πολιτεία απαγόρευσε τη δικαστική εξέταση του Κυπριακού δράματος. Οι λόγοι εκτιμάται πως αφορούν τον κίνδυνο αποκάλυψης του ρόλου των Άγγλων, των Αμερικανών και της τότε στρατιωτικής και κυρίως πολιτικής ηγεσίας της χώρας μας πριν κατά και στη συνέχεια των γεγονότων. Οι Τούρκοι παραβίασαν ανοιχτές θύρες και άρπαξαν, όχι χωρίς απώλειες, ό,τι από χρόνια σχεδίαζαν. Οι υπεύθυνοι έμειναν ατιμώρητοι αλλά η κοινή γνώμη καθώς και η ιστορία σταδιακά ενημερώνονται για την πραγματικότητα. Η πειθαρχική προσέγγιση και εξέταση μέχρι του σταδίου των Ενόρκων Διοικητικών Εξετάσεων (ΕΔΕ) δεν εξάντλησε τα ζητήματα, δεν άγγιξε την ουσιαστικότερη πλευρά ούτε ικανοποίησε το δημόσιο αίσθημα και την απαίτηση για απονομή ευθυνών και δικαιοσύνης.

Ο Παπαγιάννης στο κείμενό του αποσυνδέει των συνεπειών, ήτοι της εισβολής των Τούρκων και της κατοχής μεγάλου τμήματος του νησιού, και υποβαθμίζει ως καθοριστικό παράγοντα το πραξικόπημα, όπου συμμετείχε ως ΝΔΚ καθόσον υπήρξε μυημένος και ένα από τα βασικά πρόσωπα του δράματος. Ωσαύτως υποβαθμίζει και τις ευθύνες όσων εκ των στελεχών τον ακολούθησαν στην στήριξή του με συγκεκριμένες δράσεις, υιοθετώντας την άποψη πως ο στρατιωτικός που εκτελεί διαταγές απαλλάσσεται ευθυνών από τις πράξεις του.  Αντίθετα προβάλει το ρόλο του, καθώς και των λοιπών υποστηρικτών, ως πολεμιστών κατά την εισβολή των Τούρκων. Παράλληλα επιτίθεται κατά όσων δεν συνέπραξαν στο πραξικόπημα, ενώ χρησιμοποιεί ακραίους έως υβριστικούς χαρακτηρισμούς, περιγράφοντας γεγονότα κατά τη διάρκεια του πολέμου με τους Τούρκους για τα οποία όμως οι ΕΔΕ εξέδωσαν πορίσματα γνωστά για τις απαλλαγές από τις κατηγορίες.

Το πολεμικό Ναυτικό πολέμησε τους Τούρκους στην εισβολή, γενναία και με αυτοθυσίες. Εκείνοι που δεν συνέπραξαν ανάλογα το γνωρίζουν αυτό καλύτερα απ’ όλους. Είναι άδικο ό,τι η ποινική δικαιοσύνη δεν προσέγγισε ούτε ξεκαθάρισε το τοπίο για όλους, και κυρίως για τους απλούς αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες, τα συνήθη και εύκολα θύματα των ισχυρών και επώνυμων.

Σκοπός των δημοσιεύσεων αυτών δεν είναι να απονείμει εύσημα ή κόλαφο σε κανέναν, αλλά να εκθέσει τα στοιχεία που προκύπτουν από τέτοιους είδους κείμενα στους ερευνητές και όσους κοιτάζουν την ιστορία με καθαρό και κριτικό ακόμα βλέμμα. Ο γράφων εξάλλου έχει τοποθετηθεί από χρόνια στην προσπάθεια να ερευνήσει τα γεγονότα εκείνα όσο το επέτρεπαν οι συνθήκες και οι περιορισμένες ικανότητές του.[2] Στα πλαίσια αυτά (όχι χωρίς βάσανο) προστίθεται και η παρούσα ανάρτηση.

 

Πρόλογος  Παν. Παπαγιάννη στο κείμενο Αντιπλοιάρχου

 Γ. Παπαγιάννη

Έχουν περάσει σχεδόν σαράντα χρόνια από εκείνο το μαύρο καλοκαίρι που σημάδευσε την μαρτυρική Κύπρο και τον Ελληνισμό.  Από τότε έχουν γραφτεί ατελείωτες σελίδες για την Κυπριακή Τραγωδία.  Το ζήτημα, δυστυχώς, είναι ακόμη δέσμιο πολιτικών παθών και παρουσιάζεται και ερμηνεύεται στην βιβλιογραφία και στον τύπο ανάλογα με τις πεποιθήσεις του εκάστοτε συγγραφέα.  Για ορισμένα πρόσωπα, τα οποία όχι μόνο συμμετείχαν αλλά και διαμόρφωσαν την εξέλιξη των γεγονότων, είναι αναμενόμενο να έχει διαμορφωθεί πλήθος απόψεων, συχνώς αντικρουομένων.  Για τον Αντιπλοίαρχο Μελέτιο Γεώργιο Παπαγιάννη, Ναυτικό Διοικητή Κύπρου κατά την διάρκεια εκείνων των ταραγμένων ημερών, έχουν εκφραστεί αμέτρητα σχόλια ενώ του έχουν αποδοθεί ή αμφισβητηθεί πλήθος αποφάσεων και ενεργειών.

Τον Ιούλιο του 1972, μετά το πέρας των μαθημάτων της Σχολής Εθνικής Αμύνης, ο πατέρας μου, αποδέχθηκε με ενθουσιασμό την μετάθεσή του στην Κύπρο, ως Ναυτικός Διοικητής.  Σίγουρα δεν μπορούσε να φανταστεί τι του επιφύλασσε η τύχη.  Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1974, το υπόλοιπο της ζωής του, ουσιαστικά, σημαδεύτηκε από την «Κύπρο».  Για αυτόν, τους συμπολεμιστές του και τις οικογένειές τους που ζήσαμε από κοντά τα γεγονότα, η Κύπρος δεν ήταν απλά ένα μέρος της ζωής μας.  Στην Κύπρο αφήσαμε ένα κομμάτι της ζωής μας.

Η στρατιωτική ηγεσία, σε περιόδους κρίσης, καλείται να λάβει σημαντικές αποφάσεις.  Ο Διοικητής έχει πάντα την τελική ευθύνη για πράξεις και παραλείψεις, οι δε επιπτώσεις τους διαμορφώνουν τις απόψεις τρίτων για τον αυτόν και τις μονάδες του.  Η βίαιη ανάμιξη του Ναυτικού στα εσωτερικά ζητήματα της Κύπρου είναι αναπόφευκτο να αποτελεί θέμα έντονων αντιπαραθέσεων μέχρι και σήμερα.  Πεδίο προβληματισμών και αναζητήσεων αποτελεί και η πολεμική δράση του Ναυτικού στην Κύπρο κατά την εισβολή των εξ Ανατολών εχθρών μας.  Παρά τα εμπόδια και τις προκαταλήψεις, ορισμένοι ερευνητές έχουν το θάρρος να διενεργούν σοβαρή αντικειμενική έρευνα στα ζητήματα αυτά.  Για τους μελετητές αυτούς, η πρόσβαση στην μαρτυρία ενός ανθρώπου που βίωσε και έλαβε σημαντικές αποφάσεις κατά τα γεγονότα της Κύπρου πιστεύω ότι είναι ένα σημαντικό βοήθημα.

Ο Αντιπλοίαρχος Γεώργιος Παπαγιάννης, συνέταξε πριν μερικά χρόνια, την μαρτυρία του για τα γεγονότα της Κύπρου.  Μέχρι και τον θάνατό του, το 2010, δεν είχε προχωρήσει σε δημοσίευση της.  Εκτιμώ ότι τον κατέβαλε μία προσωπική «πικρία» για αρκετά από όσα συνέβησαν όχι μόνο κατά τα γεγονότα αλλά και μετά από αυτά.  Την ίδια ακριβώς «πικρία» που ένιωσαν και αρκετοί συμπολεμιστές του, ίσως για διαφορετικούς λόγους ο καθένας.  Προσωπικά, ούτε εμένα μου αρέσει να συζητώ για τα γεγονότα της Κύπρου.  Η λήθη όμως δεν είναι ποτέ ορθή επιλογή.  Οφείλουμε να μελετούμε το παρελθόν, όσο και αν αυτό μας ενοχλεί, και να αναγνωρίζουμε το σωστό και το λάθος.  Είμαι πάντα ανοικτός στην παροχή ιστορικών στοιχείων σε όποιον σοβαρό ερευνητή, ανεξαρτήτου θέσεων και πεποιθήσεων, τα ζητήσει, είτε αυτά είναι καταγεγραμμένα από τον Αντιπλοίαρχο Γεώργιο Παπαγιάννη είτε έχουν περάσει στην γνώση μου προφορικώς.  Ο κύριος Αντώνης Κακαράς είχε την ευγενή καλοσύνη να ζητήσει πρόσβαση στην μαρτυρία του πατέρα μου.  Μου πρότεινε την δημοσίευσή της μαζί με άλλες μαρτυρίες στρατιωτικών της εποχής εκείνης, τις οποίες ο ίδιος έχει συγκεντρώσει, και αποδέχθηκα την πρότασή του.

Η μαρτυρία του Αντιπλοιάρχου Γεωργίου Παπαγιάννη, συντάχθηκε σε ηλεκτρονικό υπολογιστή από τον ίδιο με σκοπό να παραμείνει σε στενό κύκλο προσώπων και όχι για ευρεία δημοσίευση.  Για τον λόγο αυτό δεν έχει τύχει «φιλολογικής φροντίδας», με ότι συνεπάγεται αυτό.  Η μαρτυρία του είναι μία απλή εξιστόρηση γεγονότων, ίσως ορισμένοι να την χαρακτήριζαν ως «άκομψα απομνημονεύματα».  Στην εξιστόρησή του αναπόφευκτα εξέφρασε ορισμένες απόψεις του και παρέθεσε τις πολιτικές του θέσεις.  Επίσης, αναφέρθηκε σε οικογενειακές και προσωπικές στιγμές.  Εκτιμώ ότι αυτό το έκανε για να διατηρήσει την δική μας οικογενειακή μνήμη.  Αποφάσισα να μην αφαιρέσω τα τμήματα αυτά.  Εκτιμώ ότι ίσως και αυτά να παρουσιάζουν ενδιαφέρον για κάποιους αναγνώστες.

Θα ήταν επιθυμία μου (όπως πιστεύω και του πατέρα μου) να προχωρήσει η λεπτομερής έρευνα και ανάλυση της δράσης του Πολεμικού Ναυτικού στην Κύπρο.  Πιστεύω, σύντομα να ακολουθήσουν και άλλες μαρτυρίες στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού που έλαβαν μέρος στα γεγονότα εκείνα καθώς και στις λιγότερο γνωστές κρίσεις και συμπλοκές με τους Τούρκους και Τουρκοκυπρίους στην δεκαετία του ’60.

 

Κείμενο του Ναυτικού Διοικητή Κύπρου κατά το 1974 Αντιπλοιάρχου Γ.Παπαγιάννη

 

 

 

Τον Ιούλιο του 1972 τα μαθήματα της Σχολής Εθνικής Αμύνης τελείωναν. Από το ΓΕΝ και εν όψει των μεταθέσεων με ερώτησαν εάν θέλω να τοποθετηθώ στην Κύπρο, ως Ναυτικός Διοικητής Κύπρου, και απάντησα θετικά. Σε μία εβδομάδα η Λίλυ και ο Παναγιώτης έβγαλαν διαβατήρια, γιατί εγώ θα είχα υπηρεσιακό διαβατήριο, και αρχίσαμε να ετοιμαζόμαστε, για την νέα μου θέση.

Στις 25 Ιουλίου τελείωσε και η φοίτησίς μου στην ΣΕΘΑ, και σε τελετή στην Στρατιωτική Λέσχη, μας απένειμε τα πτυχία μας, ο αντιβασιλεύς  Γεώργιος Παπαδόπουλος. Φαίνεται ότι είχα αποφοιτήσει με υψηλή βαθμολογία, παρόλο που η ΣΕΘΑ ποτέ δεν γνωστοποιούσε σειρά αποφοιτήσεως και τα πτυχία απονέμοντο κατά σειρά αρχαιότητος των αξιωματικών, διότι μετά 20 ημέρες έλαβα ένα έγγραφο από το U.S. Naval Institute, που μου εγνώριζε ότι με έκανε επίτιμο μέλος του, λόγω των επιδόσεών μου στην ΣΕΘΑ, και μου έστειλε και το σχετικό Δίπλωμα.

Επί δέκα ημέρες μετά την αποφοίτησή μου, είχα ενημερώσεις στο ΓΕΕΘΑ στο ΓΕΝ, στο ΓΕΑ, και την ΚΥΠ, σχετικά με την υπηρεσία μου στην Κύπρο, και στις 10 Αυγούστου 1972, αφού πούλησα το αυτοκίνητό μου την LANCIA, αναχώρησα αεροπορικώς για το νησί, μόνος μου, ενώ η Λίλυ και ο Παναγιώτης θα ερχόντουσταν αργότερα.

Έφθασα αεροπορικώς στην Κύπρο το απόγευμα της 10ης Αυγούστου 1972, και στο αεροδρόμιο με υπεδέχθει ο αντιπλοίαρχος Ε. Καραβάς (μία τάξις αρχαιότερός μου), τον οποίο θα αντικαθιστούσα. Πέρασα έλεγχο διαβατηρίων και από το τελωνείο χωρίς βέβαια να μου κάνουν έλεγχο. Το διαβατήριό μου είχε το κανονικό μου όνομα και όχι ψευδώνυμο όπως γινόταν στους υπηρετούντας στην Κύπρο, διότι ήδη οι Τούρκοι που ενδιαφέροντο για τέτοιου είδους πληροφορίες, είχαν πλήρες βιογραφικό μου και φωτογραφίες μου, από την υπηρεσία μου στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα (1968-1970), και θα μάθαιναν πολύ γρήγορα ποίος είναι ο νέος Ναυτικός Διοικητής.  Με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο του Ναυτικού Διοικητού – ένα MAZDA με κανονικούς αριθμούς κυκλοφορίας – πήγαμε με τον Καραβά στο ξενοδοχείο «Κλεοπάτρα» όπου και θα έμενα προσωρινά.

Την επομένη ημέρα εν στολή παρουσιάστηκα στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) στον διοικητή Αντιστράτηγο Χαραλαμπόπουλο, επισκέφτηκα, για να γνωρισθώ, με τους άλλους αξιωματικού του Σ.Ξ. και της αεροπορίας που υπηρετούσαν στο ΓΕΕΦ, και τέλος μου παρουσιάστηκαν οι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, και ναύτες, που υπηρετούσαν στα γραφεία του επιτελείου μου, και τα οποία ήταν ένας θάλαμος επιχειρήσεων, το γραφείο μου με ένα προθάλαμο, το γραφείο του επιμελητού της ΝΔΚ, ένας θάλαμος υπαξιωματικών και ναυτών, και ένας δωμάτιο με τους ασυρμάτους για τις επικοινωνίες, με τις άλλες υπηρεσίες μου και τα πλοία. Τα τέσσερα αυτά δωμάτια ευρίσκοντο στον δεύτερο όροφο του ΓΕΕΦ και εις το τέλος του νοτίου διαδρόμου, ενώ στον βόρρειο διάδρομο υπήρχαν γραφεία της Κυπριακής αστυνομίας.

Εκτός από το επιτελείο μου, είχα ακόμη υπό τας διαταγάς μου, πέντε παλαιές τορπιλλακάτους Ρωσικής κατασκευής, ένα περιπολικό παράκτιο, μία ναυτική βάση -ένας Ναύσταθμος σε μικρογραφία- κοντά στην Αμμόχωστο, ένα ναυτικό σταθμό στην Κυρήνεια, ένα ναυτικό σταθμό στην Πάφο, ένα παράρτημα του επιτελείου μου μέσα στο στρατόπεδο «Καποτά» του Σ.Ξ. στην Λευκωσία, όπου διανυκτέρευαν και ενδιαιτούντο οι ανύπαντροι υπαξιωματικοί και οι ναύτες του επιτελείου μου, και τέσσερεις Στάθμούς Εγκαίρου Προειδοποιήσεως (ΣΕΠ) με ραντάρ σε συνεχή λειτουργία κατά σειρά στο ακρωτήριο αποστόλου Ανδρέα (ΒΑ του νησιού), στο ακρωτήριο Κορμακίτης (ΒΔ του νησιού), στην Λεμεσό, που εκάλυπτε την νοτιοανατολική περιοχή της νήσου, και στην Πάφο ( ΝΔ του νησιού). Επίσης μία παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατος Γιουγκοσλαβικής κατασκευής, χωρίς καθόλου οπλισμό που την είχε αγοράσει η Κυπριακή κυβέρνησις, με επιθυμία να την …κάνουμε πολεμικό πλοίο, ενώ στην ουσία είχε αγορασθεί για να εξυπηρετηθεί ο πωλητής της, μεγαλοεπιχειρηματίας της Κύπρου, ονομαζόμενος Καϊσής. Το προσωπικό που είχα έφθανε τους 200 άνδρες εκ των οποίων οι 130-140 ήταν προσωπικό του Ναυτικού από την Ελλάδα, κυρίως αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, και οι υπόλοιποι 60-70 κληρωτοί από την Κύπρο. Μετά την Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) που είχε περίπου 1000 άνδρες, μόνο από την Ελλάδα, η δική μου υπηρεσία ερχόταν δεύτερη σε αριθμό Ελλαδιτών, και αυτό λόγω της φύσεως του όπλου, που απαιτούσε εξειδίκευση και ειδική εκπαίδευση. Τις δύο πρώτες ημέρες ενημερώθηκα σχετικά με το επιτελείο μου, και με την λειτουργία του ΓΕΕΦ γενικώτερα, και από τις πρώτες ημέρες κατάλαβα, ότι το κόκκινο σηματάκι του αποφοίτου της Σχολής Εθνικής Αμύνης, που έφερα στο δεξιό μέρος του στήθος μου, έκανε τους αξιωματικούς του Σ.Ξ. να με βλέπουν με σεβασμό για να μη πω, με κάποια ζήλεια, και αυτό γιατί οι απόφοιτοι της ΣΕΘΑ, θεωρούντο ως οι «ολοκληρωμένοι» αξιωματικοί με προοπτική καταλήψεως των ανωτάτων βαθμίδων της στρατιωτικής ιεραρχίας, και μόνο το 10-15% των αξιωματικών των Ε.Δ. αποφοιτούσαν από την σχολή αυτή. Στο ΓΕΕΦ απόφοιτοι της ΣΕΘΑ ήταν ο στρατηγός-διοικητής, ο επιτελάρχης του ταξίαρχος, και εγώ. Επίσης ήταν ο συνταγματάρχης Κονδύλης διοικητής της ΕΛΔΥΚ που ήταν και συμμαθητής μου στην ΣΕΘΑ.

Μετά μερικές ημέρες ενοικίασα μία επιπλωμένη μονοκατοικία στην περιοχή <Εγκωμη> της Λευκωσίας, και ειδοποίησα την Λίλυ ότι μπορούσε να έλθει με τον Παναγιώτη. Στις 17 Αυγούστου ήλθαν αεροπορικώς και τους παρέλαβα από το αεροδρόμιο.

Με τον Καραβά επιθεώρησα όλες τις υπηρεσίες μου και τα πλοία μου, και έτσι απέκτησα και γνώσεις για ολόκληρο το νησί, που ήταν τα τουρκοκρατούμενα μέρη, και πια δρομολόγια δεν έπρεπε να ακολουθούμε, για να μη βρεθούμε σε τουρκικές περιοχές. Οι υπηρεσίες και τα πλοία που επιθεώρησα, ακολουθούσαν τα πρότυπα των αντιστοίχων στην Ελλάδα. Δηλαδή ανθισμένα κηπάρια, μπρούτζα γυαλισμένα, διάδρομοι χαραγμένοι με ασπρισμένα τούβλα, ασβεστομένα κτίρια, πινακίδες να σε οδηγούν στις αποθήκες πυρομαχικών, στην λέσχη, στα δωμάτια αξιωματικών στα συνεργεία επισκευών, στα τορπιλλοστάσια κλπ.. Επί πλέον τα Ραντάρ στους ΣΕΠ είχαν τοποθετηθεί σε ασβεστομένες τσιμεντένιες βάσεις και τα αυτοκίνητα που τα έσερναν είχαν επιστραφεί στην Εθνική Φρουρά. Γνωρίζοντας από την υπηρεσία μου στην Άγκυρα τις βλέψεις των Τούρκων για το νησί και τις συνεχείς προετοιμασίες τους για μία εισβολή σε αυτό, προβληματίστηκα με την κατάσταση ευφορίας και εφησυχασμού που επικρατούσε στο προσωπικό μου. Αργότερα παρατήρησα ότι το ίδιο συνέβαινε και με τις περισσότερες μονάδες τις Εθνικής Φρουράς, και μόνο οι καταδρομείς και η ΕΛΔΥΚ, είχαν επίγνωση της αποστολής των. Κατά τις διαδρομές μου στο νησί παρετήρησα ότι τα μόνιμα πυροβολεία που είχε κατασκευάσει παλαιότερα ο Στρατηγός Γρίβας στις παραλίες του νησιού ήταν εγκαταλελειμμένα, και πολλά από αυτά με άδεια της κυβερνήσεως είχαν καταστραφεί για να κτισθούν παραλιακά ξενοδοχεία, η ακόμη και σπίτια.

Στις 20 Αυγούστου εδόθει δεξίωσις στην λέσχη αξιωματικών της Λευκωσίας, για να αποχαιρετήσουν τον αποχωρούντα Ναυτικό Διοικητή και να «καλώς ορίσουν» εμένα και την Λίλυ. Ήταν εκείνη την ημέρα το κοσμικό γεγονός της Λευκωσίας. Παρέστη ο Υπουργός Εσωτερικών της Κύπρου, όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ με τις συζύγους τους, πολλοί πολίτες γνωστοί του αποχωρούντος διοικητού, καθώς και ο επιτετραμμένος της Ελληνικής πρεσβείας και εκτελών χρέη πρέσβεως, από τριμήνου, Αλέκος Ζαφειρίου παλαιός μου φίλος, που συνυπηρετούσαμε μαζί στην Άγκυρα, καθώς και ο συνταγματολόγος, μέλος του συμβουλίου της επικρατείας, Μιχαήλ Δεκλερής, που τον είχε στείλει η Ελληνική Κυβέρνησις στην Κύπρο, ως εκπρόσωπό της στις τότε ειρηνευτικές συνομιλίες.

Την επομένη ημέρα ο Καραβάς αναχώρησε με πλοίο για την Ελλάδα, και εγώ έπιασα δουλειά.

Πρώτα από όλα αναδιάρθρωσα το επιτελείο μου στο οποίο προσέθεσα έναν υποπλοίαρχο μηχανικό, και τρείς εφέδρους σημαιοφόρους, και ο θάλαμος επιχειρήσεων λειτουργούσε πλέον σε 24ωρη βάση, παίρνωντας συνεχώς πληροφορίες από τα ΣΕΠ, και τηρώντας λεπτομερή υποτύπωση των στόχων, σε μεγάλο χάρτη που είχαμε αναρτήσει στον ένα τοίχο του θαλάμου. Κάθε πρωί που ερχόμουνα στο γραφείο μου έπρεπε να μου παραδίδουν πίνακα των εντοπισθέντων στόχων, καθώς και να μου παρουσιάζουν το τηρούμενο ημερολόγιο συμβάντων.

Με διαταγή μου προς τα πλοία μου και τις υπηρεσίες καθώρισα τις μηνιαίες εν πλώ ασκήσεις των πλοίων, τις περιπολίες του περιπολικού, καθώς και τις ασκήσεις σκοποβολής του προσωπικού ξηράς, την πραγματοποίηση πραγματικών αντιαεροπορικών βολών κλπ. Επι πλέον με βασική διαταγή μου καθώρισα τις οδηγίες μάχης για τα πλοία και τις υπηρεσίες της ΝΔΚ. Από τα πρώτα που διέταξα ήταν η απαγόρευσις χρήσεως ασβέστου ή λευκού χρώματος για την βαφή των κτιρίων, ή επισήμανση των διαδρόμων, και η αντικατάστασις του με χρώματα παραλλαγής, ώστε να μη είναι εμφανή από αεροσκάφη, καθώς και η καθαίρεσις οιασδήποτε πινακίδος που «πρόδιδε» την ύπαρξη στρατοπέδου, η στρατιωτικής εγκαταστάσεως. Έδωσα ακόμη εντολή τα μπρούντζα των πλοίων να μη είναι γυαλισμένα αλλά βαμμένα με το χρώμα του σκάφους, το δε στηλίδιο της πλώρης να είναι επι μονίμου βάσεως αναδιπλωμένο ώστε να μη δυσχεραίνει την βολή  των πολυβόλων προς τα εμπρός, τα δε πολυβόλα να είναι πάντα σε κατάσταση ετοιμότητος, με τα πυρομαχικά στα ενθέμια του καταστρώματος.

Αργότερα ζήτησα από το υπουργείο Εσωτερικών στο οποίο υπήγετο η Εθνική Φρουρά, και μου έδωσαν 4 αυτοκίνητα <τράκτορες> τα οποία μπορούσαν να σύρουν τα ραντάρ των ΣΕΠ, και την ηλεκτρογεννήτριά τους, και έτσι τα ραντάρ εγκατέλειψαν τις ασβεστομένες βάσεις τους, και κάθε 24 ώρες μετακινούντο με τα αυτοκίνητα σε άλλη θέση, στον πλησίον χώρο, βαμμένα με χρώματα παραλλαγής.

Τουλάχιστον μία φορά κάθε μήνα επισκεπτόμουνα και επιθεωρούσα τις υπηρεσίες και τα πλοία τα οποία ήταν κατανεμημένα ως εξής. Τρείς τορπιλλάκατοι (Τ/Α) στην ναυτική βάση της Αμμοχώστου, εκ των οποίων οι δύο συνεχώς σε ενέργεια και η τρίτη σε επισκευή, με ετοιμότητα τριών ημερών.  Στον ναυτικό σταθμό Κυρηνείας, που ευρίσκετο μέσα στο μεσαιωνικό φρούριο της πόλεως δύο τορπιλάκατοι συνεχώς σε ενέργεια, στο εμπορικό λιμάνι της Αμμοχώστου, το παράκτιο περιπολικό, και τέλος η παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατος στην ναυτική βάση σχεδόν εγκαταλελειμμένη. Αποθήκες τορπιλλών και πυρομαχικών υπήρχαν στην Ναυτική βάση, και στους ναυτικούς σταθμούς Κυρηνείας και Πάφου, και μόνο πυρομαχικών στους ΣΕΠ. Τα συνεργεία της ναυτικής βάσεως αναλάμβαναν, οτιδήποτε είδους επισκευές χρειαζόντουσαν, τα πλοία και οι υπηρεσίες. Η τροφοδοσία των πλοίων και των υπηρεσιών εγένετο από την πλησιέστερη προς αυτά μονάδος του Σ.Ξ. Η μισθοδοσία του προσωπικού γινόταν μέσω του οικονομικού αξιωματικού του επιτελείου μου, υποπλοιάρχου (ο)Τζεφεράκου, ο οποίος ησχολείτο και με τα θέματα διοικητικής μερίμνης, της ναυτικής διοικήσεως. Ο μηχανικός του επιτελείου μου υποπλοίαρχος (μηχ) Γεώργιος Παπαργύρης εκτελούσε χρέη αρχιμηχανικού της διοικήσεως και είχε και την μέριμνα της καλής λειτουργίας του θαλάμου επιχειρήσεων. Και οι δύο ήταν πολύτιμοι βοηθοί. Στην ναυτική βάση βορρείως της Αμμοχώστου στην περιοχή «Μπογάζι», και η οποία ονομάζετο Ναυτική Βάσις «Χρυσούλης» (ΝΒΧ) εις μνήμην του φονευθέντος κατά τους Τουρκικούς βομβαρδισμούς τον Αύγουστο του 1964 υπάρχου του περιπολικού <Φαέθων>, εφ. σημ. Π. Χρυσούλη, υπηρετούσε το μεγαλύτερο μέρος του ναυτικού προσωπικού (100-120 άτομα). Διοικητής ήταν ο πλωτάρχης Παπαδάκης (Τρείς τάξεις νεώτερός μου), και επιτελείο και κυβερνήτες των πλοίων πέντε υποπλοίαρχοι μάχιμοι, ( Ένας Υποδιοικητής και κυβερνήτης της υπό επισκευή Τ/Α, δύο κυβερνήται Τ/Α, ένας κυβερνήτης του περιπολικού, και ένας βατραχάνθρωπος) ένας υποπλοίαρχος και ένας ανθυποπλοίαρχος μηχανικοί, ένας ανθυποπλοίαρχος (ΠΥ) βατραχάνθρωπος, και 4-5 έφεδροι σημαιοφόροι.

Στον Ναυτικό σταθμό Κυρηνείας επί κεφαλής και κυβερνήτης της μίας τορπιλλακάτου, ήταν υποπλοίαρχος μάχιμος, και κυβερνήτης της δεύτερης τορπιλλακάτου εφ. σημαιοφόρος, λόγω περικοπής της οργανικής δυνάμεως της ΝΔΚ από το ΓΕΝ κατά ένα υποπλοίαρχο μάχιμο. Τέλος στους ΣΕΠ και Ναυτικό Σταθμό Πάφου επί κεφαλής ήταν εφ. σημαιοφόροι. Όλοι οι παραπάνω αξιωματικοί ήταν Ελλαδίτες και ανήκαν εις το Β.Ν. Οι μόνιμοι και οι λίγοι στρατεύσιμοι υπαξιωματικοί, του Β.Ν. που υπηρετούσαν τότε εκεί ήταν περίπου 80-90, καθώς και 10-15 Ελλαδίτες ναύτες κρισίμων ειδικοτήτων.

Ο Παπαδάκης (ένας αρκετά μικρόσωμος αξιωματικός) που ήταν αμέσως κάτω από εμένα στην αρχαιότητα, δεν ενέπνεε και μεγάλη εμπιστοσύνη. Δυσκολευόταν να επιβληθεί στους κατωτέρους του και ήταν άβουλος. Οι υποπλοίαρχοι ήταν πολύ καλοί αξιωματικοί, και ιδιαιτέρως ο Β. Πτερούδης  (υποδιοικητής της Ναυτικής Βάσεως) ο Θ. Γιούργας (κυβερνήτης Τ/Α) και ο Γ. Λυμπερόπουλος (Διοικητής Ναυτικού Σταθμού Κυρηνείας και κυβερνήτης Τ/Α). Δυστυχώς οι εξαίρετοι αυτοί αξιωματικοί μετατέθηκαν τον επόμενο χρόνο διότι είχαν συμπληρώσει δύο χρόνια υπηρεσίας στην Κύπρο. Οι αντικαταστάτες τους με εξαίρεση τον υποπλοίαρχο Ε. Τσομάκη και τον Σ. Ταβλαρίδη ήταν μέτριοι έως κακοί αξιωματικοί.

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1972 ημέρα του Αγ. Νικολάου, το πρωί έγινε στην Ναυτική βάση παρουσία μου η καθιερωμένη γιορτή του Ναυτικού παρουσία της στρατιωτικής ηγεσίας της Εθνικής Φρουράς, του Προέδρου της Βουλής Γλαύκου Κληρίδη, Υπουργών, του διοικητού της ΕΛΔΥΚ, και Κυπρίων συγγενών των στρατευσίμων της Ναυτικής Διοικήσεως. Έγινε δοξολογία, κατάθεσις στεφάνων στο μνημείο των πεσόντων μέχρι τότε στην Κύπρο ανδρών του Β.Ν( ένας εφ. σημαιοφόρος, τρείς μόνιμοι υπαξιωματικοί, και τέσσερεις ναύτες), που είχαμε φτιάξει στην πλατεία της Ναυτικής βάσεως, «Χρυσούλης» (ΝΒΧ) και ανέγνωσα την ημερησία διαταγή μου για την επέτειο. Στην συνέχεια εγένετο επίδειξις τορπιλλακάτων εν πλώ, αντιαεροπορικές βολές, και επιδείξεις βατραχανθρώπων. Και η τελετή έκλεισε με μικρή δεξίωση στο καρέ των αξιωματικών της ΝΒΧ. Το βράδυ παρέθεσα δεξίωση στην λέσχη αξιωματικών της Λευκωσίας, που είχε τεράστια επιτυχία ως κοσμικό γεγονός, διότι πλήν των συνήθως καλεσμένων, είχα καλέσει και τους στρατιωτικούς ακολούθους των ξένων πρεσβειών, οι οποίοι προσήλθαν όλοι εν στολή, και πολύ ευχαριστημένοι, διότι ήταν η πρώτη φορά που εκαλούντο σε εκδηλώσεις της Εθνικής Φρουράς. Ο στρατηγός Χαραλαμπόπουλος (αρχηγός ΓΕΕΦ) μου έδωσε συγχαρητήρια τόσο για την πρωινή εκδήλωση όσο και για την δεξίωση.

Βεβαίως σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις με συνόδευε η Λίλυ, και με την πείρα που είχε αποκτήσει από την Άγκυρα, βοηθούσε σε πολλά πράγματα.  Τα απογεύματα όταν δεν ήμουν στην υπηρεσία μου βγαίναμε βόλτα η Λίλυ, εγώ και ο Παναγιώτης, περπατώντας στους δρόμους της Λευκωσίας. Ο Παναγιώτης έπαιζε συνήθως στην αυλή του σπιτιού έξω από την κουζίνα για να τον βλέπει η Λίλυ.

Τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1973, υπήρχε μία από τις πολλές κρίσεις στις σχέσεις της Ελληνικής κυβερνήσεως και του Μακαρίου, με αφορμή απαίτηση των μητροπολιτών της Κύπρου, να εγκαταλήψει ο Μακάριος την Προεδρία και να ασχοληθεί μόνο με τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα, θέση με την οποία συμφωνούσε -όχι βέβαια επισήμως- και η Ελληνική κυβέρνησις. Ο Μακάριος τελικά με σύγκλιση μίας συνόδου από μητροπολίτες άλλων χωρών, καθήρεσε τους μητροπολίτες Κυρηνείας, Πάφου, και Αμμοχώστου, και εξέλεξε στις θέσεις τους εμπίστους σε αυτόν, ως νέους μητροπολίτες. Οι μισοί σχεδόν Κύπριοι δεν αναγνώριζαν τους νέους μητροπολίτες, και ήθελαν τους καθαιρεθέντας, ( αυτοί ήταν κυρίως οι λεγόμενοι «ενωτικοί», που ήθελαν την ένωση με την Ελλάδα). Η Ελλάδα φαινομενικά τηρούσε ουδέτερη στάση αλλά στην ουσία είχε αρχικά προτρέψει τους μητροπολίτας στην κίνησή τους για αποχώρηση του Μακαρίου από τα Προεδρικά του καθήκοντα. Οι καθαιρεθέντες φέρωντας κανονικά το σχήμα τους ανεχώρησαν στην Ελλάδα. Εκείνες τις ημέρες, λόγω και της πείρας που είχα αποκτήσει στην Τουρκία αντελήφθην ότι με παρακολουθούσαν στις μετακινήσεις μου με  αυτοκίνητο,  και είχα πεί στον οδηγό του υπηρεσιακού μου αυτοκινήτου να προσέχει, και να καταγράφει τους αριθμούς κυκλοφορίας των αυτοκινήτων που μας παρακολουθούσαν. Το ανέφερα στον διοικητή του ΓΕΕΦ, και αυτός έλαβε μυστικά διάφορα μέτρα και απεκαλύφθει ότι το πλείστον των αξιωματικών είχαν τεθεί υπό παρακολούθηση από τις υπηρεσίες ασφαλείας του Μακαρίου. Εκεί είχαμε φθάσει. Είχαμε έλθει στο νησί για να το υπερασπιστούμε από Τουρκική εισβολή, και τώρα αισθανόμεθα ότι είμαστε σε μάλλον εχθρικό έδαφος. Η κρίση με την Ελληνική κυβέρνηση εκτονώθηκε τελικά, λόγω της μετριοπάθειας του Γεωργίου Παπαδοπούλου, αλλά οι παρακολουθήσεις συνεχίζοντο, ίσως χωρίς την αρχική ένταση. Εκείνη την εποχή ήλθε κρυφά στην Κύπρο από την Ελλάδα ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας, και δημιούργησε την μυστική οργάνωση ΕΟΚΑ Β’, η οποία με το σύνθημα «Ενωσις» (δηλ. με την Ελλάδα) άρχισε ένοπλη δράση κατά των υποστηρικτών του Μακαρίου, οι οποίοι ήθελαν «Ανεξάρτητη Κύπρο» και «αδέσμευτη» όπως έλεγαν, που εκείνη την εποχή σήμαινε πιθανή <πρόσδεση> στον Κομμουνιστικό κόσμο.

Με διαταγή της Ελληνικής κυβερνήσεως προσπαθήσαμε να παραμείνουμε όσο το δυνατόν ουδέτεροι στην ενδοκυπριακή διαμάχη, ασχολούμενοι αυστηρά με τα στρατιωτικά μας καθήκοντα, παρόλο που πολύ συχνά μας προκαλούσαν να πάρουμε θέση τόσο η μία όσο και η άλλη πλευρά.

Ο Μακάριος για να αντιμετωπίσει δήθεν την ΕΟΚΑ Β’ άρχισε την δημιουργία του λεγομένου «Εφεδρικού» σώματος της αστυνομίας, που στην ουσία ήταν μία δύναμις με στρατιωτική δομή, -αντίπαλο δέος προς την Εθνική Φρουρά- ουδεμία σχέση έχουσα με αστυνομικά καθήκοντα, αποτελουμένη από υποστηρικτάς του, και άρχισε σιγά-σιγά να την εξοπλίζει με πολύ σύγχρονο ελαφρύ οπλισμό, με βαρέα πολυβόλα, αντιαρματικά, διόπτρες νυκτερινής σκοπεύσεως κλπ  προς μεγάλη απογοήτευσή μας, διότι όλες μας οι αιτήσεις για εκσυγχρονισμό του οπλισμού της Εθνικής Φρουράς, δεν ικανοποιούντο από την Κυπριακή κυβέρνηση. Οι άνδρες της Ε.Φ. είχανε όπλα ΕΝΦΗΛΤ 301 του Β’ παγκοσμίου πολέμου, ενώ οι εφεδρικοί είχαν τελευταίου τύπου  Καλάσνικωφ, διόπτρες νυκτερινής σκοπεύσεως, ή μοντέρνα αντιαρματικά, που εμείς ούτε σε καταλόγους  στρατιωτικών εξοπλισμών δεν είχαμε ιδεί. Η δύναμις των εφεδρικών ανήλθε σιγά-σιγά στους 5.000 άνδρες. Η Εθνική Φρουρά μαζί με την ΕΛΔΥΚ είχαν περί τους 10.000 άνδρες σε καιρό ειρήνης.

Τον Απρίλιο του 1973 μου τελείωνε το πετρέλαιο που χρησιμοποιούσαν οι Ρωσικές τορπιλλάκατοι που είχα, και είχα επίσης ανάγκη σε κρίσιμα ανταλλακτικά των. Το κοινό πετρέλαιο ντήζελ ήταν ακατάλληλο για την κίνηση των τορπιλλακάτων, διότι οι μηχανές τους χρησιμοποιούσαν ειδικά επεξεργασμένο Ρωσικό πετρέλαιο, τα δε ανταλλακτικά ήταν ρωσικές πατέντες, που δεν κυκλοφορούσαν στο ελεύθερο εμπόριο. Με αίτησή μου στην Κυπριακή κυβέρνηση, ζήτησα ανεφοδιασμό. Μέχρι τον Ιούλιο του ιδίου έτους, δεν είχε γίνει τίποτα, με αποτέλεσμα να σταματήσω τις ασκήσεις των τορπιλλακάτων και την εν πλω εκπαίδευσή τους. Σε ενοχλήσεις μου προς το Υπουργείο Εσωτερικών, μου απαντούσαν ότι οι Ρώσοι δεν τους είχαν απαντήσει ακόμη για τον εφοδιασμό. Με προσωπική πρωτοβουλία πήγα στην Πρεσβεία της ΕΣΣΔ, και ζήτησα να δω τον Ναυτικό Ακόλουθο με τον οποίο είχαμε γνωρισθεί. Του έθεσα το πρόβλημα που είχα, και έκπληκτος έλαβα την απάντηση ότι η κυβέρνησις δεν είχε υποβάλλει αίτηση ανεφοδιασμού. Μου υπεσχέθει να μου στείλει πετρέλαιο και ανταλλακτικά, άμεσα, και να ακολουθήσει η αίτησις. Τον ευχαρίστησα και πήγα κατευθείαν στον ίδιο τον Υπουργό Εσωτερικών όπου του ανέφερα τις κινήσεις μου και τον παρεκάλεσα να στείλει τώρα την αίτηση στην Σοβιετική  πρεσβεία. Εκανε δήθεν τον έκπληκτο που δεν είχαν στείλει την αίτηση, και μου υπεσχέθει να το τακτοποιήσει αμέσως το ζήτημα, αφού επιπλήξει !! τους υπευθύνους της καθυστερήσεως. Δεν με ενδιέφερε τι θα έκανε. Εγώ είχα κάνει την δουλειά μου και σε μία εβδομάδα είχα και πετρέλαιο και ανταλλακτικά.

Εκείνες τις ημέρες έγιναν και οι μεταθέσεις αξιωματικών της Ε.Φ.  Ο διοικητής της στρατηγός Χαραλαμπόπουλος, αντεκατεστάθει από τον Στρατηγό Ντενίση – πατέρα της γνωστής ηθοποιού – που εγκατεστάθει στην Λευκωσία με την Κυπριακής καταγωγής σύζυγό του. Στην Ναυτική Διοικηση αντικαταστάθηκαν οι υποπλοίαρχοι Πτερούδης, Λυμπερόπουλος, Γιούργας, και Δαμηλάτης, και στην θέση τους ήλθαν νεοπροαχθέντες υποπλοίαρχοι, οι Τσομάκης, Τσαταλός, Κανδαλέπας, και Ταβλαρίδης. Ο πρώτος, εξαιρετικός άνθρωπος και καλός αξιωματικός ανέλαβε διοικητής Ν.Σ. Κυρηνείας και κυβερνήτης Τ/Α, ο τέταρτος και αυτός καλός αξιωματικός κυβερνήτης του περιπολικού «Λεβέντης» και οι άλλοι δύο ως κυβερνήται Τ/Α. Οι δύο Τσαταλός, και Κανδαλέπας, δεν μου έκαναν καλή εντύπωση από την πρώτη ημέρα, διότι όπως είχα μάθει ο ένας έλεγε ότι ήλθε στην Κύπρο για να μαζέψει χρήματα και να αγοράσει ηλεκτρικές συσκευές, και αυτοκίνητο,  και ο άλλος για να μαζέψει χρήματα ώστε όταν επιστρέψει στην Ελλάδα να ανοίξει η γυναίκα του μία μπουτίκ ενδυμάτων. Και οι δύο επέτυχαν τους στόχους τους, όπως έμαθα μετά αρκετά χρόνια, (…..), και γλύτωσαν το Ναυτοδικείο λόγω της αποστρατείας μου. Εκτός από τους αξιωματικούς έγινε και αντικατάστασις του 50% περίπου των υπαξιωματικών, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους ήταν πολύ καλοί και τους περισσοτέρους τους είχα ναυτόπαιδες όταν ήμουν στην Σχολή τους, στον Πόρο.

Την περίοδο αυτή, με ενέργειές μου στο υπουργείο Εσωτερικών αγόρασα για τα πλοία και τις υπηρεσίες μου νέους ισχυρούς ασυρμάτους RAYCALL, (60 WATT) για τηλεγραφία και ραδιοτηλεφωνία, και τους εγκατέστησα σε όλα τα πλοία και τις υπηρεσίες μου, με σταθμό βάσεως στο επιτελείο μου, και πλέον μέσω σταθμού αναμεταδόσεως που εγκατέστησα στην κορυφή του όρους Τρόοδος, είχα ανά πάσα στιγμή εξαιρετική επικοινωνία δια φωνής με ολόκληρο το νησί και τον θαλάσσιο χώρο του, και επί πλέον μιλούσα και με το ΓΕΝ στην Ελλάδα, χωρίς να παρεμβάλονται τα μηχανήματα Λίαν Υψηλής Συχνότητος του ΓΕΕΦ, αποκτώντας έτσι τις καλλίτερες επικοινωνίες της Ε.Φ. Μία συσκευή είχα εγκαταστήσει και στο υπηρεσιακό αυτοκίνητό μου, και έτσι ακόμη και όταν ήμουν σε αυτό, είχα πλήρη επικοινωνία και έλεγχο των πλοίων και υπηρεσιών μου.  Επί πλέον εφοδιάστηκα με οκτώ συσκευές ραδιοτηλεφωνίας, μικρής ισχύος που εγκατεστάθησαν στα πλοία και εχρησιμοποιούντο ως τακτικό δίκτυο επικοινωνιών κατά τις ασκήσεις τους

Ζήτησα επίσης από το Υπουργείο και πήρα ένα μεγάλο κλειστό φορτηγό αυτοκίνητο, και μία ηλεκτρογεννήτρια επί τροχών, την οποία ρυμουλκούσε το φορτηγό. Το αυτοκίνητο αυτό το μετέτρεψα σε κινητό θάλαμο επιχειρήσεων, εγκαθιστώντας σε αυτό μεγάλους χάρτες υποτυπώσεως, τραπέζι εργασίας, και συσκευές ασυρμάτου, όπως επίσης και μία συσκευή μεγάλης ισχύος (500 WATT) ραδιοτηλεφωνίας που ζήτησα και μου έστειλαν από το ΓΕΝ, με την οποία είχα εξαιρετική και πιο αξιόπιστη επικοινωνία με την Ελλάδα, και με Ελληνικά πλοία που έπλεαν ακόμη και στο Αιγαίον. Έτσι το επιτελείο μου ανά πάσα στιγμή μπορούσε να εγκαταλήψει το κτίριο του ΓΕΕΦ, και να κινηθεί με αυτοκίνητα οπουδήποτε εξακολουθώντας να έχει τον πλήρη έλεγχο στα πλοία και τις υπηρεσίες μου, όπως επίσης και με το ΓΕΝ.

Επί πλέον σε ένα παλαιό τράκτωρα φορτηγού εγκατέστησα ένα δίδυμο αντιαεροπορικό «΄έρλικον» μαζί με ενθέμια πυρομαχικών το οποίο θα παρείχε την απαραίτητη αντιαεροπορική προστασία στην ομάδα των οχημάτων. Όλες αυτές οι κατασκευές και εγκαταστάσεις εγένοντο από το προσωπικό μου στα συνεργεία της ΝΒΧ.

Τον Μάϊο του 1973 έγινε στην Ελλάδα το περίφημο «κίνημα του Ναυτικού», το οποίο στην Κύπρο το πληροφορηθήκαμε από τις εφημερίδες, διότι η Κυπριακή τηλεόρασις, δεν ασχολήθηκε λεπτομερώς με το θέμα. Στην ΝΔΚ δεν είχαμε προβλήματα και δεν μας άγγιξε το γεγονός. Μόνο ο πλωτάρχης Παπαδάκης εδήλωνε την φιλοεπαναστατική του προτίμηση, καταφερόμενος κατά συμμαθητού του που είχε λάβει μέρος στο κίνημα. Πάντως μετά την μεταπολίτευση αυτός ήταν από τους πρώτους που δήλωσε αντιστασιακός….

Μετά από λίγο έγινε στην Ελλάδα το δημοψήφισμα για την έγκριση του νεόυ Συντάγματος και την κατάργηση της Βασιλείας στην Ελλάδα, όπου με έξαιρετικά μεγάλη πλειοψηφία ενεκρίθησαν και τα δύο. Ο υποπλοίαρχος Παπαργύρης την επομένη του δημοψηφίσματος, μπήκε στον γραφείο μου, λέγοντας «Τα μάθατε, κατηργήθει η Βασιλεία στην Ελλάδα». Στενοχωρημένος για τις εξελίξεις αυτές και τις επιλογές της Ελληνικής Κυβέρνησης, του απάντησα με μία φράση «Γιώργο, αρχή δεινών για τον τόπο».  Με λύπη μου, σε μερικές ημέρες αλλάξαμε το στέμμα από το καπέλο μας και τα κουμπιά της στολής και το αντικαταστήσαμε με το σύμβολο της 21ης Απριλίου. ( Τον αναγεννόμενο από τις στάχτες φοίνικα)

Κρατιώμαστε όσο το δυνατόν μακρυά από τις διαμάχες της ΕΟΚΑ Β’ και του εφεδρικού, οι οποίες με τον καιρό γινόντουσαν όλο και πιο βίαιες, με ανατινάξεις αστυνομικών σταθμών, ένοπλες συμπλοκές, με ανθρώπινα θύματα εκατέρωθεν, και βασανιστήρια των συλλαμβανομένων από τους εφεδρικούς μελών της ΕΟΚΑ Β’.

Με τον νέο διοικητή της Ε.Φ. οι σχέσεις μου ήταν τυπικές. Ο άνθρωπος δεν ήταν του επιπέδου του Χαραλαμπόπουλου, παρίστανε τον «επαναστάτη» υποστηρικτή της 21ης Απριλίου, και μετά το κίνημα του Ναυτικού, θεωρούσε ότι υπάρχει μόνο Σ.Ξ., και αγνοούσε το Ναυτικό και την Αεροπορία. Προσωπικά για εμένα δεν έβλεπε με καλό μάτι τις επαφές που είχα με τους ξένους στρατιωτικούς ακολούθους -διότι πλην της Ελληνικής, δεν ήξερε άλλη γλώσσα- καθώς και τις επαφές μου με τον Υπουργό Εσωτερικών και τους παράγοντες του υπουργείου του.

Ευτυχώς η συνεργασία μου με τον επιτελάρχη του ΓΕΕΦ ταξίαρχο Παύλο Παπαδάκη (ο οποίος εδήλωνε αλλά και ήταν ιδεολογικά πραγματικός «επαναστάτης» και υποστηρικτής των συνταγματαρχών)  ήταν εξαιρετική (παρά το γεγονός ότι εγώ ήμουν πιστός “βασιλικός”) και έτσι ότι πρόβλημα είχα το επέλυα με την βοήθειά του.

Τον Αύγουστο του 1973 ο Ντενίσης διέταξε το 3ο Ε.Γ. του ΓΕΕΦ να συντάξει και να εκδόσει προς όλες τις δυνάμεις της Ε.Φ. οδηγίες μάχης και εμπλοκής. Μετά 15 ημέρες έλαβα από το 3ο Ε.Γ. γραφείο του ΓΕΕΦ τις οδηγίες μάχης, και με έκπληξη μου είδα ότι περιελάμβανε και οδηγίες μάχης για τα πλοία μου, (αστείες και ανεφάρμοστες από πλοία), που είχαν συνταχθεί εν αγνοία μου, και από ένα αντισυνταγματάρχη, ο οποίος ως ήτο φυσικό δεν είχε γνώση του αντικειμένου. Έγινα έξαλλος, τόσο για το περιεχόμενο των οδηγιών, όσο και για το γεγονός ότι δεν είχα κληθεί να συνεργαστώ για την σύνταξή των, και επί πλέον έφεραν φαρδιά πλατιά από κάτω την υπογραφή του Ντενίση, για άμεση εφαρμογή. Αμέσως συνέταξα ένα έγγραφο προς το 3ο Ε.Γ. γραφείο της Ε.Φ. με κοινοποίηση στον Αρχηγό και στον Επιτελάρχη  της Ε.Φ. με το οποίο επέστρεφα «ως απαράδεκτο» το κείμενο των οδηγιών που αφορούσε την ΝΔΚ, διότι αυτές ήταν ανεφάρμοστες για πλοία, είχαν συνταχθεί από αξιωματικό που δεν είχε γνώσει του αντικειμένου, και υπενθύμιζα ότι ο μόνος αρμόδιος για έκδοση οδηγιών μάχης και εμπλοκής για το Ναυτικό ήμουν εγώ, και κανείς άλλος.  Όταν πήρε το έγγραφό μου ο Ντενίσης, του «ηλθε το αίμα στο κεφάλι». Με εκάλεσε στο γραφείο του, για να με επιπλήξει, και  με απείλησε ότι θα με τιμωρήσει. Εγώ σοβαρός, και σε στάση προσοχής του απήντησα, ότι δεν έχω απαλλοτριώσει τις γνώσεις μου για το «όπλο» μου, ούτε τα δικαιώματά μου, υπέρ οιουδήποτε, και ότι επιμένω στα γραφόμενά μου, διότι ήδη από έτους έχω εκδόσει τις σχετικές οδηγίες, προς τα πλοία μου και τις υπηρεσίες μου, και εάν επιμείνει στις οδηγίες του 3ου Ε.Γ. τότε θα ζητήσω τον επαναπατρισμό μου στην Ελλάδα, αναφέροντας τους λόγους, και ας στείλουν άλλο Ναυτικό Διοικητή, που να αποδεχθεί τις οδηγίες του. Στην διένεξη μας, η οποία είχε φθάσει πλέον στα όρια της εκρήξεως επενέβει ο Επιτελάρχης Παπαδάκης, ο οποίος μου έδωσε δίκαιο σε ότι έλεγα, αλλά μου είπε ότι το έγγραφό μου ήταν οξύ,( και ήταν όντως), και συνέστησε να τηρήσω τις δικές μου οδηγίες μάχης και να μή λάβω υπ’ όψιν τις αντίστοιχές του 3ου Ε.Γ. τις οποίες θα ακυρώσει ως προς το Ναυτικό. Εγώ συμφώνησα και η συζήτησις τελείωσε. Επειδή όμως έβλεπα μία τάση από τον Ντενίση να μη υπολογίζει τα άλλα «όπλα» περίμενα και συνέχεια. Όντως μετά μερικές ημέρες ο Ντενίσης με ειδοποίησε ότι ήθελε να επιθεωρήσει την Ναυτική Βάση «Χρυσούλης». Ειδοποίησα σχετικά τον διοικητή της να ετοιμάσει την βάση για επιθεώρηση, και μετά δύο ημέρες, πήγαμε με τον στρατηγό για την επιθεώρηση. Η κατάστασις στο στρατόπεδο ήταν από εξαιρετική έως αρίστη. Τα πάντα ήταν άψογα. Στην επιθεώρηση του προσωπικού ο Ντενίσης  ρωτούσε τους υπαξιωματικούς και ναύτες τα συνηθισμένα. Από που κατάγονται και τι ειδικότητα έχουν. Άκουγε τεχνίτης πυροβόλων, ή τορπιλών, αρμενιστής, σηματωρός, κλπ. οπότε γυρίζει και μου λέει με κάπως υποτιμητικό τρόπο. Μα καλά δεν έχεις μαχίμους στο Ναυτικό, όπως πεζικάριους κλπ. Ο άνθρωπος φαινόταν ότι ήταν «λίγος». Του απάντησα ότι στο ναυτικό όλοι είναι μάχιμοι, ακόμα και οι μάγειροι, οι οποίοι εξοπλίζουν μαζί με άλλους μάχιμες θέσεις στα πλοία και τις υπηρεσίες, και πολεμούν.  Δεν ξαναείπε τίποτα. Μόνο θέλησε να τιμωρήσει με φυλάκιση έναν υποπλοίαρχο (τον Κανδαλέπα), γιατί είχε πολλά μαλλιά. Του εξήγησα ότι φυλάκισις στους αξιωματικούς του Ναυτικού επιβάλλεται σύμφωνα με τις Διατάξεις του Β.Ν. για πάρα πολύ σοβαρά παραπτώματα και πρέπει να εκτελείται δια εγκλεισμού σε κελί στρατιωτικής φυλακής, σε αντίθεση με τους αξιωματικούς του στρατού, που εκτελούν την ποινή όπως εμείς τον περιορισμό. Κατόπιν τούτου τιμώρησε τον υποπλοίαρχο με περιορισμό 5 ημερών. Αλλά και εγώ του την φύλαγα. Είχα παρατηρήσει ότι προσερχόμενος στο ΓΕΕΦ κάθε πρωί με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο, οι νέοι οπλίτες της ΕΣΑ που ήταν στην πύλη δεν με χαιρετούσαν, ενώ χαιρετούσαν κανονικά ακόμη και εισερχομένους ανθυπολοχαγούς. Ένα πρωί σταμάτησα το αυτοκίνητο στην πύλη κάλεσα κοντά μου το οπλίτη και τον ρώτησα γιατί δεν με χαιρετάει όταν εισέρχομαι στο ΓΕΕΦ. Μου απάντησε απορρημένος και φοβισμένος «Δεν ξέρω τι είστε, και τι βαθμό φέρετε». Ανέβηκα στο γραφείο μου, και έγραψα μία αναφορά προς το ΓΕΕΦ, αναφέροντας το γεγονός, και σημειώνοντας ειρωνικά ότι υπάρχουν και αξιωματικοί και άλλων όπλων πλην του Σ.Ξ., και ότι θα πρέπει οι οπλίτες της Ε.Φ. να το γνωρίζουν, και εφόσον δεν το ξέρουν να τους γίνουν μαθήματα στις μονάδες τους. Εφόσον δε το επιθυμούν είμαι διατεθειμένος να τους αποστείλω έγχρωμους πίνακες με τα διακριτικά των αξιωματικών του Ναυτικού και της Αεροπορίας σε αντιστοιχία με τα ίδια του Σ.Ξ. Σε μερικές ημέρες το ΓΕΕΦ εξέδωσε διαταγή προς όλες τις μονάδες του με τους πίνακες αντιστοιχίας των βαθμών, και έτσι τόσο εμείς του Ναυτικού όσο και οι συνάδελφοί μας αεροπόροι λαμβάναμε τον χαιρετισμό που εδικαιούμεθα.

Από ότι μου είπε ο φίλος μου αντισυνταγματάρχης διευθυντής του 1ου Ε.Γ. ο Ντενίσης δεν ήθελε να βγάλει τέτοια διαταγή, για να μη <μειωθεί> !!!

Από την ημέρα που είχα έλθει στην Κύπρο προσπαθούσα να αξιοποιήσω την παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατο, που μας είχε δώσει η Κυπριακή κυβέρνησις, αλλά χωρίς επιτυχία.Το ξύλινο σκάφος λόγω πολυκαιρίας παρουσίαζε διαρροές. Η μηχανή παρόλες τις επισκευές που της κάναμε, δεν απέδιδε και δεν μπορούσε να κρατήσει πολλές στροφές με αποτέλεσμα η ταχύτης του σκάφους να είναι μόνο 10-12 κόμβους, μόλις ανεβάζαμε στροφές για μεγαλύτερη ταχύτητα ξεμπλοκάριζε η μηχανή και δούλευε χωρίς να γυρίζει η προπέλα. Έκανα ένα έγγραφο στο υπουργείο εσωτερικών και τους ζήτησα να πάρουν πίσω το σκάφος, και να το χρησιμοποιήσουν όπως αυτοί θέλουν, γιατί είναι ακατάλληλο για πολεμικό. Ενοχλήθηκαν και έστειλαν μία επιτροπή στην Ναυτική βάση, μαζί με το πωλητή του σκάφους μεγαλοεπιχειρηματία Καϊσή, για να εξετάση το σκάφος. Είδαν το χάλι του, και συμφώνησαν μαζί μου, πλην του πωλητού, ο οποίος προέτινε, να το αλλάξη με ένα άλλο του ιδίου τύπου, αλλά βέβαια της ιδίας ηλικίας. Οι υπάλληλοι του υπουργείου έδειξαν να συμφωνούν, εγώ αντέδρασα και τους είπα ότι δεν το θέλω, και ότι επιθυμώ να έχω πολεμικά πλοία και όχι σκάφη scrap, κατάλληλα ίσως για θαλαμηγοί αναψυχής, και τους ζήτησα να το πάρουν πίσω και ας το δώσουν στην αστυνομία ή στους πλοηγούς των λιμανιών. Φύγανε μουδιασμένοι, ο δε Καϊσής ούτε που με χαιρέτησε.

Μετά μερικές ημέρες με εντολή του υπουργείου παρέδωσα το σκάφος στην αστυνομία Αμμοχώστου, και απηλλάγην από αυτόν τον μπελά.

Με το πέρασμα του χρόνου η κατάστασις στην Κύπρο από τις επιχειρήσεις της ΕΟΚΑ Β’, κατά του Μακαρίου, και των εφεδρικών κατά της ΕΟΚΑ Β’ είχε εκτραχυνθεί μέχρι που δεν πήγαινε άλλο. Μάχες, στα ορεινά, οδομαχίες στις πόλεις, ανατινάξεις κυβερνητικών κυρίως κτιρίων, και γενικώτερα μία κατάστασις πολύ άσχημη. Οι υπηρεσίες του Μακαρίου είχαν εντείνει τις παρακολουθήσεις μας, καθώς θεωρούσαν ότι όλοι οι Ελλαδίτες ήταν μαζί με την ΕΟΚΑ Β’. Ένα απόγευμα του Σεπτεμβρίου δύο διμοιρίες καταδρομέων γύριζαν στο στρατόπεδό τους από ασκήσεις, με τρία φορτηγά αυτοκίνητα, τραγουδώντας εμβατήρια, και φωνάζοντας «Ενωσις». Στο κέντρο της Λευκωσίας, τους μπλόκαραν τρεις διμοιρίες εφεδρικών με βαρέα όπλα, σταμάτησαν τα φορτηγά και αξίωσαν να μη ξανακουστεί η κραυγή «Ενωσις». Ο επί κεφαλής Έλλην υπολοχαγός, κρατώντας την ψυχραιμία του τους εκάλεσε να ανοίξουν αμέσως τον δρόμο, ενώ οι επί κεφαλής ανθυπολοχαγοί (Κύπριοι) και οι καταδρομείς ετοίμασαν τα όπλα τους για μάχη. Ο υπολοχαγός τηλεφώνησε αμέσως στον διοικητή του αντισυνταγματάρχη Κομπόκη, και αυτός ειδοποίησε αμέσως τον Ντενίση, αφού έκανε αρκετή ώρα να τον εντοπίσει διότι έπαιζε χαρτιά σε φιλικό του σπίτι. Ο Κομπόκης στο μεταξύ πήγε στον τόπο του επεισοδίου και συγκράτησε τους καταδρομείς οι οποίοι είχαν θεωρήσει μεγάλη προσβολή αυτό που είχε γίνει, και ήταν έτοιμοι να επιτεθούν στους εφεδρικούς. Ο Ντενίσης όταν αντελήφθη το κρίσιμο της καταστάσεως, ήλθε σε επαφή με τον υπουργό εσωτερικών και αυτός με τον Μακάριο, και τελικά απεχώρησαν οι εφεδρικοί μετά δύο ώρες, κραυγάζοντες Μακάριος, Μακάριος, ενώ οι καταδρομείς ανταπαντούσαν Ενωσις, Ενωσις.

Ο Ντενίσης την επομένη έκανε μία χλιαρή διαμαρτυρία στον υπουργό εσωτερικών, αλλά αυτός του απήντησε ότι το εφεδρικό σώμα της αστυνομίας τυπικά μόνον ανήκε στο υπουργείο του, και στην ουσία έπαιρνε διαταγές από τον Μακάριο απ’ευθείας. Σε σύσκεψη που είχαμε στο ΓΕΕΦ επί του επεισοδίου, προετάθει από ορισμένους να εκδοθεί διαταγή και να απαγορευθεί η λέξις «Ενωσις» ως σύνθημα, αλλά αντιδράσαμε η πλειοψηφία των παρισταμένων αξιωματικών και η πρότασις απεσύρθει. Το επεισόδιο μας είχε πεισμώσει. Δεν είχαμε έλθει στην Κύπρο για να εξυπηρετήσουμε τις προσωπικές φιλοδοξίες του Μακαρίου, αλλά για να προστατεύσουμε την Νήσο από εξωτερικό εχθρό!

Μετά μία εβδομάδα, με ένα νέο νόμο ο Μακάριος, κατήργησε και την Ελληνική ιθαγένεια στους Κυπρίους από τις ταυτότητές τους. Μέχρι τότε στις ταυτότητές τους ανεγράφετο Υπηκοότης. Κυπριακή, και Ιθαγένεια. Ελληνική (για τους Ελληνοκυπρίους) ή Τουρκική(για τους Τουρκοκυπρίους). Με τον νέο νόμο υπήρχε η λέξις Κυπριακή και στην υπηκοότητα και στην ιθαγένεια. Αυτό βέβαια για τους Ελληνοκυπρίους. Διότι οι Τουρκοκύπριοι δεν εδέχοντο την αλλαγή. Σιγά- σιγά αρχίσαμε να αισθανόμεθα ότι είμεθα ανεπιθύμητοι στο νησί. Βεβαίως οι «ενωτικοί» Κύπριοι οι οποίοι εκείνη την εποχή ήσαν περίπου το 60% του πληθυσμού, δεν συμφωνούσαν με τους χειρισμούς του Μακαρίου, και ανοικτά μας έδιναν την υποστήριξή τους σε κάθε ευκαιρία. Επί πλέον το επιβαλλόμενο άνωθεν ανθελληνικό πνεύμα, και οι παρακολουθήσεις που μας εγένοντο μας έκαναν να διακείμεθα φιλικά προς την ΕΟΚΑ Β’ παρόλο που αυτή δεν είχε καλές σχέσεις με την τότε Ελληνική κυβέρνηση.

Τον Σεπτέμβριο του 1973 ένας γείτονας «ενωτικός» με επληροφόρησε ότι κάθε βράδυ το σπίτι το παρακολουθούν οι εφεδρικοί. Τον ευχαρίστησα και του είπα ότι το ξέρω.

Τον Οκτώβριο έκανα μία επιθεώρηση στο ΣΕΠ του ακρωτηρίου ‘Απόστολος Ανδρέας’. Πηγαίνωντας εν στολή με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο και με πινακίδα που να γράφει ΝΔΚ, στον δρόμο προς το Ριζοκάρπασσο υπήρχε ένα μπλόκο των εφεδρικών. Ένας από αυτούς έκανε σήμα να σταματήσω παρά την πινακίδα του αυτοκινήτου και τις χαρακτηριστικές μεγάλες κεραίες που είχε. Είπα στον οδηγό μου να τον αγνοήσει και να συνεχίσει τον δρόμο του. Ενώ τον είχαμε προσπεράσει περί τα 50 μέτρα αντελήφθην ότι πυροβόλησε στον αέρα. Είπα στον οδηγό μου να σταματήσει και να κάνει όπισθεν. Μόλις τον πλησιάσαμε πετάχτηκα έξαλλος έξω κρατώντας στο χέρι το πιστόλι μου, και του λέω «κοίταξε καθίκι, εγώ δεν σηκώνω τέτοια, θα πάρω το καλάσνικωφ που έχεις και θα στο βάλω στον κ….  σου». Επενέβη ένας λοχίας και μου ζήτησε συγνώμη για την αβλεψία του υφισταμένου του. Τους ξαναέβρισα και έφυγα. Όταν γύρισα στο γραφείο μου στην ΝΔΚ, εξέδωσα γραπτή διαταγή προς τις υπηρεσίες μου, με την οποία τους διέτασσα να μη δεχθούν επί ουδενί λόγω οιονδήποτε έλεγχον από εφεδρικούς σε οποιονδήποτε μέρος της Κύπρου, και επι πλέον διέτασσα την ΝΒΧ να έχει πάντοτε σε ετοιμότητα ομάδα εκ 15 υπαξιωματικών και ναυτών, υπό αξιωματικό, απάντων ενόπλων, και να επέμβη κατόπιν διαταγής μου, σε περίπτωση που οιοσδήποτε εκ των ανδρών της ΝΔΚ βρεθεί σε δύσκολη θέση. Την διαταγή μου την κοινοποίησα στον αρχηγό του ΓΕΕΦ, με παράκληση να την κοινοποιήσει στο υπουργείο εσωτερικών. Ο Ντενίσης μου  είπε ότι δεν μπορεί να την κοινοποιήσει (ποτέ δεν κατάλαβα το γιατί), και μου προσέθεσε «Εσείς οι ναυταίοι δεν σηκώνετε μύγα στο σπαθί σας». Δεν του απήντησα, αλλά μετά μερικές ημέρες παρόμοια διαταγή έβγαλε και ο Κομπόκης για τους καταδρομείς.

Μετά μερικές ημέρες ένας ναύτης μου Κύπριος έχοντας κανονική άδεια πήγαινε εν στολή από την Αμμόχωστο στην Λάρνακα. Στον δρόμο τον σταμάτησαν οι εφεδρικοί, και βρίζοντας την Εθνική Φρουρά ,την Ελλάδα, το Ναυτικό, εμένα προσωπικά, και το…. ΝΑΤΟ, τον εκτύπησαν βίαια. Μετά μία περίπου ώρα ο ναύτης με πήρε  @τηλέφωνο και μου ανέφερε το γεγονός. Έστειλα αμέσως το άγημα από την ΝΒΧ με εντολή να συλλάβουν τους εφεδρικούς και να τους μεταφέρουν στην ΝΒΧ. Όταν το άγημα έφθασε στο σημείο του μπλόκου οι εφεδρικοί είχαν φύγει. Ο επί κεφαλής εφ. Σημαιοφόρος (Ελλαδίτης) πήγε με το άγημα στον σταθμό των εφεδρικών στην Αμμόχωστο και απαίτησε από τον διοικητή του να του παραδώσει τους άνδρες του που ήταν στο μπλόκο. Αυτός του απήντησε (ψευδώς) ότι δεν είχε στείλει καμία ομάδα για μπλόκο εκείνη την ημέρα και ότι προφανώς ο ναύτης κάπου αλλού θα είχε ξυλοκοπηθεί. Από την ημέρα εκείνη και βλέποντας τις αντιδράσεις μας, δεν ξαναενοχλήθηκε προσωπικό της ΝΔΚ, ενώ αντιθέτως γινόντουσταν πολλά παρόμοια επεισόδια με άνδρες του Σ.Ξ.

Παρακολουθούσαμε από τις ειδήσεις τις αλλαγές που γινόντουσαν στην Ελλάδα, με τον σχηματισμό κυβερνήσεως από τον Μαρκεζίνη.  Ήταν φανερό ότι κάτι θα γινόταν, και η ατμόσφαιρα ήταν βαριά. Αργότερα έγιναν τα γεγονότα του πολυτεχνείου, που τα βλέπαμε στην κυπριακή τηλεόραση. Οι “μακαριακοί” χαιρόντουσαν με την πτώση του μισητού, για αυτούς, Παπαδόπουλου, αλλά δεν μπορούσαν να φανταστούν την τροπή των γεγονότων από την ημέρα εκείνη και μετά.  Όταν έγινε η ανάληψη της διακυβερνήσεως στην ουσία από τον Ταξίαρχο Ιωαννίδη, με πρωθυπουργό τον Ανδρουτσόπουλο, και πρόεδρο δημοκρατίας τον στρατηγό Γκιζίκη, παραμείναμε σε επιφυλακή όλη την ημέρα στο ΓΕΕΦ.  Και τον Ανδρουτσόπουλο και τον Ιωαννίδη τους εγνώριζα υπηρεσιακώς και μου είχαν και οι δύο μεγάλη εκτίμηση.  Περισσότερο χαρούμενος ήταν ο επιτελάρχης του ΓΕΕΦ ταξίαρχος Παύλος Παπαδάκης (ουδεμία σχέση έχων με τον πλωτάρχη υφιστάμενόν μου, πλην της συνωνυμίας) ο οποίος ήταν προσωπικός φίλος του Ιωαννίδη. Τον Ντενίση είχαν αρχίσει να τον ζώνουν τα φίδια γιατί όλο αυτό τα διάστημα παρίστανε τον φίλο του Παπαδοπούλου, αν και μετά την μεταπολίτευση δήλωσε και αυτός όπως και πολλοί άλλοι ‘αντιστασιακός’.

Ο Μακάριος μετά την αλλαγή στην Ελλάδα σκλήρυνε την στάση του απέναντί μας. Οι παρακολουθήσεις μας ήταν πιο εντατικές και επί πλέον κάθε βράδυ εφεδρικοί παρακολουθούσαν και τα στρατόπεδα της εθνικής φρουράς.

Τέλος Νοεμβρίου ήλθα για μερικές ημέρες στην Ελλάδα μαζί με την Λίλυ και τον Παναγιώτη. Πήγα στο ΓΕΝ και συναντήθηκα με τον Αρχηγό Ναυτικού αντιναύαρχο Αραπάκη, με τον οποίο συνεζήτησα πιθανότητες να με ενισχύσει το Ναυτικό με τορπιλλακάτους. Δυστυχώς το Ναυτικό δεν είχε δυνατότητα ενισχύσεως μου εκείνη την εποχή, αλλά μου συνέστησε να προσπαθήσω μέσω της Κυπριακής να αγοράσω καινούργιες τορπιλλακάτους. Πήγα εν συνεχεία στο ΓΕΕΘΑ και ζήτησε να με δεί ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, ο οποίος με ερώτησε για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο, κυρίως όσον αφορά στην δράση των Εφεδρικών, και μου συνέστησε να «είμαι κοντά» στον επιτελάρχη του ΓΕΕΦ ταξίαρχο Παπαδάκη, από τον οποίο όπως μου είπε έχει ακούσει τα καλλίτερα λόγια για εμένα. Στην συνέχεια συναντήθηκα με τον κουμπάρο μου Μανωλόπουλο εν αποστρατεία πλέον αντιναύαρχο, και του ζήτησα την συμβουλή του για αγορά νέων ταχέων σκαφών. Μου επρότεινε να αγοράσω μικρά περιπολικά σκάφη με κατευθυνόμενα βλήματα, που ήταν πιο αποτελεσματικά για την άμυνα της Κύπρου, από τις τορπιλλακάτους.

Στις 6 Δεκεμβρίου ημέρα του Αγίου Νικολάου, έγινε στην ΝΒΧ η καθιερωμένη γιορτή του Ναυτικού. Είχα καλέσει και τον Μακάριο, ο οποίος με επληροφόρησε ότι «λόγω άλλων υποχρεώσεών του» δεν μπορούσε να έλθει και ώριζε ως αντικαταστάτη του τον πρόεδρο της Βουλής Γλ. Κληρίδη. Η τελετή ήταν άψογη από πάσης πλευράς με παρελάση των ναυτών, με επιδείξεις βατραχανθρώπων και ανατίναξη υποβρυχίου στόχου, με επιδείξεις τορπιλλακάτων και πραγματική βολή τορπίλλης. Μετά την δοξολογία που χοροστάτησε ο μητροπολίτης Αμμοχώστου, εγένοντο καταθέσεις στεφάνων στο υπάρχων εκεί μνημείο για τους πεσόντας άνδρας του Ναυτικού στην Κύπρο, και εν συνεχεία εδιάβασα την Ημερησία διαταγή μου για την επέτειο. Η διαταγή μου έκανε εντύπωση, διότι για πρώτη φορά ανεφέρετο ότι όλοι μας είμαστε έτοιμοι να θυσιαστούμε αμυνόμενοι της Κύπρου, και να δώσουμε και την τελευταία ρανίδα του αίματός μας για την πραγμάτωση των δικαίων της νήσου. Ο ραδιοφωνικός σταθμός (ΡΙΚ) στις βραδυνές ειδήσεις του αναμετάδωσε ηχογραφημένη την ανάγνωση της διαταγής από εμέ, και είχε εκτενές ρεπορτάζ από την τελετή, οι δε εφημερίδες της επομένης, με εξαίρεση αυτή του κομμουνιστικού κόμματος, είχαν την ημερησία διαταγή μου με ευμενή σχόλια στην πρώτη τους σελίδα. Με παράκληση μου στούς δημοσιογράφους εζήτησα να μη αναφέρονται το όνομα μου όπως και όνομα οιουδήποτε αξιωματικού μου, όπως και να μη προβάλουν από την τηλεόραση σκηνές από την τελετή για λόγους ασφαλείας. Συνεμορφώθησαν προς τιμή τους όλοι.  Μετά μερικές ημέρες ένας γνωστός επιχειρηματίας της Κύπρου στενά συνδεδεμένος με τον Γρίβα μου διαβίβασε τα συγχαρητήρια του Γρίβα για τα όσα είχα πεί στην διαταγή μου.

Μετά από μελέτη διατιθεμένων περιπολικών κατευθυνομένων βλημάτων, είχα καταλήξει στον τύπο των Γαλλικών ESTEREL με βλήματα SS12. Έστειλα μία επιστολή στην Γαλλία στα Ναυπηγεία ESTEREL αναφέροντας το ενδιαφέρον μας. Σε μερικές ημέρες ήλθαν στην Λευκωσία, τρεις Γάλλοι από τα Ναυπηγεία για συζητήσεις. Ο Ντενίσης ήταν αρνητικός στο να αποκτηθούν πλοία. Σε συζήτηση που είχα μαζί του εδήλωσε ότι δεν εγκρίνη διάθεση κονδυλίων από τον προϋπολογισμό της Ε.Φ. για πλοία και προτιμά να δώσει τα χρήματα αυτά για να αγοράσει πολυβόλα!!! Του απάντησα ότι εγώ θα προχωρήσω και θα βρώ χρήματα για τα πλοία που θέλω. Βασιζόμουνα στην εκτίμηση, ότι ο Μακάριος δεν θα ενέκρινε αγορά πολυβόλων, που θα μπορούσαν, ίσως να χρησιμοποιηθούν εναντίον των εφεδρικών, ενώ ένα πολεμικό πλοίο με κατευθυνόμενα βλήματα δεν είχε δυνατότητα για κάτι τέτοιο, και επί πλέον θα έδειχνε στην Ελληνική κυβέρνηση, ότι ενδιαφέρεται για την άμυνα της Κύπρου, χωρίς να τίθεται εν κινδύνω η πρόθεσίς του για ανάπτυξη του αντιπάλου δέους της Ε.Φ. δηλαδή του εφεδρικού σώματος του οποίου η δύναμις είχε ήδη φθάσει τους 7.000. Με την βοήθεια του Επιτελάρχου, μου διετέθει η αίθουσα συνεδριάσεων της Ε.Φ. και οι Γάλλοι προέβαλαν σε ταινία τα υπόψιν πλοία και τις δυνατότητες τους, στους διευθυντάς των επιτελικών γραφείων της Ε.Φ., στους διοικητάς Πυροβολικού, Καταδρομών, και Διαβιβάσεων, και σε όλους τους μόνιμους  αξιωματικούς της ΝΔΚ. Τα πλοία πραγματικά είχαν καλές, για την τιμή τους, δυνατότητες, αλλά οπωσδήποτε πολύ πιο καλές από τις υπάρχουσες Ρωσσικές τορπιλλακάτους που ήταν ήδη 25 ετών πλοία, και η ταχύτητά τους μετά βίας έφθανε πλέον τα 15-17 μίλλια την ώρα, από 50 που είχαν τα σκάφη, όταν ήταν καινούργια. Επί πλέον μπορούσε να κτυπήσεις στόχο σε απόσταση 15-20 μίλλια, και δεν χρειαζόταν να πλησιάσεις στο ένα μίλι για να ρίξεις τορπίλλη, όπως  γινόταν με τα υπάρχοντα πλοία. Η ταχύτης τους έφθανε τα 25 μίλλια την ώρα. Όλοι οι παριστάμενοι συμφώνησαν ότι τα πλοία αυτά θα βοηθούσαν τα μέγιστα στην αποστολή της Ε.Φ. Όλοι πλην του Ντενίση που ήθελε πολυβόλα, και όχι κατευθυνόμενα βλήματα !!! Τον αγνόησα και πήγαμε με τον επιτελάρχη στον υπουργό εσωτερικών όπου του θέσαμε το θέμα. Ο υπουργός μας είπε ότι θα θέσει το θέμα στον Μακάριο, και θα μας απαντήσει, διότι το ποσόν που απαιτείται ( περίπου ένα εκατομμύριο Λίρες) είναι αρκετά μεγάλο και θέλει να έχει την έγκρισή του. Το υπουργείο πήρε την έγκριση του Μακαρίου, και άρχισε συνομιλίες με τους Γάλλους, πάντοτε παρουσία μου, για να επιτύχει καλλίτερες τιμές αγοράς. Ο Ντενίσης επέμενε να πάρει πολυβόλα. Η απάντηση του Υπουργείου ήταν ότι το θέμα εξετάζεται και θα του απαντήσουν εν καιρώ. Φαίνεται ότι η εκτίμησίς μου, όσον αφορά τις προθέσεις του Μακαρίου για αγορά πολυβόλων, ήταν σωστή. Άλλωστε ο Ντενίσης δεν προέτινε κάποιο συγκεκριμένο τύπο για αγορά, αλλά γενικώς έλεγε για πολυβόλα, χωρίς να έχει κάνει έστω μία διερεύνηση αγοράς ώστε να ξέρει τι ζητάει ακριβώς.

Οι συνομιλίες κράτησαν περίπου ένα μήνα, και τελικά συνεφωνήθει η αγορά δύο περιπολικών κατευθυνομένων βλημάτων, υπεγράφησαν τα σχετικά συμβόλαια, και σε λίγες ημέρες εδώθει η σχετική προκαταβολή με επιταγή που υπέγραφε ο ίδιος ο Μακάριος, με κόκκινο μελάνι, δικαίωμα που είχε εκχωρηθεί στον εκάστοτε αρχιεπίσκοπο Κύπρου, από Βυζαντινό αυτοκράτωρα εδώ και 6 αιώνες. Την επιταγή μου την έδειξε ο Υπουργός την ημέρα που την έδωσε στους Γάλλους. Με ένα δείπνο σε κοσμικό εστιατόριο της Λευκωσίας, επισφραγίσαμε την συμφωνία όλοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτήν. Η συμφωνία αυτή και «η νίκη» μου κατά κάποιο τρόπο, έναντι του Ντενίση, είχε ανεβάσει «ψηλά» τις μετοχές μου μεταξύ των αξιωματικών του Σ.Ξ. της Ε.Φ. Όλοι μου εφέροντο πιο φιλικά από πριν, και πολλές φορές ζητούσαν την συμβουλή μου σε πολλά θέματα που τους απασχολούσαν. Στην ουσία με θαύμαζαν, και η δικαιολογημένη «έπαρσίς» των έναντι των αξιωματικών των άλλων κλάδων των Ε.Δ. λόγω της “επαναστάσεως” της 21ης Απριλίου, δεν είχε εφαρμογή σε εμένα, εάν δε κανείς τολμούσε να πεί κάτι, τον έβαζα αμέσως στην θέση του, χωρίς πολλές κουβέντες. Με είχαν όλοι σε μεγάλη εκτίμηση, καθώς και σε όλο το προσωπικό της ΝΔΚ. Το πρώτο από τα νέα μας πλοία θα παραδινόταν τον Αύγουστο του 1974 και το δεύτερο τον Οκτώβριο του ιδίου έτους. Δεκαπέντε ημέρες προ της παραδόσεως των πλοίων, θα έπρεπε να στείλω τα πληρώματα παραλαβής στην Γαλλία για να εκπαιδευτούν στα συστήματα των σκαφών.

Στο διάστημα που συνομιλούσαμε για την αγορά των πλοίων, ο Αρχηγός Ναυτικού, που τον τηρούσα ενήμερο σχετικά με την αγορά των νέων σκαφών, έστειλε τον Διευθυντή του 2ου Κλάδου του ΓΕΝ, τον Αρχιπλοίαρχο Δ.Σταμούλη, για να επιθεωρήσει την ΝΔΚ, και να με συνδράμει όπως είχα ζητήσει, στην επιτυχή εξέλιξη των συνομιλιών.  Έμεινε στην Κύπρο τέσσερεις ημέρες, επιθεώρησε όλες τις υπηρεσίες και τα πλοία μου, είδε τον Υπουργό εσωτερικών, τον Ντενίση, και παρεκάθησε με την γυναίκα του, σε δείπνο στο σπίτι μου, όπου είχα καλέσει, τον επιτελάρχη ΓΕΕΦ, τους διευθυντάς των Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, με τις συζύγους τους, και τον παιδικό φίλο μου ταξίαρχο αεροπορίας Σπύρο Αλευρά, που ευρίσκετο για υπηρεσιακούς λόγους στην Κύπρο. Περάσαμε πολύ καλά σε μία πραγματική φιλική ατμόσφαιρα. Ο Σταμούλης έφυγε κατενθουσιασμένος, από όσα είχε ιδεί, και είχε ακούσει, όσον αφορά στο Ναυτικό στην Κύπρο. Όταν επέστρεψε στο ΓΕΝ, εγγράφως μου έστειλε τα συγχαρητήρια του και την ευαρέσκειά του, και μου έγγραφε ότι στην Κύπρο αισθάνθηκε υπερήφανος ως αξιωματικός του Ναυτικού για το υψηλό επίπεδο που ευρίσκοντο τα πλοία μου και οι υπηρεσίες μου, αλλά και για τον σεβασμό που οι αξιωματικοί του Σ.Ξ. έδειχναν προς το πρόσωπό μου, και το προσωπικό μου γενικώτερα.

Μετά οκτώ μήνες με την μεταπολίτευση, ο ίδιος ξεχνόντας όλα αυτά, υπέγραψε την τιμωρία μου, με αργία δια προσκαίρου παύσεως, που του είχε ζητήσει ο Αβέρωφ, χωρίς ίχνος τροπής.

Την εποχή εκείνη πέθανε λόγω των κακουχιών, και της σχετικά μεγάλης του ηλικίας (78 ετών), ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Β’ στρατηγός Γρίβας. Το νέο έπεσε σαν βόμβα στην Κύπρο. Ότι και να ήταν ο Γρίβας, ήταν ο άνθρωπος που πολέμησε τους Άγγλους, κα έδωσε την ελευθερία στο νησί. Όλοι το αναγνώριζαν αυτό, ακόμα και οι Μακαριακοί που κατά βάθος επίχαιραν για τον θάνατό του, διότι η προσπάθειά τους για ανεξάρτητη και αδέσμευτη Κύπρο ( και όχι η ένωσις με την Ελλάδα), θα ήταν πλέον πιο εύκολη.  Άλλωστε ο Μακάριος όπως είχε κάποτε δηλώσει, προτιμούσε να είναι πρόεδρος ενός ανεξαρτήτου νησιού, παρά να ενωθεί αυτό με την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να παραμείνει μόνο αρχιεπίσκοπος, χωρίς κοσμική εξουσία. Τώρα λοιπόν του δινόταν η ευκαιρία να το κάνει χωρίς να έχει ουσιαστική αντίσταση. Στα κρυφά σχέδιά του ( τα οποία είχαμε μάθει στην Ε.Φ. πιθανόν διότι ήθελε να τα μάθουμε) ήταν να διώξει όλους τους Έλληνες αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, και Έλληνες ναύτες που είχα στην ΝΔΚ, και να δημιουργήσει Στρατό με βάση το Εφεδρικό Σώμα, διοικούμενο αποκλειστικά από Κυπρίους, και με την συμμετοχή μισθοφόρων κυρίως από κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, όταν τα κενά δεν θα μπορούσε να τα καλύψει με Κυπρίους. Αυτούς που δεν ήθελε ήταν τους Έλληνες.

Η κηδεία του Γρίβα έγινε στην Λεμεσό, κοντά στο κρησφύγετο όπου διέμενε, και ήταν επίσημη. Του απεδώθησαν τιμές στρατηγού εν ενεργεία,  όπου προσήλθαν όλοι οι αξιωματικοί της Ε.Φ. με στολή και τα ξίφη μας, και χιλιάδες κόσμου, οι οποίοι με δάκρυα στα μάτια, μας αγκάλιαζαν όταν προσερχόμεθα, μας ασπάζοντο, φωνάζοντας «ένωσις-ένωσις», και απαιτούσαν να μη εγκαταλείψουμε ποτέ την Κύπρο, έστω και εάν ο Μακάριος το ζητούσε. Κατά την διάρκεια της νεκρωσίμου ακολουθίας, τέσσερεις ανώτεροι αξιωματικοί κρατούσαν τις τέσσερεις γαλανόλευκες ταινίες που είχε το φέρετρο. Ένας από αυτούς ήμουν και εγώ. Ένας πέμπτος αξιωματικός του Σ.Ξ. κρατούσε σε ένα μαξιλαράκι τα παράσημα και μετάλλια του Γρίβα. Εκ μέρους του Μακαρίου παρέστη ένας εκ των υπουργών της κυβερνήσεως, ο οποίος και απεδοκιμάσθει από το πλήθος κατά την προσέλευσή του. Ως εκπρόσωποι των Ελληνικών Ε.Δ. είχαν έλθει από την Αθήνα, ένας υποστράτηγος και τέσσερεις συνταγματάρχαι, οι οποίοι είχαν συνεργασθεί με τον Γρίβα στην οργάνωση Χ κατά την κατοχή στην Αθήνα, αλλά και το 1964-1967 στην Κύπρο.

Οι Μακαριακοί είχαν ‘εξαφανιστεί’ εκείνες τις ημέρες. Το μεγάλος πλήθος του ‘αγριεμένου’ κόσμου που ήταν στην κηδεία, και η σύσσωμη παρουσία της Εθνικής Φρουράς σε αυτήν, δημιουργούσαν προβλήματα στα σχέδια του Μακαρίου, που σκεπτόταν πλέον με πιο τρόπο θα τα θέσει σε εφαρμογή, με τέτοιες αντιδράσεις του κόσμου, και βεβαίως την διαφαινομένη αντίδραση της Ε.Φ. Την άλλη ημέρα τόσο οι εφημερίδες της Κύπρου όσο και της Ελλάδος είχαν εκτενείς περιγραφές από την κηδεία, και στις περισσότερες υπήρχε η φωτογραφία μου κρατώντας την ταινία του φερέτρου, παρά το ότι είχαμε ζητήσει από τους δημοσιογράφους να μη δημοσιεύουν φωτογραφίες μας για λόγους ασφαλείας.

Μετά μερικές ημέρες, ο Ιωαννίδης από την Ελλάδα, αποφάσισε να εγκαταλήψει την πραγματική ουδετερότητα που κρατούσε μέχρι τότε το ΓΕΕΘΑ έναντι της ΕΟΚΑ Β’ και να την βοηθήσει πλέον στον αγώνα της κατά του Μακαρίου, όχι βέβαια φανερά. Αυτό έγινε γνωστό σε περιορισμένο αριθμό αξιωματικών στην Κύπρο, (εξαιρουμένου του Ντενίση) μεταξύ των οποίων ήμουν και εγώ. Μετά μερικές ημέρες εζητήθει από το ΓΕΕΘΑ η αποχώρησις του υπαρχηγού του Γρίβα αποστράτου αντισυνταγματάρχου Καρούσου και η επιστροφή του στην Αθήνα, διότι ο εν λόγω αξιωματικός ήτο αντίθετος προς στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών. ( Μετά την μεταπολίτευση επανήλθε στον Στρατό και έφθασε μέχρι τον βαθμό του αντιστρατήγου). Την αρχηγία της ΕΟΚΑ Β’ ανέλαβε άλλος συνεργάτης του Γρίβα (Κύπριος) αλλά στην ουσία αρχηγός ήταν πλέον Έλλην αντισυνταγματάρχης εν ενεργεία του  Σ.Ξ. υπασπιστής του Γρίβα το 1964-1965, ο οποίος ερχόταν από την Αθήνα στην Λευκωσία, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, ως επίσημος ‘Ταχυδρόμος’ μεταξύ ΓΕΕΘΑ και ΓΕΕΦ. Εν τω μεταξύ συνεχώς λαμβάναμε πληροφορίες για αφίξεις οπλισμού στην Κύπρο, για εξοπλισμό του εφεδρικού σώματος. Μου είχαν αναθέσει να ερευνήσω ένα ‘Μότορσιπ’ στο λιμάνι της Λάρνακας, διότι είχαμε πληροφορίες ότι θα έφερνε όπλα. Πήρα μαζί μου τον Παπαργύρη, δύο υπαξιωματικούς, και δύο ναύτες, και πήγαμε στην Λάρνακα, μπήκαμε στο λιμάνι αδιαφορώντας για τους αστυνομικούς και τελωνειακούς που ήταν εκεί, τοποθέτησα τους δύο ναύτες ένοπλους στην είσοδο του πλοίου με εντολή να απαγορεύσουν την είσοδο και την έξοδο σε οιονδήποτε, και ζήτησα από τον ‘έντρομο’ πλοίαρχο του ‘μότορσιπ’ να μου δώσει τα σχέδια φορτώσεως του φορτίου που έφερε, ενώ ο Παπαργύρης και οι δύο υπαξιωματικοί ερεύνησαν όλο το πλοίο και το φορτίο του, αλλά δεν βρήκαν όπλα. Η πληροφορία που μας είχε έλθει δεν ήταν αληθής. Ζήτησα συγνώμη από τον πλοίαρχο για την ενόχληση και γυρίσαμε στην Λευκωσία. Μετά μερικές ημέρες λάβαμε την πληροφορία ότι είχαν εκφορτωθεί όπλα στο ακρωτήριο Κορμακίτης και τα είχαν αποθηκεύσει στο κτίριο του εκεί ευρισκομένου φάρου. Από την μελέτη των αναφορών που είχα από το εκεί ευρισκόμενο ραντάρ μου, προέκυπτε ότι δεν είχε προσεγγίσει πλοίο στην περιοχή το τελευταίο δεκαήμερο, παρά ταύτα με μία ομάδα 15 ανδρών της ΝΔΚ πήγαμε νύκτα και ερευνήσαμε όλο το κτίριο του φάρου χωρίς να βρούμε τίποτα. Από τον σταθμό του ραντάρ μου είπαν ότι προ 20ημέρου είχαν παρατηρήσει μεγάλη κίνηση από αυτοκίνητα του εφεδρικού στην περιοχή, και ενόμιζαν ότι ήταν μία από τις συνήθεις επιχειρήσεις του κατά της ΕΟΚΑ Β’. Φαίνεται ότι όταν πήγαμε εμείς τα όπλα είχαν ήδη μεταφερθεί.

Τον Απρίλιο προγραμμάτισα και έκανα μία άσκηση  επειγούσης μεταφοράς του επιτελείου μου από τον χώρο που κατείχε στο κτίριο της Ε.Φ., στα οχήματα που είχα ετοιμάσει για αυτό τον σκοπό, και εγκατάσταση του επιτελείου σε υπαίθριο χώρο μακριά από την Λευκωσία. Κατά της 9 το πρωί της ημέρας της ασκήσεως το φορτηγό-κλούβα που είχε μονίμως εγκατεστημένους τους ασυρμάτους και τον θάλαμο επιχειρήσεων, ο τράκτορας με το αντιαεροπορικό ‘έρλικον’, η γεννήτρια  επ’αυτοκινήτου, τρία LAND ROVER για την μεταφορά του προσωπικού, και το αυτοκίνητό μου, ήλθαν κάτω από τα γραφεία μας, και αφού μεταφέραμε τους απαραίτητους κώδικες και την άκρως απόρρητη αλληλογραφία στην κλούβα, επιβιβαστήκαμε ένοπλοι στα αυτοκίνητα, και ξεκινήσαμε προς μία περιοχή 5 περίπου χλμ. μακρυά από την Λευκωσία στον δρόμο προς την Λάρνακα, όπου υπήρχε πυκνή συστάδα υψηλών δένδρων. Προηγείτο ένα αυτοκίνητο με τρείς ναύτες Ν/Α, οι οποίοι στις διασταυρώσεις σταματούσαν την κυκλοφορία για να περάσουμε.  Μόλις είχαμε βγή από την Λευκωσία δύο αυτοκίνητα με εφεδρικούς, «κόλλησαν» πίσω από την φάλαγγα. Σταμάτησα την φάλαγγα στην άκρη του δρόμου και έστειλα δύο Ν/Α να τους πούν,  να προχωρήσουν στον ‘προορισμό’ τους προσπερνώντας μας. Τι να κάνουν, μας προσπέρασαν κανονικά με κατεύθυνση την Λάρνακα. Συνεχίσαμε την πορεία μας και φθάσαμε στο χώρο που είχαμε επιλέξει. Εγκαταστήσαμε αμέσως περιμετρικά ένοπλους ναύτες και υπαξιωματικούς, και σε ένα λοφίσκο το αντιαεροπορικό, υψώσαμε τις κεραίες επικοινωνιών, τροφοδοτήσαμε με ρεύμα την κλούβα από την γεννήτρια, ενεργοποιήσαμε τα μέσα επικοινωνιών μας, ήλθαμε σε ραδιοτηλεφωνική επαφή με όλα τα πλοία και τις υπηρεσίες μου,  με το ΓΕΝ στην Αθήνα, καθώς και με δύο τορπιλλακάτους του Β.Ν. που συμπτωματικά έκαναν ασκήσεις στο Αιγαίον. Δουλέψαμε περίπου τρείς ώρες ανταλλάσοντας σήματα με απόλυτη ευκολία σαν να βρισκόμαστε στα γραφεία μας στο ΓΕΕΦ. Από το κινητό ‘στρατηγείο’ μου είχα πλήρη έλεγχο των μονάδων μου, και μπορούσα να εξασκήσω πλήρη επιχειρησιακό έλεγχο σε πλοία του Β.Ν. που θα ευρίσκοντο στην περιοχή ευθύνης μου που ήταν ανατολικά του μεσημβρινού των 31 μοιρών ανατολικού μήκους. Με το πέρας της ασκήσεως μαζέψαμε πάλι όλα τα πράγματά μας και επιστρέψαμε στο στρατόπεδο ‘Καποττά’ στην Λευκωσία όπου παρέμεναν τα οχήματα της ΝΔΚ, και το προσωπικό στην συνέχεια μετεφέρθει πίσω στα γραφεία μας.

Τέλος Μαΐου είχα προγραμματίσει επιθεώρηση της ΝΒΧ, και πήγαινα εκεί με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο, με εμφανή την πινακίδα «Ναυτικός Διοικητής Κύπρου» με τον οδηγό μου και ένα ναύτη Ν/Α οπλισμένο συνοδεία μου. Την ίδια ημέρα ο Μακάριος, επρόκειτο να πάει σε μία εκδήλωση στην Αμμόχωστο. Ο δρόμος από την Λευκωσία στην Αμμόχωστο και από τις δύο πλευρές του, ήταν γεμάτος από ενόπλους εφεδρικούς ένας κάθε περίπου 100 μέτρα, ενώ ένα ελαφρύ αεροσκάφος έκανε συνέχεια διαδρομές από πάνω του, και υπήρχαν και 3-4 σημεία αστυνομικού ελέγχου στην διαδρομή. Με το που μπήκα στον δρόμο αυτό για να πάω στην ΝΒΧ, παρατήρησα ότι ένα αυτοκίνητο – προφανώς της Κυπριακής ΚΥΠ – παρακολουθούσε διακριτικά το δικό μου. Έφθασα στην ΝΒΧ, και γύρισα πίσω στην Λευκωσία χωρίς κανείς να με ενοχλήσει ή σταματήσει το αυτοκίνητο μου στα σημεία ελέγχου.

Φαίνεται ότι είχαν μάθει το μάθημά τους όσον αφορά στο προσωπικό του Ναυτικού στην Κύπρο.

Τον Ιούνιο έγιναν οι ετήσιες μεταθέσεις των αξιωματικών του Σ.Ξ. που υπηρετούσαν στην Κύπρο ήδη δύο χρόνια, και μετετέθει στην Ελλάδα ο επιτελάρχης του ΓΕΕΦ, που είχε ήδη προαχθεί σε υποστράτηγο, αντικατασταθείς από τον συμμαθητή μου στην ΣΕΕΘΑ ταξίαρχο Γιαννακόδημο, καθώς και ο μέχρι τότε διοικητής της ΕΛΔΥΚ συνταγματάρχης Κονδύλης που αντεκατεστάθει από τον ομοιόβαθμό του Νικολαίδη που ήταν μέχρι τότε διευθυντής του 3ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ ( με τον οποίο είχα συγκρουστεί για τις περίφημες οδηγίες μάχης που είχε εκδόσει χωρίς να με ρωτήσει). Πριν φύγει ο Παπαδάκης είχε συγκεντρώσει ορισμένους αξιωματικούς μεταξύ των οποίων και εμένα, και μας είπε ότι η Ελληνική κυβέρνησις ( δηλ. ο Ιωαννίδης) θα σκλήρυνε την στάση της κατά του Μακαρίου, και ίσως φθάναμε στο σημείο να διαταχθεί η ανατροπή του. Όλοι δηλώσαμε έτοιμοι για κάτι τέτοιο, καθώς απόρρητα σχέδια για μία ενέργεια αυτής της μορφής, υπήρχαν από πενταετίας στο ΓΕΕΦ, γνωστά σε μία μόνο μικρή ομάδα αξιωματικών.
Η ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Η κατάστασις τον Ιούνιο του 1974 είχε φθάσει στο απροχώρητο. Όλοι οι αξιωματικοί αισθανόμεθα σαν να είμαστε σε εχθρικό κράτος. Ακόμα και ο Ντενίσης, που λόγω συζύγου, ήταν πιο κοντά προς τους Κυπρίους, καταλάβαινε ότι γρήγορα θα ξεσπούσε η καταιγίδα. Οι φιλικές προς τον Μακάριο εφημερίδες, και γενικώς η πλειονότης του Κυπριακού τύπου, ο οποίος χρηματοδοτείτο ως συνήθως από τον έχοντα την εξουσία, με δύο ή τρείς εξαιρέσεις, καθημερινά είχε άρθρα συγκεκαλυμμένα κατά της παρουσίας Ελλήνων αξιωματικών στην Κύπρο. Οι Τούρκοι τα διαβάζανε και χαιρόντουσταν. Οι παρακολουθήσεις μας από την Κυπριακή ΚΥΠ ήταν συνεχείς ακόμα και όταν πηγαίναμε για διασκέδαση. Οι επιχειρήσεις κατά της ακεφάλου ΕΟΚΑ Β’ είχαν ενταθεί και με την βοήθεια καταδοτών, είχαν συλληφθεί όλοι σχεδόν οι επικεφαλείς των τομέων της. Στις 15 Ιουνίου παρουσιάστηκε για κατάταξη στην Ε.Φ. η νέα κληρουχία. Από τους καταταχθέντας ένας αριθμός περί τους 60 θα εγένοντο, σύμφωνα με τον νόμο περί Ε.Φ., έφεδροι ανθυπολοχαγοί. Οι άνδρες αυτοί, συνήθως με πανεπιστημιακή μόρφωση, επελέγοντο από τους αρμοδίους του 1ου Ε.Γ. της Ε.Φ. και φοιτούσαν για 6 μήνες στην σχολή εφέδρων αξιωματικών στο Ηράκλειο της Κρήτης, και μετά επανήρχοντο στην Κύπρο και αναλάμβαναν τα καθήκοντά τους ως ανθυπολοχαγοί – διμοιρίτες. Ο κατάλογος στελνόταν από το ΓΕΕΦ στον υπουργό εσωτερικών ο οποίος εξέδιδε την σχετική διαταγή για την εκπαίδευσή τους στο εξωτερικό. Όταν ο κατάλογος υπεβλήθει στον Υπουργό, αυτός τον έδωσε στον Μακάριο που τον ζήτησε, και σε μερικές ημέρες επεστράφει στο ΓΕΕΦ με διεγραμμένα περί τα 45 ονόματα με την παρατήρηση ότι αυτοί δεν μπορούν να γίνουν αξιωματικοί διότι είναι «ενωτικοί». Προετίνετο δε να συμπληρωθεί ο κατάλογος από το υπουργείο με νέα ονόματα χωρίς να παρεμβάλλεται η Ε.Φ. στην επιλογή τους. Αυτό δεν είχε γίνει ποτέ από της ιδρύσεως της Ε.Φ.  το 1964. Ο Ντενίσης ηρνήθει να συμμορφωθεί, και εδήλωσε στον υπουργό ότι εμμένει στον συνταχθέντα από την Ε.Φ. κατάλογο, και ότι εάν δεν χορηγηθεί διαβατήριο στους υποψηφίους για να πάνε στο Ηράκλειο θα τους εκπαιδεύσει στις μονάδες της Ε.Φ. στην Κύπρο. Το θέμα είχε παραμείνει σε εκκρεμότητα μέχρι τις αρχές Ιουλίου, όπου τα επακολουθήσαντα γεγονότα έθεσαν το πρόβλημα στις καλένδες.  Ο Μακάριος ο οποίος είχε πλέον εξοπλίσει καλά το εφεδρικό σώμα, που αριθμούσε περί τους 8.000 άνδρες στο τέλος Ιουνίου έκρινε ότι ήλθε η στιγμή να μας διώξει από την Κύπρο.

Στις αρχές Ιουλίου, αντίθετα από οποιανδήποτε δεοντολογία, κοινοποίησε στον τύπο απόρρητη του επιστολή που είχε στείλει στον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας στρατηγό Γκιζίκη, με την οποία τον καλούσε να ανακαλέσει μέχρι τις 15 Ιουλίου στην Ελλάδα όλο το Ελλαδικό προσωπικό της Ε.Φ. με την δικαιολογία ότι συνομωτούσαμε εναντίον του, και συνεργαζόμεθα με την ΕΟΚΑ Β’ για την ανατροπή του, χωρίς βέβαια να παρουσιάζει οποιανδήποτε απόδειξη των ισχυρισμών του. Επί πλέον με διάταγμά του περιόριζε την θητεία των οπλιτών της Ε.Φ. στους 12 μήνες από 30 που ήταν, με αποτέλεσμα η οροφή της Ε.Φ. από 12.000 άνδρες να πέσει στους 4.000. Σε ερώτηση δημοσιογράφων σχετικά με την εξασθένηση της Κυπριακής αμύνης απάντησε ότι δεν διαβλέπει κίνδυνο από την Τουρκία, και ότι το κενό των 400 περίπου Ελλαδιτών αξιωματικών,  θα το καλύψει με Κυπρίους ( που ήταν περί τους 30 και πλαισίωναν το εφεδρικό) και με ξένους αξιωματικούς που θα ερχόντουσταν εθελοντικώς (!!!) να υπηρετήσουν στην Κύπρο.

Μετά την λήψη της επιστολής στην Ελλάδα απεφασίσθει η ανατροπή του Μακαρίου, από το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ και τον πρόεδρο Γκιζίκη. Με ένα ταγματάρχη που υπηρετούσε στην Κύπρο, και είχε κληθεί στο ΓΕΕΘΑ για ‘ταχυδρομείο’ η απόφασις έγινε γνωστή σε μικρό κύκλο αξιωματικών της Ε.Φ. μεταξύ των οποίων και εμού, από τον ‘ταχυδρόμο’ άμα τη επιστροφή του στην Κύπρο στις 5 Ιουλίου. Η επιχείρησις θα γινόταν στις 15 Ιουλίου, και επί κεφαλής θα ήταν ο αμέσως μετά τον Ντενίση στην αρχαιότητα ταξίαρχος Γεωργίτσης, και ο Ντενίσης – τον οποίο δεν εμπιστεύετο ο Ιωαννίδης – θα εκαλείτο εκείνη την ημέρα στην Αθήνα για σύσκεψη, ώστε να απουσιάζει από την Κύπρο κατά την επιχείρηση. Είχαμε δέκα ημέρες να προετοιμαστούμε. Κάναμε 2-3 μυστικές συναντήσεις στις οποίες καταστρώσαμε το πλάνο της ενεργείας, τους αντικειμενικούς σκοπούς, και την αποστολή κάθε μονάδος που θα ελάμβανε μέρος, βασιζόμενοι σε ήδη υπάρχον από το 1968 απόρρητο σχέδιο επί του αντικειμένου, που υπήρχε στα αρχεία της Ε.Φ.. Το μεγαλύτερο βάρος είχε πέσει στην επιλαρχία αρμάτων που είχε κυρίως Ελλαδίτες, στους καταδρομείς ( τρία τάγματα) που ήταν στην πλειοψηφία τους καλά εκπαιδευμένοι και «ενωτικοί’, στην ΝΔΚ που το προσωπικό της ήταν κατά 85% από την Ελλάδα, και στην ΕΛΔΥΚ που ήταν αμιγώς Ελληνικό σύνταγμα. Το εγχείρημα όπως αποφασίσαμε δεν θα γινόταν νυκτερινές ώρες, όπως συνήθως συμβαίνει με τέτοιου είδος επιχειρήσεις, διότι ολόκληρα τα βράδια τα στρατόπεδά μας ήταν υπό παρακολούθηση από τους εφεδρικούς, και αυτή σταματούσε κατά τις έξη το πρωί, για να ξαναρχίσει κατά τις οκτώ το βράδυ. Θα γινόταν αφού οι παρακολουθούντες εφεδρικοί έφευγαν το πρωί, και το ΓΕΕΘΑ είχε ορίσει, να είναι η 7η πρωινή η ώρα έναρξις του εγχειρήματος. Επειδή όμως από  06.45 έως 07.45 υπήρχε μεγάλο τράφικ στους δρόμους από το πλήθος που πήγαινε στις δουλειές του ( Μαγαζιά,  επιχειρήσεις, γραφεία, τράπεζες άνοιγαν μεταξύ 07.45 -08.00) που θα δυσχέραινε την κίνηση των αρμάτων και των στρατιωτικών οχημάτων που θα χρησιμοποιούσαμε, απεφασίσθει τελικά η ώρα ενάρξεως της επιχειρήσεως να είναι 08.15 όταν πλέον το τραφικ στους δρόμους ήταν μηδαμινό.

Οι πρώτοι αντικειμενικοί σκοποί ήταν το Προεδρικό μέγαρο, για την σύλληψη ή εξουδετέρωση του Μακαρίου, το κτίριο της αστυνομίας στο οποίο συστεγάζετο και το ΓΕΕΦ, το στρατόπεδο των εφεδρικών δίπλα στο κτίριο της  αστυνομίας, ο οργανισμός τηλεπικοινωνιών (CYTA),  ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός ΡΙΚ, το μέγαρο της αρχιεπισκοπής (που κατά τις πληροφορίες μας είχε οπλισμό των εφεδρικών), και ο αστυνομικός σταθμός Πύλης Πάφου, όπου στρατωνίζετο η αφρόκρεμα των εφεδρικών, και ήταν το ανακριτικό τμήμα για τους συλλαμβανομένους ‘ενωτικούς’. Συνεχίσαμε κανονικά την δουλειά μας, χωρίς να προκαλούμε υποψίες για το εγχείρημα. Εγινε εκείνες τις ημέρες μία συγκέντρωσις όλων των Ελλαδιτών αξιωματικών στο αμφιθέατρο του ΓΕΕΦ, από τον Ντενίση, στην οποία μας ανέλυσε την κατάσταση την οποία ήδη γνωρίζαμε από τον τύπο, μας συνέστησε ψυχραιμία, και εν κατακλείδι μας είπε, ότι εάν η Ελληνική κυβέρνησις  αποδεχθεί την απαίτηση του Μακαρίου, πράγμα κατά την γνώμη του δύσκολο, τότε θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε για αναχώρηση από το νησί. Μας συνέστησε να εξακολουθήσουμε την δουλειά μας με ψυχραιμία.

Εκείνες τις ημέρες μου κοινοποιήθηκε από το ΓΕΝ το όνομα του αντικαταστάτου μου ( ήταν ο αντιπλοίαρχος Καρατσώλης, μία τάξις νεώτερός μου) ο οποίος σύμφωνα με την διαταγή θα ερχόταν στην Κύπρο, αφού εγώ θα συμπλήρωνα διετία, περί τα μέσα Αυγούστου, και εγώ θα ετοποθετούμην Κυβερνήτης στο αντιτορπιλλικό Σφενδόνη. Η Λίλυ άρχισε να πακετάρει τα πράγματά μας, τα οποία δεν ήταν και πολλά, διότι νοικιάζαμε επιπλομένα σπίτια, και είχαμε στην ουσία μόνο μερικά καλά σερβίτσια και τα ρούχα μας.

Τρείς ημέρες προ του εγχειρήματος πήγα στην ΝΒΧ, όπου σε συγκέντρωση των μονίμων αξιωματικών μου, που έκανα στο γραφείο του διοικητού της, τους ενημέρωσα για την ‘κίνηση’. Πλήν δύο υποπλοιάρχων, του Κανδαλέπα και του Τσαταλού, οι άλλοι αξιωματικοί εδέχθησαν την πληροφορία σαν κάτι αναμενόμενο, χωρίς αντιρρήσεις, και κάποιοι με υποκρυπτόμενο ενθουσιασμό. Μου εδήλωσαν ότι είναι έτοιμοι να αναλάβουν οιανδήποτε αποστολή τους ανέθετα. Οι δύο υποπλοίαρχοι, που ήταν αυτοί που είχαν έλθει όπως έλεγαν στην Κύπρο, για να αγοράσουν τα ηλεκτρικά του ο ένας, και για να φτιάξει μπουτίκ η γυναίκα του ο άλλος, δεν παρουσιάζοντο αντίθετοι στην κίνηση, αλλά φοβόντουσαν για την ζωή των σε περίπτωση εμπλοκής σε μάχες με τους εφεδρικούς.  Τους επέστησα την προσοχή όσον αφορά στο απόρρητον της ενεργείας, και έδωσα στον διοικητή Παπαδάκη οδηγίες να στείλει με την έναρξιν της ενεργείας αυτοκίνητα με συνοδεία βατραχανθρώπων να μαζέψουν όλες τις οικογένειες των Ελλαδιτών που έμεναν στην περιοχή, και να τις μεταφέρουν στις θερινές εγκαταστάσεις των αξιωματικών στην Αμμόχωστο όπου θα παρέμεναν υπό την προστασία των βατραχανθρώπων όσο διάστημα θα χρειαζόταν, ώστε να μη υποστούν τυχόν αντίποινα από τους εφεδρικούς. Επίσης να έχει σε ετοιμότητα ένοπλη ομάδα εκ 50 ναυτών με 6 υπαξιωματικούς και υπό αξιωματικό, για να την αποστείλει στο επιτελείο μου στην Λευκωσία όταν την ζητήσω. Ο υποπλοίαρχος (μηχ) Γ. Ντάνος εζήτησε να είναι αυτός επί κεφαλής, και το εδέχθην.  Πήγα εν συνεχεία στην Κυρήνεια και ενημέρωσα σχετικά τον Υποπλοίαρχο Τσομάκη, στον οποίο έδωσα εντολή να απομονώση με την έναρξη της επιχειρήσεως τον Ναυτικό Σταθμό κλείνοντας τις πόρτες του φρουρίου, και απαγορεύοντας την είσοδο σε οιονδήποτε, και να τεθεί υπό της διαταγές του διοικητού της εκεί στρατιωτικής διοικήσεως, παρέχοντας βοήθεια και υποστήριξη σε ότι του ζητηθεί. Με ενθουσιασμό συγκατετέθει. Ένα πρόβλημα που με απασχολούσε ήταν το προσωπικό του Ναυτικού Σταθμού Πάφου. Η Πάφος από όπου κατήγετο ο Μακάριος ήταν το κατ’εξοχήν προπύργιό του. Ο αριθμός των εφεδρικών εκεί ήταν πολύ μεγαλύτερος από τις στρατιωτικές μονάδες της Ε.Φ. και πολύ καλύτερα εξοπλισμένος. Για τον λόγο αυτόν οι μονάδες της Ε.Φ. της Πάφου είχαν μείνει απληροφόρητες για το εγχείρημα, εν γνώσει μας ότι, θα εγκλωβιστούν από τους εφεδρικούς και θα συλληφθούν οι Έλληνες αξιωματικοί. Αυτό δεν ήθελα να γίνει για το προσωπικό μου. Ειδοποίησα τον κυβερνήτη του περιπολικού ‘Λεβέντης’ τον υποπλοίαρχο Ταβλαρίδη να με συναντήσει και του έδωσα διαταγή περιπολίας με εντολή τα ξημερώματα της 15ης Ιουλίου να καταπλεύσει στον λιμένα της Πάφου εμπρός από τον Ναυτικό Σταθμό, όπου θα προστάτευε τον σταθμό με τα πυροβόλα του πλοίου από οιανδήποτε εισβολή εφεδρικών, και θα επιβίβαζε το προσωπικό του Ναυτικού σταθμού και τις 2-3 Ελληνικές οικογένειες του προσωπικού, στο πλοίο, απομακρυνόμενος του λιμένος, ώστε να μη συλληφθεί κανείς από το προσωπικό του Ναυτικού, από τους εφεδρικούς του Μακαρίου. Και αυτός έφυγε με ενθουσιασμό για την αποστολή του. Τα ΣΕΠ (ραντάρ) δεν είχαν καμία πληροφόρηση διότι δεν χρειαζόταν, και διότι είχαν συνεχή ετοιμότητα, με εξοπλισμένα πάντοτε τα αντιαεροπορικά ‘έρλικον’ των 20 χιλιοστών, που ήταν αρκετά να αποθαρρύνουν οιονδήποτε θα ήθελε να παραβιάσει τα στρατόπεδά των. Εν συνεχεία ασχολήθηκα με τα του επιτελείου μου. Μίλησα με τους υποπλοιάρχους (μηχ) Παπαργύρη και (ο) Τζεφεράκο. Στον πρώτο ανέθεσα την αποστολή της καταλήψεως του ΟΤΕ (CYTA), την φύλαξή του, και την διακοπή των τηλεφώνων της περιοχής Λευκωσίας το ταχύτερον μετά την εκδήλωση της ενεργείας, και ο δεύτερος θα ήταν βοηθός μου στην κατάληψη του δευτέρου ορόφου της αστυνομίας, την συγκέντρωση όλων των ευρισκομένων εκεί αστυνομικών στον χώρο της καντίνας υπό προσωρινό περιορισμό, και την διακοπή των ραδιοεπικοινωνιών της αστυνομίας, και απενεργοποίηση της σειρήνας που υπήρχε στην οροφή του μεγάρου. Επίσης την σύλληψη και περιορισμό των δύο φρουρών του εφεδρικού σώματος, που είχαν εγκατασταθεί τελευταία στα δύο άκρα του δευτέρου ορόφου του αστυνομικού μεγάρου, προφανώς για να μας παρακολουθούν. Ο Παπαργύρης θα είχε μαζί του 3 υπαξιωματικούς και τρεις ναύτες, και στην δική μου ομάδα θα είχα εκτός από τον Τζεφεράκο, ένα εφ. Σημαιοφόρο, τρεις υπαξιωματικούς και τέσσερεις ναύτες. Ένας εφ. σημαιοφόρος, δύο υπαξιωματικοί, και δύο ναύτες θα παρέμεναν στα γραφεία του επιτελείου για την φύλαξή των. Την Πέμπτη 11/7 ο Ντενίσης εκλήθει επειγόντως στην Αθήνα για συνομιλίες επί της δημιουργηθείσης καταστάσεως. Οι διευθυντές κλάδων του ΓΕΕΦ πήγαμε ως γινόταν συνήθως στο αεροδρόμιο και τον αποχαιρετήσαμε. Δημοσιογράφοι παριστάμενοι στην αναχώρηση τον ερώτησαν για τον σκοπό της αναχωρήσεως του, και τους απήντησε ότι στην σύσκεψη που θα έχει με την Ελληνική κυβέρνηση και τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Μπονάνο θα προσπαθήσουν να βρουν μία λύση στην δημιουργηθείσα κατάσταση.Την Παρασκευή 12/7 και το Σάββατο 13/7 κάναμε με διάφορες δικαιολογίες αναγνώριση των στόχων των αποστολών μας, για να ξέρουμε τι πιθανώς θα αντιμετωπίσουμε.

Την Κυριακή όλοι σχεδόν οι αξιωματικοί της Ε.Φ. με τις οικογένειές μας βρεθήκαμε στις θερινές εγκαταστάσεις των αξιωματικών της Ε.Φ. στην Αμμόχωστο, κάνοντας μπάνιο στην Θάλασσα, και διασκεδάζοντας, όπως γινόταν συνήθως όλες τις Κυριακές του καλοκαιριού, ώστε να μη κινήσουμε καμία υποψία ότι κάτι έκτακτο θα συνέβαινε.

Το ΓΕΕΦ είχε μεριμνήσει όπως με την έναρξη της επιχειρήσεως επιτάξει το ξενοδοχείο ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ στην Λευκωσία και μεταφέρει συνοδεία ενόπλων όλες τις οικογένειες των Ελλάδιτών αξιωματικών εκεί όπου θα παρέμεναν υπό την προστασία μίας διμοιρίας εθνοφρουρών, για αποφυγή αντιποίνων εκ μέρους των εφεδρικών. Είχαμε εγκαίρως δώσει τις διευθύνσεις μας και είχε καθωρισθεί ο τρόπος περισυλλογής των οικογενειών. Εγώ επειδή διέμενα σε απομεμακρυσμένη περιοχή της Λευκωσίας είχα δώσει την διεύθυνση του σπιτιού του Παπαργύρη που έμενε στο κέντρο της Λευκωσίας.

Το πρωί της Δευτέρας 15 Ιουλίου, στις 06.30 όπως γινόταν συνήθως, ήλθε ο ναύτης οδηγός μου με ένα ναύτη Ν/Α με το υπηρεσιακό αυτοκίνητό μου για να με πάρουν από το σπίτι για το ΓΕΕΦ. Είχα ξυπνήσει εγκαίρως την Λίλυ, και της είπα τι επρόκειτο να γίνει ( διότι μέχρι εκείνη στιγμή δεν ήξερε τίποτα), η οποία πήρε σε μία τσάντα μερικά πράγματα απαραίτητα, και ετοίμασε και τον Παναγιώτη, και με το αυτοκίνητο τους πήγα πρώτα στο σπίτι του Παπαργύρη, και εν συνεχεία πήγα στο γραφείο μου στο ΓΕΕΦ. Πριν τους αφήσω, τους φίλησα και τους δύο, και είπα στην Λίλυ να μη φοβάται, και ότι ελπίζω όλα να πάνε καλά. Ήξερε την κατάσταση που υπήρχε στην Κύπρο τότε. Καταλάβαινε ότι το εγχείρημα δεν θα ήταν εύκολο και αναίμακτο. Με στωϊκότητα με αγκάλιασε και μου είπε να προσέχω. Όταν έφθασα στο ΓΕΕΦ, διάβασα ως γινόταν συνήθως την αλληλογραφία που μου έφερε ο αρμόδιος υπαξιωματικός, τα σήματα της προηγουμένης βραδιάς, και τις αναφορές του θαλάμου επιχειρήσεων. Έδωσα οδηγίες για να συνταχθούν απαντήσεις σε ορισμένα έγγραφα, και μετά, ως έκανα συνήθως, κατέβηκα στον πρώτο όροφο που ήταν τα επιτελικά γραφεία του ΓΕΕΦ και το γραφείο του αρχηγού και του επιτελάρχου. Πήγα στο γραφείο του επιτελάρχου όπου ο Γιαννακόδημος μου είπε ότι όλα θα εξελιχθούν σύμφωνα με τον σχεδιασμό που έχουμε κάνει, και μου επιβεβαίωσε την ώρα ενάρξεως του εγχειρήματος στις 08.15. Ο επί κεφαλής ταξίαρχος Γεωργίτσης θα ερχόταν στο ΓΕΕΦ πέντε λεπτά προ της ώρας αυτής, για να μη κινήσει υποψίες. Συναντήθηκα με τον διοικητή καταδρομέων αντισυνταγματάρχη Κομπόκη, τον υποδιοικητή τεθωρακισμένων αντισυνταγματάρχη Λαμπρινό, και τον υποδιοικητή της ΕΛΔΥΚ ταγματάρχη Κώστα Παπαγιάννη ( απλή συνωνυμία μαζί μου) με τους οποίους ανταλλάξαμε τις τελευταίες πληροφορίες που είχαμε και συντονίσαμε τα ρολόγια μας. Οι εφεδρικοί που παρακολουθούσαν τα στρατόπεδα και τα σπίτια μας είχαν αποχωρήσει για τα στρατόπεδά τους στις 07.00. Επέστρεψα στο γραφείο μου. Στις 08.00 είπα  στον Αεροπορικό διοικητή Κύπρου σμήναρχο Καραστατήρα, που το γραφείο του ήταν ακριβώς δίπλα στο δικό μου, να έλθει για ένα καφέ. Δεν ήταν γνώστης του τι επρόκειτο να γίνει. Του εξήγησα, και του διαβίβασα εντολή του Γεωργίτση να πάει με μία ένοπλη ομάδα και να θέσει υπό τον έλεγχό του τον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου Λευκωσίας, ενώ το αεροδρόμιο θα το καταλάμβανε ένας λόχος της ΕΛΔΥΚ. Έφυγε σε λίγα λεπτά για την αποστολή του. Στις 08.10 συγκέντρωσα το προσωπικό μου, στο γραφείο μου, και τους εγνώρισα ότι με εντολή του ΓΕΕΘΑ θα ανατρέπαμε τον Μακάριο. Διέταξα όλους να παραλάβουν τον οπλισμό τους και πυρομαχικά και απαγόρευσα την έξοδό τους από τα γραφεία, καθώς και οποιοδήποτε τηλεφώνημα, σε οιονδήποτε. Ο Παπαργύρης είχε ήδη φύγει με την ομάδα του για το στρατόπεδο ‘Καποττά’ από όπου θα παραλάμβανε οπλισμό, και το LAND ROVER με το οποίο θα πήγαινε στην CYTA. Στις 08.15 οι ομάδες του επιτελείου μου, αφόπλισαν πρώτα τους δύο ένοπλους εφεδρικούς που υπήρχαν στο κτίριο αιφνιδιάζοντας τους, πριν ή χρησιμοποιήσουν τα καλάσνικωφ που είχαν, και τους έθεσαν υπό περιορισμό σε ένα από τα γραφεία μας, και συγχρόνως εισβάλαμε στα γραφεία της αστυνομίας και στο θάλαμο επικοινωνιών της, όπου υπό την απειλή των όπλων μας συλλάβαμε τους εκεί ευρισκομένους, ενώ δύο ναύτες ανέβηκαν στην ταράτσα του κτιρίου και απενεργοποίησαν την εκεί ευρισκομένη σειρήνα. Με την βοήθεια δύο υπαξιωματικών μου έθεσα «εκτός» τις ραδιοεπικοινωνίες της αστυνομίας ( το αντίστοιχο 100 για την Ελλάδα), και οδηγήσαμε τους αξιωματικούς της αστυνομίας στο 1ο Ε.Γ. του ΓΕΕΦ υπό περιορισμό, τους αστυφύλακες στον χώρο της Καντίνας, και το γυναικείο προσωπικό σε γραφείο της διευθύνσεως επικοινωνιών του ΓΕΕΦ. Σε όλους εζήτησα να μου παραδώσουν τυχόν φορητό οπλισμό που είχαν επάνω τους, αλλά ήταν όλοι άοπλοι. Η εξουδετέρωσίς τους και ο περιορισμός τους στους προεπιλεγμένους χώρους είχε γίνει αναίμακτα, και μόνο ένας υπαστυνόμος στον θάλαμο ραδιοεπικοινωνιών προσεπάθησε να αντισταθεί, αλλά εξουδετερώθηκε αμέσως, και ακολούθησε τους υπολοίπους, αφού του αφαιρέσαμε το περίστροφό του. Στο ισόγειο του κτιρίου και στον πρώτο όροφο που την εκκαθάρισή τους είχαν αναλάβει άνδρες του Σ.Ξ. υπό την εποπτεία αξιωματικού του 2ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, ‘έπεσαν’ 2-3 πυροβολισμοί ευτυχώς χωρίς θύματα. Από το διπλανό στρατόπεδο των εφεδρικών άκουσαν τους πυροβολισμόυς και εσήμαναν συναγερμό. Ακροβολιστήκαμε όλοι στα παράθυρα του κτιρίου έτοιμοι να αποκρούσουμε τυχόν επίθεσή τους, αλλά δεν χρειάστηκε. Σε 2-3 λεπτά κατέφθασαν δύο λόχοι της 3ης μοίρας καταδρομών, όπως προεβλέπετο από τα σχέδια για την ασφάλεια του ΓΕΕΦ, και επετέθησαν στο στρατόπεδο των εφεδρικών. Άρχισε σφοδρή μάχη. Συγχρόνως οι εφεδρικοί έβαλαν με πολυβόλα στα παράθυρα του ΓΕΕΦ όπου ήταν τα γραφεία μας. Πήγα στο χώρο της καντίνας που ήταν συγκεντρωμένοι οι αστυφύλακες και τους είπα να καθήσουν κάτω ώστε να μη βληθούν από καμμία σφαίρα. Την ώρα που τους μιλούσα μία ριπή πολυβόλου πέρασε πάνω από το κεφάλι μου και οι σφαίρες καρφώθηκαν στον απέναντι τοίχο. Καλύφθηκα ενστικτωδώς πίσω από μία κολόνα, και αφού βεβαιώθηκα ότι όλοι ήταν καλυμμένοι γύρισα στο γραφείο μου. Έξω από το κτίριο η μάχη συνεχίζετο, με θύματα και από τις δύο πλευρές. Σήκωσα το τηλέφωνό μου και είδα ότι ήταν ‘κομμένο’. Άρα ο Παπαργύρης είχε κάνει σωστά την δουλειά του. Σε μία στιγμή οι εφεδρικοί σήκωσαν μία λευκή σημαία στις θέσεις που αμύνοντο. Ένας υπολοχαγός των καταδρομών (Ελλαδίτης) άοπλος βγήκε στον δρόμο και άρχισε να πλησιάζει προς το σημείο εκείνο. Ενώ είχε φθάσει περί τα 20 μέτρα από αυτό μία ριπή πολυβόλου από τους εφεδρικούς τον έρριξε νεκρό. Μόνο δειλοί και εγκληματίες μπορούν να κάνουν τέτοιο πράγμα. Και οι εφεδρικοί ήταν και από τα δύο. Μετά από αυτό οι καταδρομείς εζήτησαν ενίσχυση από ένα άρμα μάχης. Σε μερικά λεπτά ένα άρμα μάχης ήλθε και άρχισε να ‘διαλύει’ κυριολεκτικά το στρατόπεδο, και μετά δέκα λεπτά οι εφεδρικοί παρεδώθησαν πραγματικά αυτή την φορά. Οι καταδρομείς έξαλλοι μπήκαν στο στρατόπεδο και αναζήτησαν αυτούς που είχαν σκοτώσει τον υπολοχαγό. Κανείς ποτέ δεν έμαθε εάν τους βρήκαν και τι τους έκαναν. Άλλωστε αυτά τα πράγματα δεν συνιστώνται για δημοσίευση ή συγγραφή. Η περιοχή του ΓΕΕΦ και το ΡΙΚ είχαν πλέον ξεκαθαριστεί και ήταν στα χέρια μας, και το πρώτο ραδιοφωνικό διάγγελμα της Ε.Φ. ( όπως το είχαν συντάξει από το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ) βγήκε στον αέρα, και γνωστοποιούσε τον ‘θάνατο’ του Μακαρίου, και την ανάληψη διακυβερνήσεως της Κύπρου από την Εθνική Φρουρά. Η ώρα ήδη ήταν 10.00, και η περιοχή ήταν πλέον ήσυχη.

Ο Παπαργύρης στην κατάληψη της CYTA και την διακοπή των τηλεφωνικών επικοινωνιών της Κύπρου δεν συνάντησε σοβαρά προβλήματα. Με το που έφθασε εκεί με την ομάδα του εξουδετέρωσε τους φύλακες αστυνομικούς του κτιρίου, χωρίς να τους σκοτώσει ή τραυματίσει, κατέλαβε το κτίριο, συγκέντρωσε όλο το προσωπικό του οργανισμού σε μια αίθουσα υπό περιορισμό, και με την βοήθεια των υπαξιωματικών που είχε μαζί του διέκοψε τα τηλέφωνα σε όλο το νησί, και παρέμεινε εκεί επί 6 ώρες έως ότου παρέδωσε τις εγκαταστάσεις σε ομάδα της διευθύνσεως διαβιβάσεων του ΓΕΕΦ, αφήνοντας μόνο έναν αρχικελευστή εκεί για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ΝΔΚ σε τηλεφωνικές επικοινωνίες. Στην ΝΒΧ κινήθηκαν αμέσως τα αυτοκίνητα συλλογής των οικογενειών των Ελλαδιτών τις μετέφεραν, συνοδεία, στις θερινές εγκαταστάσεις και ανέλαβαν την φρούρησή τους, για αποφυγή οιασδήποτε ενεργείας εναντίον τους. Ετοίμασαν δε την ένοπλη διμοιρία και την έστειλαν στην Λευκωσία στις 12.00 όταν την εζήτησα. Η διμοιρία υπό τον υποπλοίαρχο Ντάνο ανέλαβε την φρούρηση του Γενικού νοσοκομείου Λευκωσίας στο οποίο διεκομίζοντο τραυματίες και από τις δύο πλευρές. Αργότερα, μετά την μεταπολίτευση, κατηγόρησαν (ψευδώς) τον Ντάνο ότι δήθεν δεν επέτρεπε την νοσηλεία τραυματιών του εφεδρικού, ενώ το μόνο που έκανε ήταν να ελέγχει εάν είχαν όπλα μαζί τους, -και είχαν οι περισσότεροι- να τους τα αφαιρεί, και μετά να τους επιτρέπει την είσοδο τους για νοσηλεία. Στον Ναυτικό σταθμό Κυρηνείας ο Τσομακής συνεργάσθει άψογα με τον εκεί στρατιωτικό διοικητή, και δημιούργησε εντός του σταθμού στρατόπεδο, για τους συλλαμβανομένους στην περιοχή εφεδρικούς, υπό την επιτήρηση προσωπικού του Ναυτικού. Οι σταθμοί εγκαίρου προειδοποιήσεως συνέχισαν κανονικά την λειτουργία τους χωρίς να λάβουν μέρος στο εγχείρημα, και χωρίς να ενοχληθούν από οιονδήποτε. Στην Πάφο το περιπολικό ‘Λεβέντης’ κατέπλευσε στις 6 το πρωί της 15ης Ιουλίου, και ο κυβερνήτης του στις 8 το πρωί ειδοποίησε τους 2-3 Ελλαδίτες, που είχαν οικογένειες εκεί, να φέρουν γρήγορα τις οικογένειές τους στο πλοίο, και διέταξε τον επί κεφαλής του σταθμού εφ. σημαιοφόρο να εξοπλίσει το προσωπικό του σταθμού να το συγκεντρώσει, να κλειδώσει τις αποθήκες και τα γραφεία του σταθμού και να επιβιβασθούν όλοι στο πλοίο. Αυτός δίσταζε να εκτελέσει την διαταγή, και προσπαθούσε να έλθει σε επαφή ραδιοτηλεφωνική μαζί μου, για να πάρει εντολή από εμένα. Η ώρα είχε πάει 09.00. Από το γραφείο μου στο ΓΕΕΦ είχαν εντολή να μη απαντούν σε οιανδήποτε κλήση, εφ όσον δεν ήμουν εγώ εκεί, και δεν απήντησαν. Εκείνη την ώρα αλλαφιασμένες φθάσανε στο πλοίο οι οικογένειες των Ελλαδιτών, και περιέγραψαν σκηνές που είχαν δεί με συλλήψεις και προπηλακισμούς Ελλήνων αξιωματικών, και των οικογενειών των, από τους εφεδρικούς στους δρόμους, και στην στρατιωτική διοίκηση της Πάφου, και έδωσαν την πληροφορία ότι ένας λόχος περίπου εφεδρικών προχωρούσε προς το λιμάνι για την κατάληψη του Ναυτικού σταθμού. Οι δισταγμοί του διοικητού έφυγαν και άρχισε η επιβίβαση στο πλοίο. Συγχρόνως τα πρώτα τμήματα των εφεδρικών αλλαλάζοντα και πυροβολούντα έκαναν την εμφάνισή τους στον δρόμο που οδηγούσε στο Σταθμό. Ο κυβερνήτης έκανε τους απαραίτητους χειρισμούς, αφού όλοι είχαν επιβιβασθεί στο πλοίο, και άρχισε να απομακρύνεται από την προβλήτα. Οι εφεδρικοί τότε έστρεψαν τα πυρά του κατά του πλοίου. Ο κυβερνήτης με μερικές βολές με τα ‘ έρλικον’ τους έκανε να σταματήσουν πανικόβλητοι την επέλαση τους και να τρέξουν πίσω καλυπτόμενοι από τα υπάρχοντα κτίρια. Το πλοίο βγήκε από το λιμάνι και παρέμεινε ανοικτά μακρυά από το βεληνεκές των όπλων των εφεδρικών. Ουδείς από το προσωπικό του Ναυτικού συνελλήφθει από τους εφεδρικούς. Θυμήθηκα τα λόγια του Ντενίση. «Εσείς οι ναυταίοι δεν σηκώνετε μύγα στο σπαθί σας».

Στις επιχειρήσεις για την κατάληψη του προεδρικού μεγάρου, και την ‘εξουδετέρωση’ του Μακαρίου, την κατάληψη του αεροδρομίου από την ΕΛΔΥΚ, του κτιρίου της αρχιεπισκοπής, και του αστυνομικού σταθμού πύλης Πάφου, η ΝΔΚ δεν είχε καμμία συμμετοχή, και εν πολλοίς οι επιχειρήσεις αυτές έχουν παρουσιασθεί στον μεταπολιτευτικό τύπο ανάλογα με τις συμπάθειες που έχει ο καθένας. Δύο πράγματα θέλω να σημειώσω για αυτές τις επιχειρήσεις. Πρώτον η ψευδής ιστορία που είπε ο Μακάριος ότι δήθεν δεχόταν μία ομάδα παιδιών από το Κάϊρο όταν άρχισε η επίθεση στο προεδρικό μέγαρο, και τους εγκατέλειψε διαφεύγοντας, όπως λέει από το πίσω μέρος του μεγάρου που ήταν αφύλακτο κλπ. για να φθάσει στην Πάφο. Αυτά τα «παιδιά» βρέθηκαν ποτέ ; Πήρε ποτέ κανείς δημοσιογράφος μία συνέντευξη από αυτά ή από τους συνοδούς τους, έτσι απλώς για την επιβεβαίωση του γεγονότος ; Οταν οι δημοσιογράφοι παίρνουν συνέντευξη ακόμη και από μία γάτα που κάνει νιάου, πως και τους ξέφυγαν αυτά τα παιδιά!!! Εκτός εάν ακόμη τα ψάχνουν. Το πλέον σίγουρο είναι ότι δεν βρισκόταν στο προεδρικό μέγαρο ειδοποιημένος για την επιχείρηση. ( Ο Αβέρωφ διετείνετο πολύ αργότερα ότι τον είχε ειδοποιήσει). Επίσης ότι οδηγίες για την εξόντωση του Μακαρίου δεν είχαν ποτέ δοθεί, διότι θα ήταν πολύ εύκολο να εξοντωθεί το πρωί της ιδίας ημέρας γύρω στις 07.30 που περνούσε με το αυτοκίνητό του εμπρός από την σε συναγερμό ευρισκομένη για το εγχείρημα ΕΛΔΥΚ, εάν ήταν αυτός στο αυτοκίνητο και όχι κανείς σωσίας του. Δεύτερον αυτό που έκανε σε όλους μας εντύπωση ήταν το γεγονός ότι μετά την κατάληψη του αρχιεπισκοπικού μεγάρου, που επετεύχθει μετά πολύωρες λυσσώδεις μάχες με τους εφεδρικούς το εσπέρας της ιδίας ημέρας, ανακαλύψαμε στα υπόγεια του, τεράστιες ποσότητες φορητού οπλισμού και αντιαρματικών, ικανά για τον εξοπλισμό μίας Μεραρχίας. Τα όπλα αυτά κυρίως καλάσνικωφ, άρχισαν από την επομένη να καταγράφονται από την Ε.Φ. με σκοπό τον μελλοντικό εξοπλισμό της με τα μοντέρνα αυτά όπλα. Δυστυχώς η μετά μερικές ημέρες τουρκική εισβολή δεν επέτρεψε την διανομή τους στην Ε.Φ., και έτσι οι Τούρκοι αντιμετωπίσθηκαν με ‘ενφηλντ 303’ του 2ου παγκοσμίου πολέμου, αφού ο Μακάριος φύλαγε τον μοντέρνο οπλισμό στις αποθήκες του, για τους δικούς του.

Κατά τις 12 το μεσημέρι της ιδίας ημέρας ομάδα εφεδρικών επετέθη στο ξενοδοχείο ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ προφανώς για να συλλάβει τις οικογένειές μας και να μπορέσει με αυτόν τον τρόπο να μας εκβιάσει αργότερα. Η διμοιρία προστασίας του ξενοδοχείου, απέκρουσε την επίθεση, αφού πρώτα όλες οι οικογένειες, κατέβηκαν στο υπόγειο του ξενοδοχείου για να προστατευθούν από τις σφαίρες των όπλων και πολυβόλων. Αμέσως από το ΓΕΕΦ στείλαμε ένα άρμα μάχης, το οποίο ξεκαθάρισε την περιοχή, και περισσότεροι επιτεθέντες συνελήφθησαν μεταφερθέντες στις φυλακές Λευκωσίας. Το βράδυ της ιδίας ημέρας όταν έκλεψα λίγο χρόνο, και είχα πάει στο ξενοδοχείο να δω την Λίλυ και τον Παναγιώτη, βρήκα τον Παναγιώτη να παίζει με άδειους κάλυκες, μαζί με τα άλλα παιδάκια της ηλικίας του που ήταν εκεί. Θυμήθηκα τον εαυτόν μου που πριν από 30 χρόνια (τον Δεκέμβριο του 1944 στην Αθήνα!) έπαιζα και εγώ με τα ‘ίδια παιχνίδια’.

Γυρνώντας στην συνέχεια στο γραφείο μου, όπου θα πέρναγα όλη την νύκτα, επληροφορήθην τον ορισμό του δημοσιογράφου, και διευθυντού της Κυπριακής εφημερίδος ΜΑΧΗ, Νίκου Σαμψών ως προέδρου της δημοκρατίας σε αντικατάσταση του Μακαρίου. Ο Σαμψών ήταν ένας από τους ήρωες της Κύπρου κατά τον αγώνα της ΕΟΚΑ για την απελευθέρωση του νησιού από τους Άγγλους, και με δικές του ένοπλες ομάδες είχε ξεκαθαρίσει, μαζί με τον Λυσσαρίδη και τις ομάδες του, την Λευκωσία από τους Τούρκους στις μάχες του Δεκεμβρίου 1963. Είχε τώρα πολιτικοποιηθεί έχοντας ένα μικρό αριθμό πολύ πιστών οπαδών, που τον ‘έβγαζε’ βουλευτή στις εκλογές. Δεν συμπαθούσε τον Μακάριο, χωρίς όμως να είναι και υποστηρικτής της ΕΟΚΑ Β’. Ορκίστηκε κατά τύχη Πρόεδρος, διότι η επιλογή του ΓΕΕΘΑ ήταν ο πρόεδρος της βουλής Κληρίδης ή ο Γενικός εισαγγελεύς Τριανταφυλλίδης, αλλά και οι δύο δεν ευρέθησαν, παρόλο που αναζητήθηκαν.

Κατά τις 10 το βράδυ ενώ ευρισκόμουν στο γραφείο μου παρακολουθών, τα γεγονότα από την τηλεόραση, μία ριπή οπλοπολυβόλου έσπασε τα τζάμια του γραφείου και οι σφαίρες κτύπησαν στον απέναντι τοίχο. Σβύσαμε αμέσως όλα τα φώτα και πηγαίνοντας σε άλλο γραφείο προσπαθούσαμε μέσα στο σκοτάδι να εντοπίσουμε το σημείο από όπου είχαν ριφθεί οι πυροβολισμοί. Σε λίγο ένας ταγματάρχης, έφερε κυάλια νυκτερινής σκοπεύσεως, από αυτά που είχαν οι εφεδρικοί, και με αυτά εντοπίσαμε το σημείο που ήταν από ένα σπίτι περί τα 200 μέτρα μακρυά. Σε λίγο το άρμα που ευρίσκετο έξω από το ΓΕΕΦ εκινήθει προς τα εκεί και τους εξουδετέρωσε. Η υπόλοιπη νύκτα πέρασε ήρεμα, και στο ΓΕΕΦ σχεδίαζαν την επιχείρηση της επομένης για την κατάληψη της Πάφου όπου είχε καταφύγει ο Μακάριος. Δύο τάγματα και μία επιλαρχία αρμάτων θα ξεκινούσαν στις 12 τα μεσάνυκτα επ’αυτοκινήτων και με δρομολόγια από το όρος Τρόοδος θα πήγαιναν στην Πάφο. Η Λεμεσός η οποία ήταν το προπύργιο των ‘ενωτικών’ το βράδυ δέχθηκε επίθεση από περίπου 3.000 εφεδρικούς και οπαδούς του Μακαρίου που είχαν ξεκινήση από την Πάφο, και είχαν περάσει ένοπλοι από τις Αγγλικές βάσεις χωρίς οι Άγγλοι να τους ενωχλήσουν, ενώ μέχρι τότε ποτέ δεν επέτρεπαν σε ενόπλους να διέλθουν δια των βάσεων. Οι δυνάμεις της Ε.Φ. στην Λεμεσό ήταν αμελητέες, διότι εκ των σχεδίων ήταν περιοχή επιστρατεύσεως. Οι ενωτικοί πληροφορηθέντες την κίνηση των εφεδρικών τους περίμεναν δυτικά της Λεμεσού, όπου και τους εξουδετέρωσαν μετά πολύωρες μάχες με πολλά θύματα από το μέρος των εφεδρικών. Τα υπολείμματα των, επέστρεψαν ατάκτως στην Πάφο με πεσμένο το ηθικό.

Το πρωί της επομένης ο ραδιοφωνικός σταθμός της Πάφου μετέδιδε συνεχώς μήνυμα του Μακαρίου για αντίσταση του πληθυσμού στην ‘Ελληνική Χούντα’, όπως έλεγε, που είχε καταλάβει την εξουσία. Ηρωτήθην από το ΓΕΕΦ εάν ήτο δυνατό το περιπολικό ‘Λεβέντης’ να καταστρέψει με τα πυροβόλα του την κεραία του ραδιοσταθμού. Τους απάντησα καταφατικά. Ανέβηκα στο γραφείο μου και μίλησα με το ραδιοτηλέφωνο με τον κυβερνήτη του πλοίου, ο οποίος μου είπε ότι βλέπει την κεραία.  Τον διέταξα να καταστρέψει την κεραία του ραδιοσταθμού.  Αρνήθηκε εντόνως λέγοντας ότι δεν συνιστάται ο βομβαρδισμός της διότι κάτωθεν του πυλώνος της ευρίσκοντο οικίες, οι οποίες πιθανόν θα εβάλοντο από τα βλήματα του ‘Μπώφορς’.  Τελικά, του είπα να μη κάνει τον βομβαρδισμό, και του ακύρωσα την διαταγή. Μετά την μεταπολίτευση κατηγόρησαν τον Κυβερνήτη ότι ‘βομβάρδισε’ την Πάφο και ότι υπήρξαν θύματα μεταξύ του αμάχου πληθυσμού!!! ενώ δεν είχε ρίξει άλλες βολές πλην εκείνων κατά των εφεδρικών που εκκινούντο να καταλάβουν τον Ναυτικό Σταθμό. Τελικώς ο Μακάριος, στην θέα των ταγμάτων και των αρμάτων που πλησίαζαν την Πάφο, από το Τρόοδος, έφυγε με Αγγλικό ελικόπτερο στις Αγγλικές Βάσεις και από εκεί με Βρεττανικό αεροσκάφος στο Λονδίνο.

Το ίδιο πρωί έστειλα μία ομάδα της ΝΔΚ υπό αξιωματικό να ερευνήσει το σπίτι από το οποίο είχαν προέλθει το προηγούμενο βράδυ οι πολυβολισμοί κατά του γραφείου μου. Μετά 1-2 ώρες επανήλθαν φέροντες μαζί τους περί τα δέκα καλάσνικωφ, άφθονα πυρομαχικά, και μία βαλίτσα με μεγάλο αριθμό ξένων χαρτονομισμάτων, κυρίως Γερμανικά μάρκα και Βρετανικές στερλίνες, αξίας άνω των 10.000.000.δρχ  της εποχής εκείνης, εκ πρώτης όψεως. Επίσης μου ανέφεραν ότι μέσα στο σπίτι υπήρχαν τελείως σύγχρονες συσκευές τηλεπικοινωνιών, στην δε οροφή του σπιτιού υπήρχαν τεράστιες κεραίες, για τις συσκευές αυτές. Αμέσως κάλεσα στο γραφείο μου τον Υποπλοίαρχο Τζεφεράκο, και μαζί του, παίρνοντας την βαλίτσα με τα χρήματα κατέβηκα στον πρώτο όροφο στο γραφείο του Αρχηγού ΓΕΕΦ που ευρίσκετο ο Γεωργίτσης με επιτελείς του, και μαζί με τον Τζεφεράκο του παρέδωσα την βαλίτσα με τα χρήματα, αναφέροντάς του που την είχαμε βρεί. ( μετά την μεταπολίτευση με κατηγόρησαν μεταξύ πολλών άλλων και για κλοπές και λεηλασίες από αυτό το σπίτι, που όπως έμαθα ανήκε στον συνεργάτη του Μακαρίου μεγαλοεπιχειρηματία Αζίνα, που ήταν και στενός φίλος του Αβέρωφ).

Επίσης του εζήτησα να στείλει αξιωματικούς των διαβιβάσεων για να ελέγξουν τις συσκευές επικοινωνιών που υπήρχαν εκεί. Μου εζήτησε να πάω εγώ πρώτα να τις δω και να του αναφέρω τι ακριβώς είναι. Πήγα με μία ομάδα ανδρών στο σπίτι που ήταν μία πολυτελής βίλλα, με εμφανή σημάδια επειγούσης αναχωρήσεως των ενοίκων της, και είδα τις συσκευές. Επρόκειτο για τελευταίου τύπου συσκευές ραδιοτηλετύπων, τις οποίες ούτε στο όνειρό μας δεν είχαμε δεί τότε στις Ε.Δ., καθώς και μία συσκευή ραδιοτηλεφωνίας SSB 1.000 Watt με την οποία λόγω της ισχύος της μπορούσε κανείς να μιλήσει ραδιοτηλεφωνικώς σε μεγάλες αποστάσεις, όπως με την Αγγλία, την Ρωσσία, μέχρι και την Ινδία. Οι δε τεράστιες κεραίες στην οροφή του σπιτιού έδειχναν ότι χρησιμοποιούντο για συνομιλίες μεγάλων αποστάσεων. Σε χαρτί με συχνότητες που ήταν σε μία από αυτές αναγράφετο ως «τακτικός συνομιλητής» μία εταιρεία προμηθείας όπλων της Σοβιετικής Ενώσεως και μία αντίστοιχη της Τσεχοσλοβακίας. Ο ιδιοκτήτης της οικίας ήταν προφανώς ο προμηθευτής των όπλων του Μακαρίου, όπως προ δύο δεκαετιών ήταν ο προμηθευτής όπλων του Γρίβα στην πρώτη ΕΟΚΑ. Ανέφερα τα συμπεράσματά μου στον Γεωργίτση ο οποίος έδωσε εντολή στις Διαβιβάσεις της Ε.Φ. να πάνε στο σπίτι και να πάρουν τις συσκευές. Εμείς κρατήσαμε τα καλάσνικωφ και εξοπλίστηκε το επιτελείο μου με αυτά. Το απόγευμα και ενώ ολόκληρο πλέον το νησί ήταν υπό τον έλεγχό μας, φύγαν οι οικογένειές μας από το ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ και επέστρεψαν στα σπίτια μας. Πήρα την Λίλυ και τον Παναγιώτη από το ξενοδοχείο και πήγαμε σπίτι για να πλυθούμε και να φρεσκαριστούμε λίγο, και μετά τους ξαναπήγα στο σπίτι του Παπαργύρη, γιατί δεν ήθελα να μένουν στο απομεμακρυσμένο σπίτι μας μόνοι τους, εφόσον εγώ θα διανυκτέρευα πάλι στο γραφείο μου. Το βράδυ στο γραφείο μου μου τηλεφώνησαν από το ΓΕΝ ο συμμαθητής μου Νικολόπουλος, που ήταν διευθυντής του 2ου Ε.Γ., μαζί με τον πλωτάρχη Κούβαρη που ήταν υπασπιστής του Γκιζίκη, για να μάθουν από πρώτο χέρι πληροφορίες σχετικά με το εγχείρημα, και αφού και οι δύο μου διαβίβασαν τα συγχαρητήρια των προϊσταμένων τους για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος, μου εδήλωσαν ότι με απόφαση του Αρχηγού ΓΕΝ και λόγω της νέας διαμορφουμένης καταστάσεως στην Κύπρο, θα παρέμενα άλλον ένα χρόνο εκεί, και δεν θα έφευγα στα μέσα Αυγούστου όπως προεβλέπετο.

Εν τω μεταξύ η κατάστασις είχε πλέον σταθεροποιηθεί. Πλήθος συγχαρητηρίων τηλεγραφημάτων έφθανε από κάθε γωνιά της Κύπρου προς το ΓΕΕΦ και τον Σαμψών. Τα πιο πολλά από γνωστούς ενωτικούς, αλλά τα περισσότερα από τους μέχρι χθές υποστηρικτάς του Μακαρίου που κατήχαν μία κάποια θέση ( Δήμαρχοι, κοινοτάρχες, διευθυνταί οργανισμών κλπ) που προκειμένου να χάσουν την θέση τους κατεφέροντο με σκληρή γλώσσα κατά του πρώην ευεγέρτου των Μακαρίου. Γλειώδη ανθρωπάρια, που βρίσκονται σε όλες τις κοινωνίες σαν παράσιτα στους εκάστοτε κρατούντες.

Οι Τουρκοκύπριοι ήταν ήρεμοι. Ο Ντεκτάς εδήλωνε ότι η υπόθεσις ήταν εσωτερική των Ελληνοκυπρίων και δεν τον αφορούσε. Αι ΗΠΑ αναγνώρισαν την νέα κυβέρνηση του Σαμψών, ως νόμιμη κυβέρνηση του νησιού. Η ζωή στο νησί ξανάρχισε όπως παλιά με τις πτήσεις των αεροσκαφών, κρουαζεροπλοίων κλπ. Την Πέμπτη 18 Ιουλίου με τηνΛίλυ αποφασίσαμε να πάει στην Αθήνα με τον Παναγιώτη και να μείνη εκεί μέχρι να σταθεροποιηθεί τελείως η κατάστασις οπότε θα τους καλούσα να έλθουν πίσω. Βγάλαμε εισιτήρια με την Ολυμπιακή για το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974.

Την επομένη ημέρα 19 Ιουλίου ήλθε στην Αμμόχωστο το αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ στο οποίο ήμουν παλαιότερα κυβερνήτης, με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Χανδρινό, και έφερε τους 400 νέους οπλίτες της ΕΛΔΥΚ, σε αντικατάσταση όσων είχαν ήδη συμπληρώσει διετία στην Κύπρο, και γυρνούσαν στην Ελλάδα για να απολυθούν. Πήγα από το πρωί στην Αμμόχωστο και επέβλεψα τόσο την αποβίβαση των αφικνουμένων, προστασία του πλοίου από δολιοφθορές , όσο και την επιβίβαση των αποχωρούντων, διότι αυτό ήταν μέσα στις ευθύνες μου, κινήσεις οι οποίες έγιναν χωρίς κανένα πρόβλημα.

Το βράδυ της ιδίας ημέρας πήγα την Λίλυ και τον Παναγιώτη στο σπίτι του Παπαργύρη, και εγώ πήγα στο γραφείο μου, όπου και θα διανυκτέρευα, και το πρωί θα τους πήγαινα στο αεροδρόμιο να φύγουν για την Αθήνα.

Φεύγοντας από το σπίτι του Παπαργύρη παρατήρησα στον δρόμο μεγάλη κίνηση ιδιωτικών αυτοκινήτων με οικογένειες να κατευθύνονται προς τα νότια του νησιού. Σταμάτησα σε ένα μπλόκο που υπήρχε και ρώτησα τον επί κεφαλής ανθυπολοχαγό τι συμβαίνει. Μου απήντησε ότι ο πληθυσμός έχει πανικοβληθεί, διότι το BBC στην απογευματινή εκπομπή του είπε ότι Τουρκικός στρατός αποβιβάζεται στα βόρρεια της Κύπρου. Έσπευσα στο γραφείο του Γεωργίτση. Ο Σαμψών ήταν εκεί και ετοίμαζε μία κυβερνητική ανακοίνωση που διάψευδε την είδηση, και συγχρόνως είχε καλέσει τον Άγγλο πρέσβυ για να διαμαρτυρηθεί. Επικοινώνησα με τον Ναυτικό Σταθμό Κυρηνείας και τα ραντάρ μου, και μου είπαν ότι δεν υπάρχει κάτι το ανησυχητικό. Αλλοίμονο, η θύελλα ερχόταν και εμείς δεν είχαμε καμμία πληροφορία. Παρέμεινα στο γραφείο μου. Προηγουμένως με ένα ΙΧ αυτοκίνητο με δύο ναύτες είχα στείλει στον Ναυτικό Σταθμό Πάφου δύο κλείστρα αντιαεροπορικών ‘έρλικον’ διότι οι εφεδρικοί όταν είχαν καταλάβει τον σταθμό είχαν αφαιρέσει και πετάξει στην θάλασσα τα κλείστρα των δύο αντιαεροπορικών που είχε ο Σταθμός.
Η ΕΙΣΒΟΛΗ

Γύρω στις 21.40 από το Ραντάρ που είχα στο ακρωτήριο Αποστόλου Ανδρέα έλαβα την πρώτη αναφορά ότι 6 πλοία σε σχηματισμό που ερχόντουσαν από την περιοχή της Μερσίνας (Τουρκία) έπλεαν με κατεύθυνση το ανατολικό μέρος της Κύπρου. Αρχίσαμε να τα υποτυπώνουμε στον πίνακα υποτυπώσεων που είχα στον θάλαμο επιχειρήσεων. Μετά περίπου μία ώρα ευρίσκοντο περί τα 30-35 μίλλια από το ακρωτήριο, πλέοντα προς τον κόλπο της Αμμοχώστου. Κατέβηκα στο γραφείο του Γεωργίτση και του ανέφερα το γεγονός. Αυτός ανησύχησε. Πήρε αμέσως μπροστά μου στο τηλέφωνο τον θάλαμο επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ στην Αθήνα, και τους το ανέφερε. Τον καθησύχασαν, και του είπαν ότι πιθανόν κάνει ασκήσεις ο Τουρκικός στόλος, και δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Γύρισα στο γραφείο μου, πάντοτε ανήσυχος. Έδωσα εντολή στα 4 ραντάρ μου να μου αναφέρουν με λεπτομέρειες οιονδήποτε ύποπτο στόχο είχαν στις οθόνες τους. Σε λίγη ώρα συγχρόνως τα ραντάρ του Αποστόλου Ανδρέα και του ακρωτηρίου Κορμακίτη, μου αναφέρουν ότι εντοπίζουν ομάδα πλοίων προερχομένη πάλι από την Μερσίνα με κατεύθυνση προς τις Βόρρειες- Βορρειοδυτικές ακτές της Κύπρου. Τα πρώτα πλοία συνέχιζαν τον πλού τους με μικρή ταχύτητα προς τον κόλπο της Αμμοχώστου. Αρχίσαμε να υποτυπώνουμε και την δεύτερη ομάδα.     Οι μονάδες μου και τα πλοία μου, ευρίσκοντο στην συνήθη ετοιμότητά τους ( πλην των σταθμών ραντάρ). Το περιπολικό ‘Λεβέντης’ είχε επιστρέψει στην ΝΒΧ, για επισκευή του άξονά του, από την Πάφο αφού το προσωπικό του εκεί Ναυτικού Σταθμού είχε επανεγκατασταθεί στον σταθμό, και η διατεθείσα διμοιρία από την ΝΒΧ, είχε επιστρέψει από το νοσοκομείο Λευκωσίας στην βάση της πριν από δύο ημέρες. Το ίδιο και οι βατραχάνθρωποι από τις θερινές εγκαταστάσεις αξιωματικών στην Αμμόχωστο.

Στις 2 την νύκτα της 20ης Ιουλίου, η ομάδα των πλοίων που έπλεε προς τον κόλπο της Αμμοχώστου άλλαξε πορεία κατά 180 μοίρες και άρχισε να πλέει προς βορρά με κατεύθυνση προς την Τουρκία. Η δεύτερη ομάδα που ήδη, από τον διαχωρισμό των στόχων στις οθόνες των ραντάρ, υπολογίζαμε ότι αποτελείτο από 10-12 πλοία, συνέχιζε την πορεία της, και ευρίσκετο περί τα 30 μίλλια από τις βόρρειες ακτές της Κύπρου. Ξανανέφερα τις τελευταίες πληροφορίες στον Γεωργίτση.  Εκάλεσε πάλι το ΓΕΕΘΑ στο τηλέφωνο και τους είπε ποία ήταν η τελευταία εικόνα που είχαμε. Ο συνταγματάρχης επί κεφαλής εκείνο το βράδυ στον θάλαμο επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ, του απάντησε πάλι τα ίδια. Ότι δηλαδή οι Τούρκοι κάνουν ασκήσεις, και εκτιμά ότι και τα υπόλοιπα πλοία θα αναστρέψουν προς βορράν σε λίγο. Φάνηκε ότι τον ενοχλούσαμε που παίρναμε κάθε τόσο τηλέφωνο, και του..διακόπταμε τον ύπνο. Γεγονός ήταν πάντως ότι το ΓΕΕΘΑ ή δεν είχε ακούσει το ΒΒC της προηγουμένης ημέρας, ή δεν είχε λάβει υπ’ όψιν την αποστολή τηλεγραφήματος του Στρατιωτικού Ακολούθου στο Λονδίνο επί του θέματος, αλλά ούτε είχε πάρει πληροφορίες από την ΚΥΠ για τα συμβαίνοντα στην Τουρκία και ιδιαίτερα στην Μερσίνη, η οποία από ότι γνώριζα, από την εποχή που ήμουν στην Άγκυρα, είχε στην περιοχή πληροφοριοδότες, και ήταν αδύνατον να μη ήξερε τι γινόταν εκεί. Αρχηγός της ΚΥΠ ήταν τότε ο Υποστράτηγος Σταθόπουλος, με τον οποίο είχα συνυπηρετήσει στην Άγκυρα, και αυτός ήταν ένας λόγος παραπάνω για να είχε την προσοχή του στην Τουρκία. Αλλά φαίνεται το κουβάρι της » προδοσίας » είχε αρχίσει να ξετυλίγεται.

Γύρισα στο γραφείο μου προβληματισμένος, και ανήσυχος. Στον θάλαμο επιχειρήσεων η βάρδια έπαιρνε τις αναφορές από τα ραντάρ και υποτύπωνε τους στόχους στον χάρτη. Ξάπλωσα με τα ρούχα, και με αναμμένα τα φώτα στο γραφείο μου, σε ένα ‘ράντζο’ που είχα στο γραφείο μου, και αμέσως με πήρε ο ύπνος, ένας ανήσυχος και εφιαλτικός ύπνος που δεν κράτησε πάνω από μία ώρα. Στις τρείς και τέταρτο πετάχτηκα από το κρεβάτι μου, και πήγα στον θάλαμο επιχειρήσεων. Τα πλοία ήταν σε απόσταση 20 μιλλίων από την βόρρεια ακτή της Κύπρου, και είχαν ελαττώσει την ταχύτητά τους από τους 15 κόμβους στους 9-10 κόμβους. Χωρίς να διστάσω καθόλου, έστειλα αμέσως σήμα συναγερμού σε όλες τις μονάδες και τα πλοία μου, με σαφή εντολή να πλήξουν οιονδήποτε προσπαθήσει να ενεργήσει κατά αυτών, και να καταρρίψουν οιοδήποτε αεροσκάφος  περάσει στον εναέριο χώρο τους. Να είναι δε έτοιμοι για την εφαρμογή των οδηγιών Μάχης που είχα εκδόσει προ έτους. Παράλληλα διέταξα τους δύο ναύτες οδηγούς που είχα στο επιτελείο μου να φέρουν αμέσως στον περίβολο του ΓΕΕΦ τον κινητό θάλαμο επιχειρήσεων με την γεννήτρια, και το αντιαεροπορικό επ’ αυτοκινήτου που είχαμε. Κατέβηκα εν συνεχεία στο γραφείο του Γεωργίτση, και του είπα τις τελευταίες αναφορές που είχα, και τα μέτρα που είχα λάβει. Ξαναπήρε στο τηλέφωνο το ΓΕΕΘΑ. Του απαντήσαν τα ίδια. Ασκήσεις των Τούρκων, και να μη ανησυχούμε. Μου το είπε, και του απάντησα με μία βρισιά για τους επιτελείς του ΓΕΕΘΑ, ενώ του είπα ότι εγώ εκτιμώ αλλιώς την κατάσταση και ότι θα διατηρήσω την πολεμική ετοιμότητα της ΝΔΚ. Δεν μου απήντησε και έφυγα. Τον είδα και αυτόν προβληματισμένο, και σε λίγο εκάλεσε στο γραφείο του τους διευθυντάς των Ε.Γ. του ΓΕΕΦ για να συσκεφτούν. Γύρισα στον Θάλαμο επιχειρήσεων και είχα συνεχή ραδιοτηλεφωνική επικοινωνία με τα δύο Ραντάρ μου στην Βόρρεια Κύπρο. Στις 04.30 η ομάδα των πλοίων σταμάτησε περί τα 10 μίλλια από την Κυρήνεια. Φαινόταν πλέον καθαρά ότι θα έκαναν απόβαση. Μόλις είχε αρχίση το λυκαγεύς της ημέρας εκείνης. Πήγα στον Γεωργίτση του ανέφερα την τελευταία κατάσταση, και την εκτίμησή μου, και επέστρεψα αμέσως στο γραφείο μου, χωρίς να περιμένω τι θα κάνει, ή τι εντολές θα έδινε. Εγώ είχα λάβει τις αποφάσεις μου. Έστειλα αμέσως σήμα και γνώριζα στις υπηρεσίες μου την κατάσταση, και ότι πιθανόν σε λίγο θα υποστούν αεροπορικές επιθέσεις. Κατέστησα τα αντιαεροπορικά μου ελεύθερα, με εντολή να καταρρίπτουν όλα τα υπεριπτάμενα αεροσκάφη, διέταξα τις τορπιλλακάτους της ΝΒΧ να αποπλεύσουν και να πάνε στις περιοχές αποκρύψεως τους που είχαμε καθωρίσει με τις οδηγίες μάχης, και τέλος, πήρα τον Τσομάκη στην Κυρήνεια, ο οποίος μέσα στην πρωινή αχλύ έβλεπε ήδη τα Τουρκικά πλοία, εξήγησα την κατάσταση και του έδωσα εντολή να αποπλεύσει αμέσως » σε πολεμική έγερση»  και να πάει να τορπιλλίσει τα Τουρκικά πλοία, μαζί με την δεύτερη τορπιλλάκατο που υπήρχε στην Κυρήνεια με κυβερνήτη τον εφ. σημαιοφόρο Ν. Βερύκιο. Μου απήντησε » Φεύγω αμέσως κύριε Διοικητά». Μόλις πρόλαβα να του πώ » να προσέχεις Λευτέρη» και μου έκλεισε το τηλέφωνο σπεύδων να εκτελέσει την διαταγή. Άφησε αντικαταστάτη του στον σταθμό τον αρχικελευστή Γαρύφαλλο Γαλιατσό και με τον Βερύκιο και τα πληρώματα των τορπιλλακάτων έτρεξαν και επιβιβάστηκαν σε αυτές. Απέπλευσαν 2-3 λεπτά πριν τις 5 το πρωί από το λιμάνι σε πολεμική έγερση, αφού μου ανέφεραν ότι αποπλέουν και τους απάντησα «καλή τύχη «. Κατέβηκα τρέχοντας στο γραφείο του Γεωργίτση για να του αναφέρω τις κινήσεις που είχα διατάξει. Ενώ έμπαινα στο γραφείο του ακούστηκαν οι πρώτες βόμβες που έριχναν Τουρκικά αεροσκάφη στην περιοχή της ΕΛΔΥΚ, ενώ από το παράθυρο του γραφείου του είδαμε αλεξιπτωτιστές να πέφτουν στην Τουρκοκυπριακό τομέα της Λευκωσίας. Η εισβολή είχε αρχίσει. Ο Γεωργίτσης πήρε αμέσως το ΓΕΕΘΑ στο τηλέφωνο και τους ανέφερε το γεγονός. Στο γραφείο του είχαν μαζευτεί σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ. Ζήτησε τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Μπονάνο. Δεν είχε πάει ακόμα στο γραφείο του. Άλλωστε ήταν νωρίς. Μόλις 5 το πρωί. Ο Συνταγματάρχης του θαλάμου επιχειρήσεων, του είπε να επιδείξουμε…. αυτοσυγκράτηση !!! Ο Γεωργίτσης εξανέστη. Τον στόλισε με κοσμητικά επίθετα, και του είπε να ειδοποιήσει αμέσως τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ και την Κυβέρνηση, βγάζοντας από το παράθυρο το ακουστικό του τηλεφώνου του, για να ακούσει τις βόμβες που έπεφταν. Ο παρευρισκόμενος επιτελάρχης του ΓΕΕΦ – ένας αξιωματικός πολύ χαμηλών τόνων – επενέβει τότε και απευθυνόμενος στους ευρισκομένους εκεί αξιωματικούς, είπε με αγανάκτηση » είναι όλοι τους ηλίθιοι, εδώ έχουμε πόλεμο, εφαρμόστε αμέσως τα υφιστάμενα σχέδια και διατάξτε τις μονάδες σας να χτυπήσουν στο ψαχνό». Αμέσως όλοι οι παριστάμενοι αξιωματικοί έφυγαν τρέχοντας, για να εκτελέσουν την διαταγή. Ανέβηκα στο γραφείο μου. Η Λίλυ μόλις με είχε ζητήσει στο τηλέφωνο. Της μίλησα για μερικά δευτερόλεπτα και της είπα ότι έχουμε πόλεμο, να παραμείνει στο σπίτι του Παπαργύρη, διότι πτήση προς την Αθήνα δεν θα γίνει, και θα την ξανακαλέσω όταν μπορέσω. Μετά έτρεξα στο ραδιοτηλέφωνο. Η ώρα ήταν 05.10. Άκουσα πρώτα τον Βερύκιο να με καλεί και να μου αναφέρει ότι η τορπιλλάκατός του υπέστη βλάβες από αεροπορική επίθεση, ετέθη εκτός η μία μηχανή και κατεστράφη το πηδάλιο, το δε σκάφος σχεδόν ακυβέρνητο πλησιάζει τις ανατολικές ακτές της Κυρήνειας. Του είπα να εγκαταλήψει το σκάφος και να διασώσει τους τραυματίες. Σε 2-3 λεπτά ο Τσομάκης μου αναφέρει » ευρίσκομαι 2 μίλλια από την νηοπομπή, ετοιμάζομαι να ρίξω τορπίλλες», και συγχρόνως με ένταση στην φωνή του, «με βομβαρδίζουν, με βομβαρδίζουν, με βομβ….» και η φωνή του διεκόπη απότομα, και παρά τις κλήσεις μου δεν απαντούσε. Ήταν δυστυχώς ο πρώτος νεκρός της εισβολής. Αυτός και όλο του το πλήρωμα των 8 υπαξιωματικών και ναυτών εκ των οποίων 2  ναύτες ήταν Κύπριοι. Ο ένατος αρχικελευστής Ρ/Ε Δ. Μαγέτος βαριά τραυματισμένος με όλο το στομάχι σχεδόν έξω από το σώμα του, εκτινάχτηκε στην θάλασσα λιπόθυμος, αλλά φορώντας το σωσίβιό του, κατά την ανατίναξη της τορπιλλακάτου, από τις βόμβες, και μετά μερικές ώρες το κύμα τον έβγαλε σε μία ακτή κοντά στο λιμάνι της Κυρηνείας, όπου προσωπικό του Ναυτικού σταθμού τον παρέλαβε και τον έστειλαν με LAND ROVER εν μέσω βομβαρδισμών στο νοσοκομείο της Λευκωσίας, όπου ήδη είχαν διακομιστεί ο Βερύκιος που είχε ένα θραύσμα βόμβας στην κάτω σιαγώνα του, και 7 άνδρες από το πλήρωμά του, με αρκετά σοβαρά τραύματα. Όλοι τους είχαν βγει στην ξηρά κολυμπώντας, καθώς η τορπιλλάκατός τους είχε βυθισθεί περί τα 500 από αυτήν, πολυβολούμενοι από τα Τουρκικά αεροσκάφη. Ο Ναυτικός σταθμός Κυρηνείας μου αναφέρει την απώλεια της τορπιλλακάτου του Τσομάκη καθώς και ότι αποβατικά έχουν ξεκινήσει από την νηοπομπή προς την ακτή δυτικά της Κυρηνείας, ενώ από τον Σταθμό βάλουν συνεχώς κατά των υπεριπταμένων αεροσκαφών με τα αντιαεροπορικά των. Επίσης μου αναφέρουν ότι το Βρετανικό ελικοπτεροφόρο ΕΡΜΗΣ έχει καταπλεύσει έξω από την Κυρήνεια και κάνει ανενόχλητα πτήσεις ελικοπτέρων με την ακτή μεταφέροντας Άγγλους υπηκόους στο  πλοίο. Οι Άγγλοι μέσα σε μία ώρα είχαν στείλει το πλοίο τους εκεί !!! Μάλλον ήξεραν και το σημείο αποβάσεως και την ώρα της ενάρξεως της εισβολής και το είχαν εκεί δίπλα. Όλοι επομένως το ήξεραν εκτός από το ΓΕΕΘΑ !!! και κατ’ ακολουθία εμείς που παίρναμε από αυτό τις πληροφορίες μας .  Στις 06.00 διετάχθει από τον Γεωργίτση η εγκατάληψις του κτιρίου του ΓΕΕΦ, διότι οι βόμβες είχαν αρχίσει να μας πλησιάζουν, και η εγκατάστασίς μας στο υπάρχον υπόγειο στρατηγείο στην περιοχή Μαλούντα 15 χλμ νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.  Αμέσως έδωσα εντολή να μεταφερθούμε όλοι στα αυτοκίνητα που από τις 4 το πρωί είχα φροντίσει να έχω στον περίβολο του ΓΕΕΦ. Σε 5 λεπτά ξεκινήσαμε εν μέσω βομβαρδισμών προς την Μαλούντα. Θυμήθηκα ότι στην βιασύνη μου δεν είχα πάρει μαζί μου τους κώδικες επικοινωνιών, που μου ήταν απαραίτητοι γιατί τους αλλάζαμε κάθε 4 ώρες. Είπα στον οδηγό μου να κάνει αναστροφή και με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο επέστρεψα στο γραφείο μου, ενώ η αυτοκινητοπομπή συνέχιζε προς την Μαλούντα. Λίγο πριν φθάσω στο κτίριο του ΓΕΕΦ μας πολυβόλισε ένα αεροσκάφος, βγήκαμε από το αυτοκίνητο και καλυφθήκαμε σε ένα σπίτι. Σε λίγο μπήκαμε πάλι στο αυτοκίνητο και πήρα τους κώδικες από το γραφείο μου, αλλά και το κράνος μου, που ποτέ δεν ήθελα να το χρησιμοποιώ, αλλά τώρα ήταν αναγκαίο. Επίσης πήρα μία χακί στρατιωτική στολή που μας είχαν μοιράσει πριν από πολύ καιρό, διότι ήμουν με την  λευκή θερινή στολή μου, δηλαδή » πολύ καλός στόχος».  Πήραμε πάλι τον δρόμο για την Μαλούντα. Στα μισά περίπου του δρόμου είδα την ‘ κλούβα’ σταματημένη και τα άλλα αυτοκίνητα πίσω της. Πλησίασα και μου είπαν ότι είχε πάθει βλάβη η μηχανή της. Διέταξα αμέσως το προσωπικό να την σπρώξει με τα χέρια σε μία συστάδα δένδρων που απείχε  περί τα 30 μέτρα από το σημείο, μαζί με την ηλεκτρογεννήτρια, και να ακολουθήσει το αντιαεροπορικό μαζί. Αφού έγινε αυτό είπα να παραμείνει μόνο το προσωπικό του θαλάμου επιχειρήσεων και οι δύο χειριστές του αντιαεροπορικού, όλοι δε οι άλλοι να συνεχίσουν προς την Μαλούντα, ενώ έστειλα τον οδηγό μου με έναν υπαξιωματικό με το αυτοκίνητό μου σε στρατόπεδο στην Λευκωσία για να φέρουν ένα όχημα ρυμουλκήσεως της Ε.Φ. για να ρυμουλκήσουμε την ‘ κλούβα’ στην Μαλούντα. Εγώ έμεινα στον θάλαμο επιχειρήσεων, όπου ήμουν σε συνεχή επικοινωνία με τις υπηρεσίες μου στο νησί. Τα ραντάρ μου ανέφεραν ότι υφίσταντο αεροπορικές επιδρομές, τις οποίες απέκρουαν με τα αντιαεροπορικά τους. Προσπάθησα να έλθω σε επαφή με το ΛΕΣΒΟΣ το οποίο όπως υπολόγιζα έπρεπε να ευρίσκεται νότια της Κύπρου στο ύψος περίπου της Πάφου, δηλαδή σε περιοχή δικής μου επιχειρησιακής ευθύνης. Σε λίγο μου απάντησε ο Χανδρινός στο ραδιοτηλέφωνο, και μου είπε ότι έλαβε διαταγή από το ΓΕΕΘΑ να καταπλεύσει στην Πάφο και να αποβιβάσει τους 400 οπλίτες της ΕΛΔΥΚ που είχε πάρει την προηγουμένη για επαναπατρισμό στην Ελλάδα ( η μοναδική σωστή κίνηση από το ΓΕΕΘΑ). Του συνέστησα είναι συνεχώς σε πολεμική έγερση για απόκρουση επιθέσεων από αεροσκάφη, και όταν αποπλεύση από την Πάφο να απομακρυνθεί όσο το δυνατόν πιο μακρυά από την Κύπρο, πριν πάρει δυτική πορεία για την επιστροφή του στην Ελλάδα. Μου απήντησε ότι αυτό είχε κατά νούν να κάνει.  Στις 10.00 ένα Τουρκικό αναγνωριστικό (προφανώς) αεροσκάφος πέρασε δύο φορές από πάνω μας και βαλλόμενο από το αντιαεροπορικό μας, απεμακρύνθη. Ένας αγγελιαφόρος, από την Μαλούντα ήλθε και μου είπε να έλθω σε τηλεφωνική επαφή με τον Γεωργίτση που ήταν ήδη εγκατεστημένος εκεί. Πήγα δίπλα σε ένα κτίριο, που ήταν μία θεολογική σχολή, και ζήτησα να τηλεφωνήσω. Με έκπληξη άκουσα τον ιερέα που μου άνοιξε την πόρτα να μου λέει ότι δεν είχαν τηλέφωνο, ( ψευδές) και με παρεκάλεσε να απομακρύνω αμέσως τα αυτοκίνητα από εκεί που ήταν διότι φοβόντουσταν μήπως βομβαρδιστεί το κτίριό τους. Ήθελα να του απαντήσω κάτι βαρύ αλλά κρατήθηκα. Εμείς παίζαμε την ζωή μας και αυτός μας κράταγε ‘ μούτρα’ γιατί είχαμε διώξει τον Μακάριο. Γύρισα στην ‘κλούβα’ και είπα στον αρχικελευστή Οικονομίδη να ανεβεί σε μία κολώνα τηλεφωνικών γραμμών που υπήρχε εκεί και να τραβήξει μία γραμμή, οποιανδήποτε, προς την ‘κλούβα’, πράγμα που έγινε μέσα σε πέντε λεπτά και έτσι ήλθα σε τηλεφωνική επικοινωνία με το ΓΕΕΦ στην Μαλούντα. Θεία δίκη η γραμμή που είχαμε κόψει ήταν της θεολογικής σχολής ( που μας είπαν ότι δεν είχαν τηλέφωνο), γιατί κάθε τόσο και λίγο κτυπούσε το τηλέφωνο και μας ζητούσαν να μιλήσουν με ιερείς της σχολής. Τους το κλείναμε χωρίς εξηγήσεις.

Στις 12.00 έφθασε έπειτα από 4 ώρες περίπου αναμονής και η ρυμούλκα της Ε.Φ. Έδεσε την κλούβα και άρχισε να την ρυμουλκεί στην Μαλούντα, συνοδεία του αντιαεροπορικού μας. Εγώ έφυγα αμέσως με το αυτοκίνητό μου για το υπόγειο στρατηγείο. Στον δρόμο ο οδηγός μου μου είπε ότι πηγαίνοντας στο στρατόπεδο για την ρυμούλκα πέρασε από την περιοχή που τελευταία είχαμε κάνει την άσκηση μεταφοράς επιτελείου της ΝΔΚ στον δρόμο προς την Λάρνακα, και είδε ότι την είχαν κάψει με βόμβες ‘ναπάλμ’ τα Τουρκικά αεροσκάφη. Φαίνεται όταν κάναμε την άσκηση η περιοχή που πήγαμε σημειώθηκε από διερχομένους Τουρκοκυπρίους και είχε δοθεί στην Τουρκική διοίκηση ως το σημείο που θα εγκατασταθεί το επιτελείο μου εν πολέμω. Σημειωτέον ότι η κίνησις των τουρκοκυπρίων σε ολόκληρη την Κύπρο ήταν ελεύθερη με απόφαση του Μακαρίου, χωρίς κανένα έλεγχο, ενώ απαγορευόταν η δική μας στους τουρκοκυπριακούς θύλακες, που γινόταν μόνο κάτω από αυστηρούς ελέγχους κατά την είσοδο σε αυτούς. Έφθασα στο υπόγειο στρατηγείο γύρω στη μία το μεσημέρι. Το προσωπικό της ΝΔΚ που είχε φθάσει από το πρωί, είχε ήδη τακτοποιήσει τους δύο υπόγειους θαλάμους που μας είχαν διατεθεί, είχε αναπετάσει τις κεραίες των συσκευών και είχε αποκαταστήσει τις επικοινωνίες. Το μόνο μικρό πρόβλημα που υπήρχε ήταν ότι οι χωμάτινοι τοίχοι αυτού του παλαιού ορυχείου που είχαμε μετατρέψει σε στρατηγείο, ήταν συνεχώς υγροί, και σε συνδυασμό με το χωμάτινο δάπεδο που σε μερικά σημεία ήταν σκέτη λάσπη, δημιουργούσαν μία κρύα ατμόσφαιρα, τελείως διαφορετική από την καυτή Ιουλιανή ατμόσφαιρα που επικρατούσε έξω στο ύπαιθρο. Στις 4 το απόγευμα ο Παπαργύρης μου είπε ότι είχε έλθει σε επαφή με μία Κυπριακή οικογένεια γνωστή του στην Λευκωσία, που για να αποφύγει τους βομβαρδισμούς εκεί, θα πήγαινε στο Όρος Τρόοδος, και τους παρεκάλεσε να πάρουν μαζί τους την γυναίκα του, και την Λίλυ με τον Παναγιώτη, ώστε να είναι όσον το δυνατόν πιο ασφαλείς, πράγμα που εδέχθησαν ευχαρίστως. Μέσα στις σκουτούρες μου, την αγωνία, και την ένταση των ωρών αυτών, είχα ξεχάσει το πολυτιμότερο πράγμα που είχα. Την οικογένειά μου. Ευτυχώς όλα ήταν καλά με αυτήν και δεν είχαν κινδυνεύσει μέχρι στιγμής. Βεβαίως με τους βομβαρδισμούς στην Λευκωσία, και μόλις καμμία βόμβα έπεφτε κοντά στο σπίτι που έμεναν, καλύπτοντο κυρίως κάτω από κρεβάτια, με φόβο βεβαίως, και ο Παναγιώτης για λίγο καιρό μετά τα γεγονότα της κύπρου μόλις άκουγε ήχο από αεροπλάνο έτρεχε και κρυβόταν όπου μπορούσε!  Στις 5 περίπου το απόγευμα ένας οπλίτης της ΕΣΑ με ειδοποίησε ότι η γυναίκα μου και ο υιός μου περίμεναν να με δούν στον δρόμο έξω από το ορυχείο-επιτελείο που οδηγούσε προς το Τρόοδος. Βγήκα όπως ήμουν εκείνη την στιγμή. Με τα χακί ρούχα, το πιστόλι μου στην ζώνη, ένα καλάσνικωφ στο χέρι, το κράνος μου, αξύριστος και ταλαιπωρημένος από τα γεγονότα και την αϋπνία ( είχα ήδη συμπληρώσει 35 ώρες χωρίς ύπνο). Η Λίλυ με κοίταξε έκπληκτη και δάκρυσε. Με αγκάλιασε και μου είπε » Πρόσεχε δεν θέλω να σκοτωθείς» . Η Μάρω, η γυναίκα του Παπαργύρη έβαλε τα κλάματα. Την ρώτησα γιατί κλαίει. Δεν μου απάντησε. Μετά είπε στην Λίλυ «για να είναι σε τέτοια χάλια ο άνδρας σου, σκέψου πως θα είναι ο δικός μου». Ο Παπαργύρης δεν είχε έλθει να την δεί, διότι μίλαγε εκείνη την στιγμή με την Πάφο. Αφού ευχαρίστησα το ζεύγος των Κυπρίων, που τους μετέφεραν τους χαιρέτισα πάλι και φύγανε. Η Λίλυ μου είπε ότι δύο φορές κατά την διαδρομή τους, Τουρκικά αεροσκάφη τους πολυβολούσαν τον δρόμο και αναγκάστηκαν να βγούν από το αυτοκίνητο και να καλυφθούν στα παρακείμενα χαντάκια. Γύρισα στην ‘ κλούβα ‘ που ήταν σταματημένη έξω από την είσοδο του ορυχείου και καμουφλαρισμένη με κλαδιά δένδρων. Ήλθα σε επαφή με το ΓΕΝ, και ρώτησα εάν θα έστελναν τις δύο τορπιλλακάτους στην Κύπρο όπως προέβλεπαν τα υφιστάμενα σχέδια στην Ελλάδα, για την περίπτωση εισβολής στην Κύπρο, και οι οποίες θα δρούσαν υπό την επιχειρησιακή μου ευθύνη. Μου απάντησαν με μισόλογα. Περισσότερο ήθελαν πληροφορίες για την πορεία των  επιχειρήσεων μας στην Κύπρο, έτσι απλώς για να ξέρουν τι γίνεται. Έκλεισα αηδιασμένος το ραδιοτηλέφωνο. Προσπάθησα να έλθω σε επαφή με τις δύο τορπιλλακάτους μου της περιοχής Αμμοχώστου, που είχα διατάξει από το πρωί να πλεύσουν στην περιοχή ‘ αποκρύψεως’, χωρίς επιτυχία. Φαντάστηκα ότι μέσα στην σπηλιά που έπρεπε να ευρίσκοντο, δεν θα ήτο δυνατή η ραδιοεπικοινωνία. Γύρισα στον θάλαμο στο ορυχείο. Ο Παπαργύρης μου ανέφερε, ότι από την Πάφο μας είχαν πληροφορήσει ότι οι 400 άνδρες της ΕΛΔΥΚ αποβιβάστηκαν ασφαλώς από το ΛΕΣΒΟΣ, και εν συνεχεία το ΛΕΣΒΟΣ με τα πυροβόλα του έβαλε κατά του εκεί Τουρκοκυπριακού θύλακα, και ανάγκασε τους υπερασπιστές του να παραδωθούν στις μικρές δυνάμεις της εκεί Ε.Φ. Σημειωτέον ότι ο θύλαξ αυτός ήταν από τους ισχυρότερους των Τουρκοκυπρίων. Το ΛΕΣΒΟΣ είχε αποπλεύσει χωρίς πρόβλημα με πορεία προς Νότον, και ήδη από την υποτύπωση η θέσις του ήταν περί τα 35 μίλλια νοτίως της Πάφου. Επίσης ο σημαιοφόρος διοικητής του σταθμού Πάφου ανέφερε ότι περί τα 12-15 μίλλια βορρειοανατολικά της Πάφου είχαν εμφανιστεί δύο αντιτορπιλλικά και ερωτούσε να του πούμε εάν είναι Ελληνικά ή Τουρκικά. Του είπαμε να αναμείνει απάντηση. Από την υποτύπωση στόχων που είχαμε φαινόταν σαφώς ότι ήταν δύο Τουρκικά αντιτορπιλλικά, τα οποία από την περιοχή Κυρηνείας είχαν πλεύσει δυτικά στο ακρωτήριο Κορμακίτης και εν συνεχεία νοτιοδυτικά προς περιοχή Κοκκίνων και Πάφου. Εκείνη την ώρα με φώναξε ο Γεωργίτσης, και μου έδειξε ένα σήμα των Τουρκοκυπρίων που είχαμε υποκλέψει, από την Πάφο πρός την Τουρκική στρατιωτική διοίκηση που έλεγε ότι «δεν μπορούν να αντισταθούν άλλο, διότι βομβαρδίζονται από Ελληνικά(πληθυντικός) πολεμικά πλοία, και παραδίδονται». Με ερώτησε εάν υπήρχαν πλοία στην περιοχή, του απάντησα αρνητικά, και του διευκρίνισα ότι προφανώς εννοούσαν το ΛΕΣΒΟΣ, διότι αυτό τους βομβάρδισε, και ο πληθυντικός που χρησιμοποιούν είναι πιθανώς για να δικαιολογήσουν την παράδοσή τους στην Ε.Φ.  Γύρισα στον θάλαμο της ΝΔΚ. Ο σταθμός της Πάφου περίμενε ακόμα την απάντησή μας για τα αντιτορπιλλικά. Από το μυαλό μου πέρασε ότι όπως εμείς υποκλέπταμε αυτούς έτσι και οι Τούρκοι θα έκαναν σε εμάς. Το είπα στον Παπαργύρη που ήταν στο ραδιοτηλέφωνο και ο οποίος είπε στον σταθμό Πάφου «ότι είναι Ελληνικά αλλά να μη έλθει σε επαφή μαζί τους γιατί είναι μυστικό ακόμα». Ο σημαιοφόρος πανηγύρισε στο τηλέφωνο, αλλά ευτυχώς το ‘μυστικό’  που του είπαμε τον έκαναν να μη ..τους καλέσει με τον προβολέα ή να σηκώσει…..σημαιοστολισμό για την ‘άφιξή’ τους. Μας εκάλεσε μετά μία ώρα περίπου και σαφώς ταραγμένος μας αναφέρει ότι αεροσκάφη έχουν επιτεθεί στα » Ελληνικά» αντιτορπιλλικά και το ένα έχει αρχίσει να βυθίζεται ενώ το δεύτερο είναι σταματημένο μέσα σε πυκνούς καπνούς από τις πυρκαϊές που έχει. Ζητούσε δε άδεια να πάει με ψαράδικα να σώσει τους ναυαγούς. Τον αποτρέψαμε και του είπαμε την αλήθεια ότι δεν ήταν Ελληνικά αλλά Τουρκικά. Μας έκλεισε το ραδιοτηλέφωνο διότι ο σταθμός υφίστατο αεροπορική επίθεση και τα αντιαεροπορικά του απαντούσαν σε αυτήν επιτυχώς με αποτέλεσμα να καταρρίψουν ένα αεροσκάφος, αλλά να πληγεί με βόμβα και να καταστραφεί ένα απομεμακρυσμένο φυλάκιο του σταθμού άδειο ευτυχώς την στιγμή της επιθέσεως από προσωπικό. Οι αποθήκες πυρομαχικών, τορπιλλών, και τα υπόλοιπα κτίρια του σταθμού, παρέμειναν ανέπαφα. Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι, το πρωί είχαν κινηθεί να αποβιβαστούν δυτικά της Κυρηνείας σε μία ακτή γεμάτη βράχους. Όταν τους αντελήφθησαν έστρεψαν προς δυσμάς και παραπλέοντας την ακτή προσπαθούσαν να βρουν κατάλληλο αμμώδες μέρος για να προσγιαλωθούν. Βρήκαν μία μικρή αμμουδιά πέντα μίλλια δυτικά της Κυρηνείας, και προσγιαλώθηκαν. Κατά τον παράλληλο προς την ακτή πλού των αποβατικών αυτά εβάλοντο συνεχώς από την ξηρά με πάρα πολύ μεγάλες απώλειες στο προσωπικό τους. Τελικά είχαν προσγιαλωθεί και είχαν σχηματίσει ένα μικρό προγεφύρωμα με 2-3 λόχους, επί της ακτής ακτίνος όχι μεγαλύτερης από 300 μέτρα, στο οποίο και παρέμεναν βαλλόμενοι, και προστατευόμενοι από την αεροπορία τους, που ελλείψει αντιπάλου έκανε ότι ήθελε στους ουρανούς της Κύπρου. Οι δυνάμεις Σ.Ξ. της Ε.Φ.  ενήργησαν σύμφωνα με τα πολεμικά σχέδια, και αρχικά τον υπάρχον μηχανοκίνητο τάγμα πεζικού εκκινήθει από την Μόρφου που ήταν η βάσις του προς την περιοχή αποβάσεως στις 08.30 πλην όμως εβλήθει ανηλεώς από την Τουρκική αεροπορία, κατά την μετακίνησή του και κατεστράφει σχεδόν ολοσχερώς πλησίον της Μύρτου. Εφονεύθησαν σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί του και το 60% των οπλιτών. Η ΕΛΔΥΚ επετέθη αμέσως κατά των Τούρκων στον τομέα της Λευκωσίας, λίαν επιτυχώς και κατέλαβε μεγάλο κομμάτι του τουρκοκυπριακού τομέα, με αποτέλεσμα ο Ντεκτάς να πανικοβληθεί και να ζητάει ελικόπτερο να τον μεταφέρει στα τουρκικά πλοία για ασφάλεια , όπως προέκυψε από υποκλαπέν σήμα. Οι καταδρομείς ανέμεναν στα σημεία εξορμήσεως των για να επιτεθούν μόλις ενύκτωνε και να καταλάβουν το Φρούριο του Αγ. Ιλαρίωνα που δέσποζε και ήλεγχε τον δρόμο Κυρηνείας -Λευκωσίας, καθώς και ολόκληρο τον τουρκικό θύλακα της Λευκωσίας, και άλλες μονάδες πεζικού σε όλη την Κύπρο είχαν επιτεθεί κατά των τουρκικών θυλάκων που ήταν διεσπαρμένοι σε ολόκληρο το νησί, και καταλάμβαναν το ένα μετά τον άλλο. Στην περιοχή της αποβάσεως την αμυντική προσπάθεια την είχε το εκεί στρατιωτικό συγκρότημα και λίγα πυροβόλα που είχε, διότι ύστερα από την ζημιά που υπέστη το μηχανοκίνητο τάγμα, μόνο το βράδυ θα στέλναμε πια ενισχύσεις στην περιοχή.

Σκέφτηκα, το βράδυ να στείλω τους βατραχανθρώπους που είχα στην ΝΒΧ, για να καταστρέψουμε τα ευρισκόμενα στην ακτή αποβατικά, και πήρα τηλέφωνο την ΝΒΧ για να ζητήσω τον υποπλοίαρχο Γουλέα που ήταν ο επικεφαλής των. Το τηλέφωνο, προς μεγάλη έκπληξή μου, το σήκωσε ο πλωτάρχης Παπαδάκης ο οποίος έπρεπε να ευρίσκεται ως διοικητής τορπιλλακάτων, με τις τορπιλλακάτους στην περιοχή αποκρύψεως που τους είχα στείλει από το πρωί. Έκπληκτος τον ερώτησα τι κάνει εκεί, και που είναι οι τορπιλλάκατοι. Αρχισε να μου απάντάει με μισόλογα, και δικαιολογίες. Η μία τορπιλλάκατος με κυβερνήτη τον Τσαταλό μόλις ξεκίνησε το πρωί «έπαθε» βλάβη, την  οποία δεν μου κατανόμασε, και επέστρεψε στην ΝΒΧ όπου το πλήρωμα την εγκατέλειψε και πήγαν στις εγκαταστάσεις της βάσεως. Η δεύτερη με  κυβερνήτη τον Κανδαλέπα, στην οποία επέβαινε και ο Παπαδάκης  έπλευσε προς το λιμάνι Αμμοχώστου ( τελείως αντίθετη πορεία από την περιοχή αποκρύψεως) και προσάραξε στην ακτή, εγκαταληφθείσα από όλους τους επιβαίνοντες, που επέστρεψαν στην ΝΒΧ με την βοήθεια πλωτού μέσου που ζήτησαν και τους έστειλαν από την βάση. Δηλαδή τον ερώτησα δεν έχω πια τορπιλλακάτους; Μου απάντησε πάλι με μισόλογα ότι θα προσπαθήσουν να επισκευάσουν την πρώτη, και κάτι άλλες δικαιολογίες. Από την φωνή του φαινόταν καθαρά ότι το ηθικό του ήταν στο μηδέν, και τίποτα δεν θα μπορούσε να προσφέρει στις πολεμικές επιχειρήσεις. Του είπα να προετοιμάσει τους βατραχανθρώπους για νυκτερινή επιχείρηση την οποία από τις συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί εκτίμησα ότι δεν θα μπορούσα να την κάνω το ίδιο βράδυ, διότι και ο Γουλέας ήταν ήδη επηρεασμένος από το όλο κλίμα που είχε δημιουργήσει ο Παπαδάκης. Του είπα (του Γουλέα) να τους έχει έτοιμους να επιχειρήσουν το επόμενο βράδυ.  Έκλεισα το τηλέφωνο, χωρίς να τους ερωτήσω τίποτα άλλο, ενώ προς στιγμή μου πέρασε η ιδέα να πάω στην ΝΒΧ να τους συλλάβω, να τους απαλλάξω από τα καθήκοντά τους και να αναθέσω την διοίκηση σε άλλον αξιωματικό. Αλλά επεκράτησαν πλέον ψύχραιμες σκέψεις, καθώς η παρουσία μου στην Λευκωσία, ήταν απαραίτητη λόγω των εν εξελίξει επιχειρήσεων. Άφησα λοιπόν την διερεύνηση των κινήσεων των για αργότερα που θα ήμουν πιο νηφάλιος.  Δεν τους υπολόγιζα για αξιόμαχη πλέον μονάδα, και μόνο τα αντιαεροπορικά της βάσεως έκαναν την δουλειά τους καλά ( κατέρριψαν δύο αεροσκάφη), και αυτό χάρις στις πρωτοβουλίες του αρχικελευστού Πυράρχου της Βάσεως, που είχε χωρίς βοήθεια, από (…..), οργανώσει την αντιαεροπορική άμυνα.

Κατά τις 21.30 είδα τον σμήναρχο Καραστατήρα να τρέχει στον Γεωργίτση φωνάζοντας. Δεσμεύστε τα αντιαεροπορικά, κτυπούν τα δικά μας αεροσκάφη, που φέρνουν καταδρομείς. Ο Γεωργίτσης τον κοίταξε και του είπε. Τα έχουμε δεσμεύσει. Ποίοι είναι αυτοί που βάλουν; Ο Καραστατήρας τον κοίταξε απορρημένος. Άλλωστε αυτός ήταν υπεύθυνος για την αντιαεροπορική άμυνα στο νησί. Έπρεπε να ήξερε που ήταν τα αντιαεροπορικά, αλλά και αυτό ήταν δύσκολο διότι είχαν διασπαρεί σε όλη την Κύπρο, δεν είχαν όλα επικοινωνία με το ΓΕΕΦ, και πολλά αντιαεροπορικά τα εχειρίζοντο Κύπριοι της ΕΟΚΑ Β’ καθώς και εθελοντές χωρίς να έχουν επαφή με το ΓΕΕΦ. Το ‘αλλαλούμ’ αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καταρριφθούν δύο Ελληνικά αεροσκάφη ΝΟΡΑΤΛΑΣ, να υποστούν μη επισκευάσιμες ζημιές άλλα δύο, να φονευθούν 35 Έλληνες καταδρομείς, και να τραυματισθούν άλλοι τόσοι, που τους είχαν στείλει από την Κρήτη για να μας ενισχύσουν. ( Η δεύτερη σωστή κίνηση του ΓΕΕΘΑ). Το βράδυ ολοκληρώθηκαν οι καταλήψεις όλων των τουρκοκυπριακών θυλάκων στην Κύπρο, πλην αυτού της Λευκωσίας, ο οποίος περισφίγγετο από την ΕΛΔΥΚ και τους καταδρομείς που είχαν εκδηλώσει την επίθεσή τους και ήταν έτοιμοι να καταλάβουν το φρούριο του Αγ. Ιλαρίωνα. Και έμενε και το μικρό προγεφύρωμα στην ακτή που είχε δημιουργηθεί το πρωί, χωρίς να επεκταθεί. Προ της εισβολής οι Τουρκικοί θύλακες καταλάμβαναν το 7-8% του Κυπριακού εδάφους. Εκείνο το βράδυ της εισβολής το ποσοστό είχε περιορισθεί στο 3%.

Κατά τις 10 το βράδυ είπα στο μισό προσωπικό του επιτελείου, να ξαπλώσει να κοιμηθεί σε κάτι ‘ράντζα’ που βάλαμε στον ένα από τους δύο θαλάμους που είχαμε και να σκεπαστούν καλά με κουβέρτες που είχαμε πάρει από τη επιμελητεία του ΓΕΕΦ, γιατί η υγρασία μέσα στους θαλάμους ήταν τρομερή. Δεν τους επέτρεψα να κοιμηθούν στο ύπαιθρο όπως ήθελαν, που ήταν πιο ζέστη, γιατί φοβόμουνα μήπως τα Τουρκικά αεροσκάφη που βεβαίως είχαν εντοπίσει την θέση του υπόγειου στρατηγείου, έριχναν βόμβες ‘ναπάλμ’ οπότε θα τους έκαιαν. Έπαιρνα συνέχεια αναφορές από τα ραντάρ μου, και περιέργως δεν υπήρχε κίνησις Τουρκικών πλοίων από την περιοχή συγκεντρώσεών των προς την ακτή αποβάσεως. Μόνο κινήσεις πλοίων προς και από την Τουρκία. Επίσης την νύκτα δεν υπήρχαν πτήσεις αεροσκαφών, προφανώς διότι οι Τούρκοι δεν ήταν εκπαιδευμένοι για νυκτερινές αεροπορικές επιχειρήσεις. Μίλησα 2-3 φορές με το ΓΕΝ από την ‘κλούβα’, και με το ΛΕΣΒΟΣ, που ασφαλώς είχε βγή, από τον τομέα της επιχειρησιακής ευθύνης μου και είχε εισέλθει στον αντίστοιχο του ΓΕΝ. Μια ,δυο, φορές ήλθα σε επαφή με δύο Ελληνικές τορπιλλακάτους, οι οποίες όμως παρά τα σχέδια παρέμεναν ‘κάπου’ στο Αιγαίον. Δεν είχα πληροφορίες για Ελληνικά υποβρύχια στην περιοχή, γιατί τα υποβρύχια δρούν παντού υπό την επιχειρησιακή ευθύνη του ΓΕΝ που δεν μεταβιβάζεται σε Ναυτικές διοικήσεις. Πολύ αργότερα, μετά ένα μήνα περίπου έμαθα ότι είχαν σταλεί δύο υποβρύχια, τα οποία όμως ο Αρχηγός Ναυτικού τα ‘γύρισε’ πίσω, για….δικούς του λόγους.

Κατά την μία το πρωί ξάπλωσα και εγώ σε ένα ‘ραντζο’ και κοιμήθηκα πολύ βαριά για τέσσερεις ώρες, διότι είχα ειπεί να με ξυπνήσουν στις 5 το πρωί που άρχισε να φέγγει. Από το βράδυ είχα αποφασίσει να πάω προς την περιοχή αποβάσεως, να καταγράψω ακριβώς τις θέσεις των Τούρκων, και το βράδυ να πάω με τους βατραχανθρώπους, για από θαλάσσης καταστροφή όσων αποβατικών θα ευρίσκοντο εκεί. Είπα στον οδηγό μου να φέρει το υπηρεσιακό αυτοκίνητο, και να παραλάβει οπλισμό, καθώς και σε δύο υπαξιωματικούς μου, να έλθουν μαζί μου. Όλοι μας είμαστε οπλισμένοι με καλάσνικωφ, και εγώ επί πλέον είχα το υπηρεσιακό μου 45άρι πιστόλι. Ξεκινήσαμε από την Μαλούντα, και άφησα εντολή στον υποπλοίαρχο (ο) Τζεφεράκο που είχε εκείνη την ώρα βάρδια στον θάλαμο επιχειρήσεων, να μου αναφέρει οτιδήποτε έκτακτο παρόλο που με το ραδιοτηλέφωνο του αυτοκινήτου είχα πλήρη επικοινωνία με όλες τις υπηρεσίες μου στο νησί. Αποφύγαμε την κίνησή μας από κυρίους δρόμους και χρησιμοποιούσαμε χωματόδρομους περνώντας μέσα από οικισμούς και πολύ μικρά χωριά, όπου παντού υπήρχαν οπλισμένοι Κύπριοι, άλλοι επίστρατοι, άλλοι εθελοντές, και πυροβολούσαν με μηδαμινές πιθανότητες επιτυχίας τα υπεριπτάμενα αεροσκάφη, και παρακολουθούσαν τις περιοχές τους μη πέσουν αλεξιπτωτιστές. Η Τουρκική αεροπορία από το πρωί, απόλυτος κυρίαρχος των αιθέρων ( η Ελληνική αεροπορική βοήθεια που προεβλέπετο από τα σχέδια δεν ήλθε ποτέ) εβομβάρδιζε αγρίως, οτιδήποτε θεωρείτο στόχος, και κυρίως την περιοχή πλησίον του προγεφυρώματος της αποβάσεως, όπου η κατάστασις στην οποία είχαν περιέλθει οι εκεί μονάδες της Ε.Φ. ήταν απελπιστική. Εν μέσω των βομβαρδιζομένων δρόμων εμείς κινούμεθα με το αυτοκίνητο προς τα Βόρρεια της Κύπρου. Ο οδηγός μου είχε πασαλείψει το αυτοκίνητο με λάσπη, και το χρώμα του από μπλέ είχε γίνει χωμάτινο και έτσι δεν εντοπιζόταν από τα αεροσκάφη. Πλησιάζοντας στο ύψος της Λευκωσίας από δυσμάς είδαμε να πέφτει στον Τουρκικό τομέα της μεγάλος αριθμός αλεξιπτωτιστών. Φθάνοντας στην διάβαση της Μύρτου, από όπου μετά θα παίρναμε τον βόρρειο παραλιακό δρόμο προς ανατολάς για να πάμε προς το προγεφύρωμα, και περίπου δύο μίλλια πριν φθάσουμε στην διάβαση, είδαμε μία ομάδα από δέκα περίπου επίστρατους να τρέχει προς τα χωράφια κοιτώντας στον αέρα. Σταματήσαμε το αυτοκίνητο και πεταχτήκαμε έξω καθώς αντιληφθήκαμε Τούρκους αλεξιπτωτιστάς να πηδούν από ένα αεροσκάφος που είχε βληθεί, έβγαζε καπνούς και είχε κατεύθυνση προς την θάλασσα που ήταν σε απόσταση τριών μιλλίων από εμάς.  Πλησιάσαμε και μαζί με τους επίστρατους αρχίσαμε να τους πυροβολούμε με τα καλάσνικωφ τα οποία ήταν φοβερά όπλα και είχαν δραστικό βεληνεκές τα 600 μέτρα, σε αντίθεση με τα αμερικανικά Μ1 που είχαν οι Τούρκοι με δραστικό βεληνεκές τα 200μ. Σύντομα τους εξουδετερώσαμε, τους πήραμε τα όπλα και τους αφήσαμε εκεί νεκρούς.   Γυρνώντας στο αυτοκίνητο είδα ότι από την αριστερή γάμπα μου έτρεχε αίμα και ο αστράγαλός μου είχε αρχίσει να πρήζεται. Σήκωσα το παντελόνι της χακί φόρμας που φορούσα, και είδα μία μικρή πληγή που αιμορραγούσε στην γάμπα προερχομένη  πιθανώς από εξοστρακισμό βολίδος από τα όπλα των Τούρκων, που ευτυχώς λόγω του μικρού βεληνεκούς των όπλων τους, είχε χάσει την δύναμή της και έτσι δεν μου είχε κάνει ζημιά. Τύλιξα την πληγή με ένα επίδεσμο από το φαρμακείο του αυτοκινήτου, και με ένα πανί τον αστράγαλό μου που πρηζόταν, λόγω προφανώς παραπατήματός μου στα χωράφια χωρίς να το καταλάβω, στην ένταση της στιγμής. Είχαμε αφαιρέσει την ζωή ανθρώπων χωρίς να νιώσουμε την παραμικρή τύψη, αλλά ευχαριστημένοι που δεν είμαστε εμείς στην θέση τους, και νιώθαμε ένα σφίξιμο στο στομάχι, που μάλλον αισθάνονται όλοι όσοι βρεθούν μπροστά στην επιλογή ή εσύ ή εγώ με βραβείο τον θάνατο. Ένα σφίξιμο που μάλλον προέρχεται από φόβο, αλλά όχι δειλία.

Δεν συνεχίσαμε προς Κυρήνεια γιατί ο μοναδικός δρόμος βομβαρδιζόταν ανηλεώς, και επειδή ο επίδεσμος του τραύματός μου είχε γεμίσει με αίμα,  πήραμε το δρόμο της επιστροφής στην Μαλούντα, όπου φθάσαμε χωρίς απρόοπτα στις 12 το μεσημέρι. Ο γιατρός του ΓΕΕΦ εξέτασε το τραύμα που ήταν από σφαίρα όπως μου είπε, το καθάρισε, σταμάτησε το αίμα, έβαλε τρία ράμματα, και το εκάλυψε με ‘λευκοπλάστ’, ενώ στον αστράγαλο μου έβαλε ελαστικό επίδεσμο, και από πάνω φόρεσα την αρβύλα μου στην οποία μόλις χωρούσε το πρησμένο πόδι μου. Επέστρεψα στον θάλαμο επιχειρήσεων, αρκετά στεναχωρημένος, που δεν θα εκδηλωνόταν επίθεσις βατραχανθρώπων το βράδυ όπως είχα σχεδιάσει. Μέχρι το βράδυ της ιδίας ημέρας δεν μπορούσε να κινηθεί τίποτα στο ύπαιθρο της Κύπρου γιατί βομβαρδιζόταν συνεχώς. Η τακτική κατάστασις ήταν όπως είχε μείνη από το πρωί, με τους Τούρκους να έχουν μόνο το 3% του νησιού δικό τους.

Το μεγαλύτερο μέρος της βραδιάς το πέρασα στο γραφείο του Γεωργίτση, παρακολουθώντας τις κινήσεις των στρατιωτικών μονάδων που διέτασσε για την περίσχεση του προγεφυρώματος, και τις αγωνιώδεις προσπάθειες του προς το ΓΕΕΘΑ για να μας στείλουν αεροπορική υποστήριξη από την Ελλάδα. Εμείς μέσα στην υπερένταση που είχαμε με τις πολεμικές επιχειρήσεις εν εξελίξει, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε, τις διέργασίες και την «προδοσία» που συνετελούντο στο «εθνικό κέντρο» όπως το λέγαμε, με αποκορύφωμα να λάβουμε διαταγή να υποχωρήσει η ΕΛΔΥΚ πίσω στο στρατόπεδό της, καθώς και να οπισθοχωρήσουν οι καταδρομείς από την περίσχεση του φρουρίου του Αγ. Ιλαρίωνα, και να παραμείνουν αρκετά μακρυά από αυτό. Δύο κινήσεις τελείως παρανοϊκές, που πραγματικά δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε, και για τις οποίες εδώθει η σχετική διαταγή από τον Γεωργίτση, με κρύα καρδιά και σκεπτικισμό. Σκεφτήκαμε ότι αυτό εζητήθει για να μη είναι κοντά στις Τουρκικές δυνάμεις όταν αυτές θα προσεβάλοντο από Ελληνικά αεροσκάφη.Το βράδυ αυτό έγινε και μία επιχείρησις εκκαθαρισμού των μικρών Τουρκικών θυλάκων πέριξ του φρουρίου της Αμμοχώστου, στις οποίες έλαβε μέρος εθελοντικώς ομάδα υπαξιωματικών της ΝΒΧ, παρά τις αντιρρήσεις επί του προκειμένου του Διοικητού των Αντιπλοιάρχου Παπαδάκη ( μόλις είχε προαχθεί). Οι υπαξιωματικοί της ΝΒΧ οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Ναυτόπαιδες την εποχή που ήμουν υποδιοικητής στον Πόρο, πίστευαν σε εμένα, όπως και εγώ σε αυτούς, και η δράσις τους κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων, ήταν η πρέπουσα, και αντιστρόφως αντίθετη των ηττοπαθών ενεργειών των αξιωματικών τους. Μετά την επιτυχή επιχείρηση που ανάγκασε όλους τους Τούρκους της περιοχής να κλεισθούν μέσα στο παλαιό φρούριο της Αμμοχώστου, μου έστειλαν στην Λευκωσία την Τουρκική σημαία που είχαν υποστείλει από ένα φυλάκιο που είχαν καταλάβει, και μία προτομή του Αττατούρκ που ευρίσκετο έξω από αυτό. Και τα δύο, μετά από χρόνια τα παρέδωσα στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, με σημείωμά μου για το πως ευρέθησαν στα χέρια μου. Ο Παπαργύρης μετά από τηλεφώνημα που είχε κάνει στον υποπλοίαρχο (μηχ) Ντάνο στην ΝΒΧ, μου ανέφερε ότι μετά από επιθεώρηση των μηχανών που είχε κάνει ο Ντάνος στην τορπιλλάκατο του Τσαταλού αυτή ευρέθει χωρίς καμία βλάβη, και ανακριβώς είχε αναφερθεί βλάβη από τον κυβερνήτη της, και επομένως ουδείς λόγος υφίστατο ώστε να μη πάει στο σημείο αποκρύψεως, αλλά επέστρεψε στην Ναυτική βάση. Ο Τσαταλός (…..), και παρακολουθών από το ραδιοτηλέφωνο την τύχη του Τσομάκη και των τορπιλλακάτων της Κυρηνείας, θεώρησε προτιμότερο για την…υγεία του, να επιστρέψει, και να εγκαταλήψει το σκάφος του, χωρίς να ρίξει έστω και μία βολή με τα αντιαεροπορικά του. Και αυτό εν καιρώ πολέμου.

Ο Παπαδάκης (…..) και αυτός τον εκάλυπτε, και δεν μου είχε αναφέρει τίποτα. Έστειλα σήμα και  του κοινοποίησα απόφασή μου ότι αναλάμβανω εγώ απ’ ευθείας τον επιχειρησιακό έλεγχο και των τορπιλλακάτων της ΝΒΧ, τον οποίο είχε μέχρι τότε αυτός, και τον άφηνα μόνο διοικητή της ΝΒΧ χωρίς να εμπλέκεται στις τορπιλλακάτους.

Την επομένη ημέρα Δευτέρα 22 Ιουλίου, από το πρώτο φώς άρχισαν τρομεροί βομβαρδισμοί από την Τουρκική αεροπορία, η οποία εξουδετέρωσε τις επίγειες δυνάμεις μας πέριξ του προγεφυρώματος, και μεγάλος αριθμός αρμάτων και στρατευμάτων που είχαν αποβιβασθεί την προηγουμένη, διέσπασε τις αμυντικές γραμμές μας προς ανατολάς και άρχισε να κινείται προς την Κυρήνεια γύρω στις 11.30. Η αντίσταση της Ε.Φ. λόγω των καταστροφών που είχε υποστεί από την αεροπορία, ήταν σπασμωδική αλλά ηρωική, χωρίς όμως επιτυχία. Περί ώρα 14.00 τα πρώτα τμήματα των Τούρκων, εισήλθαν στην Κυρήνεια, η οποία είχε εγκαταληφθεί από τις δυνάμεις της Ε.Φ. πλην του Φρουρίου της Κυρηνείας στο λιμάνι, όπου ευρίσκετο ο Ναυτικός σταθμός. Ήλθα αμέσως σε επαφή με τον επί κεφαλής αρχικελευστή Γαλιατσό, και του εγνώρισα ότι έπρεπε να μη συλληφθούν αιχμάλωτοι, συνιστώντας του να αποχωρήσουν, και να κινηθούν ανατολικά ώστε να ενωθούν με τις εκεί ευρισκόμενες δυνάμεις των καταδρομέων. Έκπληκτος, αλλά και υπερήφανος για το προσωπικό μου και τους υπαξιωματικούς μου, τον άκουσα να μου λέει. Όχι, κύριε διοικητά, δεν θα εγκαταλείψουμε αμαχητί το Φρούριο, που είναι το μόνο κτίριο στην Κυρήνεια που κυματίζει ακόμα η Ελληνική σημαία. Θα το υπερασπιστούμε, με οποιοδήποτε κόστος και θα εκδικηθούμε για τον χαμό του διοικητού μας του Τσομάκη. Πάντως, μου εδήλωσε γελώντας στο τηλέφωνο, δεν πρόκειται να μας πιάσουν αιχμαλώτους, και σοβαρά μου προσέθεσε, » εδώ θα γίνει νέο Σούλι «. Με συγκίνηση τον συνεχάρην για την απόφασή του, και του συνέστησα να καταστρέψει από τώρα όλους τους κώδικες και οδηγίες μάχης που υπήρχαν στον Σταθμό, και του είπα ότι θα είμαστε σε συνεχή ραδιοτηλεφωνική επαφή, διότι δυστυχώς δεν μπορώ να του προσφέρω άλλης φύσεως βοήθεια.

Στις 15.00 εγνώστει από το ΓΕΕΘΑ ότι Ελληνικά αεροσκάφη θα αποστέλοντο προς βοήθεια μας. Κάπως αργά βέβαια, αλλά και αυτά τελικά δεν ήλθαν. Σε λίγο με νέο σήμα το ΓΕΕΘΑ ακύρωσε το προηγούμενο. Εν τω μεταξύ το ΓΕΕΦ με σήμα του είχε δεσμεύσει τα αντιαεροπορικά, ώστε να μη βληθεί Ελληνικό αεροσκάφος, και η Τουρκική αεροπορία επωφελουμένη του γεγονότος εξαπέλυσε αριθμό επιθέσεων σε διάφορα σημεία του νησιού με βόμβες ‘ναπάλμ’. Στην ΝΒΧ ο Παπαδάκης και οι αξιωματικοί του, πλήν του Ντάνου, όταν άκουσαν για βομβαρδισμούς με ‘ναπάλμ’ έτρεξαν προς την θάλασσα και μπήκαν μέσα ώστε να προφυλαχτούν σε περίπτωση επιθέσεως στην Βάση. Οι υπαξιωματικοί και οι ναύτες παρέμειναν στα αντιαεροπορικά μόνοι τους και με πρωτοβουλία τους, για να αποκρούσουν τυχόν επιτιθέμενα αεροσκάφη. Το ίδιο και ο υποπλοίαρχος Ταβλαρίδης, και το πλήρωμα του στο περιπολικό Λεβέντης που ευρίσκετο εκείνη την στιγμή στην ΝΒΧ.

Τελικά επίθεση δεν έγινε αλλά (…..), ξεφτιλίστηκαν στα μάτια των υφισταμένων τους.

Στις 16.00 ο Γεωργίτσης εκάλεσε όλους τους αξιωματικούς στο γραφείο του. Εκεί ευρίσκετο και ο Ινδός στρατηγός επικεφαλής των δυνάμεων του ΟΗΕ στην Κύπρο, που μας εγνώρισε ότι ο ΟΗΕ είχε διατάξει διακοπή των εχθροπραξιών από ώρας 16.00, την οποίαν είχαν αποδεχθεί και η Ελλάς και η Τουρκία, και μας ζήτησε να διακόψουμε και εμείς τις εχθροπραξίες, διότι και οι Τούρκοι θα τις διέκοπταν. Ο Γεωργίτσης επικοινώνησε με το ΓΕΕΘΑ, από όπου του είπαν να διακόψουμε τις εχθροπραξίες. Ο Ινδός με ανακούφιση άκουσε το ‘ναί’ του Γεωργίτση, και έφυγε για να συντονίσει την επίβλεψη του ΟΗΕ στη απόφαση. Με γενικό σήμα του ΓΕΕΦ γνωστοποιήθηκε σε όλες τις μονάδες η διακοπή των εχθροπραξιών. Ήταν 16.20 της δευτέρας 22 Ιουλίου. Με ανακούφιση την δεχτήκαμε διότι τα πυρομαχικά μας, μόλις έφθαναν για μία ακόμη ημέρα. Το είπαμε στο ΓΕΕΘΑ, που μας εγνώρισε ( τότε σκέφτηκε να μας πληροφορήσει) ότι είχε αποπλεύσει προ διημέρου ένα ‘Μότορσιπ’ γεμάτο πυρομαχικά που θα έφθανε το βράδυ στο λιμάνι της Λεμεσού. Ο Γεωργίτσης με κοίταξε.  » Γιώργο θα το αναλάβεις και αυτό» με ερώτησε. Του απάντησα ‘ναί, διότι τα λιμάνια είναι στην ευθύνη μου’. Γύρισα στον θάλαμο επιχειρήσεων και ανέθεσα στον Παπαργύρη και σε «αγγαρεία»  να πάνε με αυτοκίνητα στην Λεμεσό να ξεφορτώσουν το πλοίο και να μεταφέρουν τα πυρομαχικά στις αποθήκες της Ε.Φ.

Στις 18.00 ο Γαλιατσός από την Κυρήνεια μου αναφέρει ότι προσέγγισαν την πύλη του Φρουρίου, που την είχαν κλείσει, ένα άρμα και ένα τεθωρακισμένο μεταφοράς προσωπικού, με 15 περίπου Τούρκους και δύο αξιωματικούς, και τους εκάλεσαν, να υποστείλουν την Ελληνική σημαία, και να παραδοθούν. Οι υπαξιωματικοί και οι ναύτες του σταθμού, τους απήντησαν με καταιγισμό πυρών και με ρίψη χειροβομβίδων από τις επάλξεις του φρουρίου, και εφόνευσαν περί τους 10 άνδρες, καταστρέφοντας το τεθωρακισμένο. Το άρμα απεμακρύνθει αφήνοντας τα πτώματα των φονευθέντων μπροστά στην πύλη του φρουρίου. Τον συνεχάρην και πάλι, και μου απάντησε » Εκδικηθήκαμε για τον Τσομάκη».

Ο Παπαργύρης με την ομάδα του έφυγε γύρω στις 19.00 για την Λεμεσό ξεφορτώσαν όλη την νύκτα τα πυρομαχικά, και στις 6 το πρωί της επομένης τα πυρομαχικά ήταν στις αποθήκες της Ε.Φ. Οι μάχες είχαν σταματήσει, και μόνο στην πράσινη γραμμή στην Λευκωσία, κάθε βράδυ είχαμε ανταλλαγές πυροβολισμών καθώς και οι δύο προσπαθούσαμε να βελτιώσουμε τις θέσεις μας.

Την επομένη όλο το ΓΕΕΦ επέστρεψε στα κανονικά γραφεία του στην Λευκωσία. Γυρίσαμε και εμείς και διέταξα τον κινητό θάλαμο επιχειρήσεων την ‘κλούβα’ όπως την λέγαμε, με την γεννήτρια και το αντιαεροπορικό να παραμείνουν για κάθε ενδεχόμενο στον περίβολο του ΓΕΕΦ. Με χαρά είδα το ΙΧ αυτοκίνητό μου, που το είχα εγκαταλήψει στον περίβολο του ΓΕΕΦ, να είναι εντάξει, χωρίς σημάδια από σφαίρες ή βλήματα. Η περιοχή γύρω από το ΓΕΕΦ είχε βομβαρδιστεί, το δε σπίτι του Αζίνα,( αυτό που με κατηγόρησαν αργότερα ότι… είχα λεηλατήσει!!!) με τις μεγάλες κεραίες στην ταράτσα του είχε ισοπεδωθεί από τις βόμβες. Προφανώς τα Τουρκικά αεροσκάφη είχαν θεωρήσει ότι ήταν σταθμός επικοινωνιών του ΓΕΕΦ.

Τότε που η μεγάλη ένταση είχε πια περάσει θυμήθηκα ότι είχα και …οικογένεια, που δεν ήξερα που βρισκόταν εκείνη την στιγμή. Είπα στον οδηγό μου να πάει με το αυτοκίνητο στο Όρος Τρόοδος και να βρή που είναι η Λίλυ, ο Παναγιώτης και η Μάρω του Παπαργύρη. Εφυγε κατά τις 11 το πρωί. Γύρισε από το βουνό στις 6 το απόγευμα αφού τους είχε ανακαλύψει εκεί που τους είχε κρύψει ο δάσκαλος ενός χωριού, που ευτυχώς ήταν ‘ενωτικός’ και έτσι δεν είχαν φόβο από τυχόν αντεκδικήσεις Μακαριακών.  Μου είπε ότι είναι καλά και ότι η Λίλυ θέλει να της στείλω μερικά κουτιά γάλα για τον Παναγιώτη, και μερικά χρήματα για να έχει να ψωνίσει διάφορα μικροπράγματα που ήταν απαραίτητα. Τόσο η Λίλυ όσο και η γυναίκα του Παπαργύρη χαρήκανε που έμαθαν ότι δεν ήταν …χήρες !!

Από το πρωί προσπαθούσα να έλθω σε επικοινωνία με τον Ν.Σ. Κυρηνείας χωρίς επιτυχία, και είχα αρχίσει να ανησυχώ πάρα πολύ. Έπαιρνα λίγο κουράγιο από τις υποκλοπές των σημάτων των Τούρκων στα οποία ουδέν ανάφεραν για κατάληψη του φρουρίου, ενώ την προηγουμένη είχαν αναφέρει τις απώλειες που τους είχε προκαλέσει το προσωπικό του ΝΣΚ. Με μεγάλη ανακούφιση υποδέχτηκα στις 18.30 ένα φορτηγό της Ε.Φ. που αφίχθη στο ΓΕΕΦ με όλο το προσωπικό του Σταθμού, με τον οπλισμό του. Τους βάλαμε στα γραφεία όπου τους δώσαμε κάτι να φάνε, και ο Γαλιατσός μου ανέφερε ότι μετά την χθεσινή μάχη οι Τούρκοι είχαν εξαγριωθεί, και ολόκληρη την νύκτα με μεγάφωνα τους απειλούσαν και τους καλούσαν να παραδοθούν, ενώ αυτοί απαντούσαν με πυροβολισμούς στις απειλές. Το πρωί εκκινήθησαν όλοι μέσω των στοών του φρουρίου που τις εγνώριζαν καλά, και εξήλθαν από την ανατολική πλευρά του, αποφεύγοντας τους Τούρκους, και μετά από πορεία πέντε ωρών, καλυπτόμενοι συνεχώς μέσα σε ξεροπόταμους και δένδρα, συναντήθηκαν με τους καταδρομείς της Ε.Φ. και από εκεί με το φορτηγό που τους διέθεσαν στην Λευκωσία. Ένας μόνο υπαξιωματικός ο κελευστής Γιαβρούτας  χάθηκε μέσα στις στοές, και δεν τους ακολούθησε. Αργότερα αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους. Επειδή δεν είχα χώρο να τους κοιμήσω, τους έστειλα με αυτοκίνητα στην ΝΒΧ. Ρώτησα τον Γαλιατσό εάν γνωρίζει τίποτα για τις τρείς- τέσσερεις οικογένειες των υπαξιωματικών που κατοικούσαν στην Κυρήνεια, και μου απάντησε ότι όλες οι Ελληνικές οικογένειες ήταν σε ξενοδοχείο της Κυρηνείας υπό την προστασία του ΟΗΕ. Κάτι ήταν και αυτό. Το βράδυ ύστερα από 9 ημέρες κοιμήθηκα συνεχώς για 8 ώρες στο ‘ράντζο’ του γραφείου μου.

Το πρωί της Τετάρτης 24 Ιουλίου μάθαμε τα νέα από την Ελλάδα, για την μεταπολίτευση που είχε γίνει την προηγουμένη, χωρίς να μας αγγίζουν τόσο τα γεγονότα, γιατί ζούσαμε σε πολεμική ατμόσφαιρα, επειδή οι Τούρκοι όλο και προκαλούσαν και εμείς τους απαντούσαμε. Επίσης και στην Κύπρο έγινε αλλαγή προέδρου Δημοκρατίας, και ανάλαβε πρόεδρος ο Κληρίδης αντικαθιστώντας τον Σαμψών.

Έστειλα τον οδηγό μου και αγόρασε μερικά κουτιά γάλα, και του έδωσα και χρήματα για να τα πάει στην Λίλυ και να της πεί ότι το βράδυ θα πήγαινα και εγώ να τους δώ. Εν συνεχεία κάλεσα τον Παπαδάκη να έλθει από την ΝΒΧ στην Λευκωσία στο γραφείο μου. Έπρεπε να ξεκαθαρίσω τι είχε γίνει με τις τορπιλλακάτους. Ήλθε κατά το μεσημέρι με κολλαρισμένη λευκή στολή   Νο 8, σε αντίθεση με εμάς στο επιτελείο που φορούσαμε ακόμη τις σκονισμένες χακί στολές μας. Το προσωπικό του επιτελείου μου που ήξερε τα γεγονότα τον κοίταζε με περιφρόνηση. Με φοβισμένο ύφος (…..), μου είπε ότι την ημέρα της εισβολής, ακούγοντας τον Τσομάκη να λέει ‘με βομβαρδίζουν, με βομβαρδίζουν, κλπ’ φοβήθηκε και τα έχασε τόσο πολύ που έχασε κάθε έλεγχο για τους υφισταμένους του, με αποτέλεσμα ο Τσαταλός να δηλώσει ψευδώς βλάβη, να επιστρέψει στην ΝΒΧ, και να εγκαταλείψει την Τ/Α του, και μάλιστα πήγε κατευθείαν στην οικία του, ο δε  Κανδαλέπας, κυβερνήτης της τορπιλλακάτου που επέβαινε και ο ίδιος, ακόμη πιο φοβισμένος, να του ζητάει να πάνε στο λιμάνι της Αμμοχώστου δήθεν για να πάρουν τσιγάρα, όπου θα εγκατέλειπαν την τορπιλλάκατο πηγαίνοντας σπίτια τους. Τελικώς αποφάσισαν να προσαράξουν την τορπιλλάκατο στην ακτή βορρείως της Αμμοχώστου, να την εγκαταλείψουν εκεί και να γυρίσουν στην βάση δια ξηράς. Όταν την προσάραξαν αντελήφθησαν ότι η περιοχή ήταν ναρκοπέδιο της Ε.Φ. και με το ραδιοτηλέφωνο της Τ/Α ειδοποίησαν την βάση που έστειλε πλωτό μέσο και τους μάζεψε. Βέβαια ύστερα από αυτό δεν ήτο δυνατόν να εξασκήσει διοίκηση διότι οι υπαξιωματικοί, κυρίως, αλλά και οι ναύτες (…..), πίσω από την πλάτη του, τους δε δύο υποπλοιάρχους, κυβερνήτας των Τ/Α ούτε που ήθελαν να τους ξέρουν.

Μου ανέφερε επίσης ότι ο υποδιοικητής της βάσεως υποπλοίαρχος Δούκας δεν ήταν στην βάση τις τρεις ημέρες του πολέμου αλλά στο σπίτι του, λόγω  στομαχικών διαταραχών, όπως είχε δηλώσει. Ο διοικητής βατραχανθρώπων υποπλοίαρχος Γουλέας και ο βοηθός του ανθυποπλοίαρχος (ΠΥ), ήταν στην βάση (…..).  Ο υποπλοίαρχος (μηχ) Ντάνος ήταν ενεργός στα συνεργεία και σε ολόκληρη την βάση και αυτά εν μέσω συνεχών αεροπορικών επιθέσεων.  Το προσωπικό της βάσης εξόπλιζε αντιαεροπορικά. Στην ουσία δηλαδή την βάση την υπερασπίζοντο οι υπαξιωματικοί και ναυτοδιόποι, και ο Κυβερνήτης του περιπολικού ‘Λεβέντης’ υποπλοίαρχος Ταβλαρίδης με το πλήρωμά του.  Τα αναφερθέντα από τον Παπαδάκη  ήταν σοβαρότατα (…..)σύμφωνα με τον στρατιωτικό ποινικό κώδικα, και ήμουν αναγκασμένος να το αναφέρω στον Γεωργίτση. Αυτός ήθελε να συλλάβει αμέσως και να φυλακίσει τους Παπαδάκη, Κανδαλέπα και Τσαταλό, και να τους παραπέμψει στο στρατοδικείο (με προβλεπόμενη, εν πολέμω, μέχρι και  την ποινή του θανάτου!).  Τον απέτρεψα διότι δεν είχα αξιωματικούς να τους αντικαταστήσω, και του είπα ότι θα κάνω εγώ πρώτα ένορκη διοικητική εξέταση, και θα τους παραπέμψω σε τακτικό ανακριτή για περαιτέρω παραπομπή τους στο ναυτοδικείο στην Ελλάδα.  Συμφώνησε διότι δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Είπα στον Παπαδάκη να φύγει και ότι θα κάνω ΕΔΕ για το θέμα. Έφυγε σαν βρεγμένη γάτα. Εν συνεχεία συνέταξα και απέστειλα στο ΓΕΝ τηλεφωνικώς σήμα στο οποίο ανέφερα τις απώλειες μας (νεκρούς), τους τραυματίες, και τον αγνοούμενο(αιχμάλωτο) από το Ελλαδικό προσωπικό για να ειδοποιηθούν οι οικογένειές των, και πήρα στο τηλέφωνο την μητέρα μου, στην Αθήνα που έκλαιγε μόλις με άκουσε, και της είπα ότι είμαι ζωντανός, καθώς και τους γονείς της Λίλυς, που και αυτοί συγκινημένοι άκουσαν ότι και οι τρείς μας είμαστε καλά.

Κατά το μεσημέρι ο ΟΗΕ με αυτοκίνητό του έφερε στο ΓΕΕΦ Ελληνικές οικογένειες από την Κυρήνεια, μεταξύ αυτών και τις οικογένειες των τριών υπαξιωματικών του Ναυτικού σταθμού που έμεναν εκεί, που τις κράτησα για λίγο στο γραφείο μου, και επικοινώνησαν με τους άνδρες τους που ήταν όλοι τραυματίες και ευρίσκοντο στην ΝΒΧ, όπου είχαν πάει μετά την νοσηλεία τους στο νοσοκομείο Λευκωσίας. Τις έστειλα με αυτοκίνητα της ΝΔΚ σε ξενοδοχείο που είχε επιτάξει η Ε.Φ. στην Λεμεσό για τις οικογένειες, και είπα και στους άνδρες τους να πάνε και αυτοί και να μείνουν στο ξενοδοχείο έως ότου επαναπατριστούν στην Ελλάδα.

Εξέδωσα μία διαταγή εκτελέσεως Ενόρκου Διοικητικής Εξετάσεως για τις ενέργειες των αξιωματικών της ΝΒΧ, με την οποία ώριζα ως εξεταστή τον πλωτάρχη(μόλις είχε προαχθεί) Παπαργύρη, που ήταν ο τρίτος σε αρχαιότητα αξιωματικός της ΝΔΚ μετά από εμένα και τον Παπαδάκη, στον οποίο έδωσα εντολή να μην εξετάσει τον Παπαδάκη διότι ήτο αρχαιότερός του, αλλά το κενό θα το συμπλήρωνα εγώ ζητώντας από τον Παπαδάκη να μου υποβάλει έγγραφη αναφορά, για όσα μου είχε αναφέρει προφορικά. Εάν χρειαζόταν θα του έπαιρνα εγώ ένορκο κατάθεση. Το απόγευμα κατά τις 17.00 με αυτοκίνητα που ζήτησα από την Ε.Φ. ανεφοδίασα όλες μου τις υπηρεσίες με πυρομαχικά, και έτσι συμπληρώθηκε πάλι ο «φόρτος πολέμου’, που είχε ελαττωθεί με τις επιχειρήσεις σε επικίνδυνο βαθμό. Επίσης διέταξα τον Παπαργύρη και τον αρχικελευστή ηλεκτρονικό Οικονομίδη να πάνε με το LAND ROVER της ΝΔΚ στον Κορμακίτη διότι το εκεί ραντάρ παρουσίασε βλάβη, και έπρεπε να φτιαχτεί. Κατά τις 6 ξεκίνησα με τον οδηγό μου και το υπηρεσιακό αυτοκίνητο για το Τρόοδος για να συναντήσω την Λίλυ και τον Παναγιώτη. Τους είδα με χαρά όπως και εκείνοι. Ο Δάσκαλος του χωριού τους είχε πλέον πάρει στο σπίτι του υπό την προστασία του, όπως και την γυναίκα του Παπαργύρη.  Κάθησα μαζί τους περίπου μία ώρα, τους ξαναφίλησα και έφυγα. Η γυναίκα του Παπαργύρη με ρωτούσε συνεχώς για τον άνδρα της, που δεν τον είχε δεί καθόλου από την ημέρα της εισβολής, διότι φοβόταν ότι είναι τραυματίας και της το έκρυβα. Της είπα ότι είναι μιά χαρά, και ότι θα τον στείλω αύριο να τους πάρει όλους και να τους πάει στην Λεμεσό στο ξενοδοχείο που έχει επιτάξει η Ε.Φ. για τις οικογένειες των αξιωματικών.  Γύρισα στο γραφείο μου κατά τις 21.30. Βλέπω τον υποπλοίαρχο Τζεφεράκο να μιλάει με συνομωτικό τρόπο με τον Παπαργύρη, που μόλις είχε γυρίσει από τον Κορμακίτη. ‘Τι συμβαίνει’ ; τους ερώτησα και απευθυνόμενος στον Παπαργύρη, τον ερωτώ ‘Εν τάξει το ραντάρ Γιώργο’; Ζωηρός όπως πάντοτε μου λέει ‘ Το ραντάρ εντάξει……το…..LAND ROVER……δεν είναι εν τάξει….ελάτε να το δείτε’. Καταβαίνουμε στον περίβολο του ΓΕΕΦ και βλέπω το αυτοκίνητο να έχει γίνει ‘σουρωτήρι’ από σφαίρες. Δισταχτικά, ο Παπαργύρης μου εξηγεί ότι για να κερδίσει χρόνο πηγαίνωντας στον Κορμακίτη, δεν ακολούθησε το ασφαλές δρομολόγιο στην ελεύθερη περιοχή της Κύπρου, αλλά ένα πιο σύντομο δρόμο που περνούσε μέσα από τουρκοκυπριακή περιοχή, βαλλόμενος από τους Τούρκους, και ανταποδίδοντας τα πυρά από το αυτοκίνητο. Παρορμητικός όπως ήταν πάντοτε, δήλωνε υπερήφανος, διότι είχε δεί Τούρκους να πέφτουν κάτω μετά τους πυροβολισμούς του, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο που εξετέθει χωρίς λόγο, τόσο αυτός όσο και οι δύο άλλοι που ήταν μαζί του. Τον επέπληξα για την πράξη του και του είπα ότι έχω υποσχεθεί στην γυναίκα του ότι θα κάνω ότι μπορώ για να μην μείνει χήρα, και του ανέθεσα να φροντίσει στην Ε.Φ. να μας αντικαταστήσουν το LAND ROVER.

Την επομένη ημέρα, επειδή το προσωπικό της ΝΔΚ λόγω της επιστρατεύσεως που είχε γίνει την ημέρα της εισβολής, και διετηρείτο ακόμη, ήταν αρκετό – έφθανε τους 350 άνδρες- με διαταγή μου δημιουργήθηκαν δύο Ναυτικοί Σταθμοί ανά ένας στα λιμάνια της Λάρνακος και της Λεμεσού, με επί κεφαλής έφεδρους Σημαιοφόρους.

Το νησί ευρίσκετο ακόμη σε ναυτικό αποκλεισμό από τους Τούρκους, η δε αεροπορική επικοινωνία με το εξωτερικό είχε διακοπεί, το δε διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας – το μοναδικό τότε στο νησί – ήταν ανενεργό, και φυλασσόταν από την ΕΛΔΥΚ και τους Έλληνες καταδρομείς, οι οποίοι και το υπερασπίστηκαν όταν μία ημέρα μετά την κατάπαυση του πυρός οι Τούρκοι προσπάθησαν να το καταλάβουν, και ήλθαν και σε αντιπαράθεση με Βρετανικές δυνάμεις που ήταν εκεί, υπό την σημαία του ΟΗΕ. Το αεροδρόμιο αυτό απήχε περί τα 500-600 μέτρα από τα σύνορα του Τουρκικού θύλακα εκεί, και βεβαίως δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Ο από θαλάσσης αποκλεισμός που είχαν διακηρύξει οι Τούρκοι στις 20 Ιουλίου δεν είχε ανακληθεί παρά την κατάπαυση του πυρός, και έτσι δεν κατέπλεαν επιβατικά πλοία στο νησί. Ήθελα να έχω έλεγχο στα δύο και μοναδικά πλέον εμπορικά λιμάνια τις Κύπρου, διότι το λιμάνι της Αμμοχώστου δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πια διότι ευρίσκετο εντός ακτίνας βολής και ελαφρών ακόμη όπλων από το Φρούριο που είχαν εγκλειστεί οι Τούρκοι. Πήγα αυθημερόν και στα δύο λιμάνια με τους ορισθέντας σημαιοφόρους-διοικητάς, τους καθόρισα τις αποστολές τους, επιτάξαμε οικήματα για την εγκατάσταση των σταθμών, καθωρίσαμε τα της τροφοδοσίας του προσωπικού από τις πλησιέστερες στρατιωτικές μονάδες, και ζητήσαμε την τοποθέτηση τηλεφώνου στα κτίρια που έγινε εντός της ιδίας ημέρας. Πριν φύγω από το γραφείο μου είχα πεί στον Παπαργύρη, να πάει με ένα LAND ROVER στο χωριό που ήταν η γυναίκα του με την Λίλυ και τον Παναγιώτη, και να τους μεταφέρει στο ξενοδοχείο της Λεμεσού που έμεναν οι οικογένειες των Αξιωματικών. Πήρε μαζί του και τον έφεδρο Σημαιοφόρο Ασημένιο (Κύπριο) που διέμενε στην Λεμεσό για να τον βοηθήσει στην διαδρομή, και να μη βρεθεί … σε Τούρκικες πάλι περιοχές. Τελικά μετέφερε την γυναίκα του και τους δικούς μου, όχι στο ξενοδοχείο, αλλά στο σπίτι του Ασημένιου, διότι οι γονείς του σημαιοφόρου με κανένα τρόπο δεν ήθελαν να πάνε σε ξενοδοχείο και θεωρούσαν υποχρέωσή των να τους φιλοξενήσουν στο σπίτι τους. Έτσι εγκαταστάθηκαν εκεί όπου ήταν πολύ πιο ασφαλείς και επι πλέον υπήρχε και τηλέφωνο για να μιλάμε. Οι νέοι ναυτικοί σταθμοί άρχισαν από την επομένη να λειτουργούν κανονικά και υπήρχε πλήρεις έλεγχος των δύο λιμανιών πλέον. Εκείνη την ημέρα το ΓΕΕΦ έλαβε και την πρώτη διαταγή από την νέα κυβέρνηση της Ελλάδος, που μας απαγόρευε, οιανδήποτε πολεμική εμπλοκή με τους Τούρκους έστω και εάν προκληθούμε, και να τηρούμε αυστηρά την εκεχειρία.

Την επομένη ημέρα οι Τούρκοι κινήθηκαν προς τα Δυτικά του προγεφυρώματος, προς τις κωμοπόλεις Λάπηθος και Καραβάς, τις οποίες και κατέλαβαν, σχεδόν αμαχητί διότι μας απαγόρευσαν να τους αντιμετωπίσουμε ( Η προδοσία συνεχιζόταν). Έτσι διεύρυναν πολύ προς Δυσμάς το προγεφύρωμά των. Από τα ραντάρ μου τα οποία ήταν σε συνεχή λειτουργία συνεχώς μου έδιναν αναφορές για Τουρκικά πλοία που έπλεαν ανενόχλητα μεταξύ Κυρηνείας και Μερσίνας, μεταφέροντα ενισχύσεις στους Τούρκους, και πολύ επιτυχώς ο σημαιοφόρος διοικητής στον Απόστολο Ανδρέα, μου είπε ότι η συχνότης των δρομολογίων του θυμίζει τα δρομολόγια Αίγινα-Μέθανα-Πόρο την θερινή περίοδο.

Εμείς με διαταγές της κυβερνήσεώς μας, δεν επιτρέπετο να αντιδράσουμε, αλλά και καμία βοήθεια σε στρατιωτικό επίπεδο περιμέναμε.

Το βράδυ της ιδίας ημέρας έφεραν στο ΓΕΕΦ ένα Τούρκο αντισυνταγματάρχη των τεθωρακισμένων που είχε συλληφθεί αιχμάλωτος, όταν το άρμα που επέβαινε, είχε βληθεί επιτυχώς από αντιαρματικό βλήμα και είχε ακινητοποιηθεί, ανατολικά της Κυρήνειας. Τον ανέκριναν αξιωματικοί του 2ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, και με φώναξαν και εμένα για να τον ερωτήσω και εγώ εάν ήθελα καμία πληροφορία. Μπήκα στο γραφείο που τον είχαν, με την χακί στολή μου, και τα διακριτικά του αντιπλοιάρχου στον γιακά μου. Του είπα Τουρκικά «Γκουναϊντίν Γιαρμπάι» δηλαδή ‘καλημέρα αντισυνταγματάρχα’ και τον είδα να τα χάνει για λίγο. Εν συνεχεία του είπα. ‘Πες μου, σε ποία Μεραρχία ανήκεις’, και μου απάντησε το όνομά του και τον βαθμό του. Κοίταξε του λέω, ξέρουμε τα πάντα για εσάς, ξέρουμε ότι ανήκεις στην 6η τεθωρακισμένη Μεραρχία ( το ξέραμε από υποκλοπές), που εδρεύει στην Άγκυρα. Να σου πώ και κάτι άλλο, να σου πώ που είναι ο φούρνος της Μεραρχίας σου που παίρνετε το ψωμί σας στην Άγκυρα. Είναι στο δεύτερο στενό μετά το πολυκατάστημα GIMA στην Attatourk Boulvari καθώς κατεβαίνουμε προς το ULUS αριστερά.(Το ήξερα από τότε που υπηρετούσα ως βοηθός Ναυτικού Ακολούθου στην Άγκυρα). Κατέρρευσε. Σκέφτηκε ότι για να γνωρίζουμε τέτοιες λεπτομέρειες, ήταν περιττό να μας λέει μόνο τον όνομά του και τον βαθμό του, και έγινε πιό συνεργάσιμος. Τον ερώτησα με τι είδους αποβατικά αποβιβάστηκε στην Κύπρο και από που. Μου απήντησε, από την Μερσίνη με ένα LCU του Τουρκικού στρατού, όχι του Ναυτικού. (Ο Τουρκικός Σ.Ξ. διέθετε 6 LCU, τα οποία δεν ήταν εντεταγμένα στο ΝΑΤΟ). Όταν τον ερώτησα με ποίο νομικό έρεισμα εισέβαλαν στην Κύπρο μου απήντησε ότι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του νομίμου προέδρου της Κύπρου Μακαρίου. Εν συνεχεία τον ερώτησα, πως μετακινήθηκε η Μεραρχία από την Άγκυρα στην Μερσίνα, και πότε. Μου απήντησε ότι μετακινήθηκε σιδηροδρομικώς, (και τα άρματα επίσης), και ότι έφυγαν από την Άγκυρα στις 10 Ιουλίου. Νόμιζα ότι δεν άκουσα καλά και τον ξαναερώτησα. Είπες 10 Ιουλίου, και μου απήντησε, ναι, φύγαμε πριν δύο εβδομάδες. Όλοι οι αξιωματικοί που είμαστε εκεί μείναμε έκπληκτοι, με αυτό που μας είπε. Ξεκίνησε δηλαδή η Μεραρχία, σχεδόν την ημέρα που το ΓΕΕΘΑ μας εγνώρισε την απόφασή του για ανατροπή του Μακαρίου, και πέντε ημέρες πριν την υλοποίηση του  εγχειρήματος. Και βεβαίως διερωτώμεθα. Οι Τούρκοι εγνώριζαν ότι θα γίνει ανατροπή του Μακαρίου πριν από εμάς ; Ο στρατιωτικός ακόλουθος στην Άγκυρα, δεν πήρε είδηση ότι είχε μετακινηθεί ολόκληρη Μεραρχία, και μάλιστα σιδηροδρομικώς ; Εάν το είχε αντιληφθεί και είχε ειδοποιήσει το ΓΕΕΘΑ, γιατί εμείς μείναμε στο σκοτάδι ; Στο μυαλό μας άρχισε να σχηματίζεται σιγά σιγά η εικόνα της προδοσίας, που κάποιοι είχαν προσχεδιάσει, με ποιος ξέρει τι είδους ανταλλάγματα. Γύρισα στο γραφείο μου σκεπτικός, και δεν είπα τίποτα σε κανένα από τους αξιωματικούς μου. Το μόνο που ζήτησα από τους αξιωματικούς του 2ου Ε.Γ. ήταν όταν θα γίνει ανταλλαγή αιχμαλώτων να ανταλλαγεί ο αξιωματικός αυτός με τον αιχμαλωτισθέντα στο φρούρειο της Κυρηνείας Κελευστή Γαβρούτα.

Κυλούσαν έτσι οι ημέρες, με τους Τούρκους να επεκτείνουν σιγά-σιγά το προγεφύρωμα τους όχι όμως σε μεγάλο βαθμό, διότι εμείς μη έχοντας τίποτα άλλο, και επειδή δεν μας επιτρέπετο να εμπλακούμε σε μάχη, βάλαμε το τάγμα μηχανικού της Ε.Φ. και τοποθέτησε νάρκες γύρω από το προγεφύρωμα, που απεδείχθησαν αρκετά αποτελεσματικές, όταν επιχειρήθει νέα επέκτασις του προγεφυρώματος. Έστειλα ενισχύσεις στο ραντάρ του Κορμακίτη που ήταν δυτικά της Κυρήνειας (20 ναύτες ) για την άμυνα του χώρου, διότι οι Τούρκοι επεκτείνοντο προς εκείνη την κατεύθυνση, και έδωσα εντολή στον αρχικελευστή Πεταλά που ήταν στο ραντάρ να είναι σε συνεχή συναγερμό ώστε να αποκρούσουν τυχόν επίθεση των Τούρκων, από ξηράς, και σε περίπτωση που η αντίστασίς των δεν θα είναι επιτυχής, να ανατινάξουν με εκρηκτικά τις εγκαταστάσεις και το ραντάρ και να κινηθούν προς την Λευκωσία. Χαρακτηριστικά του ετόνισα ότι σε καμμία περίπτωση, δεν θα εγκαταλήψουν το ραντάρ αμαχιτί, δεν θα παραδωθούν, και δεν θα πιαστούν αιχμάλωτοι.

Στις 27 Ιουλίου επιθεώρησα τους ναυτικούς σταθμούς Πάφου, Λεμεσού και Λάρνακος, περισσότερο για να ανυψώσω το ηθικό του προσωπικού των, και ευτυχώς είδα σε όλους μία μεγάλη αποφασιστικότητα για αγώνα, και ένα υψηλό ηθικό. Με την ευκαιρία πήγα και στο σπίτι του Ασημένιου στην Λεμεσό, όπου έκατσα με την Λίλυ και τον Παναγιώτη 4-5 ώρες και έφαγα και το πρώτο σπιτικό φαί μετά δύο εβδομάδες, κάνοντας και ένα καλό ζεστό μπάνιο. Γυρίζοντας στο γραφείο μου αργά το απόγευμα με περίμενε ο Κανδαλέπας που είχε έλθει από την ΝΒΧ, και ζήτησε να με δεί(…..)μου ανέφερε, ότι είχε μετανιώσει (…..) ότι θα ήθελε να ξαναυπηρετήσει μαζί μου διότι με εκτιμούσε αφάνταστα, παρακαλώντας με να φροντίσω να τοποθετηθεί στο αντιτορπιλλικό ΣΦΕΝΔΟΝΗ στο οποίο θα πήγαινα κυβερνήτης, και τέλος μου ανέφερε ότι φοβάται να επιστρέψει στην ΝΒΧ (…..) του είπα να επιστρέψει στην ΝΒΧ και να μη φοβάται τίποτα. Έφυγε να επιστρέψει, και μετά μία ώρα πήρα το αυτοκίνητό μου και πήγα στην ΝΒΧ όπου έφθασα στις 9 περίπου το βράδυ. Είπα στον αξιωματικό φυλακής ( διότι ο διοικητής και οι άλλοι αξιωματικοί ήταν στα σπίτια τους) να ειδοποιήσει όλους τους υπαξιωματικούς να συγκεντρωθούν στο καρρέ τους. Σε λίγο με ειδοποίησε ότι είχαν συγκεντρωθεί. Μπήκα στο καρρέ τους και όλοι σηκώθηκαν όρθιοι σε στάση προσοχής, ενώ στα μάτια τους έβλεπα καθαρά την εκτίμηση και τον θαυμασμό που είχαν προς το πρόσωπό μου. Τους είπα να καθήσουν, και να μου πούν τι τους απασχολεί, έχοντας πάντα κατά νουν την στρατιωτική ιεραρχία και την πειθαρχία. Μου απήντησαν εκ μέρους των ένας-δύο που είχαν κάποια οικειότητα μαζί μου καθώς είχαμε ξαναυπηρετήσει μαζί 3-4 φορές. Μου εδήλωσαν ότι δεν έχουν πλέον καμμία εμπιστοσύνη στον Παπαδάκη, στον Τσαταλό, και τον Κανδαλέπα, (…..), ότι τους είχαν εγκαταλήψει μόνους τους κατά τις επιχειρήσεις, και ότι δεν θέλουν να υπηρετούν κάτω από αυτούς, και ιδίως να δέχονται παρατηρήσεις ή επιπλήξεις. Τους απάντησα σε αυστηρό τόνο. Εάν ήταν άλλη εποχή θα σας είχα συλλάβει όλους και θα πηγαίνατε ναυτοδικείο. Επειδή όμως σε ορισμένα πράγματα έχετε δίκιο, σας λέω το εξής. Αυτούς τους αξιωματικούς έχω τώρα, και με αυτούς θα προχωρήσω όπως μπορώ. Φροντίστε να είσαστε τυπικοί μαζί τους, και σε καμμία περίπτωση απείθαρχοι διότι θα σας τιμωρήσω σκληρά. Σε καμία περίπτωση δεν θα ανεχτώ να απειλήσετε αξιωματικό, και σε αντίθετη περίπτωση θα λάβω εναντίον σας σκληρά μέτρα, έστω και εάν έχετε δίκιο, αλλά να γνωρίζεται ότι σας εμπιστεύομαι, σας θεωρώ την ραχοκοκαλιά της ΝΔΚ, και το γραφείο μου είναι πάντα ανοικτό, σε οτιδήποτε θελήσετε. Δεν επιθυμώ να ξαναεπανέλθω στα θέματα αυτά. Σηκώθηκα. Το ίδιο έκαναν και αυτοί. Παρατήρησα με ικανοποίηση, ότι το ηθικό τους παρέμενε υψηλό, και ότι με έβλεπαν με σεβασμό. Τους αποχαιρέτησα δια χειραψίας έναν έναν και τους έλεγα και ένα καλό λόγο. Έτσι με την μέθοδο του μαστιγίου και του καρότου, κράτησα πειθαρχικούς αυτούς τους υπέροχους άνδρες, που τόσο πίστευαν σε εμένα και σε αυτό που έκαναν.

Γύρισα στο γραφείο μου κατά τα μεσάνυκτα. Οι μάχες γύρω στην ‘πράσινη γραμμή’ στην Λευκωσία έδιναν και έπαιρναν. Ρώτησα τον Τζεφεράκο που ήταν ο Παπαργύρης. Άρχισε να μου τα ‘μασάει’ και τελικά μου είπε ότι ήταν στην ‘πράσινη γραμμή’ για να ‘καθαρίσει’ κανένα Τούρκο όπως του είχε πεί. Γύρισε κατά τις 2 τα ξημερώματα. Του έβαλα τις φωνές και του απαγόρευσα να ξαναπάει στην ‘πράσινη γραμμή’. Αρκετά θύματα είχα δεν χρειαζόντουσταν και άλλα και μάλιστα χωρίς σπουδαίο λόγο. Κοιμήθηκα πάλι λίγες ώρες, και το πρωί πήγα με ένα ΙΧ φορτηγό, που ενοικίασα, στο σπίτι μου, στον Άγιο Δομέτιο, όπου φόρτωσα τα πακεταρισμένα από τις αρχές Ιουλίου πράγματά μας και τα έστειλα στον Ναυτικό σταθμό Λεμεσού, επιστρέφοντας τα κλειδιά του σπιτιού στον ιδιοκτήτη του, και αφήνοντας πλέον το σπίτι. Πήρα σε μία βαλίτσα τις στολές μου και δύο πολιτικά κοστούμια και τα πήγα στο γραφείο μου.

Από την Αθήνα μας είχαν τελείως εγκαταλήψει. Εκτός από το ότι μας είχαν δέσει τα χέρια με το να μη αντιδρούμε σε Τουρκικές προκλήσεις, ουδεμία σκέψις ή πρόθεσις υπήρχε για ενίσχυσή μας, παρά το ότι καθημερινά τους στέλναμε αναφορές για την ενίσχυση των Τούρκων κυρίως με άρματα από την Τουρκία. Η κυβέρνησις και ειδικώς ο Υπουργός Εθν. Αμύνης φαίνεται ότι περισσότερο ενδιαφέροντο να σταθεροποιηθούν ως κυβέρνησις, και λιγώτερο για εμάς στην Κύπρο, που μάλλον θα τους βόλευε να εξουδετερωθούμε φυσικά ή με αιχμαλωσία, και έτσι θα είχαν έναν λιγώτερο μπελά στο κεφάλι τους.

Ο Γεωργίτσης έκανε συνεχώς εκκλήσεις στο ΓΕΕΘΑ για βοήθεια, χωρίς ανταπόκριση, όπως επίσης για την αποστολή ενός επιβατικού πλοίου έστω και με τα σήματα του Ερυθρού Σταυρού, για να παραλάβει τις οικογένειες, και  τους τραυματίες Ελλαδίτες, ώστε να νοσηλευτούν καλλίτερα στα στρατιωτικά νοσοκομεία των Αθηνών. Το ΓΕΕΘΑ τελικά στις 30 Ιουλίου αποφάσισε να στείλει το φέρρυ-μπώτ ΣΑΠΦΩ, για αυτή την δουλειά, που θα κατέπλεε στην Λεμεσό την 1η Αυγούστου. Το ΓΕΕΦ μου ανέθεσε να σχεδιάσω και να επιβλέψω την επιβίβαση των τραυματιών και των οικογενειών, ώστε το αργότερο το μεσημέρι της 1ης Αυγούστου το πλοίο να αποπλεύσει, για τον Πειραιά. Εκανα τον σχεδιασμό και ειδοποίησα πρώτα όλους τους τραυματίες να είναι έτοιμοι να επιβιβασθούν πρώτοι στο πλοίο, και μετά τον επικεφαλής του ξενοδοχείου στην Λεμεσό να μου στέλνει ανά ομάδες τις Ελλαδικές οικογένειες στο λιμάνι για να επιβιβαστούν, και τέλος με σήμα μου προς όλο το Ελλαδικό προσωπικό, τους εγνώριζα ότι μπορούσαν να φορτώσουν στο πλοίο τα αυτοκίνητά των και τις οικοσκευές των στο γκαράζ του πλοίου. Ήλθα σε επαφή με τον λιμενάρχη Πειραιώς τον φίλο μου πλοίαρχο Λ.Σ. Στεφανάκη, από τον οποίο ζήτησα κάθε δυνατή διευκόλυνση για τους επιβαίνοντας, όταν το πλοίο θα έφθανε στο Πειραιά, πράγμα που μου το υποσχέθηκε και το έκανε. Το απόγευμα της 31ης Ιουλίου ένας υπολοχαγός των διαβιβάσεων του ΓΕΕΦ μου παρέδωσε ένα σήμα που είχαν λάβει από το ΓΕΕΘΑ, και το είχε εκδόσει ο Αβέρωφ που έλεγε ότι, στο πλοίο να επιβιβαστούν κατά σειρά α) το προσωπικό της πρεσβείας, β) οι Έλληνες τουρίστες που ευρίσκοντο στην Κύπρο, γ) οι τραυματίες, και δ) εάν υπάρξει χώρος να επιβιβασθούν και οικογένειες των στρατιωτικών!!! Μόλις το είδα έγινα έξαλλος, εφώναξα κάτι πολύ βαριές κουβέντες για τον ..υπουργό, και είπα στο υπολοχαγό » Απάντησέ  του  μ….α, ότι εγώ είμαι εδώ υπεύθυνος, και πρώτα από όλους, θα επιβιβάσω τους τραυματίες και τις οικογένειες, και να με αφήσει ήσυχο να κάνω την δουλειά μου. Εδώ έχουμε πόλεμο, δεν χρειαζόμεθα τζιτζιφιόγκους να μας κάνουν κουμάντο». Οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ που άκουσαν τις φωνές μου βγήκαν από τα γραφεία τους, και όταν έμαθαν γιατί φώναζα, πήραν όλοι το μέρος μου και μου έδιναν συγχαρητήρια για την αντίδρασή μου.

Την άλλη ημέρα από τις 6 το πρωί ήμουν στο λιμάνι της Λεμεσού, όπου το είχαν αποκλείσει οι Ναύτες του εκεί Σταθμού, και δεν άφηναν κανένα να εισέλθει, πλήν των τελωνειακών, και του υγειονομικού. Σε ένα δωμάτιο του Σταθμού, εγκατέστησα τους άνδρες ελέγχου διαβατηρίων της Κυπριακής αστυνομίας, και τέσσερεις ναύτες τους προσκόμιζαν τα διαβατήρια που έπαιρναν από τις γυναίκες και τα παιδιά των οικογενειών για να τα σφραγίσουν για την έξοδό τους από το νησί. Το πλοίο έφθασε στις 8 το πρωί, και η επιβίβασις των τραυματιών άρχισε στις 08.30, και κράτησε 15′, εν συνεχεία επιβιβάστηκαν οι οικογένειες που στη είσοδο του καταπέλτου ο αρχικαμαρώτος του πλοίου τους έδινε τον αριθμό καμπίνας που θα είχαν, και μέχρι τις 11.00 είχαν επιβιβαστεί, και οι οικογένειες. Κατά τις 12.00 έφθασε και ένα λεωφορείο με 15 πρόσωπα από την Ελληνική πρεσβεία, και κάπου 10-15 Έλληνες τουρίστες, που επιβιβάστηκαν και αυτοί. Σύνολον περί τα 1.200 άτομα. Φορτώθηκαν εν συνεχεία τα αυτοκίνητα, και οικοσκευές, ( μεταξύ των οποίων και τα δικά μου) και το πλοίο αναχώρησε στις 13.00 για την Ελλάδα. Η Λίλυ με τον Παναγιώτη, και την γυναίκα του Παπαργύρη, επιβιβάστηκαν μαζί με τις άλλες οικογένειες, και μάλιστα ο αρχικαμαρώτος του πλοίου, ήθελε να τους δώσει μία σουίτα για να μείνουν, αλλά τον απέτρεψα, και τους έδωσε μία τρίκλινη καμπίνα, αφού του είπα να δώσει την σουίτα σε τρείς συζύγους φονευθέντων αξιωματικών, που δυστυχώς έφευγαν μόνες τους πίσω. Έμεινα στο λιμάνι μέχρι το πλοίο να βγεί από αυτό αποχαιρετώντας την Λίλυ και τον Παναγιώτη, με συγκίνηση, έχοντας κατά νουν ότι πιθανόν δεν θα τους ξαναέβλεπα. Και αυτό διότι σε μία εξωυπηρεσιακή συγκέντρωση που είχαμε την προηγουμένη οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ, είχαμε αποφασίσει, ότι τώρα που οι οικογένειές μας ήταν ασφαλείς, εφόσον οι ενισχυόμενοι συνεχώς Τούρκοι εκκινούντο για την κατάληψη όλης της Κύπρου, θα αμυνόμεθα μέχρις εσχάτων, και σε περίπτωση που δεν θα μπορούσαμε να ‘κρατήσουμε’ δεν θα παραδιδόμεθα με κανένα λόγο, αλλά θα προσπαθούσαμε να διαφύγουμε δια θαλάσσης προς Αίγυπτο, ή θα θέταμε τέρμα στην ζωή μας. Με αυτές τις σκέψεις στο μυαλό επέστρεψα το απόγευμα της 1ης Αυγούστου στο γραφείο μου, ήσυχος διότι τουλάχιστον η οικογένειά μου ήταν πλέον ασφαλής. Την επομένη με την βοήθεια ενός λοχαγού δικαστικού του ΓΕΕΦ, και με οδηγό τον κώδικα Διεθνούς Ναυτικού Δικαίου που είχα στο γραφείο μου, προετοιμάσαμε πρωτόκολλα επιτάξεως εμπορικών πλοίων, για  περίπτωση που θα χρειαζόταν μία τέτοια κίνησις. Όσο δε για τα πληρώματα που θα επάνδρωναν τα επιτασσόμενα πλοία δεν υπήρχε πρόβλημα. Είχαμε υπερπληθώρα προσωπικού στην ΝΔΚ.

Κατά το μεσημέρι και επειδή πολλοί αξιωματικοί ανησυχούσαν, και όχι αδίκως, για την ασφάλεια του πλού του ΣΑΠΦΩ, πήρα τηλέφωνο το λιμεναρχείο Ρόδου και του εζήτησα να έλθει σε επαφή με το πλοίο, και να μου πούνε που ευρίσκεται. Σε λίγο μου απάντησαν ότι το πλοίο έχει μπεί στα Ελληνικά χωρικά ύδατα πλησίον της Ρόδου. Το ανακοίνωσα στους αξιωματικούς του ΓΕΕΦ, και ησύχασαν. Το απόγευμα πήρα τηλέφωνο τον αδερφό μου Τάσο στην Αθήνα και του είπα ότι το επόμενο πρωί θα έφθανε στον Πειραιά το ΣΑΠΦΩ και να φρόντιζε να παραλάβει την Λίλυ με τον Παναγιώτη, καθώς και το αυτοκίνητό μου, με την οικοσκευή μου. Μου είπε ότι το ήξερε ήδη από τις εφημερίδες ότι θα κατάπλεε το ΣΑΠΦΩ και ότι είχε συνεννοηθεί με τον πεθερό μου και θα πήγαιναν μαζί. Την ώρα που του τηλεφωνούσα, οι Τούρκοι από την πράσινη γραμμή άρχισαν να βάλουν όλμους προς το ΓΕΕΦ (πρώτη φορά μετά την ανακωχή, αλλά όχι και τελευταία). Ο Τάσος άκουσε τους θορύβους και με ρώτησε τι είναι. Του απάντησα ότι μας ρίχνουν όλμους, και ότι εάν συνεχίσουνε θα αρχίσουμε τα ίδια και εμείς και από εκεί και πέρα όποιος επιβιώσει. Θορυβήθηκε, και μου λέει. «Κοίταξε να μη σκοτωθείς, διότι κανείς από το κράτος δεν θα κοιτάξει την οικογένειά σου, και μάλιστα με τις σημερινές συνθήκες».

Το πρωί της επομένης το ΣΑΠΦΩ έφθασε στον Πειραιά όπου με πραγματική βοήθεια του Λιμενάρχου πλοιάρχου Στεφανάκη, της Στρατιωτικής Διοικήσεως Πειραιώς και του…ΓΕΑ ( Το Ναυτικό απουσίαζε παντελώς) που είχαν στείλει αυτοκίνητα και παραλάμβαναν τις οικογένειες και τις οικοσκευές των και τις μετέφεραν στα σπίτια τους, έγινε ασφαλής και γρήγορη αποβίβαση των ταλαιπωρημένων οικογενειών. Την μικρή μας οικοσκευή μετάφερε στο σπίτι του πεθερού μου στα Πατήσια ένα φορτηγό της Αεροπορίας με σμηνίτες. Το αυτοκίνητό μου το παρέλαβε ο Τάσος, ενώ ο πεθερός μου πήρε την Λίλυ και τον Παναγιώτη, και πήγαν στο σπίτι του. Ο Στεφανάκης είχε την καλοσύνη να με πάρει τηλέφωνο και να μου πεί ότι όλα πήγαν καλά. Το γνωστοποίησα με σήμα προς όλες τις μονάδες του ΓΕΕΦ προς μεγάλη ανακούφιση των αξιωματικών και υπαξιωματικών.

Στις 4 Αυγούστου με το πρώτο πλοίο της γραμμής Πειραιά – Λεμεσός ( τα δρομολόγια ξανάρχισαν, καθώς έληξε ο ναυτικός αποκλεισμός) ήλθε στην Κύπρο νέος Διοικητής της  Ε.Φ. ο αντιστράτηγος Καραγιάννης, και άρχισε να ενημερώνεται και να παραλαμβάνει από τον ταξίαρχο Γεωργίτση.

ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ

Τον νέο αρχηγό ΓΕΕΦ αντιστράτηγο Καραγιάννη υπεδέχθημεν όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ στην είσοδο του επιτελείου, όπου του παρουσιαστήκαμε, και εν συνεχεία περάσαμε στο αμφιθέατρο του ΓΕΕΦ όπου μας ωμίλησε, για λίγο, και μας μετέφερε τα συγχαρητήρια του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, για την πολεμική μας δράση,( είχε προηγηθεί επίσημο σήμα από το ΓΕΕΘΑ, με παρόμοιο περιεχόμενο) και εν συνεχεία μας είπε ότι τα πράγματα στην Ελλάδα έχουν πλέον αλλάξει, και ότι τώρα έχουμε μία κυβέρνηση από πολιτικούς, που…θα αλλάξουν την διεθνή εικόνα της χώρας, και ότι θα πρέπει να βοηθήσουμε τους πολιτικούς στο έργο τους. Εμάς εκείνη την στιγμή λίγο μας ενδιέφερε η πολιτική κατάστασις στην Ελλάδα, και το μόνο που θέλαμε ήταν να μας ενισχύση το ‘Εθνικό κέντρο’ στον αγώνα μας κατά των Τούρκων, και του το είπαμε. Άφησε να εννοηθεί ότι δεν θα είχαμε βοήθεια, και ότι το θέμα θα επιλυόταν δια της διπλωματικής οδού. Απογοητευθήκαμε διότι ξέραμε την εδώ κατάσταση, και επί πλέον φαινόταν καθαρά ότι οι Τούρκοι ενισχυόμενοι συνεχώς, άλλα είχαν στον νούν τους. Αλλά δυστυχώς δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα.

Την επομένη ο Παπαργύρης άρχισε την Ένορκο Διοικητική Εξέταση για τις πράξεις των κυβερνητών των τορπιλλακάτων, κατά τις επιχειρήσεις, και εξήτασε τους υποπλοιάρχους Κανδαλέπα και Τσαταλό. Την επομένη το πρωί ήλθε σήμα από το ΓΕΝ με το οποίο διετάσσετο ή μετάθεσις του Παπαργύρη στην Αθήνα στο ΓΕΝ, και περαιτέρω τοποθέτησίς του σε αντιτορπιλλικό. Αργά το απόγευμα της ιδίας ημέρας με σήμα του ΓΕΕΘΑ διετάσσετο η αντικατάστασις τών διοικητών Καταδρομών, Τεθωρακισμένων, Πυροβολικού, Διαβιβάσεων, και του Ναυτικού διοικητού, η παράδοσις των καθηκόντων τους στους αμέσως νεωτέρους τους αξιωματικούς, και η επιστροφή τους στην Ελλάδα. Ο Παπαργύρης, αηδιασμένος, έφτιαξε τα πράγματά του το απόγευμα, και την επομένη έφυγε από την Λεμεσό με το πλοίο για την Ελλάδα.

Εγώ την επομένη κάλεσα τον Παπαδάκη στην Λευκωσία και άρχισα να του παραδίδω κανονικά την Ναυτική Διοίκηση. Του παρέδωσα τα πάντα, μέχρι και το υπηρεσιακό μου πιστόλι, και τον μανδύα ισχυρού ψύχους που είχα. Τέλος στις 10 Αυγούστου, ακριβώς δύο χρόνια αφότου είχα έλθει, υπέγραψα τα πρωτόκολλα παραδώσεως-παραλαβής, και εξέδωσα την τελευταία ημερησία διαταγή μου προς τους άνδρες της ΝΔΚ, στην οποία τους ευχαριστούσα και τους συνέχαιρα για την πολεμική τους δράση και τους προέτρεπα, να συνεχίσουν εάν χρειαστεί να πολεμήσουν με τον ίδιο τρόπο, και να μη ξεχάσουν δύο πράγματα. α) ότι οι νεκροί συνάδελφοι μας ζητούν εκδίκηση, και β) το ναυτικό ποτέ δεν παραδόθηκε ούτε υπέστειλε τας σημαίας του. Μετά κατέβηκα στην αίθουσα διαλέξεων του ΓΕΕΦ όπου σε μία αποχαιρετιστήριο τελετή οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ, μου έδωσαν τον θυρεό του Εθνικής Φρουράς  πάνω στον οποίον είχαν τοποθετήσει μία μικρή μπρούτζινη πλάκα, που έγραφε » Στον αντιπλοίαρχο Γεώργιο Παπαγιάνη, Ναυτικόν Διοικητή Κύπρου. Τιμής ένεκεν», και με αποχαιρέτησαν όλοι με συγκίνηση. ( Τον θυρεό αυτό τον παρέδωσα μετά 20 χρόνια στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, και εκτίθεται μαζί με άλλους θυρεούς του Ναυτικού).  Το απόγευμα της ιδίας ημέρας άφησα το γραφείο μου και φορώντας πολιτικά ρούχα για πρώτη φορά εδώ και 25 ημέρες, πήγα στην Λεμεσό και κατέλυσα σε ένα ξενοδοχείο. Μαζί μου είχα και το καλάσνικωφ  το οποίον είχαμε βρεί στο σπίτι του Αζίνα και είχα στην μάχη με τους αλεξιπτωτιστάς στις 21 Ιουλίου, με σκοπό να το κρατήσω ως ενθύμιον. Ο έφεδρος σημαιοφόρος (Κύπριος) που ήταν διαγγελεύς μου, και με συνόδευε για τελευταία φορά, μου είπε.   » Κύριε διοικητά, εκείν που θα πάτε τι να το κάνετεν το όπλον, ενώ εμείς εδώ το θέλουμεν για να πολεμήσουμεν τους Τούρκους». Είχε δίκιο. Του χάρισα το όπλο και του είπα. Πάρτο, αλλά πρόσεξε διότι έχει ιστορία αυτό το όπλο, κοίταξε να την συνεχίσεις. Με ευχαρίστησε κατενθουσιασμένος, παίρνωντας το καλάσνικωφ. Κοιμήθηκα σε μαλακό κρεβάτι μετά από 26 ημέρες ύπνου σε ‘ράντζο’, και την επομένη ημέρα «αποχαιρέτησα» το νησί και επιβιβάστηκα στο ΣΑΠΦΩ για την επιστροφή μου στην Ελλάδα. Μαζί μου επιβιβάστηκαν ο Γεωργίτσης και οι άλλοι διοικηταί που είχαν αντικατασταθεί, παρά την λαμπρή πολεμικήν τους δράση, και ενώ φαινόταν καθαρά ότι οι επιχειρήσεις των Τούρκων θα ξανάρχιζαν.

Στις 13 Αυγούστου φθάσαμε στο Πειραιά, όπου με περίμεναν η Λίλυ με τον Τάσο, και με πήραν και πήγαμε στο σπίτι του πεθερού μου όπου με περίμεναν η μητέρα μου και τα πεθερικά μου αλλά κι ο Παναγιώτης, που χώθηκε στην αγκαλιά μου, και δεν έλεγε να φύγει.

Την επομένη φορώντας στολή υπ αριθ. 8 πήγα στο ΓΕΝ, όπου παρουσιάστηκα στον Αρχηγό ΓΕΝ Αραπάκη. Αυτός με καλωσόρισε, μου μίλησε με κολακευτικά λόγια για την δράση μας στον πόλεμο, αλλά άρχισε να μου λέει και για το «πραξικόπημα» κατά του Μακαρίου, ..ότι δεν έπρεπε να γίνει, …ότι αλληλοσκοτωθήκαμε Έλληνες μεταξύ μας, και κάτι άλλα παρόμοια. Παρατήρησα ότι δεν φορούσε όπως πρώτα το μετάλλιο του αγήματος ‘εμβολής’ της Μέσης Ανατολής, που είχε λάβει μέρος για την ανακατάληψη των πλοίων του Β.Ν. που είχαν καταληφθεί από τους κομμουνιστάς το 1944, και του το είπα, προσθέτοντας. Μας εσείς δεν δώσατε εντολή να παραμείνω ακόμη ένα χρόνο στην Κύπρο, ακυρώνοντας την μετάθεση του Καρατσώλη, γιατί δεν μου τα λέγατε τότε αυτά, αλλά δηλώνατε υπερήφανος για την δράση του Ναυτικού. Με κοίταξε σαστισμένος και νευριασμένος, και μου είπε με συγχωρείς τώρα πρέπει να φύγω να δώ τον κύριο Υπουργό. Έφυγα και μέσα μου σκεπτόμουν. Παλαιότερα έλεγε ‘πρέπει να φύγω να πάω να δώ τον Μίμη (Ιωαννίδη)’. Αλλάξαν οι καιροί. Πήγα εν συνεχεία στην διεύθυνση εξοπλισμών, όπου συνήντησα τον υποναύαρχο (Μηχ.) Ζωγραφάκη στον οποίο παρέδωσα όλα τα ‘χαρτιά’ σχετικά με την παραγγελία που είχε γίνει στην Γαλλία για τα δύο περιπολικά κατευθυνομένων βλημάτων, τα οποία δυστυχώς δεν είχαν προλάβει να έλθουν στην Κύπρο μέχρι τότε, και του εισηγήθηκα να τα πάρει πλέον το Ναυτικό εκμεταλλευόμενο την ήδη τρέχουσα παραγγελία. Μου υποσχέθηκε ότι θα το προχωρήσει, και πραγματικά τα πλοία εντάχθησαν στο Π.Ν. τον Δεκέμβριο του 1974.

Μία στιγμή βλέπω στον διάδρομο του ΓΕΝ τον πλοίαρχο Βασιλειάδη, και μου λέει, » Γιώργο τα έμαθες, οι Τούρκοι εκδήλωσαν επίθεση στην Κύπρο, και σχεδόν έχουν καταλάβει το μισό νησί. Την ΝΒΧ την εγκατέλειψαν, άθικτη στα χέρια των Τούρκων, απορώ γιατί δεν έφυγαν οι δύο τορπιλλάκατοι για την Λάρνακα». Ποιός θα τις έπαιρνε κύριε Βασιλειάδη, του απαντώ, (…..)ο Παπαδάκης που ορίσατε διοικητή, ή ο Κανδαλέπας με τον Τσαταλό;  Και αφού ο διοικητής είναι (…..) να διοικήσει τι περιμένετε από το κατώτερο προσωπικό;  Το ίδιο βράδυ άκουσα τον Καραμανλή στην τηλεόραση, που ήταν πρωθυπουργός, να δικαιολογήται διότι η Ελλάς δεν είχε στείλει βοήθεια στην Κύπρο λέγοντας ότι η Κύπρος είναι μακρυά !!! Και τότε γιατί όλα τα σχέδια του ΓΕΕΘΑ τα οποία είχαν αρχίσει να γίνονται από το 1960, που ήταν πάλι πρωθυπουργός, προέβλεπαν στρατιωτική βοήθεια στο νησί σε περίπτωση που θα εισβάλουν οι Τούρκοι ; Πήγε τώρα πιο μακρυά ή Κύπρος από ότι ήταν τότε;

Και είχα δίκιο, σε όσα είχα πεί στον Βασιλειάδη, για τον Παπαδάκη, διότι, όπως εκ των υστέρων μου είπαν οι υπαξιωματικοί μου, με την αποχώρηση μου πνεύμα ηττοπαθείας επεκράτησε.  Kατά την επίθεση των Τούρκων στις 14 Αυγούστου, ουδεμία διαταγή ουσιαστικής πολεμικής δράσης εξεδώθει από το επιτελείο της ΝΔΚ προς τα πλοία και τις υπηρεσίες της, και με τις πρώτες βολές έφυγε ο Παπαδάκης από το ΓΕΕΦ και εκκινήθει προς Λεμεσό, αφήνωντας όλες τις μονάδες να πράξουν ότι νόμιζαν, χωρίς καμμία κατεύθυνση. Έτσι η ΝΒΧ εγκατελήφθει εν σπουδή από το προσωπικό της το οποίον εκκινήθει προς τις Αγγλικές βάσεις, όπου αφού  υπέστησαν από τους Αγγλους τον εξευτελισμό του αφοπλισμού των μετέβησαν στην Λάρνακα, αφήνωντας την βάση χωρίς να ολοκληρωθούν όλες (…..) όπως προεβλέπετο από τις οδηγίες μάχης, και μόνο ο κυβερνήτης του Λεβέντης ανατίναξε το πλοίο του πριν ή το εγκαταλήψει. Στον επικρατήσαντα πανικό κατά την αποχώρηση έλησμόνησαν να υποστείλουν και την σημαία της βάσεως, οι δε αξιωματικοί  με εξαίρεση τον Ντάνο και τους αξιωματικούς των βατραχανθρώπων απεχώρησαν πρώτοι. Το Ραντάρ του Κορμακίτη εγκαταλήφθει και αυτό ταχέως από το προσωπικό του αφού ανετινάχθει και το προσωπικό εκκινήθει προς την Λευκωσία και εν συνεχεία στην Λεμεσό. Στο ραντάρ του Αποστόλου Ανδρέα χάρις στον πατριωτισμό και την ψυχραιμία του επικεφαλής Έλληνος Σημαιοφόρου, αφού με κίνδυνο να αποκοπούν από τους Τούρκους έδιναν συνεχώς αναφορές, και απέκρουαν αεροπορικές επιθέσεις, μη έχοντες δε καμμία επαφή με το επιτελείο, τελικώς ανετίναξαν τις εγκαταστάσεις των και το Ραντάρ, και συντεταγμένοι και ετοιμοπόλεμοι με τρία αυτοκίνητα που επέταξαν εκκινήθησαν προς την Αμμόχωστο. Περνώντας έξω από την εγκαταλελειμένη ΝΒΧ ο Σημαιοφόρος σταμάτησε, πήγε μέσα, υπέστειλε την σημαία, και την πήρε μαζί του. Εν συνεχεία κινήθηκαν σε δύσβατους δρόμους και έφθασαν στην Αγία Νάπα με όλο το φορητό οπλισμό τους αποφεύγοντας να περάσουν μέσα από τις Αγγλικές βάσεις. Αυτά χάρις στις εξαίρετες πολεμικές αρετές, και τον πατριωτισμό του Σημαιοφόρου.

Έφυγα από το ΓΕΝ απογοητευμένος με τις εξελίξεις, και ζήτησα 10 ημέρες άδεια, την οποίαν μου την δώσανε αμέσως.

 

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Στο διάστημα αυτό ξεκουράστηκα πραγματικά, βοήθησα την Λίλυ να οργανώσουμε την ζωή μας στα Πατήσια, και εκτελώνισα το αυτοκίνητό μου και του έβαλα Ελληνικές πινακίδες. Στις 25 Αυγούστου που έληξε η άδειά μου παρουσιάστηκα στο ΓΕΝ, πιστεύοντας ότι θα έπαιρνα φύλλο πορείας για το ΣΦΕΝΔΟΝΗ. Μου είπαν ότι με εντολή του Υπουργού, είχαν ακυρωθεί οι προηγούμενες τοποθετήσεις, και ότι θα ‘έβγαιναν’ καινούργιες. Γύρισα σπίτι απογοητευμένος. Ξαναπήγα στο ΓΕΝ στις 27 του μηνός, αφού με είχαν ειδοποιήσει ότι είχαν υπογραφεί οι νέες τοποθετήσεις. Αντί να με τοποθετήσουν κυβερνήτη αντιτορπιλλικού, ο Αβέρωφ με τοποθετούσε στο γραφείο συνδέσμων του ΝΑΤΟ στο ΓΕΕΘΑ. Μία θέσις τελείως ‘νεκρή’ διότι ήδη από τριημέρου η Ελλάς είχε αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Έμπαινα δηλαδή στο ‘ψυγείο’. Την επομένη πήγα στο ΓΕΕΘΑ στο καινούργιο μου γραφείο όπου θα αντικαθιστούσα τον αντιπλοίαρχο Περισσάκη (μία τάξις αρχαιότερός μου), που ήταν πλέον όψιμος ‘αντιστασιακός’ και ήταν στα μέσα και στα έξω. ( Αποστρατεύτηκε μετά μερικά χρόνια ως υποναύαρχος και ο Αβέρωφ τον είχε κάνει Νομάρχη Κερκύρας). Δεν είχε να μου παραδώσει τίποτα διότι το γραφείο ήταν νεκρό, αλλά μόνο αρχεία παρελθόντων ετών. Προϊστάμενός του ήταν ένας συνταγματάρχης, που δήλωνε και αυτός ‘αντιστασιακός’ και περίμενε να μετατεθεί και αυτός σε άλλη θέση. Το γραφείο υπαγόταν στον υποστράτηγο Πολίτη, συμμαθητή μου στην ΣΕΘΑ, ο οποίος όπως και οι άλλοι αξιωματικοί του Σ.Ξ. ήταν υπέρμαχοι της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου. Παρουσιάστηκα και σε αυτόν. Άρχισε τις τυπικότητες. » καλώς ήλθατε κύριε αντιπλοίαρχε κλπ.» δεν μου είπε καν να καθήσω. Νευρίασα, διότι άρχισε να μου αναπτύσσει, και τα…. καλά της μεταπολίτευσης, και δεν κρατήθηκα.» Ρε Πολίτη, του λέω, τι είναι αυτά που μου λές. Εσύ δεν ήσουν που πρίν τρία χρόνια φώναζες υπέρ της 21ης Απριλίου. Πήγαινε να τα πείς σε κανένα άλλο αυτά». Εξεπλάγει δεν μου απάντησε,  έφυγα από το γραφείο του, και δεν ξαναπάτησα σε αυτό. Βγαίνοντας στον διάδρομο έρχομαι πρόσωπο με πρόσωπο με τον Ντενίση, που περιφερόταν στο ΓΕΕΘΑ, για λόγους που δεν γνωρίζω, αλλά υποπτεύομαι. Εκείνη την εποχή πλήθος αξιωματικών περιεφέρετο στο ΓΕΕΘΑ δηλώνοντες αντιστασιακοί. Ε, Παπαγιάννη, μου λέει,  περιμένατε να φύγω από το νησί για να ‘σκοτώσετε’ τον Μακάριο, και συνωμοτούσατε εναντίον μου με τον Επιτελάρχη μου τον Παπαδάκη. Του απαντώ. Και γιατί δεν ρωτάτε, τον φίλο σας, τον Μπονάνο (ΑΓΕΕΘΑ) που σας είχε τοποθετήσει αρχηγό ΓΕΕΦ να σας πεί την αλήθεια; Με δικές του διαταγές κινηθήκαμε. Δεν απάντησε και μπήκε σε ένα γραφείο.

Μετά δύο ημέρες από το ΓΕΝ με εντολή του Υπουργού όπως μου είπαν μου ζήτησαν να υποβάλω αναφορά για την συμμετοχή μου στην κίνηση κατά του Μακαρίου (ακόμα δεν το ονόμαζαν πραξικόπημα).  Τους υπέβαλα αυθημερόν την αναφορά μου στην οποία παραδεχόμουν την συμμετοχή μου, και σημείωνα ότι δεν έκανα τίποτα άλλο παρά να εκτελέσω τις διαταγές που είχαν έλθει από το ΓΕΕΘΑ.

Στις 4 Σεπτεμβρίου πήγα στο γραφείο μου, και επρόκειτο να υπογράψω τα πρωτόκολλα παραδώσεως και παραλαβής με τον Περισσάκη. Μόλις με είδε ο Περισσάκης μου λέει. Γιατί ήλθες ; Του απαντώ. Γιατί ρε Ηλία, δεν έπρεπε να έλθω;  Μου δείχνει την εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΗ που είχε στο γραφείο του. Πρωτοσέλιδος οκτάστηλος τίτλος με φωτογραφία μου έλεγε ότι ο Αβέρωφ με τιμωρούσε με τρίμηνη αργία δια προσκαίρου πράξεως, για την συμμετοχή μου στο «πραξικόπημα» κατά του Μακαρίου, και βέβαια το ρεπορτάζ είχε και τις σχετικές σάλτσες, για τον πρώτο ‘χουντικό’ που τιμωρείται, για τις εκκαθαρίσεις που θα ακολουθήσουν, για δικαστήρια που θα μας…πάνε κλπ. Πήγα αμέσως στο ΓΕΝ στον διευθυντή προσωπικού αρχιπλοίαρχο Σταμούλη, και του λέω. Από πότε οι αξιωματικοί μαθαίνουν τις ποινές τους από τις εφημερίδες, χωρίς να τους έχει κοινοποιηθεί τίποτα;  Άρχισε να μου δικαιολογήται και να μου λέει ότι το γραφείο του Αβέρωφ το έδωσε στην δημοσιότηττα, και μου έδωσε το έγγραφο με την ποινή μου που την υπέγραφε ο ίδιος, ως ο αρμόδιος αξιωματικός. ( Πριν ένα χρόνο μου είχε στείλη την ευαρέσκεια του ΓΕΝ και το προσωπικό γράμμα του με ευχαριστίες για την παραμονή του στην Κύπρο). Έφυγα αηδιασμένος με την όλη κατάσταση, πήγα σπίτι έβγαλα την στολή μου, φόρεσα πολιτικά ρούχα και έφυγα με το αυτοκίνητό μου για την Αργολίδα στο πατρικό σπίτι του πεθερού μου όπου ήδη είχαν πάει η Λίλυ με τον Παναγιώτη. Στον δρόμο από το ραδιόφωνο άκουσα μία δήλωση του Αβέρωφ, που προσπαθούσε να γλυκάνει το χάπι λέγοντας ότι η τιμωρία μου δεν έχει σχέση, με έναρξη εκκαθαρίσεων αξιωματικών, και ότι αναγκάστηκε να με τιμωρήσει παρά του ότι είμαι εξαίρετος αξιωματικός. Προφανώς η δήλωση έγινε εξ αιτίας αντιδράσεων αξιωματικών που με εγνώριζαν, και περισσότερο συναδέλφων μου που είχαν υπηρετήσει μαζί μου στην Κύπρο, και εγνώριζαν την δράση μου.

Στο σπίτι του πεθερού μου καθίσαμε μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου, και βρήκα την ευκαιρία να τακτοποιήσω και να συμπληρώσω τις πολεμικές εκθέσεις και τις προτάσεις μου για ηθικές αμοιβές για κάθε Ελλαδίτη της ΝΔΚ (αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, και ναύτες), τις οποίες παρέδωσα στο αρμόδιο γραφείο του ΓΕΝ στις 12 Σεπτεμβρίου.

Τον Οκτώβριο, επίσης, ο ταξίαρχος Δ. Ιωαννίδης  με ειδοποίησε να πάω να συναντήσω τον δικηγόρο του Γιώργο Αλφαντάκη ο οποίος θα αναλάμβανε και τις νομικές περιπτώσεις των αξιωματικών που εμπλέκονταν στο θέμα της Κύπρου.  Πήγα και τον είδα, μου έδειξε το υλικό που είχε μαζέψει για την Κύπρο, και τότε πολλά από τα ερωτήματα που είχαμε όταν είμαστε εκεί άρχισαν να βρίσκουν απάντηση. Τα υποβρύχια που πήγαιναν στην Κύπρο σύμφωνα με τα υπάρχοντα σχέδια τα είχε ανακαλέσει ο Αραπάκης «διότι κινδύνευε η ….. Ρόδος» !!! Τα αεροσκάφη που επρόκειτο να απογειωθούν από την Σούδα για να μας βοηθήσουν, τα σταμάτησε ο ΑΓΕΑ Παπανικολάου, διότι φοβόταν επίθεση της ….Βουλγαρίας !!! Ένα Φέρρυ μπωτ με πεζοναύτες και κυπρίους εθελοντές (1.000 άτομα) ο Μπονάνος το γύρισε πίσω διότι κινδύνευαν τα νησιά του ..Αιγαίου. Ο αρχηγός της ΚΥΠ υποστράτηγος Σταθόπουλος με τον οποίον είχα συνυπηρετήσει στην Άγκυρα (υπέρμαχος της 21ης Απριλίου και φίλος του Παπαδόπουλου) έλεγε ότι οι Βούλγαροι έχουν συγκεντρώσει μεραρχίες !! στα σύνορα για να μας επιτεθούν. Τον διέψευσε αργότερα ο τότε στρατιωτικός ακόλουθος στην Σόφια. Επίσης μου ωμίλησε για πληροφορίες που είχε, σχετικά με μία συνάντηση που είχαν στο Παρίσι τον Ιούνιο του 1974 οι Καραμανλής, Μακάριος, και Ετσεβίτ, καθώς και μία άλλη στην Ρώμη την ίδια περίοδο ο Ετσεβίτ με τον Αβέρωφ και τον Κληρίδη, όπου εκτιμώ ότι και καταρτίστηκε το σενάριο ανατροπής της τότε Ελληνικής Κυβερνήσεως, με άξονα την ανατροπή του Μακαρίου, το οποίο σερβιρίστηκε επιτυχώς δια εκτέλεση στον Ιωαννίδη, και στο οποίο συμβάλαμε εν αγνοία μας όλοι εμείς που τώρα βρισκόμεθα υπό διωγμόν. Τότε μου ελύθει και η απορία πως η 6η τεθωρακισμένη Μεραρχία των Τούρκων εκκινήθει στην Μερσίνα 5 ημέρες προ της εκδηλώσεως του εγχειρήματος ανατροπής του Μακαρίου. Όλα φαίνεται ήταν προσχεδιασμένα, και εμείς είμαστε τα πιόνια που έπαιξαν το παιχνίδι των αδιστάκτων πολιτικών.  Λέγεται ότι είχαν συμφωνήσει να πάρουν οι Τούρκοι ένα μικρό κομμάτι μόνο αλλά οι Τούρκοι ως συνήθως αθέτησαν την συμφωνία, άρπαξαν την ευκαιρία από τα μαλλιά και πήραν αυτό που ήθελαν και είχαν σχεδιάσει από το 1963. Ο Αλφαντάκης με μηνυτήρια αναφορά του προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κατήγγειλε την τότε στρατιωτική ηγεσία και τους υπολοίπους για εσχάτη προδοσία, πράγμα που ταρακούνησε την τότε πολιτική ηγεσία, η οποία σταμάτησε κάθε αναφορά στο Κυπριακό.

Ο Αβέρωφ έστελνε κάθε ημέρα αστυνομικούς και υπαλλήλους της ΚΥΠ να παρακολουθούν εμένα και συναδέλφους μου.  Ορισμένους από αυτούς που μας παρακολουθούσαν τους γνωρίζαμε και πολλές φορές τους καλούσαμε και σε συζητήσεις μας και τους κερνούσαμε καφέ.

Τον Νοέμβριο έγιναν εκλογές και ο Καραμανλής τις κέρδισε με μεγάλη πλειοψηφία. Στα μέσα Δεκεμβρίου έγινε και δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Δεν επέτρεψαν στον Κωνσταντίνο να έλθει στην Ελλάδα, για να αγωνιστεί υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας.  Όλα τα κόμματα, προεξάρχοντος του Καραμανλή έλαβαν θέση κατά του Βασιλέως, και βέβαια χωρίς αντίπαλο επεκράτησαν στο δημοψήφισμα, μετά από μία εμετική, εναντίον του Βασιλέως, προεκλογική εκστρατεία που κάνανε. Παρόλα αυτά ένα 35% του λαού ψήφισε υπέρ του Βασιλέως. Ο Καραμανλής ο οποίος, ότι είχε γίνει το ώφειλε στην εύνοια του Παλατιού, που τον είχε ορίσει αυθαίρετα πρωθυπουργό μετά τον θάνατο του Παπάγου, απέδειξε την ορθότητα του λεγομένου » Ουδείς χειρότερος εχθρός, από του ευεργετηθέντος» από την ομιλία του μετά το δημοψήφισμα όπου χαρακτήρισε τον Βασιλικό θεσμό ως το «καρκίνωμα» της Ελλάδος. Αυτά κάνουν οι πολιτικοί…..  Μετά το δημοψήφισμα άλλαξε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ανέλαβε ο Κ. Τσάτσος. Άλλαξαν επίσης οι αρχηγοί ΓΕΕΘΑ, ΓΕΣ, ΓΕΝ και ΓΕΑ, και στην θέση τους τοποθετήθηκαν απόστρατοι που επανήλθαν στην ενέργεια και ήταν μακρυά από τις Ε.Δ. το λιγώτερο 7 χρόνια. Όλοι οι αποχωρήσαντες στηλοβάτες του στρατιωτικού καθεστώτος, που είχαν τοποθετηθεί στα αξιώματά τους από τον Ιωαννίδη, έφυγαν με πλήρεις τιμές και δόξες, ως ‘επίτιμοι’ αρχηγοί, ο δε αντιστράτηγος Γκιζίκης (ο μόνος που ανέλαβε τις ευθύνες του για τα γεγονότα της Κύπρου), μέχρι τον θάνατόν του μετά 20 περίπου χρόνια απολάμβανε τις ηθικές και υλικές αμοιβές ενός πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας. Ολόκληρο το μένος των πολιτικών είχε ξεσπάσει σε εμάς τους ‘μικρούς’, ενώ οι προϊστάμενοί μας που μας διέταξαν να κάνουμε ότι κάναμε, δεν ενοχλήθηκαν.

Στις 5 Δεκεμβρίου έληξε η ποινή που μου είχε επιβληθεί, και στις 7 Δεκεμβρίου ( διότι 6 Δεκεμβρίου ήταν αργία στο Ναυτικό) παρουσιάστηκα στο ΓΕΕΘΑ για να αναλάβω πάλι υπηρεσία στο γραφείο ΝΑΤΟ. Μου είπαν ότι σύμφωνα με τον νόμο (και αυτό ήταν αλήθεια) έπρεπε να μετατεθώ σε άλλη υπηρεσία, και μου έδωσαν φύλλο πορείας για το ΓΕΝ. Πήγα στο Β’ κλάδο του ΓΕΝ, όπου ο πλοίαρχος Καρακίτσος που είχε αντικαταστήσει τον Σταμούλη μου είπε ότι δεν έχουν ακόμα αποφασίσει που θα τοποθετηθώ, και προς το παρόν ανήκω στην δύναμη του ΓΕΝ. Να πάω σπίτι μου και θα μου τηλεφωνήσουν, όταν γίνει η νέα τοποθέτησις να πάω στην νέα μου υπηρεσία. Έφυγα από το ΓΕΝ και γύρισα στο σπίτι μου. Δεν φανταζόμουν εκείνη την στιγμή ότι ήταν η τελευταία φορά που φόραγα την στολή του αξιωματικού. Και αυτό διότι η κυβέρνησις για να μας καθησυχάσει άφηνε να διαρρεύσει, ότι μετά το δημοψήφισμα, και σε μικρό χρονικό διάστημα, θα γυρνούσαμε στις υπηρεσίες μας, χωρίς άλλες κυρώσεις. Αυτό μου είχε πεί και προσωπικά και ο γραμματέας του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Τσάτσου, ο Κ. Βασιλειάδης.

Αλλά δυστυχώς όλοι μας κορόιδευαν. Στην ουσία προετοίμαζαν την αποστρατεία μας από τις Ε.Δ. και έψαχναν να βρουν αφορμή για αυτήν. Δεν μπορούσαμε να εργασθούμε σε οιανδήποτε δουλειά γιατί νομικά δεν είμασταν απόστρατοι.

Πέρασαν έτσι τρείς ολόκληροι μήνες, και στις 12 Μαρτίου του 1975, μερικές ημέρες πρίν γίνουν οι ετήσιες κρίσεις των αξιωματικών, το βράδυ συνέλαβαν περί τους 30 αξιωματικούς, διότι…. θα εκδήλωναν πραξικόπημα για ανατροπή της Κυβερνήσεως, και τους φυλάκισαν στην ΕΣΑ, όπου άρχισαν να τους ανακρίνουν για να μάθουν λεπτομέρειες για το επικείμενο πραξικόπημα.

Οι δημοσιογράφοι το ονόμασαν ‘πραξικόπημα της πυζάμας».

Βέβαια στην τραγικότητα των στιγμών υπήρχε και ιλαρότης. Συνέλαβαν τον υποστράτηγο Παπαδάκη (πρώην επιτελάρχη στην Κύπρο), ο οποίος δεν είχε καμμία σχέση με την ομάδα της ‘πυζάμας’, όπως και τον πρώην διοικητή της ΕΛΔΥΚ συνταγματάρχη Κονδύλη, που εργαζόταν ήδη κρυφά στα SUPER MARKET του Σκλαβενίτη, και τον….αντισυνταγματάρχη…..Παπαγιάνη! στο σπίτι του σε ένα χωριό της Κρήτης. Πιθανόν ο τελευταίος να συνελήφθη αντί εμού (αν και ουδεμία συμμετοχή στην υποτιθέμενη συνωμοσία της “πυζάμας” είχα, αν δεχτούμε ότι υπήρξε ποτέ ομάς της “πυζάμας”).  Εγώ βέβαια από την επομένη που έμαθα για τις συλλήψεις περίμενα ανά πάσα στιγμή να κτυπήσει η πόρτα του σπιτιού για να με συλλάβουν. Όταν μετά τρείς ημέρες αντελήφθησαν το λάθος τους άφησαν τον αντισυνταγματάρχη ελεύθερο αλλά δεν με συνέλαβαν, διότι ήδη είχε βρεθεί η δικαιολογία για τις αποστρατείες μας. Με αφορμή το δήθεν πραξικόπημα το απόγευμα της 15ης Μαρτίου  1975 ακούσαμε από την τηλεόραση ότι αποστρατεύτηκαν 220 αξιωματικοί, εκ των οποίων 40 περίπου από το Ναυτικό μεταξύ των οποίων και εγώ, καθώς και οι αξιωματικοί μου στην Κύπρο, Παπαργύρης, Ντάνος, και Ταβλαρίδης, που είχαν εξαίρετο πολεμική δράση κατά των Τούρκων και φυσικά ουδεμία συμμετοχή στην … συνωμοσία της “πυζάμας”!  Μας αποστράτευσαν με έκτακτες κρίσεις και μάλιστα με τον βαθμό που φέραμε την ημέρα της αποστρατείας μας.

Την επομένη 16 Μαρτίου 1975, πήγαμε με πολιτικά πλέον στο ΓΕΝ, όπου παραδώσαμε τις στρατιωτικές ταυτότητές μας, τα βιβλιάρια νοσηλείας, και μας έδωσαν όλα τα σχετικά ‘χαρτιά’ για να βγάλουμε πολιτικές ταυτότητες, καθώς και τα ‘φύλλα πορείας ‘ για το ….σπίτι μας. Τουλάχιστον μας είχαν εγγράψει στα στελέχη της εφεδρείας του Π.Ν.

Εκείνη την εποχή, πήγα στον εφοπλιστή Ποταμιάνο που τον ήξερα από παλαιότερα, και εθεωρείτο  αντιμακαριακός και φίλος του Γρίβα, για να του ζητήσω να εργαστώ στην ναυτιλιακή εταιρεία του, διότι αμέσως μετά την αποστρατεία μου είχα πάρει από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας το δίπλωμα Πρώτου Πλοιάρχου Εμπορικού Ναυτικού, που το εδικαιούμην βάσει του βαθμού μου και της θαλασσίας υπηρεσίας που είχα στο πολεμικό Ναυτικό. Με δέχτηκε λίαν φιλικά και μου είπε ότι θα με προσλάβει στην εταιρεία του. Μετά δύο ημέρες πήγα στην εταιρεία του και με έβαλε σε ένα γραφείο δίπλα στο δικό του όπου άρχισα να ενημερώνομαι για την νέα μου δουλειά. Μετά μερικές ημέρες πήγαμε μαζί στα Ναυπηγεία Ελευσίνος όπου δεξαμενιζόταν ένα πλοίο της εταιρείας, για παρακολούθηση των εργασιών. Μετά τρείς ημέρες που το πλοίο θα ‘έβγαινε’ από τα Ναυπηγεία, του ζήτησα να πάω να παρακολουθήσω τον αποδεξαμενισμό. Μου αρνήθηκε και μου είπε διστακτικά ότι καλό θα ήταν να μη έβγαινα από το γραφείο μου.  Μου είπε τελικά να έρχομαι στο γραφείο, αλλά να αποφεύγω να κυκλοφορώ έξω στον Πειραιά, και μελλοντικά που και που θα μου ανέθετε και καμμία εργασία. Έφυγα.  Πολύ αργότερα μου είπε ότι ο Αβέρωφ του ζήτησε να με απολύσει, απειλώντας τον…. Ο Αβέρωφ εξακολουθούσε να μας παρακολουθεί, και να μας κυνηγάει.  Αν και δεν στήριξα τους ‘συνταγματάρχες” και μάλιστα κινήθηκα και εναντίον τους τον Δεκέμβριο του 1967 (γεγονός για το οποίο θα μπορούσαν να με είχαν αποστρατεύσει), θυμήθηκα τον Παπαδόπουλο, ο οποίος φρόντισε ο ίδιος να βρούν δουλειά αρκετοί “αντιχουντικοί” αξιωματικοί που ο ίδιος απεστράτευσε επί επταετίας, για να μη έχουν πρόβλημα επιβιώσεως. Βέβαια δεν πρέπει να λησμονούμε και το γεγονός ότι υπήρξαν και διώξεις αξιόλογων συναδέλφων μου επί επταετίας, οι οποίοι είχαν την ατυχία να χαρακτηρισθούν επικίνδυνοι για το καθεστώς.

Γύρω στις 20 Ιουλίου έμαθα ότι με ζητούσε ο ανακριτής του Ναυτοδικείου για να μου ‘πάρει’ κατάθεση για τα γεγονότα της Κύπρου. Τον πήρα τηλέφωνο και μου όρισε την ημέρα που ήθελε να πάω. Πήγα στο Πειραιά, έχοντας κατά νουν ότι πιθανόν να με προφυλάκιζε μετά την κατάθεσή μου, διότι τότε η «δημοκρατική κυβέρνησις» είχε αρχίσει μία ‘εργολαβία’ ανακρίσεων εναντίον αξιωματικών τους οποίους εν συνεχεία προφυλάκιζε μέχρι την δίκη των, και οι οποίοι στην πλειονότητά τους αθωόνοντο στις δίκες που ακολουθούσαν. Του έδωσα πλήρη, αληθή, και εμπεριστατομένη κατάθεση για τα γεγονότα, και επέμενα να γραφεί στα πρακτικά η συμπεριφορά και οι ενέργειες των Παπαδάκη, Κανδαλέπα, και Τσαταλού, αναφέροντας και την διακοπή της ΕΔΕ που είχα διατάξει.  Αυτά διότι πλέον ο ανακριτής με τις επίσημες καταγγελίες μου, θα έπρεπε να κινήσει την πρέπουσα διαδικασία. Με είχε ερωτήσει για τις κατηγορίες εναντίον μου, ‘περί λεηλασιών’ και του είπα ότι όποιος έχει αποδείξεις για αυτές να έλθει να τις καταθέσει. Μου είπε ότι για τα χρήματα που είχα παραδώσει στον ΑΓΕΕΦ, ότι ο Αζίνας δήλωσε ότι δεν ήταν δικά του, και ότι τα έβαλε μέσω εμού η ΚΥΠ στο σπίτι του, για να τον ενοχοποιήσει, για παράβαση του Κυπριακού νόμου περί συναλλάγματος. Ωραία του λέγω τότε να μου τα δώσουν πίσω, ώστε να λύσω και το οικονομικό μου πρόβλημα. (Αργότερα έμαθα ότι ο Αζίνας παρέλαβε τα χρήματά του). Τελείωσα την κατάθεσή μου, και μου είπε να περιμένω για να συνεννοηθεί με τον Επίτροπο του Ναυτοδικείου. Περίμενα ότι θα επέστρεφε με την Ναυτική αστυνομία για να με οδηγήσουν στην Ψυτάλλεια που ήταν οι φυλακές του Ναυτικού, ή στο τμήμα μεταγωγών για μεταφορά στον Κορυδαλλό. Επανήλθε μετά 10 λεπτά και μου είπε. «Μπορείτε να φύγετε κύριε αντιπλοίαρχε, εάν σας ξαναχρειαστούμε θα σας φωνάξουμε». Έφυγα και πήγα στην οικογένειά μου στο σπίτι του πεθερού μου στην Αργολίδα.  Λίγες ημέρες αργότερα , με εκκάλεσε ο ανακριτής του πρωτοδικείου Ναυπλίου, για κατάθεση, διότι σε ένα πηγάδι της Επιδαύρου είχαν βρεθεί κάτι παλαιά όπλα (πιθανώς από την εποχή του συμμοριτοπολέμου) και κάποιος ηλίθιος δημοσιογράφος του Ναυπλίου έγγραψε ότι τα όπλα αυτά μάλλον τα ‘είχα κρύψει’ εγώ. Του έδωσα κατάθεση, κατάλαβε ο άνθρωπος ότι ουδεμία σχέση είχα, και έκλεισε την υπόθεση. Ο τοπικός χωροφύλακας μου είπε συγκεκαλυμμένα ότι έχει εντολή από το ΓΕΕΘΑ να με παρακολουθεί και να αναφέρει οποιανδήποτε ύποπτη κίνησή μου.

Με την επιστροφή μου στην Αθήνα, πολλοί δημοσιογράφοι, ήλθαν σε επαφή μαζί μου, για να πάρουν από πρώτο χέρι στοιχεία για το Κυπριακό, και να γράψουν βιβλία ή ρεπορτάζ για το θέμα. Οι πρώτοι που έγραψαν βιβλία βασιζόμενοι και στις δικές μου μαρτυρίες ήταν ο Τάκης Θεοδωρακόπουλος που έγραψε στην Αγγλική το «The Greek upheaval» που εκδόθηκε στην Νέα Υόρκη, και ο Κύπριος Σπύρος Παπαγεωργίου που έχει ασχοληθεί ευρέως με το Κυπριακό, και τα οποία, αν και ανακριβή σε ορισμένα σημεία τους, ήταν και μία πρώτη δικαίωσις μου, από τις πολλές που ακολούθησαν. Βεβαίως υπήρχαν και δημοσιογράφοι, που ακολουθώντας τις κυβερνητικές εντολές «έριχναν» την λάσπη τους στην δράση μας φθάσαντες στο σημείο να γράψουν, ότι….οι εφεδρικοί του Μακαρίου μόνο πολέμησαν τους Τούρκους και όχι εμείς. Μόνο που δεν έγραψαν πως σκοτώθηκαν τόσοι Ελλαδίτες στην Κύπρο. Ντροπή για αυτούς που τους έβαλαν να γράψουν τέτοια πράγματα.

Συνήντησα και τους Ντάνο και Ταβλαρίδη που είχαν αποστρατευθεί και οι δύο, και μου είπαν πολλές πληροφορίες. Είχαν επιστρέψει από την Κύπρο στις αρχές του περασμένου Σεπτεμβρίου (1974) μαζί με τους Παπαδάκη, Κανδαλέπα και Τσαταλό, και οι τρείς αυτοί ‘κύριοι’ με το που ήλθαν στην Ελλάδα πήγαν κατευθείαν στο γραφείο του Αβέρωφ, καταγγέλοντας όλους όσους είχαν πολεμήσει τους Τούρκους στην Κύπρο ως ‘χουντικούς’ προφανώς για να σώσουν το τομάρι τους από τις (…..) ενέργειές τους κατά την εισβολή των Τούρκων, και ο Αβέρωφ άδραξε την ευκαιρία για να τιμωρήσει τους ‘χουντικούς’. Επί μία εβδομάδα μπαινόβγαιναν στο γραφείο του Αβέρωφ καταγγέλοντες τους πάντας, και παρουσιαζόμενοι ως οι ‘αντιστασιακοί’ της Κύπρου. Έτσι εξηγείται και η τιμωρία μου στις 5 Σεπτεμβρίου 1974. Ο Αβέρωφ τους είχε τοποθετήσει σε περίοπτες θέσεις του ΓΕΝ, τον δε Τσαταλό τον είχε τοποθετήσει υπασπιστή του νέου ΑΓΕΝ.

Ο Ντάνος με τον Ταβλαρίδη που και αυτοί είχαν ήδη βγάλει φυλλάδια και διπλώματα εμπορικού ναυτικού, είχαν “μπαρκάρει” για να μπορέσουν να ζήσουν. Ο Ντάνος μου ανέφερε ότι φεύγοντας από την Κύπρο, Μακαριακοί τον πυροβόλησαν για να τον σκοτώσουν ενώ ανέβαινε την σκάλα του πλοίου. Έδωσα όσο μπορούσα θάρρος στους δύο αυτούς πολύ καλούς αξιωματικούς, και τους είπα ότι πάντα θα είμαι ‘κοντά’ τους. Δυστυχώς δεν μπορούσα να κάνω κάτι παραπάνω.

Εν τω μεταξύ ο Παπαδάκης και οι “συνεργοί” του συνέχιζαν τις καταγγελίες τους εναντίον των περισσοτέρων υπαξιωματικών της Κύπρου, και ιδίως εναντίον ορισμένων με εξαίρετη πολεμική δράση, με σκοπό να τους σπιλώσουν, και τυχόν καταθέσεις των εναντίων τους για (…..)που είχαν επιδείξει να μη ληφθεί σοβαρά υπόψιν, διότι ήσαν ‘χουντικοί’. (…..). Τι τους έφταιγαν οι υπαξιωματικοί εάν αυτοί δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων.

Άρχισε λοιπόν ο Αβέρωφ ανακριτικά συμβούλια κατά των υπαξιωματικών, και σε διάστημα ενός έτους είχε αποστρατεύσει το 85% των υπαξιωματικών που ήταν μαζί μου στην Κύπρο.  Διεσώθη ο αρχικελευστής Γαλιατσός (αυτός που παρέμεινε και πολέμησε στην εγκλωβισμένη από τους Τούρκους Κυρήνεια), διότι τότε το σκάνδαλο θα ήταν μεγάλο, αλλά τον τοποθέτησαν σε μία νεκρή υπηρεσία στην Σούδα, και τον αποστράτευσαν μετά ένα χρόνο. (…..). Έτσι συμπεριφέρθηκαν στον ‘ήρωα’ της Κυρηνείας.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, με ανακούφιση για εμένα και την οικογένειά μου, μπορώ να πώ, έμαθα ότι με απόφαση της Βουλής κατόπιν εισηγήσεως του Καραμανλή, ανεστάλη επ’ αόριστον για …εθνικούς λόγους πάσα ποινική δίωξις αφορώσα στο Κυπριακό. Προφανώς φοβόταν μήπως βγούν στην φόρα οι ενέργειές του επί του θέματος.

Ο Παπανδρέου που δεν είχε καθόλου εμπλακεί στο Κυπριακό, επέμενε στο άνοιγμα του «Φακέλλου της Κύπρου», αλλά όταν τον …άνοιξε μετά 10 χρόνια πάλι …κλειστός έμεινε.

Τον Οκτώβριο, μου απεστάλει κλήσις «κατηγορουμένου» για τα Κυπριακά σε δίκη που θα άρχιζε μετά δέκα ημέρες στο Ναυτοδικείο. Ειδοποίησα τον  δικηγόρο Γεώργιο Αλφαντάκη ο οποίος ανέλαβε την υπεράσπισή μου και ο οποίος πήρε την δικογραφία από το Ναυτοδικείο, και αφού την διάβασε μου είπε ότι είναι τόσο διάτρητες οι κατηγορίες, που δεν μπορούν να σταθούν.  Επί πλέον μου είπε ότι συγκέντρωσε όλα τα στοιχεία που έχει, και θα τα βγάλει όλα στην φόρα. Ο Αβέρωφ όταν έμαθε για τα στοιχεία μας, έδωσε εντολή να σταματήσει η διαδικασία, και να ανασταλεί η δίωξη.  Έτσι μετά μερικές ημέρες έλαβα νέα ειδοποίηση του Ναυτοδικείου ότι η δίκη αναβάλλεται επ ‘ αόριστον (ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ ΠΟΤΕ!).  Έτσι δεν κατέληξα στις φυλακές !!

Μετά από όλη αυτή την ταραγμένη περίοδο κατάφερα σταδιακά να αποκτήσω και εγώ πλέον μία ήσυχη ζωή ως πολίτης.

Όλα τα παραπάνω γεγονότα με έκαναν να μισήσω την Νέα Δημοκρατία, τους ηγέτες της και την Κεντροδεξιά παράταξη για το υπόλοιπο της ζωής μου.  Δεν ακολούθησα την “επανάσταση της 21ης Απριλίου” και ήλθα σε υπηρεσιακή σύγκρουση με πολλούς που δήλωσαν “επαναστατικοί” και με την ίδια την “επανάσταση” τον Δεκέμβριο του 67 όταν εστήριξα τον Βασιλέα και παρολίγον να αποστρατευθώ (εάν αυτό συνέβαινε τότε, τώρα θα χαρακτηριζόμουν ως  ….. “αντιστασιακός”!!!).  Όμως με το μένος ορισμένων πολιτικών και του τύπου εναντίων μας ( με αποκαλούν “συνεργάτη των Απριλιανών”) και τις συνεχείς διώξεις από τον Αύγουστο του 74 και μετά,  φθάσαμε σχεδόν στο σημείο  να αναπολούμε τις ημέρες της “χούντας”!  Αποδέχομαι ότι ίσως ήταν προσωπικό και πολιτικό σφάλμα ότι εστήριξα τον ταξίαρχο Δ. Ιωαννίδη στην “κίνηση” (ή “πραξικόπημα”), και μόνον αυτήν, κατά του Μακαρίου, ατυχές συμβάν με καταστροφική κατάληξη που πολλά δεινά έφερε εις τον τόπον.  Η Κύπρος όμως δεν χάθηκε την 15η Ιουλίου αλλά την 15η Αυγούστου…..

 

Ο “ΦΑΚΕΛΟΣ” ΚΑΙ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ 1985-1988

 

Ένα γεγονός που σχετίζεται με τα ‘Κυπριακά’ ήταν το άνοιγμα (θάψιμο) του «Φακέλου της Κύπρου» σε εξεταστική επιτροπή της βουλής το 1985 στην οποία βεβαίως εκλήθην να καταθέσω.  Σε παρατηρήσεις ενός βουλευτή για ενέργειες υφισταμένων μου του απάντησα » ότι αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη για πράξεις υφισταμένων μου, διότι ουδείς θα διενοείτο να πράξει κάτι χωρίς να το γνωρίζω, και να συγκατατεθώ. Η διοίκησις που εξασκούσα ήταν πλήρης χωρίς να επιτρέπω κενά».  Όλοι μείνανε άφωνοι, και μερικοί μάλιστα ψιθύρισαν κάτι σαν «συγχαρητήρια». Αυτό, επειδή εκείνες τις ημέρες είχε εκδοθεί ένα βιβλίο του στρατηγού Μπονάνου, που ήταν αρχηγός ΓΕΕΘΑ το καλοκαίρι του 1974, και είχε διατάξει την ενέργεια κατά του Μακαρίου, αλλά και όλες τις ύποπτες κινήσεις που ακολούθησαν στον πόλεμο, που έλεγε λίγο πολύ ότι όλα έγιναν εν αγνοία του από κατώτερους αξιωματικούς!!! Αυτός ούτε είχε δεί ούτε είχε ακούσει τίποτα !!!

Επειδή είχε καταθέσει και ο Παπαδάκης και είχε επαναλάβει τις κατηγορίες του εναντίον μου  ζήτησα να εξετασθώ κατ’ αντιπαράσταση μαζί του πράγμα που εγένετο.  Περιέγραψα στους Βουλευτάς τις ενέργειες τις δικές του  καθώς και τις αντίστοιχες των Κανδαλέπα και Τσαταλού. Οι δύο τελευταίοι έχοντες πολιτικές συνδέσεις με υπουργούς ήταν ακόμη στην ενέργεια, ενώ ο Παπαδάκης είχε αποστρατευθεί με το στίγμα του δειλού από το Ναυτικό.  Ο Παπαδάκης ερωτήθηκε εάν είχε περατωθεί η ΕΔΕ που είχα διατάξει. Απήντησε ‘Μάλιστα περατώθηκε από τον πλοίαρχο Παππά το 1977’.  Ένας βουλευτής ερώτησε. ‘Τρία χρόνια για μία διοικητική εξέταση’ ? Του απήντησε ότι άρχισε με εντολή του Ναυτοδικείου το 1976. (Φαίνεται ότι η τότε κατάθεσίς μου έπιασε τόπο). Και γιατί δεν εκλήθην εγώ να δώσω ένορκο κατάθεση; τον ερώτησα.  Τότε, η ΕΔΕ είναι ελλιπής προσέθεσα. Δεν απήντησε. Οι βουλευταί κατάλαβαν ότι κάτι δεν πήγε καλά με αυτήν την ιστορία. Ένας βουλευτής τον ερώτησε. Τιμωρηθήκατε; Μάλιστα του απήντησε ‘με επίπληξη και οι τρείς μας’.  Ζήτησα το λόγο και είπα στην επιτροπή. Το 1950 όταν ήμουν Ναυτικός Δόκιμος είχα κρυώσει και στο διάλειμμα των μαθημάτων μου ήλθε το φλέμα στο στόμα, δεν πρόφτασα να βγάλω το μαντήλι μου, και έφτυσα χάμω στο χώμα του κήπου. Ο δόκιμος υπηρεσίας με ανέφερε και το μεσημέρι άκουσα την ποινή μου. » Διότι έπτυσε χαμαί. Φυλάκισις 5 ημερών».  «Για ένα φτύσιμο κάτω το Ναυτικό με τιμώρησε με 5 ημέρες φυλάκιση, τους κυρίους αυτούς για τόσο σοβαρά παραπτώματα τους ….επέπληξε. Σημειώστε ότι η τορπιλλάκατος του Κανδαλέπα έχει μεταφερθεί ακέραια στο Ναυτικό Μουσείο της Κωνσταντινουπόλεως, και φέρει και την Ελληνική σημαία».

 

Τα γεγονότα της περιόδου 1985-1988 για άλλη μία φορά διατάραξαν την οικογενειακή μας γαλήνη και τις σχέσεις μου με συναδέλφους και εργοδότες.  Προβλήματα και “περιθωριοποίηση” αντιμετώπισαν και η Λίλυ, τα παιδιά μου και στενοί συγγενείς.  Για άλλη μία φορά όπως και το 1975 αναγκάστηκα να φύγω μακρυά από την χώρα, αυτή την φορά στην Ανατολική Αφρική – Ινδικό Ωκεανό για διάστημα τεσσάρων ετών.

Για όλες τις επιλογές που έκανα στην ζωήν μου, και κάποιες ήταν λανθασμένες, ουδέποτε μετάνιωσα.  Πάντα με οδηγούσε ο γνήσιος πατριωτισμός μου.   Ίσως να μπορούσα να κάνω διαφορετικά για το θέμα του Μακαρίου αν εγνώριζα περισσότερα, ίσως μας ετύφλωσε το πείσμα μας για τις πράξεις αρκετών Μακαριακών και την στάση των έναντι των Ελλήνων, ίσως παρασυρθήκαμε από την δική μας επιθυμία για Ένωση, ίσως εγώ έδειξα μεγάλη εμπιστοσύνη προς την ηγεσία των Αθηνών. Δεν έχει πλέον σημασία. Είναι, δυστυχώς, πολύ εύκολο να κρίνεις εκ των υστέρων.  Ίσως, τελικά, πάλι τα ίδια να έκανα.

Από τους στόχους που είχα στην ζωή μου δεν μπόρεσα να εκπληρώσω μόνον ένα. Να αποκαταστήσω την αλήθεια για όσα έγιναν εκείνες τις ταραγμένες ημέρες του 1974 στην Κύπρο.  Το οφείλω όχι μόνο σε εμένα, αλλά σε όλους όσους επολέμησαν μαζί μου, σε όσους άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού έδωσαν την ζωή τους για την Ελλάδα, στους συγγενείς τους και τις οικογένειές τους και σε όλους όσους υπέφεραν και υποφέρουν ακόμη εξαιτίας όλων αυτών των δραματικών γεγονότων.  Προσπάθησα για ένα μεγάλο διάστημα μετά την αποστρατεία μου, μαζί με άλλους, αλλά δεν μπορέσαμε να φθάσουμε στον στόχο μας.  Τώρα νιώθω ότι είναι πλέον αργά.

 

---

[1] Πρόκειται για τον υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου Παναγιώτη Παπαγιάννη, σημείωμα του οποίου προλογίζει το κείμενο του πατέρα του.

[2] Πρόκειται για την εργασία Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήσης, Αθήνα 2006, όπου ο Β΄ τόμος αφιερώνεται Στους Πατριώτες που έπεσαν στην Κύπρο υπερασπιζόμενοι την ελευθερία της.

Advertisement

Μιλούν Υπαξιωματικοί του Ναυτικού – (στην Κύπρο το 1974)

…Και εδώ κάνανε άσκηση με τους Τούρκους!

ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗΣ ΚΩΣΤΑΣ – 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011

-. Πες μου κύριε  Κωνσταντίνου[1], κάτι θέλεις να διορθώσεις από την περασμένη  φορά;

Κωνσταντίνου.- Πρώτα πρώτα  δεν είπα το εξής, με ρωτήσατε στο τέλος   τι με πείραξε πιο πολύ. Και σας είπα με πείραξε ότι μου βάλανε  το πιστόλι μπροστά και το τομσον για να πάω να κάνω πραξικόπημα. Εάν ήταν στην Ελλάδα κάτι θα είχα κάνει νομικά. Δυστυχώς εκεί δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Δεύτερον… αυτό ήταν το κυριότερο, δεύτερον, Αξ/κό στα πυροβόλα στις τρεις πρώτες ημέρες του πολέμου δεν είδα  ούτε έναν, μόνο τον Ντάνο που πήγαινε στα συνεργεία κάπου-κάπου και τον Ταβλαρίδη που πήγαινε στο καράβι του τον ΛΕΒΕΝΤΗ. Δεν σας είπα όμως ότι πολύ συχνά ακουγόταν από τα μεγάφωνα το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ να πάει γρήγορα στο πλοίο. Αυτό  μπορώ να σας πω ότι γινόταν κάθε μισή ώρα, κάθε μια ώρα μα ήταν όλες τις ημέρες, την δεύτερη την τρίτη κλπ. Δεν θα σας πω  γιατί, μετά το έμαθα.  Θα το πει αυτός που το ξέρει και το άκουσε. Αυτός ήταν ο λόγος. Όπως επίσης σας είπα ότι μετά που έφυγε ο Παπαδάκης  από διοικητής και έγινε Ναυτ. Διοικητής Κύπρου και παρέλαβε ο Υποδιοικητής ΔΟΥΚΑΣ ως Διοικητής, από εκεί και πέρα είχαμε πράγματι Διοικητή γιατί πρώτα νοιώθαμε ότι δεν είχαμε, και ο οποίος πολύ συντονισμένα έκανε την υποχώρηση,  και πήγαμε στην Λάρνακα και εν συνεχεία στην Λεμεσό και επιστρέψαμε στην Ελλάδα. Και που, όπως σας είπα έβγαλε αυτές  τις φήμες και γλιτώσαμε στην Λάρνακα από κάποια επεισόδια  με τους Ελληνοκυπρίους. Αυτά, δεν θα πω άλλα.

-..  Θες να πεις δηλαδή ότι με τον Δούκα διοικητή λειτούργησε  η Βάση και γίνανε όλα κανονικά και ειδικά στην υποχώρηση;

Κωνσταντίνου.- Πραγματικά δεν ξέρω γιατί τις ημέρες του πολέμου δεν τον είδαμε τον Παπαδάκη που ήταν Διοικητής. Δηλαδή  το γνωρίζω αλλά το έμαθα μετά.  Θα σας πει ο Κώστας Αθανασούλης.-

-. Κύριε Αθανασούλη κάτι ήθελες να πεις για το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ;

Αθανασούλης.- Λέτε να αρχίσουμε από  εκεί; Από αυτό το σημείο;

-. Ας το καλύψουμε  αυτό του  πληρώματος του ΛΕΒΕΝΤΗ

Αθανασούλης.- Όλη μου την υπηρεσία στην Κύπρο από  όταν  πήγα στο Νησί μέχρι που έφυγα είχα παραλάβει την συνεννόηση της Ν.Β.Χ. Σε νορμάλ καταστάσεις η δουλειά δεν ήταν πολλή, και γι’ αυτό τις περισσότερες εργάσιμες ώρες εργαζόμουν στο γραφείο του υποδιοικητή. Οι ναύτες της Σν τα κατάφερναν  και μόνοι τους. Όταν έγινε το πραξικόπημα  οι πιο πολλοί πήγαν σε διάφορες θέσεις πχ στο Νοσοκομείο της Λευκωσίας στα θέρετρα αξ/κών ΣΑΛΑΜΙΣ κλπ. Τα γραφεία στην Βάση κλείσανε και από εκείνη την ημέρα μέχρι και την εγκατάλειψη τις Βάσης ήμουν στην συνεννόηση συνεχώς. Στην συνέχεια του μικρού κτιρίου της Σν ο Κανδαλέπας με το Τσαταλό εάν θυμάμαι καλά είχαν φτιάξει έναν  μικρό θάλαμο επιχειρήσεων πολύ πριν αρχίσουν πραξικόπημα   και τουρκικές επιχειρήσεις και κατά  την διάρκεια του πολέμου είχαμε κάποια  καλή θα έλεγα εικόνα για το τι συμβαίνει σε όλο το Νησί. Εκείνο που λέει όμως συνέβη………(όταν) μιλάει ο Δ.Κων/νου για την 1η  φάση που το ΛΕΒΕΝΤΗΣ γύρισε από την Πάφο  που από ότι μάθαμε πήγε να βομβαρδίσει τον ραδιοφωνικό σταθμό που μίλησε ο Μακάριος και ότι δεν τον βομβάρδισε διότι όπως είπαν είχε σπίτια κοντά. Αυτά ακούστηκαν……και δεν τα διέψευσε κανένας, ούτε τα επιβεβαίωσε.

-.. Η ιστορία με τον Μακάριο  είναι στο πραξικόπημα. Το πραξικόπημα  είναι πριν την εισβολή. Άρα αυτά  που λες έγιναν πριν την εισβολή.

Αθανασούλης.- Σωστά μιλάω για  πριν την εισβολή  για το πραξικόπημα,  το λέω όμως διότι το ΛΕΒΕΝΤΗΣ  έδρευε στην Αμμόχωστο, ποτέ στην βάση. Όταν όμως άρχισε η εισβολή  για  πρώτη φορά  νομίζω ήρθε στην Βάση. Λοιπόν  το ΛΕΒΕΝΤΗΣ ήρθε και έδεσε στο λιμανάκι με τις Τ/Α. Κυβερνήτης ήταν ο Ταβλαρίδης. Δεν  τον ήξερα, πρώτη φορά τότε τον είδα, δεν είχα μαζί του καμιά σχέση και αυτό το βιολί με το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ στο πλοίο, που είπε ο Κωνσταντίνου  άρχισε νομίζω από την πρώτη ημέρα, της εισβολής και όταν   έρχονταν ειδήσεις ότι τα πράγματα πηγαίνουν    πολύ άσχημα με την απόβαση, τότε περιμέναμε το τηλέφωνο. Πως γινόταν λοιπόν, χτυπούσε το τηλέφωνο στην συνεννόηση και μου λέγανε  πες από τα μεγάφωνα το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ ταχέως στον ΛΕΒΕΝΤΗ.  Το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ εκτός ενός μικρού αριθμού ατόμων που έμενε πάνω στο πλοίο για το μπόφορς,  ενδιαιτούσε στη Ν.Β.Χ. Και αυτός ήταν ο λόγος που κάναμε τις ανακοινώσεις να πάει  γρήγορα στο πλοίο. Τώρα στην αρχή δεν δώσαμε σημασία αλλά όταν αυτό άρχισε να επαναλαμβάνεται κάθε ώρα κάθε ημέρα και πιο συχνά, όλοι μα ΟΛΟΙ άρχισαν να αναρωτιούνται τι συμβαίνει και κυρίως τι  σημαίνει αυτό. Δόθηκαν  από ορισμένους  υπαξιωματικούς συναδέλφους διάφορες εξηγήσεις…   Το συζητούσαμε τις νυκτερινές ώρες  εκεί γύρω στις 1 με 2, που  ορισμένοι από τα πυροβόλα τους ερχόταν  να μάθουν τα νεότερα και τις εξελίξεις των εισβολέων, διότι όλοι οι μόνιμοι ήταν διαιρεμένοι επικεφαλής πυροβόλων και την ημέρα ήταν θανάσιμο λάθος να κυκλοφορείς μες στην Βάση, λόγω  αεροπλάνων, και ερχόταν να τούς ενημερώσω. Αυτό δένει  με ότι είπε ο Κωνσταντίνου, ότι δεν έβλεπε κανένα  επί τρεις ημέρες. ‘Όπως είπα και πιο πάνω ένα από τα κύρια θέματα της συζήτησης ήταν  τι επί τέλους συμβαίνει με τον ΛΕΒΕΝΤΗ και το πλήρωμα του, τέσσερις πέντε πολύ στενοί  μου φίλοι και συνάδελφοι καταλήγαμε σε ένα πράγμα. Ότι κάποιοι, όταν οι καταστάσεις δυσκόλευαν ετοιμαζόντουσαν να την κοπανήσουν.  Για να είμαι ακριβής αυτό ήταν πάντα το δεύτερό μας θέμα.Λοιπόν γινόταν κάποιες περίεργες συναντήσεις στο διοικητήριο, που ήταν μονίμως μέσα στο κτίριο ο Παπαδάκης, κάποιοι με τσαντάκια και χαρτοφύλακες πήγαιναν και ερχόντουσαν και το κύριο ήταν,,ότι οι ανακοινώσεις γινόταν  πάντα μετά μια είδηση η ένα σήμα που έλεγε ότι  τα πράγματα πάνε μάλλον προς το τέλος τους και πιθανόν  να καταλειφθεί το βόρειο μέρος του Νησιού και θα αποκοπούμε. Τότε δε προς  το τέλος της πρώτης φάσης επικρατούσε  στην Διοίκηση κάποιο είδους    ανησυχίας αν όχι πανικός. Εφόσον όλοι συμφωνούσαμε ότι   δεν υπάρχει άλλη εξήγηση παρά μια, ότι κάποιοι  είναι έτοιμοι να φύγουν δια θαλάσσης. Ένα βράδυ έγιναν και κινήσεις που ενίσχυσαν τις υποψίες μας, ότι έχει σχηματισθεί μια μικρή ομάδα,  ένας συνάδελφος  επικεφαλής πυροβόλου είπε ότι αν  αποπειραθεί κάποιος να  φύγει  με το ΛΕΒΕΝΤΗ υποχρεωτικά πρέπει να περάσει από το πυροβόλο μου μπροστά, εγώ τότε δεν θα το επιτρέψω αυτό καμιά περίπτωση. Στην πρόταση αυτή συμφωνήσαμε όλοι, και αμέσως ένας δεύτερος είπε τότε και εγώ από την άλλη μεριά,δεν θα τους το επιτρέψω………   Πήραμε απόφαση να μην φύγει κανένας τους μόνος ή η μικρή ομάδα που είχε σχηματισθεί. Οι δε  συνάδελφοι που ήταν επικεφαλής των πυροβόλων στο λιμάνι να κάνουν  αυτό που πρέπει σε όσους   εν καιρώ πολέμου ενεργούν έτσι.. Αυτή η ιδέα ήταν ενός   επικεφαλής  πυροβόλου εκεί κοντά στο λιμάνι, που υιοθετήθηκε από όλους, να εκτελεστεί δίχως να  το ξαναπούμε. Τα γεγονότα μας ευνόησαν και με την αλλαγή της Κυβέρνησης στην Ελλάδα έγιναν αλλαγές και στην Κύπρο με αποτέλεσμα ο Διοικητής Παπαδάκης να μετατεθεί και ΓΕΕΦ ΝΔΚ  και, να παραλάβει Διοικητής ο πλωτάρχης Π. Δούκας ένας σοβαρός και συνετός  Αξ/κός με αποτέλεσμα να ακυρωθούν ευτυχώς για όλους τα σχέδιά μας και από την ώρα που έφυγε ο Παπαδάκης και μετά να μην ξαναανακοινώσει κανείς το πλήρωμα του Λεβέντη στο Λεβέντη. Τότε  πραγματικά φάνηκε  ότι,αυτό το σενάριο που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, ήταν σωστό στις προβλέψεις μας.. Α, εδώ για να μην  το ξεχάσω, θέλω μετά από τόσες δεκαετίες να ευχαριστήσω  έναν συνάδελφο ιδιαίτερα, τον Δημήτρη τον Ζέρβα που ήταν σηματονόμος στις τορπιλακάτους  και ο οποίος αφού οι Τ/Α έμειναν δεμένες η ανύπαρκτες κατά την διάρκεια της εισβολής – αυτό είναι μια  ξεχωριστή ιστορία – ο Ζέρβας λοιπόν ήλθε εθελοντικά στην συνεννόηση και η βοήθειά του ήταν ανεκτίμητη. ‘Έμεινε όλο αυτό  το διάστημα   των γεγονότων στην συνεννόηση. Σ’ ευχαριστώ Δημήτρη.

-. Εκτιμάς δηλαδή ότι  καλούσαν το πλήρωμα στον ΛΕΒΕΝΤΗ για να είναι έτοιμο το πλοίο ώστε μερικοί  να σας εγκαταλείψουν στην Βάση και  να φύγουν;

Αθανασούλης.- Ναι αυτήν την εκτίμηση κάνω και όχι μόνο εγώ. Είχαν πολλοί  μα πάρα πολλοί την  ίδια άποψη. Μέχρι κι από ναύτες  το άκουσα να το σχολιάζουν ειρωνικά… άκουσα με τα αυτιά ναύτη να λέει σε άλλον,   τι ώρα αρχίζουν απόψε τα δρομολόγια του ΛΕΒΕΝΤΗ και δεν το έλεγε τυχαία, το έλεγε γιατί ήταν σίγουρος ότι τον άκουγα. Μετά όπως σας είπα και πιο πάνω ήμασταν σχεδόν βέβαιοι.

-. Και γιατί να μην παίρνανε  όλο το πλήρωμα, όλο τον κόσμο  που ήταν στην βάση;

Αθανασούλης.- Είχαμε χονδρικά, (κανένας δεν  ήξερε με ακρίβεια πόσοι είχαν  έρθει και καταταγεί), τετρακόσιους περίπου  ανθρώπους. Πού να τους βάλουν σε ένα περιπολικό; Δεν γινότανε. Μπορούσαν να πάρουν ένα μικρό αριθμό είκοσι ή τριάντα…  αλλά τότε θα ήταν ολοφάνερο αυτό,  ενώ τρεις τέσσερις…    πίστευαν ότι  όσο λιγότεροι τόσο καλύτερα και έτσι θα ήταν απαρατήρητοι.

Κωνσταντίνου.-  Το νούμερο ένα ήταν  ο ΓΚΙΚΑΣ που καθόμουνα κι εγώ μαζί του στο πυροβόλο.

-. Ήσασταν αποφασισμένοι να χτυπήσετε το πλοίο;

Αθανασούλης.- Δεν έχω χρησιμοποίηση  την λέξη χτυπήσει, είπα  ότι σε καμία περίπτωση να μην φύγουν κάποιοι, το βαπόρι… δεν είχε πρόβλημα, άλλοι  είχαν…….Εδώ θέλω να σας πω γιατί κατά τους υπολογισμούς μου χονδρικά ήμασταν περίπου τετρακόσιοι. Υπολογίζω στην Βάση και τα πληρώματα των Τ/Α διακόσιοι και άλλους τόσους επίστρατους. Όταν Κηρύχθηκε η επιστράτευση… μην πάει το μυαλό σας…  πριν την εισβολή, δεν έγινε κάποια επιστράτευση…  την παραμονή,  όχι τέτοια πράγματα, μετά την απόβαση το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου έλεγε όποιος μπορεί να φέρει όπλο να καταταγεί.  Αποτέλεσμα ήταν σ’ εμάς έπρεπε πχ να καταταγούν πενήντα ή εξήντα και ήρθαν διακόσιοι, καταλαβαίνετε τι χαμός έγινε τότε εάν δεν έχεις όπλα να τους δόσεις ούτε τόσες στολές. Μιλάμε για οργανωμένο χάος.

-. Το ΛΕΒΕΝΤΗΣ  έμεινε στην Βάση μαζί με τις Τ/Α και τα πήραν  οι Τούρκοι όταν έφθασαν εκεί η είχαν…

Αθανασούλης.- Όχι δεν έχουμε φτάσει εκεί… δεν έχω φτάσει εκεί πέρα γιατί δεν πιάσαμε όλη…   εν πάσι περιπτώσει……….   Η απόβαση άρχισε  αν θυμάμαι καλά  Σάββατο 4.30 το πρωί. Και έγινε κατάπαυση  την Δευτέρα το μεσημέρι στις μία. Να έχετε κατά νου ότι δεν είναι δυνατόν μετά από τέσσερις δεκαετίες  να είναι ακριβείς ημερομηνίες  και ώρες. Έρχεται την Δευτέρα το μεσημέρι λοιπόν στις μία παρά τέταρτο ένα σήμα αστραπιαίο και λέει από ώρας 1 πυροβόλα δεσμευμένα, ακόμη και για δοκιμές πυροβόλων θα παίρνετε άδεια από το ΓΕΕΦ. Δρομολογήθηκε  αμέσως και συμμορφωθήκαμε  με το σήμα. Σε συζητήσεις που  έγιναν  γύρω από αυτό ήταν πως είναι δυνατόν να παίρνουμε άδεια, για δοκιμές των πυροβόλων, όταν τα τουρκικά αεροπλάνα μας βομβάρδιζαν  όλη την ώρα; Κατά την διακοπή των εχθροπραξιών  έφθασε στη Βάση  από την Κυρήνεια ο Αρχικελευστής Γαλιάτσος με το πλήρωμα του Ναυτικού Σταθμού Κυρήνειας μετά από περιπέτειες και με τα πόδια. Εκεί μας είπε ότι με την κατάπαυση του πυρός που κάναμε εμείς, οι Τούρκοι βάρεσαν με ότι είχαν και δεν είχαν και πήραν την Κυρήνεια. Εμείς πάντως νομοταγείς…….

-. Πάμε λίγο από την αρχή, ποια ήτανε τα καθήκοντά  σου στη Βάση και για πιο διάστημα έμεινες στην Κύπρο;

Αθανασούλης.-  Πήγα το καλοκαίρι του 73 στην Κύπρο και έμεινα μέχρι μετά τον πόλεμο τον Σεπτέμβριο του 74… έμεινα για περίπου 2 μήνες μετά την απόβαση στο Νησί. Τοποθετήθηκα απ ευθείας στη Βάση. Ανέλαβε υπεύθυνος στη συνεννόηση. Η Σν είχε περιορισμένες δυνατότητες, ένα ραδιοτηλέφωνο VHF 2 δέκτες και ένα πομποδέκτη SSB. Η κίνηση σε σήματα ήταν πέντε έξη  την ημέρα και κάναμε τακτικές επαφές  η μάλλον συνεχή ακρόαση με τα Ρ/Ε του Ναυτικού.  Είχαμε ένα στον Απόστολο Ανδρέα ένα στην Αγία Νάπα στην Αμμόχωστο και ένα στον Κορμακίτη πάνω από την Κυρήνεια. Τα είχαν ονομάσει ΣΕΠ (Σταθμός Εγκαίρου Προειδοποιήσεως).

-.  Άρα έζησες όλη την  περίοδο από το πραξικόπημα, την εισβολή των  Τούρκων, την πρώτη εισβολή, τον  δεύτερο πόλεμο, τον δεύτερο Αττίλα και μετά τον δεύτερο  Αττίλα ένα μήνα περίπου;

Αθανασούλης.- Να απαντήσω  στο τελευταίο για να το κλείσουμε. Κατά τον πρώτο πόλεμο μας βομβάρδισαν πολλές φορές τα Τούρκικα αεροπλάνα. Τα Ρ/Ε του Ναυτικού μας έδιναν αναφορές για το τι γίνεται στην περιοχή τους από στόχους επιφανείας, »εννοώ πλοία » εμείς όμως είχαμε  μεγάλο πρόβλημα με τα αεροπλάνα και τότε απροσδόκητα από κάποια επικοινωνία, τυχαία βέβαια με το ΡΑΝΤΑΡ της  Αεροπορίας, που ήταν  πάνω από εμάς στο βουνό Καντάρα, άρχισαν και μας έδιναν κινήσεις αεροπλάνων και ποια ερχόντανε  για εμάς. Αυτό έγινε αρκετές φορές και πιστεύω ότι την τρίτη ημέρα το αντιλήφθηκαν οι Τούρκοι γιατί τους περιμέναμε, τα αντιαεροπορικά μας ήταν πάντα από εκεί που ερχόταν στραμμένα προς την κατεύθυνσή τους και μ’ αυτό τον τρόπο τούς ρίξαμε 4 αεροπλάνα και 2 είδαμε που έφυγαν  βγάζοντας καπνούς, μετά επιβεβαιώθηκε ότι έπεσαν το ένα στο Τρίκωμο  και δεν θυμάμαι πού το άλλο, αλλά μας το είπαν χωρικοί από τα γύρω χωριά. Λόγω του ότι ήμασταν ο μόνος   σταθερός στρατιωτικός  στόχος, γιατί  όλα τα στρατόπεδα  είχαν αδειάσει, εμείς και η ΕΛΔΥΚ… και είμαστε στην διαδρομή μεταξύ Αποστόλου Ανδρέα και Αμμοχώστου, βομβάρδιζαν συχνά  πυκνά το λιμάνι και την  περιοχή της Αμμοχώστου, περνούσαν τακτικά και μας έριχναν ό,τι τους απόμενε.

-. Άρα θες να πεις ότι  αυτήν την προσφορά καταρχήν της Αεροπορίας δεν την έχει αναγνωρίσει το Ναυτικό αφενός και αφετέρου δεν έχει αναγνωρισθεί ιστορικά η προσφορά  του προσωπικού μονίμων υπαξιωματικών και ναυτών της Βάσης με την κατάρριψη 4 έως 6 Τουρκικών αεροσκαφών. Μάλιστα. Πάμε λίγο πίσω  στο κλίμα που επικρατούσε  στο προσωπικό το στρατιωτικό των Ελλήνων στην Κύπρο επί Μακαρίου πριν το πραξικόπημα.

Αθανασούλης.-  Θα ήθελα να τονίσω εδώ  την άριστη συμπεριφορά των  ναυτών και υπαξιωματικών στον πόλεμο. Το ηθικό  ήταν πολύ υψηλό και δεν παρατηρήθηκε ούτε μια ολιγωρία σε όλη την διάρκεια των δύο φάσεων του πολέμου. Τώρα στο κλίμα που επικρατούσε επί Μακαρίου. Εγώ είχα την οικογένειά μου στην Κύπρο και οι πιο πολλοί μέναμε στα γύρω κοντινά χωριά και λίγοι στην Αμμόχωστο. Στην αρχή τους πρώτους 6-7 μήνες το κλίμα που βρήκα εκεί θα έλεγα ότι ήταν πολύ φιλικό  προς εμάς από τους Κυπρίους. Επίσης θα έλεγα όμως  ότι από κάποια στιγμή και μετά αντιστράφηκε  και έγινε ψυχρό και συνεχώς χειροτέρευε. Τα Κυπριακά ΜΜΕ άρχισαν να κάνουν  επιθέσεις εναντίον των Ελλαδιτών, όχι φυσικά χωρίς λόγο,  και η  Κυπριακή Κυβέρνηση να ανακοινώνει επίσημα ότι η Ελλάδα   πρέπει να ανακαλέσει όλους τους Ελλαδίτες  αξιωματικούς και ποιοι θα μείνουν από εμάς εκεί θα το πουν αυτοί. Εκεί προέκυψε και μια άλλη σοβαρή διαφωνία μεταξύ ΓΕΕΦ και Κυπριακής Κυβέρνησης, σχετικά με το ποιος θα επιλέγει τους έφεδρους αξιωματικούς που ερχόταν στην Εθνοφρουρά οι Κύπριοι  να υπηρετήσουν την θητεία τους, και φυσικά η Εθνοφρουρά διοικείτο από Ελλαδίτες και έκαναν αυτοί την επιλογή. Τα πράγματα είχαν πάει σε αδιέξοδο όταν ανακοίνωσε η Κυπριακή Δημοκρατία ότι θα επιλέγει  τους Κυπρίους Εφέδρους Αξιωματικούς, αλλιώς δεν  θα τους αναγνωρίσει και δεν θα τους μισθοδοτεί. Θυμάμαι ότι αυτοί οι Κύπριοι Αξιωματικοί ερχόταν στην Ελλάδα ένα διάστημα για εκπαίδευση. Τότε πλέον το κλίμα κύριε Κακαρά για εμάς τους Ελλαδίτες έπαψε να είναι ψυχρό και έγινε καθαρά εχθρικό. Σε αυτό το σημείο  επεμβαίνει η Ελληνική Κυβέρνηση και καλεί, όπως ανακοινώθηκε, τον ΓΕΕΦ Αντιστράτηγο    στην Αθήναι για να αποφασιστεί πως θα  γίνεται η επιλογή των Εφέδρων Αξ/κών και ποιοι από εμάς  θα μείνουμε στο νησί. Αν θυμάμαι καλά τον αντικατέστησε ο ταξίαρχος Γεωργίτσης Επιτελάρχης. Εδώ θέλω να διευκρινίσω ότι όταν λέω Ελλαδίτες εννοώ εμάς από εδώ, γιατί Έλληνες είμαστε όλοι. Στην συνέχεια  έγινε το πραξικόπημα και πάνω σε αυτό δεν μπορώ να γνωρίζω ποια ήταν αληθινά και ποια όχι. Θα ήθελα εδώ  να πω με έμφαση ότι διαβάζοντας  περιπτώσεις πολλών στρατιωτικών που έχουν γραφεί  για την περίοδο της εισβολής που και αυτοί έζησαν, όλοι γράφουν και αναφέρουν  περιπτώσεις  θάρρους, αυτοθυσίας  των υπηρετούντων σε διάφορα μέτωπα και για ηρωισμούς. Με μεγάλη μου έκπληξη δεν διάβασα καμιά αναφορά για τα  σίγουρα 4 αεροπλάνα  που ρίξαμε στην ΝΒΧ. Δεν ξέρω οι αξ/κοι  του Ναυτικού εάν είχαν η έχουν κάποιο λόγο  και  το κρατάνε μυστικό. Εδώ θα μιλήσω λίγο επί προσωπικού. Είναι συνηθισμένο στο Ναυτικό οι συνάδελφοι  και όχι μόνο, να ρωτούν το προσωπικό της Συνεννόησης τι νέα έχουμε, αυτή η ερώτηση σε εμένα λόγω της θέσης μου, γινόταν τακτικά. Και όπως σας είπα τον τελευταίο καιρό με εχθρικό κλίμα στο νησί και  την προοπτική ότι όλοι η σχεδόν όλοι  από εμάς θα έφευγαν, ήταν  πάντα στην επικαιρότητα. Κάποια ημέρα στο καρέ Υπαξιωματικοί την ώρα του καφέ ερωτήθηκα για  μια  ακόμη φορά πως βλέπω την κατάσταση  και αν θα φύγουμε και ότι ευρέως συζητείται για πραξικόπημα ειδικά μετά την συγκέντρωση  στην Λέσχη Αξ/κων  φόρα παρτίδα από τον Παπαγιάννη. Η απάντηση μου ήταν ότι παιδιά αυτό που σας λέω ισχύει για πάντα, εμένα δεν με έστειλαν εδώ για να κανονίσω ποιος θα είναι πρόεδρος της Κυπριακής  Δημοκρατίας, αυτό είναι δουλειά των Ελλήνων της Κύπρου ποιον θέλουν πρόεδρο κλπ εμείς είμαστε εδώ για άλλο σκοπό. Το λέω διότι διάβασα κάπου, δεν θυμάμαι ποιος το είπε, νομίζω ο Γουλέας, μάλλον ο Γουλέας, δεν είμαι σίγουρος ποιος είπε ότι οι Υπαξιωματικοί που έδιωξαν τις οικογένειές τους ήξεραν ότι θα γίνει πραξικόπημα.  Λέω λοιπόν δυνατά για να το ακούσουν όσοι πίστευαν κάτι τέτοιο ότι ήταν μακριά νυχτωμένοι  και δεν έβλεπαν ένα φουρκί μακριά από την μύτη τους, ότι το πραξικόπημα ήταν ολοφάνερο το ήξεραν και οι πέτρες ότι έρχονταν και οι Τούρκοι το ίδιο Ε Ρ Χ Ο Τ Α Ν Κ Α Ι ΑΥΤΟΊ. Δικό τους πρόβλημα αυτό, που δεν τα έβλεπαν αυτά.. Και τούτο διότι συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Έρχεται στην ΝΒΧ κάποιο απόγευμα ο Ν.Δ ΚΥΠΡΟΥ και ανακοινώνει στην λέσχη Αξ/κών φόρα παρτίδα όπως σας είπα πιο πάνω ότι την τάδε του μηνός  θα γίνει πραξικόπημα και θα αλλάξουμε τον Μακάριο φυσικά. Αυτό την άλλη ημέρα το μάθαμε ό λ ο ι. Κυκλοφόρησε. Και λέω στον Δημήτρη τον Κωνσταντίνου, Δημήτρη έχουμε πραξικόπημα, φύγε για Λευκωσία  βγάλε εισιτήρια να φύγουν οι οικογένειες μας για Αθήνα, ο Κωνσταντίνου μου  λέει το ξέρω και  ποιος δεν το ξέρει, χθες ήταν  εδώ ο ΝΔΚ,  ΑΥΤΟ ΤΟ ΞΕΡΟΥΝ ΟΛΟΙ. Και εγώ πήγα, του λέω, να σου πω ένα μυστικό. Αργότερα μιλώντας με τον Κων/νου μου θύμισε ότι αυτός πρώτος ήλθε και μου είπε ότι αποφάσισε να στείλουμε τις οικογένειες μας στην Ελλάδα και όντως έτσι είναι. Όταν  η είδηση περί πραξικοπήματος σε μια -δυο ημέρες μαθεύτηκε από όλους σχεδόν, ο ΝΔΚ ξαναήρθε στην Βάση και μάζεψε αυτούς που είχε ειδοποιήσει για το πραξικόπημα, και τους είπε να το ξεχάσουν δεν γίνεται τίποτε, ότι ΔΕΝ  θα γίνει  το πραξικόπημα και ακόμα ότι τους απείλησε μην τολμήσουν και μιλήσουν γύρω από  αυτό το θέμα. Εμείς που δεν συμμετείχαμε δεν το μάθαμε  αυτό περί αναβολής,  το μάθαμε πολύ μετά, και για αυτό κύριοι εσείς  που βγάζετε εύκολα συμπεράσματα διώξαμε τις οικογένειες μας  ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ και εγώ. Η αλήθεια κύριε Κακαρά και μετά πολλές δεκαετίες δεν χάνεται. Το ολοφάνερο το κουτούλησαν δεν το είδαν, αλλά  αυτό είναι συνήθως το λάθος που κάνουν  όσοι  άνθρωποι  έχουν πολύ μυαλό. Μένοντας στην  υπηρεσία μου στην Βάση πριν το πραξικόπημα, όπως σας είπα η κίνηση στην Σν δεν ήταν μεγάλη και έτσι τις πιο πολλές ώρες βρισκόμουν  στο γραφείο του υποδιοικητή και εκεί είχαμε φτιάξει ένα ας το πω έτσι ψευτοδίκτυο πληροφοριών. Και πού και πού μας έπεφτε και καμιά πληροφορία Είμαστε άσχετοι με το αντικείμενο, αλλά απλώς το προσπαθούσαμε.

-. Οι πληροφορίες, για να το ξεκαθαρίσουμε, αφορούσε τι; Τον Κυπριακό λαό η τους Τούρκους;

Αθανασούλης.-  Σε καμιά περίπτωση τον Κυπριακό λαό βέβαια εμείς κοιτάζαμε ότι έχει σχέση με την άμυνα και σας λέω δεν ήταν κάτι σπουδαίο. Αυτοί που μας έδιναν πληροφορίες ήταν όχι πάρα πολλοί,  δεν θυμάμαι και τα ονόματα τους…

-. Όχι μην πεις ονόματα.

Αθανασούλης.- Στο Μπογάζι λοιπόν, στην πλαζ  σύχναζε ένας Άγγλος τουρίστας και είχε πιάσει φιλίες με  αρκετούς κατοίκους και άλλους λουόμενους. Κάποια μέρα μας περνά η πληροφορία ότι αυτός δεν είναι Άγγλος τουρίστας αλλά Τούρκος λοχαγός. Ε, κι εμείς εκεί είχαμε έναν δύο δικούς μας να τον παρακολουθούν. Κάποιο απόγευμα  μας λέει ένας στρατιώτης απ τους δικούς μας ότι αυτός ο τύπος είναι στο ΣΑΛΑΜΙΣ που ήταν τα θέρετρα Αξ/κων και κάτι γράφει. Αυτός σύρθηκε πίσω του και με κιάλια, δεν ξέρω πως,   είδε ότι κάνει χαρτογράφηση της ακτής. ‘Όταν αυτή την πληροφορία   την πέρασα στον αρμόδιο στην Βάση μου είπε ότι αυτό, η χαρτογράφηση σημαίνει απόβαση. Εγώ δεν είχα  κάποια άποψη μη γνωρίζοντας το θέμα, απλώς φακέλωσα την πληροφορία και την έστειλα στον αρμόδιο του ΓΕΕΦ Αξ/κο  πληροφοριών συνταγματάρχη………Αυτό δεν  σας το λέω για κανένα άλλο λόγο αλλά επειδή κάποια στιγμή με ρωτήσατε εάν κατά την γνώμη μου η εδώ ηγεσία  ήξερε περί αποβάσεως και πραξικοπήματος, γιατί ο τότε αρχηγός Ναυτικού είχε δηλώσει άγνοια, δεν είναι δυνατόν ξέρω εγώ, εάν γνώριζε η όχι  ο Αρχηγός Ναυτικού, αλλά εκεί  στο νησί υπήρχαν  σημάδια τόσο για το πραξικόπημα όσο και την εισβολή. Σας είπα μόνο μία περίπτωση, υπήρχαν και άλλα, αλλά δεν έχει νόημα να τα ξαναπούμε. Σας είπα πιο πάνω για ένα στρατιώτη, δεν έγινε κάποιο λάθος, ήταν κάποιος  που υπηρετούσε στο  Τάγμα που έδρευε στο Μπογάζι και συνεργαζόταν μαζί μας, μας έφερνε καμιά πληροφορία αυτής της μορφής πάντα.

-.  Αυτό  δυο περίπου μήνες πριν την Τουρκική απόβαση;

Αθανασούλης.- Ναι περίπου,  κάπου εκεί κοντά.

Κωνσταντίνου.- Όταν πηγαίναμε  για να κάνουμε μπάνιο με τις οικογένειες μας αυτό εκεί  ήταν κάπου στις 15 Μαίου

-.  Εντάξει κάπως  αξιοποιήθηκε, άγνωστο  πως.

Αθανασούλης.- Δεν μπορώ να ξέρω, πιθανόν  ναι, πιθανόν όχι. Όμως, όταν  έγινε το πραξικόπημα και μετά ήταν φανερό ότι  θα εισβάλουν οι Τούρκοι. Το ΒΒC μέρες πριν την εισβολή έλεγε ότι οι Τούρκοι συγκεντρώνουν δυνάμεις  στην νότια Τουρκία, αποβατικές δυνάμεις, την ημέρα της απόβασης κατά τις δέκα το πρωί πήρα τηλέφωνο έναν συμμαθητή μου στο ΣΔΑΜ  και εφόσον είπα δυο τυπικές λέξεις του λέω εσείς τι κάνετε σήμερα Γιάννη εκεί; Και μου απάντησε έχουμε σε εξέλιξη άσκηση ΝΑVCΟΜΕΧ 99.με τους Τούρκους. Η άσκηση αυτή είναι άσκηση  Ασυρμάτου, μεταξύ των Στρατηγείων του ΝΑΤΟ. Και του απαντάω καλά ρε Γιάννη εμείς εδώ  έχουμε προβλήματα πολύ  σοβαρά με τους Τούρκους.Ο συνάδελφος μου απαντά  προβλήματα ε, δεν πιστεύω να άνοιξε μύτη; Εγώ του  λέω όχι  λίγα πράγματα. Δεν πίστευα  αυτά  που άκουσα. Στην Κύπρο χυνόταν αίμα και εδώ  κάνανε άσκηση με τους Τούρκους!

-. Πάμε λίγο στο πραξικόπημα. Όταν έγινε η σύσκεψη με τον Παπαγιάννη και μετά.

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα και πιο  πριν, το κλίμα είχε ανατραπεί και  η ατμόσφαιρα είχε γίνει εχθρική  για εμάς.

-. Είχαμε εμείς αξ/κους η  στελέχη οπαδούς του Γρίβα; Στο  Ναυτικό εννοώ.

Αθανασούλης.- Του Γριβα; Όχι δεν είχα ακούσει ποτέ κάτι τέτοιο, πιστεύω ότι θα το ήξερα, όχι.

-. Πες κύριε Κωνσταντίνου, πες.

Κωνσταντίνου.- Είπε ο κύριος Κακαράς αν είχαμε χουντικούς, όταν μέναμε στο  Μπογάζι ερχότανε αυτός ο Αλέκος και έψαχνε τις οικογένειες μας  να κάνουμε σχέσεις. Το έχω πει εγώ, το έχω αναφέρει ότι όταν ερχόταν και χτύπαγε εγώ κρυβόμουνα πίσω από τον καναπέ και η γυναίκα μου του έλεγε ότι λείπω.

Αθανασούλης. Δεν τον ξέρω καθόλου  αυτόν που λες, έχω ακούσει  όμως  ότι υπήρχαν σαν αυτόν  τύποι που δημιουργούσαν σχέσεις με Ελλαδίτες, φιλικές σχέσεις εννοώ με σκοπό να τους οδηγήσουν προς ΕΟΚΑ Β η τους πραξικοπηματίες,  και τα δυο  αυτά πήγαιναν μαζί μάλλον.

Κωνσταντίνου.- Με μας  δεν είχαν σχέσεις  εκεί κάτω στο Μπογάζι, φαινόταν ότι  ήταν χουντικοί και λοιπά. Φάνηκαν  όμως  μερικοί πριν από το πραξικόπημα… το είπε ο Αγιασοφίτης ο οποίος προσπάθησε να με στρατολογήσει…

Αθανασούλης.- Ναι; Nαι;

Κωνσταντίνου.- ….και του είπα μην με απασχολείς. Όπως το είχα πει και στον Ντάνο. Εγώ θέλω να φύγω .Λοιπόν, την έχω αναφέρει την ιστορία, ήτανε μερικοί και γύρω  γύρω από τον Αγιασοφίτη ήτανε δυο τρεις οι οποίοι ήτανε υπέρ του πραξικοπήματος. Όπως ήτανε και ο Ντάνος που… παράξενα, το ανάφερα ότι ο Ντάνος όταν ήρθε κάτω, εγώ με την γυναίκα μου τον λέγαμε κομμουνιστή,  διότι όλο τραγούδια του Θεοδωράκη είχε, και λοιπά και δεν μιλούσε για δεξιά, μιλούσε… ήτανε δηλαδή προς τα αριστερά. Το πως τον μετέπεισε ο Παπαγιάννης, είναι άλλη ιστορία. Μετά ήθελε να μείνει και για  τα χρήματα.

-. Πάμε λοιπόν στο πραξικόπημα

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα και πιο πάνω,  όλα τα μαθαίναμε από εδώ κι από κει. Δεν συμμετείχα σε κάποια κλίκα, συνάντηση η σύσκεψη και έτσι δεν είχα καμία ενημέρωση, ούτε κάποιος από τους κοντινούς μου για να έχουμε από μέσα πληροφόρηση, αλλά όπως   αποδείχθηκε   μετά,  οι  διοργανωτές και  οι συμμετέχοντες δεν τηρούσαν  ούτε τους βασικούς κανόνες των συνωμοτών και έτσι τα μαθαίναμε όλα η σχεδόν όλα. Κυκλοφορούσαν πολλά στη Βάση. Ακούστηκε λοιπόν  ότι ο Τσαταλός αρνήθηκε μαζί  με τον Κανδαλέπα να συμμετάσχουν σε πραξικόπημα για ανατροπή του Μακαρίου και ζήτησαν από τον Παπαγιάννη  γραπτή εντολή από τον Αρχηγό Ναυτικού. Μετά το πραξικόπημα,  κάποιοι  εκδήλωσαν την χουντική τους ταυτότητα όπως ο Ντάνος και ο Ταβλαρίδης  που φώναζαν δημόσια πόλεμος, γιατί δεν γίνεται πόλεμος  εννοούσαν πόλεμο Ελλάδας -Τουρκίας γιατί η εισβολή είχε είδη γίνει. Κατά την γνώμη μου ήλπιζαν ότι ο πόλεμος θα σκέπαζε  όλες τις ανομίες που είχαν η δεν είχαν η κάνει

-. Δεν έζησες  τίποτα  από αυτά;

Αθανασούλης.- Για την ΕΟΚΑ Β μιλάτε; Όχι.

-. Ας τα αφήσουμε, δεν είναι σημαντικά…..

Αθανασούλης. Όχι έχω  κάτι άλλο να σας πω, κάτι που έγινε όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα  και ετοίμασαν τα αγήματα για διάφορες προκαθορισμένες αποστολές. Έχει σημασία αυτό  γιατί  είπαν ότι όσοι γνώριζαν, μάλλον ήταν μυημένοι στο πραξικόπημα έστειλαν τις οικογένειες τους στην Ελλάδα. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Κων/νου αλλά,  όχι μόνο δεν συμμετείχε, αλλά τον  πήραν εκβιαστικά και φυσικά με το ζόρι. Εγώ  έμεινα  στη συνεννόηση στη Βάση δεν πήγα πουθενά. Συνεχίζοντας για το πραξικόπημα  και εφόσον  ήρθαμε στην Ελλάδα με καλέσανε στο ΓΕΕΘΑ  με σήμα προς το ΣΔΑΜ που υπηρετούσα για να καταθέσω τι γνωρίζω  για το πραξικόπημα. . Δεν ξέρω ποιος έδωσε το  όνομά μου στο πεντάγωνο, δεν  έμαθα ποτέ αλλά κλήθηκα σαν  μάρτυρας  κατηγορίας  η κάτι  τέτοιο, εναντίον των πραξικοπηματιών. Πράγματι  όταν πήγα εκεί ήταν ένας υποστράτηγος της στρατιωτικής Δικαιοσύνης με τον γραμματέα του και κατέθετα πολλές  ώρες απαντώντας σε ότι γνώριζα, αλλά του είπα έχει  περάσει κάποιο διάστημα  και μπορεί να μου διαφεύγει κάτι. Επίσης όλα  τον τελευταίο καιρό στην Κύπρο εξελισσόταν τόσο γρήγορα και ήταν τόσα πολλά που το θεωρώ σίγουρο κάτι θα μου διαφεύγει. Τελειώνοντας  πριν υπογράψω  την κατάθεση μου με ρώτησε  τι άλλο έχω να προσθέσω. Του είπα  τίποτε άλλο. Αλλά έχοντας  μια άλλη κατάθεση μπροστά του, δεν έμαθα ποτέ ποιανού ήταν μου διαβάζει τα εξής Κοιτάχτε χάλια ρε παιδιά που κατάντησε το Ναυτικό να συμμετάσχει σε πραξικόπημα και να τους εξαγοράζουνε  με ένα δίκαννο ένα τρανζίστορ και ένα καλάμι ψαρέματος.

-. Αυτά τα είπες εσύ ναι η όχι;

Αθανασούλης.- Ναι τα έχω πει αυτά, αυτά είναι δικά μου λόγια,  αλλά συγνώμη  στρατηγέ με ένα καλάμι ψαρέματος  θα ασχολ…    όποτε εκνευρισμένος  με ερώτησε εάν πηγαίνω για ψάρεμα και εάν γνωρίζω πόσο κάνει  ένα καλάμι ψαρέματος. Εκνευρίστηκε αρκετά και χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι για αυτή την παράλειψη μου. Του απάντησα όχι δεν γνωρίζω την τιμή του καλαμιού αλλά εμένα με ενόχλησε ότι ανταμείβανε τους πραξικοπηματίες  και καταδίκασα την πράξη, σαν πράξη, όταν το είπα. Δεν με ενδιέφεραν οι τιμές αυτών των πραγμάτων. Τώρα πότε το είπα. Ήταν αργά βράδυ είχε τελειώσει το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και όσοι είχαν πάρει μέρος ερχόταν στην Βάση. Έξω από την Σν είχε  μια  μικρή πλατεία και είχαν σταματήσει τα φορτηγά και κατέβαιναν  από τα  αυτά τα αγήματα, που όπως σας είπα  είχαμε στείλει έξω, νομίζω τρία  γκρουπ και καθώς κατέβαιναν  είδα αυτούς που κρατούσαν τα  αντικείμενα που ανάφερα πιο πάνω.

-. Ήταν τα δώρα που τους είχε δώσει ο…

Αθανασούλης.- Ναι τους είχανε εξαγοράσει αλλά πιστεύω κυρίως για να τους κάνουν συνενόχους σε ότι ανομίες είχαν κάνει οι  επικεφαλής των πραξικοπηματιών.

-. Κώστα συγνώμη. Ποια ήτανε  η εντύπωσή σου ότι αυτός ο αξ/κός που έκανε την ανάκριση θεωρούσε σοβαρό το στοιχείο η δεν  το θεωρούσε; Γιατί χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι;

Αθανασούλης.- To θεωρούσε  πολύ σοβαρό  από ότι αντιλήφθηκα και από τον τρόπο που χειρίστηκε την όλη διαδικασία της κατάθεσής μου. Αν λάβουμε υπ όψιν και την συγκεκριμένη ερώτηση αν ήμουν εγώ που είπα αυτήν την φράση χάλια που κατάντησε το ναυτικό………και   από τον τρόπο που έκανε την δουλειά του το θεωρούσε σοβαρή παράλειψη. Το εννοούσε όταν είπε  ξέρεις πόσο κάνει ένα καλάμι…    δεν αστειευόταν. Κατάλαβα ότι φοβήθηκε  μήπως προσπαθώ να του κρύψω κάτι

-. Μάλιστα.

Αθανασούλης.- Μετά από κάποιο διάστημα  μου ήρθε μια κλήση μάρτυρα να πάω στο Ναυτοδικείο  μια  συγκεκριμένη ημερομηνία  που θα γινόταν η δίκη των χουντικών. Πριν από την ημερομηνία ήρθε ένα ειδοποιητήριο ότι η δίκη αναβάλλεται για….  δεν  είναι δυνατόν να θυμάμαι μετά τέσσερις δεκαετίες.  Όταν πλησίαζε η  ημερομηνία  έγινε πάλι το ίδιο περί αναβολής και νέας ημερομηνίας  για άλλο ένα χρόνο, μετά ήρθε  τρίτη αναβολή και  το ειδοποιητήριο που έλαβα έλεγε αναβάλλεται μέχρι νεοτέρας. Δεν ξέρω τώρα, 37 χρόνια  μετά   αν είναι σε ισχύ το μέχρι νεοτέρας.  Εδώ  στην Ελλάδα όλα είναι πιθανά, μετά  37 χρόνια να γίνει η δίκη των χουντικών  και για φαντάσου να ανοίξει και ο φάκελος της Κύπρου θα έχει πλάκα…   και  εν συνεχεία να τους καταδικάσουν  σε ισόβια…….

-. Και  δεν έγινε ποτέ…  Ναι κύριε Κων/νου;

Κωνσταντίνου.-  Συγνώμη. Αυτοί οι οποίοι φέρανε αυτά τα δώρα δεν είναι αυτοί που πήγαν στο σπίτι του Αζίνα; Στο σπίτι του Αζίνα  πήγε κάποια ομάδα από το ΓΕΕΦ. Εμείς σαν ομάδα όταν τελειώσαμε από το νοσοκομείο που είμαστε, πήγαμε και στηθήκαμε στην γραμμή για να έρθει ο Παπαγιάννης να μας πει ξέρω εγώ συγχαρητήρια και σαν Διοικητής  ήθελε να φανεί. Και μέσα στα συγχαρητήρια…    εκεί που ήρθε και μας είχε στην γραμμή ο Ντάνος……λοιπόν έστειλε κάποιον να φέρει αυτά τα δώρα. Τα είχανε  μαζέψει από κάπου. Τα είχε  μαζέψει από κάπου. Και όπως σας είπα και την προηγουμένη φορά το ένα δώρο το μεγαλύτερο ήταν ένα δίκαννο, μου το δώσανε εμένα και δεν το πήρα. Και δεν το πήρα…….και το λέω φανερά, κάτι……δεν ήθελα.

-. Εκ των υστέρων τα δώσανε αυτά, αφού είχανε προηγηθεί……

Κων/νου.- Δεν φταίνε δηλαδή  αυτοί  οι οποίοι  πήραν τα πράγματα και  να μην τα παίρνανε ο Αζίνας δεν  θα τα έπαιρνε.

Αθανασούλης.- Εγώ δεν έχω να κάνω με τον…….

-. Είναι γνωστή υπόθεση

Αθανασούλης.- Δεν έχω να σας πω τίποτε για τον Αζίνα, ούτε αυτόν ήξερα  και για την περίπτωση κλεμμένων χρημάτων δεν ξέρω, άκουσα από εδώ  από εκεί διάφορα…    δεν ήταν δυνατόν  μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό  των  αλληλοσυγκρουόμενων  ειδήσεων να βρει  κάποιος άκρη αυτές τις ώρες. Το γνωρίζω από τον Δημήτρη  ότι κάτι του δώσανε  και φυσικότατα δεν το πήρε για το ήθος του, αλλά  εγώ είπα αυτή την φράση που κάποιος την άκουσε  περί κατάντιας του ναυτικού, γιατί Δημήτρη αυτά  τα πραγματάκια  ήτανε πλιάτσικο ναι, ήτανε πλιάτσικο  και δεν με ενδιαφέρει η αξία τους. Και σήμερα 37 χρόνια μετά, κύριε Κακαρά, εξακολουθώ να πιστεύω ότι ήταν  μεγάλη ξεφτίλα για εμάς,  το ναυτικό εννοώ και πιστεύω ότι θα έπρεπε να τους είχαν ψαλιδίσει από την ρίζα αυτούς που κάνανε αυτά τα  πράγματα και αυτό το  πλιάτσικο. Και όπως σας ξαναείπα   ευτυχώς που αποφάσισα και έδιωξα την οικογένεια και είχα λιγότερα προβλήματα, γιατί τα πράγματα αγρίεψαν πλέον με τους Κύπριους, αλλά τα σκέπασε όλα η Τουρκική εισβολή… Πολλές φορές σκέπτομαι αν αυτή την φράση περί κατάντιας του Ναυτικού την είχε ακούσει κάποιος χουντικός και την διαβίβαζε  στους πραξικοπηματίες, την ώρα που είχαν επικρατήσει, ποια θα ήταν η τύχη μου, ευτυχώς αυτός που το άκουσε την μετέφερε στο ΓΕΕΘΑ με την μεταπολίτευση.

Κων/νου.- Δεν ξεκίνησες εσύ να διώξεις την οικογένεια σου, εγώ  ξεκίνησα. Εάν δεν έδιωχνα την  οικογένεια μου εσύ δεν θα την  έδιωχνες, διότι σου είχα πει…….παρόλο που  ήξερες πληροφορίες από την  θέση σου τις οποίες……τώρα τελευταία  μου τις είπες σχετικά με την…    παρόλο που είμαστε φίλοι  και τρώγαμε μαζί και τα παιδιά μας παίζανε μαζί, λοιπόν άστο…    και εγώ ξεκίνησα να διώξω την οικογένειά μου και εσύ ακολούθησες μαζί μου και όταν  αποφάσισα να πάω για εισιτήρια στην Λευκωσία μου είπες βγάλε και για τους δικούς μου.

Αθανασούλης.- Συμφωνώ Δημήτρη, εντάξει.  Ναι είχα πληροφορίες αλλά εσύ  δούλευες σε ένα γραφείο που ήσουνα μαζί με έναν πραξικοπηματία. Εγώ στο  γραφείο που δούλευα  ο  προϊστάμενός μου δεν ήταν και έτσι σε αυτόν  τον τομέα ήσουν καλύτερα ενημερωμένος.

Κωνσταντίνου. Ναι.

-. Να ρωτήσω κάτι που ίσως είχε πέσει στην αντίληψη σου ως ασυρματιστή  υπεύθυνο Υπόλογο, ήσουν Υπόλογος;

Αθανασούλης.- Ναι, ναι ήμουν.

-. Ένας απλός ασυρματιστής που ήσουν καθόσουν στον ασύρματο, είχες  ακούσει αν……Στην διάρκεια του πραξικοπήματος γινόντουσαν  συνεννοήσεις μεταξύ ΝΔΚ – ΓΕΝ, είχες  αντιληφθεί τίποτα πάνω σε αυτό;

Αθανασούλης.- Δεν  ξέρω, υποθέτω ότι η ΝΔΚ πρέπει να είχε επαφή με ΓΕΝ  και δεν ξέρω αν είχαν τηλεφωνική επαφή η τον ασύρματο, ήταν σε ενέργεια η εφεδρεία, πιστεύω ότι θα πρέπει να λειτουργούσε ο ασύρματος  στο πραξικόπημα και εν καιρώ πολέμου, πάντως προσωπικά δεν είχα ακούσει κάτι πάνω σε αυτό. Είχα όμως ακούσει διάλογο στον ασύρματο μεταξύ Πενταγώνου και ΓΕΕΦ, αρκετές φορές. Αλλά μια φορά την  πρώτη ημέρα της απόβασης άκουσα  έναν διάλογο, θα σας τον πω πιο κάτω.

-. Πες τον τώρα.

Αθανασούλης. Λοιπόν μεταξύ ΝΔΚ και  ΓΕΝ  τι συνεννοήσεις έγιναν δεν ξέρω…..

-. Να σου εξηγήσω γιατί  ρωτάω. Γιατί ο Αραπάκης στο βιβλίο του λέει ότι δεν είχε ιδέα ότι  θα γινόταν πραξικόπημα στην Κύπρο. Αυτό καταθέτει αυτός  ο άνθρωπος, ο οποίος έχει πεθάνει τώρα. Ότι  έγινε πραξικόπημα δηλαδή στην Κύπρο, αυτός ήταν αρχηγός Ναυτικού στην Ελλάδα και δεν γνώριζε  ότι εκεί σχεδιαζότανε κάτι τέτοιο. Ενώ είναι γνωστό ότι είχε επαφές με τον Παπαγιάννη και τηλεφωνικές και λοιπά. Εν πάση περιπτώσει πάμε σε αυτό που άκουσες εσύ με τα αυτιά σου, αυτά που έζησες στην διάρκεια της εισβολής.

Αθανασούλης. Κύριε Κακαρά,  θα σας  πω αμέσως το τι άκουσα, αλλά όμως η  απλή λογική λέει ότι αυτό το δεν  ήξερε είναι παραμύθι, γιατί ποιος Ναυτικός Διοικητής  θα κινητοποιούσε όλο  το Ναυτικό Κύπρου   χωρίς  άδεια του ΓΕΝ; Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνηθισμένο να υπάρχουν και θύματα. Ποιος θα αναλάμβανε τις ευθύνες; Μην ξεχνάμε ότι από τη ΝΒΧ έφυγαν τρία αγήματα, αν θυμάμαι καλά. Και στην Κυρήνεια  το Ναυτικό πήρε μέρος, άρα  η άποψή μου είναι ότι πρέπει να γνώριζε το ΓΕΝ για το πραξικόπημα. Τώρα σας λέω με σιγουριά για  αυτά που έζησα, άκουσα η είδα. Στην  πρώτη ημέρα της απόβασης πρέπει να ήταν γύρω στις 12 με 1 το βράδυ, εδώ  σας λέω ότι η νύχτα ήταν  ότι τι καλύτερο για μας, γιατί  σταματούσαν τα Τουρκικά αεροπλάνα να μας χτυπούνε και εκεί είχα μια ανάπαυλα και είχα βάλει την SSB στην συχνότητα του ΓΕΕΦ.

-. Η SSB  είναι ασύρματος παγκοσμίου λήψεως;

Αθανασούλης.- Ναι, ακριβώς, είναι πομποδέκτης  παγκοσμίου λήψεως, ασύρματος και ραδιοτηλέφωνο. Εκεί λοιπόν άκουσα κάποιο Ελλαδίτη να μιλάει. Μιλούσε με το πεντάγωνο  η το ΓΕΣ και αποκαλούσε  αυτόν στην Αθήνα στρατηγέ μου, έλεγε λοιπόν αυτός από την Λευκωσία  ΓΕΕΦ, στρατηγέ μου αυτή την στιγμή τους έχουμε  τριακόσια μέτρα από την θάλασσα και πιστεύω ότι μέχρι το πρωί θα τους ρίξουμε στην θάλασσα. Λάβετε υπό όψιν όμως ότι έχουμε πολλές απώλειες. Θέλουμε οπωσδήποτε ενισχύσεις.  Απάντηση από Αθήνα,  ενισχύσεις δεν μπορούμε να σας στείλουμε, όμως οι σκέψεις μας είναι μαζί σας. Η απάντηση από το ΓΕΕΦ ήταν η σκέψις σας δεν μας αρκεί Στρατηγέ…..έχουμε πολλές απώλειες .Αυτά τα άκουσα   ο ίδιος, εννοώ δεν μου μεταφέρθηκαν. Και για να κλείσω αυτό το θέμα…….

-. Στην πρώτη εισβολή;

Αθανασούλης.- Ναι στην πρώτη εισβολή  στον ΑΤΤΙΛΑ 1,το βράδυ της πρώτης ημέρας. Μετά  λίγη ώρα άκουσα από το ΡΙΚ να λέει ότι τη νύκτα  απόψε θα τους ρίξουμε στην θάλασσα, ό,τι  έλεγε πριν λίγο με το ραδιοτηλέφωνο  το ΓΕΕΦ. Την Άλλη μέρα πρωί- πρωί άκουσα  τον ΜΠΑΥΡΑΚ,  είναι ο ραδιοσταθμός των Τουρκοκυπρίων, να λέει  το έξης στα Ελληνικά καλή σας ημέρα σας μιλάμε από τον βυθό της θάλασσας  που μας ρίξατε χθες το βράδυ. Αυτό είναι μια ένδειξη ότι οι Τούρκοι είχαν παρακολουθήσει τον ίδιο διάλογο Λευκωσίας- ΓΕΕΘΑ. Λεπτομέρειες θα μου πείτε, καλά…

Κωνσταντίνου.- Την παρασκευή το βράδυ….

Αθανασούλης..- Σάββατο νομίζω….

Κωνσταντίνου.- Ναι έχεις δίκιο Σάββατο  έγινε η απόβαση..

Αθανασούλης.- Και το Σάββατο το βράδυ  εκεί γύρω στις μια η ώρα ξημερώνοντας Κυριακή  είπε τους έχουμε τριακο…

-. ‘Άρα είχε γίνει η απόβαση….

Αθανασούλης.-…..Ναι

-. Είχανε κάνει προγεφύρωμα τριακόσια  μέτρα και γίνονταν μάχες.

Αθανασούλης.- Ναι, γινόταν μάχες, όσοι ήταν στην Κύπρο δεν ήταν όλοι πραξικοπηματίες  κύριε Κακαρά, το αντίθετο θα έλεγα, οι πραξικοπηματίες ήταν λίγοι αλλά καλά τοποθετημένοι εκεί που έπρεπε για να ελέγχουν την κατάσταση, λοιπόν γινότανε μάχες και κάποιοι πολεμούσαν εκεί πέρα στο σημείο της απόβασης και σε πολλά άλλα σημεία όπως η ΕΛΔΥΚ, η ναυτική βάση ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ και  αλλού…  κάποιοι άλλοι σκοτωνότανε σε διάφορα μέρη πολεμώντας για το Νησί…   Το δεύτερο που άκουσα…. το δεύτερο που άκουσα στην συχνότητα του Αρχηγείου Ναυτικού. Θυμόμουν κάποιες συχνότητες του Ναυτικού και παρακολουθούσα ακούγοντας όσο μπορούσα και όπου μπορούσα για να ενημερώνομαι  πώς εξελίσσονται γενικά οι καταστάσεις. Η ενημέρωσή  μας στην διάρκεια του πολέμου από το Επιτελείο της Ε.Φ. και Ν.Δ.Κ. ήταν το λιγότερο που θα μπορούσα να πω  μικρή η  μηδενική, και όπως ήταν φυσικό κοιτούσαμε να ενημερωθούμε από οποιαδήποτε πηγή ήταν δυνατόν να μάθουμε πώς εξελίσσονται γενικά   οι επιχειρήσεις στο Νησί. Εκεί άκουσα ένα διάλογο πάλι στη ίδια συσκευή  που σας είπα πιο πάνω. Σας λέω δύο  περιπτώσεις από τις εκατοντάδες που ακούγαμε όλο το 24 τετράωρο. ‘Ήταν σίγουρα δικό μας πλοίο εκεί στην περιοχή της Κύπρου και  το πλοίο ζήτησε όταν έκανε επαφή, να μιλήσει με τον αρχηγό. Του απάντησαν ότι ο αρχηγός είναι απασχολημένος και μίλησε με κάποιον  αξ/κό από τις επιχειρήσεις. Αυτός από το πλοίο μας  έβγαινε κατά τους δικούς μας υπολογισμούς ότι πρέπει να είναι κοντά στο Νησί γιατί έγινε ο εξής  διάλογος, εφ όσον πρώτα του είπαν ότι ο αρχηγός ήταν απασχολημένος.

Πλοίο.  Θέλω να μεταβιβάσετε στον αρχηγό  να μας πει αν θα  εκτελεστεί το πρόγραμμα. Φυσικά εμείς καταλάβαμε εάν θα βαρέσει

Αρχηγείο: Περιμένετε.

Αρχηγείο προς πλοίο: ‘Ο αρχηγός  είπε ότι  προς το παρόν να περιμένετε.

Πλοίο: Τι να περιμένουμε, εδώ τους δικούς μας τους έχουν κάψει εδώ  επάνω.

Το πλοίο αν θυμάμαι καλά επέμενε  δύο φορές ακόμη και μετά όπως ήταν φυσικό σιώπησε γιατί πρόδιδε και την θέση του. Τότε πλέον βεβαιωθήκαμε ότι  ήταν δικό μας πλοίο. Δεν θυμάμαι  ποιος από δίπλα στις δικές μας  επιχειρήσεις   πού άκουσε τον  διάλογο  μας είπε ότι πρέπει να ήταν  πυραυλάκατος η υποβρύχιο και εφόσον ήταν  μεσημέρι πρέπει να ήταν  υποβρύχιο, διότι αυτά τα δυο είδη πλοίων δρουν  μόνα τους. Τι είχε συμβεί λοιπόν.  Αυτά πρέπει να συνέβησαν την Κυριακή η  Δευτέρα πρωί, τρίτη ημέρα μάλλον  τής  εισβολής. Εκείνο το πρωινό λοιπόν είχαν πάει τέσσερα νομίζω αεροπλάνα, όταν αναφέρω αεροπλάνα μιλάω πάντα για Τουρκικά, και  χτυπούσαν άσχημα  με βόμβες Ναπάλμ  το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ στον Απόστολο Ανδρέα. Το ΣΕΠ   ήταν  Ραντάρ  που Ναυτικού και υπαγόταν απ ευθείας σε  εμάς, στη ΝΒΧ. Από τη βάση τους δώσαμε  εντολή να εγκαταλείψουν  αμέσως το ΡΑΝΤΑΡ  και να κρυφτούν στο δάσος. Άρα το πλοίο βρισκόταν στην περιοχή, διότι η εμβέλεια των ραδιοτηλεφώνων που χρησιμοποιούσαμε ήταν περιορισμένη γύρω στα 50 ν. μ. και είπε την φράση εδώ τους δικούς μας τους καίνε τι να περιμένουμε ;.

-. Άρα εκτιμάς ότι αυτοί  που μιλούσαν  στην SSB ήτανε ένας από το αρχηγείο Ναυτικού η Αρχηγείο Στόλου…

Αθανασούλης.- Ναι έτσι  ακριβώς εκτιμούσα  τότε, όταν ήλθα επάνω βεβαιώθηκα  ότι υπήρχε Υ/Β στην περιοχή της  Κυρήνειας…

-. ..από την Ελλάδα και ο Κυβερνήτης  κάποιου πλοίου που κυκλοφορούσε στην περιοχή. Ελληνικού πλοίου.

Αθανασούλης. Εκατό τοις εκατό, Ελληνικού, αυτού του είδους τους διαλόγους στο ραδιοτηλέφωνο τους έχω ακούσει στον Στόλο αμέτρητες φορές  και δεν θα μπορούσα να κάνω λάθος.

-. Δεν κατάλαβα, ο Κυβερνήτης του πλοίου, βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή. Παρακολουθούσε  την δική σου συζήτηση με το ραντάρ ο Κυβερνήτης;

Αθανασούλης.  Σαφέστατα, είμαι σίγουρος, ας  πω, πιστεύω  καλύτερα, ότι άκουσε  τον δικό μας διάλογο με  το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ  την ώρα που τους χτυπούσαν.

-. Και ρωτάει εσένα ο Κυβερνήτης;

Αθανασούλης. Δεν ρωτάει εμένα. Την ώρα που εμείς μιλούσαμε με το ΡΑΝΤΑΡ στο VHF   άκουσε  τον διάλογό μας, έτσι πιστεύω ότι έγινε, και μας άκουσαν ότι καίνε το δικό μας ΡΑΝΤΑΡ, και όταν τελειώσαμε  με τον βομβαρδισμό να ζητάει να  μιλήσει με τον Αρχηγό επειγόντως… και να λέει την φράση εδώ πάνω στο Νησί καίνε τους δικούς μας, ήταν φανερό ότι είχε ακούσει τον διάλογο στο ραδιοτηλέφωνο ΡΑΝΤΑΡ ΑΣΤΗΡ-ΝΒΧ.

-. Αυτά βεβαιώνουν δηλαδή ότι  τα Αρχηγεία Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας δεν ήθελαν  ουδεμία  ανάμιξη στην εισβολή των Τούρκων  στην Κύπρο;

Αθανασούλης.-.  Κύριε Κακαρά, όταν το ΓΕΕΘΑ λέει την μια ημέρα ενισχύσεις δεν μπορούμε να σας στείλουμε, η  σκέψη μας είναι μαζί σας και  την επομένη  ο Κυβερνήτης ενός Υ/Β όπως επιβεβαιώθηκε μετά  (λέει) καίνε τον κόσμο μας, θα εκτελεστεί το πρόγραμμα; Και του λένε όχι τότε νομίζω ότι βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι δεν ήθελαν να αναμιχθούν. Δεν θέλω… ας το αφήσω!….

-. Ναι, κύριε Αθανασούλη;

Αθανασούλης.- Συζητούσαμε για το ΡΑΝΤΑΡ της αεροπορίας και πάθανε ακριβώς  τα ίδια στο ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ. Εντάξει, αυτοί οι στόχοι σε πόλεμο, το ξέρουν όλοι αυτό, είναι πρώτοι και καταδικασμένοι. Την προηγουμένη, σε  μια  από τις πολλές επιθέσεις  προς εμάς  και ενώ τους είχε εντοπίσει το Ραντάρ της Αεροπορίας και μας είχε πει ότι έρχονται για εσάς,  γύρισαν απότομα τα τέσσερα αεροπλάνα και πήγαν με  ναπάλμ, και  επιτέθηκαν, η  μάλλον κάψανε τα πάντα   στο ραντάρ της αεροπορίας. Εδώ κάνω μια μικρή παρένθεση, όλοι παρακολουθούσαμε  να χτυπούνε  τους αεροπόρους  μας, χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτούς, επέδρασε αρνητικά στο   ηθικό μας. Συνεχίζοντας θα σας πω  για το πρώτο αεροπλάνο που ρίξαμε και έπεσε στο χωριό  Μπογάζι κοντά στο σχολείο. Το βλέπαμε από την Σν απέξω τέσσερις πέντε μαζί και κάποιος μου λέει, δεν θυμάμαι ποιος, Αθανασούλη πας να δεις; Επήγα με τρεις τέσσερις  οπλισμένους ναύτες. Το αεροπλάνο είχε  πέσει στην πλατεία του χωριού πολύ κοντά στο σχολείο που ήταν πολλά γυναικόπαιδα μέσα. Από τον πιλότο υπήρχε μόνο το πόδι του από το γόνατο και κάτω και το στομάχι του. Επίσης βρήκα ένα χάρτη της περιοχής μας,, με στόχους και ένα μεγάλο φιλμ. Πήραμε το φιλμ και τον χάρτη…

Κωνσταντίνου. Τον χάρτη;

Αθανασούλης. Ναι…   Ωστόσο μέσα στο καλοκαίρι και με καύσωνα  πήραν αμέσως φωτιά  ξερά χόρτα στην γύρω  περιοχή, πήγα στο στρατόπεδο  που έδρευε μέσα στο χωριό και είπα στον Αξ/κό φυλακής  για τη φωτιά που άρχιζε να δυναμώνει και έστειλε ένα άγημα με στρατιώτες και την έσβησαν αμέσως. Οι φωτιές ήταν ένα συνεχές φαινόμενο. Όπου να κοιτούσες, οι πλαγιές των βουνών καιγότανε. Πιστεύω ότι δεν υπήρχαν στόχοι απλώς έκαιγαν τα δάση  για εκφοβισμό του κόσμου,

Αθανασούλης. Την πρώτη ημέρα ρίξαμε δυο αεροπλάνα….

 

Κωνσταντίνου. Τέσσερα συνολικά……

Αθανασούλης.- Τέσσερα και δυο αμφισβητούμενα, για τα δυο με βεβαίωσαν  κάτοικοι του Τρικώμου ότι τα είχαν δει  να πέφτουν το ένα κοντά στο  Τρίκωμο στον  δρόμο  Μπογάζι -Αμμόχωστος  και το άλλο  στο Τρίκωμο μες  στα στάρια. Το Τρικωμο είναι  κύριε Κακαρά γύρω στο 6-7  χιλιόμετρα, ίσως περισσότερο από το Μπογάζι. Λέω για τα δύο γιατί δεν έπεσαν  εκεί σε εμάς αλλά έφυγαν καπνίζοντας από τα πυρά μας. Απορώ και πάλι γιατί όπως μου είπατε δεν αναφέρεται πουθενά αυτό.

.-. Και εσείς θα έπρεπε  να κάνετε γράμματα  σε αυτούς που το παρουσιάζουν  τα γεγονότα και να το λέγατε αυτό. Για να κυκλοφορήσει. Πως θα διαδοθεί αλλιώς;

Αθανασούλης.- Εντάξει…εγώ μιλάω για το Ναυτικό… σαν υπηρεσία… η ηγεσία στην Κύπρο, δεν μπορούσαν  να τα αναφέρουν;

-. Εγώ παίρνω τώρα αυτές  τις συνεντεύξεις, αν δεν με αποδεσμεύσετε  εσείς δεν μπορώ να τις βγάλω  στην επιφάνεια.

Αθανασούλης.- Εντάξει……

Κωνσταντίνου. Εγώ ότι είπα είναι ελεύθερο

Αθανασούλης. Εντάξει κύριε Κακαρά, είχαν  μείνει στην μνήμη μας σαν ένα κακό όνειρο επί τριάντα εφτά χρόνια δεν το έβγαλα σε κανέναν, αν το έκανα  τώρα είναι γιατί  με πίεσαν κάποιοι στενοί φίλοι για τον ίδιο λόγω που είπατε και εσείς, ότι η ιστορία πρέπει να λέγεται… Θα ήθελα επίσης να σας  πω   ότι σχετικά με την εισβολή  στην Κύπρο, νομίζω ότι το γράφει κάποιος  Σέργης η  κάπως έτσι δεν θυμάμαι  ακριβώς το όνομα του,  και που  το διάβασα, αναφέρεται κατά κάποιο τρόπο  απαξιωτικά για τη Ν.Β.Χ και  για το Ναυτικό. Τουλάχιστον αυτό κατάλαβα εγώ, απόστρατος του Στρατού Ξηράς. Φυσικά πιστεύω  αυτές τις πληροφορίες συγκέντρωσε, αυτές  έγραψε. Γράφει συγκεκριμένα ότι εγκαταλείψαμε τη Βάση και όταν την επομένη  μέρα  που πέρασε  ο Σημ/ρος του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ πήγε στη Βάση  και το ραντάρ ήταν ολόκληρο στην θέση του και  το πήρε αυτός  και το έσωσε,  και  πήρε κάποια πράγματα η κατάστρεψε άλλα,  και  η Βάση κάπνιζε, συνεχίζει    λέγοντας ότι πέρασε την επομένη μέρα που εμείς την εγκαταλείψαμε, το ξαναλέω ότι αυτό είναι παραμύθι. Λέω λοιπόν  ότι  όταν αποφασίστηκε να εγκαταλειφθεί η Βάση ειδοποιήσαμε τηλεφωνικώς το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ δύο τρεις ώρες πριν να κοτσάρει το ΡΑΝΤΑΡ  του, και γενικώς να γίνει προετοιμασία  εγκατάλειψης με προορισμό την Λάρνακα. Αυτά τα είπα εγώ, προσωπικά στον σημαιοφόρο. Επίσης η Διοίκηση της Ν.Β.Χ έλαβε υπόψη ότι αυτοί  θέλουν δύο ώρες περισσότερο από εμάς για Λάρνακα και ο Διοικητής μου είπε, να ειδοποιήσεις το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ και να  με ενημερώσεις ότι ετοιμάζονται   γιατί ήταν πιο βόρεια .Όταν ήλθε το εκτελεστικό από ΓΕΝ-ΝΔΚ να φύγουμε τον πήρα στο τηλέφωνο και του είπα ξεκινήστε για Λάρνακα. Εν τω μεταξύ  θα σας πω πιο κάτω πως έγινε η εγκατάλειψη της Βάσης. Η ώρα ήταν γύρω στο μεσημέρι. Φεύγοντας εμείς, ο σημαιοφόρος πέρασε λίγο μετά. Από τα γραφόμενα του Σέργη βγαίνει ότι ο σημαιοφόρος πήγε στην Βάση  και έσωσε το ΡΑΝΤΑΡ της Βάσης που εμείς δεν είχαμε και, ότι ήταν η επομένη μέρα την ώρα   που πέρασε  και όχι την ίδια. Δηλαδή  δεν εκτέλεσε  την διαταγή εγκατάλειψης  της αμέσου προϊσταμένης  του αρχής που ήταν η Ν.Β.Χ  και κάθισε περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες εκεί. Άρα ο Σημ/ρος η δεν υπάκουσε η την άλλη μέρα του κάναν χάρη οι Τούρκοι και τον άφησαν να περάσει η πήγαινε το ημερολόγιό του μία μέρα πίσω. Το ερώτημα είναι γιατί δεν διασταυρώθηκε αυτό και γράφτηκε; Και σε καμιά περίπτωση δεν ήταν δυνατόν να καπνίζει είκοσι τέσσερις ώρες  η Βάση μετά που φύγαμε, δεν είχαν πάρει φωτιά η πετρελαιοπηγές του Κουβέιτ, έγγραφα, κάψαμε κλπ και όπως  πιστεύω όταν ανατινάζεις μια τορπιλάκατο βουλιάζει, δεν καίγεται έξη μέρες ένα σκάφος 23-30 μέτρα. Επίσης έχει γραφεί ότι, οι Τούρκοι φθάσανε κοντά στην Αμμόχωστο και σταμάτησαν, για αρκετό  χρόνο δεν ξέρω πόσο10 η  15 ώρες, και περίμεναν να αδειάσει  η Καρπασία, γιατί δεν ήθελαν  πολλές χιλιάδες  εγκλωβισμένους και επί πλέον η γραμμή αποκοπής δεν ήταν  Λευκωσία- Μπογάζι είναι Λευκωσία –Αμμόχωστος, το Μπογάζι είναι περίπου  30 με 40 χιλιόμετρα βόρεια της Αμμοχώστου, μπορεί να πήγαν οι Τούρκοι την επαύριο, μετά  από 3 η 13 ημέρες. Στο Τρίκωμο  μου είπε ένας  κάτοικος, που είχε κάποιους δικούς του αποκλεισμένους, του είπανε ότι εκεί πήγαν κάποιοι Τούρκοι οχτώ ημέρες μετά, δεν ξέρω αν αληθεύει, αλλά το Τρίκωμο είναι  7-10 χιλιόμετρα νοτιότερα από το Μπογάζι. ΟΙ Τούρκοι καθυστέρησαν να αποκόψουν την βόρεια Κύπρο γιατί δεν ήθελαν πολλούς εγκλωβισμένους. Και όπως απεδείχθη το πετύχανε, και έμειναν ελάχιστοι, αυτό ήταν γνωστό αυτές τις ημέρες. Έχει λοιπόν σημασία πότε οι Τούρκοι φτάσανε στο Μπογάζι. Τι υπονοεί αυτός που το έγραψε; Ότι φοβηθήκαμε και φύγαμε; Μα έγινε κανονική διαδικασία  αναχώρησης μέσω ΝΔΚ  -ΓΕΝ.  Ήρθε εγκριτικό  και φύγαμε κανονικά και όπως έπρεπε. Υπάρχει και ένας μοναδικός που το διάβασα  Αξ/κός του Ναυτικού, δεν ξέρω άλλους, αλλά αυτός που δεν ήταν στην Βάση αλλά έφυγε μαζί μας έχει άλλους λόγους, είναι γνωστό γιατί το κατάθεσε. Καλό θα είναι λοιπόν όσοι λένε η γράφουν για αυτή  την εποχή  και αναφέρονται στο ναυτικό να μην ξεχνάν ότι άλλο ναυτικό  και άλλο πεζικό η τα τεθωρακισμένα, ο καθένας είναι εκπαιδευμένος να δρα,  για εκεί που έχει εκπαιδευτεί, στο στοιχείο του. Είναι πολύ εύκολο να  κρίνεις  κάποιον αλλά είναι δύσκολο να τον κρίνεις σωστά. Ήμασταν έξω από το στοιχείο μας…    κύριοι, αλλά δεν αφήσαμε πίσω τίποτα στην τύχη του, δεν αφήσαμε  τα πυροβόλα,  γιατί τα υπονόμευσε ο Γουλέας, δεν αφήσαμε πίσω τις  άχρηστες ήδη Τορπιλακάτους, ούτε τον Λεβέντη τον αφήσαμε, δεν αφήσαμε καμιά συσκευή, κανένα διαβαθμισμένο έγγραφο η κλείδες κλπ τα κατάστρεψε όλα παρουσία μου το προσωπικό της Σν, αφήσαμε  μόνο ένα πράγμα αφήσαμε  πίσω    χαμένη την μισή κυπριακή δημοκρατία. Καλό θα ήταν λοιπόν   να διορθωθεί αυτή η ιστορική ανακρίβεια που παρακολουθώ στο διαδίκτυο η μ’ αυτά που γράφονται στα διάφορα  βιβλία, τα απλοϊκά υπονοούμενα από ορισμένους για το πως φύγαμε από την Βάση.,  ο δε  Σημ/ρος πρέπει  να  πει, γιατί δεν εκτέλεσε  την διαταγή της ΝΒΧ  και τι έκανε είκοσι τέσσερις ώρες στον Απόστολο Ανδρέα; Και θα πρέπει  να γνωρίζουμε ότι μιλάμε για Σημ/ρο, εννοούμε στρατεύσιμο Σημ/ρο που υπηρετούσε την θητεία του. Kαι  η τελευταία και ατράνταχτη απόδειξη. Όπως σας είπα πιο πάνω εγώ, έφυγα προτελευταίος γύρω στις τρεις, λέω πάλι οι ώρες είναι σχετικές, Άφησα τον Γουλέα στην Συνεννόηση να κάθεται στο γραφείο μου και μου είπε μην σπας το τηλέφωνο, το σπάω εγώ όταν φύγω. Υπολογίζω ότι το τηλέφωνο που πήρε ο Γουλέας από τον υποδιοικητή  της Ν.Δ.Κ να ήταν μια η μιάμιση ώρα μετά που έφυγα εγώ με τους τέσσερις ναύτες. Ο Υποδιοικητής της ΝΔΚ  είπε την πιο κάτω φράση στον υποπλοίαρχο Γουλέα. Ακόμα εκεί είσαστε, φύγετε αμέσως, γιατί θα αποκλειόταν, αυτό δεν αποδείχνει πέρα  από κάθε αμφιβολία ότι ο Σημ/ρος του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ πέρασε  αμέσως  μετά την αποχώρηση των βατραχανθρώπων και για αυτό είδε και τους καπνούς; Είναι δυνατόν τόσους ανθρώπους να μας διαψεύδει ο Σημ/ρος και οι λοιποί να το δημοσιεύουν χωρίς να το διασταυρώσουν;

Κωνσταντίνου.-  Έχω  θυμηθεί  κάτι σημαντικό που μας είχε διαφύγει μισό λεπτό…   Όταν βομβαρδίσανε το ΡΑΝΤΑΡ που ήτανε πάνω από εμάς, εκεί ήτανε και ο Μαργέλης ο κουμπάρος μου που τον στεφάνωσα την παραμονή του πραξικοπήματος, αφού τους βομβαρδίσανε…..εσείς πρέπει να είχατε επικοινωνία όλο το τριήμερο μέχρι την κατάπαυση του πυρός, μέχρι την ανακωχή, διότι την τρίτη ημέρα πρωί-πρωί  που ήρθανε δυο αεροπλάνα από την Ανατολή πάνω από την θάλασσα και εμείς λέγαμε ότι οι Τούρκοι μετά από αυτά που τους ρίξαμε, δεν κάνουν πλέον επιχειρήσεις τόσο χαμηλά και υποψιαζόμασταν ότι ήταν Εγγλέζικα, λοιπόν η Αεροπορία ήταν αυτή που μας έσωσε, διότι το δεύτερο αεροπλάνο δεν το βλέπαμε και ακούστηκε από τα μεγάφωνα  προσοχή, έρχεται και δεύτερο αεροπλάνο, έρχεται και δεύτερο άπω την θάλασσα, είναι ακριβώς στον ήλιο, και του έριξαν τα πυροβόλα και αυτός παίρνοντας στροφή έριξε τις βόμβες έξω από  το συρματόπλεγμα ακριβώς της βάσης. Άρα είχατε επικοινωνία όλο το τριήμερο.

Αθανασούλης.-Είναι Δημήτρη, είναι  σχεδόν  έτσι. Μια και το είπες,  αυτό το περιστατικό έγινε ως εξής. Μετά τον βομβαρδισμό των Αεροπόρων μας, και του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ όλοι λέγαμε και ξέραμε ότι είναι η σειρά μας. Όλοι ήταν σε υπερένταση με αυτό που είχαμε δει με τις ναπάλμ. Το θέαμα με τους αεροπόρους να τους καίνε ήταν πολύ άγριο. Εκείνο το πρωί ήλθαν τέσσερα αεροπλάνα, οι πυροβολητές μας με το που άκουσαν έρχονται αεροπλάνα, – ως συνήθως ερχότανε από  το Καστρούλι από βόρεια, είχαμε τρεις με ένα ΕΡΛΙΓΚΟΝ στο Καστρούλι και βάραγαν και αυτοί -άρχισαν να ρίχνουν από μα κριά,όταν λοιπόν είδαν  το μπαράζ, γύρισαν πίσω, βόρεια και σε λίγο  ήρθαν ένας από βόρεια, ένας  από νότια Αμμόχωστο  και ένα  από την θάλασσα. Το τέταρτο  δεν φαινόταν πουθενά και εκεί που γινόταν  ο χαμός με τα  τρία, χτυπάει το τηλέφωνο  και όταν το σήκωσα, με το  ζόρι τον άκουγα αυτόν που  μιλούσε και ξεχώρισα να λέει  ότι σας έρχεται και άλλο αεροπλάνο από την θάλασσα, γυρνώντας το κεφάλι μου βλέπω το τέταρτο σε απόσταση, αν μπορεί κάποιος να την λογαριάσει σωστά,  100-200μ   από τη βάση, δεν ξέρω τι ακριβώς   άκουσες εσύ Δημήτρη γιατί δεν φώναξα αλλά ούρλιαζα στα μεγάφωνα, έρχεται και άλλο αεροπλάνο  από θάλασσα και είναι ακριβώς στον ήλιο, αυτό ήταν αρκετό γιατί  ίσα -ίσα που  πρόλαβαν δυο τρία ΕΡΛΙΓΚΟΝ  να στραφούν και να του ρίξουν, οπότε αυτός  βλέποντας τα πυρά έστριψε  αμέσως και έριξε τις δυο νομίζω βόμβες-ρουκέτες του πάνω στα συρματοπλέγματα της βάσης όχι ακριβώς απ έξω. Εδώ κύριε Κακαρά  θα σημειώσω μια σοβαρή παράλειψη των  υπευθύνων της βάσης. Μέσα στη βάση  σε ένα σημείο είχαμε ένα μεγάλο αριθμό από βαρέλια με καύσιμα ήταν τριακόσια, ήταν οχτακόσια, δεν ξέρω πόσα, ήταν πάρα πολλά και ήταν εκτεθειμένα στην ύπαιθρο. Αν μια βόμβα  ναπάλμ η μια κοινή ρουκέτα έπεφτε εκεί θα έφευγε όλη η βάση για Αίγυπτο. Οι αρμόδιοι έπρεπε να  λάβουν μέτρα ούτως ώστε να μην είναι έτσι εκτεθειμένα. Όσο για τη βοήθεια των αεροπόρων δεν λέω τίποτα άλλο γιατί  θα είναι λίγο.

Κωνσταντίνου.- Περίμενε Κώστα έχω να πω κάτι ακόμη σχετικά με την  αποχώρηση…   βέβαια εσύ τα ξέρεις από την δική σου πλευρά, να  πω και εγώ αυτά που έχω πει  στον κύριο Κακαρά και θα το θυμάται. Εγώ πάντα….καθόμουνα  στο πρώτο πυροβόλο μπροστά  από το καρέ στο πρώτο πυροβόλο που ήταν ο Γκίκας, συμμαθητής μου, ο τηλεγραφητής και τον βοηθούσα. Είχα αυτό το ραδιόφωνο  παγκοσμίου λήψεως και άκουσα ότι…   ήταν δέκα το πρωί  περίπου,  και άκουσα ότι στις 08.15 το πρωί έσπασε η γραμμή  Λευκωσία – Αμμοχώστου και έρχονται  αυτά που ανέφερες προηγουμένως, νομίζω τανκς λέει ο Δημήτρης, έφυγα και πήγα και το είπα στον Δούκα. Ο  Δούκας έμαθα ότι πήρε στο τηλέφωνο Τον Παπαδάκη,   μάθαμε ότι πήρε τηλέφωνο τον Παπαδάκη, μετά θα συμπληρώσεις εσύ η θα το διορθώσεις,  πήρε λοιπόν τηλέφωνο τον Παπαδάκη  ο οποίος είπε να μείνετε εκεί. Έχω μιλήσει με τον Τζεφεράκο, τον Οικονομικό που ήτανε πάνω στο ΓΕΕΦ  ο οποίος  μου βεβαίωσε ότι ο Ανέστης Παπαδάκης είπε ότι εμείς θα κλειστούμε μέσα.

Αθανασούλης.- Δημήτρη δεν μπορώ να γνωρίζω   ούτε το διάλογο Παπαδάκη- Τζεφεράκου, ούτε αν τηλεφώνησε ο Τζεφεράκος στον Δούκα, όχι δεν τα ξέρω αυτά.. Το άκουσα και εγώ, ότι αυτήν την απάντηση έδωσε ο Παπαδάκης, κυκλοφόρησε αυτή η φήμη, δεν ήμουν μπροστά για να το επιβεβαιώσω η να το διαψεύσω. Εμείς το ξέραμε  στην  Συνεννόηση/Επιχειρήσεις ότι έσπασε το μέτωπο στην Μια Μηλιά η κάπου εκεί, δεν έχει σημασία το μέρος,   την ίδια ώρα που έγινε αυτό και δεν περιμέναμε το ράδιο. Στον Δούκα πήγαν πολλοί  που το άκουσαν αυτό και του το είπαν, αλλά ήταν ήδη ενήμερος και μερικοί είπαν ότι δεν έδωσε σημασία, από ότι διάβασα  ο Ταβλαρίδης με τον Γουλεα,  αλλά είχε ειδοποιηθεί πιο πριν από όλους ο Δούκας και την ώρα που του το είπαν   όλοι οι πιο πάνω, είχε  κάνει ενέργειες  υπηρεσιακές και είχε δρομολογήσει τα της αποχώρησης, είναι πολύ εύκολο να καταλάβει κάποιος γιατί το έπαιζε αδιάφορος, ενώ γινόντανε οι προετοιμασίες κανονικής αποχώρησης, και  από το Ράδιο   το άκουσα  ότι οι  Τούρκοι προελαύνουν προς Αμμόχωστο  στην Πεδιάδα  της  Μεσαορίας χωρίς να υπάρχει καμία αντίσταση προς Αμμόχωστο. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι αυτές τις ώρες  θα ήθελα να κάνουν κριτική οι  επιτελάρχες και λοιποί ηγήτορες,  αν λειτουργούσε τίποτα, σας λέω το απόλυτο μπάχαλο. Δεν μας έστειλαν κανένα σήμα για ενημέρωση, πιθανόν ο νέος ΝΔΚ να έφτιαχνε  φύλλα ποιότητας και χωρίς άλλα σχόλια  αυτό  έκανε, είχε τον χρόνο να το κάνει και να τα στείλει πριν φύγουμε από την Λεμεσό για να τα υπογράψει και ο νέος Διοικητής ο Παν. Δούκας. Όσο για το αν είπε η όχι να μην φύγετε από τη βάση ας σας πιάσουν αιχμαλώτους, δεν το άκουσα Δημήτρη, αλλά γνωρίζοντας καλά τον άνθρωπο το θεωρώ βέβαιο ότι το είπε, διότι μου το είπαν και εμένα κάποιο άλλοι που ήταν κοντά του, εξ άλλου τυχαίως έμαθα πριν είκοσι ημέρες ότι αποστρατεύθηκε αντιναύαρχος, με αυτά τα προσόντα  το αντιναύαρχος είναι λίγο  Αλήθεια πως μπορούσε……δεν φαντάστηκε ότι θα πέφτανε στα χέρια μου και θα έβλεπα τι είχε κάνει ο … Σταθήκαμε τυχεροί όμως  κύριε Κακαρά, πιστεύω πολύ τυχεροί γιατί Διοικητής παρέλαβε ο  κύριος Δούκας. Τίποτε άλλο. Συνεχίζω πως εγκαταλείψαμε την ΝΒΧ. Όταν μάθαμε, όπως σωστά είπε ο Κων/νου, από το ράδιο οι πολλοί ότι κατάρρευσε η  γραμμή άμυνας στην Λευκωσία  και δεν υπάρχει καμιά αντίσταση πουθενά, όπως είπε το  BBC, το πότε θα έφθαναν  στην Αμμόχωστο  ήταν θέμα χρόνου. Τότε ο Διοικητής όντως τηλεφώνησε στην ΝΔΚ και είπε στην ανωτέρα μας αρχή τι συμβαίνει και  επί λέξη νομίζω ότι πρέπει να  αποχωρίσουμε από τη Βάση προς Λάρνακα, ότι πρέπει να φύγουμε συντεταγμένοι και το τελευταίο ότι η παραμονή μας εδώ  δεν έχει  πλέον νόημα, φυσικά αυτό το άκουσα ο ίδιος, Δημήτρη. Εν συνεχεία κάλεσε  τους Αξ\κους σε συγκέντρωση και τους ανακοίνωσε  με ηρεμία, χωρίς να δημιουργηθεί  καμιά ανησυχία στο προσωπικό, να προετοιμαστεί ο καθένας στον τομέα του και τους άνδρες του να είναι έτοιμοι, περιμένουμε την έγκριση από το ΓΕΝ για εγκαταλείψουμε την βάση. Μάλιστα. Έτσι έγινε με ακρίβεια κύριε Κακαρά. Αυτά δεν μου τα είπε κάποιος, αλλά γινόντανε παρουσία  μου, μην ξεχνάτε ότι στον ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ την τελευταία ημέρα δεν μας πολυενόχλησαν τα Τούρκικα  αεροπλάνα και ο Διοικητής έδρευε  στην Σν/Επιχειρήσεις.

-. Καταστρέφοντας τα υπόλοιπα;

Αθανασούλης.- Είχε γίνει προετοιμασία, όπως σας είπα, και όταν ήρθε το εκτελεστικό  για αναχώρηση Έφυγαν όλοι  συντεταγμένα και οργανωμένα για Λάρνακα,. έμεινε πίσω ο Υποπλοίαρχος ΟΥΚ  Σ. Γουλέας και εγώ με τέσσερις ναύτες στην συνεννόηση. Οι βατραχάνθρωποι του Γουλέα τους άκουσα που έκαναν υπονόμευση στο πυραρχείο και στο λιμάνι, να έχετε κατά νου ότι η έκταση της βάσης ήταν πολύ μεγάλη. Οι τέσσερις ναύτες που είχα στις Επιχειρήσεις/ Σν έφεραν ένα δοχείο βενζίνη και κάψαμε το διαβαθμισμένο υλικό, κλείδες κλπ ότι υπήρχε   εκεί μέσα. Στη συνέχεια με μια βαριά κομματιάσαμε όλες τις  συσκευές ασυρμάτου. Έστειλα έναν ναύτη και έφερε το αυτοκίνητο μου έξω από τις Επιχειρήσεις/ΣΝ. Το τελευταίο που κάναμε ήταν ένα τηλέφωνο στο ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ να δούμε τι κάνουν. Δεν μας απάντησαν ποτέ. Συμπέρασμα,  είχαν είδη ξεκινήσει.

-. Δεν  σας  απάντησε κανείς ;.Το συμπέρασμα λοιπόν είναι  ανακριβές  ότι την άλλη ημέρα πέρασε ο Σημ/ρος, πέρασε την ίδια ήμερα πιθανότατα σε 2-3 ώρες που φύγατε εσείς, και αυτό είναι το ερώτημα ότι, αυτά που έπρεπε να καταστρέψετε στη βάση, τα καταστρέψατε και τα  κάψατε;

Αθανασούλης.- Αυτό  θα σας πω πάλι, την  ώρα που καίγαμε, σπάζαμε και λοιπά ήρθε ο Γουλέας και κάθισε σε μια καρέκλα μέσα στην ΣΝ και μας έβλεπε, ενώ οι άνδρες του συνέχιζαν την υπονόμευση. Όταν τελειώσανε όλα παίρνω την βαριά να σπάσω το τηλέφωνο πάνω στο γραφείο και μου λέει ο Γουλέας άστο ρε Αθανασούλη θα το σπάσω εγώ φεύγοντας… Μετά, αργά το βράδυ   στην Λάρνακα  έμαθα ότι  το τηλέφωνο που δεν  έσπασα   κάποια στιγμή χτύπησε και ήταν, αν θυμάμαι καλά, ο Τζεφεράκος  Υποδιοικητής  ΝΔΚ και είπε στον Γουλεα  ακόμα εκεί είστε, φύγετε ολοταχώς……

.-Που σημαίνει ότι   δεν αμφισβητείται  ότι ο Γουλεας  δεν υπονόμευσε την Βάση.

Αθανασούλης.- Πρώτη φορά το ακούω ότι  δεν υπονόμευσε τη βάση. Εγώ μέχρι  αυτή την στιγμή δεν το έχω ξανά ακούσει,  εγώ άκουγα κάποιες εκρήξεις μέσ’ την Βάση και νομίζω στο  πυραρχείο και όπως σας είπα ήμουν  απασχολημένος φουλ με  την δική μου δουλειά, όμως τον άφησα εκεί φεύγοντας.

Κωνσταντίνου.- Ναι, γιατί μας έκλεισαν εμάς κάτω. Εννοείς πιθανόν, πιθανόν, επειδή δεν ακούσαμε να  ανατινάζονται  οι τορπίλες, πιθανόν λέγοντάς του  ο Τζεφεράκος ακόμη εκεί είστε να άφησε την καταστροφή μισή;

Αθανασούλης.- ‘Όχι. Εγώ  άκουσα εκρήξεις, εσείς δεν ήταν δυνατόν να ακούσετε γιατί όλο το γκρουπ φύγατε  σε  δυο τρία λεπτά η Βάση είχε αδειάσει, πως  να ακούσετε, εγώ άκουσα πάντως εκρήξεις δεν ξέρω τι ήταν, είμαι υποχρεωμένος να το πω, εκτός αν κάνανε λάθος τα αυτιά μου. Δημήτρη την ώρα που συζητάμε, εσείς πρέπει να είσαστε πάνω από 40 χιλιόμετρα μακριά το λιγότερο.

Κωνσταντίνου.- Επειδή  έχω απλώς  μια τοις  χιλίοις πιθανότητες  να έχω αμφιβολία,  δήλωσα στον κ. Κακαρά  ότι μετέφερα… την παραμονή της εισβολής των Τούρκων μετέφερα την πληροφορία  που είχα από πρόσωπο   που εργαζόταν στην Αγγλική βάση των πλοίων,  ότι οι Τούρκοι θα κάνουν  εισβολή, αλλά δεν ήξερα ποια ημέρα. Ήξερα μάλλον  για την Δευτέρα, μετά την Δευτέρα. Λοιπόν,  γύρισα στην βάση και  το είπα σε… δεν θυμάμαι στον Υποδιοικητή μάλλον, δεν μπορεί να το είπα στον Διοικητή, το ανάφερα πάντως….φύγανε……Φορτώσανε  δυο φορτηγά  πυρομαχικά  τα οποία φύγανε  και πήγανε στην Κυρήνεια και είχαν πυρομαχικά οι άνθρωποι και δώσανε και εντολή να φύγουνε δυο τορπιλάκατοι από τις τρεις  να πάνε στην Κυρήνεια να γίνουν  τέσσερις εκεί. Λοιπόν οι τορπιλάκατες  που πέσανε στην ξηρά, βράχια η άμμο δεν ξέρω…….εκείνη την μέρα    την ώρα που γινότανε πόλεμος, ξεβράστηκε μια τορπιλάκατος στην  Σαλαμίνα της Κύπρου κάτω. Την ώρα του πολέμου δεν έφυγε καμιά τορπιλάκατος μέσα από την βάση. Ίσα-Ίσα που την δεύτερη μέρα ήρθε και το περιπολικό ΛΕΒΕΝΤΗΣ και μας βοήθησε  με το ΜΠΟΦΟΡΣ που είχε……και βλέπω  που βγάζανε καπνό. Λοιπόν  εκείνο το βράδυ  δεν δόθηκε εντολή  να φύγουνε  οι τορπιλάκατες  να πάνε στην Κυρήνεια.

Αθανασούλης.- Δεν ξέρω, δεν ξέρω αυτή την περίπτωση.

-. Εννοεί  του Κανδαλέπα  και του Τσαταλού ;

Αθανασούλης. Ναι, δεν το ξέρω αυτή την περίπτωση  και δεν λαβαίνω θέση. Τα σήματα των  Τ/Α   τα έπαιρνε  από εμάς ο Ζέρβας, Σν, και γι’ αυτό  αποφεύγω να πω  κάτι πάνω σε αυτό το θέμα. Έχω  πολύ  λίγες γνώσεις πάνω  σε αυτά τα πλοία, δεν υπηρέτησα ποτέ σε τορπιλάκατο. Και έτσι δεν ξέρω Δημήτρη αν ήταν εφικτό να ταξιδεύουν οι Τ/Α  μέρα μεσημέρι, δεν τα ξέρω  καθόλου αυτά.

Κωνσταντίνου. Όχι βράδυ……βράδυ έφερα  την πληροφορία, βραδάκι ήτανε. Και…..

Αθανασούλης.-  Δεν το ξέρω, έχω πλήρη  άγνοια του θέματος  και δεν  παίρνω  καμία θέση……

Κωνσταντίνου. Και πώς γίνεται  να έχουν  πέσει οι Τορπιλάκατες την δεύτερη τρίτη μέρα  έξω όταν  την πρώτη μέρα  του πολέμου ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός ήτανε περιορισμένοι στα δωμάτια τους;

Αθανασούλης.- Όχι δεν τα ‘ξερα αυτά. Ξέρω ότι ο…   με πας σε άλλο θέμα τώρα στο  θέμα του πραξικοπήματος…

Κωνσταντίνου. Όχι, την πρώτη μέρα της εισβολής.

Αθανασούλης.- Με πας πάλι σε  άλλο θέμα στο πραξικόπημα, από την ημέρα  που ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο  πραξικόπημα  ήτανε φανερό ακόμα  και στον τελευταίο ότι είχαν  πέσει στην δυσμένεια της Διοίκησης  και σύμφωνα  με ότι κυκλοφορούσε τους είχαν καθαιρέσει και από Κυβερνήτες Τορπιλακάτων. Δεν πήγα να τους ρωτήσω φυσικά, αλλά όταν όλη ημέρα ήταν στην Βάση και δεν ήταν στο πλοίο τους, όπως συνήθως τότε, αυτό βγαίνει, όμως δεν μπαίνω στην ουσία του θέματος  αυτού, πολύ απλά γιατί δεν το γνωρίζω.. Είπα στον κύριο Κακαρά ότι  θα του πω αυτά που είδα – άκουσα  και αντιλήφθηκα εγώ, όχι αυτά που κυκλοφορούσαν, γι’ αυτό  συνέχεια διευκρινίζω ότι τα άλφα η βήτα ήταν φήμες. Τώρα ότι ήταν σε δυσμένεια  ήταν πολύ φανερό.

ΚωνσταντίνουΝαι.

Αθανασούλης.-  Δεν έχω να πω κάτι περισσότερο  πάνω στο θέμα των Τορπιλακάτων.

Κωνσταντίνου. Είπα μήπως ήτανε στις Επιχειρήσεις.

Αθανασούλης.- Κατά την διάρκεια του πολέμου  και οι δυο παρέμεναν  για μεγάλα διαστήματα στις Επιχειρήσεις παρακολουθώντας τις εξελίξεις   της εισβολής και ενημερώνοντας  τους επιχειρησιακούς χάρτες που είχαμε. Όμως  αυτές τις ώρες δεν έγινε ποτέ   καμία τέτοια συζήτηση.

-. Κύριε Αθανασούλη των Αξιωματικών  γενικά που υπηρετούσαν στη βάση, δεν αναφέρομαι στους εφέδρους, αναφέρομαι στους μονίμους Αξ/κους, είτε προέρχονται   εξ Υπαξιωματικών  είτε αυτών της Σχολής Δοκίμων, στην διάρκεια της εισβολής  η  συμμετοχή τους  στην άμυνα κατά  των εισβολέων ποια ήταν;

Αθανασούλης.- Γιά Τσαταλό- Κανδαλέπα σας  είπα, ο Παπαδάκης,δεν βγήκε  έξω  από το γραφείο του όλο τον  ΑΤΙΛΛΑ Ι, ο Γουλέας με τους ΟΥΚ  ήταν σε ετοιμότητα πάντα  όπου χρειαζότανε, ο  Ντάνος  υπεύθυνος των συνεργείων, αυτά ήταν κλειστά, δεν τον είδα καθόλου, ο Αρμενιάκος ήταν στα οχήματα, ούτε αυτόν τον έβλεπα, ο Ταβλαρίδης περιφερόταν στη βάση αφού το Λεβέντης ήταν δεμένος, όλο το παιχνίδι του πολέμου γινόταν από την Συννενόηση /Επιχειρήσεις και το πυραρχείο. Στα πυροβόλα δεν πήγαινε κανένας, ήταν μόνιμοι Υπακ/οι επικεφαλής  και κρίνετε εσείς ποια ήταν η συμμετοχή!

-. Και ο Κανδαλεπας και  ο Αρμενιακος΄;

Αθανασούλης.- Ο Κανδαλέπας  σας είπα ότι εφόσον δεν υπήρχε Τορπιλάκατος μαζί και ο Τσαταλός τις πιο  πολλές ώρες τις περνούσαν στις Επιχηρήσεις / Σν. Ο Αρμενιακος ήταν υπεύθυνος στα τροχοφόρα  και σας είπα πιο πάνω. Ξέρω όμως  το νόημα της ερώτησης. Είναι ότι σχολιάστηκε πάρα πολύ στην βάση  στην πρώτη φάση του πολέμου δεν εμφανίστηκε  πουθενά    αυτός που έπρεπε  να  φέρει γύρω τα πυροβόλα και να συγχαρεί τις ομοχειρίες  που έριξαν το πρώτο αεροπλάνο  για να τους τονώσει το ηθικό, Αυτή η δουλειά  έπρεπε να την κάνει  συγκεκριμένος άνθρωπος, να δει τι γίνεται σε κάθε πυροβόλο  τι προβλήματα έχουν, να φανεί τέλος πάντων ότι υπάρχει Διοίκηση, αλλά εξαφανισμένος, δεν το έκανε. Να λάβετε υπόψη σας ότι όσοι ήταν στα πυροβόλα  και ήταν το  ογδόντα τοις εκατό όπως  και στην συνεννόηση  για ενάμιση μήνα πραξικόπημα – ΑΤΙΛΛΑ Ι – ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ περισσότερο η λιγότερο, έμειναν εκεί μέρα  νύχτα και σε κάποια διαλλείματα  ησυχίας ένα φορτηγό  έκανε τον γύρω της βάσης και περνώντας με μεγάλη ταχύτητα τους έδινε μια φρατζόλα  ψωμί η κάτι φαγώσιμο. Συνεχίζω  για την εγκατάλειψη  της ΝΒΧ. Όλοι όπως είπαμε έφυγαν γύρω στις  δυο η ώρα, οι ώρες  και  ημερομηνίες  εξακολουθούν  να είναι πάντα σχετικές, εμείς    τέσσερις  που μείναμε  για να  καταστρέψουμε   το διαβαθμισμένο υλικό, συσκευές κλπ μας πήρε  30-40 λεπτά αυτό, κυρίως το κάψιμο εγγράφων αφήνοντας   πίσω τον Γουλέα.  Όταν βγήκαμε στον κύριο δρόμο Απόστολου Ανδρέα -Αμμοχώστου δεν κυκλοφορούσε ούτε πουλί. Ανάπτυξα ταχύτητα   για να προλάβω τους άλλους αλλά δεν φαινόταν κανείς πουθενά.  Πιστεύοντας  οι Τούρκοι έχουν φθάσει στην Αμμόχωστο  είπα στους τέσσερις ναύτες παιδιά ποιος ξέρει τον δρόμο να γυρίσουμε πίσω  εάν μας έχουν αποκλείσει για το βουνό την Καντάρα και ότι γίνει; Τους δύο ναύτες τους θυμάμαι ήταν ο Μαρκουλίδης από την Αμμόχωστο και ο Λοίζος Λουίζου από το Πατρίκι, μου είπαν γνωρίζουν καλά την περιοχή. Λίγο πριν φθάσουμε στην Αμμόχωστο, μέσα από τα σπαρτά βγήκε με ταχύτητα ένα μεγάλο στρατιωτικό καμιόνι και μας τράκαρε πάνω στην κύρια οδό ενώ οδηγούσα με 160 χι. Εμείς πήραμε τρεις τέσσερις κινηματογραφικές στροφές πάνω στον δρόμο και με ταχύτητα  πάμε και χτυπάμε   με την όπισθεν σε έναν τοίχο. Δεν τραυματίστηκε κανένας, μόνο εγώ  ελαφρά στα χέρια από τα σπασμένα  τζάμια, η τύχη όχι μόνο εκεί, γενικά ήταν συνεχώς με το μέρος μου

.-  Δυο αμάξια μέσα στην  ερημιά και τρακάρατε;

Αθανασούλης.-  Ναι.  Και υπήρχε  εξήγηση, αλλά   δεν την ήξερα. Το φορτηγό  που με τράκαρε ήταν δικό μας της Εθνικής φρουράς και του λέω βρε παιδί μου δεν προσέχεις γιατί πας έτσι; και ο στρατιώτης οδηγός  μου λέει έτρεχα γιατί  μου ρίχνανε πριν  λίγη ώρα  τα Τουρκικά τανκς. Τον ρώτησα πόσο μακριά  μέσα στην πεδιάδα είναι, δεν μπορούσε να μου πει με ακρίβεια, υπολόγισε μισή  ώρα δρόμος. Εάν αυτό το συνδυάσουμε με το τηλέφωνο Τζεφεράκου προς Γουλέα και με το ακόμη εκεί είστε βγαίνει για εμένα ότι ο Γουλέας  και οι άνδρες του πρέπει να πέρασαν ίσα-ίσα. Εμείς  εφόσον το αυτοκίνητό μου    πήρε μπροστά ανέλαβε την θέση του οδηγού ο ναύτης Μαρκουλίδης, λόγω πολλών τραυμάτων που είχα στα χέρια μου, και συνεχίσαμε με μεγάλη ταχύτητα προς Αμμόχωστο – Λάρνακα έχοντας πλέον βάσιμες ελπίδες ότι δεν θα χρειαστεί να πάμε για το βουνό. Φτάνοντας στα προάστια της Αμμοχώστου, το πρώτο που συναντάς είναι η Σακαρια  καθαρά τουρκοκυπριακό προάστιο. Ξέροντας ότι εκεί λόγω του πολέμου  δεν υπάρχει ψυχή, γιατί οι κάτοικοί του είχαν πάει όλοι στην πόλη της Αμμοχώστου στο κάστρο φυσικά, πριν  μπούμε στην κεντρική πλατεία βλέπουμε κάποια  μικρή αλλά σαν    ύποπτη κίνηση  και ενώ υποχρεωτικά λόγω κυκλικής πορείας πηγαίναμε με μικρή ταχύτητα,  ακούμε πυρά  μπροστά μας  από ένα πρόχωμα. Γυρνάμε αμέσως πίσω  και  αποφασίζουμε να πάμε μέσα από τα χωράφια   (στάρια) να βγούμε στον δρόμο της Λευκωσίας – Αμμοχώστου και εν συνεχεία  πάλι να μπούμε στον δρόμο Αμμοχώστου-Λάρνακας για να βρούμε τους δικούς μας. Έχετε, κατά νου ότι οι ναύτες μαζί μου είναι Ελληνοκύπριοι όλοι και  αυτό μετρούσε πολύ στις κινήσεις μας.  Μπαίνουμε μέσα στα σιτάρια στο ύψος του Κ.Α.Σ.Α  (Κέντρο Ανωτέρων Σπουδών Αμμοχώστου) και αρχίζουμε  να προχωράμε για να συναντήσουμε  τον δρόμο Αμμοχώστου – Λάρνακας. Τα καταφέραμε  περνώντας  με αεροπορικό τρόπο πάνω από ένα ανάχωμα και βγήκαμε στον δρόμο Λευκ-Αμοχ. Και εν συνεχεία από εκεί Αμμοχώστου-Λάρνακας και εκεί   βρήκαμε την κύρια δύναμη της βάσης, κινητοποιημένους, μια μεγάλη φάλαγγα μπροστά από τις Αγγλικές Βάσεις. Λάβετε υπόψη σας ότι ο δρόμος Αμμόχωστος- Λάρνακα περνά μέσα από την Αγγλική Βάση. Επίσης ότι όπου υπάρχει Αγγλική βάση οι Άγγλοι έχουν απόλυτη κυριαρχία και στους χάρτες γράφει έδαφος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Θα προσπαθήσω να σας  πω όσα  γνωρίζω  ο ίδιος και  έχει να κάνει με την συμπεριφορά  των Άγγλων  συγκεντρωτικά εδώ.  Φθάσαμε λοιπόν  και σταματήσαμε  στο τέλος της φάλαγγας. Κατέβηκα  και προχώρησα για να δω  τι συμβαίνει. Πολλοί    εφόσον  μας καλωσόρισαν, γιατί πίστευαν  ότι η είχαμε αποκλειστεί η  αιχμαλωτιστεί, εμείς  για μια ακόμη φορά   είχαμε μεγάλη τύχη.  Μου είπαν ότι δεν μας αφήνουν να περάσουμε κάτω  οι Άγγλοι εάν πρώτα δεν παραδώσουμε τα όπλα μας και ότι άλλο αυτοί  έκριναν, πυρομαχικά, χειροβομβίδες κλπ. Ο Διοικητής μας, μου το επιβεβαίωσε  και ήδη είχαν αρχίσει και συγκέντρωναν  τον οπλισμό τους σε ένα φορτηγό  το οποίο ξεκίνησε για να κάνει μια κυκλική διαδρομή τριών-  τεσσάρων ωρών περίπου  και να περάσουμε άοπλοι. Εν πάση περιπτώσει του είπα εμείς  θα τα βάλουμε στο δάπεδο  τα όπλα και θα τα κρατήσουμε. Μου  είπε υπ’ ευθύνη σας κάντετο αυτό. Έτσι και έγινε. Τώρα για  ποιο λόγο οι Άγγλοι δεν θελαν  να μας άφησαν να περάσουμε οπλισμένοι το ήξεραν αυτοί το ξέραμε και εμείς. Μας είχαν βομβαρδίσει δικά τους αεροπλάνα στη βάση και όλοι ήσαν πυρ και μανία μαζί τους. Αυτό επιβεβαιωμένο. Στην διάρκεια της πρώτης φάσης, όπως σας έχω ήδη πει, μας ειδοποιούσε τα ΡΑΝΤΑΡ της Αεροπορίας όταν αεροπλάνα ερχότανε για εμάς. Σε ένα τηλεφώνημα της Αεροπορίας  ήταν ο Διοικητής τους, πιθανόν να θυμάμαι σωστά. Αν όχι δεν πειράζει μου είπε  το όνομα του, επισμηναγός Ορφανός. Μου είπε  να ρωτήσω  τον Διοικητή μας το εξης οι Τούρκοι έχουν Αεροπλανοφόρο; Του απάντησα όχι, μου λέει σίγουρα; του λέω ναι γιατί με ρωτάτε; Μου απάντησε γιατί  κάποια από τα ελικόπτερα που έρχονται και βομβαρδίζουν πάνω στο Νησί, ξεκινάνε από το αεροπλανοφόρο που είναι 40-50 μίλια μακρυά από ό εδώ, είσαι λοιπόν σίγουρος  ότι δεν έχουν  τέτοιο πλοίο; Τον βεβαίωσα ότι είμαι  εκατό  τοις εκατό βέβαιος, αλλά το γεγονός  θα το αναφέρω στον Διοικητή μου  όπως και έγινε. Επίσης συνάδελφοι στα πυροβόλα χωρίς να γνωρίζουν  κάτι για αυτό, επέμεναν ότι σήμερα την πρώτη  ημέρα της αποβάσεως το αεροπλάνο που μας βομβάρδισε όταν έστριβε να φύγει  είδαν ότι ήταν Αγγλικό, δεν πιστεύω να έκαναν λάθος όλοι. Άρα, όντως είχαν τους λόγους τους να  μας υποχρεώσουν να περάσουμε άοπλοι από την Βάση τους. Αυτά τα δυο περιστατικά ήταν πραγματικότης. Πέρα από αυτό μας είπαν ότι τα αεροπλάνα τους που πετούσαν όπου ήθελαν, και όταν εντόπιζαν  δική μας στρατιωτική φάλαγγα να κινείται προς  διάφορα μέτωπα αμέσως ειδοποιούσαν τα Τουρκικά αεροπλάνα και  τις διέλυαν. Όλοι οι Άγγλοι του Νησιού πάνω στο καπό του αυτοκινήτου  τους είχαν βάλει μια μεγάλη σημαία τους, και στα σπίτια τους στις ταράτσες πάλι το ίδιο. Και όταν περάσαμε τελικά μέσα από τις βάσεις για Λάρνακα  είχαν βάλει στον δρόμο συρματοπλέγματα ζικ-ζακ ούτως ώστε η ταχύτητα μας να είναι έως τα 15-20 χιλιόμετρα. Φτάνοντας στην Λάρνακα πήγαμε σε ένα γυμνάσιο και εγκατασταθήκαμε. Την δεύτερη μέρα ήρθαν, δεν έμαθα γιατί  ήρθαν, με αυτοκίνητο 2-3 Άγγλοι πολίτες. Σταματήσανε στην πόρτα του  γυμνασίου και συζητούσανε με τον σκοπό. Εγώ απλώς παρακολουθούσα την σκηνή από αρκετά μακριά. Ξαφνικά ένας ναύτης ΟΥΚ Κύπριος αρπάζει την σημαία τους και την ποδοπατούσε. Αυτοί μπήκαν στο αυτοκίνητο τους και έφυγαν. Πλησίασα τον ναύτη  και του είπα, παρόλο το δίκιο του, ότι ήταν λάθος αυτό που έκανες, χωρίς άλλες εξηγήσεις. Μετά 15-20 λεπτά χτυπά το τηλέφωνο  εκεί  που ήμασταν και μας λέει ο  Στρατιωτικός  Διοικητής της Λάρνακας εκκενώστε το γυμνάσιο γιατί έρχονται Τούρκικα αεροπλάνα να σας βομβαρδίσουν, φάνηκε αμέσως  ποιο ήταν το λάθος του ΟΎΚ και επίσης ποιος ειδοποίησε τα Τουρκικά αεροπλάνα για το πού ήμασταν. Αυτά όσον αφορά την συμπεριφορά των Άγγλων στην  Κύπρο. Φυσικά  γνώριζαν   αυτά  και άλλα πολλά που εμείς δεν τα ξέραμε και μάλλον ακόμη δεν ξέρουμε και ιδίως σε πολιτικό επίπεδο που είναι μαιτρ  σε αυτά τα πεδία, η ευγενής αυτή φυλή.

Κωνσταντίνου.-  Εμείς δεν περάσαμε από  τα χωράφια.

Αθανασούλης.- Πιστεύω Δημήτρη ότι   αυτοί που είχαν  βγει στην Σακάρια  όπως είπε κάποιος, λέω βγει γιατί  όταν στον πρώτο γύρο της εισβολής το χωριό το κατάλαβαν οι Ελληνοκύπριοι της Εθνικής Φρουράς   δεν είχε βρεθεί εκεί ούτε ένας Τουρκοκύπριος, πιστεύω απόλυτα αυτούς  που είχαν      πει ότι υπήρχε ένα τούνελ που κατέληγε στο Κάστρο της Αμμοχώστου.  Άρα πρέπει να είναι   έτσι γιατί αυτοί    είχαν ειδοποιηθεί ότι τα Τουρκικά  στρατεύματα πλησιάζουν στην  Αμμόχωστο   και είχαν αρχίσει να επιστρέφουν. Όπως επίσης, εσείς περάσατε  δύο ώρες πριν από εμάς τους πέντε, είσαστε και  μια μεγάλη δύναμη  και αυτοί, οι δυο τρεις  που είχαν είδη επιστρέψει και είχαν στήσει τα δυο πολυβόλα στην πλατεία, κάποιος έκανε λόγο για ελεύθερους σκοπευτές, δεν  είχαν πρόβλημα να μας επιτεθούν. Κάπως έτσι   είναι  αλλά και τα στοιχεία εκεί οδηγούν.

Κωνσταντίνου.-  Έχω αναφέρει τι μας  έκαναν οι Εγγλέζοι.

Αθανασούλης. Εντάξει δεν το ήξερα  αυτό  ήταν  επίσης και η περίπτωση του Ρ/Ε της Αεροπορίας με τα ελικόπτερα / αεροπλάνα των Άγγλων. έπρεπε αυτό να ειπωθεί.

Κωνσταντίνου.- … στην βάση Ακρωτηρίου.

-.  Μου τάχει πει αυτά ο Κων/νου.

Κωνσταντίνου.-  Του είπα ότι……

-. Ας πει   την δική του πλευρά…….

Κωνσταντίνου.-  Ναι, ναι!

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα πιο πάνω εγκατασταθήκαμε σε ένα γυμνάσιο και μείναμε για λίγες ημέρες. Μας παραχώρησαν οι άνθρωποι δυο  τρεις τάξεις -γραφεία και ένα  τηλέφωνο. Πιάσαμε βάρδιες σε διάφορα  σημεία και οι τρεις ναύτες της Σν  έπιασαν τετραωρίες στο τηλέφωνο. Ενημερώθηκε το ΓΕΕΦ που είμαστε ειδοποιήθηκε η 4η νομίζω ανωτέρα στρατιωτική διοίκηση  για τις όποιες ανάγκες μας εν καιρώ πολέμου και άρχισαν, η Στρατιωτική Διοίκηση εννοώ, να μας εφοδιάζει κανονικά,  τροφοδοσία,…..

Κωνσταντίνου.-  Σε διακόπτω, τελικά, θα μου  πεις τελικά, ποιος έβγαλε την φήμη ;

Αθανασούλης. Ορίστε;

Κωνσταντίνου.-  Επειδή εσύ  ξέρεις…  ποιος  έβγαλε την φήμη  όταν είδαμε στα……..

Αθανασούλης.- Παρατηρήθηκε  ότι αρκετοί,  μετά την εγκατάστασή μας στην Λάρνακα, ότι κάποιοι άρχισαν ένας ένας να φεύγουν, αυτοί….

-. Ποιοι αυτοί;

Αθανασούλης.- Οι Κύπριοι. Ειδικά αυτοί που  τα χωριά τους ήταν στις επαρχίες  που περνούσαμε, έφευγαν……

-. Ένα λεπτό κύριε Αθανασούλη ; Ποιοι φεύγανε; φεύγανε οι επιστρατευμένοι που είχανε……..

Αθανασούλης.- Έφευγαν  οι έφεδροι κυρίως……..

-……..που είχανε έρθει στη βάση, φεύγανε οι Κύπριοι που  ήτανε εκεί έτσι κι αλλιώς και υπηρετούσανε, ποιοι φεύγανε, κάτοικοι από τα χωριά  για να γλυτώσουνε;

Αθανασούλης.- Από τους δικούς μας  Ελλαδίτες κανένας, εννοώ   τους Κύπριους  που υπηρετούσαν, έφυγαν μερικοί, αλλά οι ποιο πολλοί που έρευγαν ήταν οι επίστρατοι, να λάβετε υπόψη σας ότι εμείς είχαμε και ναύτες Ελλαδίτες, πιστεύω ήταν  οι μόνοι στρατεύσιμοι  Ελλαδίτες, που υπηρετούσαν στις τορπιλακάτους και ανήκαν στην Εθνική Φρουρά, για να μην τα μπλέξουμε με  αυτούς της ΕΛΔΥΚ, ήταν όλοι πληρώματα, στρατεύσιμοι  και μετά όταν δεν υπήρχαν Τ/Α   ήλθαν και ενσωματώθηκαν στο πλήρωμα στην βάση. Για να μην γίνει καμιά παρεξήγηση, κανένα  στέλεχος  η στρατεύσιμος Ελλαδίτης δεν λιποτάκτησε. Από ότι είχαμε μάθει, και στο στρατό  είχε πάρει διαστάσεις   το φαινόμενο αυτό. γιατί μόλις φθάσαμε στην Λεμεσό ήρθαν σήματα από τo ΓΕΕΦ πάνω  σ’ αυτό θέμα. Και όταν ήρθε ο νέος αρχηγός ΓΕΕΦ στρατηγός Καραγιάννης, αν θυμάμαι καλά,   ήταν από τα νέα μέτρα που  πήρε…

-. Πως το έλυσε;

Αθανασούλης.- Λεπτομέρειες δεν ξέρω, αλλά  λάβαμε σήματα πάνω στο θέμα   ότι έστησαν, μπλόκα  από στρατιωτική  αστυνομία  και όσους συλλαμβάνουν  θα  τιμωρούνται αυστηρά,  δεν ξέρω περισσότερα….

Κωνσταντίνου.- Κώστα εσύ ήσουνα δίπλα  στον Δούκα, ο Δούκας κυκλοφόρησε  μια φήμη… δηλαδή με εντολή του…   δεν ξέρω ποιος, δική του η κάποιος  του την έδινε… ότι μας έχει ζητηθεί από το ΓΕΕΦ να στείλουμε  ένα γκρουπ από τριακόσια άτομα στην πράσινη γραμμή στην Λευκωσία, ε, σε ένα τέταρτο όχι μόνο…

Αθανασούλης.- Θα το έλεγα τώρα….

Κωνσταντίνου.- Όχι μόνο οι επιστρατευμένοι…. δεν  είχαμε  στον δρόμο για την  Λεμεσό έναν Κύπριο, έναν Κύπριο από  τους κανονικούς. Ήμασταν μόνο Ελλαδίτες, κάνεις λάθος, τέλος πάντων υπερβάλεις. Ναι.

Αθανασούλης.-Ο Κωνσταντίνου   επιμένει να του πω ποιος  κυκλοφόρησε την  φήμη ότι οι ποιο πολλοί θα πάμε στην πράσινη γραμμή. Θέλω να σας  πω ότι  μόνο εκεί αυτές τις ώρες γινόταν  ο χαμός απ’ ότι ακούγαμε. Ειδοποιηθήκαμε   να ετοιμαστούμε, σε κάποιο χρονικό διάστημα  2 η 3 ωρών θα φύγουμε για Λευκωσία γιατί εκεί είχαν άμεση ανάγκη από κόσμο  κι εμείς έπρεπε να στείλουμε  τριακόσια άτομα εκεί. Ταυτόχρονα  από  πιο πριν σερνόταν  η φήμη ότι πάμε για Λευκωσία. Μόλις άκουσαν να ετοιμαστούμε, άρχισαν   να φεύγουν όχι μόνο οι επίστρατοι αλλά  και  ορισμένοι που υπηρετούσαν την κανονική τους θητεία, όμως έμειναν και κάποιοι μαζί μας… Ο Δημήτρης  εξακολουθεί να θέλει να  μάθει οπωσδήποτε ποιος έβγαλε τη φήμη. Λοιπόν  η απάντησή μου είναι, μπορεί να μην  ήταν  μόνο μια φήμη, μπορεί όμως να ήταν και αλήθεια. Και τα δυο παίζουν Δημήτρη… όσο για τον Δούκα δεν τον κρίνω εγώ γιατί όλοι,  με μεγάλη ευκολία θα πούνε ότι τον κρίνω… δεν είμαι αμερόληπτος,  γιατί όπως εσύ είπες ήμουν όχι κοντά αλλά πολύ κοντά του, σκέψου μόνο πώς χειρίστηκε το θέμα εγκατάλειψη βάσης… Λάρνακα… Λεμεσό… όσο καιρό ήταν Διοικητής και δεν άνοιξε μύτη μέχρι που ήρθαμε στην Ελλάδα!

-. Κύριε Αθανασούλη ποια ήταν η συμπεριφορά των Ελλήνων  Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και ναυτών που είχανε κατέβει, που είχατε κατέβει και είσαστε στην διάρκεια της απόβασης  στην βάση »ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ΄» που έζησες τα γεγονότα;

Αθανασούλης.- Με ρωτάτε για την συμπεριφορά  αποκλειστικά των Ελλήνων. Η συμπεριφορά  ήταν πολύ καλή έως αρίστη  στο  σύνολο όσον αφορά  τον πόλεμο, για το πραξικόπημα τα είπαμε, και μιλώ αυτή την στιγμή για υπαξ/κούς και ναύτες, για τούς αξιωματικούς σας είπα  έναν-έναν ό,τι γνωρίζω, όχι σενάρια και υποθέσεις. Στον πόλεμο επάνω λέω, πέρα από αυτό που με ρωτήσατε  ήταν ακριβώς το ίδιο, δηλαδή αρίστη η συμπεριφορά και  των αδελφών μας Κυπρίων, ίσως και καλύτερα  πολέμησαν και αυτοί, μέχρι που φάνηκε ότι το παιχνίδι  ήταν σικέ και στο τέλος στράφηκαν εναντίον μας ,και με το δίκιο τους βέβαια.  Δυστυχώς  υπήρξαν εξαιρέσεις, ευτυχώς ήταν ελάχιστες, δυστυχώς  αυτές οι ελάχιστες μπορούσαν να επηρεάσουν  αρνητικά το σύνολο, και έτσι μπορούμε  να λέμε  ότι το σύνολο  συμπεριεφέρθη άψογα σε ειδικές  συνθήκες και περιβάλλον  πεζικού και όχι στην θάλασσα. Οι κριτικές  είναι εύκολες κύριε Κακαρά, η πραγματικότητα ήταν  πολύ  σκληρή. Εκ των υστέρων  συνήθως  λέμε ότι  αυτό ήταν το σωστό η κείνο… Όταν φτάσαμε στη Λεμεσό μείναμε  για 4-5 εβδομάδες ίσως και περισσότερο  σε ένα Γυμνάσιο. Τότε άρχισαν λίγοι-λίγοι να φεύγουν….

-. Όταν λες φεύγανε εννοείς τι; Λιποτακτούσαν;

Αθανασούλης.- Όχι, όχι. Όταν λέω  να φεύγουν  εννοώ άρχισε ομάδες- ομάδες ο επαναπατρισμός, γιατί άρχισαν και τα  πρώτα  δρομολόγια των επιβατικών πλοίων. Θυμάμαι  πάντως ότι είχαμε πάρει  ένα σήμα,  πρέπει να ήταν από το Αρχηγείο Ναυτικού, δεν νομίζω από  το ΓΕΕΦ. Το σήμα αυτό ανέθετε στην ΝΒΧ να σχεδιάσει  πώς θα πρέπει να είναι το Ναυτικό στην Κύπρο με την νέα πραγματικότητα και ποιοι κατά την κρίση του Διοικητού χρειάζεται να παραμείνουν ακόμη στο νησί. Έτσι έμεινα   και ήρθα με τους λίγους τελευταίους. Εκεί λοιπόν που φτιάχναμε  πώς θα πρέπει να είναι το Ναυτικό, συνέβη αυτό που δεν μπορεί να συλλάβει ο νους κανενός λογικού ανθρώπου. Ακούστε τι συνέβη. Είναι  μάλλον πρωινή ώρα και καταφθάνει ένα  τζιπ λαντροβερ από την Λευκωσία. Κατέβηκε ένας Υπαξ/κός με ένα χαρτοφύλακα και όπως μου είπαν ήθελε τον διοικητή. Τον έστειλαν σε εμένα όχι γιατί τον αντικαθιστούσα, αλλά εγώ κρατούσα την όποια αλληλογραφία του. Συμπτωματικά  ο διοικητής είχε πάει στην στρατιωτική διοίκηση Λεμεσού για υπηρεσιακούς λόγους και ο υπαξ/κός που κρατούσε τον φάκελο έπρεπε να φύγει γρήγορα -εφόσον παραδώσει τον φάκελο και πάρει υπογραφές από τον Διοικητή μας- για Λευκωσία. Ανησύχησα  ιδιαίτερα μήπως ο φάκελος περιέχει καμιά περίεργη επιχείρηση  και μας αιχμαλωτίσουν όλους μαζί και του λέω δώσε μου τον φάκελο.  Ήταν προσωπικός για τον διοικητή και τότε ανησύχησα περισσότερο, και είπα  θα το ανοίξω, εδώ πιθανόν να παίζονται ζωές αυτές τις στιγμές, θα τον ανοίξω τον φάκελο Τον άνοιξα και έμεινα στην κυριολεξία ξερός. Ο Παπαδάκης μετά δυόμιση μήνες μετά την οριστική κατάπαυση του πυρός, βγήκε από το λαγούμι του και ξέρετε τι έκανε; βαθμολόγησε εμάς που επί δυόμιση μήνες  πολεμούσαμε σε διάφορα μέρη στο μέτωπο αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, δεν μπορεί κανένας άνθρωπος  στον πλανήτη να κάνει αυτό το πράγμα, τίποτα άλλο.

-. Άρα δεν έχουμε  καμία  λιποταξία Ελλήνων στην εισβολή;

Αθανασούλης. Θα μου επιτρέψετε να μην  λέω Ελλήνων, αλλά Ελλαδητών   και  Κυπρίων γιατί απλά είμαστε  όλοι Έλληνες. Να κύριε Κακαρά, μιλάμε για καμία  λιποταξία, και απορώ  που με ρωτάτε, το αντίθετο μάλιστα είχαμε αρκετούς ναύτες  και μονίμους Αξ/κους- Υπαξ/κους και αυτό ήταν ένα είδος  ατού, ότι ήμασταν όλοι μαζί.  Άσχετο περιστατικό. Μια ημέρα στην Ναυτική Βάση  για κάποιο μικρό διάστημα είχαμε ησυχία και λέω να πιω ένα ποτήρι παγωμένο νερό. Πήγα στην τραπεζαρία μας δεν βρήκα και πήγα στου πληρώματος. Βρήκα νερό  και ήταν πολύ κρύο εφόσον κανείς δεν περνούσε από εκεί, ήταν πολύ παγωμένο. Όταν άρχισα να πίνω χτυπάν οι σειρήνες αεροπορική επιδρομή, άρχισα να τρέχω να προλάβω  να πάω στη Σν, όμως δεν πρόλαβα  και τα αεροπλάνα ήρθαν πολύ γρήγορα πάνω από την κεντρική πλατεία   και  άρχισαν να πολυβολούν, τότε μπήκα κάτω από ένα ψηλό κτίριο στην μέση της βάσης, ενώ ταυτόχρονα  τα αεροπλάνα γάζωναν κατά μήκος την βάση και την πλατεία, εμείς τους  ανταποδίδαμε από κάτω. Εκεί λοιπόν έτρεξαν τέσσερις πέντε ναύτες. Ο διπλανός μου ναύτης εκεί που χτυπούσαν οι Τούρκοι από πάνω, και εμείς από κάτω, ένας χαμός δηλαδή, ο ναύτης δίπλα μου βγαίνει στην γωνία του κτιρίου και άρχισε να πυροβολεί τα αεροπλάνα. Του λέω βρε άνθρωπε με το Μ1  πας να ρίξης το αεροπλάνο; Μου απαντά όχι δεν το πυροβολώ να το ρίξω το πυροβολώ για να παίρνω θάρρος! Ναι, ναι γι’ αυτό μου έμεινε στην μνήμη……

-. Θυμάσαι ποιος ήταν αυτός;

Αθανασούλης.- Όχι φυσικά, Όχι, Ήταν Κύπριος  όμως και ήταν ο πιο ψηλός που  είχαμε στην βάση.

-. Δηλαδή κύριε Αθανασούλη στη διάρκεια της εισβολής  τα συναισθήματα των Κυπρίων απέναντι στους Έλληνες  στρατιωτικούς δεν είχαν αλλάξει λόγω του πραξικοπήματος ;

Αθανασούλης.- Στο διάστημα της εισβολής δεν περίσσευε χρόνος και σκέψη  για το πραξικόπημα. Όταν άρχισε ο πόλεμος  χουντικοί / ξεχουντικοί και Μακαριακοί / Εοκικοί  όλοι μαζί κοιτάγαμε   πώς να αντιμετωπίσουμε  την εισβολή. Πραγματικά δεν μίλησε  κανένας αυτές τις ώρες για χούντες, ΕΟΚΑ  κλπ αλλά άλλαξε και πολύ μάλιστα μετά την ανακωχή και το χάσιμο της μισής Κύπρου.

-. Τι άλλο θα ήθελες να θυμηθείς;

Αθανασούλης.- Πολλά, πάρα πολλά μου έρχονται στο μυαλό, όμως είναι σκόρπια, δεν  έχουν συνοχή και  είναι από διάφορα περιστατικά, κυρίως χρονικά, είναι ότι σε περίπτωση εχθροπραξιών δυο υποβρύχια και δυο η τέσσερις πυραυλάκατοι  αποσπώνται από  τον Ελληνικό Στόλο και τίθενται υπό τις διαταγές του Ναυτικού Διοικητού Κύπρου. Γιατί δεν  τα τηρήσανε αυτά τα σχέδια; Ακούστηκε εκ των υστέρων ότι, το  Υ/Β που σας είπα πως και εμείς ακούσαμε να μιλά με το Αρχηγείο,   ότι σίγουρα η Ελλάδα δεν θα χτυπήσει και ότι θα κάνουν στρατιωτικό περίπατο, πράγμα που έγινε. Και αν στη θέση του Κυβερνήτη του  Υποβρυχίου ήταν ένας Κουντουριώτης και δεν συμμορφωνόταν  την ώρα μας έκαιγαν και έριχνε τις τορπίλες  του στο υπερωκεάνιο (που μόλις καταλήφθηκε το λιμάνι της Κυρήνειας και έπεσε δίπλα λες και ήταν ποστάλι της γραμμής και αποβίβασε χιλιάδες, ναι χιλιάδες στρατιώτες, μας είπαν αυτοί που το είδαν), αν λοιπόν βαρούσε και σίγουρα θα  είχαν τεράστιες απώλειες τι θα γινόταν; Ποιος τους είχε βεβαιώσει ότι δεν θα ενοχληθούν στην μεταφορά  αυτού του στρατού; Δεν είμαι σε θέση να κρίνω τον Κυβερνήτη του Υ/Β    επειδή υπάκουσε στις διαταγές του Αρχηγείου, απλώς μιλάμε για σενάρια. Και επειδή μιλάμε για σενάρια θα άφηναν οι Αμερικάνοι να γίνει πόλεμος  μεταξύ δυο συμμάχων του ΝΑΤΟ, τους συνέφερε; Άλλο  ένα περιστατικό είναι το εξής.  Κάποια μέρα χτυπάει το τηλέφωνο, το σηκώνω και από την άλλη άκρη του τηλεφώνου, εφόσον με ρώτησε ποιος είμαι και αν μπορεί να μιλήσει  με τον Διοικητή του είπα  ότι δεχόμαστε  επίθεση από αεροπλάνα αυτή την στιγμή  και ο Διοικητής  δεν ήταν εκεί, ποτέ δεν ήταν φυσικά. Τότε μου είπε πες στον Διοικητή σου ότι έχουμε δυο Τούρκους αιχμαλώτους λοκατζήδες που τους είχαν ρίξει ελικόπτερα. Λοιπόν σε ανάκριση που τους κάναμε  μας είπαν ότι η ΝΒΧ ήταν ο στόχος τους, για την ακρίβεια  η αποστολή μας ήταν να εξαρθρώσουμαι την Ναυτική Βάση. Ο βαθμός ήταν συνταγματάρχης και  είναι αδύνατο να θυμηθώ  από  ποια Ανωτέρα Τακτική Διοίκηση ήταν, πιστεύω  μάλλον ότι ήταν από την Ανωτέρα Διοίκηση Αμμοχώστου, δε νομίζω να έχει σημασία αυτό,  σημασία είχε ο σκοπός των αλεξιπτωτιστών. Να προσθέσω ότι τα ελικόπτερα ερχόταν  είκοσι η τριάντα μαζί και όπου  θέλανε τους έριχναν και αμέσως άνοιγε ένα καινούργιο μέτωπο.

-. Ο Παπαδάκης  πότε παρέλαβε Διοικητής;

Αθανασούλης.- Εννοείται πότε  παρέλαβε Ν.Δ.Κ; Παρέλαβε αμέσως  μετά τον πρώτο ΑΤΙΛΛΑ. Με την  αλλαγή της Κυβέρνησης στην Ελλάδα ανεκλήθη ο Παπαγιάννης και πήγε Ν.Δ.Κ.  ο Παπαδάκης,  στην Ν.Β.Χ παρέλαβε ο  Δούκας.

-. Γιατί εκτιμάς ότι το ο Παπαδάκης σε έκανε στάσιμο; Γιατί το έκανε αυτό;

Αθανασούλης.- Πιθανόν επειδή  γνώριζα  πάρα πολλά πράγματα για την στάση  του και την συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια του πολέμου κυρίως. Όταν αποστρατεύθηκα με 30 χρόνια συντάξιμα δεν είχα ούτε ένα φύλο ποιότητας προακτέος κατά αρχαιότητα, όλα ήταν κατ’ εκλογή… αυτά.

-.  Τι πράγματα δηλαδή; Πάνω στα υπηρεσιακά πάντα;

Αθανασούλης.- Πάντα για τα  υπηρεσιακά…. Να σας πω. Δεν είχα ποτέ  προβλήματα μαζί του, εννοώ ότι έκανα τη δουλειά μου στην Βάση επί ένα χρόνο σωστά γιατί ποτέ  δεν μου έκανε ούτε μια φορά παρατήρηση, για να μη νομίσει κανείς ότι υπήρχε κάτι προηγούμενο. Το φύλο που μου έκανε σκίστηκε  από αυτούς που έπρεπε και πήγε στον σκουπιδοτενεκέ. Εγώ τότε, όπως σας είπα, προάχθηκα κανονικά με την τάξη μου σε Ανθ/στή και κανονικά  όταν συμπλήρωσα τα χρόνια σε Σημ/ρο.Το  1981  στα είκοσι πέντε χρόνια υπέβαλα παραίτηση δύο φορές, αλλά δεν έγινε αποδεκτή από το ΓΕΝ, και μου την γύρισαν πίσω. Ωστόσο λόγω της ελεεινής  συμπεριφοράς της υπηρεσίας προς εμάς που γυρίσαμε από την Κύπρο, είχα  αποφάσισα να φύγω οπωσδήποτε από αυτό το ναυτικό. Και έτσι στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1981 υπέβαλα υποψηφιότητα  με την ΕΔΗΚ και με  αποστράτευσαν υποχρεωτικά. Σας τα λέω αυτά γιατί το 1982 συνέβη ένα περιστατικό που με πήγε στην Κύπρο πάλι. Εφόσον αποστρατεύτηκα  με την υπηρεσία μου από το Πολεμικό Ναυτικό και την ειδικότητα μου, βάση νόμου που υπήρχε  το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας  μου χορήγησε δίπλωμα ασυρματιστή Α’ τάξεως μαζί και ναυτικό φυλλάδιο και αμέσως  ναυτολογήθηκα  σε επιβατικό/κρουαζιερόπλοιο  που εκινείτο  στην Ανατολική Μεσόγειο, σε πενθήμερο δρομολόγιο με δυο ημέρες παραμονής στον Πειραιά. Εκεί σε αυτό το πλοίο βρισκόμουν το 1983  όταν σε μια προσέγγιση στον Πειραιά πηγαίνοντας σπίτι μου, μου δώσανε οι οικείοι μου ένα χαρτί με ένα τηλέφωνο και το ονοματεπώνυμο ενός Ανθ\στή στο ΔΝΕ,   για να τον πάρω τηλέφωνο. Πράγματι τον πήρα και τον ρώτησα τι με θέλει. Μου απάντησε ότι  η υπηρεσία του ήταν στις μεταθέσεις των μονίμων  και ο Διευθυντής του  ήθελε να με συναντήσει, χωρίς να μου γιατί, αλλά να πήγαινα στον ΔΝΕ και αν δεν μπορούσα θα έστελνε ένα αυτοκίνητο να με πάει. Δεν είχα κανένα λόγο  να μην πάω. Του είπα όχι, δεν υπάρχει πρόβλημα  έχω μεταφορικό μέσον μόνο να είναι κάποιος στην πύλη του Κέντρου Εκπαιδεύσεως ΠΑΛΑΣΚΑΣ να με πάει στο γραφείο του από όπου θα πηγαίναμε  στον διευθυντή του. Έτσι και έγινε. Πήγα  στον ΔΝΕ  στο γραφείο του Ανθ/στη  και αυτός  αμέσως με πήγε στο γραφείο  του διευθυντού του. Ήταν κάποιος πλοίαρχος μάχιμος τον οποίο δεν είχα ξανασυναντήσει, όταν κάθισα με κέρασε καφέ και ευγενικά με ρώτησε  τα εξής δυο πράγματα. Πρώτον  αν θέλω να γυρίσω στο Ναυτικό  γιατί ξέρεις  τώρα τα τελευταία χρόνια πολλά άλλαξαν μιλάμε ότι εννοούσε   το 1981-1983, και θα το δεις και μόνος σου, γι’ αυτό καλό θα ήταν να γυρίσεις  πάλι ,πίσω στο Ναυτικό, Εγώ ασυναίσθητα κοίταξα την πόρτα του γραφείου του. Ομολογώ ότι με ξάφνιασε, ήταν κάτι που δεν περίμενα, αλλά χωρίς σκέψη το απέρριψα αμέσως, αυτό δεν γίνεται κύριε Β…    είμαι ναυτολογημένος στο  πλοίο…. και είμαι πολύ-πολύ καλά, και σηκώθηκα να φύγω. Ήταν απόλυτο το όχι μου και δεν το συζητούσα. Εντάξει εφόσον είσαι απόλυτος το δεύτερο που σε ρωτάω  θέλω να μου πεις εάν στην Κύπρο όταν ήσουν ήξερες το Βασίλη τον Γκίκα. Του είπα ναι τον ξέρω,  είμαστε στην Βάση μαζί. Όμως  να μου πείτε, γιατί  με ρωτάτε για τον Γκίκα. Μου λέει λοιπόν σε λίγες μέρες  έχουμε Συμβούλιο  για προαγωγές και στους υπό κρίση είναι ο Βασίλης ο Γκίκας για να προαχθεί σε Σημ/ρο. Λοιπόν εδώ έχει  κατηγορηθεί και ένα φύλλο ποιότητας από την Κύπρο  που τον κάνει στάσιμο. Του λέω  εκπλήσσομε γιατί  μετά τόσα χρόνια ισχύει αυτό το πράγμα, όμως σας λέω  πως είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να κρίνεται  στάσιμος για κάτι που έκανε η δεν έκανε στην Κύπρο,  ήταν και είναι  από τους καλύτερους  αν όχι ο καλύτερος αρχικελευστής, και γιατί τώρα  να μετράει αυτό το  φύλλο της Κύπρου; Γι’ αυτό ακριβώς σε φώναξα για να μην κάνουμε κάποιο λάθος και στη συζήτηση που κάναμε εδώ ο….. ήρθε και μου είπε ιδιαίτερα κύριε  Διευθυντά υπάρχει κάποιος άνθρωπος που μπορεί να σας βεβαιώσει  ότι  θέλετε για τον Γκίκα.  Εντάξει, αυτό που μου είπατε….   ότι  έχουν χρεώσει στον  Γκίκα είναι λάθος και όχι απλό λάθος είναι αισχρό ψέμα  και αν αφήσετε αυτόν τον άνθρωπο στάσιμο θα έχετε κάνει ένα έγκλημα. Μου είπε όχι θα το τακτοποιήσω. Σε πιστεύω όλα που μου είπες. Κάποτε, μετά ένα χρόνο η δυο είχα συναντήσει τυχαίως έναν παλιό συνάδελφο  που ήταν εν ενεργεία και τον ρώτησα για τον Γκίκα και μου είπε ότι είχε προαχθεί κανονικά σε  σημ/ρο και αυτό χάρη σε αυτόν τον Πλοίαρχο που έψαξε το θέμα και δεν  έγινε μια μεγάλη αδικία. Παράλληλα αυτός ο άνθρωπος  είχε ψάξει  και την δική μου ιστορία, γιατί φεύγοντας από το Ναυτικό  έκοψα κάθε δεσμό με το Σώμα. Εξακολουθώ να σας λέω περιστατικά όχι πλέον  με την σειρά,  χρονικά που συνέβησαν, αλλά όπως μου έρχονται στην θύμηση. Το επόμενο είναι  αυτό που άκουσα στο ραδιοτηλέφωνο  μιλώντας με τον Ναυτικό Σταθμό Πάφου. Υποθέτω ότι το περιστατικό έγινε τη δεύτερη ημέρα του ΑΤΙΛΛΑ 1. Έχω διαβάσει και ακούσει πολλά γι’ αυτό,  που γνωρίζουν από άλλες πηγές και ίσως γνωρίζουν περισσότερα από εμένα. Λοιπόν πρέπει να ήταν  το μεσημέρι της δεύτερης ημέρας της απόβασης. Όταν μας καλεί στο ραδιοτηλέφωνο ο Ναυτικός Σταθμός Πάφου. Όταν του απαντήσαμε, μας ζήτησε επειγόντως να τους ενημερώσουμε στην μάχη που γινόταν σε κοντινή του απόσταση πάνω από την θάλασσα μεταξύ πλοίων και αεροσκαφών ποια ήταν δικά μας, διότι μου λέει συνέβη το εξής, ήταν πολλά αεροπλάνα που μας είχαν επιτεθεί και μας χτυπούσαν αλύπητα. Απότομα όλα τα αεροπλάνα σηκώθηκαν και επιτέθηκαν σε δυο η τρία αντιτορπιλικά έξω  στα ανοικτά και αυτή τη στιγμή γίνεται ο χαμός, και εμείς υποθέτουμε ότι τα πλοία είναι του Ελληνικού Στόλου αλλά μας μπερδεύουν διότι με τα κιάλια βλέπουμε ότι τα πλοία   έχουν Τουρκική Σημαία. Του απαντάω περίμενε. Εμείς φυσικά  από ότι γνωρίζαμε  δεν είχαμε ούτε πλοία ούτε αεροσκάφη στην περιοχή.  Έτσι πήρα τηλέφωνο το ΓΕΕΦ  ΝΔΚ ήταν ο υποδιοικητής στο τηλέφωνο,  και όταν  του είπα περιληπτικά τι συμβαίνει αυτή την στιγμή, μου είπε  καμιά πληροφορία  δεν υπάρχει προς το παρόν, αυτό να πείτε και στον Ναυτικό Σταθμό Πάφου. Το μεταβίβασα αυτό στην Πάφο και του είπα να μας κάνεις αναμετάδοση για ότι σπουδαίο βλέπεις. Πράγματι μας έλεγε πώς εξελισσόταν η μάχη των πλοίων με τα αεροπλάνα έως ότου κάποια στιγμή μας λέει ότι τώρα βουλιάζει το ένα αντιτορπιλικό και έφυγε το άλλο. Φυσικά  εκ των υστέρων   δόθηκε  εξήγηση. Εμείς ξέραμε για τα δυο αντιτορπιλικά που είχαν έλθει από απέναντι, μάς έδινε στίγματα το ΣΕΠ ΔΟΞΑ που ήταν πάνω από  την Κυρήνεια στον  Κορμακίτη. Μας είχε  δώσει ο σημαιοφόρος του ΣΕΠ Δόξα την πορεία τους  από πριν που ερχόταν και όταν πλησίασαν τις Κυπριακές ακτές μας είπε τα βλέπω καλά με τα κυάλια είναι δυο Α/Τ τύπου Βέλος  και τους αριθμούς τους, η κάτι τέτοιο. Εν συνεχεία μας έδινε συνέχεια το στίγμα τους, έστρεψαν προς Δυτ.  Νότια. Δυτ. και περιέπλεαν το νησί. Κάποια στιγμή κατέπλευσε το αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ στη Λεμεσό και  αποβίβασε την ΕΛΔΥΚ αντί να την φέρει στην Ελλάδα. Εκεί ο τοπικός στρατιωτικός Διοικητής εζήτησε από τον Κυβερνήτη  του Α\Γ να του βομβαρδίσει στην πλαγιά ένα Τούρκικο θύλακα που ήταν γερά οπλισμένοι και είχαν μεγάλο πρόβλημα  με αυτούς. Ο Κυβερνήτης του Λέσβος  έκανε τον βομβαρδισμό στον θύλακα και τελειώνοντας έφυγε  προς τον Νοτιά, όχι προς Ελλάδα. Οι Τουρκοκύπριοι έστειλαν σήμα στην Τουρκία ότι Ελληνικό πολεμικό μας βομβάρδισε και οι Τούρκοι έστειλαν τα αεροπλάνα που βομβάρδιζαν τον  Ναυτικό Στ. Πάφου να βουλιάξουν το πολεμικό, την ώρα που εκεί έφθαναν τα δυο Τουρκικά που σας είπα πιο πάνω που τα παρακολουθούσε τα Ραντάρ του ΣΕΠ ΔΟΞΑ. Διατάξανε λοιπόν τα αεροπλάνα τους να βουλιάξουν το Ελληνικό πλοίο, αλλά στο στίγμα του ήταν τα δυο δικά τους και βούλιαξαν το ένα. Σ’ αυτή την επιχείρηση  είχαμε  μια ακόμη  σοβαρή απώλεια, χάθηκε ο  Κυβερνήτης  του ΛΕΣΒΟΣ πλωτάρχης  Μενδρινός…..

-. Χανδρινός;

Αθανασούλης.-  Λάθος μου, έχετε  δίκιο.

-. Όχι, Έκανες  πολύ καλά. Και  το θετικό είναι το στοιχείο, νομίζω, που δεν σας δίνανε στοιχεία από το  ραδιοτηλέφωνο, δεν σου απαντήσανε ότι είναι Τούρκοι;

Αθανασούλης. ΝΑΙ. Όταν σου λένε καμιά  πληροφορία  πάνω σε  αυτό, είναι  δουλειά μου να καταλάβω ότι πρέπει να σιωπήσω.   Φάνηκε  ότι κάτι συμβαίνει εκεί πέρα. Ήταν ολοφάνερο ότι  τα αεροπλάνα ήταν Τούρκικά  και τα πλοία επίσης… Καταλάβαμε ότι οι συζητήσεις τέρμα.

-.. Τι άλλο θυμάσαι κύριε Αθανασούλη που σου έκανε εντύπωση;

Αθανασούλης.- Στην απόβαση;

.-. Γενικά, γενικά.

Αθανασούλης. Θα σας πω  πάλι όπως μου έρχονται στο μυαλό. Θα σας πω τι  μας συνέβη όταν ήρθαμε στην πατρίδα. Όπως σας έχω πει ήρθα με τους λίγους τελευταίους, γύρω στους δέκα νομίζω ίσως περισσότεροι. Ήρθαμε με  πλοίο της γραμμής. Την  ίδια μέρα η την επαύριο παρουσιαστήκαμε στο πεντάγωνο στο Αρχηγείο Ναυτικού. Μας οδήγησαν στο γραφείο του Υπαρχηγού, αν   θυμάμαι  ήταν ο Υποναύαρχος Σταμούλης. Μπήκαμε μέσα και μας καλωσόρισε απολύτως τυπικά,  και μας είπε αυτήν την στιγμή δεν θα πούμε τίποτα. Πάρτε  σαράντα ημέρες άδεια και όταν γυρίσετε θα τα πούμε. Έτσι και έγινε. Δεν ξέρω τι έγιναν οι  υπόλοιποι, δεν  τους ξανασυνάντησα διότι την ημέρα που τελείωσε η άδεια μας και παρουσιαστήκαμε μας περίμενε  ένα φύλο πορείας  τον καθένα μας για την υπηρεσία του. Είχαν αφήσει εντολή στην πύλη του Πενταγώνου και μας έστελναν απευθείας  σε συγκεκριμένο γραφείο, παίρναμε το φύλλο πορείας και ο καθένας μας πήγαινε στην νέα του υπηρεσία του. Εγώ  μετατέθηκα στο ΣΔΑΜ, (Στρατηγείο Διοικήσεως  Ανατολικής Μεσογείου) στην Αγία Παρασκευή. Η  όλη συμπεριφορά τους στον Αρχηγείο, ήταν σαν να είναι ενοχλητική η παρουσία μας και  ήθελαν να μας ξεφορτωθούν. Μόνο που γιατί γλυτώσατε; δεν μας είπαν.

-. Είχε αλλάξει  το καθεστώς;

Αθανασούλης.- Βέβαια, το καθεστώς άλλαξε μεταξύ των δυο φάσεων του πολέμου.

.- Μετά τον πρώτο ΑΤΤΙΛΑ;

Αθανασούλης.- Δεν περιμέναμε, και δεν  θέλαμε να μας υποδεχτούν με τιμές  αλλά εγώ προσωπικά ένοιωθα να πλανιέται μια εχθρότητα στον αέρα. Σαν κάτι να μην είχαμε κάνει  καλά. Χουντικούς δεν μας είπαν, από όσο τουλάχιστον ξέρω εγώ, διότι ήσαν αυτοί  χουντικοί που μας κυβερνούσαν τότε. Πιθανόν να  ξέρανε, μάλλον αυτό είναι, ότι θα έπαιρναν  πόδι  οι μεγαλόσχημοι με την αλλαγή  και μας βλέπανε εχθρικά. Ένα πρωινό εργάσιμο πήγα στο ΓΕΝ. Βρήκα το κατάλληλο γραφείο και τους είπα φεύγοντας από την Κύπρο άφησα ένα μικρό χρέος στην Τράπεζα Κύπρου για ένα δάνειο που είχα πάρει. Συγκέντρωσα τα χρήματα και θέλω να τα στείλω,  μου είπαν ότι μόλις συγκεντρωθούν  όλοι που χρωστάνε θα σας ειδοποιήσουμε.  Μετά από δέκα μήνες, ένα χρόνο  έρχεται στο ΣΔΑΜ που υπηρετούσα ένα έγγραφο του ΓΕΝ που λέει οι κάτωθι  βαθμοφόροι, μια λίστα 7-8 άτομα,  φεύγοντας από την Κύπρο άφησαν χρέος στην τράπεζα,   το ποσόν που χρωστούσε ο καθένας μας, το δάνειο η τράπεζα της Κύπρου το έδινε κυρίως για αγορά αυτοκινήτου και το εξοφλούσαμε σε ένα χρόνο πριν επαναπατριστούμε κανονικά. Έλεγε λοιπόν τα ποσά του κάθε ενός από εμάς, δεν ήταν μεγάλα διότι  όλοι είχαμε ένα χρόνο και ήταν προς το τέλος και τελείωνε  ο χρόνος εξόφλησης, (συμπλήρωνε δε) το εξής Αυτοί που χρωστάν να τιμωρηθούν από τις υπηρεσίες τους διότι με αυτό που έκαναν εξέθεσαν την Ελλάδα εις την αλλοδαπή .Αλλά έτσι όπως φύγαμε με μια φόρμα εργασίας που μας είχε απομείνει  και την φοράγαμε  επί εξήντα ημέρες, ήταν φυσιολογικό να μην έχουμε αυτά τα χρήματα. Αντί λοιπόν να μας ειδοποιήσουν πώς να στείλουμε τα χρήματα ανακάλυψαν οι φωστήρες τι; Ότι είχαμε εκθέσει την Ελλάδα στο εξωτερικό! Δεν είχαν ακούσει εκεί  στο ΓΕΝ τίποτα για πραξικόπημα από Eλλαδήτες Αξκούς και καθαίρεση του εκλεγμένου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν είχαν ακούσει τίποτα για εισβολή και κατάληψη της μισής Κυπριακής Δημοκρατίας  από τούς Τούρκους, δεν είχαν ακούσει τίποτα για νεκρούς  και για το αίμα που χύθηκε, τίποτα δεν είχαν ακούσει οι χαρτογιακάδες και οι χούντες, μόνο ζητούσε το ΓΕΝ να  τιμωρηθούμε εμείς και όλα θα  αποκατασταθούν, και όλα θα ήταν μια χαρά, οι ανεγκέφαλοι, αυτοί που το συνέταξαν και αυτοί που το υπέγραψαν. Τώρα με καταλαβαίνετε γιατί πιο πάνω  μίλησα για άθλια και τρισάθλια συμπεριφορά του ΓΕΝ. Με ειδοποιούν κάποιο πρωί στο ΣΔΑΜ ότι ο διοικητής   Πλοίαρχος Παπασηφάκης  με θέλει να πάω στο γραφείο του. Πήγα. Μου λέει κάτσε και διάβασε αυτό. Ήταν αυτό το έγγραφο που ζητούσε να τιμωρηθώ. ‘Έμεινα ξερός. Του εξήγησα ακριβώς τι συμβαίνει. Παίρνει  τηλέφωνο  στο ΓΕΝ  στο γραφείο που είχε εκδώσει αυτό το χαρτί και αφού ρώτησε ποιος το έγραψε κλπ ρώτησε στο ΓΕΝ αυτόν που μιλούσε από ότι μου λέει εδώ ο Αθανασούλης αυτοί έχασαν τα πάντα στην Κύπρο και ακόμη οι οικογένειες τους είναι διάσπαρτες και μένουν σε φιλικά σπίτια, πολλοί έχουν νοικιάσει τα σπίτια τους και δεν έχουν  που να μείνουν,  ήρθε ο ίδιος στο γραφείο,     εσείς σαν Ναυτικό σε αυτούς τους ανθρώπους που θέλετε να τιμωρηθούν για το χρέος  που άφησαν στην αλλοδαπή, τι βοήθεια τους δώσατε; Η απάντηση ήταν ότι μπορούν να πάρουν 9 η 10 χιλ δραχμές από το ταμείο αλληλοβοηθείας. Τότε δεν τους δώσατε καμία βοήθεια διότι  αυτό το δάνειο το παίρνουν όλοι οι βαθμοφόροι του Ναυτικού ναι η όχι; και αυτός απάντησε ναι. Τώρα πες μου ποιος συνέταξε αυτό το ξινό έγγραφο ; Έφυγα από το γραφείο του διοικητού ΣΔΑΜ μη θέλοντας να ακούσω τίποτα άλλο και δεν εύρισκα τον δρόμο να γυρίσω στο υπόγειο, οφείλω να τονίσω ότι ο διοικητής ΣΔΑΜ μου είπε επί λέξει, πήγαινε στην δουλειά σου και αν θα τιμωρηθείς είναι δικό μου καπέλο και ξέχασε το. Εκτίμησα   αυτή την στάση του γιατί κατάλαβε με την μία τι είχε γίνει Έκανα ένα όρκο αυτή την στιγμή, ότι από εδώ και πέρα δε θα ασχολούμαι με τίποτα άλλο παρά μόνο πως θα φύγω από το Ναυτικό. Υπέβαλα δυο φορές παραίτηση και μου επιστράφηκαν, και δεν τις κάναν αποδεκτές δεν θυμάμαι… το 1981 κατέβηκα στις εκλογές υποψήφιος με την ΕΔΗΚ και επί τέλους έφυγα, γιατί από την ημέρα που μου είπαν ότι εξέθεσα εγώ και οι λοιποί βαθμοφόροι την Ελλάδα στην Κύπρο ένοιωθα τελείως ξένο σώμα. Και να στο λένε γραπτώς από την καρέκλα του Πενταγώνου πάει πολύ…

-. Ενώ είχαμε χάσει την  μισή Κύπρο

Αθανασούλης.- Ναι, κύριε  Κακαρά. Εμείς  άλλα περιμέναμε από το Γενικό Επιτελείο, μιά συμπαράσταση, τίποτα άλλο, αλλά αυτά τα σαΐνια άλλο αντιλήφθηκαν,  αντιλήφθηκαν ότι τους εκθέσαμε, μιλάμε για πολύ  μυαλό… Το επόμενο που θέλω να σας πω ότι εκεί στο 97 η 98  έλαβα ένα χαρτί όπου το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού μου ζητούσε αντίγραφο ποινικού μητρώου  και δεν θυμάμαι τι άλλο για να μας δώσουν  κάποιο μετάλλιο οι κουβαρντάδες σε όσους πολέμησαν στην Κύπρο. Βρε αχρείοι, τώρα 25 χρόνια μετά σας έπιασε ο πόνος να μου δώσετε, πετάλιο,  ανάξιοι; Έκανε μπαμ ότι κάτι βρωμάει. Πήρα το τηλέφωνο  του γραφείου που μας ζητούσε  αυτά τα δικαιολογητικά για το μετάλλιο στο  ΓΕΝ και είπα δεν το θέλω ευχαριστώ,  γιατί φαινότανε ότι κάποιο λάκκο είχε η φάβα. Πράγματι   σε μια εβδομάδα  με πήραν γνωστοί μου  στο  τηλέφωνο και μου είπαν ότι ο σκοπός τους  ήταν να ξεπλύνουν κάποιους  καραμπινάτους χουντικούς……

-. Έχω αρθρογραφήσει …

Αθανασούλης. Έχετε; … πού να το ξέρω.  Διάβασα στον τύπο μερικά σχόλια αλλά δεν ήξερα ότι συμμετείχατε.  Πάντως εγώ δεν δέχθηκα αυτό το μετάλλιο και δεν ξέρω τελικά τι έγινε.

-. Καλά έκανες, δεν έχασες τίποτα απολύτως, κράτησες την αξιοπρέπειά σου.

Αθανασούλης.- Δεν με ενδιαφέρει. Σκασίλα  μου, τα φέρνω βόλτα μια χαρά χωρίς  το μετάλλιό τους… Γιατί η αξιοπρέπεια έχει χαθεί  παντελώς στις ημέρες μας. Συνεχίζω σκόρπια  περιστατικά που μου έρχονται στο μυαλό τώρα, αν και μου φαίνεται σαν αστείο. Μια ημέρα με πήρε ο ύπνος όρθιο στη Σν ακουμπισμένο στον τοίχο φορώντας το κράνος μου και κάποια στιγμή ακούω ένα θόρυβο και ξυπνάω κυρίως από τον θόρυβο του κράνους στο τσιμέντο, είχα πέσει κάτω επάνω σε ένα ξύλινο πάγκο και (είδα) τους ναύτες να τρέχουν να δούνε τι ήταν αυτό που έκανε τόσο θόρυβο. Εδώ  θυμάμαι  για μια ακόμη φορά τη βοήθεια του Ζέρβα που  ερχόταν  και με βοηθούσε πάρα πολύ. Άλλος ένας επίσης που όλες τις ημέρες  και τις νύκτες βρισκόταν όλο το 24ωρο στο πόδι  έτοιμος, άγρυπνος ήταν ο πυράρχης ο Κασελούρης… Αυτό δεν πάει  να πει  ότι όλοι οι άλλοι δεν ήταν στα πυροβόλα τους μέρα -νύχτα. Είχαμε,  έτσι νομίζω γύρω στα δεκαπέντε έρλιγκον και μερικά  μπράουνιγκ πάνω στην ταράτσα ενός κτιρίου. Αυτοί, οι χειριστές, ήταν  γύρω στα τρία τέσσερα άτομα   και είχαν όλα έναν Υπαξ/κό επικεφαλής. Αυτά, τα πυροβόλα  παθαίνανε συχνά –  πυκνά  εμπλοκές. Μόλις παθαίνανε εμπλοκή  ειδοποιούσαν εμάς στη Σν και εμείς κάναμε ανακοίνωση, ο πυράρχης στο πυροβόλο πέντε π,χ η στο 1 η όπου αλλού……..Ο Κασελούρης είχε έδρα του στο πυραρχείο και ένα  καμιόνι,  και μόλις ανακοινώναμε βλάβη – και αυτό γινόταν τακτικά – άρχιζε να τρέχει από πυροβόλο σε πυροβόλο. Κάτι πάνω σε αυτό το οποίο επιβεβαιώνει πλήρως τον Κων/νου, δηλαδή ότι στην πρώτη φάση του πολέμου  δεν είδαμε κανέναν να κυκλοφορεί,  συμφωνώ απολύτως μαζί του. Σε μια συζήτηση   που είχα  με συναδέλφους ένα βράδυ, ήταν η τρίτη ημέρα του πολέμου,  με ρώτησαν, που είναι ρε Κώστα ο  τάδε που είναι ο άλλος κλπ… οπότε ένας λέει εγώ παιδιά  δεν βλέπω κανέναν από τους  πιο  ψηλά…   αλλά παρηγοριέμαι όσο ακούω όλη μέρα και νύχτα την φωνή του Αθανασούλη στα μεγάφωνα,  με παρηγορεί αυτό και λέω  εντάξει… Πάνω σε αυτό, επειδή κάποιοι ναύτες κυρίως αλλά και ορισμένοι συνάδελφοι τα έμπλεξαν και είπαν ο Αθανασούλης  μας έσωσε, λέω ότι, δεν είναι  σωστό. Έκανα τη  δουλειά μου  όπως την κάνανε  όλοι και με τις σωστές κινήσεις που γίνανε από την διοίκηση στον ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ, σωθήκαμε όλοι μαζί.

-. Σημασία είχανε και η  δική σου και του Κων/νου η  μαρτυρία, διότι εσύ έζησες  τα πράγματα,  μέσα από τον ασύρματο, μέσα από την Συννενόηση, μέσα από  τις Επιχειρήσεις, ήσουνα από τους αρχαίους υπαξ\κούς…

Αθανασούλης.Ο αρχαιότερος Υπαξ/κός  αλλά αυτό δεν έχει σημασία….

.- Ανθυπασπιστης δεν ήσουνα;

Αθανασούλης.- Αρχικελευστής.

-.  Ήσουν ο αρχαιότερος  από τους…

Αθανασούλης. Κυρίως στην θέση μου στη Σν. Καμιά πληροφορία δεν περνούσε στην βάση η σήμα, τηλέφωνα…  ένας μικρός,  ας τον πούμε,  θάλαμος επιχειρήσεων, όλα ήταν εκεί, βάλτε και τρεις δέκτες που ακούγαμε BBC,ΡΙΚ ΚΑΙ ΜΠΑΥΡΑΚ. Απλά, δεν ήταν δυνατόν να υπάρχει κάποιος μέσα στην βάση που να  είναι περισσότερο ενημερωμένος από εμάς στην  Σν. Στην συνέχεια της ιστορίας, έτσι πληροφοριακά το λέω, αυτός ο μικρός χώρος ήταν ο στόχος  για τα πυροβόλα  του ενενήντα τοις εκατό των αεροπλάνων, γι’ αυτό εκεί σε εμάς  δεν ερχόταν σχεδόν κανείς. Οι Τούρκοι όπως ήταν φυσικό σε όλο το Νησί βομβάρδισαν όλες τις κεραίες της CΥΤΑ, της τηλεόρασης, ραδιοφωνικών σταθμών… για να δημιουργήσουν κομφούζιο στις επικοινωνίες κλπ…..

-. Και αυτές τις έβγαζες  εσύ συμπυκνώνοντας  ότι άκουγες  από     ραδιόφωνα, SSB, ασύρματο… και ενημέρωνες…

Αθανασούλης.-  Όλα αυτά για να είμαστε ενημερωμένοι. Κανένας μα κανένας δεν έμπαινε στον κόπο από το  ΓΕΕΦ την ΝΔΚ να  μας πει τι γίνεται. Θα σας πω δυο μικρές ιστορίες. Τ ο ΜΠΑΥΡΑΚ εκτός από αυτό που σας είπα ότι σας μιλάμε από το βυθό  της θάλασσας που μας ρίξατε χτες βράδυ…    επαναλάμβανε  πολλές φορές στα Ελληνικά βέβαια, Έλληνες μην πολεμάτε το ειρηνευτικό εκστρατευτικό σώμα των Τούρκων, τα ηρωικά ΜΕΧΜΕΤΖΙΚ, ήταν οι πεζοναύτες αν θυμάμαι καλά την λέξη, ήρθαν για ειρηνευτικούς σκοπούς, το  επόμενο ειρωνικό σχόλιο, που συνήθιζε να λέει το BAYRAK ήταν:  Έλληνες μην πολεμάτε γιατί στο τέλος θα πάθετε ότι πάθατε στην Μικρά Ασία και η ιστορία σας το αναφέρει σαν Μικρασιατική καταστροφή.

-. Σαν τις σημερινές ειρηνευτικές που γίνονται και πάνε και σακατεύουν τον κόσμο.

Αθανασούλης.- Τι άλλο να πω… αυτά,  δεν  θυμάμαι κάτι άλλο…κάτι σπουδαίο που  να μου διαφεύγει. Νομίζω ότι το καλύψαμε όλο το Κυπριακό. Δεν ξέρω κάτι που  να….

-. Άρα εκτιμάς  ότι το πραξικόπημα έπαιξε σοβαρό ρόλο και στα συναισθήματα των Κυπρίων  απέναντι των Ελλήνων και βέβαια στην εισβολή  των Τούρκων. Το είπες μόνος σου.

Αθανασούλης.- Δεν  εκτιμώ ότι έπαιξε ένα  ρόλο, εκτιμώ  ότι  έπαιξε τον κύριο  ρόλο και κυριολεκτώ. Οι Κύπριοι των καιρό που  πήγα εγώ κάτω καλοκαίρι ‘73 δεν μας συμπαθούσαν απλώς,  αλλά ένοιωθαν κάτι περισσότερο από συμπάθεια   για όλους τους Ελλαδίτες. Τώρα όσον αφορά  την εισβολή των  Τούρκων τι να πω.  Είναι για  εμένα, σίγουρο ότι  το πραξικόπημα έφερε τους Τούρκους. Οι Τούρκοι  είπαν ότι πάμε να εισβάλουμε στην Κύπρο διότι με το πραξικόπημα διαταράχθηκε η ισορροπία στο Νησί και ότι τους έδιναν αυτό το δικαίωμα  σαν εγγυήτρια Δύναμη οι συνθήκες της Γενεύης, Λοζάνης κλπ. Δεν ξέρω, πιθανόν να το έκαναν, κάποια άλλη φορά. όμως το αποπειράθηκαν το 1964 και δεν το τόλμησαν, επίσης το 1967 και πάλι δεν το τόλμησαν. Το 1967 η Ελλάδα είχε   ισχυρό στράτευμα επάνω στο Νησί, το οποίο το φέραμε πίσω. Τώρα που χτύπησαν ήξεραν ότι το Νησί ήταν άοπλο, ότι η Εθν. Φρουρά κυνηγούσε τον Μακάριο, η Ελλάδα δεν είχε ουσιαστικά Κυβέρνηση, οι Αμερικανοί τους βεβαίωσαν ότι δεν θα ενοχληθούν από  την Ελλάδα, όπως και έγινε οι Ρώσοι δεν υποστήριζαν  άλλο τον Μακάριο  όπως παλιά. Επί τη ευκαιρία να σας πω κάτι με τους Ρωσικές τορπιλακάτους, που είχαμε στην Κύπρο, είχαμε πέντε  ναι πέντε  και είχαμε διαλύσει τη μία για να  επισκευάσουν οι μηχανικοί τις άλλες, διότι οι Ρώσοι δεν  έστελναν ανταλακτικά, όπως είχα ακούσει, αυτό μπορούν να το βεβαιώσουν η να το διαψεύσουν άλλοι κυρίως τα συνεργεία και οι μηχανικοί. Η κυβέρνηση της Κύπρου έδινε με το σταγονόμετρο τον τελευταίο καιρό η και καθόλου χρήματα  για υλικά και ανταλακτικά, περισσότερο την Κυβέρνηση την ενδιέφερε  να φύγουμε εμείς οι Ελλαδίτες από την Κύπρο, γιατί ήξερε με σιγουριά ότι της ετοιμάζουν πραξικόπημα, παρά η Εθνική Φρουρά που ανήκαμε, όπως βλέπετε  κατά την δική μου ταπεινή γνώμη συγκεντρώθηκαν πολλοί παράγοντες  για να κάνουν οι Τούρκοι ένα στρατιωτικό περίπατο, που για πολλά χρόνια το σχεδίαζαν αλλά δεν τολμούσαν.

.-Πιστεύεις ότι η τότε ηγεσία  που ήτανε εδώ, δηλαδή όχι η ηγεσία αλλά ο Ιωαννίδης συγκεκριμένα και με τους Αρχηγούς των όπλων  με τον Αραπάκη και με τους άλλους δύο του στρατού και τον Παπανικολάου της Αεροπορίας,  αυτοί οι τρεις ξέροντας, έχοντας οργανώσει και υλοποιώντας το πραξικόπημα ήξεραν  και είχαν συμφωνήσει για την εισβολή των Τούρκων; Γιατί υπάρχει και αυτή η εκτίμηση.

Αθανασούλης.-  Κοιτάχτε να δείτε, για  τον Ιωαννίδη δεν ξέρω, όταν λέω δεν ξέρω, εννοώ,  τίποτα. Τώρα για τους Αρχηγούς των Όπλων πάλι  από την θέση μου  δεν θα μπορούσα να ξέρω έστω και λίγα πράγματα. Μόνο να υποθέσω μπορώ. Και αυτό που υποθέτω είναι ότι οι Αμερικανοί βεβαίωσαν τους Τούρκους ότι η Ελλάδα δεν θα τους χτυπήσει αν πάνε για απόβαση στην Κύπρο, και τους Έλληνες κάνετε το πραξικόπημα και οι Τούρκοι δεν θα αντιδράσουν. Εννοώντας ότι δεν πρόκειται να επέμβουν. Μα αυτό βγαίνει καθαρά, ότι κάποιον δούλευαν και αυτός που δούλευαν δεν ήταν οι Τούρκοι  και ο Υφυπουργός τους, που έκανε δρομολόγια Αθήνα – ‘Άγκυρα συνέχεια, ήταν σκέτη κοροϊδία. Πιστεύω ότι το παιγνίδι ήταν στημένο.

-. Το θέμα είναι μήπως τους είπανε κάτι άλλο. Ότι  κάντε εσείς  το πραξικόπημα  να βρούμε εμείς  αφορμή  να κάνουμε ένα προγεφύρωμα  και εκεί θα κάτσει…

Αθανασούλης. Όπως και να έχει  εμείς δεν είχαμε καμία δουλειά να πάμε να ρίξουμε τον εκλεγμένο πρόεδρο της Κύπρου. Εδώ στην Ελλάδα  όταν έγινε   το πραξικόπημα, όπως είπαν ήταν μια Συνταγματική  εκτροπή. Το να κάνεις πραξικόπημα σε ένα άλλο κράτος τι ήταν; Γιατί  μπορεί  να λέγαμε ότι η Ε.Φ έκανε το πραξικόπημα, αλλά η Εθνική Φρουρά που ήταν  ο στρατός της Κύπρου, τα στελέχη της ήταν Ελλαδίτες  από την κορυφή έως κάτω, μόνο στον στρατό ξηράς είχανε  νομίζω ελάχιστους Κύπριους μονίμους και αυτοί χαμηλόβαθμοι. Άρα μην πει  κανένας ότι το πραξικόπημα το έκανε η Ε.Φ. Το κάναμε εμείς και εμείς το κατευθύναμε και εμείς προκαλέσαμε την Τουρκική εισβολή. Κύριε  Κακαρά συγνώμη, τώρα θυμήθηκα  μια άλλη περίπτωση. Το είχα ξεχάσει τελείως, δεν ξέρω  πόσο σπουδαίο είναι, αξιολογήστε το εσείς .’Όπως ξέρετε εμείς ανήκαμε στην Εθνική Φρουρά. Στην Επαρχία Αμμοχώστου έδρευε η 4η Ανωτέρα Διοίκηση της περιοχής με Διοικητή Συνταγματάρχη. Μην νομίσει κανείς ότι στην πραγματικότητα παίρναμε εντολές από  εκεί, απλώς  υπήρχε  κάποια συνεργασία και θεωρείτο η πιο πάνω από εμάς στρατιωτική Αρχή στην περιοχή. Μία ημέρα μας επισκέφθηκε   ο Διοικητής της 4ης Ανωτέρας  Διοίκησης και πήγε στον δικό μας Διοικητή δεν ξέρω τι είπαν, αυτό δεν μας ενδιαφέρει, αλλά αργότερα κάποια στιγμή βγήκαν από το γραφείο του Διοικητού μας και με φωνάζει ο δικός μας Αθανασούλη, πάρε χαρτί και μολύβι και έλα μαζί μας. Πήρα αυτά  που είπε και μπήκαμε οι τρεις μας σε ένα τζιπ και κάναμε μια επιθεώρηση θα έλεγα πάνω -κάτω  στην ακτή από την βάση. Επισκεφθήκαμε 3-4 χώρους,  περισσότερους -λιγότερους δεν θυμάμαι, που υπήρχαν πυροβολεία υπόγεια  με τσιμέντο όπως βλέπουμε στα έργα, στην Νορμανδία. Μου έλεγαν  τι έβλεπαν και  εγώ σημείωνα τις παρατηρήσεις τους. Αυτό  που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι όλα αυτά ήταν άδεια και έδειχναν εγκατάλειψη. Ρώτησα μετά  γιατί να είναι άδεια  και άχρηστα αυτά τα αμυντικά εργαλεία και αν ήταν πάντα έτσι. Έμαθα λοιπόν ότι τα άδειασαν, όταν το 1967  η μήπως 1968, πήραμε  την μεραρχία που είχαμε στο Νησί, τότε τα  εγκατέλειψαν άδεια. Αν αυτό σας λέει κάτι  σε σχέση με  αυτά που με ρωτήσατε πριν για τους Αρχηγούς και κυρίως αυτούς που Κυβερνούσαν την Ελλάδα αυτήν  την εποχή, έχει καλώς. Εγώ σαν άσχετος  βλέπω ότι για πολλά χρόνια εργαζόμαστε μαζί με τους Τούρκους πριν την εισβολή για να έρθουν οι Τούρκοι να καταλάβουν όσο πιο άνετα μπορούσαν την Κύπρο!

-. Επιθεώρηση κάνατε δηλαδή;

Αθανασούλης.- Ναι.

-. Πόσο καιρό πριν από την  εισβολή;

Αθανασούλης.- Αρκετό καιρό,  εννοώ   2-3 μήνες  νωρίτερα. Ήταν εντυπωσιακό,  στις πλαγιές  και στις  ακτές στο Μπογάζι  που ήταν  υψηλά από την θάλασσα, ήταν υπόγεια και   ήταν φτιαγμένα με τόνους  από μπετόν και σίδερα.

-. Τι άλλο θέλεις  να πεις για το Υποβρύχιο  και τον Παπαδάκη;

Αθανασούλης.- Ναι, για το Υποβρύχιο  που σας έλεγα προηγουμένως, και  για το υπερωκεάνιο. Μπορούσε να γράψει ιστορία ο Κυβερνήτης   του αν  έριχνε, με μια-δυο τορπίλες και έστελνε στον πάτο  το υπερωκεάνιο με τις χιλιάδες,   έτσι μας είπαν από την Κυρήνεια την λέξη χιλιάδες, στρατιώτες που επέβαιναν, όμως μπορεί να ήταν και αρνητικό το αποτέλεσμα, δεν έριξε και  με το εάν δεν κάνουμε τίποτα. Για τον Παπαδάκη  και  αυτά που είπα  πολλά του πέφτουν και δεν αξίζει να ασχοληθεί κάποιος περισσότερο  με αυτόν.

-.. ‘Αμα λέμε  για το υπερωκεάνιο, ήταν εκεί, εννοούμε σε πόση απόσταση από την Κυρήνεια;

Αθανασούλης.- Ήταν ανοικτά και όταν  στις 2 η ώρα της Δευτέρας έγινε  κατάπαυση του πυρός, οι Τούρκοι  τότε χτύπησαν και πήραν την Κυρήνεια όπως σας έχω πει. Μετά που πήραν  την πόλη της Κυρήνειας  και  το λιμάνι φυσικά,  ήρθε και έπεσε  δίπλα στο λιμάνι και αποβίβασε στρατό. Αυτό φυσικά δεν το είδα από το Μπογάζι, μας τα είπαν οι δικοί μας που ήρθαν από εκεί.

-. Δεν έριξε  και δεν  έγινε ιστορία;

Αθανασούλης.- Ναι δεν…οπότε ας το αφήσουμε.

-. Στην ιστορία κανείς δεν  μιλάει με το εάν. Δεν έγινε. Δυστυχώς. Δεν πήρε διαταγή, δεν πήρε το ρίσκο, δεν  έγινε.

Αθανασούλης.- Εντάξει, αυτό που λέμε είναι  η μια πλευρά η άλλη είναι ένας Κυβερνήτης Υ/Β  με μια τέτοια πράξη  του θα έβαζε αυτός την Ελλάδα υποχρεωτικά σε πόλεμο, βαριές πολύ βαριές ευθύνες  για έναν πλωτάρχη, ασήκωτες. Δεν την πήραν  αυτήν την απόφαση αυτοί που έπρεπε να την πάρουν, θα την έπαιρνε ο Κυβερνήτης του Υ/Β;

-. Πότε αποστρατεύθηκες κύριε  Αθανασούλη;

Αθανασούλης.- Αποστρατεύθηκα  το1981 με τις εκλογές, ήμουν υποψήφιος  με την ΕΔΗΚ και υποχρεωτικά με απέλυσαν, γιατί δεν με απέλυαν τη αιτήσει μου. Με την ευκαιρία να σας πω με δύο λόγια πως   έφυγα. Μας απέλυσαν μόλις ανακοινώθηκαν οι υποψηφιότητές μας και μας πήραν πάλι πίσω σαν εφέδρους μετά τις εκλογές. Υπηρετούσα για δεύτερη φορά στο ΣΔΑΜ. Εμείς που γυρίσαμε  στο Ναυτικό πάλι ήμασταν κάπου 60 άτομα, και κάθε ημέρα δημοσιεύαμε στον τύπο κριτικές και διαμαρτυρίες κλπ γιατί το να μας φέρουν πίσω ήταν παράνομο και κυρίως άδικο, ενώ ταυτόχρονα γινότανε πολλές επερωτήσεις στην Βουλή.  Μετά 3-4  μήνες έρχεται ένα σήμα εγώ και ένας άλλος συνάδελφος μου σαν μεγαλύτεροι στον Βαθμό να παρουσιαστούμε στο γραφείο του ΑΓΕΝ την… Πήγαμε λοιπόν τρεις, πήραμε  μαζί μας έναν Αρχικελευστή που είχε τελειώσει Νομική……..Μας λέει ο ΑΓΕΝ μας έχετε ζαλίσει με τον Τύπο και τη Βουλή, το  Ναυτικό έκανε μια βλακεία που σας πήρε πίσω, τώρα κοιτάμε να βρούμε τρόπο να απολυθείτε. Ο αρχικελευστής τότε λέει, κύριε Αρχηγέ, αυτή τη στιγμή γίνεται μία     άσκηση και έχετε πάρει πολλούς εφέδρους, σε δέκα περίπου ημέρες αυτοί θα απολυθούν, γιατί δεν μα ς απολύετε και εμάς μαζί; Ο Α/ΓΕΝ λέει,  βέβαια, είναι μιά καλή ιδέα αυτό θα γίνει αλλά  σε αυτές τις δέκα μέρες δεν θέλω να δω τίποτα στον Τύπο για το πρόβλημα σας, τότε εγώ ρώτησα,ο υπουργός άμυνας όμως κύριε αρχηγέ τι λέει; Και μου απαντά, άκου να σου πω, όταν έχεις τον Θεό μαζί σου τι τους θέλεις τους Αγίους; Έτσι ακριβώς όπως μας τα είπε έγιναν όλα. Αυτόν τον Αρχηγό τον έλεγαν Νίκο Παππά.

-..έτσι για το…   σου είχανε προτείνει, σε είχανε βάλει σε καμιά από τις ομάδες  που είχε πάει  ο Κωνσταντίνου και άλλοι, για συλλήψεις στην διάρκεια  του πραξικοπήματος;

Αθανασούλης.- Όχι δεν με  είχανε βάλει, όχι, ούτε καμιά προσέγγιση, ήμουν στην βάση και δεν  υπήρχε περίπτωση  να πάω, μου φαίνεται για γέλια να κάνω συλλήψεις, δεν μου πάει καθόλου. αλλά και για να με προσεγγίσουν  για να συμμετάσχω  δεν μπορούσε να το κάνει κάποιος  όπως σας είπα και πιο πάνω, είχα πει αμέτρητες φορές από πριν δημόσια, ότι δεν με ενδιαφέρει  ποιος είναι πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι αυτός που ψήφισαν οι Κύπριοι, και αυτοί ξέρουν καλύτερα από εμάς. Αυτό δεν το έλεγα έτσι ξεκάρφωτα, τον τελευταίο καιρό  ήταν το κύριο θέμα συζήτησης στην τραπεζαρία και στο καρέ. Με αυτή  την  θέση μου σε αυτό το θέμα δεν ήταν  δυνατόν να με  πλησιάσει κάποιος για να συμμετάσχω σε συνωμοσίες και πραξικοπήματα. Από όλο το Ναυτικό, γιατί όπως έμαθα μετά πολύ λίγοι η ελάχιστοι  ήσαν μυημένοι,  οι πιο πολλοί πήγαν  υποχρεωτικά και άλλοι ακόμη χειρότερα με το ζόρι όπως ο Κωνσταντίνου.

-. Τον Αγιασοφίτη τον Ήξερες;

Αθανασούλης. Ναι, τον ήξερα. Δεν είχα καταλάβει ότι ανήκε  στους συνωμότες,  τους πραξικοπηματίες ήταν βοηθός του Ντάνου και  πιστεύω  ότι από εκεί είχε επηρεαστεί. Δεν είχα  σχέσεις μαζί του. Ο Κων/νου  που εργαζόταν  με τον  Ντάνο στο ίδιο γραφείο πρέπει να είχε γερές αντιστάσεις για  να κατορθώσει  να μείνει έξω από  αυτή την κλίκα των πραξικοπηματιών. Στη Λεμεσό στο γυμνάσιο που μέναμε δυο Αξιωματικοί που ήταν στον πυρήνα των πραξικοπηματιών  φώναζαν πόλεμος, ρεεε πόλεμος πολλές φορές  την ημέρα. Όλοι ήξεραν  γιατί το φώναζαν.

-. Τον Ταβλαρίδη τον ήξερες;

Αθανασούλης. Όχι, καθόλου, καμία σχέση. Ήταν  Κυβερνήτης στο ΛΕΒΕΝΤΗΣ με βάση το λιμάνι της Αμμοχώστου. Μετά το πραξικόπημα ήρθε στην ναυτική βάση με το πλοίο, όταν  εγκαταλείψαμε τη βάση, με το πλήρωμα του ενσωματώθηκε  στο πλήρωμα της ΝΒΧ μέχρι το τέλος, δεν ξέρω τίποτα άλλο….

-. Ο Παπαργύρης ήτανε εκεί;

Αθανασούλης.- Ο Παπαργύρης ήταν στην Λευκωσία  στην ΝΔΚ. Επί έναν χρόνο και δύο μήνες που ήμουν εκεί δεν τον συνάντησα ποτέ. Δεν έμαθα  ποτέ  κύριε Κακαρά, αν πήγε φυλακή κανένας από τους πραξικοπηματίες – προδότες, αν έχετε  ακούσει εσείς  κάτι πείτε μου  σας παρακαλώ. Τελικά την  ιστορία εμείς οι Έλληνες την  επαναλαμβάνουμε  κάνοντας με ακρίβεια τα ίδια λάθη. Και  την αντιγράφουμε, πάντα  από την αρνητική της πλευρά. Και κλείνω  με την φράση του  ΜΠΑΥΡΑΚ Πάθατε  ακριβώς ότι  η ιστορία σας λέει σαν Μικρασιατική καταστροφή!!!

 

………………………………………………………………………………………………………….

 

---

[1] Στη συνέντευξη του Αθανασούλη ήταν παρών και ο Δημητρης Κωνσταντίνου με τον οποίο είχε προηγηθεί στις 2 Ιουν 2011 άλλη παρόμοια συζήτηση για το Κυπριακό και η οποία ήδη έχει αναρτηθεί.

Ένας απλός υπαξιωματικός μιλάει για πραξικόπημα και εισβολή στην Κύπρο

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΙΟΥΛΙΟ/ΑΥΓΟΥΣΤΟ 1974

-: Τι βαθμό έχεις τώρα κύριε Κωνσταντίνου;
Κων/νου: Αντιπλοίαρχος, απόστρατος ειδικότητα ηλεκτρολόγος.
-: Και μιλάμε για το Κυπριακό. Για την Κύπρο, για την υπηρεσία σου στην Κύπρο και μιλάμε άνετα.
Κων/νου: Κανένα πρόβλημα δεν έχω. Καταρχήν να σας πω ότι πολιτικά είμαι από αυτούς τους μεταβλητούς. Λοιπόν κατά διαστήματα πήγα και στο ένα κόμμα, πήγα και στο άλλο και δεν μου αρέσει δηλαδή αυτό το σύστημα το πολιτικό που λένε τώρα και σε πολλούς δεν αρέσει, εμένα δεν μου άρεσε ποτέ. Κυρίως μέσα στον στρατό. Δεν μπορούσα να… δεν εννοούσα μέσα στην δουλειά μου να συζητήσω θέμα τέτοιο. Και ίσως κάποτε να είχα ανακατευτεί. Ήρθε ένας συνάδερφος κάποτε, ο Γιαννούλης – πιθανώς να τον ξέρετε εσείς – να πάω σε ένα κέντρο σε μία συγκέντρωση που έκανε κάποιος ανώτερος αξιωματικός. Και μου είπε Πήγαινε και ζήτα να συμμετέχεις και εσύ. Δεν κατάλαβα να σας πω και τι ήταν αυτό και ούτε και ήξερα τίποτε και δεν μπορούσα να πάω να παρακαλέσω να συμμετάσχω σε μία εκδήλωση. Δεν ξέρω εάν αυτό ήταν το θέμα ή μία έχθρα που είχα από τους παλιούς πολύ φίλους μου … ότι τους έβαλα εγώ στα καράβια όταν ήμουνα στο … Μ’ αυτές τις ειδικότητες…
-: Γιατί αυτοί τι ήτανε πολιτικά και νομίζουν ότι είσαι αντίθετος;
Κων/νου: Εκείνη την περίοδο τουλάχιστον δύο που γνώριζα που ήτανε εκεί πάνω επρόσκειντο στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Και προσπαθήσανε μέσα από εκεί να με κάνουνε ότι εγώ δεν είμαι τέλος πάντων δικός τους και ότι δεν πρέπει να είμαι εκεί. Και μάλιστα μετά από δύο χρόνια που έκανα εκεί στο γραφείο, με βάλανε στις μεταθέσεις. Είχα κάνει κάποια μελέτη και ούτε ο διευθυντής μου, ούτε ο Κλαδάρχης μου ο Σκουριώτης τότε που ήτανε, ήθελαν να φύγω. Και μάλιστα μια μέρα, είχε πάει είκοσι φορές στον Β΄ κλάδο, δεν ξέρω εάν ήσαστε εσείς ακόμα εκεί…
-: Όχι.
Κων/νου: Ήτανε ο κύριος Βουραζέρης. Και κατεβαίνει κάτω και μου λέει, συγνώμη ήτανε και έκφραση του, ‘Ρε Μήτσο τι έχεις κάνει και όλος ο Β΄ κλάδος θέλει να φύγεις από το ΥΕΚ;’ Λέω ‘Κύριε διευθυντά, δεν έχω κάνει τίποτα’ του λέω.
-: Αυτά τώρα σε σχέση με το Κυπριακό και την υπηρεσία σου εκεί;
Κων/νου: Όχι, αλλά…
-: Γιατί τα λες;
Κων/νου: Γιατί τα λέω; Για να δείτε… ίσως αυτά που θα σας πω για το Κυπριακό να παίρνουν μια πλευρά της μιας ομάδας ή της άλλης ομάδας. Ήθελα να σας αποδείξω ότι είμαι ανεξάρτητος άνθρωπος ιδεολογικά. Πάμε τώρα στο Κυπριακό. Λοιπόν το 1972 ξεκίνησα από εκεί, επιλέχτηκα να πάω στην Αμερική σαν ανταλλαγή προσωπικού, επειδή έτυχε να μην πάω αποστολή παρ’ όλο που ήμουνα αρχηγός της σειράς μου – υπαρχηγός μάλλον, αρχηγός ήτανε ο Στρατήγης για τον οποίο πρέπει να ξέρετε προφανώς κάποια ιστορία… ο οποίος αποτάχτηκε σαν ναύτης – και δεν είχα πάει. Πέρασα σχολή Εθνικής έξι μήνες, κάτι έγινε μας στείλανε με απόσπαση στα καράβια μέχρι να διευθετηθεί η κατάσταση.
-: Για τον Στρατήγη είπες ότι ήτανε αρχηγός τάξεως και αποτάχτηκε, γιατί;
Κων/νου: Σε κάποιο καράβι κάποια διένεξη έγινε με τον πρώτο μηχανικό, κάποια διαταγή παράκουσε, ήτανε ένα θέμα υπηρεσιακό και λοιπά, ήτανε άσχετο. Λοιπόν μου λέει ο Λεόνε ‘Που θες να πας; Για λίγο θα πας, για δυο μήνες, τρεις.’ Λέω ‘Πάω στο ΘΥΕΛΛΑ.’ Λοιπόν πήγα στο ΘΥΕΛΛΑ, τελικά πέρασε ο καιρός, πέρασε ο καιρός και δεν είχαμε καμία ειδοποίηση πότε θα φύγουμε για την Αμερική. Στο ΘΥΕΛΛΑ όμως ήρθανε οι ετήσιες δηλώσεις της τοποθέτησης. Έρχεται ο οπλονόμος και εγώ δεν έκανα βέβαια γιατί ήμουνα με απόσπαση και περίμενα να φύγω. Μου λέει ‘Κάνεις δήλωση.’ Του λέω ‘Εγώ είμαι με απόσπαση, θα φύγω.’ Πηγαίνει στον ύπαρχο, λέει ο ύπαρχος ‘Όχι θα κάνεις.’ Τότε οι δηλώσεις ήτανε τρεις, δεν ήτανε τέσσερις όπως γνωρίζετε εσείς στο ΓΕΝ. Στη ΔΝΕ τις άλλαξε μετά ο κύριος Δημητριάδης και έκανε ξεχωριστή της Κύπρου. Και εκεί που δήλωσα στο εξωτερικό δήλωσα Ναι διότι νόμιζα ότι πήγαινα στην Αμερική. Μετά από λίγο καιρό έρχεται ένα σήμα να πάω στην Κύπρο. Ήτανε Απρίλιος περίπου, Απρίλιος του ’73. Δεν ήθελα να πάω, από εδώ από εκεί ρώτησα κάποιους συναδέλφους, δεν είχα κανένα λόγο. Πολλοί πηγαίνανε τότε για τα λεφτά, εγώ δόξα το Θεό με την γυναίκα μου καλά ήμουνα. Μάλιστα ήταν και άρρωστη η γυναίκα μου και δεν το εκμεταλλεύτηκα, διότι επρόκειτο να κάνει μία εγχείρηση καρδιάς. Λόγω ότι ήμουνα πολύ υπάκουος με τα καλά του και τα κακά του, πήγα στη ΔΝΕ είπα ότι δεν θέλω να πάω, μου είπε ο υπόλογος ο Δέρας εκεί ότι ‘Ένα μήνα φυλακή θα φας…’ μου λέει ‘… αν αρνηθείς.’ Ο χαζός εγώ το πίστεψα αντί ν’ ανεβώ στον… να πω ότι έχω ένα πρόβλημα και… Και πήγα στην Κύπρο. Συνέπεσε να πάω στην Κύπρο στο τέλος Μαΐου όταν ήτανε το Κίνημα του Ναυτικού, το οποίο δεν το πήρα είδηση καθόλου. Να σας πω ότι γύρισα μετά και δεν ήξερα τίποτα, κάτι πολύ λίγα άκουσα.
-: Γενικά στην Κύπρο δεν έμαθε κανείς για το Κίνημα του Ναυτικού;
Κων/νου: Εγώ να σας πω την αλήθεια με συναδέρφους δεν έκανα και πολύ παρέα.
-: Ραδιόφωνα, εφημερίδες;
Κων/νου: Τίποτα, τίποτα. Δεν έμαθα τίποτα. Και νομίζω ότι εκείνες τις μέρες πρέπει να ήμουνα στο ΓΕΝ για να φύγω. Και μάλιστα όταν γύρισα…, καταρχήν όταν γύρισα πήγα στο ΣΦΕΝΔΟΝΗ και ήτανε ύπαρχος… και καθίσαμε και τα λοιπά, και όταν διάβασα το βιβλίο σας…ή μάλλον πιο μπροστά το Κίνημα του Ναυτικού και μετά το δικό σας, τότε έμαθα ότι ο κύριος Δεμέστιχας ήταν και αυτός και όλοι σας όλον αυτόν τον αγώνα που είχατε κάνει. Δεν πήρα είδηση τίποτε κύριε Κακαρά. Με τους συναδέλφους σας δεν έκανα πολύ γιατί… δεν ξέρω… κάπου οι ιδέες τους δεν ταιριάζαμε ας πούμε. Ασχολούνταν με τα πράγματα τα οποία τα θεωρούσα άχρηστα και έτσι δεν έμαθα τίποτε. Τέλος πάντων. Και στην Κύπρο έναν μόνο συνάδερφο έκανα παρέα ο οποίος έτυχε και είναι στην γειτονιά μου, με τους άλλους δεν έκανα. Πάντα έκανα με ανθρώπους έξω από το Ναυτικό γι’ αυτό και δεν έχω πολλούς γνωστούς από το Ναυτικό, πολύ λίγους. Γνωστούς να τους βλέπω, να τους χαίρομαι, να δακρύζω που τους βλέπω…αλλά μέσα στην υπηρεσία δεν ξέρω…η στάση που κρατούσανε γενικά για την υπηρεσία δεν μου ταίριαζε. Να πούμε ένα παράδειγμα, παράδειγμα για τους αξιωματικούς. Υπήρχε…είχαμε μία διαφορά, ο καθένας ήτανε στα καθήκοντα του, ο καθένας λέει άλλα. Όταν κάναμε μία συζήτηση και έπαιρνα και έλεγα ‘Μισό λεπτό αυτή είναι η θέση μας…αυτά είναι τα καθήκοντα μας…ο άλλος πήγαινε και έκανε αυτά τα καθήκοντα…’ κάπου με θεωρούσανε και ύποπτο. Οπότε δεν έκανα καθόλου παρέα και είχα την ησυχία μου. Λοιπόν…πήγα στην Κύπρο στο τέλος του Μαΐου το ’73. Όταν πήγα κάτω, πήγα στο Μπογάζι και όταν παρουσιάστηκα στην βάση αντικατέστησα τον (…) Ντεσταβλάκη με τον οποίο ήμασταν στο Βέλγιο στην παραλαβή των ναρκαλιευτικών τύπου (…). Ήτανε μαζί με τον κύριο Ζαράνη στο τεχνικό γραφείο γι’ αυτό και λοιπόν είπε στον Ζαράνη ποιος ήμουνα εγώ, ήξερε ότι ασχολούμαι και με γραφική εργασία και λοιπά αρκετά…και με έβαλε στο τεχνικό γραφείο. Πως ξεκίνησα με τα γραφικά; Στη σχολή Ναυτοπαίδων όταν πήγα στον τρίτο μήνα ο κύριος Πολυάδης που μας έκανε Ελληνικά, μετά που πήγα στον πίνακα με πήρε στα (…) της σχολής επί 3 χρόνια και δεν έκανα αγγαρείες καθόλου και όσα μαθήματα ήτανε Ελληνικά – επειδή είχα κάνει δύο τάξεις στο γυμνάσιο και οι υπόλοιποι ήταν του Δημοτικού, σχεδόν η πλειονότητα – πήγαινα στο γραφείο…
-: Του Δημοτικού εννοείς και οι υπαξιωματικοί όλοι;
Κων/νου: Το πλείστον των υπαξιωματικών του στρατοπέδου ήταν του Δημοτικού, υποχρεωτικά. Ήμασταν λίγοι, λίγοι οι οποίοι είχαμε κάνει δυο, μία ή δυο τρεις τάξεις στο Γυμνάσιο και εγώ είχα βγάλει δυο τάξεις τότε. Και από εκεί ασχολήθηκα λιγάκι με τα γραφικά. Μπήκα λοιπόν στο γραφείο με τον κύριο Ζαράνη και μετά νομίζω από ένα τρίμηνο έφυγε και ο Ζαράνης και ήρθε ο κύριος Ντάνος, γνωστός τώρα από το σύστημα του Κυπριακού. Εγώ είχα νοικιάσει ένα σπίτι έξω από την βάση, το οποίο ήταν χωρισμένο στα δύο. Ήταν ένας υπάλληλος της Ηλεκτρικής της Λευκωσίας που μέσα σε ένα συνοικισμό που ήτανε ας πούμε κάποια ελίτ πλούσιοι, αυτός κατάφερε επειδή ήτανε στην ΔΕΗ και πήρε κι αυτός ένα μερίδιο και επειδή δεν είχε λεφτά να κάνει βίλα, έκανε ένα κτιριάκι το οποίο το είχε χωρίσει στη μέση και έκανε δυο δυαράκια, γκαρσονιέρες ας το πούμε έτσι. Αλλά είχε κάνει και μία μεσόπορτα για να μπορέσει να το περάσει από την Πολεοδομία. Έτσι λοιπόν πήγα μέσα…και μας άνοιξε και την πόρτα…ήταν έτσι ανοιχτό. Μετά λοιπόν που ήρθε ο κύριος Ντάνος έψαχνε κι αυτός για σπίτι. Ο κύριος Ντάνος ήταν τότε χωρισμένος και είχε μία κοπέλα με την οποία συζούσε. Πάρα πολύ καλή κοπέλα. Και ήρθε λοιπόν και έψαχνε ένα σπίτι, του είπα ότι νοικιάζει ο άλλος το διπλανό και τράβα και νοίκιασε το δίπλα και μετά από λίγες μέρες έκλεισε η πόρτα, έβαλε μια πόρτα και ήμασταν σε μία κατοικία σε δύο γκαρσονιέρες δίπλα δίπλα. Καλός άνθρωπος ο κύριος Ντάνος ήσυχος και λοιπά. Όταν έφτασε όμως… γι’ αυτό σου ρωτάω ένα πράγμα ότι άσχετα τι θα επακολουθήσει μετά και τι πίστεψε μετά, διότι είναι αλήθειες πολλά πράγματα που μπορεί να πήρα… Όταν κατέβηκε κάτω ο Ντάνος δεν ήτανε ας το πούμε δεξιός. Μάλιστα είχε τραγούδια του Θεοδωράκη και λοιπά κι έδειχνε ότι ήτανε ας πούμε από το Κέντρο και προς τα Αριστερά και έτσι ήταν μάλιστα και η κοπέλα. Γιατί η κοπέλα του έγινε φίλη με την γυναίκα μου. Αυτό κύλησε όλο το θέμα. Με το που πηγαίνεις στην Κρήτη προσπαθούνε κάποιοι να σε εγκλωβίσουνε…
Καν: Στην Κύπρο εννοείς.
Κων/νου: Ναι στην Κύπρο…είτε οι Γριβικοί…, κυρίως οι Γριβικοί πηγαίνανε τώρα εκεί πέρα, είτε Μακαριακοί. Πιο πολλοί οι Γριβικοί ερχόντουσαν εκεί σε μας τους Έλληνες. Λοιπόν ήτανε ένας Αλέκος εκεί ο οποίος ερχότανε…όταν ερχότανε… Παρέλειψα να σου πω ότι όταν πρωτοπήγα στην Κύπρο, έχω έναν ξάδερφο στην Κύπρο ο οποίος παλιά που είχε πάει παντρεύτηκε. Με αυτόν τον ξάδερφο όταν πηγαίναμε γυμνάσιο μέναμε στο ίδιο δωμάτιο. Πάρα πολύ καλός στα φιλολογικά, παντρεύτηκε στην Κρήτη. Παντρεύτηκε την…έγινε μπατζανάκης με τον αρχηγό της αστυνομίας της Κύπρου, δεν θυμάμαι πως τον λέγανε, Αντωνίου λεγόταν , Χριστοδούλου λεγότανε, δεν θυμάμαι. Μάλιστα πήγαμε στο σπίτι αυτουνού του αρχηγού της αστυνομίας μια μέρα σαν επίσκεψη…γιατί οι αδερφές δεν θέλαν…σαν επίσκεψη, αυτός δεν ήτανε εκεί, ήταν όμως η γυναίκα του. Έτσι λοιπόν μου συνέστησε ‘…να μην ανακατευτείς με κανένανε. Ούτε με τους μεν, ούτε με τους δε.’ Και πράγματι αυτό έπραξα. Ερχόταν λοιπόν μερικές φορές ένας Αλέκος Γριβικός και με ζήταγε. Εγώ για να μην φαίνομαι, άνοιγε την πόρτα η γυναίκα μου, του λέει ‘Δεν είναι εδώ’, ξάπλωνα πίσω από έναν καναπέ που είχαμε και δεν φαινόμουν καθόλου. Ε ήρθε 3-4 φορές βαρέθηκε, δεν ξαναήρθε. Είδε ότι εγώ δεν τσιμπάω, άλλοι δεν ξέρω τι κάνανε. Πέρασε ο καιρός ήσυχα και καλά, εγώ ήμουνα στο…
-: Όταν λες δεν ξέρεις τι κάνανε, εννοείς συναδέρφους δικούς σου, του Ναυτικού; Δικούς μας του Ναυτικού, τους οποίους εκτιμάς ότι προσέγγιζαν πάλι οι Γριβικοί αλλά δεν ξέρεις…
Κων/νου: Ναι, ναι δεν ξέρω. Οι πιο πολλοί μένανε στο Τρίκομο ή στον απέναντι συνοικισμό στο Μπογάζι, ενώ στον από ‘δω συνοικισμό που ήμουνα εγώ πάνω από το στρατόπεδο ήμασταν μόνο δύο, εγώ και ο Αθανασούλης ο τηλεγραφητής.
-: Εκτιμάς ότι αρκετούς τους είχανε προσεγγίσει και τους πήραν με το μέρος τους οι Γριβικοί;
Κων/νου: Οι Γριβικοί, κυρίως αυτοί που ήταν στο Τρίκομο. Και ίσως και στο απέναντι λιγάκι. Ο Αθανασούλης που ήτανε δίπλα μου δεν είχε ανακατευτεί και αυτός. Τουλάχιστον εμείς οι δύο που ήμασταν εκεί στον συνοικισμό και είχαμε μία δικιά μας παρέα με τους ανθρώπους που ήτανε εκεί στον συνοικισμό και ήτανε άνθρωποι καλού πολιτιστικού επιπέδου.
-: Ο Ντάνος;
Κων/νου: Θα συνεχίσω. Λοιπόν ο καιρός πέρασε όλο το χειμώνα…ο Ντάνος ήτανε ένας ήσυχος άνθρωπος και λοιπά. Μάλιστα μερικές φορές κάναμε και παρέα στο σπίτι, τραγούδια ο Ντάνος Θεοδωράκη και τέτοια και τα λοιπά, που νόμιζα που σας λέω ότι πήγαινε προς τα εκεί. Και πράγματι έτσι ήτανε γιατί τα έλεγε η κοπελιά του, αυτή που συζούσε, στην γυναίκα μου. Ήτανε τόσο καλός, μπορώ να πω αγαθός, που μια φορά εκεί που συζητάγαμε στο σπίτι του έλεγα ορισμένα πράγματα, κάπου πρέπει να κρατάς και μία έτσι σκληρή γραμμή και τα λοιπά, ‘Έλα ρε…’ του λέει η Λεία η γυναίκα του ‘…μέχρι και ο Κωνσταντίνου σου λέει ότι είσαι αγαθός’. Λοιπόν τέλος πάντων πέρασε ο καιρός και ερχόμαστε τώρα στην εποχή του Ιανουαρίου. Κυκλοφορούσε μία φήμη ότι θα γίνει πραξικόπημα τότε που ήτανε…
-: Ιανουάριο του ’73;
Κων/νου: Όχι το ’74 πάμε τώρα. Κυκλοφορούσε μία φήμη και βλέπαμε κάτι κινήσεις, γενικά βλέπαμε αυτούς που ξέραμε ότι είναι Γριβικοί, ότι επίκειται κάποιο πραξικόπημα. Και μάλιστα ήταν την περίοδο που ήταν ο Μακάριος στην Κίνα. Δεν θυμάμαι από πού έμαθα ότι…, έμαθα ότι οι Γριβικοί ήτανε κάπου αγριεμένοι γιατί δεν τους άφησε ο Γρίβας να κάνουνε το πραξικόπημα τότε. Δεν ξέρω, αυτό άκουσα, δεν θυμάμαι να σας πω από πού το άκουσα, αλλά αυτό έχει γίνει ακριβώς.
-: Πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου;
Κων/νου: Ναι εναντίον του Μακαρίου. Άσχετα οι μπόμπες που μπαίνανε κατά διαστήματα, που μπαίνανε κάποιες μπόμπες στον δρόμο και ποτέ δεν τον χτυπήσανε και λοιπά, δεν μπορούσαν να κάνουνε αυτό που έκανε ο Παναγούλης ξέρω ‘γω. Έτσι λοιπόν πέρασε αυτός ο καιρός, οι Γριβικοί ήτανε κάπως…τους έβλεπες μισοαλαφιασμένους. Κάπως δυσαρεστημένοι. Έρχεται τώρα λίγο το τελευταίο δίμηνο πριν το πραξικόπημα του καλοκαιριού του Ιουλίου – ας πούμε από τον Μάιο – που αρχίζει η προεδρική αστυνομία, η προεδρική φρουρά και μας κάνει ελέγχους κατά διαστήματα στους δρόμους. Μας κάνουν έναν ψυχολογικό πόλεμο.
-: Σε ποιους κάνει ελέγχους;
Κων/νου: Σε μας του στρατού, του Ναυτικού ήμασταν. Μας σταμάταγε όταν γυρίζαμε από τη Λευκωσία, όταν πηγαίναμε στη Λευκωσία μας σταμάταγε και μας έλεγχε τα αυτοκίνητα, το πορτμπαγκάζ και λοιπά, μας έδειχνε έτσι ότι ‘Σας ελέγχουμε, σας κάνουμε…σας έχουμε…’ ή σαν να λέει ‘Σηκωθείτε και φύγετε’ μια τέτοια συμπεριφορά. Όχι η κανονική αστυνομία, η προεδρική φρουρά, έχουνε δύο αστυνομίες στην Κύπρο. Έτσι λοιπόν έγινε αυτό το διάγγελμα του Μακαρίου που έλεγε ότι οι Έλληνες αξιωματικοί πρέπει να φύγουνε από την Κύπρο. Το συζήτησα με τον Ντάνο, ο Ντάνος όμως είχε πάρει ένα αυτοκίνητο με δάνειο και δεν ήθελε να φύγει από την Κύπρο, είχε πρόβλημα οικονομικό. Πάντα είχε πρόβλημα οικονομικό. Και του είχε υποσχεθεί ο Παπαγιάννης ότι θα τον κρατήσει και τρίτο χρόνο κάτω. Εγώ δεν είχα τέτοιο πρόβλημα γιατί και το αυτοκίνητο που το αγόρασα…, είχα λεφτά πριν κατέβω στην Κύπρο και τα λεφτά που αγόρασα το αυτοκίνητο μου τα δώσανε τον πρώτο μήνα, μου τα στείλανε από τη Γερμανία και μάλιστα με φωνάξανε και στο ΓΕΕΦ, πού βρήκα τα λεφτά. Νομίζανε ότι έδωσα κάποια πληροφορία, ήτανε αυτό που…, κάποια συναλλαγή, κατάσκοπος ότι είμαι. Τους έδειξα το παραστατικό ότι τα έχω από τη Γερμανία τα λεφτά, ότι έχω εκεί την κουνιάδα μου και τελείωσε. Εγώ δεν είχα κανένα πρόβλημα και του έλεγα να πάμε να φύγουμε να πάμε στην Ελλάδα, αφού δεν μας θέλουνε να πάμε να φύγουμε, με το ζόρι θα καθίσουμε εκεί κάτω; Αυτός ήθελε να καθίσει όμως. Φτάνουμε λοιπόν τις τελευταίες μέρες τώρα (…), μαζί με τον Ντάνο πολλοί θέλανε να καθίσουνε, κι άλλοι θέλανε να καθίσουνε κάτω και κυρίως ο Αγιασοφίτης, τον οποίο κάπου τον έχετε γράψει, ο οποίος ήτανε σφόδρα δικτυωμένος στους Γριβικούς απ’ ότι μας έλεγε. Και μάλιστα ήρθε μια μέρα και με έπιασε και μου ζήτησε να λάβω μέρος στο πραξικόπημα και του λέω ‘Εμένα μην με ανακατεύεις’.
-: Πότε ήρθε και σου ζήτησε κάτι τέτοιο, θυμάσαι ημερομηνίες; Όχι;
Κων/νου: Τελευταία εβδομάδα πριν το πραξικόπημα. Λοιπόν θα φτάσουμε στην τελευταία εβδομάδα. Λοιπόν πάμε μία εβδομάδα πίσω πριν το πραξικόπημα τώρα. Αυτός πρέπει να μου το είπε γύρω στις 8 ημέρες πριν από το πραξικόπημα. ‘Ξέρεις…’ λέει ‘…θα γίνει πραξικόπημα…’ ‘εμένα …’ του λέω ‘…μην με ανακατεύεις, δεν ασχολούμαι με τέτοια…’ και δεν ήθελα να ανακατευτώ με τίποτα με τέτοια πράγματα. ‘Εγώ…’ του λέω ‘…θέλω να φύγω.’ Το πραξικόπημα έγινε Δευτέρα, τη Δευτέρα λοιπόν την προηγούμενη είμαι στο γραφείο. Στο γραφείο που είμαι εκτός από βοηθός του τμηματάρχη των συνεργείων, είχα και τον εφοδιασμό. Δύο μέρες την εβδομάδα τουλάχιστον πήγαινα στην Αμμόχωστο, πήγαινα στα δημόσια έργα έπαιρνα τις καταστάσεις και προμήθευα με υλικά τη βάση.
-: Τι υλικά εννοείς;
Κων/νου: Χρώματα, βίδες, εργαλεία και λοιπά. Και είχα πάρα πολύ καλές σχέσεις με όλον τον κόσμο. Θα σας κάνω διακοπή, γιατί είχα πάρα πολύ καλές σχέσεις; Όταν πρωτοπήγα στα δημόσια έργα είχα και μια κατάσταση και υπήρχε και μία παραγγελία για κάτι σιφόνια των τορπιλακάτων σαν αυτά που βάζουμε στο μπάνιο για να μην φεύγουν τα νερά κάτω. Ήταν μια παραγγελία η οποία ήταν εκατόν πέντε λίρες, πάω να τα πάρω, τα βλέπω, εκατόν πέντε λίρες εκείνα τα πράγματα; πέντε πραγματάκια, ήταν πολλά. Λέω ‘Με συγχωρείτε εγώ δεν τα παίρνω αυτά’ Δεν τα πήρα. Μου λένε… ‘εγώ δεν τα παίρνω εκατόν πέντε λίρες. Αυτά …’ λέω ‘… πέντε λίρες και πολύ είναι, μια λίρα το καθένα και πολύ είναι.’ Λέει ‘Τα παρήγγειλε ο άλλος…’ ‘Εγώ…’ λέω ‘…δεν τα παίρνω.’ Και μου λέει ο άλλος… Εγώ…’ λέω ‘…άντε να σου δώσω δέκα λίρες’ του λέω. Κατάλαβε τώρα αυτός που τα κατασκεύαζε ότι εγώ δεν αγοράζω και μου λέει ‘Δεν πειράζει…’ λέει ‘…πάρτα δωρεάν’ και τα πήρα δωρεάν. Με άφησε αυτός από τα δημόσια έργα να πάω να ψωνίσω, πήγα ψώνισα, έπαιρνα τις προσφορές μου. Έπαιρνα τις προσφορές μου, ψώνισα βίδες, μόλις είχα βγει, λέει ‘Γιατί πήρες βίδες από αυτόν;’ Έπρεπε να έρχεται και ένας των δημοσίων έργων για να ψωνίζω αλλά τέλος πάντων. Λέω ‘Τι γιατί πήρα; Αυτός είχε τις φθηνότερες και καλύτερες’ ‘Αυτός είναι κομμουνιστής’ μου λέει. Λέω, ‘Εμένα δεν με απασχολεί, θα στέλνεις τον βοηθό σου μαζί μου, θα παίρνουμε προσφορές και θα ψωνίζουμε από εκεί που είναι φθηνότερες και καλύτερες’ του λέω. Από εκεί και πέρα έληξε, έβγαινα έξω και ξέρανε οι καταστηματάρχες ότι δεν έχω δικτυωθεί πολύ και μ’ αγαπούσανε πάρα πολύ. Μάλιστα ξέχναγα το πορτοφόλι πολλές φορές στα καταστήματα και με ψάχνανε για να μου δώσουνε το πορτοφόλι. Έτσι λοιπόν. Είμαι στο γραφείο…
-: Θες να πεις δηλαδή ότι το υπόλοιπο σύστημα εκεί των παραγγελιών της μονάδας παράγγελνε όχι από κομμουνιστές αλλά από ανθρώπους με τους οποίους χρηματιζόταν;
Κων/νου: Πιθανώς, δεν ξέρω. Εγώ αυτό διαπίστωσα και αυτό έκανα. Αυτό που μου είπε αυτός των δημοσίων έργων ότι ‘Κακώς ψωνίζεις από εκεί’ εγώ ψώνισα από εκεί. Το ίδιο έκανα και μετέπειτα στην σταδιοδρομία μου και εδώ, και στον Ναύσταθμο που ήμουνα στην Διεύθυνση Τεχνικού το ίδιο έκανα και είχαμε και πολλές ιστορίες εκεί και ελέγχους. Λοιπόν, πιθανώς φαίνεται ότι από τότε υπήρχε το σαράκι της μοίρας. Λοιπόν, είναι Δευτέρα και έρχεται στο γραφείο ο κύριος Κανδαλέπας με τον κύριο Τσαταλό, κάποιος από τους δύο είχε βάρδια εκείνη την ημέρα, αξιωματικός φυλακής, και ζήτησε από τον Ντάνο να τους κάνει την βάρδια γιατί επρόκειτο να διώξουν τις γυναίκες τους. Το άκουσα και τελείωσε.
-: Εννοείς να διώξουν τις γυναίκες τους για την Αθήνα. Να ‘ρθούνε …
Κων/νου: Ναι, για την Αθήνα, ναι. Να έρθουνε για την Αθήνα. Λοιπόν, την ίδια μέρα το βράδυ εγώ είχα υπηρεσία, είχα υπόλογος φυλακής και όπως καθόμασταν εδώ παρέα αξιωματικών ακούω μια συζήτηση ότι ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός διώχνουν τις γυναίκες τους, διώχνουν τις γυναίκες τους, το άκουσα εκεί κάτω. Και ότι είχε έρθει ο Παπαγιάννης κάποια μέρα μέσα, ή απόγευμα ή την Κυριακή σε αργία, δεν το θυμάμαι τώρα ακριβώς, και κάλεσε τους αξιωματικούς. Γι’ αυτό σας λέω ότι εγώ δεν τα μάθαινα, έτυχε εκεί και είχα βάρδια, αν δεν είχα βάρδια δεν θα το μάθαινα. Κι ότι στην σύσκεψη εκεί πέταξε έξω τον Κανδαλέπα και τον Τσαταλό οι οποίοι ήτανε λέει αντίθετοι προς αυτά που τους έλεγε. Το έψαξα την άλλη μέρα και έμαθα ότι πράγματι ήταν κάτι σχετικό με πραξικόπημα και αυτοί δεν συμφωνούσανε και τους πέταξε έξω. Αντιλαμβάνομαι λοιπόν… όχι, την ίδια μέρα, την ίδια μέρα το συζητήσαμε εκεί κάτω στο καρέ. Φεύγω παρατάω τη βάρδια, λέω σε έναν συνάδερφο ‘Έχε το νου σου’ και όπως ήμουνα – τότε μας έδωσαν και περίστροφα τις τελευταίες μέρες όταν κάναμε βάρδια – και όπως ήμουνα βγήκα έξω, πήγα στην γυναίκα μου και της λέω ‘Γυναίκα ετοιμάσου, ετοίμασε τα πράγματα, θα πάμε να ψωνίσουμε αύριο στην Λευκωσία, θα πάω να βγάλω εισιτήρια στην Λευκωσία, θα ψωνίσουμε στην Αμμόχωστο και θα φύγεις για την Ελλάδα. Θα πας στην Ελλάδα, θα έρθει και η αδερφή σου από την Γερμανία να την δεις, θα δούμε τι θα γίνει και αν όλα πάνε καλά ξαναέρχεσαι κάτω. Πας με μία άδεια’. Η γυναίκα μου ανένδοτη δεν ήθελε να φύγει. Γυρίζω στην βάση. Την άλλη μέρα πηγαίνω στο σπίτι, έχει μιλήσει όμως η γυναίκα μου με την γυναίκα του Ντάνου, ήταν σαν μια οικογένεια είχαμε γίνει κατά κάποιον τρόπο, τουλάχιστον οι γυναίκες μεταξύ τους, εγώ είχα και ένα παιδάκι, εκείνη δεν είχε παιδάκι και ήταν μαζί όλη μέρα. Και της είπε ‘Πάρε το παιδί και φύγετε’ της είπε. Ξέρεις καμιά φορά συγκινούμαι με ορισμένα πράγματα. Έτσι λοιπόν φεύγω την Τετάρτη και πάω στην Λευκωσία, γιατί έπρεπε από εκεί να βγάλουμε εισιτήριο, παίρναμε ένα χαρτί για να μας βγάλουν εισιτήριο. Δεν θυμάμαι, πηγαίναμε στο ΓΕΕΦ για να μας βγάλουνε εισιτήριο. Πήγα εκεί πήρα κάποιο χαρτί, δεν θυμάμαι πως ήτανε, πήγα έβγαλα εισιτήρια, το βράδυ γυρίζουμε στην Αμμόχωστο, στην Αμμόχωστο ψωνίζουμε ορισμένα δώρα και λοιπά και πάμε σπίτι. Την άλλη μέρα τώρα την Πέμπτη με πιάνουν ορισμένοι άλλοι συνάδερφοι και μου λένε ‘Να πας στην Λευκωσία να μας βγάλεις χαρτιά’ γιατί αυτοί δεν ξέρανε που να πάνε, πώς να κινηθούνε. Λέω ‘Να πάω παιδιά’ είπα ότι θα πάω και στην Αμμόχωστο να πάρω και κάποια πράγματα…
-: Εννοείς να πας να βγάλεις τα χαρτιά τους ώστε να βγάλουν εισιτήριο για τις γυναίκες τους;
Κων/νου: Ναι. Ναι, για τις γυναίκες τους. Λοιπόν πήγα έβγαλα λοιπόν και για την γυναίκα του Αθανασούλη που ήτανε καλά, ο Αθανασούλης ήταν στο τμήμα πληροφοριών – πως το λένε το Α2, πως το λένε εκεί πέρα- και γνώριζε κάποια πράγματα, αυτά τα οποία έρχονται μυστικά με τους Τούρκους και λοιπά. Τα σχέδια, τους χάρτες, εγώ δεν είχα πάρει είδηση για αυτούς τους χάρτες. Βγάζω λοιπόν για δυο τρεις, βγάζω εισιτήρια… Έχει έρθει τώρα πάλι…όταν ήμουνα εγώ στην Λευκωσία είχε έρθει ο Παπαγιάννης πάλι στην βάση…
-: Θες να πεις με τον Γιαννούλη ότι οι μυστικές υπηρεσίες ‘ξέραν ότι θα γίνει η εισβολή…
Κων/νου: Ο Αθανασούλης όχι ο Γιαννούλης.
-: Ο Αθανασούλης, ναι.
Κων/νου: Όχι, λέγανε ότι…ξέρανε ότι οι Τούρκοι είχαν κάποιους χάρτες και δείχνανε την Κύπρο χωρισμένη και κάτι τέτοια πράγματα. Και ξέρανε κάτι, ότι για το πραξικόπημα…ορισμένα πράγματα τα οποία ότι…δεν θα γινότανε, να όπως για το πραξικόπημα, το ήξερε. Αυτό δεν μπορώ να το αποδείξω, δεν μου είπε τίποτα το παιδί. Άκουσα εκ των υστέρων όταν ήμασταν στην Λεμεσό και κάναμε υποχώρηση, ότι αυτοί εκεί στο γραφείο είχανε κάποιες πληροφορίες, τώρα τι πληροφορίες δεν ξέρω. Λοιπόν έχει έρθει ο Παπαγιάννης πάλι και μάζεψε τους αξιωματικούς, δεν ξέρω τώρα τι τους είπε, τι συμφωνήσανε και λοιπά. Τους είπε όμως ότι δεν θα γίνει πραξικόπημα. Τους είπε ότι το πραξικόπημα δεν θα γίνει τελικά. Εξ ου και ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός δεν διώξανε τις γυναίκες τους. Εγώ όμως ήμουνα στην Λευκωσία και αυτή την συγκέντρωση δεν την έμαθα. Σας είπα ότι δεν είχα επαφές με κανέναν. Δεν την έμαθα την μπλόφα αλλά και να την μάθαινα πάλι το ίδιο θα έκανα. Έτσι λοιπόν όλα τα εισιτήρια που έβγαλα δεν τα χρησιμοποίησαν οι άλλοι, εκτός από τον Αθανασούλη που ήταν στο γραφείο. Γι’ αυτό σας λέω ότι πιθανόν κάτι να ήξερε. Λοιπόν το Σάββατο παίρνω τη γυναίκα μου και τη γυναίκα του Αθανασούλη και πηγαίνω στην Λευκωσία σε μία οικογένεια Κυπριακή, όχι του ξαδέρφου μου, σε μία άλλη οικογένεια. Πηγαίνω σε μία οικογένεια Κυπριακή και κάθομαι στο σπίτι και δίνω στην γυναίκα, στην γυναίκα την Κύπρια, να πάει τις γυναίκες στο αεροδρόμιο για να μην φαίνομαι εγώ στο αεροδρόμιο. Νομίζω, νομίζω ότι πιθανώς…να μην μπλέξω…ο Τζεφεράκος να μου είπε τότε που πήγα να βγάλω εισιτήριο ‘Καλύτερα μην πας στο αεροδρόμιο εσύ γιατί σας παρακολουθούνε’…πάντως έστειλα μία Κύπρια γυναίκα και πήγε τις γυναίκες στο αεροδρόμιο και φύγανε. Είναι Σάββατο τώρα…η γυναίκα μου την παραμονή του πραξικοπήματος είχε προγραμματιστεί να στεφανώσει ένα ζευγάρι. Εκεί στη βάση είχαμε διάφορους συναδέρφους, ήταν ένας συνάδερφος ο οποίος είναι μεγαλύτερος από εμένα – ζει ακόμα, πρέπει να είναι 75 χρονών, κάποιος Ζέρβας σηματωρός – του οποίου η κόρη θα παντρευότανε κάποιον συνάδερφο της αεροπορίας πάνω από εκεί από την βάση την δική μας από το βουνό ψηλά. Και ήρθε μια μέρα και παρακάλεσε ‘Μήτσο…’ μου λέει ‘…δεν βρίσκω κουμπάρο…’ μου λέει ‘…εσύ δεν έχεις ανάγκη από λεφτά…μπορείς να παντρέψεις τα παιδιά;’ ‘Έτσι επί λέξει, κανένας δεν ήθελε από αυτούς τους γνωστούς του τους φίλους του να παντρέψει, ίσως και να με εκτιμούσε διαφορετικά αλλά ήξερε ότι δεν είχα ανάγκη από λεφτά, ήξερε ότι δεν είχα χρέη, το αυτοκίνητο το είχα πάρει ντούκου και κανονίσαμε με την γυναίκα μου να τα στεφανώσουμε… δεν ήταν και τίποτα. Έτσι λοιπόν θα γινότανε ο γάμος την άλλη μέρα και αναγκαστικά στεφάνωσα εγώ το ζευγάρι αυτό. Εξαιρετικό παιδί μάλιστα, από τα Άγραφα. Έρχεται τώρα, περνάει η Κυριακή, γίνεται ο γάμος, την Δευτέρα το πρωί, πρωί πρωί γίνεται ο συναγερμός του πραξικοπήματος, χτυπάνε οι σειρήνες στη βάση μαζευόμαστε όλοι στο κέντρο, ο διοικητής ο Παπαγιάννης τώρα με το περίστροφο στο χέρι, ο πυράρχης με το τόμσον δίπλα του και εμείς εκεί.
-: Σε ποια βάση γίνονται αυτά;
Κων/νου: Στη βάση Χρυσούλη στο Μπογάζι, στη βάση Χρυσούλη στο Μπογάζι. Και κάνει διαίρεση έστειλε τον υποδιοικητή κάπου εκεί στην Αμμόχωστο σε κάτι (…) δεν ξέρω τι ήτανε και ούτε και έμαθα, πάντως πήγε εκεί με μία ομάδα μικρή πέντε άτομα, δεν ξέρω τι. Διαίρεσε τον Ντάνο και μαζί με μας…
-: Κύριε Κωνσταντίνου ποια ήταν η αποστολή που πήρατε από τον Παπαδάκη για την φύλαξη του νοσοκομείου με τον Ντάνο επικεφαλής;
Κων/νου: Από τον Παπαδάκη πήραμε εντολή να πάμε στο κέντρο διερχομένων στη Λευκωσία. Από εκεί μας πήρε ο Ντάνος, δεν ξέρω ποιος του έδωσε εντολή, να πάμε στο ΓΕΕΦ. Καθίσαμε εκεί, όπως σας είπα προηγουμένως, στο ΓΕΕΦ έξω για να φαινόμαστε ότι λαμβάνουμε μέρος στο πραξικόπημα το Ναυτικό, για να φαίνεται ο Παπαγιάννης ότι το όπλο του έλαβε μέρος στο πραξικόπημα και μετά πήγαμε να φρουρήσουμε το νοσοκομείο. Έτσι λοιπόν εγώ δεν διαιρέθηκα πουθενά γιατί ήξερε ο Ντάνος επειδή είχαμε και μια σχέση εκεί που μέναμε και ήμασταν και στο γραφείο και στο σπίτι μαζί, δεν με απασχόλησε γιατί ήξερε ότι δεν θέλω να συμμετάσχω. Κοιμήθηκα σε μία ρόβερ μέσα το βράδυ, δεν πήρα το χαπάκι που μας δώσανε σε όλους για να μην κοιμηθούμε. Την άλλη μέρα το πρωί χάλασε ένα ασανσέρ και με βρήκε και μου λέει αν μπορώ να κάνω κάτι, ήτανε και ο διευθυντής του νοσοκομείου. Ο διευθυντής του νοσοκομείου δε, δεν ήθελε να τον δει, όπως σας είπα, όταν πρωτοπήγαμε. Πήγα μέσα, βλέπω ότι…πηγαίνω στο ασανσέρ και βλέπω ότι είχε πέσει το ρελέ υπερφορτώσεως λόγω του ότι είχαν μπει πολλά άτομα μέσα. Λοιπόν το έφτιαξα και μετά μου λέει ο διευθυντής του νοσοκομείου ‘Δεν κάθεσαι εδώ…’ μου λέει ‘…να το κοιτάζεις το ασανσέρ;’ Άλλο που δεν ήθελα εγώ να βρω και μια αποστολή μέσα στο νοσοκομείο να μην είμαι έρμαιο έξω. Έτσι λοιπόν όλες τις μέρες που καθίσαμε εκεί ήμουνα με το ασανσέρ. Πήγαινα βόλτες πάνω κάτω, καθόμουνα. Μετά την δεύτερη μέρα άρχισε μία μεταβολή συμπεριφοράς του διευθυντού του νοσοκομείου προς τον Ντάνο. Ο Ντάνος…ερχόντουσαν άτομα τα οποία ήταν τραυματισμένα για νοσηλεία και ήρθανε κάποιες ομάδες Γριβικών οι οποίοι θέλανε να κάνουνε και αυτοί φρουρά στο νοσοκομείο και να μην επιτρέπεται στους Μακαριακούς να νοσηλεύονται. Ο Ντάνος όμως αυτό δεν το αποδέχθηκε και ήρθε σε ρήξη μεταξύ τους και μάλιστα παραλίγο να τον χτυπήσουνε.
-: Είπες ότι ήρθανε Γριβικοί και απαίτησαν να μην νοσηλεύονται στο νοσοκομείο;
Κων/νου: Ναι, ναι.
-: Και το ζήτησαν αυτό από τον Ντάνο και ο Ντάνος διαφώνησε;
Κων/νου: Ναι, ακριβώς. Έγινε εκεί μια φασαρία και τους είπε όχι δεν γίνεται αυτό το πράγμα, φωνάζανε αυτοί εκεί… Μετά από αυτά ο διευθυντής όταν είδε πως ο Ντάνος κράτησε αυτή τη στάση άρχισε και τον έπαιρνε για καφέ. Από την Τρίτη μέρα βέβαια δεν πήγαινε ο διευθυντής ας πούμε ούτε για καφέ ούτε για φαγητό, εάν δεν έπαιρνε και τον Ντάνο μαζί. Είχανε γίνει πλέον κολλητοί.
-: Εν τω μεταξύ το νοσοκομείο νοσηλεύει κανονικά όποιον ερχότανε;
Κων/νου: Κανονικά όλους. Ναι, ναι.
-: Οποιονδήποτε ερχότανε τραυματισμένος από το πραξικόπημα, είτε Μακαριακός…
Κων/νου: Ναι, ναι.
-: Πως τους ξεχωρίζανε αυτούς αν είναι Μακαριακοί ή…;
Κων/νου: Δεν εξετάζανε καθόλου, όποιος ερχότανε έμπαινε μέσα, μετά από αυτή την άρνηση του Ντάνου να δεχθεί μαζί με τους Έλληνες στην είσοδο του νοσοκομείου να είναι και οι Γριβικοί, οι οποίοι θα επιλέγουνε ποιοι θα νοσηλεύονται και ποιοι όχι. Έτσι λοιπόν μετά άρχισε μία καλή σχέση με τον διευθυντή του νοσοκομείου γι’ αυτό και παραξενεύτηκα όταν μετά από καιρό, έξι μήνες που γύρισα στην Ελλάδα, διάβασα ότι ο διευθυντής του νοσοκομείου καταθέτει και κατά του Ντάνου. Τότε σκέφτηκα ότι κάπου πιέστηκε ο διευθυντής του νοσοκομείου για να εκφραστεί κατά του Ντάνου αρνητικά. Γιατί είχανε γίνει κατά κάποιον τρόπο κολλητοί τις τελευταίες μέρες, τέλος πάντων. Περάσανε λοιπόν οι μέρες ο αρχαιότερος ο Καραπάνος που ήταν μαζί μας κάτι χρειάστηκε στην βάση, γιατί ήταν μηχανικός, και έμεινα εγώ αρχαιότερος, χωρίς όμως να αναλάβω καμία υποχρέωση. Δεν ξέρω ποιος έκανε τον αρχαιότερο πλέον στους υπαξιωματικούς εκεί που ήμαστε, τους είχε μάλλον ο Ντάνος. Όταν τελείωσε η αποστολή μας εκεί και θα επιστρέφαμε στη βάση μαζευτήκαμε και μας πήγανε στο ΓΕΕΦ. Εκεί λοιπόν στη γραμμή…
-: Ένα λεπτό κύριε Κωνσταντίνου, έχει γραφτεί ότι στο νοσοκομείο ο Ντάνος με δικούς του ανθρώπους έκανε έρευνες σε γιατρούς, πήρε πιστόλια και ατομικά…
Κων/νου: Ξέχασα να σας το πω. Ναι, ναι. Στο νοσοκομείο άκουσα ότι έλεγχε τους γιατρούς για πιστόλια και λοιπά, δεν το διαπίστωσα αλλά όμως ξέρω το εξής εφάρμοσε στους γιατρούς…του κάνανε κάπου οι γιατροί… πηγαίνανε έξω και δεν ερχόντουσαν οι άλλοι. Θέλανε οι γιατροί να αφήσουν το νοσοκομείο με πολύ λίγο προσωπικό σαν αντίδραση. Λοιπόν, εφάρμοσε το εξής, έστελνε το τετράκανο με ένα δυο άτομα πόσα μαζί, πήγαινε τον γιατρό κάπου έπαιρνε τον άλλον πρώτα και μετά κατέβαζε τον γιατρό. Του έλεγε ‘Θα παραδόσεις, θα φέρεις κάποιον γιατρό και μετά θα φύγει ο άλλος’. Σε μια φάση λοιπόν το τετράκανο πήγε κάπου και οι πολίτες εκείνης της περιοχής πιάσανε αιχμάλωτο κάποιον ναύτη…πιάσανε έναν ή δύο δεν ξέρω, κάποιον πιάσανε αιχμάλωτο και δεν τον αφήσανε και γυρίζει το τετράκανο και κάποιοι δεν είχανε γυρίσει.
-: Το τετράκανο είναι κάποιο όχημα που…
Κων/νου: Είναι ένα μικρό όχημα ας πούμε που έχει τέσσερα μπράουνιγκ, κάτι τέτοιο. Λοιπόν, και εδώ είναι το παράξενο…σας είπα ότι έλεγα τον Ντάνο καμία φορά αγαθό, ήπιο και λοιπά που δεν μπορούσες να το φανταστείς…εξεπλάγη από την αντίδραση του, μπήκε στο τετράκανο, πήγε στο σημείο εκείνο και είπε ‘Αφήστε τους ανθρώπους…’ ή τον άνθρωπο, δεν θυμάμαι αν ήταν ένας ή δύο ‘…αφήστε τους ελεύθερους να έρθουνε, διαφορετικά θα σας διαλύσω, θα σας πυροβολήσω’. Τέτοιο θάρρος δεν το περίμενα από τον Ντάνο με τον χαρακτήρα που είχε. Αυτό ήταν το επεισόδιο με τους γιατρούς, τους είχε υπό έλεγχο, δεν φεύγει κάποιος αν δεν έρθει άλλος και για τις νοσοκόμες, όχι μόνο για τους γιατρούς. Λοιπόν…
-: Επίσης γράφτηκε ότι ο Ντάνος ή αρνήθηκε ή υποχρεώθηκε να κάνει ταφή νεκρών και μαζί με τους νεκρούς ετάφησαν και ζωντανοί και τραυματισμένοι. Ξέρεις τίποτα πάνω σε αυτό;
Κων/νου: Απολύτως τίποτα.
-: Δεν έχεις ακούσει τίποτα;
Κων/νου: Τίποτα, τίποτα, τίποτα απολύτως. Τίποτα. Παρόλο που ήμουνα μέσα στο νοσοκομείο στο ασανσέρ, αλλά ούτε και από συνάδερφο άκουσα κάποιον. Δεν θα το έλεγε κάποιος; Γιατί συζητούσαμε μετά που γυρίσαμε στη Λάρνακα, στη Λευκωσία, κάποιος θα έλεγε κάτι. Δεν άκουσα τίποτα. Εάν το έκανε δεν ξέρω. Γυρίζουμε λοιπόν στο ΓΕΕΦ και καθόμαστε σε σειρά να έρθει να μας συγχαρεί ο Παπαγιάννης ο διοικητής. Ήρθε λοιπόν ο Παπαγιάννης είπε κάτι λόγια, αυτά που λένε τα συνηθισμένα και έχει εκεί μια ομάδα υπαξιωματικών του επιτελείου και φέρνει κάποια δώρα. Ήταν ένα δίκαννο, ένα φορητό ραδιοφωνάκι – αυτό που σήμερα έχει πέντε ευρώ, κάτι πλαστικά…ένα πρασινωπό ήταν μάλιστα, ένα καλάμι ψαρέματος και κάτι άλλο…το άλλο δεν θυμάμαι τι ήτανε, ένα ευτελές πράγμα. Και λέει αυτά είναι από ένα σπίτι που έπεσε, μοίρασε τα δώρα. Ποιος είναι αρχαιότερος… αρχαιότερος ο Κωνσταντίνου. Μου δίνουνε το δίκαννο. Το πήρα στα χέρια μου, να το κάνω τι εγώ το δίκαννο. Ο συνάδερφος μου ο Σαγιάς εκεί πέρα ‘Ά ρε να το είχα εγώ το δίκαννο να πηγαίνω για κυνήγι…’ και λοιπά, του λέω ‘Κύριε Ντάνο δεν το θέλω, δώστε το στον Σαγιά’. Δεν το έκανα να το δώσω επειδή νόμιζα ότι αυτό είναι παράνομη πράξη, τελείωσε…εγώ δεν το χρειαζόμουνα. Ούτε είχα σκεφτεί ότι αυτό το έχουνε κλέψει ή το έχουνε αρπάξει από κάποιον. Λοιπόν, το πήρε τελικά ο Σαγιάς και έδωσε άλλα τρία εκεί, τα έδωσε σε διάφορους άλλους συναδέρφους. Κανένας από τους συναδέρφους, από αυτούς που τα πήρανε, δεν πήγε να τα πάρει από κάπου και ούτε επρόκειτο από εκεί που τα πήρανε αυτοί του επιτελείου να τα πάρει ο ενδιαφερόμενος. Από κάπου τα είχανε ξαφρίσει, δεν ξέρω…και απ’ ότι έμαθα από βιβλία που διάβασα – και νομίζω από το δικό σας – ότι είχανε πάει σε κάποιο σπίτι του Ανανία…
-: Του Αζίνα
Κων/νου: Ναι, τέλος πάντων…μπορεί να τα πήρανε από εκεί. Έτσι λοιπόν αυτά τα έδωσε ο Παπαγιάννης στους τέσσερις πιο παλιούς. Γυρίζουμε λοιπόν στη βάση, εγώ στη βάση πλέον δεν έχω…η γυναίκα μου έχει φύγει και έχω μια γνωστή μου οικογένεια εκεί έξω, αν δεν κάνω λάθος πρέπει να γυρίσαμε στις είκοσι τρεις όχι… δεκαπέντε και τέσσερις…δέκα εννιά. Όταν γυρίζω στη βάση πηγαίνω σε ένα σπίτι που ήτανε φιλικό μου εκεί έξω που μέναμε, εκεί που έμενα στην γειτονιά μου. Εκεί ήτανε μια οικογένεια κυπριακή που ο άντρας της δούλευε στο ακρωτήρι στους Εγγλέζους, στη βάση. Μάλιστα παρεξηγήθηκε η γυναίκα που πήγα σπίτι της, παρ’ όλο που είχαμε πάρα πολύ καλές σχέσεις, πάρα πολύ καλή σχέση και εδώ στην Αθήνα είχε έρθει μετά και ειδωθήκαμε και στο σπίτι της είχαμε πάει στην Λευκωσία. Όταν ήταν έκρυθμη η κατάσταση δεν μας αφήνανε να πηγαίνουμε στην βάση εάν δεν είχαμε κάποιο όπλο μαζί μας και είχα πάρει τη ζώνη με το περίστροφο και της κακοφάνηκε που με είδε έτσι με την εξάρτηση. Αφού συζητήσαμε μου είπε ότι ‘Οι Τούρκοι θα κάνουνε εισβολή και θα έρθει ο άντρας μου να με πάρει μετά το σαββατοκύριακο’ δυστυχώς δεν πρόλαβε, την πληροφορία την έμαθε την ημερομηνία… δεν έπιασε λοιπόν και εγκλωβίστηκε η γυναίκα αυτή με τα δυο της κορίτσια…
-: Πότε είπες ότι δώσανε αυτή την πληροφορία στη γυναίκα αυτή;
Κων/νου: Αυτή δεν ξέρω πια ημέρα την έμαθε, εγώ την έμαθα την παραμονή του πραξικοπήματος το απόγευμα. Λάθος, παραμονή της εισβολής των Τούρκων, αφού γυρίσαμε από το πραξικόπημα.
-: Ότι δηλαδή επίκειται εισβολή των Τούρκων. Παραμονή το έμαθες;
Κων/νου: Ναι. Και μου λέει ότι ‘Θα έρθει ο άντρας μου να μας πάρει γιατί οι Τούρκοι θα κάνουν εισβολή’. Είχα μαζέψει και τα πράγματά μου όταν έφυγε η γυναίκα μου, τα είχα μπαουλιάσει αλλά δυστυχώς κάπου αμέλησα και δεν βρήκα κάποια μεταφορική να τα διώξω και μείνανε εκεί. Λοιπόν, αφού έμαθα την πληροφορία με το που πηγαίνουμε στην βάση και πηγαίνω στον υποδιοικητή τον Δούκα και του λέω ‘Κύριε υποδιοικητά…’ του λέω ‘…έμαθα αυτό και αυτό, ότι οι Τούρκοι θα κάνουν εισβολή’. Φαίνεται ότι πήγε μέσα το είπε στον διοικητή ειδοποιήσανε τα ραντάρ να τα βάλουν σε ενέργεια και άκουσα μετά ότι τα ραντάρ εντόπισαν…φαίνεται τα ραντάρ τα είχανε κλειστά; Πώς τα ραντάρ δεν είχανε δει τίποτα γρηγορότερα; Και είπαν τα ραντάρ ότι βλέπουνε πολλά πλοία σε κάποια απόσταση, δεν ξέρω. Αμέσως λοιπόν δεν ξέρω τι συνεννοήσεις έγιναν, αν πήρε τον Παπαγιάννη ο Παπαδάκης και λοιπά, πάντως φορτωθήκανε δύο φορτηγά, αν δεν κάνω λάθος όχι ένα, δύο φορτηγά πρέπει να ήτανε, με πυρομαχικά και πήγανε στην Κυρήνεια. Αυτό έσωσε τη βάση. Ή μάλλον τον κόσμο εκεί της Κυρήνειας που γράφτηκε στο βιβλίο. Αν δεν κάνω λάθος πρέπει να τα συνόδεψε αυτός ο Ζέρβας που πάντρεψα την κόρη του, δεν είμαι βέβαιος, δεν το θυμάμαι…το άκουσα δεν το είδα. Δηλαδή το έχω ακούσει ότι τα συνόδεψε εκείνος αλλά δεν το είδα με τα μάτια μου.
-: Ποιος συνόδεψε είπες;
Κων/νου: Τα φορτηγά που πήγαν τα πυρομαχικά στην Κυρήνεια πρέπει να τα συνόδεψε ο Ζέρβας ο σηματωρός, το άκουσα δεν το είδα με τα μάτια μου. Έτσι λοιπόν πάντως πήγαν τα πυρομαχικά και είχανε πυρομαχικά να αμυνθούνε οι άνθρωποι που ήτανε εκεί στο κλιμάκιο. Την άλλη μέρα το πρωί πράγματι είκοσι Ιουλίου γίνεται η εισβολή, συναγερμός το πρωί πρωί στα πυροβολεία, αυτός που είχε κάνει την αντιαεροπορική άμυνα της βάσεως του Χρυσούλη πρέπει να ήτανε πολύ έξυπνος αξιωματικός, είχε μία πάρα πολύ καλή διάταξη απ’ ότι είπανε…Και είχαμε λοιπόν συνεχείς αεροπορικές επιδρομές. Τα στοιχεία που έχετε πάρει στο βιβλίο σας, γιατί εσείς τα είδατε από κάποιο ημερολόγιο φαντάζομαι, το ημερολόγιο αυτό δεν γράφτηκε σωστά. Ή δεν σας δώσανε το κανονικό ημερολόγιο ή δεν γραφόντουσαν στο ημερολόγιο ή παραποιηθήκανε.
-: Ποια στοιχεία είναι αυτά που παραποιήθηκαν;
Κων/νου: Ορισμένα στοιχεία που αναφέρονται…, αυτά θα σας τα πω στη συνέχεια δηλαδή… Το πρώτο αεροπλάνο καταρχήν που έπεσε στην Κύπρο πρέπει να ήτανε αυτό που έριξε η βάση του Χρυσούλη. Δεν άκουσα από το ραδιόφωνο να ρίξανε πιο μπροστά. Ποτέ όμως κανένα αεροπλάνο που έριξε η βάση Χρυσούλη δεν ανακοινώθηκε από το ραδιόφωνο και αυτό έγινε σκόπιμα για να μην μας έχουνε στο μάτι και μας κάνουνε…και μας έχουνε σε συνεχή επιδρομή. Η βάση μας έριξε τέσσερα αεροπλάνα, όχι δύο που έχει αναφερθεί. Είχαμε συνεχείς αεροπορικές επιδρομές και φύγανε τόσα πυρομαχικά που αν ήταν μία ώρα ακόμα από την ανακωχή θα είχαμε σβήσει όλοι.
-: Ποιος ήτανε επικεφαλής της άμυνας στη βάση;
Κων/νου: Τώρα θα σας πω. Επικεφαλής της άμυνας βάσης ήταν ένας επικελευστής, Κασελούρης πρέπει να λεγότανε, Κασελούρης. Διοικητής, υποδιοικητής αξιωματικός ουδείς, πουθενά.
-: Που ήτανε οι αξιωματικοί;
Κων/νου: Στα δωμάτια ή στα γραφεία τους. Το κοντρόλ της βάσης έγινε από την ψυχή του Κασελούρη, ο οποίος έπρεπε να έχει παρασημοφορηθεί… και από τον Ζέρβα και τον Αθανασούλη που ήταν στον ασύρματο.
-: Οι συνάδελφοι σου οι μόνιμοι υπαξιωματικοί;
Κων/νου: Ναι, ναι.
-: Ο Κασελούρης τι ειδικότητα;
Κων/νου: Πυροβολητής.
-: Και το μικρό του όνομα;
Κων/νου: Γρηγόρης νομίζω. Λοιπόν φώναζε, γκάριζε να στέλνει πυρομαχικά σε όλα τα πυροβόλα – γιατί ήταν και πολλά τα πυροβόλα γύρω γύρω – και να έχει ομάδες και να στέλνουν πυρομαχικά. Κάπου κάπου έβλεπες τον Ντάνο να πηγαίνει στα συνεργεία μόνο, δεν ξέρω τι δουλειές είχε στα συνεργεία, κάτι…, μόνο για να πάει στα συνεργεία για να δει τι έγινε. Και την δεύτερη ημέρα, από την δεύτερη ημέρα έβλεπες κάπου κάπου και τον… πως τον λένε που έφυγε με την πλάκα…μισό λεπτό…αυτός που ήταν στον ΛΕΒΕΝΤΗ κυβερνήτης…και τον αποτάξανε…θα το θυμηθώ τώρα, θα σας πω….που είχε μπόφορς πάνω …ο ΛΕΒΕΝΤΗΣ η βάση του ήτανε κάτω στην Αμμόχωστο αλλά ήρθε…
-: Ο Ταβλαρίδης;
Κων/νου: Ο Ταβλαρίδης. Κάπου κάπου έβλεπες τον Ταβλαρίδη ο οποίος πήγαινε στο καράβι του έκανε μία επιθεώρηση και γύριζε και καθότανε πάνω στα δωμάτια των αξιωματικών. Συγνώμη ξέχασα να σας πω ένα πάρα πολύ βασικό, ερχόμαστε πίσω. Μισό λεπτό αυτό έγινε…όχι, όχι τώρα είναι, κάπου εδώ είναι η ιστορία με τον Ταβλαρίδη. Ο Ταβλαρίδης είχε πάει στην Πάφο…ναι, ναι είναι.. Την περίοδο ο Ταβλαρίδης…ο Ταβλαρίδης είναι ένας αξιωματικός, κατά την εκτίμησή μας εμάς που ήμασταν υπαξιωματικοί, ένας καλός άνθρωπος. Τώρα οι γνώσεις του τι ήταν σαν αξιωματικός είναι ένα άλλο θέμα. Έτσι λοιπόν αυτός είχε πάει εκεί στην Πάφο, η ιστορία είναι η γνωστή που έριξε κάπου…που του ζητήσανε να ρίξει κάπου και έσωσε κάποιο φρούριο δικό μας και λοιπά, τον διατάζανε…
-: Ένα λεπτό.
Κων/νου: Ναι.
-: Στην Πάφο ο Ταβλαρίδης κατηγορείται ότι χτύπησε τον ραδιοφωνικό σταθμό εναντίον του Μακαρίου, στο πραξικόπημα.
Κων/νου: Ναι. Δεν θυμάμαι πότε ήταν ο Μακάριος που έφυγε από εκεί που είχε κρυφτεί, πρέπει να ήτανε μετά στον πόλεμο… την περίοδο του πολέμου; Ο Ταβλαρίδης σε κάποια φάση, άκουγα από τον ασύρματο και του λέγανε ρίξε…είχαμε ακούσει ότι βρέθηκε ο Μακάριος, ανακαλύψανε τον Μακάριο που έφευγε με ένα ελικόπτερο και του λέγανε ρίξε και ο Ταβλαρίδης φαίνεται ότι δεν έριχνε, ‘Ρίξε’ του φωνάζανε από τα μεγάφωνα και ακουγότανε από τα μεγάφωνα γιατί τα μεγάφωνα ήτανε ανοιχτά για να ακούμε ότι μας έλεγε η αεροπορία…ναι, ήτανε στον πόλεμο, ναι στον πόλεμο – δεν θυμάμαι σε ποια φάση έγινε ακριβώς ποια μέρα ήτανε αυτό. Μας έλεγε η αεροπορία από πάνω, ο γαμπρός που στεφάνωσα και λοιπά ήταν πάνω στο βουνό και την άλλη κοπέλα του Ζέρβα παντρεύτηκε έναν άλλο πάλι επισμηνία που ήταν και εκείνος εκεί πάνω και οι δύο γαμπροί αεροπόροι…
-: Εννοείς από τα ραντάρ;
Κων/νου: Ναι από τα ραντάρ και είχανε ανοιχτά τα μεγάφωνα του ασυρμάτου και ότι ελέγετο πλέον μέσ’ τον ασύρματο το ακούγαμε όλοι. Έτσι λοιπόν διατάχτηκε δυο τρεις τέσσερις φορές δυνατά ο Ταβλαρίδης να ρίξει και δεν έριχνε. Τώρα λένε…διάβασα ότι ήτανε στον ραδιοφωνικό σταθμό, εμείς ακούσαμε ότι…είχαμε ακούσει εκεί ότι του λέγανε να ρίξει στο ελικόπτερο του Μακαρίου γιατί ακούσαμε μετά ‘Τώρα έφυγε’ λέει, ακούσαμε κάποιον και λέει ‘Τώρα έφυγε’. Και μάλλον πρέπει να έριξε αφού είχε φύγει το ελικόπτερο, τώρα πως δεν έχει αναφερθεί αυτό; Εμείς αυτό καταλάβαμε και αυτό ελέχθη μετά μεταξύ μας.
-: Αυτά όμως όχι στην εισβολή των Τούρκων. Αυτά πρέπει να γίνανε στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου όταν έφυγε ο Μακάριος και περνώντας από την Πάφο σταμάτησε στον ραδιοφωνικό σταθμό και έκανε…
Κων/νου: Δεν το θυμάμαι ποια ακριβώς περίοδο ήτανε, πάντως του λέγανε ρίξε και δεν έριχνε, μετά ίσως να έριξε μετά από τρεις τέσσερις επίμονες εντολές…τώρα εάν είχε συνδεθεί…τώρα ποιος έριχνε…μήπως είχαν συνδέσει τον Παπαγιάννη και έλεγε…δεν ξέρω. Γιατί η φωνή δεν ήταν κάποιου που ήταν από εκεί μέσα, που γνωρίζαμε τις φωνές. Αυτό έτσι για τον Ταβλαρίδη που σας είπα. Σας είπα πότε τον βλέπαμε κάποτε να πηγαίνει μόνο στο καράβι του και να έρχεται. Τι μας χρησίμευσε ο ΛΕΒΕΝΤΗΣ που ήρθε μέσα…; Μας χρησίμευσε διότι είχε μπόφορς και το μπόφορς έριχνε πιο μακριά και όταν πηγαίνανε τα βλήματα πάνω βγάζαν έναν καπνό. Έτσι λοιπόν όταν ερχόταν ένα αεροπλάνο, ο ΛΕΒΕΝΤΗΣ μας γλίτωσε και μας φτάσανε τα πυρομαχικά, διότι με το που βλέπανε τα αεροπλάνα ότι ρίχνει το μπόφορς φεύγανε τις πιο πολλές φορές, όσες μπορούσανε, οπότε τα μπράουνιγκ και τα έρλιγκον δε ρίχνανε και γλιτώναμε τα πυρομαχικά. Την τρίτη μέρα…, αυτό γινότανε, εγώ το βράδυ ήμουνα στον προβολέα τον μεγάλο απάνω, η βάρδια μου ήτανε στον προβολέα για την νύχτα και την ημέρα καθόμουνα στο πρώτο μπροστά από το (…) ήτανε το πρώτο πυροβόλο, ήτανε το νούμερο ένα που λέγανε, μαζί με τον συνάδελφο μου τον Γκίκα. Λοιπόν την τρίτη ημέρα πρωί πρωί…, ενώ τα αεροπλάνα ξέραμε ότι έρχονταν από αυτή την διεύθυνση, από την άλλη, την τρίτη ημέρα μας ήρθανε τελείως από την πλευρά του ηλίου δύο αεροπλάνα και πολύ χαμηλά στη θάλασσα, ποτέ δεν είχαμε δει τα Τούρκικα αεροπλάνα. Ελέχθη… υποθέσανε πολλοί ότι αυτά τα δύο αεροπλάνα πρέπει να ήτανε Εγγλέζικα. Δεν μπορώ να το αποδείξω. Ήρθανε τελείως από τη θάλασσα…μας ειδοποίησε το ραντάρ, φωνάζανε τα μεγάφωνα, αρχίσανε και ρίξανε τα πυροβόλα, έφυγε. Όλες αυτές τις ημέρες δεν άκουγες τα αεροπλάνα από πού έρχονται, γιατί είχε πιάσει μία καταχνιά, μια ασπρίλα, τον ουρανό – δεν έβρισκε ουρανό – από τα καυσαέρια ήτανε, δεν ξέρω από την ζέστη ήτανε και ακούγαμε μία γενική βουή. Αφού ρίξαμε και έφυγε το αεροπλάνο μείναμε ήσυχοι. Ακούει το ραντάρ…μας ακούνε εμάς που πλέον ησυχάσαμε κάτω, αυτοί έχουνε δει ότι έρχεται και δεύτερο αεροπλάνο από πίσω και αγωνιωδώς τελευταία στιγμή, με αγωνία, ΄΄ερχεται και δεύτερο΄ και αρχίσανε και ρίξανε τα πυροβόλα…
-: Σας φωνάξανε ότι έρχεται και δεύτερο αεροπλάνο από το ραντάρ η αεροπορία;
Κων/νου: Ναι. Και αυτό χαμηλά από τη θάλασσα, ξεστράτισε στη θάλασσα. Με το που ρίξανε τα αεροπλάνα φαίνεται ότι αυτό πήρε ύψος, αυτά είναι εκατοστά του δευτερολέπτου τώρα και πέρασε ένας πύραυλος, ο οποίος πέρασε ξυστά από πάνω μας. Τώρα θα πέρασε τέσσερα μέτρα πάνω από το κεφάλι μας, μας πήρε ο αέρας και προχώρησε και έπεσε σε μια απόσταση τώρα από εκεί που καθόμασταν εμείς εκατό μέτρα, ακριβώς έξω από το συρματόπλεγμα και έκανε μία πάρα πολύ μεγάλη τρύπα. Δηλαδή ήμασταν ξεγραμμένοι, γιατί εκεί ακριβώς που πέρναγε και θα έριχνε ήταν και διακόσια βαρέλια πετρέλαια, βενζίνες. Έτσι γλιτώσαμε. Έρχεται το απόγευμα, είχαμε πυρομαχικά τώρα πολύ λίγα…για μια ώρα, ευτυχώς έγινε η ανακωχή. Έχουνε έρθει στη βάση μέσα κύριε Κακαρά χιλιάδες άτομα Κύπριοι, ενώ δεν ανήκουν στην επιστράτευση στο Ναυτικό ήτανε, στον Στρατό, ήρθανε και καθίσανε στην βάση και δώσανε τα φύλλα πορείας.
-: Για να επιστρατευτούν δηλαδή, για να πολεμήσουν;
Κων/νου: Ναι. Ήρθανε για την βάση.
-: Για να βοηθήσουν στην βάση;
Κων/νου: Για να μην πολεμήσουν.
-: Άρα Δημήτρη ήρθανε αυτοί οι Κύπριοι στη βάση όχι για να πολεμήσουν;…
Κων/νου: Για να μην πάνε στον Στρατό ξηράς και πολεμήσουν και ήρθανε εδώ στην βάση για να πούνε ότι εμείς καταταγήκαμε οπότε ήμαστε εντάξει. Λοιπόν όλο το τριήμερο η δουλειά τους ήτανε με τα αγροτικά να πηγαίνουν έξω να γεμίζουνε καρπούζια και να τρώνε καρπούζια. Λέμε τώρα για χίλια πεντακόσια άτομα, μεγάλο αριθμό. Βρώμισε η βάση από τις καρπουζόφλουδες. Μόλις τελείωσε το τριήμερο αρχίσανε…βλέπουμε ομάδες ομάδες και κάτι συνομωσίες. Λοιπόν…
-: Εννοείς συζητούσαν μεταξύ τους;
Κων/νου: Συζητούσαν μεταξύ τους και ένας ναύτης Κύπριος, γιατί εμείς είχαμε…οι υπαξιωματικοί συνήθως είχαμε καλές επαφές με τους ναύτες και μας είπε ότι ‘Οι Κύπριοι θέλουνε να σας μαχαιρώσουνε’. Λοιπόν φαινόντουσαν οι κινήσεις τους…δεν φαινόντουσαν καλές, ομάδες ομάδες. Αυτό το μεταφέραμε, δεν θυμάμαι στον υποδιοικητή ήτανε…
-: Ποιος ήτανε υποδιοικητής;
Κων/νου: Ήτανε ο Δούκας. Ο Δούκας ναι.
-: Διοικητής;
Κων/νου: Ο Ανέστης ο Παπαδάκης.
-: Ο Παπαδάκης.
Κων/νου: Ναι ο οποίος…
-: Δημήτρη να ξεκαθαρίσουμε ένα σημείο. Το ρόλο των αξιωματικών στην διάρκεια των βομβαρδισμών. Εννοείς ότι ο Κασελούρης είχε ουσιαστικά την διεύθυνση της άμυνας της βάσης σε όλο…
Κων/νου: Ο Κασελούρης ήτανε διοικητής, υποδιοικητής, πυράρχης, ότι θέλετε. Διοικητή δεν είχαμε, ούτε υποδιοικητή είχαμε, ούτε αξιωματικούς είχαμε.
-: Ήτανε εξαφανισμένοι.
Κων/νου: Εκτός από τον Ντάνο για τα συνεργεία και τον Κανδαλέπα για το καράβι. Δεν πάτησε αξιωματικός σε ένα πυροβόλο, να πάει να καθίσει με έναν άνθρωπο.
-: Έπρεπε να έρχονται αυτοί στα πυροβόλα;
Κων/νου: Γιατί να μην πάνε; Υποτίθεται τι θα κάνανε; (…) στα καράβια…
-: Υπονοείς ότι φοβόντουσαν και δεν βγαίνανε από τα κτήρια;
Κων/νου: Φοβόντουσαν…καταλάβανε τι κακό κάνανε και απελπιστήκανε; Τι να πω; Πάντως δεν ήτανε στάση αξιωματικών.
-: Και αυτοί ήτανε ο Παπαδάκης, Δούκας…
Κων/νου: Δούκας…ποιος ήτανε; Μετά ήτανε…μισό λεπτό…ο Κανδαλέπας και Τσαταλός ήτανε μέσα…
-: Ο Ντάνος;
Κων/νου: Ο Ντάνος, ο…αυτός με τα αυτοκίνητα…ο ανθυποπλοίαρχος που τον κατηγορήσανε και για ένα περίστροφο αλλά δεν το είχε πάρει, ήτανε καλός,
-: Ο Αρμενιάκος.
Κων/νου: Ο Αρμενιάκος ναι και κανένας άλλος. Λοιπόν κλείστε το λιγάκι.
…………………..
-: Δημήτρη πες μου κάτι για τον Γκίκα που του δώσανε κάποιο δώρο εκεί και στη συνέχεια υπέστη στην Ελλάδα και στασιμότητα και λοιπά.
Κων/νου: Ούτε ο Γκίκας ούτε ο άλλος που πήρε το καλάμι του ψαρέματος κάνανε τίποτα ή τα πήρανε. Τώρα από πού τα είχανε αυτά, από πού τα είχε ο Παπαγιάννης…; Δεν ξέραμε. Του δώσανε ένα ευτελές πράγμα των πέντε ευρώ το πολύ, το πήρε. Ήρθε όμως μετά ένας συνάδελφος Σπανουδάκης δικός μας μηχανικός όταν είχαμε γυρίσει στην Ελλάδα, δημοσίευσε σε κάποια εφημερίδα ότι αυτοί πήγανε σε κάποια σπίτια και κάνανε εφόδους και κλέψανε πράγματα και λοιπά.
-: Ο Ντάνος ξέρεις εάν είχε πάει με τον Παπαγιάννη σε αυτό το σπίτι του Αζήνα;
Κων/νου: Όχι, όχι. Δεν είχε πάει. Ο Ντάνος δεν είχε πάει ποτέ με τον Παπαγιάννη πουθενά.
-: Κάτι τώρα Δημήτρη για τον Κανδαλέπα και τον Τσαταλό. Υπάρχει μια θολούρα γύρω από τα…τουλάχιστον τα επίσημα στοιχεία από τις ΕΔΕ για το ποια ήτανε η συμπεριφορά τους όταν η τορπιλάκατοι προσγειαλώθηκαν…
Κων/νου: Εγώ, το βράδυ όταν…
-: Θέλεις να πεις καταρχήν το τι γνωρίζεις για αυτό το πράγμα;
Κων/νου: Ναι, ναι θα σας πω. Όταν γύρισα στη βάση και μετέφερα την πληροφορία ότι θα γίνει εισβολή, διατάξανε δύο φορτηγά να πάνε πυρομαχικά στην Κυρήνεια και τις δύο τορπιλακάτους του Ντάνου και του Τσαταλού να φύγουνε να πάνε να ενωθούνε με τις τορπιλακάτους του Τσομάκη και…ποιος άλλος…και οι άλλες που ήτανε στην Κυρήνεια, άλλωστε και αυτός ήτανε ο σκοπός των τορπιλακάτων, για να αμυνθούμε έναντι των Τούρκων. Όμως όταν ξεκινήσανε μάθαμε μετά ότι πέσανε έξω σε κάτι βράχια, κάπου έγινε λάθος…κάτι…κάτι έγινε και πέσανε στα βράχια. Τους κλείσανε μέσα…δεν ξέρουμε τώρα πως…από βλάβη πέσανε, δεν ξέρω πως πέσανε…
-: Αυτό έγινε πριν καν αρχίσει η εισβολή των Τούρκων;
Κων/νου: Ναι βέβαια, πριν καν αρχίσει. Την παραμονή το βράδυ. Πέσανε στα βράχια και μετά τους κλείσανε για να τους πάνε Ναυτοδικείο. Και μείνανε όλες τις μέρες του πολέμου αυτοί ήτανε κλεισμένοι στα δωμάτια τους και μάλιστα περιορισμένοι. Γιατί…λέγανε…άκουσα μετά ότι θα κάνουνε κάποια ΕΔΕ για να τους πάνε Ναυτοδικείο. Τώρα τι έγινε; Δεν πήρα είδηση σε αυτά τα πράγματα. Μετά όμως που τελείωσε η πρώτη φάση του πολέμου μείνανε στη βάση. Τώρα φαίνεται ότι κάποια ζημιά είχε γίνει στις μηχανές, δεν ξέρω τι είχε γίνει και ότι δεν είχανε ευθύνη απ’ ότι φάνηκε δηλαδή από τα γεγονότα μετά. Τώρα τι έγινε στην πραγματικότητα δεν ξέρω. Αυτό που ξέρω είναι ότι πέσανε στα βράχια. Έτσι λοιπόν αφού τελείωσε η πρώτη περίοδος και φτάνουμε στο σημείο που σας είχα πει ότι οι Κύπριοι θέλανε να μας μαχαιρώσουνε, παρακαλούσε ο…φεύγει ο Παπαγιάννης αμέσως μετά, τον καθαιρέσανε και έφυγε από ΑΓΕΕΦ και πήγε ο…ο Παπαδάκης έφυγε και πήγε ΓΕΕΦ στο διάστημα μετά, και έμεινε ο Δούκας πλέον από υποδιοικητής έγινε διοικητής. Δεν θυμάμαι τώρα ακριβώς αν ήτανε ακόμα ο Παπαδάκης ή όταν παρέλαβε ο Δούκας, γινόντουσαν συνεννοήσεις με τη Λευκωσία να … Ήμαστε λοιπόν, γινόντουσαν συνεννοήσεις με την Λευκωσία να τους δώσουνε τα φύλλα πορείας της επιστράτευσης και να φύγουνε μέσα από τη βάση. Δεν είχε λήξει όμως η επιστράτευση και δεν μπορούσανε να υπογραφούνε.
-: Εννοείς για τους χίλιους τόσους Κύπριους…
Κων/νου: Ναι για τους επιπλέον. Εμείς όμως δεν μπορούσαμε να κάνουμε από μόνοι μας γιατί εκεί στην Κύπρο υπαγόμασταν στον Στρατό ξηράς. Δεν ξέρω όμως…αυτό κράτησε καμιά μέρα δύο και κάπου ατύπως δόθηκε εντολή χωρίς να έχει λήξει η επιστράτευση και τους θεωρήσανε τα φύλλα επιστράτευσης και φύγανε.
-: Οι χίλιοι τόσοι…
Κων/νου: Και έτσι λοιπόν ελευθερώθηκε η βάση από αυτούς και μείναμε αυτοί που ήμασταν οι κανονικοί της βάσης. Περνούνε οι μέρες λοιπόν τώρα, εγώ βλέπω ότι πλέον στην Κύπρο δεν θα μείνω, πηγαίνω σπίτι κάποιες μέρες μπαουλιάζω τα πράγματα με σκοπό να τα στείλω στην Ελλάδα, δυστυχώς δεν πρόλαβα να τα στείλω και γίνεται η δεύτερη εισβολή στις δεκατέσσερις αν δεν κάνω λάθος Αυγούστου. Στις δεκατέσσερις Αυγούστου αρχίζει πάλι το ίδιο παραμύθι με τις αεροπορικές επιδρομές αλλά όλως παραδόξως στην βάση μας αεροπλάνα δεν φαίνονται. Περνάνε και μας έχουνε αγνοήσει, κάπου κάπου κανένα. Εγώ όπως σας είπα πήγαινα καθόμουνα με τον φίλο και συνάδερφο μου τον Γκίκα, ο οποίος ήταν και της σειράς μου, στο πρώτο πυροβόλο και του έκανα παρέα, έριχνα κάπου κάπου και καμιά βολή και είχα ένα ραδιόφωνο παγκοσμίου λήψεως και άκουγα ειδήσεις από την Ελλάδα. Είχα λοιπόν τότε την τότε ΥΕΝΕΔ, νομίζω ΥΕΝΕΔ λεγότανε και ακούω κατά τις 10 η ώρα, 10:30 ήτανε περίπου ότι στις 8:15 έχει σπάσει η γραμμή Λευκωσία Αμμοχώστου. Εάν έχει σπάσει η γραμμή Λευκωσία Αμμοχώστου και ότι κατευθύνονται τα Τούρκικα τανκς προς την Αμμόχωστο. Άραγε λοιπόν όπου να ‘ναι σε καμιά ώρα πρέπει να μας κλείνουνε. Πηγαίνω στον διοικητή τον Δούκα, του λέω ό,τι άκουσα από το ραδιόφωνο, παίρνει πάνω το ΓΕΕΦ και ο Παπαδάκης τίποτα. Αδιαφόρησε, ανήκουν στον στρατό. Απ’ ότι έμαθα, δεν ξέρω εάν έχετε μιλήσει καμιά φορά με τον κύριο Τζεφεράκο, ο οποίος μπορεί να σας το επιβεβαιώσει απολύτως, ο κύριος Τζεφεράκος άκουσε όλη αυτή την ιστορία και πρέπει να έχει έρθει ο Τζεφεράκος κρυφά από τον Παπαδάκη, απ’ ότι έμαθα, σε επαφή με τον Αραπάκη. Ο οποίος Αραπάκης χωρίς να έχει την δικαιοδοσία, γιατί υπαγόμαστε πλέον στον στρατό ξηράς, έδωσε υποχώρηση. Έδωσε εντολή να υποχωρήσουμε. Η εντολή όμως δόθηκε αργά το μεσημέρι, θυμάμαι που φτάσαμε ξέρω ‘γω δύο η ώρα, μετά τις δώδεκα γίνανε οι διαβουλεύσεις όλες αυτές τις ώρες. Το έχω συζητήσει και με τον κύριο Τζεφεράκο αυτό το θέμα και μου το έχει βεβαιώσει ο ίδιος, αλλά θα πρέπει ο ίδιος να το πει, όχι να το πω εγώ.
-: Ότι έδωσε εντολή ο Αραπάκης ο αρχηγός του ΓΕΝ, να υποχωρήσει το Ναυτικό τότε, να αδειάσει η βάση της Χρυσούλης;
Κων/νου: Ναι, γιατί ήτανε επόμενο ότι θα μας κλείνανε, εμείς με τι θα πολεμούσαμε με τα έμφιλ που είχαμε τους Τούρκους; Αφού η απόσταση Λευκωσία Αμμόχωστο είναι μια ώρα με το αυτοκίνητο, τα τανκς θέλουνε δύο, θέλουνε τρεις ώρες, πάλι καλά που αργήσανε. Λοιπόν, γιατί μπαίνανε οι Τούρκοι ανενόχλητοι, δεν είχανε αντίσταση και κάνανε βόλτες. Και πραγματικά το μεσημέρι δίνεται εντολή να φύγουμε. Είχα και μέσα στο αυτοκίνητο μερικές βαλίτσες, αυτές που ήθελα να πάω κάτω να τις ταχυδρομήσω, μάλλον να τις στείλω με μεταφορική στην Ελλάδα και τις πέταξα τις βαλίτσες και φόρτωσα κάτι άτομα, γιατί δεν είχαμε και μέσα, πού να φορτωθούμε όλοι, δεν είχανε όλα τα παιδιά αυτοκίνητα γιατί είχαμε και Κύπριους ναύτες μέσα, οι οποίοι δεν είχανε αυτοκίνητα. Έτσι λοιπόν δόθηκε εντολή να φύγουμε, φύγαμε και πήρε την εντολή ο Γουλέας να μείνει πίσω και να ανατινάξει τις τορπιλακάτους και τις τορπίλες, τις αποθήκες τορπιλών. Τώρα δεν ξέρω εάν ανατιναχτήκανε, εάν δεν ανατιναχτήκανε, δεν έχω μάθει και ούτε και συζήτησα ποτέ με κανέναν. Κάπου κάτι δεν άκουσα, καλό βέβαια, αλλά δεν ξέρω τίποτα.
-: Ναι, αλλά Δημήτρη αφήνεις ένα υπονοούμενο εδώ ότι ο Γουλέας δεν ανατίναξε τις τορπιλακάτους και τις τορπίλες.
Κων/νου: Δεν ακούστηκε, συνήθως όταν κάνεις κάτι ηρωικό ακούς, ότι, ξέρεις, έκανα αυτό το πράγμα…σκάσανε οι τορπίλες…έγινε αυτό…δώσανε εντολή να μπούνε…πως τα λένε αυτά που βάζουνε στους δυναμίτες, να βάλουνε ξέρω ‘γω πέντε μέτρα φυτίλι να προλαβαίνεις να φύγεις, ξέρω ‘γω, στα δύο χιλιόμετρα και να ανατιναχτούνε. Δεν άκουσα μετά από κανέναν ΟΥΚατζή…ήμασταν τόσες μέρες μαζί, ένα μήνα ακόμα μαζί περίπου κάτω στην Λεμεσό, δεν άκουσα ποτέ να πούνε ότι, ξέρετε σηκώθηκε καπνός, έγινε χαμός εκεί στη βάση.
-: Μάλιστα.
Κων/νου: Μου αφήνει κάποιο ερωτηματικό. Μπορεί να βάλανε πολύ φυτίλι και να είχανε απομακρυνθεί πολύ και δεν το ακούσαμε, δεν ξέρω.
-: Αναφέρθηκε επίσης, έχει λεχθεί επίσης ότι φορτώνατε ή φορτώνανε τα αυτοκίνητα τους με τα πράγματα τους και φεύγανε χωρίς να έχουνε σχετική εντολή να αδειάσει η βάση.
Κων/νου: Όχι, φύγαμε όλοι…φύγαμε όλοι…τώρα αν έφυγαν ένας δύο δεν τους πήρα…φύγαμε σε κομβόι. Τώρα αν φύγανε ένας δύο δεν μπορώ να το βεβαιώσω, δεν τους είδα, να, πήγα ξέρω ‘γω στο δωμάτιο μου. Εγώ πάντως ξεφόρτωσα βαλίτσες στο πίσω κάθισμα και έβαλα τρία άτομα. Τώρα, εάν άλλος φόρτωσε βαλίτσες και έφυγε δεν μπορώ να…συνήθως…πάντως φύγαμε σε κομβόι.
-: Και κόσμος δεν έμεινε πίσω;
Κων/νου: Όχι, όχι. Φύγαμε όλοι. Μπήκανε και τα φορτηγά, φορτώσανε στα φορτηγά τα πυρομαχικά, τα πυρομαχικά μας τα φορτώσανε στα φορτηγά και φύγαμε κομβόι. Ο Δούκας έκανε μία πάρα πολύ καλή υποχώρηση, συντεταγμένη. Ένας διοικητής δηλαδή που δεν τον είχαμε δει πριν.
-: Εκεί όμως υπήρχανε πόσες τορπιλάκατοι, γιατί το αναφέρεις αυτό;
Κων/νου: Ήτανε τρεις τορπιλάκατοι σε μας και δύο στην Κυρήνεια. Από τις τρεις η μία ήταν χαλασμένη, είχε βλάβη που δεν μπορούσε να πάει.
-: Αυτές οι δύο που δεν είχαν βλάβη δεν μπορούσαν να φύγουνε;
Κων/νου: Ε, ξεκινήσανε, δεν σας είπα να φύγουνε και πέσανε στα βράχια; Την παραμονή της εισβολής.
-: Άρα υπάρχει μια τορπιλάκατος η οποία είχε βλάβη, όταν υποχωρήσατε;
Κων/νου: Ναι, ναι. Αυτή έμεινε εκεί.
-: Ποια τορπιλάκατο έχουνε τώρα οι Τούρκοι στην Κωνσταντινούπολη, κάπου εκεί ή στην Σμύρνη, δεν ξέρω…
Κων/νου: Το ξέρω, το έχω ακούσει κι εγώ. Το έχω ακούσει και εγώ και δεν ξέρω ποια έχουνε, δεν ξέρω ποια έχουνε αυτοί. Ούτε και ξέρω…δεν πήγα καθόλου προς το συνεργείο προς τις τορπιλακάτους μετά. Χαζομάρα μου τώρα που το σκέφτομαι, χαζομάρα μου που δεν πήγα να δω τι έγινε, που χτυπήσανε την τορπιλάκατο την προηγούμενη…τις μέρες του πολέμου. Αλλά ήμασταν τόσο πολύ στρεσαρισμένοι τώρα όλη την ημέρα με τα αεροπλάνα να κοιμηθείς, όλη την ημέρα ήμασταν στα πυροβόλα δεν σε πιάνει ύπνος και το βράδυ ήμουνα στον προβολέα να κοιτάζουμε, δεν πήγα. Δεν ξέρω ποια είναι, πάντως φύγαμε και μείνανε οι ΟΥΚατζήδες να ανατινάξουνε. Οι ΟΥΚατζήδες βέβαια την περίοδο του πολέμου δεν κάνανε και καμιά δολιοφθορά. Κάπου εκεί που συζητάγαμε μεταξύ μας οι υπαξιωματικοί, θέλανε να πάνε στην Αμμόχωστο, απ’ ότι μας λένε και να μπούνε από τα τούνελ μέσα και να ανατινάξουνε το φρούριο της Αμμοχώστου, δεν έγινε τίποτα δεν ξέρω γιατί. Δεν άφησε κάποιος, δεν άφησε ο Παπαγιάννης, δεν ξέρω ποιος…
-: Εννοείς την περίοδο της εισβολής;
Κων/νου: Ναι της εισβολής, της πρώτης.
-: Και εφόσον οι Τούρκοι έχουνε καταλάβει τους χώρους τους οποίους…Να κάνουν δολιοφθορά δηλαδή;
Κων/νου: Μέσα στο φρούριο, ήταν μέσα στο φρούριο εγκλωβισμένοι στην Αμμόχωστο οι Τούρκοι την περίοδο της εισβολής. Τώρα λοιπόν στη δεύτερη εισβολή που πάμε στην υποχώρηση, είπαμε πως ο Δούκας μας οργάνωσε κανονικά – διοικητής κανονικός πλέον, πραγματικός, παντού έξω – και κάνουμε υποχώρηση. Προχωράμε φτάνουμε έξω από την Αμμόχωστο που έρχεται ο δρόμος δεξιά προς την Λευκωσία και αριστερά πάει προς την Αμμόχωστο και πρέπει να κάνουμε αριστερά και εμείς. Εκεί όμως είναι σε μια μικρή απόσταση από το φρούριο της Αμμοχώστου και επειδή οι Τούρκοι εγκαταλείψανε την Αμμόχωστο και έμεινε η Αμμόχωστος πλέον χωρίς κόσμο, οι Τούρκοι βγήκαν έξω από το φρούριο δεν είχανε τίποτα να φοβηθούνε, βγήκαν έξω και μάλιστα προχωρήσανε και ήρθαν και μας κλείσανε τον δρόμο. Και μην έχοντας δρόμο διαφυγής, ανεβήκαμε έναν λοφίσκο, ανεβήκαμε έναν λοφίσκο ο οποίος είχε και πέτρες κάτω, ένα δύο αυτοκίνητα απ’ ότι έμαθα, δεν θυμάμαι ποιανού ήτανε , μέσα στις πορτοκαλιές γιατί περάσαμε και κάτι πορτοκαλιές μετά για να μπορέσουμε να βρούμε…να κάνουμε παράκαμψη της φρουράς ξέρω ‘γω των Τούρκων που βγήκαν έξω, για να βρούμε τον δρόμο να πάμε προς το ακρωτήρι. Λοιπόν ευτυχώς το πεζώ ήτανε ψηλό και δεν είχα πρόβλημα στις πέτρες. Εκεί μέσα νομίζω πρέπει να μείνανε δύο αυτοκίνητα, ήτανε χαμηλά…βρήκανε σε πέτρες, δεν θυμάμαι τίποτα, ελέχθη αυτό το πράγμα, τα χάσανε τα αυτοκίνητα. Πάμε λοιπόν…τώρα φτάνουμε για…
-: Εν τω μεταξύ έχει ανακηρυχθεί ανακωχή.
Κων/νου: Όχι ακόμα.
-: Όχι ακόμα;
Κων/νου: Είμαστε στην πρώτη μέρα, την πρώτη μέρα της δεύτερης εισβολής γίνεται η υποχώρηση και σας είπα ότι αεροπλάνα δεν ερχόντουσαν σχεδόν καθόλου, μας είχανε αγνοήσει σαν βάση. Λοιπόν, ίσως να είχανε μάθει και ότι ρίξαμε 4 αεροπλάνα μετά και σου λέει και γιατί να χάσουμε και κανένα αεροπλάνο εφόσον τους έχουμε σίγουρους από αλλού. Παίρνουμε το δρόμο λοιπόν για τη Λάρνακα και φτάνουμε στο ακρωτήρι, στη βάση του ακρωτηρίου, που πρέπει να περάσουμε μέσα από τη βάση των Εγγλέζων. Οι Εγγλέζοι δεν μας αφήνουνε να περάσουμε, λέει ‘Θα περάσετε απ’ έξω από τα χωράφια’. Πάμε πίσω, θα ξανάρθουμε ακριβώς εδώ. Τις ημέρες λοιπόν της πρώτης εισβολής – ξεχνάμε, είμαστε και γέροι τώρα – οι Τούρκοι…όχι οι Τούρκοι, τα ελικόπτερα του ΟΗΕ έχουνε βάλει στο στόχαστρο τις οικογένειες των Ελλήνων αξιωματικών. Μαζί με τις οικογένειες των Ελλήνων αξιωματικών έχει μπει και αυτή η κυρία η γνωστή μου, η γειτόνισσα μου που σας είπα που έδωσε την πληροφορία.
-: Όταν λες στο στόχαστρο… τα ελικόπτερα έχουνε βάλει στο στόχαστρο οικογένειες, τι εννοείς;
Κων/νου: Παρακολουθούνε σε ποιο μέρος βρίσκονται, φαίνεται ότι δίνουνε τις συντεταγμένες, σε όποιο μέρος είναι οι οικογένειες των αξιωματικών μετά από πέντε λεπτά γίνεται βομβαρδισμός από τους Τούρκους.
-: Εννοείς ότι τα ελικόπτερα του ΟΗΕ…
Κων/νου: Μόλις οι οικογένειές μας βλέπανε ελικόπτερο του ΟΗΕ, έπρεπε να μετακινηθούνε, φεύγανε δύο χιλιόμετρα τρεία. Στα πέντε λεπτά εκεί που ήταν πρώτα γινότανε βομβαρδισμός. Τους ξανά ανακαλύπτανε τα ελικόπτερα, φεύγανε οι οικογένειες, ξανά βομβαρδισμός σε πέντε λεπτά.
-: Τι εθνικότητα είχαν αυτά τα ελικόπτερα;
Κων/νου: Εγγλέζικα νομίζω. Εκεί της βάσεως του ακρωτηρίου ήτανε, τα αγγλικά του ΟΗΕ λέγανε απάνω, ξέρω ‘γω τι να σας πω τώρα, λέγανε ότι ήτανε του ΟΗΕ…ξέρω ‘γω…Κυπριακά τέτοια…
-: Σε ρωτάω γιατί υπήρχε και ένα ελικοπτεροφόρο στην περιοχή …
Κων/νου: Αυτό ήτανε μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης εισβολής το οποίο μετέφερε στρατά πίσω από την Κυρήνεια και για πίσω από τα Ελληνικά στρατά και να τους εγκλωβίσουνε πλέον και από μπρος και από πίσω.
-: Ποιο μετέφερε; Αγγλικά ελικόπτερα μεταφέρανε Τουρκικό στρατό; Τι κάνανε;
Κων/νου: Ναι βέβαια. Αυτό λεγότανε εκεί κάτω…ότι μεταφέρανε από…οι Τούρκοι είχανε πιάσει ένα μικρό περιθώριο εκεί, πίσω λοιπόν σε κάποια φάση ήτανε οι Έλληνες και μετά φέρανε στρατό Τούρκικο πίσω από το…
-: Ποιοι το μεταφέρανε;
Κων/νου: Αυτό το ελικοπτεροφόρο.
-: Το Αγγλικό ελικοπτεροφόρο;.
Κων/νου: Ναι. Ήτανε η φήμη που κυκλοφορούσε. Δεν ξέρω τώρα, δεν το είδα, δεν το είδα. Και πήγα και για να το δω όταν ήρθε στον Πειραιά, στον Πειραιά πήγα για να δω ποιο ήταν αυτό το ελικοπτεροφόρο. Επειδή είχα ακούσει ότι μετέφερε τέτοια…Λοιπόν οι οικογένειες των αξιωματικών τραβήξανε ένα λούκι κάθε πέντε λεπτά να μπορέσουνε να αλλάζουνε μέχρι να κρυφτούνε το βράδυ και να τους χάσουνε. Γιατί το βράδυ δεν κυκλοφορούσε τίποτα. Λοιπόν, ξαναπηγαίνουμε λοιπόν τώρα στην βάση του ακρωτηρίου. Εάν πηγαίναμε απ’ έξω, ήτανε ημέρα ακόμα, ξέραμε ότι σε πέντε λεπτά θα μας βομβαρδίσουνε οι Τούρκοι, έχοντας παράδειγμα τις οικογένειες των αξιωματικών, υπαξιωματικών, τέλος πάντων όλων εκεί. Με τίποτα δεν πηγαίναμε απ’ έξω, κάποια συνεννόηση κάνει ο Δούκας τώρα εν τω μεταξύ μέχρι να έρθουμε από εκεί και μας είπε να βγάλουμε τις φυσιγγιοθήκες από τα όπλα, σιγά τα όπλα. Βγάλαμε τις φυσιγγιοθήκες και μας αφήσανε και μπήκαμε στη βάση.
-: Οι Άγγλοι;
Κων/νου: Οι Άγγλοι. Μόλις πάμε να βγούμε μας κλείνουνε την πόρτα. ‘Ή θα παραδώσετε τα όπλα ή θα φύγετε μέσα από τα χωράφια και θα κάνετε μία παράκαμψη’ όπως κάναμε μέσα στην Αμμόχωστο για παράδειγμα. Ξέραμε ότι αν βγούμε από τα χωράφια θα μας βομβαρδίσουνε. Πετάγεται, μέσα σε όλη αυτή τη φασαρία πετάγεται ένας ΟΥΚατζής και βγάζει μία χειροβομβίδα να την πετάξει. Τον συγκρατεί…επενέβη ο Δούκας, δεν ξέρω ο Δούκας τον κράτησε ή κάποιος άλλος πάντως έγινε μια φασαρία, τον συγκρατήσανε εκεί και πονηρά σκεπτόμενος ο Δούκας ή κάποιος τον συμβούλεψε, είπε στους οδηγούς των φορτηγών να χαλάσουν τις μηχανές, την τροφοδοσία των μηχανών και να μην παίρνουνε μπροστά, κρυφά βέβαια. Και μας είπε να φορτώσουμε τα…έκανε συμφωνία με τους Εγγλέζους να φορτώσουμε τα όπλα και τα πυρομαχικά στα φορτηγά τα οποία θα φύγουνε από τα χωράφια και εμείς θα φύγουμε άοπλοι και θα πάμε στην Λάρνακα. Πραγματικά συμφωνήσανε με αυτό, φύγαμε άοπλοι με τα αυτοκίνητα μας και μείνανε τα φορτηγά για να φύγουνε από τα χωράφια. Αφού φύγαμε εμείς πήγαν τα φορτηγά να βάλουνε μπροστά και δεν παίρνανε μπροστά οπότε μετά έπιασε που νύχτωσε και όταν νύχτωσε αποκαταστήσανε την βλάβη και πήραν δρόμο και πήγαν στα χωράφια και ήρθανε στην Λάρνακα. Στην Λάρνακα που κατεβήκαμε αρχίσανε τώρα οι Κύπριοι, οι Κύπριοι ναύτες και λοιπά που είχαμε μαζί μας και όσοι ήτανε νομίμως επιστρατευμένοι, να έχουμε πάλι τις ίδιες ομάδες όπως είχαμε στο Μπουγάζι που τα έχουνε βάλει μ’ εμάς τους Έλληνες και κυκλοφορεί μια φήμη ότι κάτι ετοιμάζουν οι Κύπριοι, γιατί όλο κρυφίως και μεθοδεύανε. Έτσι λοιπόν…δεν ξέρω τώρα ο Δούκας πάλι το σκέφτηκε, τους το επέτρεψε κανένας, κυκλοφόρησε η φήμη ότι όταν θα έρθουνε να μην απομακρυνθούμε πολύ, όταν θα έρθουνε τα φορτηγά και τα πυρομαχικά και τα όπλα θα φύγουμε και θα πάμε στη Λευκωσία να ενωθούμε με τον στρατό ξηράς. Σε ένα δεκαπεντάλεπτο δεν υπήρχε δείγμα από Κύπριους.
-: Γιατί Δημήτρη εκτιμάς ότι έγινε αυτό το πράγμα;
Κων/νου: Διότι δεν ξέρω ποιοι Κύπριοι πολεμήσανε στην (…), θα σας πω και πιο κάτω, αλλά διαπιστώστε ότι οι Κύπριοι δεν θέλανε να πολεμήσουνε, το πλείστον τουλάχιστον απ’ όσους γνώρισα.
-: Γιατί δεν ήθελαν να πολεμήσουνε;
Κων/νου: Διότι θεωρούσανε ότι ίσως επειδή στο πραξικόπημα, επειδή κάναμε το πραξικόπημα και τα είχανε βάλει μαζί μας και νομίζανε ότι εάν μας καθαρίσουνε εμάς θα ξαναφτιάξει η Κύπρος όπως ήτανε, και με ποιο σκεπτικό; Πάντως δεν μας χωνεύανε, δεν μας χωνεύανε, μετά το πραξικόπημα δηλαδή υπήρχε μία πολύ μεγάλη, πολύ μεγάλη έχθρα. Τόσο μεγάλη που θα πάω λίγο πίσω πάλι, στο ενδιάμεσο των δύο εισβολών…εγώ όπως σας είπα πήγαινα για εφοδιασμό στην Αμμόχωστο, μια μέρα την αποθήκη της ναυτικής βάσεως την είχε ένας έφεδρος σημαιοφόρος Κύπριος ο Ιωάννου, λοιπόν εκείνη την ημέρα δεν ξέρω γιατί, πήγαμε για βόλτα και πήγαμε μαζί στην Αμμόχωστο. Και δεν είχαμε τίποτα να κάνουμε, πήγαμε βόλτα, πήγαμε σε μία καφετέρια να πιούμε έναν καφέ σε κάποια φάση και μια ομάδα νεολαίας, αφού με άκουσε που μιλούσα ελληνικά, η κυπριακή διάλεκτος είναι γνωστή, σηκώθηκε εχθρικά εναντίον μου και τους σταμάτησε ο Κύπριος ο άλλος και τους λέει ‘Παιδιά μην ανησυχείτε αυτός είναι δικός μας’ λέει ‘Δεν έχει ανακατευτεί πουθενά’ τους είπε και έτσι ηρεμήσανε. Λοιπόν, ας πούμε υπήρχε μία έχθρα μετά από το πραξικόπημα πολύ μεγάλη και ίσως γι’ αυτό μας είχαν και εκεί έχθρα. Το θέμα είναι ότι μετά το δεκαπεντάλεπτο που σας είπα από αυτήν την φήμη, χαθήκαν όλοι. Όταν ήρθαν την νύχτα, κατά τις μία η ώρα την νύχτα ήρθαν τα φορτηγά με τα πυρομαχικά, φύγαμε κατευθείαν και κατεβήκαμε Λεμεσό. Στη Λεμεσό πήγαμε και εγκατασταθήκαμε σε ένα σχολείο στο οποίο είχανε βάση οι Γριβικοί. Οι Γριβικοί είχανε κάνει ομάδες και οι Μακαριακοί είχανε άλλες ομάδες στη Λεμεσό και τσακωνόντουσαν μεταξύ τους.
-: Ακόμα και στην εισβολή;
Κων/νου: Ακόμα και στην εισβολή, θα σας πω τώρα. Την άλλη μέρα… α όσο για φαγητό, τι κάνανε αυτοί οι Γριβικοί; Είχανε στήσει εκεί ένα μαγειρείο, πηγαίνανε παίρνανε ζώα από Τούρκους συνήθως, γιατί οι Τούρκοι πήγανε στην Λεμεσό οι Τούρκοι πολίτες πήγαν και παραδόθηκαν μόνοι τους στους Έλληνες, στις Ελληνικές αρχές και πήγαν και κλειστήκαν μέσα στο…πως το λένε, στο στάδιο φρουρούμενοι γιατί δεν θέλανε να έχουνε καμία σχέση με όλες αυτές τις διενέξεις. ‘Εμείς είμαστε φιλήσυχοι..’ λένε…
-: Οι Τουρκοκύπριοι εννοείς;
Κων/νου: Οι Τουρκοκύπριοι ναι, ‘…και θέλουμε να ζούμε όπως ζούσαμε’. Λοιπόν αυτοί ήτανε…πηγαίνανε και κλέβανε ζώα και κάθε μέρα σφάζανε και ψήνανε, κάθε μέρα είχε ψητό και πατάτες. Και μας φέρνανε…
-: Τα πουλάγανε εννοείς;
Κων/νου: Όχι, όχι. Δεν τα πουλάγανε, τρώγανε οι ίδιοι και μας φέρνανε και μας μία δύο λαμαρίνες να τρώμε. Είχαμε δηλαδή αυτές τις μέρες ειδικά το φαγητό δωρεάν, μερικές μέρες.
-: Στη Λεμεσό εννοείς.
Κων/νου: Στη Λεμεσό. Την δεύτερη μέρα βγαίνω έξω και ένα παιδάκι μου τρακάρισε το αυτοκίνητο. Ο πατέρας του είχε φαναρτζίδικο, έτυχε να έχει φαναρτζίδικο. Με πήγε στον φαναρτζή, ήτανε ο παππούς του εκεί και όπως συζητάγαμε του λέω ‘Ρε παππού…’ λέω ‘…ο εγγονός σας δεν πήγε να επιστρατευτεί;’ Μου λέει ‘Όταν έγινε η επιστράτευση τον κράτησα στο τέλος και όταν τελείωσαν τα όπλα τότε πήγα και τον παρέδωσα και αφού δεν είχε όπλα…’ λέει ‘…τον διώξανε’ ‘Ναι αλλά…’ του λέω ‘…κοίταξε να δεις εδώ στη Λευκωσία γίνεται πόλεμος και εκεί κάτω δουλεύανε οι ταβέρνες και οι κινηματογράφοι. Καλά…’ λέω ‘…πάνω γίνεται πόλεμος. Είναι σαν στην Άρτα να δουλεύουνε οι κινηματογράφοι και οι ταβέρνες και στα Γιάννενα να γίνεται πόλεμος’ λέει ‘Δεν γίνεται εδώ πόλεμος, στην Λευκωσία γίνεται ο πόλεμος…’ μου λέει ‘…τι μας νοιάζει εμάς;’ Μια απάντηση! Έμεινα, δεν είπα τίποτα, τι να πω. Έτσι λοιπόν περάσανε…έρχεται λοιπόν την δεύτερη ημέρα την τρίτη, εμείς δεν είχαμε να κάνουμε τίποτα, καθόμασταν εκεί, βγαίναμε κάναμε καμιά βόλτα, τρώγαμε το μεσημέρι, το βράδυ βγαίναμε πηγαίναμε βρίσκαμε τίποτε κανένα σουβλατζίδικο τρώγαμε. Δεν ξέρω ποιος έδωσε την εντολή και μας διαιρέσανε να πηγαίνουμε στον Τουρκομαλαχαλά το βράδυ και να φυλάμε βάρδια στα σπίτια των Τουρκοκυπρίων που είχανε φύγει οι άντρες και είχανε πάει στο γήπεδο φρουρούμενοι, να φυλάμε τις οικογένειες τους γιατί πηγαίνανε κυρίως οι Γριβικοί και τους λεηλατούσανε.
-: Τα σπίτια τους;
Κων/νου: Ναι, τα σπίτια. Τους παίρνανε…
-: Των Τουρκοκυπρίων;
Κων/νου: Των Τουρκοκυπρίων. Τους παίρνανε ρούχα, τους παίρνανε κατσαρόλες, διάφορα πράγματα, ζώα…καλά τα ζώα τα παίρνανε με το έτσι θέλω. Έτσι λοιπόν πήγα σε μία, την πρώτη βραδιά με πήγαν σε μία οικογένεια, έλειπε η γυναίκα, ήταν μια γυναίκα με ένα παιδάκι, έλειπε από εκεί και ήτανε σε κάποια πεθερικά της, ήταν εκεί στην γειτονιά, πήγα εκεί να την βρω και να πάμε μετά στο σπίτι. Με κέρασε…ο άνθρωπος ο οικοδεσπότης εκεί ήθελε να με κεράσει και ξέρετε εγώ ήμουνα πολύ διστακτικός, αυτός με κατάλαβε ‘Μην είσαι…δεν σε δηλητηριάζω παιδάκι μου…’ μου λέει ‘…δεν έχουμε τίποτε, εμείς είμαστε ήσυχοι άνθρωποι…’ μου λέει ‘…δεν έχουμε καμιά δουλειά, φάε πιες με την ησυχία σου’. Έτσι λοιπόν την έβγαλα πολλές μέρες σε αυτό το σπίτι, πήγαινα και κοιμόμουνα…κοιμόμουνα, λαγοκοιμόμουνα καμιά φορά πάνω στο μπαλκόνι μην έρθουνε οι αυτοί οι Γριβικοί κυρίως και κάνανε ως λεηλασίες. Μετά την πρώτη βραδιά έγινε μια ησυχία, πέσανε και κάτι…όταν ακούγαμε θόρυβο ρίχναμε και καμία, εγώ δεν έριξα δεν έτυχε. Σε μένανε δεν έτυχε τίποτε. Την άλλη μέρα όμως τι γίνεται; Εκεί που ήτανε οι Γριβικοί ξέραμε στο…πως το λένε, στο σχολείο, πηγαίνουμε και τους βρίσκουμε και λέω ‘Παιδιά μας έχουνε βάλει και φυλάμε εκεί πάνω, και χτες…’
-: Τους προειδοποίησες;
Κων/νου: Λοιπόν και ήρθανε και αυτό το πράγμα. Λέω ‘Θα σκοτωθούμε μεταξύ μας. Κρίμα…’ λέω ‘…να σκοτωθούμε μεταξύ μας’. Εμείς φοβόμαστε όχι μην σκοτώσουμε κανέναν από αυτούς, γιατί αυτούς αποκλείεται να τους σκοτώσουμε, αυτοί ήτανε γάτες στον πόλεμο. Έπειτα αυτοί είχανε καλάζνικοφ εμείς είχαμε έρλικγκον, τι να κάνουμε να τα βάζεις τώρα με αυτούς.
-: Όχι έρλιγκον.
Κων/νου: (…). Λοιπόν δεν ξαναήρθανε όσο καιρό πηγαίναμε εκεί βάρδια… λέει ‘Πηγαίντε και κοιμηθείτε ήσυχα, δεν θα έρθει κανένας’ λέει. Φαίνεται δώσανε εντολή μεταξύ τους ‘Μην πάτε εκεί που φυλάνε, θα πάμε εμείς αλλού που δεν φυλάνε’. Περάσανε πολλές μέρες. Μια μέρα συζητάω λοιπόν, μου λέει ο Κανδαλέπας, ήτανε με τον Τσαταλό, μου λέει ‘Ά ρε Κωνσταντίνου…’ μου λέει ‘…δε σε πίστεψα…’ μου λέει ‘…έδιωξες την γυναίκα σου και έπρεπε να την διώξω και ‘γω. Έπρεπε να ‘ξερα ότι εσύ ξέρεις ότι θα γίνει εισβολή. Ότι κάτι θα γίνει.’ Όχι λάθος, πραξικόπημα. Και λέω ‘Όχι εγώ δεν ήξερα. Εάν είχα μάθει την μπλόφα του Παπαγιάννη που έγινε την Πέμπτη…’ ή την Παρασκευή, δεν θυμάμαι, μία από τις δύο μέρες, νομίζω την Παρασκευή, αυτοί πιστέψανε την μπλόφα του Παπαγιάννη ότι δεν θα γίνει πραξικόπημα και ακυρώσανε…
-: Ότι δεν θα γίνει;
Κων/νου: Ότι δεν θα γίνει, και ακυρώσανε. Εγώ δεν την έμαθα την μπλόφα και την έδιωξα την γυναίκα μου. Ούτως η άλλως και να την μάθαινα την μπλόφα δεν θα την έλεγα στην γυναίκα μου και θα την έδιωχνα, γιατί ήθελα να φύγει, αλλά τέλος πάντων. Και έτσι λοιπόν γι’ αυτό πιστεύω ότι ο Αθανασούλης κάτι έπρεπε να ήξερε γιατί την μπλόφα την έμαθε, αλλά ο Αθανασούλης όμως την έδιωξε μαζί με την γυναίκα μου. ‘Σοβαρά…’ μου λέει ‘…δεν ήξερες τίποτε;’ ‘Όχι δεν ήξερα τίποτε’ του λέω. Τελείωσε και από εκεί και πάνω, ήρθαμε απάνω κύριε Κακαρά και μας διαιρέσανε έναν έναν σε κάθε καράβι για να μην έχουμε επαφή μεταξύ μας και κάνουμε κανένα πραξικόπημα εδώ στην Ελλάδα.
-: Αυτό δεν το καταλαβαίνω.
Κων/νου: Να μην είμαστε μαζεμένοι…
-: Έχει γίνει η μεταπολίτευση στην Ελλάδα;
Κων/νου: Έχει γίνει η μεταπολίτευση, ποτέ σε καμιά υπηρεσία δεν πήγανε δυο άτομα από την Κύπρο.
-: Και έχουμε τον Αραπάκη, εξακολουθούμε και τον έχουμε αρχηγό του Ναυτικού;
Κων/νου: Δεν θυμάμαι ποιον έχουμε κύριε Κακαρά, συνήθως δεν ασχολούμουνα με τίποτα. Εγώ θέλετε, ήμουνα από χωριό, από χωριό ήμουνα, ένα χωριό πολύ ορεινό, πολύ πτωχό, ένα ήσυχο παιδί ήμουνα και δεν με ενδιέφερε ποτέ ποιος είναι ο άλλος, με ενδιέφερε να κάνω την δουλειά μου.
-: Δημήτρη τι πικρίες σου έχουνε μείνει τώρα από αυτήν την υπηρεσία σου εκεί κάτω; Από το πραξικόπημα και την εισβολή των Τούρκων.
Κων/νου: Πάρα πολλές.
-: Δηλαδή;
Κων/νου: Καταρχήν μας είπανε ότι δεν μας θέλουνε, έπρεπε να φύγουμε. Καταστρέψαμε την Κύπρο, την Ελλάδα από βλακεία μας.
-: Ότι δεν σας θέλουνε ποιοι;
Κων/νου: Καταστρέψαμε την Κύπρο από βλακείες δικές μας. Κάνοντας ένα πραξικόπημα. Και η πικρία μου είναι δεν με ρώτησε κανένας, μου έβαλε το πιστόλι μπροστά στο ένα μέτρο να πάω να κάνω πραξικόπημα.
-: Ναι αλλά εσύ προσωπικά δεν συμμετείχες, αν εξαιρέσουμε ότι έπαιξες ουδέτερο ρόλο.
Κων/νου: Το καλό για μένα ήτανε ότι ήτανε ο Ντάνος με τον οποίο είχαμε πάρα πολύ καλή σχέση και ήξερε τι πιστεύω και είχαμε…τρώγαμε μαζί, πίναμε μαζί και ήτανε και καλό παιδί, καλός άνθρωπος δηλαδή. Αν ήτανε κανένα άλλο στραβόξυλο; Πως θα καθάριζα; Δεν ξέρω εγώ πως θα καθάριζα.
-: Άρα εσύ πιστεύεις ότι ο Ντάνος είναι αθώος για αυτά που τον κατηγορούνε;
Κων/νου: Όχι δεν είναι. Συμφώνησε στο πραξικόπημα, ήτανε σύμφωνος για το πραξικόπημα. Ήτανε σύμφωνος για το πραξικόπημα. Δεν συμφωνώ όμως γι’ αυτά που τον κατηγορούνε στο νοσοκομείο. Απολύτως. Ήτανε πάρα πολύ σωστός στο νοσοκομείο. Συμφώνησε και…και γιατί συμφώνησε στο πραξικόπημα; Όχι γιατί ήτανε δεξιός, Γριβικός και λοιπά, δεν ήτανε. Συμφώνησε γιατί του υποσχέθηκε ο Παπαγιάννης ότι θα μείνει τρίτο χρόνο και πάνω, στο χρήμα δελεάστηκε. Είχε ανάγκη χρημάτων.
-: Επίσης Δημήτρη αφήνεις…δεν αφήνεις να υπονοηθεί, το λες καθαρά ότι οι Κύπριοι δεν ήθελαν να πολεμήσουν στην διάρκεια και των δύο εισβολών. Εν τούτοις έχουμε Κύπριους οι οποίοι πολέμησαν.
Κων/νου: Πολέμησαν ναι. Πολεμήσανε…, αυτούς τουλάχιστον που γνώρισα εγώ. Διότι σας είπα ότι γέμισε η βάση με ανθρώπους οι οποίοι έπρεπε να πάνε στον στρατό ξηράς και δεν θέλανε να πάνε στον στρατό ξηράς…
-: Μήπως δεν μπορούσανε να πάνε στα κέντρα;
Κων/νου: Μπορούσανε, δεν θέλανε. Τους λέγανε να πάνε, να πάνε και λοιπά. Δεν φεύγανε από την βάση με τίποτε. Όταν παρουσιαζόντουσαν τους λέγανε δεν είσαι εδώ, θα πάτε εκεί, δεν θέλανε. Δεύτερον, κάτω στην Λάρνακα με το που κυκλοφόρησε η φήμη ότι μόλις έρθουνε τα φορτηγά θα πάμε στην Λευκωσία να ενωθούμε με τον στρατό ξηράς, σε ένα δεκαπεντάλεπτο είχανε εξαφανιστεί άπαντες και τρίτον με αυτούς που μίλησα…δυο τρεις που μίλησα στην Λεμεσό μου είπανε ‘Ο πόλεμος γίνεται στην Λευκωσία, τι μας νοιάζει εμάς;’
-: Αυτό σου το είπανε Ελληνοκύπριοι;
Κων/νου: Ελληνοκύπριοι ναι.
-: Γιατί νόμιζα ότι είπες ότι σου το είπανε Τουρκοκύπριοι.
Κων/νου: Όχι, όχι. Ελληνοκύπριοι. Αυτός είχε το φαναρτζίδικο αμέσως που πήγα, με πήγε το παιδί για να μου διορθώσει το φτερό που μου χτύπησε. Βέβαια και ήτανε Ελληνοκύπριοι, οι άλλοι είχανε εκεί τις οικογένειες τους, είχανε τις περιουσίες τους εκεί. Οι Τουρκοκύπριοι ήτανε πάρα πολύ καλοί άνθρωποι κύριε Κακαρά. Εγώ γνώρισα πάρα πολλούς Τουρκοκύπριους στην Αμμόχωστο που έβγαινα, μάλιστα ένα παιδί που πήγαινα στην…σε ένα συνεργείο και έφτιαχνα το αυτοκίνητο λίγους μήνες πριν από το πραξικόπημα, με ρωτάει μου λέει ‘Κάνετε ασκήσεις εσείς καθόλου;’ Τι να του πω, του λέω ‘Εμείς είμαστε Ναυτικό τι ασκήσεις να κάνουμε εμείς έχουμε τα πλοία μας και τα…’ τέτοια. ‘Εμάς…’ λέει ‘…κάθε σαββατοκύριακο έρχονται Τούρκοι αξιωματικοί και μας πηγαίνουνε πεζοπορίες πάνω στα βουνά…

2 Ιουνίου 2011

Κυπρος 1974… Συνέντευξη απ’ την άλλη πλευρά του λόφου

Σημείωση: Ο γράφων τηρώντας δέσμευσή του κατά τη συνέντευξη αυτή, έχει αφαιρέσει τα τμήματα εκείνα που δεν αναφέρονται αποκλειστικά στην Κύπρο. Παράλληλα, κατά πάγια τακτική, δεν σχολιάζει ούτε προβάλει εδώ τις προσωπικές του απόψεις στις θέσεις και περιγραφές του Υποπλοιάρχου ε.α. Ταβλαρίδη. Η συνέντευξη αυτή δεν έχει κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα δημόσια.

ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΤΑΒΛΑΡΙΔΗ ΑΠΟΣΤΡΑΤΟ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
(ΑΘΗΝΑ 27 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2006)
……………………………..
-. Πάμε τώρα πάλι στην Κύπρο και την περίοδο πριν το πραξικόπημα. Την εμπλοκή σου με το πραξικόπημα.
Τ. Α μπράβο. Εκεί. Εκεί στο ζουμί όλο. Μου έριξε δέκα μέρες ο διοικητής όπως σου είπα για το κούρεμα. Και μου λέει ότι ο Παπαγιάννης ο…
-. Για την σύγκρουσή σου με τον Παπαδάκη;
Τ. Μπράβο. Για την αναφορά που έκανα για τις πυριταποθήκες. Και με φώναξε ο Παπαργύρης και μου λέει «Την επόμενη κίνηση που θα κάνεις θα γυρίσεις πίσω στην Ελλάδα. Εντάξει;» «Εντάξει.» Πάω στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ κυβερνήτης. Έκτοτε με τον μόνο με τον οποίο είχα κάποια επαφή, επειδή και αυτός έμενε στην Αμμόχωστο, ήταν ο Σταύρος ο Γουλέας. Δηλαδή συναντιόμαστε, πήγαινα στο σπίτι του τον έβλεπα, «Γεια σου Σταύρο, τι κάνεις; Η γυναίκα σου, το παιδί σου;» και τα λοιπά. Με τους άλλους δεν είχα επαφή, όχι δεν ήθελα να έχω, λόγω αποστάσεως. Εγώ μου άρεσε, ασχολιόμουνα με γκόμενες, πήγαινα έκανα τα μπάνια μου, το βράδυ ας πούμε γύριζα σε τίποτα κέντρα και τα λοιπά και εν συνεχεία τρεις τέσσερις η ώρα έκανα και την έφοδο στο καράβι να δω τι γίνεται ας πούμε γιατί ήτανε στην Αμμόχωστο το καράβι. Ο Παπαγιάννης με τον Παπαργύρη, δεν ξέρω για ποιον λόγο, εκείνη την εποχή ήτανε τσακωμένοι. Εγώ σου μιλάω…, δηλαδή πού να σου ορκιστώ, στα κόκαλα της μάνας μου και του πατέρα μου, που δεν έχω πιο ιερό απ’ αυτούς. Με παίρνει τηλέφωνο Σάββατο ο Παπαργύρης και μου λέει «Έλα απάνω σε θέλει ο διοικητής.» Με τον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ εγώ έκανα περιπολία γύρω από την Κύπρο μία φορά τον μήνα για να δω μήπως γινότανε τίποτα παράδοση όπλων και τέτοια. Δηλαδή πήγαινα Πάφο, Κυρήνεια και γύριζα. Είχα γυρίζει από την περιπολία δέκα μέρες, είχα δει και τον συχωρεμένο τον Τσομάκη μάλιστα, συζητάγαμε εκεί στην Κυρήνεια στο κάστρο διάφορα, ότι ήθελε να παρατείνει τη παραμονή του διότι ήθελε να εξοφλήσει διάφορα πράγματα γιατί ήτανε αρραβωνιασμένος, θα αρραβωνιαζότανε και ήθελε να παντρευτεί και παρακάλεσε τον διοικητή, γιατί στην θέση του Τσομάκη θα ήμουνα εγώ. Αν είχε φύγει ο Τσομάκης από την Κύπρο, στην Κυρήνεια θα στέλνανε εμένα. Αλλά επειδή ο Τσομάκης, εκ των υστέρων απεδείχθη… Θεός σχωρέστον, αυτός ήτανε ήρωας και τα … δεν έχουνε βγάλει ούτε ένα όνομα, ούτε σε καράβι, ούτε…, εν πάση περιπτώσει αυτά είναι άλλη ιστορία, θα τα πούμε μετά, για την ευαισθησία των αξιωματικών και των συμμαθητών και του Ναυτικού.
-. Σταύρο ο Τσομάκης έχει τιμηθεί από το Ναυτικό και τιμάται κάθε χρόνο. Το ξέρεις αυτό.
Τ. Από πού; Από τους συμμαθητές του έχει τιμηθεί. Από τους συμμαθητές του όταν αποστρατευτήκανε. Και δεν με αφήσανε να βγάλω λόγο όταν έγινε η αποκάλυψη του μνημείου κάτω γιατί φοβηθήκανε, γιατί ήτανε πολιτικοί, ότι θα τους τα έλεγα από την καλή. Πότε κάνανε το μνημείο του Τσομάκη; Μετά από είκοσι χρόνια; Τι λες ρε Αντώνη τώρα; Μας δουλεύεις τώρα; Μετά από είκοσι χρόνια με λεφτά δικά μας; Με λεφτά δικά μας; Ανέλαβε τίποτα το Ναυτικό να κάνει; Έδωσε το όνομα του σε ένα καράβι; Τι λες τώρα; Ο Τσομάκης έχε υπ’ όψιν σου, ο Τσομάκης όχι ο Αθανάσιος Διάκος, όχι ο Λεωνίδας, αυτός πήγαινε σε σίγουρο θάνατο, και πήγε. Αυτός ήξερε ότι θα σκοτωθεί. Και πήγε να σκοτωθεί. Γιατί; Για την πατρίδα. Και το αποτέλεσμα ήτανε όχι να τον μνημονεύουνε… Εν πάση περιπτώσει. Μου λέει έλα πάνω σε θέλει ο διοικητής. Εγώ για πραξικόπημα δεν είχα ιδέα. Όταν λέμε ιδέα, ιδέα. Τίποτα. Όσο ήξερες εσύ ότι θα γίνει πραξικόπημα στην Κύπρο άλλο τόσο ήξερα κι εγώ που ήμουνα κάτω. Ανεβαίνω στον διοικητή απάνω. Την ώρα που έμπαινα μέσα στην πόρτα του διοικητή, έβγαινε ο συχωρεμένος ο Τσομάκης. Ο οποίος νόμιζε, νόμιζε ότι για να με δει απ’ έξω στην πόρτα του διοικητού…, επειδή ο Τσομάκης ήτανε μυημένος, ο Τσομάκης ήτανε μυημένος στο… Δηλαδή εάν ο Τσομάκης ζούσε θα ήτανε μαζί μου τώρα, απόστρατος κι αυτός.
-. Μυημένος σε τι;
Τ. Στο πραξικόπημα. Και την ώρα που έβγαινε…, σου λέω αυτά τα θυμάμαι σαν να είναι εχθές. Και του λέω «Τι έγινε;» και μου λέει «Πήγαινε μέσα…» μου λέει «… θα σου τα πει.» Και σηκώνεται και φεύγει. «Φεύγω…» μου λέει «… πάω στην βάση.» «Στο καλό.» Μπαίνω μέσα. Εκεί ο Παπαγιάννης εδώ εγώ. Μου λέει «Πρόσεξε. Αύριο το βράδυ, Κυριακή βράδυ θα αποπλεύσεις από την Αμμόχωστο. Δεν θα κάνεις σήμα απόπλου στην βάση ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ. Θα έχεις ανοιχτή την απροειδοποίητη εκπομπή και θα μιλάμε μόνο μαζί.» του λέω «Να κάνω τι κύριε διοικητά;» Μου λέει «Περιπολία. Έχουμε κάτι πληροφορίες ότι θα βγάλουν όπλα οι Τούρκοι ή στην Πάφο ή στην Κυρήνεια.» Του λέω «Χτες γύρισα. Πριν από δέκα μέρες.» «Θα πας…» μου λέει «… πάλι περιπολία. Εντάξει;» «Εντάξει.» «Και όταν θα φτάσεις στην Πάφο θα σου δώσω διαταγές.» Εγώ τοποθέτησα το ότι δεν ήθελε να πω τίποτα στον Παπαδάκη, επειδή ήξερα ότι ήτανε τσακωμένοι. «Εντάξει;» «Εντάξει.» Φεύγω και γυρίζω στην Αμμόχωστο.
-. Αυτό το λες γιατί δικός σου διοικητής ήτανε ο Παπαδάκης, και όφειλε μέσω του Παπαδάκη να σε διατάξει αν ήτανε μια επιχείρηση κανονική.
Τ. Όταν έφευγα εγώ, όταν απέπλεα έστελνα σήμα στον Παπαγιάννη, κοινοποίηση Παπαδάκη ότι αποπλέω για περιπολία. «Αυτήν την κοινοποίηση…» μου λέει «… δεν θα την κάνεις. Δεν θα στείλεις σήμα ότι αποπλέεις.» Για κακή μου τύχη…, όταν γύριζα από την Αμμόχωστο δεν περνάω από τον Γουλέα να τον ρωτήσω τι διαλογίζεται ας πούμε, τι διάολο περιπολίες, μαλακίες… Περνάω από το σπίτι και δεν ήτανε εκεί. Βέβαια δεν το είχα πάρει και τελείως σοβαρά εγώ. Πάω το απόγευμα σε μια λέσχη και εκεί που παίζαμε κανένα κουμκάν και τα λοιπά, ειδοποιώ τον ύπαρχο του λέω «Εγώ το αυτοκίνητο θα το αφήσω στο σπίτι, πέρνα εσύ το βράδυ έντεκα η ώρα να με πάρεις από την λέσχη να πάμε στο καράβι και να αποπλεύσουμε για περιπολία. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και είχε ειδοποιήσει και το πλήρωμα, όλα εντάξει, αποπλέουμε. Και βαδίζουμε προς την Πάφο. Πέρασε το βράδυ. Δευτέρα πρωί κατά της εφτά η ώρα οχτώ η ώρα, δεν θυμάμαι, σηκώθηκα πλύθηκα και ανέβηκα στην γέφυρα, γιατί κοντεύαμε να φτάσουμε στην Πάφο. Και ακούμε ξαφνικά θούρια, πα πα πα. Λεν οι ύπαρχοι «Τι γίνεται ρε γαμώτο;» Η εθνική φρουρά… «Ρε τους μαλάκες…» λέω «… κάνανε εθνικό πραξικόπημα.» Σου μιλάω στα κόκαλα της μάνας μου και του πατέρα μου που δεν έχω πιο ιερό πράγμα. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… τι γίνεται, να πούμε;» Σε κάποια στιγμή λέω «Εν πάση περιπτώσει χτύπα συναγερμό να πάει το πλήρωμα στη θέση του και τα λοιπά, να δούμε τι θα κάνουμε.» Ακούμε τη φωνή του Μακαρίου από την Πάφο «Είμαι ζωντανός…» και τα λοιπά. «Ρε μαλάκα…» του λέω «… τι λένε ότι τον σκοτώσανε, ζωντανός είναι.» Έρχεται ένας ναύτης ο οποίος ήτανε Κύπριος και μου λέει «Κύριε κυβερνήτα το ξέρετε ότι είναι κάποιος…» μου λέει «… εδώ στην Πάφο μίμος ο οποίος μιμείται τον Μακάριο, ακριβώς την φωνή του την κάνει ίδια.» «Σοβαρά;» «Σοβαρά, ναι.» Εν πάση περιπτώσει φτάνουμε στην Πάφο. Δεν ξέρω εάν ξέρεις την…, πως ήτανε γεωγραφικά η Πάφος. Το λιμάνι της Πάφου, ήτανε ένα μικρό λιμανάκι ψαροχώρι ας πούμε, ούτε ψαροχώρι, ψαρολίμανο μικρό και μάλιστα είχε δίαυλο για να μπεις μέσα, γιατί είχε ρηχά. Έμπαινες έτσι κι έτσι και μετά έφτανες στον μόλο έτσι. Σε απόσταση 50 μέτρων ήτανε η Ναυτική βάση με έναν έφεδρο σημαιοφόρο επικεφαλής και υπαξιωματικούς και ναύτες και η πόλη της Πάφου ήτανε γύρω στα δύο χιλιόμετρα στον λόφο απάνω.
-. Αμφιθεατρικά;
Τ. Αμφιθεατρικά μπράβο. Φτάνουμε στην Πάφο, πέφτουμε δίπλα… Αυτά τώρα θέλουνε προσοχή γιατί σου τα λέω ακριβώς όπως γίνανε, και γι’ αυτό σκέφτομαι μήπως και μου ξεφύγει τίποτα. Πέφτουμε δίπλα στον μόλο και έρχεται ο σημαιοφόρος ο έφεδρος της βάσης, του λέω «Τι γίνεται…» και τα λοιπά, μου λέει «Ακούμε και εμείς στο ράδιο πραξικόπημα και ξέρω ‘γω….» «Εντάξει…» του λέω «… τίποτα. Απλώς…» του λέω «… χτυπάς συναγερμό να είναι όλοι ας πούμε (…) και κάτσε να δούμε τι θα γίνει.» Στο μόλο τώρα. Ακούγαμε εν τω μεταξύ από το ράδιο ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία στους δρόμους και τα λοιπά. Λέω στον ύπαρχο σε κάποια στιγμή, καλή του ώρα ένας έφεδρος… Εν τω μεταξύ είχα φορέσει αυτή την στολή και είχα το περίστροφο και φαινότανε δηλαδή το περίστροφο. Του λέω «Ρε Βασίλη πάμε καμιά βόλτα στον μόλο.» Μιλάμε ερημιά τώρα. Δηλαδή ο μόλος εκεί ήτανε έρημος, η πόλη ήτανε ψηλά. Βγαίνουμε με τον…, γιατί είχε ένα κάστρο εκεί παλιό και λέω «Πάμε να δούμε και το κάστρο όπως ήμαστε.» Και όπως περπατάγαμε με τον ύπαρχο βλέπω δύο πιτσιρικάδες, θα ήταν δεκαοχτώ είκοσι χρονών, με τα μηχανάκια και κατεβήκανε κάτω. Όπως τους βλέπω από πλάκα εγώ «Ρε ‘σεις…» τους λέω «… δεν ακούσατε ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία;» λέω «Τι κυκλοφορείτε;» Εν τω μεταξύ βλέπανε και το πιστόλι. «Τι κυκλοφορείτε; Θα σε γαμήσω ρε πούστη εσένα μετά.» Και έρχονται και φεύγουν. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… κάτι δεν πάει καλά εδώ πέρα. Για πάμε πίσω στο καράβι.» Πάμε στο καράβι, ξαναχτυπάμε συναγερμό. Σε κάποια στιγμή έρχεται ο διοικητής ο σημαιοφόρος και μου λέει «Σας ζητάνε στο τηλέφωνο.» «Ποιος με ζητάει;» «Ο διοικητής της 5ης ανωτέρας.» Ήτανε και μία 5η ανωτέρα εκεί πέρα του στρατού. Πάω στον σταθμό, ήτανε πενήντα μέτρα, ας πούμε. «Εμπρός;» Λέει «Ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’;» Λέω «Μάλιστα.» Λέει «Σας θέλω να ‘ρθείτε απάνω να σας δω και να σας πω.» Εγώ με τον διοικητή είχα ξαναμιλήσει, γιατί με τις περιπολίες που έκανα με είχε ξαναπάρει. Του λέω «Καταρχήν δεν είσαι ο διοικητής διότι θα γνώριζα τη φωνή σου και δεύτερον…» του λέω «… εγώ απάνω δεν πρόκειται να έρθω.» Οπότε μου λέει από το τηλέφωνο «Κοίταξε να δεις, καλά που το κατάλαβες. Σε δέκα λεπτά κατεβαίνουμε να μας παραδώσεις το πλοίο και τον σταθμό.» Του λέω «Άκουσε να δεις, άκουσε να δεις…» του λέω «… για να έχουμε καλές εξηγήσεις. Το πλοίο και τον σταθμό δεν τον παραδίδω ούτε στον βασιλιά τον ίδιο. Γι’ αυτό καλό είναι για να μην γίνει κανένα επεισόδιο…» του λέω «… και χυθεί αίμα άδικα, καθίστε εκεί που είσαστε εσείς και εγώ θα καθίσω εδώ που είμαι. Ούτε πρόκειται να σας πειράξω αλλά μην τολμήσετε και κατέβετε κάτω, γιατί εγώ πλοίο δεν παραδίδω.»
-. Ποιος είπε Σταύρο ότι ήτανε αυτός;
Τ. Ήτανε… Η Πάφος τελικά δεν είχε πέσει. Τους είχανε συλλάβει και ήτανε Μακαριακός. Εκεί κατέφυγε ο Μακάριος.
-. Το όνομα του;
Τ. Δεν το θυμάμαι. Δεν το θυμάμαι. Δεν ήξερα ποιος ήτανε και ούτε έμαθα ποτέ ποιος ήτανε. Αλλά ήτανε Μακαριακός ο οποίος είχανε καταλάβει την Πάφο. Και με πήρε εμένα τηλέφωνο, επειδή αυτοί φοβόντουσαν, δεν μπορούσε να φύγει ο Μακάριος. Διότι σε κάποιο βιβλίο το διάβασα κιόλας, που έλεγε ότι ο Μακάριος ήτανε να τον φυγαδεύσουνε με καΐκι και κάποιος στέλνει σήμα ότι κάτω στο λιμάνι ήτανε ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Αυτοί λοιπόν θέλανε να εξουδετερώσουνε εμένα και τον σταθμό. Και μου είπανε «Να κατέβουμε να μας παραδόσεις το πλοίο.» Και του λέω «Φίλε μου εγώ το πλοίο δεν το παραδίδω ούτε στον βασιλιά. Εγώ είμαι κυβερνήτης του πλοίου. Να παραδώσω το πλοίο μου σε σένα; Ή τον σταθμό; Σε παρακαλώ…» του λέω «…μην κατέβετε προς τα κάτω γιατί θα γίνει σκοτωμός και είναι άδικο. Εντάξει;» «Εντάξει.» Κλείνουμε το τηλέφωνο. Η ώρα αυτή που σου λέω ήτανε τρεις το μεσημέρι. Φωνάζω τον ύπαρχο. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… εντάξει. Όλα καλά τώρα. Όταν νυχτώσει να πάμε να κάνουμε τι;» του λέω «Εμείς δεν ήμαστε συνηθισμένοι σε πόλεμο στο σκοτάδι. Αυτοί θα κατέβουνε θα μας κάνουν ένα ντου και θα μας σφάξουνε όλους. Πρέπει…» του λέω «… να φύγουμε. Εντάξει;» «Εντάξει.» Παίρνω τον Παπαγιάννη, του λέω από την ‘απροειδοποίητη’ «Κύριε διοικητά έτσι κι έτσι να πούμε. Εγώ δεν μπορώ να καθίσω, διότι το βράδυ δεν έχει ασφάλεια ούτε το πλοίο ούτε ο σταθμός. Θα κατέβουνε κάτω και το λιγότερο που θα γίνει είναι να μας σφάξουνε.» Μου λέει «Εντάξει θα σε πάρω τηλέφωνο και θα σου πω σε πέντε λεπτά.» Γύρω στις πέντε το απόγευμα με παίρνει τηλέφωνο, μου λέει «Επιβίβασε στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ όλο τον σταθμό μαζί με γυναικόπαιδα…» γιατί οι υπαξιωματικοί που ήτανε εκεί είχανε και τις γυναίκες τους, τις οποίες τις είχανε κατεβάσει από την Πάφο και τις είχανε φέρει εκεί. «Επιβίβασε όλο το προσωπικό του σταθμού και απέπλευσε.» Αρχίσανε λοιπόν και μπαίνανε μέσα στο καράβι γυναικόπαιδα, υπαξιωματικοί και τα λοιπά. Κάνω εγώ τις μανούβρες για να… Εκείνη την ώρα από πάνω από την Πάφο είδανε την κίνηση ότι εγώ πάω να φύγω και σου λέει «Αυτός την κοπανάει, να κατέβουμε εμείς κάτω.» Και βλέπω ότι κατεβαίνανε από τον κύριο δρόμο. Εν πάση περιπτώσει κάνω πίσω, ανάποδα, αυτό, ψιλοκάθισε και το καράβι ας πούμε, το γύρισα… Γιατί έπρεπε να το γυρίσεις, εγώ ήμουνα έτσι πεσμένος και εδώ ήτανε ο δίαυλος. Όταν έφευγα κανονικά είχα ποντάρει τη δεξιά την τράβαγα την άγκυρα και ερχότανε έτσι και έφευγα. Αλλά εκείνη την στιγμή μου λέει «Άμα (…) πάρε το πλήρωμα και βγες.» Εν πάση περιπτώσει γυρίζω μέσα στον δίαυλο, την ώρα που είχα πάρει την στροφή… Α, επειδή μου είπε απέπλευσε αμέσως, είδες…, δεν πρόλαβα να πάρω όλο το πλήρωμα του σταθμού. Οπότε είχα απομακρυνθεί από την προβλήτα γύρω στα τριάντα μέτρα και φωνάζω και λέω «Μπέστε στις βάρκες…» είχε κάτι βάρκες εκεί ψαράδικες «… και ελάτε έξω να επιβιβαστείτε.» Έξω από το λιμάνι, ας πούμε. Μπήκανε στις βάρκες αυτοί και ερχόντουσαν προς το μέρος μου. Εγώ, το λιμάνι ήτανε κάπως έτσι και εδώ είχε μία στροφή και έβγαινες. Όταν έπαιρνες αυτή την στροφή δεν έβλεπες σε αυτό το σημείο εδώ. Όπως λοιπόν βγαίναμε προς τα έξω και περίμενα να έρθουνε οι βάρκες, βλέπω ξαφνικά μπαμ κάτι πίδακες από νερό… «Ρε Γιαννάκη…» είχα έναν υπαξιωματικό πυροβολητή, όχι εγώ, ήτανε στον σταθμό έξω αυτός και είχε επιβιβαστεί, «… τι είναι αυτό;» «Ε μας βαράνε από τη στεριά…» λέει «… βαράνε τις βάρκες με τον κόσμο που ήτανε μέσα.» «Τι λες ρε; Βάρα τους.» λέω. Και αρχίζω και βαράω το δρόμο μπροστά από αυτούς που κατεβαίνανε για να σταματήσουν να κατεβαίνουνε και να σταματήσουνε να βαράνε τις βάρκες. Έριξα τις δύο πρώτες βολές και σταματήσανε και αυτοί. Έρχονται οι βάρκες, μπαίνει ο κόσμος μέσα…
-. Βαράς με το κανονάκι του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ έτσι;
Τ. Ναι. Είχε πίσω ένα…, όχι Μπόφορς, ένα Έρλικον. Δεν βάρεσα αυτούς. Βάρεσα μπροστά για να σταματήσουν για να τους δείξω ότι είμαι και εγώ εδώ «Παιδιά σταματήστε, μην κατεβαίνετε, μην βαράτε τις βάρκες.»
-. Δεν χτύπησες με σκοπό να σκοτώσεις…
Τ. Όχι…
-. Χτύπησες τον δρόμο;
Τ. Τον δρόμο.
-. Με το Έρλικον ήταν εύκολο να σημαδέψεις, να χτυπήσεις ένα δρόμο;
Τ. Και τον δρόμο να μην χτύπαγα η απόσταση που τους έβλεπα εγώ ήτανε ας πούμε σε ευθεία τρία χιλιόμετρα. Βλέπεις ανοικτός…, εγώ βάραγα μπροστά στον δρόμο για να τους δείξω ότι «Παιδιά σταματήστε, διότι αφού έτσι κι αλλιώς φεύγω εγώ δεν πρόκειται να πειράξω κανέναν.» Επιβιβάστηκε το πλήρωμα και τα λοιπά και φεύγουμε. Για να…, δεν ξέρω εάν έγινε αυτό μετά ή…. Τέλος πάντων γυρίζω πίσω στην Αμμόχωστο.
-. Ένα λεπτό Σταύρο. Η ανάκριση, προανάκριση, τι είχε γίνει τότε εναντίον σου…, όχι μόνο εναντίον σου και για τους άλλους. Η ΕΔΕ …
Τ. Ναι.
-. … πως τη λέμε, αναφέρει για βομβαρδισμό Πάφου και ραδιοφωνικού σταθμούς Πάφου. Και συγχρόνως αναφέρει ότι προς τιμήν του ο…
Τ. Ταβλαρίδης.
-. Ο Ταβλαρίδης αρνείται λέγοντας ότι «Εγώ δεν μπορώ να χτυπήσω σπίτια.» Αυτό μπορείς να το καλύψεις;
Τ. Δεν τελείωσα ακόμα. Περίμενε παιδί μου. Αυτή η…, δεν τελείωσε, είναι άλλη μέρα. Παίρνω το πλήρωμα λοιπόν και γυρίζω πίσω. Μου λέει ο Παπαγιάννης «Πλεύσατε προς λιμάνι, βάση ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ, θα τα πούμε εκεί.» Φτάνω στη βάση ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’ ξενυχτισμένος, θα σου πω ας πούμε ότι καμιά φορά ο διοικητής… Ξέρεις είχα να κοιμηθώ δύο τρία βράδια. Φτάνω στη ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’, αποβιβάζω το πλήρωμα της βάσης και εκείνη την ώρα έρχεται κάποιος και μου λέει «Σε ζητάει ο διοικητής στο τηλέφωνο.» Ο διοικητής ο Παπαγιάννης. Πάω απάνω στο…, ήταν ένα σαν αίθουσα επιχειρήσεων και ήτανε μέσα και ο Σταύρος ο Γουλέας. Σηκώνω το τηλέφωνο «Μάλιστα.» Λέει «Μόλις αποβιβάσεις το πλήρωμα θα αποπλεύσεις αμέσως για Πάφο. Κι όταν φτάσεις στην Πάφο θα πάρεις διαταγές.» «Μάλιστα κύριε διοικητά.» Την ώρα που έφευγα μου λέει ο Σταύρος, καλή του ώρα, μου λέει «Δεν ζούμε μόνο απόψε». Ναι, «δεν ζούμε μόνο για απόψε.» Του λέω «Ρε Σταύρο τι εννοείς; Πες μου. Εγώ αυτή τη στιγμή πήρα μια διαταγή να φύγω χωρίς να ξέρω τι θα πάω να κάνω. Πες μου και εσύ τη γνώμη σου.» Μου λέει «Τι να κάνεις; Πρέπει να φύγεις. Απλώς σου λέω ότι δεν ζούμε μόνο απόψε.»
-. Τι εννοούσε;
Τ. Δεν ξέρω. Δεν ξέρω τι εννοούσε. Φεύγω. Μπαίνω μέσα, ο διάολος γι’ αυτό σου λέω καμιά φορά η τύχη, ο σημαιοφόρος της βάσεως εκεί της Πάφου είχε μείνει μέσα στο καράβι, το πλήρωμα της βάσεως είχε μείνει μέσα, τα γυναικόπαιδα είχανε βγει έξω. Εγώ ήμουνα τελείως προς Πάφο.
-. Φεύγεις από Αμμόχωστο…
Τ. Προς Πάφο.
-. … χωρίς να γνωρίζεις την αποστολή σου;
Τ. Χωρίς να γνωρίζω την αποστολή μου. Στο δρόμο επειδή ήμουνα πάρα πολύ κουρασμένος, είχα να κοιμηθώ δύο τρεις μέρες ας πούμε, λέω σε αυτόν τον έφεδρο «Θα βάλω την καρέκλα εδώ στην γέφυρα…» μια σεζλόνγκ που είχαμε «… θα πάω…» λέω «… δύο τρεις ώρες να κοιμηθώ, εσύ κράτα αυτήν την πορεία. Εντάξει;» «Εντάξει.» «Για οτιδήποτε συμβεί…» λέω «… ξύπνα με.» Σε κάποια στιγμή, ο διάολος με ξύπνησε, όχι ο θεός, ο διάολος με ξύπνησε, ξυπνάω και βλέπω ξαστεριά και τα λοιπά και όπως κάνω έτσι την καρέκλα για να δω μπροστά στην γέφυρα είδα μια μαυρίλα μπροστά. «Ρε σημαιοφόρε…» του λέω από τον ύπνο τώρα «… τι είναι αυτό;» Μου λέει «Τίποτα. Τα σύννεφα από το φεγγάρι και…» «Α καλά.» του λέω και ξαναπέφτω στην καρέκλα αλλά όπως έπεσα και έκανα τα μάτια μου έτσι, κοιτάω και είχε ξαστεριά το φεγγάρι δεν είχε σύννεφα. Και πετάχτηκα «Ρε μαλάκα όλο αριστερά…» πηγαίναμε να πέσουμε απάνω στην στεριά. Και ο διάολος με ξύπνησε γιατί εάν είχαμε πέσει πάνω στην στεριά δεν θα γινότανε τίποτα απ’ ότι έγινε εν συνεχεία.
-. Τι έγινε στη συνέχεια;
Τ. Λοιπόν φτάνουμε το πρωί στις… Α εν τω μεταξύ το βράδυ φωνάζω εγώ το πλήρωμα και λέω «Κοιτάξτε να δείτε…» επειδή τότε αν θυμάσαι κρατάγαμε κι αυτά τα βιβλία, ένας αξιωματικός στο καράβι που κράταγε τα βιβλία για όσους ήτανε κομμουνιστές, αντικομουνιστές και τέτοια ας πούμε. Είχαμε και εμείς ένα τέτοιο βιβλίο ας πούμε με τους Μακαριακούς. Φωνάζω όλο το πλήρωμα, όχι αυτούς, όλο το πλήρωμα και λέω «Παιδιά κοιτάξτε να δείτε, επειδή ξέρω…» αυτό έγινε πριν φύγουμε «… επειδή ξέρω ότι ορισμένοι από εσάς είναι έτσι και έτσι…» και τα λοιπά «… όποιος θέλει μπορεί να βγει από το καράβι. Δεν πρόκειται να τον πειράξει κανένας, ούτε πρόκειται να του πει κανένας τίποτα.» «Ζήτω ο κυβερνήτης…» ζήτω το αυτό, όλοι μαζί. Φτάνουμε στην Αμμόχωστο. Ορισμένα γεγονότα που γίνανε τα έμαθα εκ των υστέρων. Όταν εμείς πλησιάζαμε στην Αμμόχωστο…
-. Γυρίζοντας από την Πάφο την πρώτη ημέρα;
Τ. Όχι, όχι. Όταν πλησιάζαμε προς την Πάφο φεύγοντας από την Αμμόχωστο, έμαθα εκ των υστέρων ότι θέλουνε να φυγαδεύσουνε τον Μακάριο με καΐκι. Και την ώρα που είχανε κατεβεί κάτω και ετοιμαζόντουσαν α φύγουνε φάνηκε από μακριά ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Τα μπρος πίσω γυρίσανε. Φτάνω στην Πάφο. Παίρνω τηλέφωνο τον διοικητή και του λέω «Έφτασα στην Πάφο.» «Ωραία.» μου λέει «Θα πας από την πίσω μεριά υπάρχει ένας ραδιοφωνικός σταθμός από τον οποίο μιλάει ο Μακάριος. Θα πας και θα τον βομβαρδίσεις.» «Μάλιστα κύριε διοικητά.» Πάμε πίσω. Πίσω όμως τι γινότανε; Όταν πήγα από την πίσω μεριά, εγώ ήτανε μία παραλία άμμος, δεν μπορούσες να πλησιάσεις λόγω της ρηχότητας των νερών, έπρεπε να είσαι δύο μίλια μακριά από τα σπίτια ας πούμε και ρωτάω κάποιον εκεί «Ποιος είναι ο ραδιοφωνικός σταθμός, γιατί δεν βλέπω;» Μου λέει «Εκείνο το σπίτι που βλέπετε.» Ήταν ένα σπίτι ανάμεσα στα άλλα σπίτια. Τον παίρνω τηλέφωνο και του λέω «Κύριε διοικητά αυτό που ζητάτε, είναι αδύνατον. Εγώ δεν έχω ούτε κατευθυντήρα ούτε τίποτα πυραύλους να ρίξω. Εγώ άμα ρίξω με ελεύθερη σκόπευση…» του λέω «… θα σκοτωθεί κανένας Εγγλέζος και θα με πάνε φυλακή» του λέω. «Εγώ δεν βομβαρδίζω» «Όχι Σταύρο, ρίξε.» «Μωρέ δεν βομβαρδίζω…» του λέω «… ότι και να λέτε.» Δεν έπεσε σφαίρα σε πληροφορώ εκεί. Σφαίρα δεν έπεσε. Ούτε μία σφαίρα. «Εγώ…» του λέω «… φεύγω και γυρίζω πίσω.» Και πράγματι ας πούμε τι να κάνει και αυτός «Εντάξει…» μου λέει «… γύρισε πίσω στην Πάφο.» Γυρίζω στην Πάφο. Αυτοί από την Πάφο είχανε κατέβει κάτω και είχανε καταλάβει τον σταθμό. Όταν εμείς λοιπόν φτάσαμε απ’ έξω μου λέει, «Θα πας στην Πάφο, και επειδή έχει καταληφθεί ο σταθμός θα βομβαρδίσεις και θα καταστρέψεις…» είχε ένα ραντάρ αυτοκινούμενο «… θα καταστρέψεις…» μου λέει «… το ραντάρ για να μην πέσει στα χέρια τους. Εντάξει;» «Εντάξει. Στρατιωτικός στόχος…» του λέω «… θα πάω να του ρίξω.» Και πράγματι ας πούμε γυρίζω, είχα φτάσει θυμάμαι στο λιμάνι κοντά να πούμε και του λέω του Γιαννάκη «Το βλέπεις;» ήτανε σε μία απόσταση ενάμισι χιλιόμετρο. Του λέω «Βάρα το αυτό να καταστρέψουμε το ραντάρ.» Τι έγινε όμως; Εκ των υστέρων και αυτά. Ορισμένα βλήματα, γιατί όταν βαράς με το Έρλικον και με σκόπευση ας πούμε με το μάτι, ορισμένα βλήματα χτυπήσανε στο χώμα και πήρανε τροχιά προς την Πάφο. Δηλαδή εκεί που χτύπαγα εγώ, η Πάφος απείχε τρία χιλιόμετρα. Δηλαδή να σου κάνω το σχεδιάγραμμα. Εδώ ήτανε το λιμάνι με τον σταθμό και εδώ πάνω ήτανε ο Πάφος.
-. Στα υψώματα πίσω. Το καταλαβαίνω.
Τ. Και ορισμένα βλήματα αποστρακιστήκανε και πήγανε προς την μεριά, υποτίθεται, της Πάφου. Και ο βομβαρδισμός του ραντάρ έγινε βομβαρδισμός της Πάφου. Εν πάση περιπτώσει δεν έγινε καταστροφή του ραντάρ, δεν έγινε τίποτα ας πούμε…
-. Θύματα υπήρξανε μετά; Έμαθες;
Τ. Όχι. Όχι. Τα είχανε εγκαταλείψει όλα. Τα είχανε καταστρέψει και τα είχανε εγκαταλείψει. Δεν τους χρειαζότανε η βάση. Είχε ξεκινήσει στρατός να καταλάβει πια την Πάφο, πεζικό. Μου λέει ο…, του λέω… Αγκυροβολήσαμε εκεί απ’ έξω, έπιασε και η νύχτα και τα λοιπά, είχαμε αφήσει τα στρατεύματα και φώτιζαν. Την άλλη μέρα το πρωί, για να μην στα πολυλογώ, κατελήφθη η Πάφος. Και μου λέει «Μπες μέσα στο λιμάνι και δέσε δίπλα στον μόλο.» Ένα άλλο περιστατικό το οποίο και αυτό ήτανε, ας πούμε ανάγεται στην τύχη. Την ώρα που έμπαινα εγώ στο λιμάνι, που όπως σου είπα είχε δίαυλο, έμπαινα μέσα στο λιμάνι κανονικά, το πλήρωμα σε συναγερμό μετά, γιατί δεν ήξερα τι θα συναντήσω. Ήτανε λοιπόν στον μόλο παρατεταγμένοι στρατιώτες με έναν επικεφαλής, αμίλητοι. Και δεν ρωτώ κανέναν, είναι άσχετοι. Κι εγώ να μην ξέρω τι είναι αυτοί. Μου λέει «Αλήθεια…» ο Παπαγιάννης «… έχει καταληφθεί η Πάφος; Είναι Μακαριακοί; Είναι δεξιοί; Τι διάολο είναι ας πούμε.» Αυτός να μην λέει κουβέντα. Ούτε καλωσορίσατε, ούτε τίποτα ας πούμε. Το καράβι έμπαινε. Λέω στον ύπαρχο «Τα πυροβόλα οπλισμένα και γυρισμένα όλα στον μόλο.» του λέω «Με το παραμικρό, αν δεις και κάνω έτσι, γαζώστε όλους όσους θα υπάρχουνε στον μόλο.» Προκειμένου να μας φαν εμάς θα τους φάμε εμείς. Εν πάση περιπτώσει για να μην στα πολυλογώ πέφτουμε δίπλα, έρχεται ένας ήτανε ένας λοχαγός του στρατού του ελληνικού. «Καλημέρα σας κύριε κυβερνήτα.» «Ρε παιδάκι μου…» του λέω «… καλά για όνομα του θεού, βλέπεις το καράβι και πλησιάζει, βλέπεις τα πυροβόλα στραμμένα εναντίον σας, δεν λες μια κουβέντα, να πεις ‘Εγώ είμαι λοχαγός τάδε’ ας πούμε…» λέω «… εάν κάνατε την παραμικρή κίνηση ύποπτη θα σας είχα γαζώσει όλους στον μόλο. Θα πηγαίνατε σαν το σκυλί στ’ αμπέλι.» Εν πάση περιπτώσει κάτσαμε δίπλα…
-. Αυτοί ήτανε αντιμακαριακοί.
Τ. Ήτανε…, πια είχε καταληφθεί η Πάφος από τον στρατό.
-. Ο Μακάριος έχει φύγει;
Τ. Ο Μακάριος… Εγώ είμαι αγκυροβολημένος και ο Μακάριος, δηλαδή εμένα όντως θα με είχε γράψει η ιστορία γιατί πέρναγε και από πάνω με το ελικόπτερο των Ηνωμένων Εθνών και μου λέει ο ύπαρχος, μου λέει «Ένα ελικόπτερο από πάνω μας.» Πέρασε δηλαδή στα εκατό μέτρα από πάνω μας. Το κοιτάω εγώ και βλέπω US «Μαλάκα…» του λέω «… των Ηνωμένων Εθνών είναι.» Εκεί μέσα ήτανε ο Μακάριος και έφυγε. Βγήκαμε εκεί έξω στην Πάφο εν πάση περιπτώσει, πήγα απάνω στην 5η ανωτέρα, είδα τον διοικητή… Γιατί εκεί στην Πάφο εγώ είχα μια ιστορία πριν από τον πραξικόπημα, αξίζει τον κόπο να σου πω επειδή με ρώτησες πριν, ποια είναι τα αισθήματα μου για τον Μακάριο. Ο Μακάριος δεν ξέρω τι έκανε για την πατρίδα του, κακό μάλλον έκανε, δεν έκανε καλό, αλλά εναντίον των Ελλήνων ήτανε λάθος. Μας στέλνανε σημειώματα κάτω απ’ τις πόρτες πολύ πριν από το πραξικόπημα, ‘Κωθώνια, γουρούνια Έλληνες’, αυτά όλα τα ‘χω φυλαγμένα, αναφορές, τα πάντα. Όταν βέβαια στην Κέρκυρα… Δεν θέλω να τα έχω εδώ. Ήτανε λάθος εναντίον των Ελλήνων. Το δε Σώμα αυτό το εφεδρικό μας άλλαζε την Παναγία. Δηλαδή να σου δώσω ένα παράδειγμα. Έφευγα εγώ, είχα κάτι …στην Λευκωσία, και το βράδυ…, το μεσημέρι μάλλον ξεκίναγα πήγαινα απάνω εκεί τις συναντούσαμε με φίλους και το βράδυ παγαίναμε…
-. Σταύρο επειδή το αναφέρεις για τρίτη, τέταρτη φορά με τις γκόμενες, το μπαρ και τα λοιπά και το καμπαρέ. Δεν ήσουνα παιδάκι της εκκλησίας…
Τ. Όχι βέβαια.
-. Τι ήσουνα λοιπόν; Στην υπηρεσία σου είσαι τυπικός, σκληρός με το καράβι, υπηρεσιακός, προστατεύεις το πλοίο σου και το πλήρωμα σου, ανεξάρτητα αν ήτανε Μακαριακοί ή αντιμακαριακοί. Αλλά η ζωή σου η ιδιωτική έξω είναι πολύ ελεύθερη και άνετη…
Τ. Είκοσι οκτώ – τριάντα χρονών. Γιατί εκεί στην Κύπρο ευκολότερα έβρισκες καμιά γκόμενα γιατί συνήθως εκεί κατεβαίνανε Έλληνιδες καμπαρετζούδες. Δεν μιλάμε τώρα για οίκους ανοχής και τέτοια, σε μπαρ ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει αλλού θέλω να καταλήξω. Ξεκίναγα λοιπόν το μεσημέρι να πάω στη Λευκωσία με το αυτοκίνητο στη μέση του δρόμου, επειδή ο δρόμος ήτανε ευθεία, με σταματάγανε. «Τι γίνεται παιδιά; Τι είστε;» «Εφεδρικό.» «Μάλιστα. Τι θέλετε;» «Να κάνουμε έρευνα στο αυτοκίνητο.» Λέω «Παιδιά κοιτάξτε είμαι ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’…» «Δεν έχει σημασία που είστε ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’…» «Είμαι αξιωματικός και δικαίωμα να μου κάνει έλεγχο έχει μόνο η ΕΣΑ. Η ΕΣΑ της Κύπρου.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε και άσε την… Έβγα έξω ρε μαλάκα.» με τα πιστόλια προτεταμένα. Έβγαινες έξω και σου κάνανε το αυτοκίνητο φύλλο και φτερό. Δεν έβρισκαν τίποτα. «Καλά φύγε.» Κανένα χιλιόμετρο παραπάνω «Τι γίνεται ρε παιδιά;» «Εφεδρικό. Έβγα έξω για να…» «Ρε παιδιά τώρα πριν κανένα χιλιόμετρο μου κάνανε έρευνα ας πούμε.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε…» Αυτή η δουλειά γινότανε. Μία δύο φορές… σταμάτησα, δεν ξαναπήγα στη Λευκωσία. Και στην Πάφο, δέκα μέρες πριν από το πραξικόπημα, που σου είπα ότι είχα πάει να κάνω την περιπολία γύρω από το νησί, σταματήσαμε στην Πάφο. Έρχεται ο διοικητής της βάσης, ένας σημαιοφόρος, μου λέει «Έχω κάτι καινούργιες γκόμενες…» μου λέει «…σ’ ένα καμπαρέ απάνω…» είχε ένα καμπαρέ εκεί «… Θέλετε να πάμε;» Του λέω «Να πάμε, εντάξει.» Και παίρνουμε το αυτοκίνητο του σημαιοφόρου, όχι μάλλον του Γιαννάκη αυτού του υπαξιωματικού, ο Γιαννάκης, ο διοικητής του σταθμού, εγώ, ο ύπαρχος μου και ένας σημαιοφόρος που ήτανε στο καράβι, πέντε άτομα. Με το που φτάνουμε απάνω στην Πάφο και σταματάμε έξω από το κέντρο, πέφτει δίπλα ένα αυτοκίνητο και πετάγονται τέσσερις πέντε ένοπλοι με αυτόματα και έρχονται εκεί πέρα… Εν τω μεταξύ οι σημαιοφόροι οι δικοί μου ήτανε παιδάκια, 20 χρονών και έβραζε το αίμα τους. Πάντα είμαστε οπλισμένοι. «Βγείτε έξω κωλόπαιδα.» «Τι είσαστε εσείς…» «Βγείτε έξω…» ξέρω ‘γω. Οι σημαιοφόροι πήγανε να τραβήξουν, τους λέω «Τι κάνετε ρε μαλάκες; Καθίστε έτσι όπως καθόσασταν. Ευκαιρία ψάχνουν αυτοί να μας καθαρίσουνε. Τι συμβαίνει ρε παιδιά;» «Να τσακιστείτε να γυρίσετε πίσω. Δεν είναι για σας εδώ, ούτε στην Πάφο. Γυρίστε πίσω .» Εν πάση περιπτώσει γυρίζουμε πίσω. Φοράω εγώ τη στολή και ανεβαίνω απάνω και πάω στον διοικητή της αστυνομίας, του λέω «Κύριε διοικητά συνέβη αυτό και αυτό πριν από μισή ώρα.» Μου λέει «Είσαστε σίγουροι;» λέει «Σας τραβήξανε πιστόλια;» «Καλά…» του λέω «ψέματα σας λέω; Τώρα πριν από μισή ώρα συνέβη αυτό το γεγονός ας πούμε.» «Δεν σας πιστεύω…» Καλά, κατάλαβες δηλαδή; Σηκώθηκα κι έφυγα. Όταν έγινε μετά η κατάληψη της Πάφου και πήγα απάνω να δω τον διοικητή της 5ης ανωτέρας, τους είδα σε ένα γραφείο με τον διοικητή της αστυνομίας…, θεός σχωρέστον, αυτός πρέπει να έχει πεθάνει γιατί τότε αυτός ήτανε στην ηλικία τη δικιά μου. Μπαίνω μέσα στο γραφείο και με το που είδε…, του είχανε ξηλώσει τα γαλόνια, σηκώθηκε απάνω και λέει «Κύριε κυβερνήτα…» «Τι να σας πω ρε…» του λέω «… εάν ήσουνα σε μικρότερη ηλικία θα σας είχα κάνει τόπι στο ξύλο. Δηλαδή…» του λέω «… δεν με πίστεψες που ήρθα και σου είπα…» «Το ξέρω…» μου λέει «… αλλά τι να κάνω εκεί…»
-. Σταύρο θέλεις να πεις ότι ο ρόλος του εφεδρικού του Μακαρίου, των οπαδών των ενόπλων του Μακαρίου, της οργάνωσης αυτής δηλαδή, ήταν τελείως ανθελληνικός; Εναντίον σας, εναντίον των αξιωματικών και των υπαξιωματικών των Ελλήνων που ήτανε στην Κύπρο; Και πως το εξηγείς αυτό όμως; Γιατί ήτανε εναντίον;
Τ. Γιατί από μια μεριά ο Μακάριος δεν μπορούσε να λειτουργήσει σώμα ένοπλο. Από τι να το δημιουργήσει; Από τους (…). Αξιωματικοί και του Στρατού και του Ναυτικού είχανε δώσει δείγματα μίσους και έχθρας εναντίον του Μακαρίου. Παπαγιάννης, Γεωργίτσης, άλλοι πολλοί μυημένοι που ήτανε. Η αντίδραση λοιπόν του Μακαρίου ήταν αυτή. Να βρει δέκα …. του εφεδρικού, δεν πληρώνανε τίποτα όπου και να πηγαίνανε, ήτανε σαν τους… πώς ήτανε στον εμφύλιο οι ταγματασφαλίτες; Ακριβώς το ίδιο. Ταγματασφαλίτες. Όπου πηγαίνανε δεν πληρώνανε τίποτα, εφεδρικό λέγανε και ότι γουστάρανε κάνανε, όποιον θέλανε σταματάγανε…
-. Ενώ η ΕΟΚΑ Β;
Τ. Η ΕΟΚΑ Β δεν είχε δράση. Η δράση της ΕΟΚΑ Β ήτανε υπόγεια, αν υπήρχε. Δεν ήτανε νόμιμη η ΕΟΚΑ Β επί Μακαρίου.
-. Τον Καρούσο τον είχες ακούσει εκείνη την περίοδο; Μετά από το θάνατο του Διγενή;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις για τον Καρούσο;
Τ. Όταν έφυγε ο Καρούσος…, αυτό δεν το έχω πει σε κανέναν, σου το λέω εσένα για πρώτη φορά. Είμαι στην λέσχη και παίζω χαρτιά – αλλά μην με ρωτήσεις, εγώ δεν είχα σχέσεις ας πούμε και τα λοιπά – Δεν ξέρω τι είχανε μάθει για μένα, τι είχανε τιμήσει από τα προσόντα μου, αυτά δεν τα ξέρω. Παίζω χαρτιά και είναι ένας δίπλα μου και κάνει έτσι να δει τα χαρτιά μου. Εγώ προσπαθούσα να του τα κλείσω ας πούμε. Μου σκουντάει το πόδι…, εν πάση περιπτώσει βλέπει να χαρτιά μου και μου ρίχνει το φίλο που ήθελα για να γίνω. Δεν ξέρω εάν ξέρεις από κουμκάν. Εν πάση περιπτώσει έγινα και πήρα την παρτίδα. Τι διάολο ας πούμε τώρα λέω και… Εν τω μεταξύ δεν μου φαινότανε και σόι, μου φαινότανε περίεργος τύπος ας πούμε. Όταν μετά τελειώσαμε και του λέω «Με συγχωρείς ρε άνθρωπε, γιατί μου έριξες το χαρτί και έγινα και πήρα την παρτίδα;» και τα λοιπά και τα λοιπά. «Θα σου εξηγήσω…» μου λέει «… θέλεις να πάμε στο σπίτι να φάμε;» Ω ρε, λέω ‘Πέσαμε σε περίπτωση βρώμικη.’ Του λέω τέλος πάντων «Πάμε σπίτι.» Πάμε στο σπίτι του, ήτανε η γυναίκα του, η κόρη του και καθόμαστε στο σαλόνι, ήτανε και κανά δύο άτομα, μου τα σύστησε. Αυτός τελικά ήτανε ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β.
-. Αυτά πριν από το πραξικόπημα.
Τ. Πριν. Ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β. Μετά το πραξικόπημα, όταν σου είπα λίγο πριν φύγω που ήμουνα απάνω στο βουνό στη σκηνή, ήρθανε ορισμένοι και με πιάσανε. Γιατί για δύο τρεις μέρες πριν φύγω έμενα σε ένα ξενοδοχείο. Και ήρθανε άνθρωποι τους οποίους τους ήξερα εξ’ όψεως, δηλαδή είχαμε γνωριστεί ‘Ο κύριος τάδε, ο κύριος τάδε’. Και μου πρότειναν να μείνω στην Κύπρο, να μην γυρίζω στην Ελλάδα. Να με περιθάλψουνε, να κάνουμε αντάρτικο ξέρω ‘γω στα βουνά και τα λοιπά. Εγώ βέβαια δεν ήξερα τι…
-. Αυτοί τι ήτανε;
Τ. Αυτοί ήτανε της ΕΟΚΑ Β. Ένα δε που κάνανε αυτοί, θα μου πεις είναι πράγματα τα οποία δεν με ενδιαφέρουνε αλλά να χέσουμε μες την δημοκρατικότητα μας. Η Αμμόχωστος ήτανε πάρα πολύ πλούσιο μέρος, η Αμμόχωστος ειδικά σαν πόλη πάρα πολύ πλούσια. Είχε μία τράπεζα, χωρίς παράρτημα, μία τράπεζα. Όταν έγινε η πρώτη εισβολή ο κόσμος έφυγε, πήγε κι ανέβηκε στους λόφους γύρω από την Αμμόχωστο. Τα μαγαζιά και όλα αυτά μείνανε έτσι όπως ήτανε. Και μετά από την ανακωχή, στην πρώτη εισβολή μιλάμε, γυρίσανε πίσω. Στη δεύτερη εισβολή έγινε το ίδιο, νομίζοντας ότι θα γυρίσουνε πίσω. Και ήρθανε λοιπόν κάποιοι της ΕΟΚΑ και μου λένε «Καπετάνιε εμείς απόψε θα πάμε ν’ ανοίξουμε την τράπεζα της Κύπρου στην Αμμόχωστο. Διότι ο κόσμος δεν πρόκειται να ξαναγυρίσει, οι Τούρκοι θα την πιάσουνε την Αμμόχωστο. Επειδή σε εκτιμάμε σαν…» ξέρω ‘γω τι διάολο αυτά…. «Δεν πρέπει να είσαι με τα καλά σου τώρα. Αξιωματικός εγώ να πάω ..; Τι είναι αυτά που λέτε;» «Καλά καλά εντάξει.»
-. Πλέον είχε φύγει ο κόσμος από την Αμμόχωστο;
Τ. Είχε αδειάσει, δεν ξαναγύρισε ο κόσμος, έφυγε με την προοπτική, όπως στη πρώτη εισβολή, θα ξαναγύριζε. Αλλά στη δεύτερη εισβολή δεν ξαναγύρισε. … Επίσης ένα βράδυ μου λένε ότι …, τώρα αυτό εντάξει είναι περαστικά για να δεις την φρίκη ας πούμε που υπήρχε κάτω. Μου λένε «Ρε καπετάνιε από γκόμενα πως πας;» Τους λέω «Ρε παιδιά δεν … Που να βρεις γκόμενα τώρα.» Μου λένε «Όταν σχολνάμε θα πάμε εμείς κάπου. Θες να έρθεις;» Του λέω «…να έρθω εντάξει.» Μπαίνουμε σ’ ένα αυτοκίνητο, είδα εγώ το αυτοκίνητο με τούρκικες πινακίδες, «Ρε παιδιά τι έγινε;» λέω «Με τούρκικες πινακίδες;» Μου λένε «Μη σε νοιάζει.» Φτάνουμε σ’ ένα σημείο εκεί κοντά στη Λεμεσό και μπήκαμε σ’ ένα χωριό, εγώ δεν ήξερα από Λεμεσό, δεν είχα…, απλώς το καράβι σταμάταγα ας πούμε και έφευγα. Βγαίνουμε έξω και πάμε σ’ ένα σπίτι, βαράει την πόρτα, μια κλωτσιά στην πόρτα ας πούμε, ανοίγει και βλέπω μία τράβαγε τα μαλλιά της. Και εγώ έμεινα, λέω «Τι γίνεται εδώ πέρα ρε παιδί μου.» …
-. Στην εισβολή λες τώρα;
Τ. Ναι. Μετά την εισβολή. Όταν φτάσανε οι Τούρκοι στην Αμμόχωστο, όλο το άλλο μέρος, Λεμεσός και τα λοιπά, ήτανε εγκαταλελειμμένα από τους Έλληνες. Υπήρχανε χωριά με μόνο γυναικόπαιδα. «Ρε παιδιά για όνομα του Θεού …» λέω «… α στο διάολο. Πάμε να φύγουμε.» Γι’ αυτό μόλις είδε αυτή τράβαγε τα μαλλιά της. Αυτό λοιπόν είναι το ιστορικό του πραξικοπήματος. Αν έχεις τίποτα απορίες;
-. Ο Τσομάκης ήτανε διοικητής του φρουρίου της Κυρήνειας;
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις στην διάρκεια του πραξικοπήματος τι έγινε στο φρούριο της Κυρήνειας;
Τ. Όχι.
-. Το ρόλο του Τσομάκη τότε;
Τ. Ο Τσομάκης ήτανε ενημερωμένος για το πραξικόπημα. Το μόνο που έκανε ήτανε … Εκεί υπήρχε ένα κάστρο παλιό, το κάστρο της Κυρήνειας που ήτανε Ναυτική βάση. Αυτός δεν έκανε ούτε συλλήψεις ούτε τίποτα. Απλώς ήτανε μέσα στο κάστρο εν συναγερμώ και … Δεν νομίζω ότι βγήκε έξω από το κάστρο. Τις συλλήψεις αυτές τις έκανε ο στρατός.
-. Και έβαζε στο κάστρο τους συλληφθέντες;
Τ. Μπράβο. Πιθανόν. Αυτό δεν το γνωρίζω.
-. Αυτά Σταύρο με το πραξικόπημα. Έχουμε όμως ρόλο του Παπαργύρη, του Ντάνου, του Αρμενιάκου, του Παπαγιάννη …
Τ. Ναι. Αυτά εγώ τα έμαθα εκ των υστέρων.
-. Δεν ξέρεις προσωπικά τίποτα;
Τ. Όχι. Αλλά ένα πράγμα το οποίο …, θα σου το πω και αυτό το περιστατικό και τι πιστεύω εγώ γιατί δεν ξέρω τι έγινε αλλά συνέβη. Αυτοί ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης και ορισμένοι άλλοι, όχι ο Ντάνος και ο Αρμενιάκος κι αυτοί, κάνανε ντου στο σπίτι του Αζίνα. Ο Αζίνας ήτανε κομμουνιστής και είχε άμεση επαφή με τη Μόσχα το σπίτι του. Το σπίτι του είχε ολόκληρους πομπούς μέσα απ’ ότι έμαθα. Αυτοί λοιπόν κάνανε ντου στο σπίτι του και εν συνεχεία μετά τους έκανε μήνυση ο Αζίνας ότι του κλέψανε λεφτά και τέτοια. Τι έγινε όμως; Ορισμένα πράγματα που πήρανε από εκεί … Μου στέλνει ο διοικητής όταν γύρισα εγώ από την …, το βράδυ που σου είπα που γύρισα από την Πάφο για να αποβιβάσω τα γυναικόπαιδα στην Αμμόχωστο, έρχεται ένας και μου φέρνει ένα δίκαννο, δίκαννο δεν θυμάμαι τι ήτανε και μια φωτογραφική μηχανή. Και μου λέει «Αυτά τα έδωσε ο διοικητής για …»

Η ΕΙΣΒΟΛΗ
15 έγινε το πραξικόπημα, 15 – 16 – 17 – 18 του μηνός είμαι δεμένος στην Πάφο. Με χαλασμένη τη μια προπέλα. Παίρνω λοιπόν τον Παπαγιάννη και του λέω ότι «Έχω χαλασμένη τη μία προπέλα, δεν μπορώ πια να κάτσω εδώ, βαρέθηκα και θέλω να γυρίσω στη βάση να κάνω την επισκευή. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και ξεκινάω 19 του μηνός βράδυ να γυρίσω στην Αμμόχωστο. Φτάνω στην Αμμόχωστο … Όχι 19 … Ναι 19 πρωί έφυγα και φτάνω στην Αμμόχωστο στης 19 το βράδυ στις 24.00 – 01.00 η ώρα. Επειδή το καράβι δεν χώραγε μέσα να μπει στην προβλήτα, δεν χώραγε στον μόλο, (…). Ήμαστε σαν ξενύχτης και τα λοιπά, φωνάζω τον ύπαρχο … Δεν είδα κανέναν έξω από το στρατόπεδο. Κανένας. Απλώς με είδανε που ήρθα ας πούμε, φέρνανε με βάρκα ορισμένα τρόφιμα και τα λοιπά και φωνάζω τον ύπαρχο και του λέω «Ύπαρχε θα με ξυπνήσεις μόνο εάν γίνει πόλεμος.» Άκου να δεις πλάκα. «Μόνο εάν γίνει πόλεμος. Μη με ξυπνήσεις για άλλο λόγο.» Και κατεβαίνω κάτω στην καμπίνα να κοιμηθώ. Κατά τις 05.00 η ώρα το πρωί … Εν τω μεταξύ είχαμε αφήσει ανοιχτή την ακρόαση στην απροειδοποίητη εκπομπή επειδή μίλαγα με τον Παπαγιάννη. Κατά τις 05.00 η ώρα το πρωί κατεβαίνει κάτω ο καμαρότος και με σκουντάει ας πούμε «Κυβερνήτα ξυπνήστε.» «Τι έγινε ρε;» «Πόλεμος.» μου λέει. «Ας το διάολο …» του λέω «… φύγε από εδώ.» Εν τω μεταξύ με το που ανοίγω τα μάτια μου ακούω, ακούω από πάνω από τη γέφυρα επειδή το καράβι μη νομίζεις ότι ήτανε μεγάλο – η καμπίνα μου ήτανε κάτω από τη γέφυρα – ακούω στην απροειδοποίητη εκπομπή τη φωνή του συχωρεμένου του Τσομάκη «Βαλόμεθα. Βαλόμεθα …» και μετά ένα κχχχ. Αμάν, λέω, αλήθεια λέει. Πετάγομαι επάνω ανεβαίνω στη γέφυρα. Ευτυχώς ο ύπαρχος, καλή του ώρα ένα πολύ καλό παιδί αυτός ο σημαιοφόρος, είχε κάνει βίρα τις άγκυρες και είχε βαρέσει συναγερμό. Ανεβαίνω εγώ απάνω, ήμουνα μ’ ένα σορτς κι ένα κίτρινο μπλουζάκι. Ανεβαίνω στη γέφυρα «Τι έγινε ύπαρχε;» ανοίγουμε το ράδιο ‘Τούρκοι βομβαρδίζουν την Κύπρο ’ και τα λοιπά. Η καρδιά στις πατούσες. (…) είχαμε πάρει την άγκυρα και τα λοιπά. Σε κάποια στιγμή, επειδή είπανε λάθος και γι’ αυτό, εγώ έριξα τρία αεροπλάνα, δεν έριξα ένα. Σε κάποια στιγμή, για να δεις και την φρίκη ας πούμε, σε κάποια στιγμή όπως … Γιατί εγώ έκανα πια βόλτες και γύρισα από την βάση. Σε κάποια στιγμή βγαίνει από το βουνό απέναντι ένα …, αυτό πρέπει να ήτανε μάλλον φωτογραφικό, ένα F104. Είχε μεν πυροβόλα, αλλά οι Τούρκοι ήτανε πιο …, από εμάς ήτανε πιο …, είχανε κατουρηθεί απάνω τους. Και όπως ο φουκαράς βγήκε από το βουνό με βρήκε μπροστά. Και εγώ τον είδα ξαφνικά αλλά εν συνεχεία αυτός προσπάθησε να με αποφύγει και όπως γύρισε έτσι, μου έδειξε όλη του την κοιλιά. Και τον βαράμε και πέφτει κάτω.
-. Με τα Έρλικον.
Τ. Με τα Έρλικον. Είχαμε και ένα Μπόφορς πίσω, ναι είχαμε και ένα Μπόφορς πίσω.
-. Μετά το πρώτο αεροπλάνο που ρίξατε με τον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’;
Τ. Το πρώτο. Και έπεσε λίγο πιο έξω από τη βάση. Του λέω του ύπαρχου «Κατέβασε βάρκα να βγούμε έξω να πάμε να δούμε τι έγινε.» Κατεβαίνουμε με την βάρκα, βγαίνουμε έξω και πάμε εκεί που είχε πέσει το αεροπλάνο – τώρα σου λέω συνοπτικά ας πούμε – ο πιλότος είχε καεί αλλά, όλο του το σώμα ήτανε καμένο κολλημένο (…) στο γόνατο. Το πόδι του το ένα ήτανε ατόφιο με την μπότα και όλο το υπόλοιπο σώμα του ήτανε μια μπάλα καμένη. Του λέω του ύπαρχου «Πάρ’ το να το πάμε στο καράβι.» Το πήραμε στο καράβι και ήθελα να το αναρτήσω στον ιστό.
-. Το πτώμα;
Τ. Το πόδι του Τούρκου με το σώμα ας πούμε, με μια λύσσα …. Εν πάση περιπτώσει μεσ’ το καράβι – εκεί βέβαια βγήκα αληθινός. Γιατί με το που αρχίσαμε και βαράγαμε με τα Μπόφορς ανοίγανε σαν μαρούλια. Διότι τα βλήματα αντί να είναι τόσα είχανε γίνει τόσα από την υγρασία και παθαίνανε συνέχεια εμπλοκές. Και στην εμπλοκή σε περίοδο ειρήνης υπάρχει όριο ασφαλείας όπου περίμενες μισή ώρα και αν δεν εκραγεί το βλήμα τραβάς το …, ξέρω πως διάολο το λένε αυτό και βγάζεις το βλήμα και το πετάς στη θάλασσα. Εκεί όμως εμείς δεν είχαμε τη δυνατότητα να περιμένουμε μισή ώρα και όπως μπλοκάριζε το βλήμα, ο Γιαννάκης καλή του ώρα, τράβαγε την αυτή έπαιρνε την αυτή και το πέταγε στη θάλασσα. Με μεγάλο ρίσκο να γίνει έκρηξη εκείνη τη στιγμή και να σκοτωθούν όλοι όσοι ήτανε εκεί πέρα. Και τα Έρλικον το ίδιο ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει, τορπιλάκατοι βέβαια δεν βγήκε καμία, έτσι;
-. Ποιες δηλαδή δεν βγήκανε;
Τ. Όλοι. Καμία δεν βγήκε.
-. Ποιες;
Τ. Του Τσαταλού, του Κανδαλέπα, ποιος άλλος ήτανε;
-. Ο Δούκας;
Τ. Ο Δούκας δεν ήτανε. Είχε φύγει ο Παπαδάκης, είχε φύγει ο Παπαδάκης … Όχι ο Παπαδάκης ήτανε στη διοίκηση ακόμα, ο Δούκας ήτανε υποπλοίαρχος, ναι ήτανε σε τορπιλάκατο και αυτός. Το μεσημέρι, εκείνο το μεσημεράκι εμφανίζονται άλλα αεροπλάνα από εκεί. Ερχόντουσαν δύο από εδώ και τρία από εκεί, δύο από εδώ τρία από εκεί. Σε κάποια άλλη στιγμή – γιατί αυτό ήτανε αλήθεια που λέγανε για τους Εγγλέζους πιλότους – έρχονταν ένα από την πλώρη, εν τω μεταξύ εγώ να είμαι με το κίτρινο το μπλουζάκι στη γέφυρα και να τρώω μακαρόνια, είχα κάπως συνέλθει ας πούμε. Είχα έναν, καλή του ώρα, λοστρόμο ο οποίος το ’65 ήτανε κάτω στην Κύπρο στα επεισόδια με τους Τούρκους. Ήτανε στο καράβι που βούλιαξε με τον Μητσάτσο που του ‘κοψαν το χέρι. Ήτανε μέσα. Και όπως ήμουνα στην γέφυρα κάνω έτσι και τον βλέπω με ένα όπλο και έτρεμε, πήγαινε έτσι, λέω «Τι συμβαίνει;» ας πούμε. Μου λέει «Κύριε κυβερνήτα δεν ξέρω. Περάστε με από ναυτοδικείο και τα λοιπά. Δεν μπορώ …» μου λέει «… τα έχω χάσει.» Του λέω «Πήγαινε κάτω τουλάχιστον να μην σε βλέπει το πλήρωμα ας πούμε.»
-. Το καράβι πού ήτανε Σταύρο;
Τ. Έξω έκανε βόλτες μεταξύ Αμμοχώστου και ενός ακρωτηρίου εκεί, δεν θυμάμαι. Πέρασε από τη βάση και έκανε βόλτες και συνέχεια δεχόμαστε επιθέσεις.
-. Και απαντούσατε;
Τ. Και απαντούσαμε. Χτυπάμε ένα και έπεσε στο βουνό απέναντι. Εν πάση περιπτώσει έπεσαν τρία αεροπλάνα. Αυτό είναι καταγεγραμμένο, το ξέρουνε. Εγώ δε και το καράβι και το πλήρωμα, εγώ δε προτάθηκα για ανδρεία από τον Παπαγιάννη. Το οποίο βέβαια δεν μου επεδόθη ποτέ. Ποτέ δεν μου επεδόθη. Σε κάποια στιγμή λοιπόν επειδή ανοίγανε οι κάνες και τα λοιπά στέλνω έξω ένα σήμα «Σας παρακαλώ στείλτε μου με μια βάρκα πυρομαχικά και λίγο φαΐ να φάει το πλήρωμα και κανένα τσιγάρο να καπνίσουμε.» Δεν μπορούσανε να βγούνε με βάρκα, λέω «Εντάξει θα προσπαθήσω να ρίξω το καράβι δίπλα στο μόλο και ας το καθίσω.» Πράγματι γύρω στις τέσσερις η ώρα το απόγευμα πήγα και το έριξα στο μόλο δίπλα κάθισε με την πλώρη, άμμο είχε κάτω ας πούμε, κάθισε με την πλώρη και το δέσαμε. Του βάλαμε δίχτυα από πάνω ας πούμε, βγαίνουμε έξω το πλήρωμα … Βέβαια με τα πυροβόλα το ίδιο γινότανε ακριβώς ότι έγινε και στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’, ανοίγανε σαν μαρούλια. Βγαίνω έξω, είχε πέσει και το σκοτάδι ας πούμε, δεν ερχόντουσαν πια αεροπλάνα. Βρίσκω τον Γουλέα συζητήσαμε ότι συζητήσαμε εκεί. Την άλλη μέρα το πρωί ξαναρχίζει το ίδιο βιολί. Εγώ πια στο καράβι αλλά αραγμένο με δίχτυα απάνω και τα λοιπά. Σε κάποια στιγμή λέω «Ρε συ Σταύρο που είναι ο διοικητής;» Ντροπή …, τέλος πάντων «Που είναι ο διοικητής; Ο Παπαδάκης που είναι ας πούμε;» Είχαν εξαφανιστεί όλοι, ήτανε όλοι κλεισμένοι στα δωμάτια τους. Οι μόνοι που κυκλοφορούσαμε μέσα στο στρατόπεδο ήταν εγώ και ο Γουλέας. Δεν ξέρω εάν δεν σου τα είπε αυτά επειδή ντρεπότανε, δεν ξέρω, για συναδέρφους. Ο Παπαδάκης ήτανε στο γραφείο του και ήθελαν να μπούνε οι Κύπριοι μέσα να τον βγάλουνε με το ζόρι έξω και δεν τους αφήσαμε εμείς. Εν πάση περιπτώσει.
-. Θες να πεις Σταύρο ότι είχε φοβηθεί; Ότι είχε δειλιάσει ο Παπαδάκης;
Τ. Όλοι. Και ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός. Όλοι. Και εμείς δεν δεχόμασταν επιθέσεις. Δεν έγινε ποτέ επίθεση στη βάση. Τελειώνει η πρώτη εισβολή, γίνεται η εκεχειρία.
-. Οι άλλοι αξιωματικοί, οι Έλληνες που ήτανε στην Κύπρο εκτός από αυτούς που ανέφερες ότι δειλιάσανε στην πρώτη εισβολή των Τούρκων, τι κάνανε; Ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης, ο (…);
Τ. Δεν ξέρω. Αυτοί ήτανε στη Λευκωσία. Στην πρώτη εισβολή …, εγώ κάθισα στο στρατόπεδο μια μέρα από τις τρεις μέρες της εισβολής. Μία μιάμιση μέρα γιατί τις άλλες μέρες ήμουνα καραβότσαρκα έξω από το στρατόπεδο. Τελειώνει η πρώτη εισβολή και γίνεται η εκεχειρία. Καθόμαστε κάθε βράδυ με τον Σταύρο, φεύγει ο Παπαδάκης και πάει ναυτικός διοικητής Κύπρου και αναλαμβάνει διοικητής της βάσεως ο Δούκας.
-. Έχει γίνει η μεταπολίτευση τώρα;
Τ. Έχει γίνει η μεταπολίτευση. Βέβαια στην … μετά την μεταπολίτευση κατέβηκα, δεν κατέβηκα στην πρώτη εισβολή.
-. Στην Κύπρο έχουμε πρόεδρο τον Κληρίδη.
Τ. Τον Κληρίδη. Γίνονται οι συνομιλίες και τα λοιπά, εμείς κάθε βράδυ με τον Σταύρο καθόμαστε στην πύλη του στρατοπέδου. Και επειδή σε μια απόσταση πέντε έξη χιλιομέτρων υπήρχε ένας τούρκικος θύλακας – η Γαληνοπόρνη – η οποία ήτανε φορτωμένη με όπλα, με αυτό, με πολύ πράγμα ας πούμε και φοβόμαστε γιατί υπήρχε συσκότιση και τα λοιπά μην έρθουνε κανένα βράδυ και μας φάνε. Γιατί οι Κύπριοι σκοποί στις σκοπιές κοιμόντουσαν κάθε βράδυ. Τους έπαιρνε ο ύπνος. Και με τον Σταύρο κάθε βράδυ την στήναμε εκεί στην πύλη, αραχτοί όλο το βράδυ και κοιμόμασταν κανά δύο ώρες το πρωί μόλις ξημέρωνε. Δούκας διοικητής και ο Παπαγιάννης … Δεν ξέρω εάν σου τα είπε αυτά ο Σταύρος, δεν ξέρω εάν ήθελε να καλύψει … Εμένα δεν με ενδιαφέρει. Για μένα αυτοί έπρεπε να ξηλωθούνε από τους πρώτους ας πούμε. Αυτοί δεν κάνανε ούτε για Ναυτοδικείο. Ούτε για Ναυτοδικείο.
-. Όταν λες ‘αυτοί’ ποιους εννοείς Σταύρο;
Τ. Τον Κανδαλέπα, τον Τσαταλό, τον Δούκα. Ο Δούκας όχι …, περισσότερο για … Καλά ο Τσαταλός και ο Κανδαλέπας ήτανε χεσμένοι απάνω τους. Ο Δούκας περισσότερο για έλλειψη πώς να σου πω …, ικανοτήτων αρχηγού, διοικητού. Διότι τι έγινε ας πούμε. Το βράδυ που την άλλη μέρα το πρωί έγινε εισβολή ακούγαμε με τον Σταύρο BBC και ακούγαμε ότι αποχώρησε ο Μαύρος από τις συνομιλίες, απεχώρησε και ο άλλος και μάλλον αύριο το πρωί – αυτά που σου λέω εγώ τώρα τρισήμισυ τέσσερις η ώρα το πρωί – μου λέει ο Σταύρος «Αύριο το πρωί περίμενε …» μου λέει «…αεροπλάνα.» Του λέω «Να πάμε να ξυπνήσουμε τον Δούκα, τον διοικητή μας, να χτυπήσουμε συναγερμό για να σηκωθεί το στρατόπεδο ας πούμε να είναι σε συναγερμό.» «Ναι …» μου λέει «… έχεις δίκιο.» Πάμε ξυπνάμε τον Δούκα «Κύριε διοικητά έτσι κι έτσι ακούσαμε.» «Έλα μωρέ μη λέτε μαλακίες. Δεν γίνεται άλλη εισβολή ας πούμε. Μου το είπε ο Παπαδάκης.» «Αφού το ακούσαμε από το ράδιο ότι απεχώρησε ο Μαύρος από τις συνομιλίες και κατά πάσα πιθανότητα αύριο το πρωί θα γίνει εισβολή πάλι, δεύτερη.» «Δεν τρέχει τίποτα …» λέει « Αφήστε με. Φύγετε. Εντάξει. Τίποτα δεν έχει γίνει.» Και λέω εγώ στον Σταύρο «Εγώ πάω να χτυπήσω συναγερμό στο καράβι. Εσύ κάνε ότι νομίζεις με τους βατραχανθρώπους.» Κατεβαίνω κάτω εγώ στο καράβι, ξυπνάω τον ύπαρχο και χτυπάμε συναγερμό. Όλοι στα κανόνια, όλοι στα πυροβόλα. 05.30 η ώρα το πρωί, εν πάση περιπτώσει δεν ξέρω τι ώρα ήτανε – την ώρα που ξημέρωνε ας πούμε – αρχίζουνε το σφυροκόπημα. Εκείνη την ώρα ξύπνησε και ο …, πως τον λένε, ο Δούκας. Εμείς με τον Γουλέα ξέραμε, πιθανόν να το ξέρει και αυτός. Η Αμμόχωστος εδώ, η Λευκωσία εδώ, εδώ ήτανε η Μία Μηλιά – ένα χωριό – από την Μία Μηλιά μέχρι την Αμμόχωστο είναι τελείως πεδιάδα, πεδιάδα τελείως δηλαδή ας μπορούσες να δεις έβλεπες στην ευθεία …, εάν η γη ήτανε επίπεδη θα έβλεπες την Λευκωσία με ένα δρόμο στη μέση ας πούμε και δεξιά και αριστερά επίπεδη. Και ξέραμε ότι εάν σπάσει το μέτωπο της Μιας Μηλιάς οι Τούρκοι δεν είχανε άλλη αντίσταση μέχρι την Αμμόχωστο. Ερχόμενοι όμως έτσι θα μας αποκλείανε εμάς που ήμασταν εδώ. Γινόντουσαν μάχες τώρα στη Μία Μηλιά. Του λέω του Γουλέα «Δεν πάμε να πούμε στον Δούκα να κάνουνε προετοιμασία εγκαταλείψεως της βάσεως;» Μου λέει «Ναι ρε να πάμε.» Του λέω «Κύριε διοικητά γίνεται μάχη στη Μία Μηλιά. Αν σπάσει αυτό το μέτωπο θα ξεχυθούνε οι Τούρκοι και θα αποκλειστούμε εδώ πέρα.» Όχι τίποτα άλλο τους αξιωματικούς και τους αιχμαλώτους δεν τους κρατάγανε, τώρα τα ξέρεις, τους σφάζανε ή θα ήμασταν τώρα στα βάθη της εκκλησίας. «Όχι δεν μου έδωσε τέτοια διαταγή ο Παπαγιάννης.» «Μα πάρτε τον Παπαγιάννη και πέστε στον Παπαγιάννη τον Ανέστη …»
-. Τον Παπαδάκη.
Τ. «… τον Παπαδάκη και πέστε του το και το ας πούμε.» «Όχι δεν τον παίρνω.» «Εντάξει.» Να μην στα πολυλογώ έσπασε το μέτωπο της Μιας Μηλιάς, αρχίσανε και ξεχυνόντουσαν οι Τούρκοι προς τα κάτω αλλά επειδή δεν βρίσκανε αντίσταση περπατάγανε σιγά σιγά. Δηλαδή μπροστά ήτανε τα τανκς και σε μια απόσταση δύο χιλιομέτρων ερχόντουσαν τα πεζικά τμήματα. Και ξαφνικά πετάγεται ο Δούκας και λέει «Εγκατάλειψη βάσεως.» Και έγινε το έλα να δεις. Όταν σου λέω το έλα να δεις … Έχεις δει ατάκτους να τρέχουνε δεξιά και αριστερά με τα αυτοκίνητα ποιος θα την πρωτοκοπανήσει; Και να μην έχει φορτηγά ούτε για το πλήρωμα του σταθμού. Έφευγε ο ένας από εδώ ο άλλος από εκεί, για αξιωματικούς σου μιλάω τώρα, ο ένας από εδώ και ο άλλος από εκεί. Η σημαία έμεινε αναπεπταμένη στον ιστό και γύρισε ένας υπαξιωματικός και την πήρε και του τη ζητήσανε και είπε «Να πάτε να γαμηθείτε που θα σας δώσω εγώ την σημαία. Ας γυρίζατε να την παίρνατε.» Το στρατόπεδο το βρήκαν άθικτο, όπως ήτανε.
-. Ο υπαξιωματικός την πήρε ή ο σημαιοφόρος που ερχότανε από ένα …
Τ. Δεν ξέρω ποιος την πήρε. Πιθανόν να την πήρε και αυτός. Εν πάση περιπτώσει στο στρατόπεδο έγινε εγκατάλειψη στρατοπέδου, ούτε άτακτοι να ήμαστε δεν θα γινότανε τέτοια εγκατάλειψη. Εγώ δε … Τι έγινε. Όταν ήρθε το σήμα της εγκατάλειψης είχα έναν πρώτο μηχανικό υπαξιωματικό, καλή του ώρα, αυτός ήτανε στο κατάστρωμα στον πόλεμο και όταν ήρθαν τα αεροπλάνα τα βάραγε με το έτσι και του λέω «Ρε τι κάνεις εκεί πέρα;» «Τον πούστη θα τον ρίξω με το Έρλικον.» Μιλάμε πατριωτάκι ωραίο ας πούμε. Έρχεται λοιπόν εκεί και μου λέει, είχαμε φτιάξει την προπέλα, είχε γίνει η επισκευή. «Κύριε κυβερνήτα έχω να σου πω κάτι για το πλήρωμα.» «Τι έγινε πρώτε;» του λέω. Μου λέει «Το πλήρωμα μου είπε να σας πω ότι θέλει να φύγει με το καράβι. Να σώσουμε το καράβι, να το πάμε στη Λεμεσό.» ‘Αμάν’ λέω ‘τον πούστη τώρα. Τι να του πεις;’ Τι να του πεις τώρα; Δεν έρχομαι; «Ρε συ πρώτε …» του λέω «… σοβαρά ρε το πλήρωμα …» «Ναι το πλήρωμα θέλει να πάρουμε το καράβι.»
-. Το πλήρωμα ήτανε Κύπριοι;
Τ. Ελληνοκύπριοι. Έλληνες και Κύπριοι.
-. Και Κύπριοι.
Τ. Και Κύπριοι. Τώρα στην ουσία αυτουνού το είχανε πει κανά δύο άτομα ας πούμε. Μην νομίζεις ότι του το είχε πει όλο το πλήρωμα. Εγώ όμως εκείνη τη στιγμή ταλαντεύτηκα τι να κάνω. Να του πω ‘Δεν πάω’ θα πει ‘Τι διάολο, κοίτα κυβερνήτη που έχουμε.’ Του λέω «Εντάξει ρε συ.» Το αυτοκίνητο μου εγώ, ένα καινούργιο BMW το μόνο που σώθηκε δηλαδή, το είχα σε ένα γήπεδο και το είχα βάλει στη μέση ούτως ώστε αν γίνει βομβαρδισμός … Το γήπεδο θα βομβαρδίζανε; Τα κτίρια θα … Φωνάζω έναν ναύτη από τη βάση του λέω «Πάρε τα κλειδιά και παρ’ το αυτοκίνητο από πάνω και πήγαινε στη Λεμεσό, εγώ θα πάρω το καράβι και αν σωθούμε θα συναντηθούμε στην Λεμεσό. Αν δεν σωθώ εγώ …» λέω «… παρ’ το αυτοκίνητο δικό σου. Ή αν την πατήσεις εσύ στον δρόμο … εν πάση περιπτώσει.» Του λέω του πρώτου «Πάμε.» Πριν φύγω όμως παίρνω τον Παπαδάκη και του λέω «Κύριε διοικητά εγώ και το πλήρωμα αποφασίσαμε να πάρουμε το καράβι και να προσπαθήσουμε να το σώσουμε να πάμε στη Λεμεσό. Και θέλω την έγκρισή σας.» Μου λέει «Μισό λεπτό να πάρω τον γενικό διευθυντή του Στρατού.» Που ήτανε γενικός διευθυντής και … Με παίρνει μετά από πέντε λεπτά και μου λέει «Εγκρίνεται.» «Εντάξει.» του λέω. Η Αμμόχωστος ήτανε έτσι, εδώ ήτανε η ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’, εδώ ήτανε ένα σκάφος που γύριζε την Κυρήνεια και εδώ παρέκαμπτες τον κάμπο της Αμμοχώστου και πήγαινες προς Πάφο αλλά ήτανε έτσι το λιμάνι, και δηλαδή εδώ ήμασταν εμείς. Μπαίνω μέσα στο καράβι, ανεβαίνω στην γέφυρα «Έτοιμοι πρώτε;» «Έτοιμοι.» Ανάποδα και οι δύο. Με το ανάποδα και οι δύο, μέχρι να ξεκολλήσει το καράβι, ακούω έναν ναύτη πίσω «Κύριε κυβερνήτα ελληνικά αντιτορπιλικά.» «Τι λες ρε μαλάκα …» του λέω «…ελληνικά αντιτορπιλικά;» Οι Τούρκοι τότε είχανε φλέτσερ όπως είχαμε και εμείς, παίρνω τα κιάλια κοιτάω ένα ερχότανε από εκεί, ένα ερχότανε από την μέση, ένα ερχότανε από την άλλη. Δεν τη γλιτώναμε με τίποτα. Δηλαδή αν έτσι και βγαίναμε ας πούμε δεν … Και αυτά ήτανε Τούρκικα, το κατάλαβα. Ελληνικά πλοία εδώ πέρα; Του λέω «Ύπαρχε δεν γίνεται η δουλειά να φύγουμε. Ξαναδέστε το καράβι …» εν τω μεταξύ είχαμε απομακρυνθεί και λίγο από την ακτή «… και βγέστε και όποιος προλάβει να σωθεί, σώθηκε.» Οι άλλοι είχανε αρχίσει και φεύγανε από το στρατόπεδο. Μάλιστα ξέχασα να πάρω και το …, ο μαλάκας ξέχασα να πάρω το ημερολόγιο του καραβιού που έγραφα όλα για το πραξικόπημα, τα σήματα που μου στέλνανε, όλα. Εν πάση περιπτώσει το ξέχασα. (…) ο πόλεμος είναι άγριο πράγμα ας πούμε, να μην ξέρεις τώρα εάν θα ζήσεις τριάντα χρονών και να ξέρεις ότι είναι χαμένο το παιχνίδι από την αρχή. Βγαίνω έξω και για καλή μου τύχη ο ναύτης που του είχα δώσει το αυτοκίνητο είδε την όλη κατάσταση και περίμενε. Μπαίνουμε μέσα στο αυτοκίνητο εγώ και άλλα έξι άτομα και ξεκινάμε τώρα από την Αμμόχωστο για να πάμε στη Λεμεσό. Με τα όπλα έξω από τα παράθυρα, τρίχες δηλαδή, μην τυχόν δούμε τίποτα αεροπλάνα. Αν βρίσκαμε δηλαδή γιατί εκεί σου είπα είναι πεδιάδα, επίπεδο και θα μας είχανε καθαρίσει.
-. Η βάση είχε εγκαταλειφθεί.
Τ. Η βάση είχε εγκαταλειφθεί.
-. Ο Γουλέας;
Τ. Ο Γουλέας διετάχθη να κάνει υπονόμευση των τορπιλακάτων, της αποθήκης πυρομαχικών και όλων των ζωτικών οργάνων.
-. Ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’;
Τ. Και του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’. Και του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’.
-. Έγιναν αυτά;
Τ. Δεν ξέρω, δεν είδα. Υποτίθεται ότι η υπονόμευση θα γινότανε …, οι εκρήξεις θα γινόντουσαν μετά. Εγώ μέχρι που έφυγα δεν είδα τίποτα. Δεν είδα τίποτα. Ούτε τον Σταύρο τον Γουλέα είδα εκεί. Δεν λέω ότι είχε φύγει, δεν είδα … Δηλαδή ήτανε τέτοια η κατάσταση εκείνη τη στιγμή που δεν …, οι περισσότεροι είχανε φύγει …
-. Σταύρο στο θέμα του Γουλέα θέλω να είσαι λίγο προσεκτικός και να μου πεις το εξής. Άφησες να υπονοηθεί και είπες καθαρά σε κάποια φάση ότι ο Γουλέας συμμετείχε στο πραξικόπημα ελέγχοντας ουσιαστικά με τους ανθρώπους του και ο ίδιος τη βάση. Ένα αυτό. Δεύτερον δεν έμαθες ποτέ σου εάν ανατινάχτηκαν αυτά τα οποία είχε διαταχθεί και όφειλε να κάνει ο Γουλέας ως επικεφαλής των ΟΙΝΓΚ στη βάση, στην εισβολή και μετά;
Τ. Εγώ έμαθα εκ των υστέρων ότι έγινε η υπονόμευση. Τώρα εάν καταστράφηκαν …; Μάλλον καταστράφηκαν διότι η μόνη τορπιλάκατος που πήραν οι Τούρκοι και την έχουν στην Κωνσταντινούπολη είναι του Κανδαλέπα.
-. Που ήταν τέσσερα μίλια μακριά.
Τ. Ναι. Οι άλλες που ήτανε στη βάση πρέπει να καταστραφήκανε. Αυτοί δεν πήρανε καμιά από τη βάση. Ο Γουλέας λέγοντας ότι έλαβε μέρος μπορεί να έλαβε μέρος ασυνείδητα. Δηλαδή ο διοικητής ο Παπαδάκης του είπε «Αναλαμβάνεις την ασφάλεια του στρατοπέδου.» Υποχρέωση του ήτανε, επειδή είχε τους βατραχανθρώπους, να αναλάβει την περιφρούρηση του στρατοπέδου. Όχι ότι ενσυνείδητα έλαβε μέρος στο πραξικόπημα. Απλώς εκτέλεσε κάποια διαταγή του διοικητού.
-. Να στο ρωτήσω διαφορετικά. Οι Ομάδες Υποβρυχίων Καταστροφών (σ.σ.ΟΥΚ) και ο Γουλέας πήραν αποστολές για συλλήψεις;
Τ. Όχι. Όχι. Όχι. Ο Γουλέας και οι ΟΥΚ παραμείνανε στο στρατόπεδο μέσα.
-. Πως εξηγείς ότι ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός είναι οι μόνοι οι οποίοι αρνούνται να συμπράξουν στο πραξικόπημα;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω. Δεν ήμουνα παρών. Άκουσα ότι είπανε όντως ότι δεν λαμβάνουνε μέρος στο πραξικόπημα. Αυτό όμως δεν συγχωρεί την συμπεριφορά τους στον πόλεμο. Το ότι δεν λάβανε μέρος στο πραξικόπημα μπορεί να είχανε τους λόγους τους.
-. Η οποία συμπεριφορά είναι τι ενώπιον του εχθρού;
Τ. Του αισχίστου είδους.
-. Δηλαδή;
Τ. Δηλαδή εάν δηλαδή παρέμενε η κατάσταση η υπάρχουσα μια βδομάδα ακόμα ο Κανδαλέπας θα είχε στηθεί στον τοίχο και θα είχε εκτελεστεί από τον Παπαγιάννη.
-. Μπορούσαν να βγάλουν τις τορπιλακάτους όπου ήταν κυβερνήτες και οι δύο ή δεν μπορούσαν όταν έγινε η εισβολή;
Τ. Αν μπορούσανε; Πως δεν μπορούσανε. Πως δεν μπορούσανε. Τη μία τορπιλάκατο, δεν θυμάμαι ποιανού ήτανε, ήτανε σε επισκευή. Ήτανε απάνω στον μόλο. Δεν ξέρω όμως ποιανού ήτανε. Του Κανδαλέπα οπωσδήποτε ήτανε εν ενεργεία. Ή του Τσαταλού ήτανε ή του Δούκα, δεν θυμάμαι να σου πω ποιανού ήτανε. Μια τορπιλάκατος ήτανε απάνω για επισκευή. Απλώς ο Κανδαλέπας κάθισε την τορπιλάκατο διότι υπήρχαν ψίθυροι ότι ο Παπαγιάννης, όπως έστειλε τον Τσομάκη να σκοτωθεί, θα έστελνε τις τορπιλακάτους να κάνουνε επίθεση αυτοκτονίας στην Κυρήνεια, να ρίξουνε τις τορπίλες και εν συνεχεία όποιος σωθεί σώθηκε.
-. Και λες ότι ο Παπαδάκης δεν ήτανε πάνω στην τορπιλάκατο όταν κάθισε; Δεν θυμάσαι καλά.
Τ. Όχι δεν πρέπει να ήτανε.
-. Τον ρόλο του Γαλιάτσου, ενός υπαξιωματικού που ήτανε υπό τον Τσομάκη στο φρούριο στη διάρκεια της εισβολής των Τούρκων, τον έχεις μάθει; Τον γνωρίζεις;
Τ. Βεβαίως. Βεβαίως.
-. Τι έκανε λοιπόν ο Γαλιάτσος τότε;
Τ. Κράτησε όλο το φρούριο εναντίον των Τούρκων. Κράτησε όλο το φρούριο. Οι Τούρκοι το φρούριο της Κυρήνειας το πήρανε στην ανακωχή, δεν το πήρανε στον πόλεμο. Ότι κατελήφθη στην Κύπρο κατελήφθη κατά την διάρκεια της ανακωχής.
-. Εννοείς μετά το πρώτο προγεφύρωμα; Γιατί έχουμε και ένα προγεφύρωμα στην πρώτη εισβολή.
Τ. Αντώνη είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε δεν θέλουμε η κατάληψη της Κύπρου έγινε επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή. Μέχρι την πρώτη εισβολή, όταν έγινε η πρώτη εισβολή πήγα εγώ στο μεσοδιάστημα που μεσολάβησε της ανακωχής, μπήκα στο θάλαμο επιχειρήσεων του Στρατού και είχε γεμίσει όλος ο χάρτης από ελληνικές σημαίες. Όλοι οι Τούρκικοι θύλακες. Έχε υπ’ όψιν σου η Κύπρος ήτανε γεμάτη από Τούρκικους θύλακες στους οποίους Έλληνας δεν μπορούσε να μπει μέσα λόγω Μακαρίου, έτσι τα είχε αποδεχτεί. Ενώ οι Τούρκοι των θυλάκων μπορούσαν και βγαίνανε και περιφερόντουσαν σε όλη την Κύπρο. Αποτέλεσμα αυτού ήτανε ότι το κάστρο της Αμμοχώστου ήτανε τόσο καλά οχυρωμένο μέσα και δεν το ξέραμε εμείς οι απ’ έξω. Που μια πυροβολαρχία που ήτανε σε μια απόσταση ενάμισι χιλιόμετρο το βομβάρδιζε μέρα νύχτα και δεν σκότωσε ούτε μισό Τούρκο, διότι είχανε σκάψει τούνελ και είχανε μπει από κάτω. Είχανε οργανωθεί και αυτά δεν τα ξέραμε εμείς.
-. Θέλεις να πεις ότι το πραξικόπημα δεν αποδυνάμωσε την αμυντική ικανότητα των Ελληνοκυπρίων και των Ελλήνων στην Κύπρο;
Τ. Κοίταξε να δεις, την αποδυνάμωσε υπό την έννοια ότι χωριστήκαμε σε δύο στρατόπεδα. Και οι μεν μπορεί να πολεμούσανε με ενθουσιασμό, οι δε μπορεί να πολεμούσανε με λιγότερο ενθουσιασμό. Από απόψεως … Κοίταξε να δεις, επειδή συνήθως αναφέρεται ότι ο Παπαδόπουλος έδιωξε την μεραρχία και έκανε και τα λοιπά, σε πληροφορώ λοιπόν εγώ και όποιος θέλει – όποιος θέλει – να έρθει να μου αντιπαρατεθεί και να το συζητήσουμε, δεκαοχτώ μεραρχίες να είχες κάτω θα είχες περισσότερους νεκρούς. Εφόσον δεν υπήρχε αεροπορική κάλυψη δεκαοχτώ μεραρχίες να είχες κάτω θα είχες περισσότερους νεκρούς. Θα κλαίγανε περισσότερες μάνες. Δεν υπήρχε περίπτωση. Διότι όταν αυτοί ξεκινήσανε την επίθεση, την απόβαση … Η Κύπρος είναι έτσι κάπως ας πούμε, λοιπόν εδώ είναι η Αμμόχωστος, αυτοί ξεκινήσανε και τους βλέπαμε το βράδυ στα ραντάρ με πορεία στην Αμμόχωστο. Η Αμμόχωστος ήτανε εκ των προτέρων το πρώτο μέρος το οποίο θα μπορούσε να γίνει απόβαση. Διότι είχε άμμο, είχε άμμο και η ακτή είναι ομαλή και τα λοιπά. Όλα αυτά. Τι έγινε λοιπόν. Εκεί ναρκοθετήθηκε με χιλιάδες νάρκες όλη η περιοχή. Ο δε Στρατός μεταφέρθηκε για την άμυνα αυτής της περιοχής. Στις 04.00 η ώρα το πρωί, 02.00 η ώρα ξέρω ‘γω δεν θυμάμαι, αυτή η δύναμη σταμάτησε και ξεκίνησε άλλη από τη Μεσήνα η οποία έκανε την απόβαση στην Κυρήνεια. Καταρχήν η μεταφορά των ναρκών δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει. Δεν μπορούσαν να ξεθαφτούνε όλες οι νάρκες και να πάμε να ξαναθαφτούνε. Δεν υπήρχε χρόνος. Ο δε Στρατός ο οποίος ξεκίνησε σε φορτηγά και ανέβηκε από τα βουνά για να πάει στην Κυρήνεια τον φάγανε λάχανο τα αεροπλάνα στον δρόμο.
-. Ξέρεις εάν το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού στην διάρκεια του πραξικοπήματος είχε επαφή με τον Παπαγιάννη στην Κύπρο και κατηύθυνε ή επληροφορείτο; Τι συνέβαινε;
Τ. Αυτά απ’ ότι έχω διαβάσει ότι έχει γραφτεί, πρέπει να είχε ο Νικολόπουλος με τον Παπαγιάννη.
-. Για τον ρόλο του Αραπάκη τι έχεις να πεις; Στην διάρκεια του πραξικοπήματος.
Τ. Του πραξικοπήματος δεν ξέρω. Ξέρω τα μετά …
Κοίταξε τις επαφές …, επειδή εγώ δεν ήμουνα αναμεμειγμένος ούτε είχα επαφές με ανθρώπους οι οποίοι ήξεραν και τα λοιπά, δεν ξέρω. Ό,τι έμαθα εκ των υστέρων
-. Τι έμαθες εκ των υστέρων;
Τ. Ότι ήτανε αναμεμειγμένος, ότι ο Αραπάκης συγκεκριμένα ήτανε αυτός που … Με το πραξικόπημα δεν με ενδιαφέρει εάν ήταν αναμεμειγμένος ή όχι. Το θέμα ήτανε ότι ήτανε χουντικός. Αυτό είναι γκαραντί.
-. Πως το ξέρεις ότι ήτανε χουντικός; Ο ίδιος λέει στο βιβλίο του ότι σκοπός του ήτανε να ανατρέψει την δικτατορία.
Τ. Να ανατρέψει την δικτατορία; Γι’ αυτό έγινε αρχηγός; Εντάξει. Ο Αραπάκης ήτανε από τους ανθρώπους … Εμένα όταν τελειώσαμε την Γενική Εκπαίδευση μου ήρθε μετάθεση και πήγα … Τότε είχα κυβερνήτη τον αυτόν που σου είπα τον υπουργό, ενώ είχανε πάει όλοι οι συμμαθητές μου στην Κύπρο εγώ δεν είχα πάει. Και παρουσιάστηκα τότε στον κυβερνήτη και του λέω «Κύριε Κυβερνήτα έτσι κι έτσι ας πούμε.» λέω «Εγώ αν δεν πάω στην Κύπρο …» γιατί μου ήρθε μετάθεση και πήγα στο ‘ΒΕΛΟΣ, δεν θυμάμαι σε πιο είχα πάει και παρουσιάστηκα στον Αραπάκη. Και μου είπε ο Αραπάκης τότε, αρχηγός στόλου τότε ο Αραπάκης, «Ο πρώτος που θα πάει στην Κύπρο είσαι εσύ.» Και πράγματι ας πούμε ήρθε σήμα μετά και φεύγαμε εγώ και ο Γουλέας. Ο Γουλέας πήγαινε για δεύτερη φορά.
-. Γνωρίζεις για τον ρόλο ενός υπαξιωματικού ονόματι Οικονομίδη;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις Σταύρο για αυτόν;
Τ. Προσωπικά δεν ξέρω τίποτα. Απλώς από αυτά που είχα ακούσει ότι ήτανε ρουφιάνος ξέρω ‘γω και ήξερε για το τι θα επακολουθήσει.
-. Εννοείς το πραξικόπημα;
Τ. Ναι.
-. Είναι δυνατόν να είχαμε ενημερώσει έναν υπαξιωματικό για το πραξικόπημα;
Τ. Κοίταξε να δεις ο Παπαγιάννης όχι ότι ήτανε βλάκας. Βλάκας δεν ήτανε. Απλώς για μένα ορισμένοι αξιωματικοί δεν έπρεπε να φέρουνε τον βαθμό που είχανε τότε και δεν έπρεπε να διοικούνε μονάδες. Ένας από αυτούς, για μένα ας πούμε, πρέπει να ήτανε και ο Παπαγιάννης. Ο οποίος έστειλε τον Τσομάκη σε σίγουρο θάνατο. Ο Βερύκιος ο οποίος γλίτωσε είχε πάρει ακριβώς τις ίδιες διαταγές. Αλλά επειδή ο Βερύκιος ήταν έφεδρος σημαιοφόρος …
-. Εννοείς τον κυβερνήτη της άλλης τορπιλακάτου.
Τ. Επειδή ο Βερύκιος ήτανε σημαιοφόρος έφεδρος και πιθανόν να είχε και (…) στο πεζοδρόμιο, όταν είδε την κατάσταση … Διότι την κατάσταση και ένας άσχετος τελείως να την έβλεπε δεν μπορεί με μια τορπιλάκατο ρώσικη με δύο τορπίλες απάνω και ένα κανονάκι μπροστά, Έρλικον ξέρω ‘γω, να βλέπεις εφτά Φλέτσερ μπροστά σου και να πας να τους κάνεις επίθεση να τους βουλιάξεις και με αεροπορία από πάνω. Αυτός λοιπόν είδε τα σάπια και ήτανε κοντά στην ακτή και όταν χτυπήθηκε ήτανε 100 μέτρα από την ακτή και γι’ αυτό σωθήκανε. Ο Λευτέρης ο συχωρεμένος, δεν ξέρω ας πούμε. Δεν ξέρω τι αισθανότανε εκείνη την στιγμή που πήγαινε ας πούμε …, αυτός πήγαινε και έβλεπε το θάνατο να έρχεται και πήγαινε εκεί, προχώραγε στο θάνατο. Γι’ αυτό σου λέω ότι είναι ήρωας. Γι’ αυτό σου λέω ότι έπρεπε το όνομα του να υπάρχει τουλάχιστον σε ένα καράβι. Άσχετα το τι έκανε. Άσχετα. Η απόδοση, για μένα, ενός αξιωματικού κρίνεται στον πόλεμο. Γι ‘αυτό γίναμε αξιωματικοί.
-. Πώς εκτιμάς Σταύρο ότι το Γ.Ε.Ν. όπως λες, δεν έχει τιμήσει ακόμα τον Τσομάκη; Γιατί; Για ποιον λόγο δεν τον έχει τιμήσει;
Τ. Δεν τον έχει τιμήσει … Κοίταξε, τους λόγους για τους οποίους δεν τον έχει τιμήσει δεν τους ξέρω. Ατομικά πιστεύω ότι όλοι όσοι επανήλθανε μετά βγάλανε απωθημένα για ορισμένους ανθρώπους. Ο Τσομάκης βέβαια δεν είχε να του βγάλουν τίποτα απωθημένα, δεν ήτανε … Ήτανε ένα καλό παιδί, φιλικός με όλους. Πιθανόν επειδή είχε εμπλακεί στο πραξικόπημα, αλλά αυτός δεν είναι λόγος για μένα. Δεν ήτανε λόγος. Έπρεπε να υπήρχε θάρρος γνώμης. Άσχετα αν ο κόσμος ήξερε σαν …, ότι έλαβε μέρος στο πραξικόπημα, ναι, εντάξει έλαβε μέρος. Αλλά εν συνεχεία πολέμησε και σκοτώθηκε για την πατρίδα του. Και σκοτώθηκε με ηρωικό τρόπο. Όρθιος. Και οι άλλοι γίνανε αρχιπλοίαρχοι και μπαίνανε κάτω από τα γραφεία. Αυτό ξέρω εγώ να πω.
-. Ο Παπαργύρης και ο ρόλος του στο πραξικόπημα με την κατάληψη της ΣΥΤΑ, του Κέντρου δηλαδή Επικοινωνιών της Κύπρου …
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις εκεί ποιος ήτανε ο ρόλος του;
Τ. Ο Παπαργύρης ήτανε πλήρως ενημερωμένος, αφού ήτανε δίπλα στον Παπαγιάννη. Δεν έμεινε στον …, απ’ ότι ξέρω δεν έμεινε στον σταθμό που καταλάβανε των Τηλεπικοινωνιών. Αυτός ήτανε μαζί με τον Παπαγιάννη στο σπίτι του Αζίνα.
-. Το έχεις ακούσει για μια βαλίτσα με λεφτά στο σπίτι του Αζίνα;
Τ. Ναι. Ναι. Και να σου πω τη μόνη μου αλήθεια, πολύ πιστεύω ότι όντως μπορεί και να υπήρχε. Μπορεί και να υπήρχε και να εκλάπησαν αυτά τα λεφτά.
-. Και εσύ γιατί δεν πήγες με τους Εοκαβητατζίδες στην τράπεζα στην Αμμόχωστο;
Τ. Γιατί εγώ δεν ήξερα τι θα συμβεί. Ήμουνα ακόμα αξιωματικός και για μένα ήτανε ποταπό ας πούμε να γίνω κλέφτης. Δεν τα έβλεπα έτσι τα πράγματα τότε. Εγώ απλώς ήξερα ότι και στο πραξικόπημα και στον πόλεμο έκανα το καθήκον μου. Ούτε παραπάνω ούτε παρακάτω. Αυτά που έκανα τα έκανα υπακούοντας διαταγές και μάλιστα παρακούοντας διαταγές τις οποίες πιθανόν να είχανε θύματα. Από εκεί και πέρα δεν έκανα ούτε τίποτα παραπάνω ούτε τίποτα παρακάτω απ’ ότι διατάχθηκα.
-. Γνωρίζεις ότι ο Παπαγιάννης ζητούσε την επιστροφή του μετά το πραξικόπημα στη μεταπολίτευση; Καθώς και του Παπαργύρη και όχι άλλων όπως εσύ. Διότι κινδύνευε από τους Μακαριακούς;
Τ. Ναι.
-. Πως το εξηγείς;
Τ. Αυτό το πιστεύω. Αφού λάβανε μέρος, σκοτώσανε κόσμο. Δεν καταλαβαίνεις ότι το παν ήτανε …
-. Ο ίδιος και ο Παπαργύρης ήτανε υπεύθυνοι για σκοτωμούς ανθρώπων;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω. Αυτό δεν το ξέρω.
-. Ο Γερδικίωτης αναφέρει ότι …
Τ. Ο Γαρδικιώτης;
-. Ο Γερδικιώτης ο Νίκος, είναι δύο τάξεις πάνω από σένα.
Τ. Τον ξέρω. Τον ξέρω.
-. Αναφέρει ότι γνώριζε ότι εσύ ήσουνα μυημένος στο κίνημα. Το ξέρεις; Έχεις καμιά επαφή με τον Γερδικιώτη τότε;
Τ. Πιθανόν. Στο κίνημα, πιο κίνημα; Του Ναυτικού;
-. Ναι.
Τ. Το ’73. Ναι.
-. Ναι. Εξακολουθείς να είσαι βασιλόφρων; Ήσουνα βασιλόφρων τότε;
Τ. Ναι.
-. Γιατί Σταύρο;
Τ. Γιατί; Γιατί κοίταξε να δεις. Εμείς ανδρωθήκαμε με τη βασιλεία, μεγαλώσαμε με τη βασιλεία, μπήκαμε στο Ναυτικό με τη βασιλεία … Σαν θεσμός εντάξει δεν μου λέει τίποτα, ούτε σαν πρόσωπο. Απλώς δεν μπορώ να πω ότι είμαι αντίθετος με τη βασιλεία. Αλλά με αυτές τις αρχές μεγαλώσαμε. Όρκο στον βασιλιά δώσαμε.
-. Γιατί πιστεύεις ότι ο αποκαλούμενος φάκελος της Κύπρου δεν ανοίγει;
Τ. Γιατί θα έπρεπε να κλειστούνε πρώτα φυλακή αυτοί που θέλουνε να τον ανοίξουνε.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Ποιοι; Ε ποιοι τώρα.
-. Εγώ θέλω να ανοίξει ο φάκελος της Κύπρου.
Τ. Κι εγώ θέλω να ανοίξει. Εγώ πήγα δύο φορές και έδωσα κατάθεση στην Βουλή.
-. Τι είπες σ’ αυτήν την κατάθεση;
Τ. Θα σου πω.
-. Την έχεις;
Τ. Βεβαίως είναι στα αρχεία της Βουλής.
-. Εσύ την έχεις;
Τ. Εγώ όχι. Αλλά μπορώ μου φαίνεται να την πάρω. Εγώ όταν πήγα να κάνω κατάθεση … Τώρα θα σου πω για τους δημοσιογράφους και το κλίμα τότε της εποχής, παρ’ όλο που ήτανε το ’81. Κάπου εκεί ήτανε.
-. ’87.
Τ. Όχι, θα σου πω πότε.
-. Το ’87 …
Τ. Α ναι ήτανε ’85 – ’86 κάπου εκεί. Γιατί ήμουνα στην Κέρκυρα τότε … Λοιπόν πήγα στη Βουλή. Εγώ τέτοια πράγματα δεν είχα ξαναζήσει, τέτοιες ας πούμε καταστάσεις και τα λοιπά. Καταρχήν περιμένανε απ’ έξω καμιά δεκαπενταριά δημοσιογράφοι. Οι οποίοι αρχίσανε τις ερωτήσεις και βέβαια εγώ τους είπα ότι «Παιδιά δεν σας λέω τίποτα διότι ότι σας λένε εσάς γράφετε τα αντίθετα.» Και θα σου πω με έναν δημοσιογράφο τι έγινε. Μπήκα μέσα. Ήτανε καμιά τριανταριά, τριάντα έως πενήντα βουλευτές από τη μία μεριά και από την άλλη μεριά ήτανε το προεδρείο. Κι εμείς καθόμαστε σε ένα έδρανο μεταξύ αυτών, σε στυλ ιεράς εξέτασης. Για καλή μου τύχη στα μπροστινά καθίσματα καθότανε ο Βασιλειάδης ο δικός μας σαν βουλευτής. Ο οποίος ήξερε τον πατέρα μου και όταν άκουσε το όνομα, γιατί ήτανε στα πρώτα έδρανα, μου λέει «Ταβλαρίδη; Ποιανού Ταβλαρίδη; Του Βασίλη;» λέω «Μάλιστα.»
-. Τι ήτανε ο πατέρας σου Σταύρο;
Τ. Ήτανε αρχικελευστής.
-. Στο πολεμικό Ναυτικό.
Τ. Ναι. Ανθυπασπιστής, ναι. Στο πολεμικό Ναυτικό. Και μάλιστα του είχανε πει τότε ότι «Έλα ρε Ταβλαρίδη τώρα, θα πάει ο γιος σου μάχιμος. Τώρα εσύ υπαξιωματικός και θα πάει ο γιος σου μάχιμος.» Και προσπαθούσε να με πείσει να δηλώσω μηχανικός. Του είχα πει ‘Εντάξει’ και πηγαίνοντας στο Γ.Ε.Ν. να δώσουμε τα χαρτιά στο περίπτερο απ’ έξω πήρα την αίτηση και την άλλαξα και την έκανα μάχιμος.
-. Πως ερμηνεύεις το … Ποιοι τον πίεσαν να δηλώσεις να γίνεις μηχανικός; Και γιατί τον πίεζαν γι’ αυτό;
Τ. Γιατί δεν δικαιολογούσανε γιος υπαξιωματικού να γίνει αξιωματικός.
-. Γιατί;
Τ. Το κατεστημένο.
-. Υπονοείς ότι υπήρχαν διακρίσεις μεταξύ υπαξιωματικών και αξιωματικών;
Τ. Έτσι.
-. Αυτό πως το βίωνες σαν γιος ενός υπαξιωματικού;
Τ. Αυτό το βίωνα … Η δικιά μου συμπεριφορά προς τους υπαξιωματικούς, τους καλούς υπαξιωματικούς, ήτανε ισότιμη με τη συμπεριφορά μου απέναντι των αξιωματικών. Από εκεί και πέρα η συμπεριφορά άλλων αξιωματικών προς τους υπαξιωματικούς πιθανόν να ήτανε διαφορετική. Αλλά αυτό δεν ήτανε δίκια μου δουλειά και ούτε μπορούσα να το αλλάξω. Αλλά ότι υπήρχε διαφορά συμπεριφοράς μεταξύ αξιωματικών και υπαξιωματικών υπήρχε. Γιατί γελάς;
-. Τι έγινε στην επιτροπή Βουλής;
Τ. Α μου λέει «Μη φοβάσαι, πες την αλήθεια και εντάξει.» Γιατί στην αρχή που με είδε και εγώ ήμουνα …, όχι τρομοκρατημένος αλλά ήμουνα σοκαρισμένος. Να έχεις πενήντα άτομα από τη μια μεριά, το προεδρείο από την άλλη, με κίνδυνο … Γιατί τότε αυτό είχε κυκλοφορήσει αν βρεθούμε ας πούμε υπαίτιοι θα πάμε φυλακή. Θα γίνουν δικαστήρια στη συνέχεια και θα πάμε φυλακή. Και μάλιστα εγώ είχα, να σου πω την αλήθεια, όταν ταξίδευα είχα έναν λογαριασμό έξω και τον είχα αφήσει έξω και είχα πει στην γυναίκα μου ότι εάν καμιά φορά χρειαστεί θα την κοπανήσω και θα πάω στο εξωτερικό να πάω να μείνω. Προκειμένου να με συλλάβουνε εδώ και να με κλείσουνε φυλακή για πράγματα τα οποία δεν φταίω ας πούμε, δεν κάθομαι να πάω φυλακή. Εν πάση περιπτώσει πάμε εκεί κι αρχίσανε οι βουλευτές και μου κάνανε μια ερώτηση, την μόνη ερώτηση που θυμάμαι έτσι ήτανε αυτουνού του ΠΑΣΟΚ του Λιβανού. Σηκώθηκε ο Λιβανός απάνω και λέει «Μπορώ να σας ρωτήσω κάτι κύριε Ταβλαρίδη;» λέω «Μάλιστα.» Λέει «Στην Κύπρο γιατί πήγατε; Για τα λεφτά ή για την πατρίδα; Γιατί …» λέει «… εσείς χτυπήσατε την Πάφο …» και ξέρω ‘γω και κάτι τέτοια. Του λέω … Είπα εγώ στον πρόεδρο «Μπορώ να κάνω μία ερώτηση στον κύριο;» Μου λέει «Ναι κάνε.» Λέω «Φαντάρος έχετε πάει;» Μάλιστα το είχε παρεξηγήσει ο πρόεδρος και μου λέει «Τι ερώτηση …» «Όχι, άλλο θέλω να τον ρωτήσω. Δεν με ενδιαφέρει εάν έχει πάει φαντάρος. Απλώς θέλω να ξέρω εάν έχει πάει φαντάρος.» Μου λέει «Ναι.» «Εάν κατά την διάρκεια μιας πολεμικής επιχείρησης σας δώσει μια διαταγή ο διοικητής σας και εσείς δεν την εφαρμόσετε, ξέρετε τι θα πάθετε; Θα τραβήξει το πιστόλι και θα σας σκοτώσει. Και θα έχει απόλυτο δίκιο. Όμως εγώ ό,τι έκανα στην Κύπρο το έκανα επειδή έλαβα διαταγές. Παράνομο δεν έκανα τίποτα. Ούτε ραδιοφωνικό σταθμό βομβάρδισα ούτε τίποτα.» Εν πάση περιπτώσει σε κάποια στιγμή μου λέει ο πρόεδρος «Απ’ ότι βλέπω κύριε Ταβλαρίδη και τα φύλλα ποιότητος …» Του λέω «Με συγχωρείτε κύριε πρόεδρε εδώ ήρθαμε να εξετάσουμε τα φύλλα ποιότητός μου τα προηγούμενα χρόνια ή … Αυτό που λέτε είναι υπέρ μου. Γιατί τα κακά φύλλα ποιότητος είναι επί εποχής χούντας. Αλλά εκτός τούτου δεν ήρθαμε εδώ για να εξετάσουμε τα φύλλα ποιότητος, εδώ ήρθαμε να εξετάσουμε τι έγινε στην Κύπρο. Και σας ρωτάω …» του λέω εγώ «…εάν μας βρείτε ενόχους πιθανόν εσείς θα μας κλείσετε φυλακή. Εάν εμένα με βρείτε αθώο θα με επαναφέρετε στο Ναυτικό;» Και λέει ο πρόεδρος «Αρκετά.» Πήγα δύο φορές και έδωσα κατάθεση. «Αρκετά. Αρκετά.» Την ώρα που έβγαινα λοιπόν από την κατάθεση είχανε φύγει όλοι οι δημοσιογράφοι και ένας περίμενε. Και να με έχει πάρει από πίσω όλη τη Βασιλίσσης Σοφίας «Σας παρακαλώ κύριε Ταβλαρίδη πέστε μου …» «Ρε παιδί μου …» του λέω «… άλλα σας λένε και άλλα γράφετε.» Μου λέει «Έχετε τον λόγο μου, ό,τι μου πείτε θα το γράψω.» Του λέω «Εντάξει. Θα σου πω ορισμένα πράγματα και εάν αύριο το πρωί τα γράψεις έλα μετά να σου πω τι έγινε στην Κύπρο.» Και του είπα ας πούμε ότι έγινε αυτό, αυτό, αυτό. Όχι λεπτομέρειες, χονδρικά. Και την άλλη μέρα το πρωί τα έγραψε. Τα έχω όλα, αποκόμματα από εφημερίδες έχω πολλά. Τα έγραψε. Και περίμενα τηλέφωνο του να με πάρει να του εξιστορήσω τι έγινε στην Κύπρο. Αφού πέρασε καμιά δεκαπενταριά είκοσι μέρες και δεν με πήρε τηλέφωνο, τον πήρα εγώ. Και του λέω «Τι έγινε; Δεν με πήρες τηλέφωνο. Περίμενα να με πάρεις τηλέφωνο.» «Άστε τα κύριε Ταβλαρίδη. Εντάξει. Ξεχάστε το.» Δηλαδή κανένας δεν ήθελε να μάθει.
-. Ποιος δημοσιογράφος ήτανε;
Τ. Λυκαυγής μου φαίνεται. Του λέω … Τι θέλω να σου πω; Αποδεικνύεται ότι κανένας δεν ήθελε να μάθει την αλήθεια για την Κύπρο. Πόσο πολύ βαρύνονται αυτοί οι πολιτικοί.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Αυτοί που ήτανε το ’74.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Καραμανλής, ο Μαύρος, όλοι αυτοί. Η εκεχειρία Αντώνη κράτησε δεκαπέντε ημέρες, δεκατέσσερις ημέρες. Την εικοστή τρίτη Ιουλίου έγινε η εκεχειρία και η δεύτερη εισβολή έγινε δεκατέσσερις Αυγούστου το πρωί. Είναι είκοσι τόσες μέρες. Σ’ αυτές τις είκοσι τόσες μέρες οι Τούρκοι αποβίβαζαν στρατό, πυρομαχικά, εφόδια, τα πάντα. Σ’ αυτό το μικρό προγεφύρωμα που είχανε. Το οποίο το επεξέτειναν στην διάρκεια … Η Κυρήνεια κατελήφθη κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Το προγεφύρωμα διευρύνθηκε κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Και από ότι έχω ακούσει, επειδή οι συνομιλίες γινόντουσαν τηλεφωνικά μέσω Ο.Τ.Ε. – δεν υπήρχανε τότε οι απευθείας γραμμές – και επειδή στον Ο.Τ.Ε. είχανε μείνει δικοί μας υπαξιωματικοί, σε τηλεφωνική επικοινωνία Κληρίδη – Καραμανλή του έλεγε ο Κληρίδης του Καραμανλή ότι «Κύριε πρόεδρε εδώ οι Τούρκοι αποβιβάζουνε στρατό, πυρομαχικά και τα λοιπά. Εσείς δεν θα στείλετε κάτι κάτω στην Κύπρο;» Και του έλεγε ο Καραμανλής «Δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Μη φοβάσαι.» Και όταν έγινε η εισβολή …
-. Αυτά από πού τα έμαθες Σταύρο; Από πού τα έμαθες; Και πες μου εάν όταν λες οι δικοί μας υπαξιωματικοί εννοείς τον Μητρόπουλο που ήτανε στη ΣΥΤΑ για τις σαράντα μέρες μετά το πραξικόπημα.
Τ. Ναι.
-. Αυτόν εννοείς;
Τ. Όχι, ήτανε και κάποιος άλλος μου φαίνεται. Δεν ξέρω ποιος άλλος ήτανε, δεν θυμάμαι.
-. Και λες σήμερα ότι από αυτούς τους ανθρώπους που ακούγανε τις συνομιλίες μεταξύ Κυπρίων πολιτικών και του Καραμανλή έμαθες την …
Τ. Πιθανόν.
-. Έμαθες την ομιλία μεταξύ Κληρίδη και Καραμανλή. Η οποία είναι ποια;
Τ. Η οποία είναι αυτά που σου είπα. Ότι του έλεγε ο Κληρίδης ότι «Εδώ αποβιβάζουνε οι Τούρκοι στρατό, φέρνουνε εφόδια και τα λοιπά και εσείς δεν στέλνετε τίποτα.» και του είπε ο Καραμανλής «Μην φοβάσαι. Δεν πρόκειται να γίνει άλλη εισβολή.» Και την ημέρα που έγινε η εισβολή τον πήρε ο … Αυτά που σου λέω τα έχω ακούσει, δεν τα έχω ακούσει με τ’ αυτιά μου. Τον πήρε ο Κληρίδης στο τηλέφωνο και του λέει «Γιατί δεν με αφήσατε να αυτοκτονήσω; Διότι κορόιδεψα τον Κυπριακό λαό.» Διότι στην δεύτερη εισβολή οι Τούρκοι κάνανε περίπατο. Ξέρεις τι κάνανε; Όταν φτάσανε απ’ έξω από την Αμμόχωστο … Καταρχήν η Αμμόχωστος δεν έπρεπε να καταληφθεί. Εάν υπήρχαν δέκα πολίτες μέσα στην Αμμόχωστο οι Τούρκοι δεν θα την καταλαμβάνανε, δεν ήτανε στα σχέδια. Ξέρεις τι κάνανε οι Τούρκοι; Είδα εγώ συνταγματάρχη του Στρατού, τρελό … Στο τρελοκομείο ακόμα. Διότι είχανε κάνει ορισμένα ορύγματα στο δρόμο από Λευκωσία προς Αμμόχωστο με κάτι ΠΑΟ που είχανε ξέρω ‘γω για ν’ αναχαιτίσουνε τα Τουρκικά τανκς. Οι Κύπριοι, θέλανε τους Έλληνες αξιωματικούς μπροστά. Αυτός δε τι έκανε; Πήγε μπροστά στο πενήντα μέτρα σε κάτι θάμνους δεξιά και τους είχε πει «Θα περιμένετε και μόλις κάνω έτσι το χέρι μου θα βαρέσετε με τα ΠΑΟ τα τανκς τα οποία πλησιάζανε.» Πήγε ο άνθρωπος εκεί και την ώρα που έκανε έτσι δεν άκουσε τίποτα και γυρίζει πίσω και την είχανε κοπανήσει όλοι τρέχοντας. Οι δε Τούρκοι δεν τους σκοτώσανε τους Έλληνες, τους πατήσανε με τα τανκς και αυτά τα έβλεπε αυτός γιατί δεν τον είδανε. Ήτανε πιο εκεί ας πούμε. Και όταν πήγα εγώ … Αυτά δεν τα είδα, τον είδα όμως τον ίδιο τον άνθρωπο με τα μάτια μου όταν πήγα στη Λεμεσό στη στρατιωτική διοίκηση εκεί πέρα, διότι ήξερα κάποιον και βλέπω έναν μέσα να τραβάει τα μαλλιά του, να κλαίει με ξηλωμένα τα γαλόνια, «Τι είναι αυτός ρε παιδιά;» «Σταμάτα ρε Σταύρο έγινε αυτό και αυτό.» Κι αυτός ο άνθρωπος ήτανε του τρελοκομείου, τρελάθηκε από αυτά που είδε. Λοιπόν και όταν έγινε η δεύτερη εισβολή δεν υπήρχε, δεν είχε έρθει … Κάνανε τη μαλακία και στείλανε … Οι Τούρκοι έχε υπ’ όψιν σου ότι αν στις είκοσι Απριλίου έφευγε μια μοίρα φάντομ που είχαμε εμείς και δεν είχανε αυτοί και κατέβαινε στην Κύπρο δεν θα γινότανε τίποτα.
-. Είκοσι Ιουλίου;
Τ. Ναι. Θα είχε βουλιάξει όλο τον Τουρκικό στόλο. Αυτά δε που λένε οι πολιτικοί … Γιατί σε κάποιο σημείο αναγκάζεσαι να υπερασπιστείς την 21η Απριλίου. Το 1974 … Αυτά πρέπει να τα ξέρεις και σύ και πρέπει να τα ξέρει πολύς κόσμος. Απλώς ίσως να μην θέλουνε να τα παραδεχτούνε. Στις είκοσι Ιουλίου εμείς είχαμε μια μοίρα φάντομ, οι Τούρκοι δεν είχανε καμία. Είχαμε τέσσερις κομπαντάντ, οι Τούρκοι δεν είχανε καμία. Είχαμε τα τέσσερα υποβρύχια τα γερμανικά που τρέχανε κάτω από το νερό τριάντα μίλια. Καράβι της εποχής εκείνης που κυκλοφορούσε στην Μεσόγειο δεν υπήρχε περίπτωση να τα εντοπίσει. Ήταν τα υποβρύχια που ξεκινήσανε να πάνε στην Κύπρο και θα τους είχανε ξεκληρίσει όλους, αλλά τα γύρισε πίσω ο Αραπάκης.
-. Γιατί τα γύρισε πίσω;
Τ. Γιατί; Αστο να μην πούμε βαριές κουβέντες.
-. Ναι αλλά …
Τ. Δεν κάνει. Δεν κάνει. Δεν κάνει. Αυτό το ξέρει ο ίδιος. Πάντως το ότι γύρισε πίσω τα … Δηλαδή για μένα, για μένα μετά την επανάσταση του ’21 η μόνη περίοδος που μπορούσε η Ελλάδα να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη και τις χαμένες πατρίδες ήτανε τότε, το ’74. Κι αυτό το λέω και το πιστεύω.
-. Η ΕΟΚΑ Β Σταύρο πολέμησε στην εισβολή;
Τ. Βεβαίως.
-. Πως; Στους θύλακες;
Τ. Στους θύλακες. Οι θύλακες δεν ήτανε λίγο πράγμα. Οι θύλακες ήτανε εξοπλισμένοι με τα τελειότερα όπλα. Όπως και το εφεδρικό, τα τσέχικα τα καλάζνικοφ τα είχε το εφεδρικό και δεν τα είχε ο Κυπριακός στρατός.
-. Από τότε και μετά σε απείλησαν ποτέ Κύπριοι Μακαριακοί ή οι άλλοι;
Τ. Κοίταξε να δεις, ίσως και στην Κύπρο εγώ προσωπικά, ίσως και αυτοί οι οποίοι … Ακόμα και αυτοί στην Πάφο οι οποίοι δώσανε καταθέσεις και με κατηγορήσανε και τα λοιπά, κατά βάθος πιστεύω ότι ξέρανε ότι εγώ δεν έκανα τίποτα. Δηλαδή οι Παφίτες ξέρανε ότι εγώ δεν βομβάρδισα τον ραδιοφωνικό σταθμό. Οι Παφίτες ξέρανε ότι εγώ δεν βομβάρδισα την πόλη. Απλώς αυτά τα είπανε καθοδηγούμενοι ή από δεν ξέρω τι κίνητρα. Αλλά οι ίδιοι κατά βάθος ξέρανε και γι’ αυτό δεν δέχτηκα ποτέ απειλές από κανέναν. Εκτός από την περίοδο εκείνη που σου είπα πριν φύγω.
-. Είναι τίποτα που έπρεπε να το κουβεντιάσουμε και δεν το συζητήσαμε;
Τ. Δεν ξέρω τι να σου πω. Δεν θυμάμαι και τι συζητήσαμε. Είπαμε τόσα πολλά. Απλώς εσύ αν έχεις ορισμένες ερωτήσεις ή απορίες για το τι έγινε κάτω, πολύ ευχαρίστως …δεν τα έχω πει εγώ. Απλώς το βιβλίο σου ήτανε η τελευταία σπίθα που δημιούργησε την έκρηξη πια. Δεν αντέχω άλλο τριάντα τόσα χρόνια ας πούμε ν’ ακούω όλα αυτά τα πράγματα. Και να γράφονται όλα αυτά τα πράγματα. Βέβαια, σου λέω, τα πρώτα χρόνια δεν υπήρχε τρόπος άμυνας. Ήταν τόσο αγριεμένος ο κόσμος που δεν υπήρχε τρόπος άμυνας. Απλώς όπου μπορούσα έλεγα ορισμένα πράγματα. Τουλάχιστον απ’ ότι πιστεύω το όνομα μου στο Ναυτικό είχε αποκατασταθεί εδώ και καιρό ας πούμε…………….

ΤΑΒΛΑΡΙΔΗΣ Γ΄ΜΕΡΟΣ
(Βασιλόφρονες, Κίνημα Βασιλιά, Αξιωματικοί…)
-. Σταύρο, δεν εκτιμάς το γεγονός ότι προβάλλεται, σωστά και δίκαια, το ότι σε είχανε ενημερώσει για το κίνημα του Ναυτικού και δεν το είπες σε κανέναν, όπως θα περίμενε κανείς, που πίστευε ότι ήσουνα υπέρ της 21ης Απριλίου; Επίσης δεν εκτιμάς το γεγονός ότι προβάλλεται όλη η εκτίμηση που έχει ο Γουλέας για σένα πάνω σ’ αυτό το θέμα αλλά και στον ρόλο σου στην Κύπρο; Μήπως είσαι λίγο υπερβολικός με το βιβλίο;
Τ. Σαν τι δηλαδή;
-. Γιατί δεν έχεις προσέξει τι είναι γραμμένο για σένα;
Τ. Όχι, έχω προσέξει. Και μάλιστα έχω προσέξει σε ένα σημείο που γράφεις ότι ‘Είναι απορίας άξιο γιατί ο Γουλέας προσπαθεί να υπερασπιστεί τον Ταβλαρίδη. Δεν υπήρχε ιδιαίτερος λόγος.’ Απλώς ο Γουλέας, χωρίς να με επηρεάζει ούτε να με ενδιαφέρει τι ρόλο έπαιξε τότε, ο Γουλέας ήτανε άντρας και έλεγε τα πράγματα ως είχαν.
-. Αυτά που είπαμε σήμερα μπορώ εγώ να τα χρησιμοποιήσω σε περίπτωση επανέκδοσης του βιβλίου;
Τ. Βεβαίως και μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις. Γι’ αυτό ήρθα να σου τα πω. Και όποιος έχει αντίρρηση για ότι είπα να έρθει να ζητήσει το λόγο από εμένα.
-. Είπες ότι έχεις αρχείο. Θα μου δώσεις αντίγραφο;…Θα μου δώσεις ένα αντίγραφο από αυτά που λες;
Τ. Βεβαίως. Βεβαίως. Αλλά όχι τώρα. Αυτά πρέπει …
-. Λες ότι δεν ήσουνα χουντικός ποτέ;
Τ. Ναι, δεν ήμουνα.
-. Δηλαδή τι ήσουνα;
Τ. Τι ήμουνα; Αξιωματικός του Ναυτικού. Αξιωματικός του Ναυτικού με ότι αυτό συνεπάγεται. Αξιωματικός του Ναυτικού. Όταν όμως σου λέγανε τότε «Έλα ρε και τι τον θες το Βασιλιά; Βασιλιάς, θα γίνει το παιδί του, διάδοχος που μπορεί να είναι και μαλάκας, θα τον έχεις Βασιλιά …» Μα τώρα το ενενήντα τοις εκατό της Βουλής είναι γιοι, ανίψια, ανιψιές … ε κάτσε ντε. Δηλαδή αυτά που λέγαμε τα κάνουμε εμείς οι ίδιοι; Είναι δυνατόν τώρα σε δύο τετραετίες, οι οποίες στην ουσία είναι έξι χρόνια, να βγάλει σύνταξη ο βουλευτής και ο άλλος να δουλεύει τριάντα πέντε χρόνια και να μην μπορεί να βγάλει σύνταξη;
-. Στις 13 Δεκέμβρη του ’67 που ήσουνα; Και τι έκανες;
Τ. Ήμουνα στο ΜΑΡΙΔΑΚΗ με κυβερνήτη τον Λαφογιάννη. Τον Λαφογιάννη… Ο Λαφογιάννης δεν ήτανε εκεί εκείνη την ημέρα ας πούμε και ήθελα να πάρω το καράβι να φύγω. Κοίταξε να δεις είτε …, δεν ξέρω ας πούμε. Αυτό είναι για μένα εκείνη την εποχή, στις δεκατρεις Δεκεμβρίου, η συμπεριφορά του Κολυβοδιάκου για μένα ήτανε απαράδεκτη. Όταν φτάνεις σε ένα βαθμό και έχεις ορισμένα πιστεύω δεν μπορείς να τα αλλάξεις λόγω των καταστάσεων.
-. Γιατί αναφέρεις ειδικά τον …
Τ. Τον είχαμε κυβερνήτη και ήμασταν μαζί με τον Γουλέα. Αν βρεις τον Γουλέα και μιλήσετε μαζί θα σου το πει. Και ξεκινάμε με το πραξικόπημα, το ’67 ήτανε; Εκείνη την εποχή στο ‘ΜΑΡΙΔΑΚΗ ήμουνα ή εκεί; Τότε με τον Ροζάκη.
-. Ο Ροζάκης ήτανε στο (…).
Τ. Μπράβο και ξεκινάμε και στον δρόμο πηγαίνοντας για Θεσσαλονίκη λέει ο Κολυβοδιάκος, μας φωνάζει στο καρέ και λέει «Ο Βασιλιάς έκανε αντιπραξικόπημα. Όποιος είναι εναντίον του Βασιλέως να πάει να κλειστεί στο δωμάτιο του.» Και φωνάξαμε όλοι ‘Ζήτω ο Βασιλιάς’. Όταν εν συνεχεία άκουγες ότι δεν πάει καλά, φωνάζει τον πρώτο μηχανικό, κάνει κράτη τη μία μηχανή λέει ότι έχει βλάβη …
-. Ποιον δηλαδή;
Τ. Δεν θυμάμαι ποιον. Εμείς ήμαστε τότε νέοι μωρέ, τι ήμασταν; Σημαιοφόροι ήμαστε. Σημαιοφόροι αρχαίοι ξέρω ‘γω… Το ’65 βγήκαμε. Κάτσε ντε. Δύο ετών σημαιοφόροι ήμαστε, τι να ξέρουμε. Δεν θυμάμαι κιόλας. Και πηγαίναμε και μείναμε πίσω από τον άλλο στόλο. Και όταν ήρθε πια το τελικό ότι ο βασιλιάς την κοπάνησε, έφυγε ας πούμε, μας ξαναφωνάζει στο καρέ και λέει «Κύριοι η επανάσταση νίκησε. Ζήτω η επανάσταση.» Και μάγκωσα ένα τασάκι να του το σφυρίξω στο κεφάλι και με κράτησε ο Γουλέας.
-. Πάλι με τον Γουλέα ήσασταν;
Τ. Ναι. Και με κράτησε ο Γουλέας. Και λέω, ας πούμε τώρα εγώ, ότι όταν είσαι σε ένα βαθμό τέτοιο, αντιπλοιάρχου – πλοιάρχου, δεν μπορείς να αλλάζεις από τη μία μέρα στην άλλη. Δηλαδή από βασιλικός να γίνεσαι αντιβασιλικός, από χουντικός να γίνεσαι δημοκρατικός και από δημοκράτης …
-. Όταν λες για τους βασιλόφρονες που ήτανε χουντικοί και μετά γίνανε αντιχουντικοί και μετά πάλι χουντικοί και μετά δεν ξέρω τι, ποιους εννοείς;
Τ. Τον Παπά. Υπήρχε μεγαλύτερος βασιλικός από τον Παπά; Τον Παπά λέω.
-. Ο Παπάς εν τούτου στις δεκατρεις του Δεκέμβρη …
Τ. Ναι;
-. … κινείται υπέρ του βασιλιά.
Τ. Ναι.
-. Πριν τις 13 του Δεκέμβρη δεν κινείται υπέρ της χούντας.
Τ. Κοίταξε να δεις όλοι αυτοί που έλαβαν μέρος και στο τότε και στο μετέπειτα υποτίθεται αντικίνημα ή κίνημα εναντίον της χούντας, δεν ήτανε ποτέ με την χούντα. Εμφανώς. Κοίταξε να δεις μην ξεχνάς το εξής, γιατί κι εσύ αξιωματικός ήσουνα τότε και τα ξέρεις. Μην ξεχνάς πόσος ήτανε ο μισθός του αξιωματικού, μην ξεχνάς πως έβλεπε ο έξω κόσμος τους αξιωματικούς, μην ξεχνάς ότι έπρεπε να πας στην αποθήκη να πάρεις ένα κιλό ζάχαρη κι ένα κιλό καφέ κάθε μήνα και ο Παπαδόπουλος τα έκανε και τα έπαιρνε σε λεφτά και γίνανε μετά τα συσσίτια και τα λοιπά …
-. Όχι δεν τα ξέρω αυτά που λες, τι είναι αυτά που λες; Δεν τα καταλαβαίνω.
Τ. Τότε εμείς δεν παίρναμε τροφοδοσία σε λεφτά.
-. Αλλά τι παίρνατε;
Τ. Όχι. Τροφοδοσία έπαιρνες ένα κιλό ζάχαρη, μισό κιλό καφέ, πέντε κιλά μακαρόνια … Α δεν τα θυμάσαι.
-. Εννοείς την τροφοδοσία των αξιωματικών συνολικά στο πλοίο;
Τ. Μπράβο.
-. Όχι ότι ο καθένας πήγαινε και έπαιρνε από την αποθήκη ένα κιλό ζάχαρη και τα λοιπά;
Τ. Η τροφοδοσία αυτή πήγαινε στο καράβι και από αυτό έτρωγες, έτρωγα και τρώγανε και άλλοι. Και ήρθε ο Παπαδόπουλος και είπε «Ρε παιδιά όχι. Πάρτε τα λεφτά στο χέρι, φτιάξτε εσείς συσσίτια δικά σας και ό,τι τρώει ο καθένας το πληρώνει.»
-. Τι εννοείς με αυτό; Ότι;
Τ. Εννοώ ότι για τους αξιωματικούς γενικά …
-. Τους ευνόησε η δικτατορία.
Τ. Μπράβο.
-. Γνωστό είναι.
Τ. Τους ευνόησε σε πρώτη φάση, ασχέτως αν μετά άρχισε και έκανε διάφορες κουταμάρες τις οποίες δεν τις ανεχότανε ο κόσμος.
-. Σταύρο ο ρόλος των βασιλοφρόνων στη διάρκεια της δικτατορίας ποιος ήτανε; Ήτανε υπέρ ή κατά της δικτατορίας;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω.
-. Πως δεν το ξέρεις. Αφού πριν ανέφερες ονόματα. Ανέφερες τον Μαρώτη. Τι ήτανε ο Μαρώτης;
Τ. Ο Μαρώτης ήτανε … ρε παιδάκι μου. Και απεδείχθη εκ των πραγμάτων. Το τι είναι ο καθένας δεν μπορείς να το κρίνεις κατά την διάρκεια της ζωής του. Θα το κρίνεις στο τέλος. Δηλαδή πώς να σου πω, όταν εγώ τελειώσω τη ζωή μου κατά κάποιο τρόπο, τότε θα κριθώ για το τι ήμουνα, τι έκανα, τι αύτωσα … Ο Μαρώτης, ο Μαρώτης ποιος ο λόγος ας πούμε να κρίνει και να πάει να μπλέξει με τον Παπανδρέου και να κάνει δηλώσεις ότι βασανίστηκε; Ποιος βασανίστηκε; Ο Μαρώτης βασανίστηκε; Τον Μαρώτη τον είδα εγώ εν συνεχεία. Όταν ήμουνα στο εμπορικό Ναυτικό πήγαμε στην Κοπεγχάγη με το κρουαζιερόπλοιο και γινότανε μια δεξίωση στην πρεσβεία. Και μου λέει ο καπετάνιος «Δεν υπάρχει (κανείς) Ποιος να πάει από εμάς τώρα; Εσύ είναι συνηθισμένος σ’ αυτά, πήγαινε εσύ …» μου λέει. «Εντάξει θα πάω.» Και με το που μπαίνω μέσα στη πρεσβεία εκεί, κάνω έτσι και βλέπω τον Μαρώτο. «Που είσαι ρε Σταύρο …» αγκαλιές φιλιά και τα λοιπά. Βγήκαμε έξω, με πήγε στο σπίτι του.
-. Τον Γκαλβάο που λέγαμε;
Τ. Τον Γκαλβάο. Ο Γκαλβάο, εσύ δεν το θυμάσαι, εγώ το θυμάμαι γιατί …, μια τάξη είμαι απάνω από σένα; Μια τάξη. Τέλος πάντων εγώ το θυμάμαι καλύτερα. Ο Γκαλβάο στην Νορβηγία όταν ήμασταν εκπαιδευτικό ταξίδι, αν θυμάσαι τον είχανε κουρέψει μαζί με τον Δαμηλάτη. Δεν τα πρόλαβες εσύ αυτά. Δεν τα πρόλαβες. Είχανε πάρει κάτι γκόμενες και μείνανε έξω παραπάνω από την κανονισμένη ώρα και τους κουρέψανε γουλί, δεν ξαναβγήκανε στη … Ο Γκαλβάο από τότε έλεγε ότι «Εγώ θα κάνω γάμο με πλούσια γυναίκα.»
-. Με πλούσια ή αριστοκράτισσα;
Τ. Το αριστοκράτισσα είναι του κώλου τα εννιάμερα. Με πλούσια. Όταν γινόντανε οι δεξιώσεις στη σχολή και ερχότανε ο Κωνσταντίνος σαν διάδοχος με την Ειρήνη και την Σοφία … Η Ειρήνη ήτανε ας πούμε λιγάκι ασχημούλα. Αναγκαζότανε και τις έπαιρνε και τις δύο και έφευγε επειδή δεν σταμάταγε ο Γκαλβάο να ζητάει την Ειρήνη σε χορό συνέχεια. Και πήγαινε και έλεγε «Με την άδεια σας.» «Ναι.» τι να του έλεγε. Τη χόρευε, την άφηνε και μετά στον επόμενο χορό ξαναπήγαινε. Οπότε τους έλεγε ο Κωνσταντίνος «Κορίτσια πάμε.» τις έπαιρνε και φεύγανε. Ο Γκαλβάο το είχε βάλει σκοπό της ζωής του να αποκατασταθεί. Το πέτυχε.
-. Παντρεύτηκε δηλαδή;
Τ. Και βέβαια παντρεύτηκε. Δεν ξέρει τι έχει αυτή. Όταν πήγαμε μετά που φύγαμε από την πρεσβεία και πήγαμε στο σπίτι του, έμπαινες μέσα σε μια έκταση δεκαπέντε – είκοσι στρεμμάτων και στην μέση ήτανε ο Πύργος του Γκαλβάο και μετά με πήγε και στο εξοχικό. Ο Γκαλβάο!
-. Πάντως στράφηκε κατά της χούντας στο εξωτερικό.
Τ. Στο εξωτερικό;
-. Με τον Αντρέα που ήτανε.
Τ. Ναι, ναι. Όλοι στραφήκανε εναντίον της χούντας. Εσύ δε μου λες, προσωπικά εσύ, ξέρεις κανέναν αντιστασιακό εκτός από τον Παναγούλη; Εγώ σαν αντιστασιακό μόνο τον Παναγούλη παραδέχομαι. Κανέναν άλλον. Το να πας να βάλεις βόμβες στο άγαλμα του Τρούμαν και να σκοτώσεις τον χωροφύλακα, ξέρω ‘γω τι σκοτώθηκε … Αυτό το κάνουνε και τώρα οι τρομοκράτες. Ο Παναγούλης ήτανε ο μόνος αληθινά αντιστασιακός.
-. Από το Ναυτικό συναδέρφους οι οποίοι στράφηκαν κατά της χούντας με τα κινήματα που ανέφερες, 13 του Δεκέμβρη το ’67, τον Ιούλη του ’73, αυτούς πως τους έβλεπες;
Τ. Κοίταξε να δεις. Να αρχίσω από εσένα; Ν’ αρχίσω από σένα.
-. Εγώ δεν σε ρώτησα για μένα αλλά άμα θες πες.
Τ. Αρχίζω από εσένα. Εσύ έκανες ότι έκανες. Εγώ νομίζω κατά τη γνώμη μου ότι … Δεν ξέρω αυτό το συμπέρασμα το έβγαλα αργότερα βέβαια, μαθαίνοντας και μην ξέροντας αν είναι αλήθεια ότι είχες επαφές … Η γυναίκα σου είναι κόρη κάποιου στελέχους του ΚΚΕ. ή είχε σχέση με το ΚΚΕ..
-. Η γυναίκα μου είναι κόρη αξιωματικού του Στρατού Ξηράς, ο οποίος έχει πεθάνει τώρα και ο οποίος από το ’40 και μετά αναμείχθηκε στον ΕΛΑΣ, στον εμφύλιο και λοιπά.
Τ. Μπράβο.
-. Και στέλεχος του ΚΚΕ..
Τ. Μπράβο, σωστά. Μην ξεχνάς Αντωνάκη ότι εκείνη την εποχή εμείς ήμασταν είκοσι χρονών. Δεν μπορούσες εσύ να κρίνεις – ούτε εσύ, ούτε εγώ, ούτε κανένας – να κρίνεις με αντικειμενικότητα τις καταστάσεις τότε. Εξαρτάται με τι τίτλο έμπλεκες, όχι ότι θέλω να υποτιμήσω τη νοημοσύνη κανενός, απλώς όταν είσαι είκοσι χρονών όσο μυαλό και να έχεις δεν μπορείς να κρίνεις τουλάχιστον στα πολιτικά πράγματα ότι ‘Αυτή είναι καλή κατάσταση, αυτή είναι κακή κατάσταση’. Και λόγω αυτού του περιστατικού και λόγω του ενθουσιασμού των είκοσι χρόνων έκανες ότι έκανες.
-. Ποιου περιστατικού;
Τ. Του καρφώματος του καρφιού στο πουλί. Και σε ρωτάω εγώ τώρα. Σε ρωτάω εγώ. Εάν η χούντα της Ελλάδος είχε κρατήσει όσο κράτησε η χούντα του Φράνκο, εσύ αυτή τη στιγμή που θα ήσουνα; Ξέρεις; Ε; Σε καταναγκαστικά έργα, μπορεί να είχες πεθάνει, μπορεί να είχες εξαφανιστεί. Απλώς η μοίρα του ανθρώπου και η ζωή του εξαρτάται από ορισμένες συγκυρίες. Εγώ …δηλαδή εξαρτάται από τις παρέες που έκανες… Επηρεαζόμαστε, και πολύ περισσότερο εμείς οι οποίοι εκείνη την εποχή ήμαστε …, σε ποια ηλικία ήσουνα και ήτανε εύκολο να παρασυρθείς από οποιοδήποτε γεγονός ας πούμε. Δηλαδή ο Μαρώτης αυτή τη στιγμή, ό,τι και να μου λες εσύ και να μου λέει ο οποιοσδήποτε, δεν υπάρχει περίπτωση να μην είναι βασιλικός. Να μην υποστηρίζει τον Βασιλιά.
-. Είναι; Τώρα; Ακόμα;
Τ. Ε πρέπει να είναι. Γιατί αυτός τον βοήθησε. Αυτό το πράγμα τον βοήθησε. Δηλαδή εάν δεν μπλέξεις κάπου να σε καθοδηγήσουνε, όπως υπήρχε περίπτωση και να καθοδηγηθούμε λόγω ηλικίας ας πούμε. Άρα εγώ σου λέω ότι ορισμένα πράγματα, όχι ορισμένα, πολλά πράγματα στη ζωή εξαρτώνται από τις συγκυρίες. Σου λέω ότι εάν στον πόλεμο της Κύπρου κερδίζαμε, τους ρίχναμε στη θάλασσα, και είχες την χούντα άλλα δέκα χρόνια, εγώ θα είχα γίνει υπουργός … Ίσως να είχα αποδεχτεί το αξίωμα γιατί τον Παπαγιάννη και τους άλλους, εγώ στην ουσία είχα απαρνηθεί, αυτό δεν σου το είπα, και έχει γραφτεί σε βιβλίο, η αιματοχυσία του στρατού …
-. Στην Πάφο.
Τ. Από μένα αποφευχθεί. Όχι από μένα. Άθελα μου.
-. Και σου στάλθηκαν και συγχαρητήρια και από την Αθήνα και λοιπά. Αυτά είναι γνωστά.
Τ. Όχι. Επειδή βλέπανε το καράβι κάτω και σου λέει ότι … και παραδοθήκανε. Άθελα μου. Αλλά θέλω να σου πω τι δημιουργούν οι συγκυρίες. Εάν δεν είχε πέσει η χούντα εγώ τώρα μπορεί να ήμουνα και πρόε… Μπορεί να είχα αποδεχτεί το αξίωμα.
-. Στην ιστορία ποτέ δεν πρέπει να βάζουμε το ‘εάν’. Λοιπόν πάμε στους βασιλόφρονες Σταύρο. Το Ναυτικό τι νομίζεις ότι είχε σε ποσοστά σε βασιλόφρονες εκείνα τα χρόνια;
Τ. 95%. Τι με κοιτάς; Κομμουνιστές;
-. Κομμουνιστές πόσους;
Τ.- Μηδέν κόμα μηδέν πενήντα τοις εκατό.
-. Ήξερες έναν; Πες μου έναν.
Τ. Όχι, κανέναν. Και ξέρεις γιατί δεν ήξερα κανέναν; Γιατί ήξερα ότι για να μπεις στη σχολή πέρναγες από δεκαοκτώ ελέγχους ας πούμε. Τι ήτανε ο παππούς σου; Τι ήτανε ο θείος σου; Τι ήτανε ο πατέρας σου; Αυτά όλα δεν σου λέω ότι ήτανε σωστά, απλώς θέλω να σου πω ότι εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να υπήρχανε κομουνιστές στο Ναυτικό. Δεν σε αφήνανε να μπεις στη σχολή. Τα ξέρεις και εσύ.
-. Εγώ δεν έχει σημασία αν τα ξέρω. Αφ’ ής στιγμής κάνω αυτό που κάνω, την έρευνα δηλαδή, η δική μου η άποψη …
Τ. Δεν μετράει.
-. … δεν μετράει. Η δική σου μετράει.
Τ. Εντάξει. Όχι, σε ορισμένα …
-. … συζητάμε τα δικά σου τώρα, δεν συζητάμε τα δικά μου.
Τ. Εγώ σε ρωτάω ας πούμε. Ήξερες κανέναν εσύ στο Ναυτικό αντιβασιλικό; Εγώ δεν ήξερα κανέναν.
-. Ήξερα.
Τ. Ποιον;
-. Τον Λιτίνα, τον Σουρή, τον Βουραζέρη, τον … Αυτούς που ήτανε κοντά στις ηλικίες μου. Προφανώς υπήρχανε κι άλλοι τους οποίους …
Τ. Δηλαδή με συγχωρείς. Ο Λιτίνας πότε έγινε αντιβασιλικός; Δίνοντας στη σχολή δοκίμων … Και απ’ ότι ξέρω ο Λιτίνας και η οικογένεια του πρέπει να ήτανε κάπως εύποροι. Έτσι; Ποιος ο λόγος να πάει να δώσει στη σχολή δοκίμων; Με βασιλικό Ναυτικό και να μην ακολουθήσει κάποιον άλλον κλάδο;
-. Ήτανε Βενιζελική η οικογένεια του. Εν πάση περιπτώσει δεν έχει να κάνει. Ένα μικρό ποσοστό κεντρώων – κεντροαριστερών, μικρό πολύ μικρό …
Τ. Ναι. Πολύ μικρό. Τώρα όμως έχει γίνει πολύ μεγάλο. Έχε υπ’ όψιν σου …
-. Υπονοείς ότι προσαρμόζονται όλοι στις συνθήκες;
Τ. Ε βέβαια.
………………//…………….