Αντιναύαρχος Σήφης Μανουσογιαννάκης: ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ (ΕΛΛΗΝΙΚΟ) ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1974

Ο Μανουσογιαννάκης (τέως Υπαρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού) συνθέτει από πρωτογενείς πηγές  τις εμπλοκές του προσωπικού του ΠΝ στα δραματικά γεγονότα του 1974 στην Κύπρο (πραξικόπημα κατά Μακαρίου και εισβολή των Τούρκων). Το ημερολόγιο της Ναυτικής Διοικήσεως Κύπρου και  τα σήματα που εκπέμφθηκαν και ελήφθησαν απ’ αυτήν (τη ΝΔΚ) όπως και λοιπά έγγραφα (αναφορές του ΓΕΕΦ) και βιβλία που χρησιμοποιεί, σε συνδυασμό με την γραπτή μαρτυρία του Αντιπλοιάρχου Παπαγιάννη, τότε Ναυτικού Διοικητή Κύπρου, έδωσαν την ευκαιρία για να συμπληρωθεί αυτή η εργασία, η πλέον ολοκληρωμένη που έχει παρουσιαστεί μέχρι σήμερα για τα γεγονότα εκείνα. Για ορισμένες ακραίες αναφορές του Παπαγιάννη, που αφορούν κυρίως στελέχη της ΝΔΚ, ο υπογράφων το παρόν έχει τοποθετηθεί στην αρχή της ανάρτησής του στις 21 Δεκ 2013, ήτοι στο αμέσως προηγούμενο του παρόντος κείμενο.

Α.Κακαράς

                      Συγκρότηση- Πραξικόπημα-και Τουρκική εισβολή

(Υπό Αντιναυάρχου ΠΝ ε.α. Σήφη Μανουσογιαννάκη)

     Το Κυπριακό πρόβλημα έχει ρίζες τόσο βαθιές και σύνθετες ώστε μια τεράστια βιβλιογραφία να συνοδεύει κάθε φάση της εξέλιξης του είτε σε πολιτικό επίπεδο, είτε σε διπλωματικό, είτε σε στρατιωτικό. Προκειμένου να γίνει αντιληπτή η συγκρότηση και η δράση ενός επιμέρους τομέα όπως του Κυπριακού Ναυτικού κρίνεται απαραίτητη μια σύντομη ιστορική αναδρομή στα γεγονότα και στις εμπλεκόμενες δυνάμεις που τα διαμόρφωσαν έτσι ώστε να γίνουν κατανοητές οι ενέργειες όλων εκείνων που εκόντες άκοντες  έπαιξαν κάποιο ρόλο σ’ αυτά.

Μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο οι Κύπριοι υπό την ηγεσία του Αρχ. Μακαρίου απαίτησαν την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα με νομική και πολιτική βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών. Η διακήρυξη αυτή εκδόθηκε από την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Νοέμβριο του 1950. Κατ αυτήν « ένας λαός που τελεί σε μόνιμη σχέση με συγκεκριμένο εδαφικό χώρο έχει το δικαίωμα να διαμορφώνει την πολιτειακή του υπόσταση με δημοκρατικό πολίτευμα και διακριτές τις εξουσίες του». Το 1950 διοργανώθηκε Πανκύπριο δημοψήφισμα για την ένωση με την Ελλάδα. Υπέγραψαν υπέρ της ένωσης το 97,5% μεταξύ των οποίων και μεμονωμένοι Τουρκοκύπριοι. Οι Άγγλοι πρότειναν στους Κυπρίους νέο σχέδιο Συντάγματος το οποίο τους παραχωρούσε μια μορφή «Διοικητικής Αυτονομίας». Οι Κύπριοι το απέρριψαν γιατί τους στερούσε το άμεσο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Τον Δεκέμβριο του 1952 νέο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ζητούσε από τα κράτη μέλη του να «προαγάγουν το δικαίωμα των λαών για αυτοδιάθεση και να διευκολύνουν την άσκηση του δικαιώματος τούτου στα εδάφη που είχαν υπό την διοίκηση τους με την διενέργεια δημοψηφίσματος» Το 1953 επιχειρήθηκε από τον Αρχ. Μακάριο η εγγραφή για συζήτηση του Κυπριακού στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Η Ελληνική κυβέρνηση δεν υποστήριξε τις προσπάθειες του. Ένα χρόνο μετά το 1954 η κυβέρνηση του Αλεξ. Παπάγου κατέθεσε την πρώτη προσφυγή για το Κυπριακό στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Παρά ταύτα η Αγγλία αδιαφόρησε για τις αποφάσεις του ΟΗΕ και δια στόματος του Υφυπουργού Αποικιών Χένρυ Χόπκινσον δήλωνε στις 28-7-1954 πως « ορισμένες περιοχές μέσα στην Κοινοπολιτεία λόγω των ιδιαζουσών συνθηκών δεν μπορούν να περιμένουν ότι θα ήταν ποτέ δυνατόν να καταστούν πλήρως ανεξάρτητες….».[1]

Την 1^η Απριλίου 1955 άρχισε επίσημα ο ένοπλος απελευθερωτικός αντιαποικιακός αγώνας της ΕΟΚΑ με στόχο την Αυτοδιάθεση-Ένωση. Πολιτικός αρχηγός του αγώνα ο Μακάριος και στρατιωτικός ο Γ. Γρίβας-Διγενής. Κατά την διάρκεια του τετράχρονου αγώνα ο οποίος έλαβε παλλαϊκό χαρακτήρα υπήρξαν στιγμές απαράμιλλης ανδρείας και ηρωισμού των Κυπρίων που προκάλεσαν διεθνή θαυμασμό.

Μέσα σε αυτό το κλίμα και κυρίως υπό την πίεση που άσκησε ο ξεσηκωμός του Κυπριακού λαού και η ένοπλη δράση της ΕΟΚΑ η Αγγλική διπλωματία προώθησε την λύση της ανεξαρτησίας της Κύπρου με μειωμένη εθνική κυριαρχία. Μετά την απομάκρυνση της από την Ιορδανία, το Ιράκ, και τη διώρυγα του Σουέζ η Κύπρος παρέμενε η μόνη της αποικία στην Μ.Ανατολή και αγωνιζόταν να μην την χάσει. Σαν μέσο για την επίτευξη του στόχου της χρησιμοποίησε τους Τουρκοκυπρίους αναβαθμίζοντας τον ρόλο τους. Γνώριζε βέβαια ότι οι Τουρκοκύπριοι ελέγχονταν από την Τουρκία την οποία με αυτόν τον τρόπο καθιστούσε μέρος του προβλήματος παρά το γεγονός ότι με την Συνθήκη της Λοζάνης του 1923 η Τουρκία είχε απεμπολήσει κάθε δικαίωμα της στο νησί.

Οι ΗΠΑ που από το 1957 είχαν ενεργή ανάμιξη στο Κυπριακό προωθούσαν λύσεις που θα ήταν κοινά αποδεκτές τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Τουρκία. Αυτό δήλωνε η άποψη « λύση στα πλαίσια του ΝΑΤΟ». Η βασική τους επιδίωξη ήταν να αποκλείσουν κάθε πιθανότητα ένοπλης σύρραξης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και να αποκλείσουν την πιθανότητα διολίσθησης της Κύπρου προς τον Σοβιετικό συνασπισμό.[2]

Το 1956 η Τουρκική κυβέρνηση καθόρισε τους στρατηγικούς της στόχους για το Κυπριακό. Ανέθεσε στον καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου Νιχάτ Ερίμ την εκπόνηση σχεδίου για την επανάκτηση της Κύπρου. Το σχέδιο που συνέταξε ο Νιχάτ Ερίμ περιελάμβανε τις ακόλουθες πέντε βασικές αρχές που παρατίθενται κατωτέρω γιατί αποτελούν έκτοτε τις Τουρκικές πάγιες θέσεις για την Κύπρο.

     Οι διεκδικήσεις στην Κύπρο θα πρέπει να στηρίζονται σε πολιτικούς λόγους χωρίς να    διαταράσσονται οι σχέσεις με την Μεγάλη Βρετανία.

     Στο νησί υπάρχουν δύο διαφορετικές κοινότητες η κάθε μία από τις οποίες έχει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Η λύση θα αποφασισθεί με διαφορετικά δημοψηφίσματα.

     Η αρχή της αυτοδιάθεσης θα πρέπει να εφαρμοσθεί με την μετακίνηση Ελληνικού πληθυσμού για να υπάγονται στην διοίκηση της επιθυμίας τους αλλά και για να μην καταπατούνται τα δικαιώματα της Τουρκικής κοινότητας που είναι μειοψηφία και να διασφαλίζεται επίσης η ασφάλεια της Τουρκίας.

     Η Τουρκία θα πρέπει να καθορίσει την ασφαλέστερη μορφή διχοτόμησης, λαμβάνοντας υπ όψιν τα οικονομικά και στρατιωτικά της συμφέροντα καθώς και τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων. Στην ασφάλεια της περιοχής που θα παραχωρηθεί στους Ρωμιούς της Κύπρου θα πρέπει να συμμετέχει και η Τουρκία γιατί το θέμα σχετίζεται τόσον με την ασφάλεια της ίδιας όσον και με αυτή της Μ.Ανατολής

     Πρέπει να επιδιωχθεί η ελεύθερη μετάβαση Τούρκων προς την Κύπρο. Υπό την προϋπόθεση ότι θα λάβουμε τα μέτρα μας το σύνολο του Τουρκικού πληθυσμού μπορεί να αυξηθεί στο ποσοστό που ανερχόταν επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τότε δεν θα ανησυχούμε για την έκβαση του δημοψηφίσματος που θα γίνει είτε για τον καθορισμό του συνόλου της νήσου είτε για τη διχοτόμηση.[3]

Για επίτευξη των ανωτέρω θέσεων ιδρύθηκε το 1957 στο Γενικό Επιτελείο της Τουρκίας η OHD ( Διεύθυνση Ειδικού Πολέμου) στην οποία ανατέθηκε η συγκρότηση στην Κύπρο της ΤΜΤ ( Τουρκικής Οργάνωσης Αντίστασης). Σκοπός της ήταν ο απόλυτος πολιτικός και στρατιωτικός έλεγχος της Τουρκοκυπριακής κοινότητας από την Άγκυρα, ώστε να αποτελέσει αφ ενός πολιτικό φορέα των επιδιώξεων της, και αφ ετέρου ένα σημαντικό αντίβαρο έναντι της ΕΟΚΑ. Στόχος της ήταν να αριθμεί περί τους 10.000 μαχητές μέχρι το 1960.[4]

Στην Ελλάδα από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου καμιά κυβέρνηση δεν είδε την Τουρκία ως εθνικό κίνδυνο. Μέσα στο έντονα μετεμφιλιακοπολεμικό κλίμα που επικρατούσε και της αυξημένης πολιτικής επιρροής των ΗΠΑ στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις φόβους προκαλούσε ο κομμουνιστικός κίνδυνος από βορρά και το Κυπριακό εθεωρείτο σαν πονοκέφαλος που δηλητηρίαζε τις φιλικές και συμμαχικές σχέσεις με τους δυτικούς εταίρους. Οι Ελληνικές κυβερνήσεις επιζητούσαν την Ένωση ως λύση του Κυπριακού προκειμένου να μην γίνει η Κύπρος, Κούβα. «Το δίλημμα είναι: Νατοποίηση ή Κούβα» έγραφε ο Γεώργιος Παπανδρέου προ της επισκέψεως του στην Αμερική στον Πρόεδρο Τζόνσον. Και λέγοντας νατοποίηση εννοούσε την Ένωση με την Ελλάδα.[5]

Τον Σεπτέμβριο 1955, μετά από πρόσκληση της Αγγλίας, η Ελλάδα και η Τουρκία έλαβαν μέρος σε τριμερή διάσκεψη για τι Κυπριακό στο Λονδίνο. Ήταν η πρώτη επίσημη εμπλοκή της Τουρκίας στο Κυπριακό γεγονός που θεωρήθηκε ως μεγάλη διπλωματική επιτυχία για την Τουρκία και αποτυχία για την Ελλάδα αφού καθιστούσε τους Τούρκους ισότιμους συνομιλητές.

Τον Φεβρουάριο του 1959 οι κυβερνήσεις της Αγγλίας της Ελλάδας και της Τουρκίας προσυπέγραψαν στην Ζυρίχη την συμφωνία παραχώρησης ανεξαρτησίας στην Κύπρο. Η Συμφωνία επικυρώθηκε στο Λονδίνο τον ίδιο μήνα με την συμμετοχή και των εκπροσώπων της Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής κοινότητας της Κύπρου. Στις 13-12-1959 εξελέγη Πρόεδρος της δημοκρατίας ο Αρχ. Μακάριος και Αντιπρόεδρος ο Φ. Κιουτσούκ.  Στις 16-8-1960 τέθηκε σε εφαρμογή το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και στις 31-7-1960 έγιναν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές. Η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίσθηκε ως ανεξάρτητο κράτος από το σύνολο των χωρών και έγινε αποδεκτή ως πλήρες μέλος του ΟΗΕ.[6]

Οι  Άγγλοι είχαν επιτύχει τον στρατηγικό τους στόχο, δηλαδή την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων στο 3% του Κυπριακού εδάφους και την συμμετοχή τους στις Κυπριακές εξελίξεις ως εγγυήτρια δύναμη.

Οι Τούρκοι δεν τον είχαν επιτύχει. Δεν είχαν επιτύχει ούτε την διχοτόμηση, ούτε τον γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων. Εξέλαβαν όμως τις Συνθήκες ως ένα ενδιάμεσο στάδιο που αργότερα θα μπορούσαν να τροποποιήσουν ώστε να επιτύχουν το επιθυμητό για αυτούς αποτέλεσμα στα πλαίσια των στόχων που είχαν καθορίσει. Για το λόγο αυτό κάτω από την καθοδήγηση της Άγκυρας οι Τουρκοκύπριοι έφεραν προσκόμματα στην ομαλή λειτουργία του Συντάγματος.

Οι Έλληνες δεν πέτυχαν  την ένωση. Η ανεξαρτησία όμως και ο έλεγχος που θα ασκούσαν ως εγγυήτρια δύναμη πάνω στην Κυπριακή κυβέρνηση ικανοποιούσε προς το παρόν τις Ελληνικές κυβερνήσεις. Όχι όμως και τον λαό.

Η Κυπριακή κυβέρνηση είδε τις Συνθήκες ως ενδιάμεση λύση προς τον στόχο της Αυτοδιάθεσης, και πίστευε ότι θα μπορούσε να τις ανατρέψει μέσω του ΟΗΕ και του Κινήματος των Αδεσμεύτων προς τους οποίους στράφηκε ο Μακάριος, ο οποίος είχε δει, ότι οι Συμφωνίες αυτές δεν θα ευδοκιμούσαν και θα απέβαιναν εκ των πραγμάτων ανενεργές. Η δυναμική μειοψηφία των Γριβικών δεν δέχθηκε τις Συμφωνίες.

Η περίοδος από τον Νοέμβριο του 1963 που ο Μακάριος έθεσε το θέμα της αναθεώρησης του Συντάγματος μέχρι το 1974 που πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα εναντίον του είναι η πλέον δραματική στην πορεία του Κυπριακού προβλήματος. Περιλαμβάνει προσπάθειες των Τουρκοκυπρίων για δημιουργία  αυτόνομων θυλάκων εντός του Κυπριακού εδάφους, εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Εθν. Φρουράς εναντίον των Τουρκοκυπρίων (γεγονότα Κοφίνου), χάραξη της «πράσινης Γραμμής», επέμβαση της Τουρκικής αεροπορίας, απειλές των Τούρκων για απόβαση, υποβολή διχοτομικών σχεδίων για λύση, δημιουργία της ΕΟΚΑ Β,  σχέδια ανατροπής του Μακαρίου, απόπειρα πραξικοπήματος το 1972, εκκλησιαστική κρίση, βομβιστικές επιθέσεις, δολοφονίες πολιτών, απαγωγές υπουργών, δολοφονίες υπουργών και απόπειρες εναντίον του ίδιου του Μακάριου. Ο Μακάριος στράφηκε προς την Σοβιετική Ένωση και τους Αδέσμευτους τόσο για πολιτική όσο και για στρατιωτική βοήθεια. Οι Αμερικανοί, το ΝΑΤΟ και η Ελλάδα φοβόντουσαν διολίσθηση του Μακαρίου προς το αποκαλούμενο «Σιδηρούν Παραπέτασμα».[7] Βρισκόμαστε στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου. Σε αντίθεση με τους Τούρκους και τους Τουρκοκύπριους η Ελληνικές κυβερνήσεις  και η Κυπριακή ηγεσία σπάνια είχαν συναντίληψη και κοινή πολιτική. Στην Κύπρο την πλειοψηφία του λαού την ήλεγχε ο Μακάριος αλλά οι οπαδοί του Γρίβα (οι ενωτικοί) ήταν μεν μειοψηφία αλλά πολύ δυναμική. Στην Ελλάδα ο Μακάριος άρχισε να αμφισβητείται από τους πολιτικούς. Το κλίμα στην Κύπρο άρχισε να μεταβάλλεται και οι Έλληνες Αξιωματικοί ήταν πλέον επιθυμητοί στην Κύπρο μόνο από τη μειοψηφία των ενωτικών. Το «Εφεδρικό Σώμα» (στρατιωτική-αστυνομική οργάνωση) δημιούργημα του Μακαρίου, ασκούσε έντονες ψυχολογικές πιέσεις εναντίον των εξ Ελλάδας στρατιωτικών.

Στην περίοδο αυτή η πολιτική των ΗΠΑ υπήρξε σταθερά κατευναστική. Μέλημα τους η αποφυγή αποσταθεροποίησης της νοτιανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Η αποφυγή διολίσθησης της Κύπρου προς τον Σοβιετικό συνασπισμό και η αναζήτηση της λύσεως στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Είχαν ήδη αποτρέψει το 1964 μια απόπειρα Τουρκικής εισβολής, μια σύρραξη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1967, και το 1972 μια απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου από την χούντα. Το 1974 τα πράγματα είχαν διαφοροποιηθεί. Ήταν η εποχή που ο Νίξον αντιμετώπιζε το σκάνδαλο Ουώτεργκειτ και στην ουσία ο Κίσινγκερ εφάρμοζε την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Μια πολιτική που χαρακτηρίστηκε σε σεμινάριο που έγινε το 1975 στην Ουάσιγκτον «με έλλειψη αφοσίωσης σε ένα σύστημα αξιών που ένα έθνος όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες έχει ευγενικά υπερασπιστεί τόσον καιρό».[8] Έχει αποδειχθεί πλέον από πολλούς ερευνητές η ανάμιξη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ τόσο στην σχεδίαση του πραξικοπήματος όσον και στις εξελίξεις μετά από αυτό.

Η πολιτική της Αγγλίας υπήρξε ανάλογη εκείνης των ΗΠΑ, των οποίων ΗΠΑ η Αγγλία, είναι ένας πιστότατος ακόλουθος. Ύστερα από το πραξικόπημα η Βουλή των Κοινοτήτων διόρισε εξαμελή ειδική επιτροπή (Select Committee) για να εξετάσει την πολιτική της Βρετανικής κυβέρνησης σχετικά με τα γεγονότα του 1974 που αναφερόταν στο πραξικόπημα και την εισβολή. Στο βασικό της συμπέρασμα αναφέρει «Δεν υπάρχει λόγος αμφιβολίας ότι κατά την διάρκεια της επίσκεψης του στο Λονδίνο ο Ετζεβίτ εισηγήθηκε κοινή αγγλο-τουρκική επέμβαση….Η Βρετανία είχε το νομικό δικαίωμα να επέμβει, είχε την ηθική υποχρέωση να επέμβει είχε την στρατιωτική ικανότητα να επέμβει. Δεν επενέβει για λόγους που η κυβέρνηση αρνείται να δώσει……Πολιτικοί υπολογισμοί πρέπει να έπαιξαν τον ρόλο τους». Ένα περίπου χρόνο αργότερα ο Τούρκος πρόεδρος Κοροτούρκ δήλωσε σε δημοσιογράφους ότι οι Βρετανοί ενεθάρρυναν την Τουρκία να προχωρήσει στην εισβολή. Ο Κοροτούρκ έλεγε τον Μάιο 1975 ότι η Τουρκική πρόθεση ήταν να γίνει μια αναίμακτη επιχείρηση και γι’ αυτό έστειλαν τον πρωθυπουργό τους στο Λονδίνο. Όμως οι Βρετανοί απάντησαν ότι δεν μπορούσαν να βοηθήσουν με συμμετοχή τους στην επιχείρηση και οι Τούρκοι αν μπορούσαν ας προχωρούσαν μόνοι τους.[9]

Οι Ελληνικές κυβερνήσεις είχαν αρχίσει να συζητούν την Ένωση με παράλληλη παροχή εδαφικών ανταλλαγμάτων προς τους Τούρκους, προκειμένου να ικανοποιηθεί η απαίτηση τους για εξασφάλιση των νοτίων συνόρων τους (σχέδιο Άτσεσον). Η αρχική θέση στο σχέδιο και τις παραλλαγές του ήταν αρνητική. Στην συνέχεια ο Έλληνας Πρωθυπουργός Γ.Παπανδρέου διαφοροποίησε την θέση του από την οποία εκπορεύτηκε η περίφημη δήλωση του «όταν σου χαρίζουν μια πολυκατοικία μπορείς να δώσεις ένα διαμέρισμα», για να διατυπώσει αργότερα την τελική του θέση με την φράση «Η Ελλάς ουδέν ζητεί διατί να δώσει; Η Τουρκία ουδέν δίδει διατί να πάρει;».[10] Ο Κ.Μητσοτάκης σε επιστολή του στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 14-7-2009 ανέφερε ότι το Υπουργικό Συμβούλιο στην Ελλάδα ομόφωνα είχε αποδεχτεί το σχέδιο Άτσεσον.[11] Οι παλινδρομήσεις αυτές εκλαμβάνονταν από τους Τούρκους ως παράθυρο προς την εκπλήρωση του δικού τους στόχου της διχοτόμησης. Οι Αμερικανοί διέβλεπαν ότι με λίγη πίεση οι Έλληνες θα δεχόταν την Ένωση και παράλληλα κάποιας μορφής διχοτόμηση. Σιγά-σιγά άρχισε να γίνεται πεποίθηση στις Ελληνικές κυβερνήσεις ότι το μόνο εμπόδιο για την εκπλήρωση των στόχων τους ήταν ο Μακάριος ο οποίος δεν δεχόταν τέτοιου είδους συμφωνίες. Το δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα επέλεξε βιαιότερες λύσεις έναντι του Μακαρίου.[12]

Η σταθερή θέση του Μακαρίου ήταν Αυτοδιάθεση και Ένωση λέγοντας ότι η Ένωση διέρχεται μέσα από την ακηδεμόνευτη Ανεξαρτησία και ότι η επίλυση του Κυπριακού θα πρέπει να προκύψει μέσα από τις διαδικασίες και διακηρύξεις του ΟΗΕ. Το 1968 διαφοροποίησε την πολιτική του θέση με  νέα που ήταν η επιδίωξη «του εφικτού και όχι του ευκταίου». Επανεξελέγη με ποσοστό 95,5%.

Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960 προέβλεπε την συγκρότηση Ενόπλων Δυνάμεων ικανών να εκτελέσουν χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές επιχειρήσεις. Αυτή η πρόνοια του Συντάγματος αποτέλεσε και την αιτία για την έναρξη των απαραίτητων διαδικασιών και ενεργειών ώστε να δημιουργηθεί το Κυπριακό Ναυτικό. Η ανάγκη έγινε επιτακτική ιδιαίτερα μετά τους βομβαρδισμούς της Τουρκικής αεροπορίας τον Αύγουστο του 1964 στα γεγονότα Μανσούρας-Κοκκίνων. Συστήθηκε το Ειδικό Μικτό Επιτελείο Κύπρου (ΕΜΕΚ) στο οποίο προίστατο ο Στρατηγός Γ.Γρίβας και συμμετείχαν εκπρόσωποι και των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων. Από το Πολεμικό Ναυτικό συμμετείχε ο Πλωτάρχης Γ.Δημητρόπουλος.

Ο Μακάριος αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα στην αγορά πολεμικού υλικού γιατί οι αγορές της Δύσης ήταν κλειστές για την Κύπρο. Για τον λόγο αυτό αποφάσισε την αγορά πολεμικού υλικού από την Σοβιετική Ένωση. Το κύριο υλικό για το Κυπριακό Ναυτικό που αγοράστηκε από την Σοβιετική Ένωση περιελάμβανε.[13]

• Έξη Τορπιλακάτους.
• Τριάντα έξη τορπίλες μάχης.
• Τρείς τορπίλες γυμνασίων.
• Τρείς αεροσυμπιεστές.
• Υλικά εγκατάστασης συνεργείου τορπιλών.
• Δύο φορεία τορπιλών.
• Δύο σταθμούς ασυρμάτου VHF μετά μονάδων τροφοδότησης.
• Ένα γερανοφόρο όχημα.
• Ένα αυτοκίνητο μεταφοράς τορπιλών.
• Εκατόν ογδόντα τόνους καυσίμων.
• Αμοιβό υλικό  μηχανολογικό, ηλεκτρολογικό, ηλεκτρονικό, ναυτιλίας, ελέγχου βλαβών, και πυροβολικού.
• 48.000 βλήματα των 14,5 χιλ.
• Υλικό στρατωνισμού των έξη Τορπιλακάτων.

Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό απέστειλε στην Κύπρο:

• Πυροβόλα των 3,7’ ,40 χιλ. και 20χιλ.
• Τέσσερα Καναδικά Radar τύπου Α/Α Νο 4 ΜΚ 6/2. Τα Radar ήταν τοποθετημένα εντός  οχημάτων που μπορούσαν να ρυμουλκηθούν, ο εσωτερικός χώρος των οποίων ήταν διαμορφωμένος σε μικρό θάλαμο επιχειρήσεων. Είχαν εμβέλεια 50 ναυτικά μίλια.
• Δύο παλαιά Γερμανικής ναυπήγησης του 1935 Παράκτια Περιπολικά που ενεργοποίησε  στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Τα πλοία αυτά είχαν αγορασθεί από τον Κύπριο επιχειρηματία Α.Λεβέντη και έλαβαν τα ονόματα Π/Π ΑΡΙΩΝ και Π/Π ΦΑΕΘΩΝ

Η Κυπριακή κυβέρνηση μετά από υπόδειξη των Ελλήνων Αξιωματικών προχώρησε στην επίταξη εκτάσεως στην περιοχή Μπογάζι πλησίον της Αμμοχώστου όπου βρίσκονταν εγκαταλειμμένες κτιριακές εγκαταστάσεις και ευκολίες φορτώσεως υλικών σε πλοία που μπορούσαν να παραβάλλουν σε μικρή προβλήτα. Το όλο συγκρότημα ανήκε στο παρελθόν στον επιχειρηματία Μποδοσάκη. Η έκταση αυτή αποτέλεσε την Υπηρεσία Διοικητικής Μέριμνας του Κυπριακού Ναυτικού και ονομάσθηκε Ναυτική Βάση Χρυσούλης (ΝΒΧ) προς τιμή του φονευθέντος Υπάρχου του Π/Π ΦΑΕΘΩΝ. Η όλη δημιουργία και λειτουργία της Βάσης για την υποστήριξη των Τ/Α  ήταν έργο του Υποπλοιάρχου(Μ) Ε.Ξενιτίδη που ανέλαβε Διοικητής της.  Από τα πρώτα μελήματα του ήταν η ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών μεταξύ Ναυτικής Διοίκησης Κύπρου (ΝΔΚ)- Ναυτικής Βάσης  Χρυσούλης (ΝΒΧ)- Ν.Σταθμών –Ν.Κλιμακίων- Ν.Παρατηρητηρίων-Πλοίων ως και Πλοίων και Αεροσκαφών.

Οι άνδρες του προσωπικού παραλαβής περί τα 60 άτομα αφίχθησαν στην Κύπρο τον Οκτώβριο του 1964. Στις 7-10-1964 έφθασε στην Κύπρο ο έφεδρος Υποναύαρχος Γ.Καρβέλης ο οποίος στην συνέχεια μετέβη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από όπου παρέλαβε εκ μέρους της Κυπριακής κυβέρνησης το σύνολο του πολεμικού υλικού που ο Μακάριος αγόρασε από την Σοβιετική Ένωση. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους αφίχθη στην Κύπρο ο Πλωτάρχης Γ.Δημητρόπουλος που ανέλαβε καθήκοντα Ναυτικού Διοικητού Κύπρου και επωμίσθηκε το δύσκολο έργο της οργανώσεως του Κυπριακού Ναυτικού ξεκινώντας σχεδόν από μηδενική βάση. Τον Ιανουάριο του 1965 άρχισε να καταφθάνει στην Κύπρο από την Αλεξάνδρεια το αγορασθέν πολεμικό υλικό, η παραλαβή του οποίου τελείωσε στο τέλος Φεβρουαρίου. Από εκεί και πέρα άρχισε η μεγάλη προσπάθεια ενεργοποιήσεως του υλικού, η σύντονος εκπαίδευση των πληρωμάτων των πλοίων, ο καθορισμός των αποστολών τους, και η επίτευξη του μέγιστου δυνατού επιχειρησιακού επιπέδου εκπαιδεύσεώς τους. Τούτο κατέστη δυνατόν με τις τεράστιες προσπάθειες που κατέβαλαν όλοι, και ιδιαίτερα ο Εφ. Υποπλοίαρχος Κ.Κονδύλης, οι Ανθυποπλοίαρχοι Ν.Μπέτσης, Ε.Ζαρόκωστας, Κ.Δημητριάδης, Ε.Καναβαριώτης, Γ.Δεμέστιχας, Α.Χρυσικόπουλος, Κ.Σουρμπάτης και Ι.Θεοφιλόπουλος  οι  οποίοι ανέλαβαν Κυβερνήτες των Τορπιλακάτων κατά την πρώτη περίοδο. Ήταν η εποχή της « δημιουργίας» και μάλιστα σε ένα περιβάλλον Κυπρίων ιδιαίτερα φιλικό προς τους «εξ Ελλάδος» που τους έβλεπαν ως προστάτες τους από τους Τούρκους. Στην αρχική του φάση το Κυπριακό Ναυτικό είχε συγκροτηθεί από τις δύο  Ακταιωρούς τον ΦΑΕΘΩΝΑ και τον ΑΡΙΩΝΑ. Τα πληρώματα τους ήταν Έλληνες Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και ναύτες.[14]

Την πρώτη πολεμική αποστολή του την ανέλαβε το Κυπριακό Ναυτικό στις 7 Αυγούστου του 1964 όταν τα ΠΠ ΑΡΙΩΝ και ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ διατάχθηκαν να υποστηρίξουν με ναυτικό βομβαρδισμό τις επιχειρήσεις της Εθνικής Φρουράς εναντίον των Τουρκοκυπρίων στην περιοχή Μανσούρας-Κοκκίνων. Την επόμενη μέρα εκδηλώθηκε σφοδρή επίθεση της Τουρκικής αεροπορίας σε όλη την περιοχή της Τηλλυρίας.

Αφηγείται ο Κυβερνήτης του ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ  Ανθυποπλοίαρχος Δ.Μητσάτσος[15]  : «ήρθαν τα αεροπλάνα και άρχισαν τις επιθέσεις……Η μάχη κράτησε πολλή ώρα…….Ρίξαμε ένα αεροπλάνο και χτυπήσαμε ένα άλλο………το καράβι δεν έστριβε κοίταξα στην τιμονιέρα και είδα ότι ο πηδαλιούχος είχε σκοτωθεί……Ένα αεροπλάνο που ερχόταν πολύ κοντά με το νερό δεν το είδε κανείς, έριξε μια ριπή και σκοτώθηκε ο Ύπαρχος ΣΕΑ/Μ Π.Χρυσούλης ο νοσοκόμος και ένας Κύπριος……..Τραυματίσθηκε κάποιος άλλος, οι σφαίρες πέρασαν μέσα από το χέρι μου……….Το έριξα στην παραλία και διέταξα εγκατάλειψη πλοίου…….Απο τους 23 μέσα στο πλοίο σκοτώθηκαν δύο Υπαξιωματικοί τέσσερις ναύτες και ο Κύπριος…..Είμαι ο μόνος επιζών Αξιωματικός ανάπηρος με κομμένο το δεξί χέρι». Σκοτώθηκαν ο Σημαιοφόρος Π.Χρυσούλης, οι Υποκελευστές Σ.Αγάθος, Ν.Πανάγος, και οι ναύτες Ν.Καπαδούκας, Ν.Νιάφας και Π.Θεοδωράτος. Τραυματίστηκαν ο Ανθυποπλοίαρχος Δ.Μητσάτσος, οι Υποκελευστές Δ.Ρεμουντάκης, Ι.Γιόκας και Κ.Κοφινάς κα οι ναύτες Α.Βλάχος, και Β.Τσιακάλης. Το ΠΠ ΑΡΙΩΝ με Κυβερνήτη τον Ανθυποπλοίαρχο Ν.Μπέτση συνέχισε τον βομβαρδισμό μέχρι τις απογευματινές ώρες που διατάχθηκε από την ΝΔΚ να απομακρυνθεί από την περιοχή των επιχειρήσεων.

Κατά το τέλος του πρώτου εξαμήνου 1965 το Κυπριακό Ναυτικό είχε τις ακόλουθες επιχειρησιακές δυνατότητες:[16]

• Ανακοπή του ρεύματος εφοδιασμού των Τ/Κ από την Τουρκία.
• Δυνατότητα αναγνωρίσεως κάθε εντοπιζόμενου στόχου με την συνεργασία RADAR, Παρατηρητηρίων, Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ (πρώην ΑΡΙΩΝ) και Τ/Α.
• Προσβολή με αυξημένες πιθανότητες επιτυχίας αποβατικής δυνάμεως εισερχόμενης εντός των χωρικών υδάτων της Κύπρου με νυκτερινές τορπιλικές επιθέσεις των Τ/Α συνεργαζομένων με τα RADAR των Παρατηρητηρίων.

Το 1974, έτος των δραματικών γεγονότων στην Κύπρο, στο Κυπριακό Ναυτικό υπηρετούσαν είκοσι τρείς (23) Αξιωματικοί και εβδομήντα (70) Υπαξιωματικοί πέραν των υπηρετούντων Ελλήνων και Κυπρίων ναυτών. Είχε την ακόλουθη δομή και στελέχωση:

• ΝΑΥΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΥΠΡΟΥ (ΝΔΚ): Διοικητής Αντιπλοίαρχος Γ.Παπαγιάννης.
• ΝΑΥΤΙΚΗ ΒΑΣΗ ΧΡΥΣΟΥΛΗ (ΝΒΧ)και ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΟΥ ΑΜΥΝΗΣ (ΔΠΑ): Διοικητής Αντιπλοίαρχος Α.Παπαδάκης. Στην ΝΒΧ υπαγόταν και ομάδα ΟΥΚ με Διοικητή τον Υποπλοίαρχο Σ.Γουλέα.
• ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ (ΝΣΚ): Διοικητής Υποπλοίαρχος Ε.Τσομάκης
• ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΦΟΥ (ΝΣΠ): Διοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Α.Παλαίστρος
• Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ: Κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Σ.Ταβλαρίδης.
• Τ/Α-6: Κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Ε.Τσαταλός.
• Τ/Α-2: Κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Α.Κανδαλέπας.
• Τ/Α-3: Κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Ε.Τσομάκης.
• Τ/Α-4: Kυβερνήτης Υποπλοίαρχος Π.Δούκας.
• Τ/Α-1: Κυβερνήτης Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Ν.Βερύκιος.
• Τ/Α-5: Σε ακινησία στην ΝΒΧ
• ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΓΚΑΙΡΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΑΣΤΗΡ (ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ): Διοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ  Δ.Πυρόβολος.
• ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΓΚΑΙΡΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΒΥΡΩΝ (ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ): Διοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Α.Τρικοίλης.
• ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΓΚΑΙΡΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΓΑΛΗ (ΣΕΠ ΓΑΛΗ): Διοικητής Ανθυπασπιστής Σημ. Β.Μητρόπουλος.
• ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΓΚΑΙΡΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΔΟΞΑ (ΣΕΠ ΔΟΞΑ): Διοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Ε.Κομνηνός.

     Πραξικόπημα κατά Αρχιεπισκόπου Μακαρίου

Το πραξικόπημα για την ανατροπή του Μακαρίου αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί την 15^η Ιουλίου και ώρα 08:15 το πρωί. Ο Αντιπλοίαρχος Γ.Παπαγιάννης  ήταν φίλα προσκείμενος στο δικτατορικό καθεστώς της Ελλάδας και ενήμερος για τα σχέδια αυτού του καθεστώτος για την Κύπρο. Αυτό προκύπτει από τα αναγραφόμενα στην γραπτή εξιστόρηση  που κάνει ο ίδιος, για τα γεγονότα στην Κύπρο όπως τα έζησε :[17] «Μετά την λήψη της επιστολής από την Ελλάδα αποφασίσθηκε η ανατροπή του Μακαρίου από το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ και τον Πρόεδρο Γκιζίκη. Με ένα Ταγματάρχη που υπηρετούσε στην Κύπρο και είχε κληθεί στο ΓΕΕΘΑ για ταχυδρομείο η απόφαση έγινε γνωστή σε μικρό κύκλο Αξιωματικών μεταξύ των οποίων και εμού από τον ταχυδρόμο άμα τη επιστροφή του στην Κύπρο στις 5 Ιουλίου». Και συνεχίζει: « Κάναμε 2-3 μυστικές συναντήσεις στις οποίες καταστρώσαμε το πλάνο της ενέργειας, τους αντικειμενικούς σκοπούς, και την αποστολή κάθε μονάδας που θα ελάμβανε μέρος, βασιζόμενοι σε ήδη υπάρχον από το 1968 απόρρητο σχέδιο επί του αντικειμένου που υπήρχε στα αρχεία της Εθν. Φρουράς. Το μεγαλύτερο μέρος είχε πέσει στην Επιλαρχία αρμάτων που είχε κυρίως Ελλαδίτες, στους καταδρομείς (τρία τάγματα) που ήταν στην πλειοψηφία τους καλά εκπαιδευμένοι και ενωτικοί, στην Ναυτ. Διοίκ. Κύπρου που το προσωπικό της ήταν κατά 85% από την Ελλάδα και στην ΕΛΔΥΚ που ήταν αμιγώς Ελληνικό σύνταγμα». Επίσης από την ΕΔΕ (Προς διακρίβωσιν της βασιμότητος και εκτάσεως των καταγγελομένων υπό του Αντιπλοιάρχου Α.Παπαδάκη και Υποπλοιάρχου Α.Κανδαλέπα ως διαπραχθεισών αντικανονικών ενεργειών εν Κύπρω κατά το χρονικόν διάστημα από 9^ης Ιουλίου 1974 έως 25 Αυγούστου 1974….)  που διενέργησε ο τότε Πλοίαρχος Κ.Μεταλληνός το 1975[18]  προκύπτει ότι από τον Μάρτη ή Απρίλη του 1974  ο Αντιπλοίαρχος Γ.Παπαγιάννης άρχισε έντονη αντιμακαριακή πολιτική λέγοντας στους υπ αυτόν Αξιωματικούς ότι «ο Μακάριος θα έπρεπε πραξικοπηματικώς να φύγει από την μέση». Επίσης οπωσδήποτε ικανό χρόνο προ της 15^ης Ιουλίου 1974 εκμυστηρεύτηκε στους υπ αυτόν Αξιωματικούς, Παπαδάκη, Δούκα, Γουλέα υπό τύπο ενημερώσεως ότι « σχεδιαζόταν ανατροπή του Μακαρίου κατά τον χρόνο της επισκέψεως του στην Κίνα».[19] Την Τρίτη 9η Ιουλίου ο Παπαγιάννης μετέβη στην ΝΒΧ και συγκάλεσε σύσκεψη Αξιωματικών. Στην σύσκεψη συμμετείχαν ο Αντιπλοίαρχος Α.Παπαδάκης οι Υποπλοίαρχοι Π.Δούκας, Ε.Τσαταλός, Α.Κανδαλέπας,Γ.Ντάνος και ο Ανθυποπλοίαρχος Γ.Αρμενιάκος. Βραδύτερα προσήλθε και ο Υποπλοίαρχος Σ.Γουλέας.

Αρχίζοντας την ομιλία του ο Παπαγιάννης είπε[20] «Μετά την επιστολή του Μακαρίου προς την Ελληνική κυβέρνηση και την διάθεση του να μας διώξει όλους τους Έλληνες ‘εξ Ελλάδος’ από την Κύπρο και την ανησυχητική εξάπλωση του κομμουνιστικού κινδύνου στην Κύπρο η εδώ κατάσταση έφθασε εις το απροχώρητο και αποφασίσθηκε υπό του Προέδρου της Δημοκρατίας Στρατηγού Γκιζίκη, του ΑΕΔ Στρατηγού Μπονάνου και του Ταξιάρχου Δ.Ιωαννίδη όπως την 02:00 της Δευτέρας Ιουλίου να κινηθεί η Εθνοφρουρά προς ανατροπή του Μακαριακού καθεστώτος. Το Ναυτικό λόγω του μεγάλου δυναμικού του σε Ελληνοελλαδικό προσωπικό θα διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό είναι εν γνώσει και της Ελληνικής κυβέρνησης». Επεσήμανε ότι « επειδή αναμένεται ένοπλος αντίσταση θα χυθεί πολύ αίμα και ότι διά να επιτύχει ο ιερός σκοπός μας οιοσδήποτε φέρει αντίσταση είτε ναύτης είτε αστυνομικός να εκτελείται επί τόπου διότι η Ελλάς κινδυνεύει να γίνει η Κούβα της Μεσογείου». Στη συνέχεια διένειμε στους παρευρισκομένους σημειώματα, από φάκελο που είχε προαποστείλει και φυλασσόταν στη ΝΒΧ, με συνημμένα σε αυτά σχεδιαγράμματα οδών και οικιών των μελλόντων να συλληφθούν Υπουργών ή ανωτάτων στελεχών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε κάθε Αξιωματικό ανέθετε την σύλληψη δύο ή τριών ατόμων. Μετά το πέρας της ενημέρωσης  ο Παπαγιάννης ερώτησε τους παρευρισκόμενους εάν υπάρχουν διαφωνούντες εις τις οδηγίες του. Οι Υποπλοίαρχοι Ε.Τσαταλός και Α.Κανδαλέπας δήλωσαν ότι διαφωνούν. Ο Αντιπλοίαρχος Α.Παπαδάκης και οι Υποπλοίαρχοι Π.Δούκας και Σ.Γουλέας διαφωνούντες συζητούσαν. Ο Υποπλοίαρχος Ντάνος αποδέχθηκε την συμμετοχή αλλά δήλωσε ότι δεν επιθυμούσε να προβεί σε συλλήψεις και ο Ανθυποπλοίαρχος Γ.Αρμενιάκος  δεν ομίλησε αποδεχόμενος ίσως τις εντολές του ΝΔΚ.[21] Μετά το πέρας της ενημέρωσης ο Παπαγιάννης παρέδωσε στον Παπαδάκη φάκελο που περιείχε στοιχεία περί του τρόπου ενεργείας του Ναυτικού κατά το πραξικόπημα και αποχώρησε. Στις οδηγίες προς τον Παπαδάκη  προβλεπόταν η συγκέντρωση των οικογενειών των Ελλήνων που κατοικούσαν στην περιοχή και η μεταφορά τους υπό συνοδεία προστασίας στις θερινές εγκαταστάσεις των Αξιωματικών στην Αμμόχωστο ώστε να μην υποστούν αντίποινα από τους Εφεδρικούς. Επίσης να τεθεί σε ετοιμότητα ένοπλη ομάδα από 50 ναύτες με  6 Υπαξιωματικούς υπό Αξιωματικό για να την αποστείλει στην ΝΔΚ στην Λευκωσία όταν διαταχθεί από τον ΝΔΚ. Στην ομάδα αυτή ζήτησε και τέθηκε επί κεφαλής ο Υποπλοίαρχος Ντάνος.  Μετά την αποχώρηση του ο Παπαδάκης ζήτησε από τους παρευρισκόμενους να συγκεντρωθούν την επομένη μέρα το πρωί 11 Ιουλίου στο γραφείο του για να ξανασυζητήσουν το θέμα. Όντως την επομένη έγινε νέα συγκέντρωση των Αξιωματικών όπου συζητήθηκε ξανά το θέμα και αποφασίσθηκε ομόφωνα όπως μη συμμετάσχουν στο πραξικόπημα εκτός του Υποπλοιάρχου(Μ) Ντάνου ο οποίος δήλωσε ότι εφόσον διατασσόταν υπό του ΝΔΚ ο οποίος θα είχε διαταγή από τα ανώτερα κλιμάκια θα εκτελούσε τις διαταγές που θα αφορούσαν στο πραξικόπημα.[22] Μετά από αυτά οι Αξιωματικοί αποφάσισαν να καλέσουν τον Παπαγιάννη και να τον ενημερώσουν για τις αποφάσεις τους. Πράγματι το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Παπαγιάννης επανήλθε στη ΝΒΧ και άκουσε τις αποφάσεις των Αξιωματικών όπως προαναφέρθηκε. Διαπιστώθηκε ότι ήδη ήταν ενήμερος για αυτές. Μετά την άρνηση των Αξιωματικών ο Παπαγιάννης εκτόξευσε κατηγορίες εναντίον τους,  ανακοίνωσε ηθελημένα ανακριβώς ότι το εκτελεστικό του πραξικοπήματος ακυρώθηκε και ότι θα έπρεπε να ετοιμαστούν για την αποχώρηση τους από την Κύπρο μετά την απόφαση του Μακαρίου να ζητήσει την απομάκρυνση των Ελλήνων Αξιωματικών.[23] Στην συνέντευξη του ο Παπαργύρης δήλωσε ότι « όλοι εκτέλεσαν τις διαταγές του Παπαγιάννη»[24]. Και τούτο είναι γεγονός. Είναι όμως φανερό ότι εκτέλεσαν εκείνες τις διαταγές που δεν τους έφερναν αντιμέτωπους με οπαδούς του Μακαρίου, και προφανώς κατά την γνώμη τους, υποβάθμιζαν την συμμετοχή τους στο πραξικόπημα.

Εν τω μεταξύ ο Παπαγιάννης είχε επισκεφθεί τον Ναυτικό Σταθμό Κυρήνειας όπου:[25]  «Ενημέρωσα σχετικά τον Υποπλοίαρχο Τσομάκη στον οποίο έδωσα εντολή να απομονώσει με την έναρξη της επιχειρήσεως τον Ναυτικό Σταθμό κλείνοντας τις πόρτες του φρουρίου και απαγορεύοντας την είσοδο σε οιονδήποτε και να τεθεί υπό τις διαταγές του διοικητού της εκεί στρατιωτικής διοικήσεως παρέχοντας βοήθεια και υποστήριξη σε ότι του ζητηθεί. Με ενθουσιασμό συγκατετέθη». Ακόμα « Ειδοποίησα τον Κυβερνήτη του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ Υποπλοίαρχο Ταβλαρίδη να με συναντήσει και του έδωσα διαταγή περιπολίας με εντολή τα ξημερώματα της 15^ης Ιουλίου να καταπλεύσει στον λιμένα της Πάφου». Και συνεχίζει ο Παπαγιάννης  «Εν συνεχεία ασχολήθηκα με τα του επιτελείου μου. Μίλησα με τον Πλωτάρχη(Ο) Θ.Τζεφεράκο και τον Υποπλοίαρχο(Μ) Παπαργύρη. Στον δεύτερο ανέθεσα την αποστολή της καταλήψεως του CΥTA την φύλαξη του, και την διακοπή των τηλεφώνων της περιοχής Λευκωσίας το ταχύτερο μετά την εκδήλωση της ενεργείας ο δε πρώτος θα ήταν βοηθός μου στην κατάληψη του δευτέρου ορόφου της αστυνομίας, την συγκέντρωση όλων των ευρισκομένων εκεί αστυνομικών στον χώρο της καντίνας υπό προσωρινό περιορισμό και την διακοπή των ραδιοεπικοινωνιών της αστυνομίας και απενεργοποίηση της σειρήνας που υπήρχε στην κορυφή του μεγάρου. Επίσης την σύλληψη και περιορισμό των δύο φρουρών του Εφεδρικού Σώματος που είχαν εγκατασταθεί τελευταία στα δύο άκρα του αστυνομικού μεγάρου προφανώς για να μας παρακολουθούν. Ο Παπαργύρης θα είχε μαζί του 3 Υπαξιωματικούς και τρείς ναύτες και στην δική μου ομάδα θα είχα εκτός από τον Τζεφεράκο ένα έφεδρο Σημαιοφόρο τρείς Υπαξιωματικούς και τέσσερεις ναύτες ».

Σε ότι αφορά τους υπηρετούντες Σημαιοφόρους ΣΕΑ/Μ και Υπαξιωματικούς προκύπτει ότι ουδόλως ενημερώθηκαν, ουδόλως ρωτήθηκαν και  έπραξαν μοιραία όσα έπραξαν. Εξαίρεση αποτέλεσε ο Ανθυπασπιστής Η/Ν Γ.Οικονομίδης λόγω της δραστηριότητας και ενεργού συμμετοχής του στις έρευνες των οικιών Αζίνα και Θεοδώτου αλλά και από όσα ο ίδιος κατέθεσε στα πλαίσια της ΕΔΕ Μεταλλινού. Επίσης σύμφωνα με την ίδια ΕΔΕ, εγκαίρως μυημένος στο πραξικόπημα και ένθερμος θιασώτης αυτού και των εκτελεστών του θεωρήθηκε ο Ανθυπασπιστής Λεβ. Ι.Αγιασοφίτης ο οποίος προκύπτει επίσης ότι προσέγγισε τον Αρχικελευστή Δ.Κωνσταντίνου για να τον μυήσει στο πραξικόπημα.[26] Κατά την εκτίμηση του Κωνσταντίνου δύο έως τρείς ακόμα Υπαξιωματικοί ήταν ενήμεροι για το σχεδιαζόμενο πραξικόπημα.

Το προσωπικό των ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ(Ριζοκάρπασο), ΒΥΡΩΝ(Αγία Νάπα), και ΔΟΞΑ(Κορμακίτης) δεν ενημερώθηκε για το σχεδιασθέν πραξικόπημα.

Το πρωί της 15^ης Ιουλίου ο Παπαγιάννης μετά την μετάβαση του στο γραφείο του επιβεβαίωσε την ώρα ενάρξεως του πραξικοπήματος από τον Επιτελάρχη του ΓΕΕΦ, και εξέπεμψε προς ΝΒΧ και ΔΠΑ Σήμα Αστραπιαίο με ΗΩΠ 150818 και το ακόλουθο κείμενο:

1. ΑΜΑ ΛΗΨΕΙ ΕΛΘΕΤΕ ΕΙΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΝ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΗΣΑΤΕ ΩΣ ΚΑΤΩΘΙ

Α. ΑΠΟΣΤΕΙΛΑΤΕ ΕΝΟΠΛΟΝ ΔΙΜΟΙΡΙΑΝ ΥΠΟ ΔΟΥΚΑΝ ΕΙΣ ΚΑΟΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ

ΔΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.

Β. ΑΠΟΣΤΕΙΛΑΤΕ ΔΥΝΑΜΙΝ 60 ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΠΑΞ/ΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΩΝ ΥΠΟ ΝΤΑΝΟΝ

ΚΑΙ ΑΡΜΕΝΙΑΚΟΝ ΕΙΣ ΒΜΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ.

Γ. ΔΙΑ ΔΥΟ Τ/Α ΑΠΟΚΛΕΙΣΑΤΕ ΛΙΜΕΝΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΑΠΟ ΠΑΣΗΣ ΚΙΝΗΣΕΩΣ ΚΑΙ

ΚΥΡΙΩΣ ΑΠΟΠΛΟΥ ΠΛΟΙΩΝ ΚΑΙ ΠΛΟΙΑΡΙΩΝ.

Δ. ΟΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΤΕ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΠΑΤΑΞΑΤΕ ΑΥΤΗΝ ΔΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ.

2. ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΛΗΨΙΝ ΚΑΙ ΕΝΑΡΞΗ ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΣ.

Με σήμα ΝΔΚ 150819 ΙΟΥΛ ο ΝΣ Πάφου και το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ διατασσόταν από τον ΝΔΚ για τα ακόλουθα:

« ΑΜΑ ΛΗΨΗ ΤΕΘΕΙΤΕ ΕΙΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟ ΚΑΙ ΑΜΥΝΘΕΙΤΕ ΔΙΑ ΤΩΝ ΠΥΡΟΒΟΛΩΝ ΚΑΙ ΟΠΛΩΝ ΚΑΤΑ ΜΗ ΝΟΜΙΜΟΦΡΟΝΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Η ΑΝΑΡΧΙΚΩΝ. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΑΤΕ ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΑΠΟΠΛΟΥ ΕΚ ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΟΣ ΕΝ ΑΝΑΓΚΗ ΔΙΑ ΟΠΛΩΝ. ΠΑΡΕΞΑΤΕ ΠΑΣΑ ΔΥΝΑΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΕΙΣ V ΑΤΔ ΕΦ ΟΣΟΝ ΖΗΤΗΘΕΙ».

Στις 08:10 συγκέντρωσε το προσωπικό του γραφείου του και τους ανακοίνωσε ότι με εντολή του ΓΕΕΘΑ θα ανατρεπόταν ο Μακάριος. Ο Παπαργύρης είχε ήδη φύγει για το στρατόπεδο «Καποττά» από όπου θα παραλάμβανε οπλισμό και ένα αυτοκίνητο με το οποίο θα μεταφερόταν για την κατάληψη του CYTA. Στις 08:15 Η ομάδα του Παπαγιάννη αφόπλισε τους δυο ενόπλους Εφεδρικούς που υπήρχαν στο κτίριο και συγχρόνως εισέβαλε στα γραφεία της Αστυνομίας και στο θάλαμο επικοινωνιών της όπου υπό την απειλή των όπλων συνέλαβε τους εκεί ευρισκομένους και έθεσε εκτός λειτουργίας τις ραδιοεπικοινωνίες. Δύο ναύτες απενεργοποίησαν την σειρήνα στην ταράτσα του κτιρίου. Η εξουδετέρωση έγινε αναίμακτα και μόνο ένας Υπαστυνόμος προσπάθησε να αντισταθεί αλλά εξουδετερώθηκε αμέσως. Η ομάδα του Παπαργύρη δεν συνάντησε σοβαρά προβλήματα στην κατάληψη της CYTA και την διακοπή των τηλεφωνικών επικοινωνιών της Κύπρου. Παρέμεινε εκεί 6 ώρες έως ότου παρέδωσε τις εγκαταστάσεις σε ομάδα της Διευθύνσεως Διαβιβάσεων του ΓΕΕΦ αφήνοντας μόνο τον Ανθυπασπιστή Σημ. Β.Μητρόπουλο για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ΝΔΚ σε τηλεφωνικές επικοινωνίες. Από την κατάθεση του Μητρόπουλου αργότερα στα  πλαίσια της ΕΔΕ Μεταλλινού προκύπτει ότι ο Παπαγιάννης δέχθηκε συγχαρητήρια από τους Αρχιπλοίαρχο Δ.Σταμούλη και τους Αντιπλοιάρχους Ν.Γερακίνη και Π.Νικολόπουλο. Επίσης ότι απαίτησε να αποταχθούν οι Παπαδάκης, Κανδαλέπας και Τσαταλός. Τέλος ότι πέντε μέρες μετά την Τουρκική εισβολή ζήτησε τον επαναπατρισμό του ιδίου και του Παπαργύρη διότι « αν τους άφηναν ακόμα στην Κύπρο θα επέστρεφαν μόνον τα πτώματα τους ως εκ των απειλών που εδέχοντο».[27]

Από την ΝΒΧ σύμφωνα με τις οδηγίες του Παπαγιάννη μετέφεραν τις οικογένειες στο θέρετρο Αξιωματικών Αμμοχώστου και ανέλαβαν την φρούρηση τους. Επίσης ετοίμασαν την ένοπλη ομάδα και την έστειλαν στην Λευκωσία. Η ομάδα αυτή  ανέλαβε την φρούρηση του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας.

Οι δύο Τ/Α  έπλευσαν προς Αμμόχωστο για τον έλεγχο του λιμανιού.

Στον Ναυτικό Σταθμό Κυρήνειας ο Παπαγιάννης με σήμα ΝΔΚ 150820 ΙΟΥΛ διέτασσε τα ακόλουθα:

«ΑΜΑ ΛΗΨΗ ΤΕΘΕΙΤΕ ΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ. ΑΠΟΜΟΝΩΣΑΤΕ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΚΑΙ ΕΙ ΔΥΝΑΤΟΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΤΕ ΚΤΙΡΙΟΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΑΤΕ ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΑΠΟΠΛΟΥ ΕΚ ΛΙΜΕΝΟΣ ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ. ΕΦ ΟΣΟΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΤΕ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΕΠΙΒΑΛΑΤΕ ΘΕΛΗΣΗ ΣΑΣ ΔΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΙ Ε/Ε ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΕΙΔΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΜΕΤΑΒΟΥΝ ΠΑΡΑΥΤΑ ΕΙΣ ΚΑΟΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ Η ΕΝΤΟΣ ΝΒΧ».

Ο Τσομάκης επέτρεψε τον εγκλεισμό και την φρούρηση εντός του φρουρίου μερικών εκατοντάδων οπαδών του Μακαρίου από άτομα φιλικά προσκείμενα εις τους πραξικοπηματίες.

Το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ μετά από προφορική εντολή του Παπαγιάννη  κατέπλευσε στην Πάφο  στις 08:00 το πρωί της 15^ης ΙΟΥΛ. Την εντολή έδωσε ο Παπαγιάννης  όταν κάλεσε τον Ταβλαρίδη στο γραφείο του το Σάββατο και του είπε να αποπλεύσει το βράδυ της Κυριακής χωρίς σήματα απόπλου και τις τυπικές διαδικασίες ώστε την Δευτέρα το πρωί να ευρίσκεται στην Πάφο. Σε ερώτηση του Ταβλαρίδη του είπε ότι υπάρχουν πληροφορίες ότι Τούρκοι θα αποβίβαζαν όπλα και ότι νεώτερες πληροφορίες θα του διαβίβαζε όταν έφθανε εκεί. Φθάνοντας στην Πάφο το πρωί της Δευτέρας 15 ΙΟΥΛ  ο Ταβλαρίδης αντιλήφθηκε από το Σήμα του ΝΔΚ που εν τω μεταξύ έλαβε, το ραδιόφωνο, και την κινητικότητα στην περιοχή, ότι έχει γίνει πραξικόπημα, ενώ ολίγον αργότερα δέχθηκε τηλεφώνημα από άγνωστο να παραδώσει τον Σταθμό και το πλοίο. Όπως είναι γνωστό οι πραξικοπηματίες δεν ήλεγχαν την Πάφο την 15^η ΙΟΥΛ. Φοβούμενος ότι το βράδυ ήταν δυνατό να δεχθεί επίθεση ενημέρωσε τον Παπαγιάννη και ζήτησε την άδεια να αποπλεύσει. Απογευματινές ώρες και αφού επιβιβάστηκε στο πλοίο το προσωπικό του Σταθμού το πλοίο απέπλευσε από ΝΣΠ. Κατά την έξοδο του πλοίου έγινε αντιληπτό ότι βαλλόταν από την ξηρά και ότι ομάδα ενόπλων εκινείτο από την Πάφο προς τον Σταθμό. Το πλοίο ανταπέδωσε με προειδοποιητικά πυρά μπροστά από την ομάδα των ενόπλων, η δίωξη σταμάτησε και έπλευσε προς ΝΒΧ.[28] Αφού κατέπλευσε εκεί (βραδινές ώρες της 15^ης) και αποβίβασε το προσωπικό του ΝΣΠ ο Ταβλαρίδης διατάχθηκε από τον Παπαγιάννη να επαναπλεύσει στην Πάφο όπου θα του έδιδε νεώτερες διαταγές όταν έφθανε. Διέταξε επίσης την επιβίβαση στο πλοίο και ετέρου Μαχίμου Αξιωματικού για υποβοήθηση του Ταβλαρίδη. Διαταχθέντες από τον Παπαδάκη οι Κανδαλέπας και Τσαταλός αρνήθηκαν να επιβούν.[29] Όταν έφθασε στην Πάφο πρωινές ώρες της 16^ης, ο Ταβλαρίδης επικοινώνησε με τον Παπαγιάννη και του ζήτησε οδηγίες. Ο Παπαγιάννης διέταξε τον βομβαρδισμό του ραδιοφωνικού σταθμού. Τούτο προκύπτει από το αναγραφέν στο Ημερολόγιο της ΝΔΚ στις 1400 Της 15^ης ΙΟΥΛ «Βομβαρδισμός πόλεως ΠΑΦΟΥ υπό Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ».[30] Την διαταγή αυτή ο Ταβλαρίδης αρνήθηκε να εκτελέσει επειδή ο ραδιοφωνικός σταθμός βρισκόταν μέσα σε κατοικημένη περιοχή. Στον ασύρματο ακουγόταν έντονα η εντολή του Παπαγιάννη «Βάρα» «Βάρα» δεδομένου ότι ο ραδιοφωνικός Σταθμός έπρεπε οπωσδήποτε να καταστραφεί διότι από εκεί ο Μακάριος εμψύχωνε τον Κυπριακό λαό. Στη συνέχεια ο Παπαγιάννης διέταξε τον  βομβαρδισμό του Ναυτικού Σταθμού «κατόπιν διαταγής με βολή 10 βλημάτων ανά ώρα». Ο Ταβλαρίδης δηλώνει στην συνέντευξη του[31] ότι έβαλε εναντίον του RADAR του Σταθμού επειδή θεώρησε ότι ήταν στρατιωτικός στόχος. Ενδέχεται ο εξοστρακισμός βλημάτων προς την κατεύθυνση της Πάφου που βρισκόταν περί τα δυο χιλιόμετρα μακριά ή η κακή σκόπευση από τους κλυδωνισμούς του πλοίου, να έδωσε την εντύπωση βομβαρδισμού της πόλεως. Τα αναγραφέντα ότι το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ κανονιοβόλησε την Ιερά Μητρόπολη Πάφου και τον ελεύθερο ραδιοφωνικό σταθμό Πάφου δεν φαίνεται να είναι ακριβή. Σε κάθε περίπτωση θύματα δεν υπήρξαν. Ο Σταθμός, όπως και το RADAR είχαν υποστεί φθορές και από τους Εφεδρικούς ενώ ελάχιστες προκάλεσε το πλοίο. Το βράδυ το πλοίο παρέμεινε αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι ενώ το επόμενο πρωί όταν πλέον η Πάφος είχε καταληφθεί από τους πραξικοπηματίες παρέβαλε στον προβλήτα του Σταθμού. Την 18^η επανέπλευσε στην ΝΒΧ με βλάβη στον αριστερό άξονα.

Εν τω μεταξύ κατά την μαρτυρία Παπαγιάννη[32]το βράδυ στις 22:00 15^ης πολυβολήθηκε το γραφείο του από ένα σπίτι που βρισκόταν περί τα 200 μέτρα μακριά. Ένα τανκ εξουδετέρωσε αμέσως τους επιτεθέντες. Κατά την ΕΔΕ Μεταλλινού το πρωί της 16^ης ο Παπαγιάννης έστειλε στο σπίτι αυτό που όπως αποδείχθηκε ανήκε στο μέλος της Προεδρικής Φρουράς Χ.Θεοδώτου  μια ομάδα της ΝΔΚ υπό τον Παπαργύρη για να το ερευνήσει. Η ομάδα αυτή μετά την έρευνα συναποκόμισε έγγραφα και ένα δίκαννο τα οποία και παρέδωσε στον ΝΔΚ. Επίσης την επομένη ημέρα 17^η ΙΟΥΛ ο Παπαγιάννης μαζί με τον Παπαργύρη και δεκαμελή ομάδα ερεύνησε την οικία του μεγαλοεπιχειρηματία Αζίνα φίλου και οπαδού του Μακαρίου. Αποχωρούντες συναποκόμισαν μια βαλίτσα με μεγάλο χρηματικό ποσό το οποίο ο Παπαγιάννης παρέδωσε στον Α/ΓΕΕΦ, ένα αυτοκίνητο τύπου MERCEDES το οποίο οδηγήθηκε στο ΓΕΕΦ, διάφορα κυνηγετικά όπλα και άλλα προσωπικά αντικείμενα του  Αζίνα τα οποία αργότερα διανεμήθηκαν με μέριμνα του Ντάνου, στους Υποπλοίαρχο Σ.Ταβλαρίδη κυνηγετικό όπλο και φωτογραφική μηχανή, Υποπλοίαρχο Γ.Ντάνο κυνηγετικό όπλο και είδη ψαρικής, Ανθυπασπιστή Ι.Αγιασοφίτη κυνηγετικό όπλο, Αρχικελευστή Σ.Σαμοίλη ραδιόφωνο, Αρχικελευστή Σ.Σαγιά κυνηγετικό όπλο, Αρχικελευστή Γ.Βασιάδη κυνηγετικό όπλο και Κελευστή Σ.Καβαδία ένα τρανζίστορ. Στο σπίτι του Αζίνα βρέθηκαν επίσης και μοντέρνες συσκευές συνεννοήσεως οι οποίες αφαιρέθηκαν με εντολή του Α/ΓΕΕΦ και μεταφέρθηκαν στο στρατηγείο της ΕΦ.[33] Φαίνεται πάντως ότι υπήρξαν πολλά κρούσματα αφαιρέσεως προσωπικών ειδών Κυπρίων οπαδών του Μακαρίου από μέλη της ΕΦ γεγονός που οδήγησε τον Α/ΓΕΕΦ να εκδώσει Σήμα ΓΕΕΦ 181200 ΙΟΥΛ προς όλες τις Διοικήσεις της ΕΦ με το ακόλουθο κείμενο:

ΑΠΑΣΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΕΙΣ ΕΝΤΕΛΛΟΝΤΑΙ ΟΠΩΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΥΠ ΑΥΤΩΝ ΕΙΣ  ΟΙΑΝΔΗΠΟΤΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝ ΑΝΗΚΟΥΝ ΟΤΙ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΠΑΣΑ ΛΑΦΥΡΑΓΩΓΙΑ ΤΟΣΟΝ ΕΝΤΟΣ ΟΣΟΝ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΟΙΚΙΩΝ. ΠΑΣΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΘΗΣΟΜΕΝΗ ΤΟΙΑΥΤΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΘΑ ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΤΑΙ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΝ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑΤΟΣ. ΤΥΧΟΝ ΠΑΡΑΛΕΙΦΘΕΝΤΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΤΟΣΟΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΑ ΟΣΟΝ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΑ ΠΑΡΑΔΟΘΟΥΝ ΕΙΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑΣ Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑΣ ΑΡΧΑΣ. ΩΣΑΥΤΩΣ ΚΑΙ ΠΑΝ ΕΤΕΡΟΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΝ.

Έξω από τις δραστηριότητες και αρμοδιότητες του Ναυτικού υπήρξε επίσης και η έκδοση από τον Παπαγιάννη  διαταγής (Σήμα ΝΔΚ 170505 ΙΟΥΛ) περί παραδόσεως υπό των κατοίκων στις Υπηρεσίες του Ναυτικού του οπλισμού τον οποίο κατείχαν. Ο οπλισμός αυτός παραδόθηκε μετά από δύο μέρες στα Αστυνομικά Τμήματα.

Οι δύο Τ/Α που είχαν διαταχθεί να πλεύσουν στην Αμμόχωστο προκειμένου να απαγορεύσουν την είσοδο ή έξοδο από το λιμάνι κάθε πλοίου επανέπλευσαν στην ΝΒΧ μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος βραδινές ώρες της 15ης.

Απογευματινές ώρες της 15^ης επέστρεψε στη ΝΒΧ και  το απόσπασμα υπό τον Δούκα που είχε μεταβεί στο θέρετρο των Αξιωματικών για προστασία των οικογενειών του προσωπικού του Ναυτικού χωρίς να σημειωθεί κανένα επεισόδιο.

Το απόσπασμα  Ντάνου-Αρμενιάκου διετέθη για την φρούρηση του Γενικού Νοσοκομείου της Λευκωσίας. Υπήρξαν πολλές καταγγελίες για κακή συμπεριφορά του Ντάνου. Γεγονός είναι ότι: Δεν επέτρεπε την είσοδο στο Νοσοκομείο οποιουδήποτε οπλισμένου είτε ήταν γιατρός είτε οτιδήποτε άλλο. Απαγόρευσε σε ομάδα Γριβικών να εγκαταστήσει φρουρά στο Νοσοκομείο και να ελέγχει την είσοδο των προς νοσηλεία, επιτυγχάνοντας έτσι, την παροχή ιατρικής φροντίδας σε όλους είτε ανήκαν στην Εθνοφρουρά και τους Γριβικούς είτε ανήκαν στους Μακαριακούς. Ανάγκασε όλο το νοσηλευτικό προσωπικό του Νοσοκομείου να ευρίσκεται στις θέσεις του και να απομακρύνεται μόνο εάν εξασφάλιζε το ίδιο την προσέλευση αντικαταστάτη.[34] Η συμπεριφορά του Ντάνου υπήρξε βίαιη και για αυτό προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στο νοσηλευτικό προσωπικό. Από τα αναγραφόμενα στην ΕΔΕ Μεταλλινού προκύπτει ότι ήλεγχε ιατρούς νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό και προέβαινε σε έρευνες προς ανεύρεση όπλων που μπορεί να είχαν γιατροί νοσοκόμοι ή και νοσηλευόμενοι. Ο ίδιος ο Ντάνος παραδέχθηκε ότι βρήκε ένα περίστροφο στην οικία ενός γιατρού. Επίσης μετά την σύλληψη δύο ναυτών από οπαδούς του Μακαρίου δημιούργησε στο προάστιο της Λευκωσίας Καϊμακλή ένοπλο επεισόδιο με ανταλλαγή πυροβολισμών.[35] Σε άλλο επεισόδιο αφοπλίστηκαν δύο οπαδοί του Μακαρίου τα περίστροφα των οποίων κατακράτησε ο Ντάνος. Από αυτά το ένα παρέδωσε στον Αρμενιάκο ο οποίος δήλωσε ότι το έχασε το δε άλλο κράτησε ο ίδιος και το παρέδωσε αργότερα εις την υπηρεσία. Το απόσπασμα Ντάνου επέστρεψε στη ΝΒΧ την 18^Η ΙΟΥΛ αφού προηγουμένως τους συνεχάρη ο Παπαγιάννης και τους έδωσε τα προαναφερθέντα δώρα.

Το απόγευμα της 15^ης ορκίσθηκε ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Ν.Σαμψών. Από την 16^η ΙΟΥΛ το πραξικόπημα είχε επικρατήσει πλήρως και οι πραξικοπηματίες του Ναυτικού δέχονταν τα συγχαρητήρια από εκείνους που στο εγγύς μέλλον επρόκειτο να τους απαρνηθούν. Από την 17^η και μετά οι πληροφορίες και οι σαφείς ενδείξεις τόσο στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων στην Ελλάδα όσο και στο ΓΕΕΦ στην Κύπρο ότι οι Τούρκοι θα εκτελούσαν απόβαση στην Κύπρο ήταν αμέτρητες. Παρόλα αυτά καμία προετοιμασία για απόκρουση αυτής της απειλής έγινε από το ΓΕΕΦ που είχε την ευθύνη άμυνας της Κύπρου. Αλλά και από την Ελλάδα δεν δόθηκε καμιά σχετική εντολή. Οι αιτίες μπορούν να αναζητηθούν είτε σαν αποτέλεσμα επιτυχών σχεδιασμών των ΗΠΑ, είτε ως αποτέλεσμα ανικανότητας της Ελληνικής κυβερνήσεως και των στρατιωτικών, είτε ως αποτέλεσμα προδοσίας εκ μέρους της Ελληνικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, είτε τέλος ως συνδυασμό των ανωτέρω.

Στα στενά πλαίσια των ναυτικών επιχειρήσεων ο ΝΔΚ θα μπορούσε ίσως από την 18^η ΙΟΥΛ να διατάξει την συγκέντρωση όλων των Τ/Α στις βόρειες ακτές του νησιού και να προβεί σε προετοιμασία ναρκοθέτησης των πιθανών ακτών αποβάσεως στη βόρεια Κύπρο. Αργότερα και πριν είναι αργά να διατάξει ναρκοθέτηση των ακτών και  εκτέλεση τορπιλικής προσβολής της αποβατικής δύναμης νυκτερινές ώρες της 19^ης προς 20^η ΙΟΥΛ  όταν αυτή θα εισερχόταν στα χωρικά ύδατα ή το επόμενο βράδυ.

Το πρωί της 19^ης κατέπλευσε στην Αμμόχωστο το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ και αποβίβασε τους αντικαταστάτες της ΕΛΔΥΚ που είχαν απολυθεί. Επιβιβάστηκαν οι απολυθέντες από τους υπηρετούντες στην Κύπρο και απογευματινές ώρες της ίδιας μέρας απέπλευσε για Ελλάδα.

     Αποβατική ενέργεια των Τούρκων μέχρι την πρώτη ανακωχή 221600

Ο Παπαγιάννης φαίνεται ότι άρχισε να ανησυχεί από την 18^η και εξέπεμψε το ΣΗΜΑ ΝΔΚ 181125 ΙΟΥΛ  προς ΝΒΧ,ΣΕΠ Α, Β, Δ με κείμενο «ΕΝΤΕΙΝΑΤΕ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΠΡΟΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΧΩΡΟΥ. ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΠΑΡΑΥΤΑ ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΥΠΟΠΤΟΝ ΣΤΟΧΟ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ Η ΑΕΡΟΣ». Δεν διέταξε όμως καμιά κίνηση ούτε έλαβε κανένα μέτρο. Ούτε όταν τις βραδινές ώρες της 19^ης  άρχισαν να κινούνται προς τη νότια Κύπρο κύματα προσφύγων από τα βόρεια του νησιού. Με ΣΗΜΑ ΓΕΕΦ/3^ον ΕΓ 191920 ΙΟΥΛ διατάχθηκε ετοιμότητα εφαρμογής του σχεδίου ΑΦΡΟΔΙΤΗ. Από τις 22:00  τα Radar και του Κορμακίτη και του Ριζοκάρπασου άρχισαν να αναφέρουν ομάδες πλοίων που κατευθυνόταν προς την Κύπρο. Είχαν εντοπίσει και την ομάδα που έκανε παραπλανητική κίνηση κινούμενη ανατολικά της Κύπρου προς την Αμμόχωστο και την κύρια αποβατική δύναμη που έπλεε προς την Κυρήνεια.  Τον Παπαγιάννη καθησύχαζε ο Α/ΓΕΕΦ που και αυτόν τον καθησύχαζε το ΓΕΕΘΑ από την Αθήνα λέγοντας του ότι οι Τούρκοι εκτελούν ασκήσεις. Κατά τις 03:00 ξημερώματα της 20^ης ο Παπαγιάννης πλήρης ανησυχίας διέταξε συναγερμό των ναυτικών διοικήσεων, πλοίων και μονάδων χωρίς να έχει λάβει σχετική διαταγή από το ΓΕΕΦ το οποίο ενημέρωσε για τις ενέργειες του.[36],[37] Την 04:50 διατάχθηκαν οι Τ/Α που βρισκόταν στην ΝΒΧ να πλεύσουν προς τις θέσεις αποκρύψεως.

Εκείνη την ώρα περίπου διατάχθηκαν να  αποπλεύσουν  και οι δύο Τ/Α που βρισκόταν στην Κυρήνεια υπό τον Τσομάκη και τον Βερύκιο και να πλεύσουν «προς έλεγχον των στόχων εν πλήρη ετοιμότητι οπλισμού με διαταγήν εφ όσον βληθούν να αμυνθούν και εν συνεχεία να επιτεθούν κατά των πλοίων».[38] Αφηγείται ο Παπαγιάννης « Η ώρα ήταν 05:10. Άκουσα πρώτα τον Βερύκιο να με καλεί και να μου αναφέρει ότι η Τ/Α του υπέστη βλάβες από αεροπορική επίθεση ετέθη εκτός η μία μηχανή και κατεστράφη το πηδάλιο το δε σκάφος ακυβέρνητο πλησιάζει τις ανατολικές ακτές της Κυρήνειας. Του είπα να εγκαταλείψει το σκάφος και να διασώσει τους τραυματίες. Σε 2-3 λεπτά ο Τσομάκης μου αναφέρει “ευρίσκομαι 2 μίλια από την νηοπομπή ετοιμάζομαι να ρίξω τορπίλες” και συγχρόνως με ένταση στην φωνή του [με βομβαρδίζουν, με βομβαρδίζουν με  βομβ…]». Η Τ/Α-1 (Βερύκιος) οδηγήθηκε και προσάραξε στην ακτή. Το πλήρωμα της βγήκε στην στεριά κολυμπώντας και παρουσιάστηκε στον Ν Σταθμό στην δύναμη του οποίου και εντάχθηκε. Τραυματίστηκαν ο Κυβερνήτης Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Ν.Βερύκιος, οι Αρχικελευστές Γ.Βαιλάς και Ι.Λεστένκο  και ο  ναύτης Α.Σουκαράς. Οι τραυματισμένοι διακομίσθηκαν στην Λευκωσία.

Η Τ/Α-3 (Τσομάκης) ανατινάχθηκε από τις βολές των αεροσκαφών και βυθίστηκε αύτανδρη εκτός του Αρχικελευστή Δ.Μαγέτου που κατόρθωσε να βγει στην στεριά τραυματισμένος και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Νεκροί ήταν ο Κυβερνήτης Ε.Τσομάκης, ο Αρχικελευστής Λ.Βιτουλαδίτης, και οι Κελευστές Κ.Καρέτσος και Ν.Δερηζιώτης και οι ναύτες Ν.Στιβακτάς, Ε.Κουτσουράδης,Χ.Καρεφυλλίδης, Φ.Φιέρος και Χ.Κεφαλωνίτης.   Την 06:00 διατάχθηκαν από το ΓΕΕΦ  οι Μονάδες της ΕΦ να κινηθούν προς τους χώρους διασποράς. Την ίδια ώρα κηρύχθηκε από ραδιοφώνου γενική επιστράτευση. Σε επικοινωνία με το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ ο κυβερνήτης του Πλωτάρχης Ε.Χανδρινός πληροφόρησε τον Παπαγιάννη ότι είχε διαταχθεί να πλεύσει προς την Πάφο και να αποβιβάσει τους άνδρες της ΕΛΔΥΚ που είχε παραλάβει την 19^η από την Αμμόχωστο. Όντως το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ κατέπλευσε στην Πάφο αποβίβασε την ΕΛΔΥΚ βομβάρδισε τον Τουρκοκυπριακό θύλακα μετά από αίτηση και υπόδειξη των στόχων από τον Συνταγματάρχη Γιοβάνη της Εθν. Φρουράς. Τις υποδείξεις για ορισμένα σημεία μετέφερε στο πλοίο ο Διοικητής του ΝΑ Πάφου ΣΕΑ/Μ Παλαίστρος. Το πλοίο έβαλλε περίπου 1000 βλήματα των 40χιλ. και έπλευσε προς Νότο για να αποφύγει τον εντοπισμό.

Η ενέργεια του Χανδρινού να βομβαρδίσει τον Τουρκοκυπριακό θύλακα ήταν στα πλαίσια του αυτονόητου και του καλώς εννοουμένου καθήκοντος αξίζει όμως να καταγραφεί ως εξαιρετική πράξη και να αντιπαραβάλλεται με εκείνες που άλλοι έπρεπε να κάμουν και δεν έκαμαν. Ανέφερε μεταγενέστερα ο Χανδρινός « Επί του θέματος της εκτελέσεως βολής εναντίον των Τουρκοκυπριακών θέσεων, πλέον των όσων ανεφέρθησαν έχω να προσθέσω ότι από την στιγμήν που διετάχθην όπως αναστρέψω δια Πάφον εθεώρησα ότι το πλοίον συμμετείχε, αδιακρίτως εάν έφερε Ελληνικήν σημαία, ενεργώς εις οιονδήποτε είδος επιχειρήσεων είτε αμυντικών είτε επιθετικών ελάμβανον χώραν είτε επί της νήσου είτε πέριξ αυτής…..Περαίνων την εν λόγω έκθεσιν επιθυμώ να αναφέρω ότι ως διεπίστωσα το ηθικόν του Έλληνος, η ψυχραιμία και η τόλμη αυτού, ευρίσκεται εις υψηλόν βαθμόν. Δεν θα ήτο υπερβολή να αναφέρω ότι άπαντες οι επιβαίνοντες του πλοίου Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και οπλίτες εν ουδεμία περιπτώσει απώλεσαν το θάρρος των και την πίστην των για τα ιδεώδη της φυλής. Ιδιαιτέρως εσημείωσα το θάρρος των επαναπατριζομένων οπλιτών του Στρατού Ξηράς οίτινες καίτοι είχαν συνειδητοποιήσει ότι επέστρεφον εις τας οικίας των με έξαλλον ενθουσιασμόν και αλλαλαγμούς χαράς, εδέχθησαν την από του στόματος μου, πληροφορίαν περί της επανόδου των εις την Κύπρον, προς ενίσχυσην των μαχομένων αδελφών των εναντίον του εχθρού του γένους». Το επεισόδιο αυτό προκάλεσε σύγχυση στους Τούρκους οι οποίοι απέστειλαν στην περιοχή και ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις με αποτέλεσμα να εμπλακούν μεταξύ τους, να καταρριφθούν δύο αεροπλάνα, να βυθιστεί ένα Αντιτορπιλικό και ένα δεύτερο να υποστεί ζημιές.

Την επομένη 21^η του μηνός ο Παπαγιάννης σε προσπάθεια του να μιλήσει με τον Γουλέα στη ΝΒΧ βρήκε τον Παπαδάκη στη βάση ο οποίος τον ενημέρωσε με «μισόλογα» για το ότι η μία Τ/Α είχε επαναπλεύσει λόγω βλάβης η δε άλλη είχε προσαράξει. Εις το Πολεμικό ημερολόγιο της ΝΔΚ[39] σημειώνεται « 210120 Η Τ/Α-2 εξοκείλει εις ακτήν βορείως του ξενοδοχείου ΣΑΛΑΜΙΣ το δε προσωπικό της μετά του επιβαίνοντος εις αυτήν Διοικητού ΔΠΑ παραλαμβάνεται από την λέμβον Α99 και μεταφέρεται εις ΝΒΧ. Το περίεργον τούτο ατύχημα της Τ/Α-2 θα αποτελέσει θέμα μελλοντικών ανακρίσεων».

Από τον Γουλέα ζήτησε να έχει έτοιμους τους ΟΥΚ για να επιχειρήσουν την επόμενη μέρα. Πρόθεση του Παπαγιάννη ήταν να μεταβεί την επόμενη ημέρα στην ακτή αποβάσεως να καταγράψει τις Τουρκικές δυνάμεις και το βράδυ να επιχειρήσει με τους ΟΥΚ την καταστροφή όσων αποβατικών θα ευρισκόταν εκεί.[40]  Τέτοια επιχείρηση δεν πραγματοποιήθηκε. Ο Παπαργύρης την ίδια μέρα ανέφερε στον Παπαγιάννη ότι ο Ντάνος τον είχε πληροφορήσει ότι μετά από επιθεώρηση που είχε κάνει στις μηχανές της Τ/Α 2 αυτές βρέθηκαν χωρίς καμιά βλάβη  και ανακριβώς είχε αναφερθεί βλάβη από τον Κυβερνήτη της. Την επομένη 22^α από το πρώτο φώς άρχισαν τρομεροί βομβαρδισμοί από την Τουρκική αεροπορία η οποία εξουδετέρωσε όλες τις δυνάμεις μας πέριξ του προγεφυρώματος. Στις 221600 διατάχθηκε διακοπή των εχθροπραξιών από τον ΟΗΕ.

Η ΝΒ ΧΡΥΣΟΥΛΗ τέθηκε σε συναγερμό περί την 03:00 πρωινή της 20^ης. Το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ ήταν αγκυροβολημένο έξωθεν του λιμενίσκου, οι Τ/Α εντός του λιμενίσκου, οι ΟΥΚ εις θέσεις μάχης περιμετρικώς της βάσεως. Περί την 04:00 λαμβάνονται οι πρώτες πληροφορίες από τα ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ, ΒΥΡΩΝ, ΔΟΞΑ και το ραντάρ της αεροπορίας στην Καντάρα περί επιθέσεως Τουρκικών αεροσκαφών εναντίον των θέσεων μας στην περιοχή της Κυρήνειας. Το Ραντάρ αυτό που ανήκε στην Αεροπορία, μέχρι να το κάψουν οι Τούρκοι με βόμβες ναπάλμ, έδινε μέσω τηλεφώνου ασφαλείς πληροφορίες σε όλες τις μονάδες για τα αεροπλάνα που προσέγγιζαν και έτσι προετοιμάζονταν οι ομοχειρίες των αντιαεροπορικών.[41] Την 04:50 η ΝΔΚ διέταξε τον απόπλου των Τ/Α  και τον πλου τους προς τις θέσεις διασποράς και του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ προς βράχο « ΚΑΣΤΡΟΎΛΙ». Στην Τ/Α-2 επιβιβάστηκε και ο Διοικητής ΝΒΧ/ΔΠΑ Παπαδάκης. Καθήκοντα Διοικητού ανέλαβε ο Δούκας, ο Γουλέας ανέλαβε την οργάνωση της άμυνας και την οργάνωση και κατανομή των επιστρατευμένων οι οποίοι άρχισαν να καταφθάνουν από την 06:30, ο Ντάνος με τον βοηθό του Αρμενιάκο υπεύθυνοι της Τεχνικής Διευθύνσεως. Τα πυροβολεία της βάσεως εφοδιάζονταν με πυρομαχικά. Βλάβες, εμπλοκές κτλ αντιμετωπιζόταν άμεσα από τον Αρχικελευστή ΠΒ Γ.Κασελούρη και τον βοηθό του Αρχικελευστή Τ/ΠΒ Σ.Γυδίτση με αξιοζήλευτο ζήλο και προσήλωση στο καθήκον.[42] Μισή ώρα μετά τον απόπλου της η Τ/Α 6 με τον Τσαταλό επανέπλευσε στη βάση αναφέροντας βλάβη στην μία κύρια μηχανή. Η Βάση δέχθηκε την πρώτη αεροπορική επιδρομή περί την 10:30 ενώ ακολούθησαν άλλες πέντε. Κατερρίφθησαν τρία αεροσκάφη εκ των οποίων ένα κατέπεσε στην περιοχή Μπογαζιού, ένα στην περιοχή Κώμα του Γιαλού και το τρίτο στην περιοχή της Καντάρας. Την 14:00 μετά την αραίωση των αεροπορικών επιθέσεων το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ που είχε υποστεί δύο ανεπιτυχείς αεροπορικές επιθέσεις παρέβαλε στον προβλήτα έξω από τον λιμενίσκο προκειμένου να αυξηθούν οι αντιαεροπορικές δυνατότητες της Βάσεως. Την 210100 ΙΟΥΛ ο Παπαδάκης ο οποίος επέβαινε στην Τ/Α-2 γνωστοποίησε την πρόθεση του να επαναπλεύσει στη Βάση αλλά μισή ώρα αργότερα ο Κυβερνήτης της Τ/Α-2 Κανδαλέπας  γνώρισε με το ραδιοτηλέφωνο στον Γουλέα ότι κατά τους χειρισμούς για την επιστροφή η Τ/Α προσάραξε και επιθυμία του Παπαδάκη ήταν να τους παραλάβει με την βοηθητική λέμβο της Βάσεως. Πράγματι ο Γουλέας παρέλαβε το πλήρωμα της Τ/Α-2 από το σημείο που είχε προσαράξει και το οποίο βρισκόταν μισή ώρα από τη Βάση προς την κατεύθυνση της Αμμοχώστου και 35 μέτρα από την ακτή. Η θέση αυτή δεν προβλεπόταν από τα σχέδια.[43] Ούτε την 21^η ούτε και μέχρι το μεσημέρι της 22ας που άρχισε να ισχύει η συμφωνία περί καταπαύσεως του πυρός έγιναν άλλες αεροπορικές επιθέσεις στη βάση. Έγινε όμως από τον στρατό μια επιχείρηση εκκαθαρίσεως μικρών Τουρκοκυπριακών θυλάκων πέριξ του φρουρίου της Αμμοχώστου στην οποία έλαβε μέρος εθελοντικά ομάδα Υπαξιωματικών της Βάσεως.

Στον ΝΣ Κυρήνειας μετά την απώλεια των δύο Τ/Α, αλλά και το καρδιακό επεισόδιο που υπέστη ο Υποδιοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Β.Πετρόπουλος, ανέλαβε την διοίκηση ο Αρχικελευστής Τ/ΠΒ Τ.Γαλιάτσος. Την παραμονή ο Σταθμός είχε εφοδιαστεί με πυρομαχικά από την ΝΒΧ. Καθ όλη την διάρκεια της 20^ης και 21ης ο Σταθμός δεχόταν αεροπορικές επιθέσεις. Τραυματίσθηκε  ο ναύτης Α.Διονυσίου. Την 220600 η περιοχή της Κυρήνειας δέχθηκε σφοδρό βομβαρδισμό  από πλοία και αεροσκάφη. Το προσωπικό του Σταθμού υπό τον Γαλιάτσο πολέμησε ηρωικά όλη την ημέρα βάλλοντας με τα αντιαεροπορικά εναντίον των Τουρκικών αεροσκαφών, και αρνήθηκε να εγκαταλείψει τον Σταθμό όταν την 22^α και αφού όλα είχαν χαθεί στην Κυρήνεια ο Παπαγιάννης τους συνέστησε να αποχωρήσουν και να κινηθούν ανατολικά ώστε να συνενωθούν με τις εκεί ευρισκόμενες δυνάμεις των καταδρομέων. Τα πρώτα Τουρκικά τμήματα μπήκαν στην πόλη που είχε εγκαταλειφτεί εκτός από τον Ν.Σταθμό περί τις 14:00. Στις 16:00 ο Γαλιάτσος ανέφερε στον Παπαγιάννη ότι ένα άρμα και ένα τεθωρακισμένο μεταφοράς προσωπικού με 15 στρατιώτες και 2 Αξιωματικούς Τούρκους προσέγγισαν την πύλη του φρουρίου και τους κάλεσαν να υποστείλουν την Ελληνική σημαία και να παραδοθούν. Οι Υπαξιωματικοί και οι ναύτες του Σταθμού τους απάντησαν με καταιγισμό πυρών και χειροβομβίδων και φόνευσαν περί τους δέκα καταστρέφοντας το τεθωρακισμένο. Το άρμα απομακρύνθηκε. Όλο το βράδυ της 22ας οι Τούρκοι τους πολιορκούσαν και τους καλούσαν να παραδοθούν. Το πρωί της επομένης 23^ης  αφού κατέστρεψαν το υλικό του Σταθμού, διέφυγαν κινούμενοι στις στοές του κάστρου, μετά από πορεία πέντε ωρών συνενώθηκαν με τους καταδρομείς, και υποχώρησαν στην Λευκωσία που έφθασαν το απόγευμα.[44] Ο Αρχικελευστής Η/Ν Χ.Γιαβρούτας και ναύτης Χ.Αντωνίου έχασαν τον προσανατολισμό τους κατά την διαφυγή και συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Τούρκους.[45]

Στον ΝΣ Πάφου από τις ημέρες του πραξικοπήματος είχε καταστραφεί το Ραντάρ και είχε αφαιρεθεί ο οπλισμός επιστρατεύσεως και δύο αντιαεροπορικά Έρλικον. Ενισχύθηκε με οκτώ άνδρες. Δέχθηκε αεροπορική επίθεση περί την 211500 η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή των εγκαταστάσεων του Σταθμού και τον τραυματισμό του Διοικητού Σημαιοφόρου ΣΕΑ/Μ Α.Παλαίστρου και των ναυτών Α.Κουκούλη, Α.Παπάλου, Α.Όψημου,  Α.Λεωνίδου, Α.Φιλίππου, Π.Τζώρτζη, και Α.Χαραλάμπους.

Ο ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ (Ριζοκάρπασο) διαβίβαζε συνεχώς αναφορές προς τον Θάλαμο Επιχειρήσεων της ΝΔΚ. Από την ώρα της αποβάσεως άρχισε να δέχεται αεροπορικές προσβολές. Την 201700 από αεροπορική προσβολή τραυματίσθηκε ο Επικελευστής Γ.Μορφόπουλος που μεταφέρθηκε εις το Νοσοκομείο Αμμοχώστου. Και την 20^η και την 21^η ο Σταθμός δεχόταν συνεχώς αεροπορικές επιθέσεις.

Ο ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ (Αγ. Νάπα) βρισκόταν σε πλήρη λειτουργία. Διαβίβαζε συνεχώς αναφορές προς τον Θάλαμο Επιχειρήσεων της ΝΔΚ.

Στον ΣΕΠ ΓΑΛΗ (Πάφος) το Ραντάρ βρισκόταν εκτός λειτουργίας, λόγω καταστροφής του κατά τα γεγονότα του πραξικοπήματος. Δύο Έρλικον και ο οπλισμός επιστρατεύσεως είχαν κλαπεί.

Ο ΣΕΠ ΔΟΞΑ (Κορμακίτης) από την ώρα ενάρξεως της αποβάσεως δεχόταν αεροπορικές προσβολές. Στις 211600  μετά από βομβαρδισμό ο Σταθμός έπαψε να λειτουργεί με βλάβες στο Ραντάρ, στις συσκευές συνεννοήσεως και σε α/α πολυβόλα. Το προσωπικό του απομακρύνθηκε μετά από διαταγή του ΝΔΚ.

Στις 221600 διατάχθηκε από τον ΟΗΕ διακοπή των εχθροπραξιών.

     Περίοδος ανακωχής από 221600 ΙΟΥΛ έως 140500 ΑΥΓ.

Το βράδυ της 24^ης Ιουλίου ομάδα του Ναυτικού υπό τον Παπαργύρη μετέβη στην Λεμεσό ξεφόρτωσε από ένα Μότορσιπ πυρομαχικά που είχαν αποσταλεί για την ΕΦ και τα μετέφερε το πρωί της επομένης στις αποθήκες της. Η Κύπρος και η περιοχή 40 ναυτ. μίλια γύρω της είχε κηρυχθεί από τους Τούρκους ‘Ζώνη ναυτικού και αεροπορικού αποκλεισμού’. Είναι αξιομνημόνευτη η στάση του Καπετάνιου του Ε/Γ-Ο/Γ ΡΕΘΥΜΝΟ Ν.Λιάτσικα που απέπλευσε με το πλοίο του τα μεσάνυχτα της 21^ης για την Κύπρο μεταφέροντας ένα τάγμα πεζικού, μια ίλη ελαφρών αρμάτων, και 600 Κύπριους εθελοντές. Δυστυχώς το πλοίο αργότερα διατάχθηκε να αναστρέψει και να επαναπλεύσει στον Πειραιά. Ο επικεφαλής του τάγματος Συνταγματάρχης Παπαποστόλου αρνήθηκε να εκτελέσει την διαταγή και για να πειστεί  διατάχθηκε να πλεύσει προς Ρόδο που οι Τούρκοι δήθεν έκαναν απόβαση. Είναι ακόμα αξιομνημόνευτη η πατριωτική στάση των Καπετάνιων και των πληρωμάτων  τεσσάρων μότορσιπ που σπάζοντας τον ναυτικό αποκλεισμό κατάφεραν να μεταφέρουν στην Κύπρο πολεμοφόδια για την ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς. Το πρώτο M/S ΑΙΓΑΙΟ (δεν αναγράφεται όνομα Καπετάνιου) ξεφόρτωσε το βράδυ της 24^ης. Το δεύτερο M/S EVANGELOS με Καπετάνιο τον Α.Τσαλαπατάνη από την Σάμο ξεφόρτωσε το βράδυ της 25^ης. Το τρίτο (δεν αναγράφεται ούτε όνομα πλοίου ούτε όνομα Καπετάνιου) ξεφόρτωσε το βράδυ της 27ης. Το τέταρτο M/S SPICA με Καπετάνιο τον Ε.Τσαλαπατάνη, Σαμιώτη επίσης, εξάδελφο του Καπετάνιου του M/S EVANGELOS ξεφόρτωσε το βράδυ της 30^ης .[46]

Την 24^η κατόπιν εντολής του Παπαγιάννη παρουσιάστηκε ενώπιον του ο Παπαδάκης όπου,[47] «Με φοβισμένο ύφος και έτοιμος να κλάψει μου είπε ότι την ημέρα της εισβολής ακούγοντας τον Τσομάκη να λέει… με βομβαρδίζουν…με βομβαρδίζουν κτλ φοβήθηκε και τα έχασε τόσο πολύ που έχασε κάθε έλεγχο για τους υφισταμένους του με αποτέλεσμα ο Τσαταλός να δηλώσει ψευδώς βλάβη, να επιστρέψει στη ΝΒΧ, και να εγκαταλείψει την Τ/Α του και μάλιστα πήγε κατ ευθείαν στην οικία του ο δε Κανδαλέπας Κυβερνήτης της Τ/Α που επέβαινε και ο ίδιος ακόμη πιο φοβισμένος  να του ζητάει να πάνε στο λιμάνι της Αμμοχώστου δήθεν για να πάρουν τσιγάρα  όπου θα εγκατέλειπαν την Τ/Α πηγαίνοντας σπίτια τους. Τελικώς αποφάσισαν να προσαράξουν την Τ/Α  στην ακτή βορείως της Αμμοχώστου να την εγκαταλείψουν εκεί και να γυρίσουν στη Βάση δια ξηράς. Όταν την προσάραξαν αντελήφθησαν ότι η περιοχή ήταν ναρκοπέδιο της ΕΦ και με το ραδιοτηλέφωνο της Τ/Α ειδοποίησαν την Βάση που έστειλε πλωτό μέσο και τους μάζεψε. Βέβαια ύστερα από αυτό δεν ήταν δυνατό να εξασκήσει διοίκηση διότι οι Υπαξιωματικοί κυρίως αλλά και οι ναύτες τον χλεύαζαν πίσω από την πλάτη του τους δε δύο Υποπλοιάρχους Κυβερνήτες των Τ/Α ούτε που ήθελαν να τους ξέρουν. Μου ανέφερε επίσης ότι ο υποδιοικητής της Βάσεως Δούκας δεν ήταν στη Βάση τις τρείς μέρες του πολέμου αλλά στο σπίτι του λόγω στομαχικών διαταραχών όπως είχε δηλώσει. ( Ο Γουλέας[48] γράφει ότι ο Δούκας προσβλήθηκε από παρωτίτιδα νοσηλευθείς οίκοι). Ο Υποπλοίαρχος Ντάνος ήταν ενεργός στα συνεργεία και σε ολόκληρη τη Βάση και αυτά εν μέσω αεροπορικών επιθέσεων. Ο Υποπλοίαρχος Γουλέας Διοικητής ΟΥΚ και ο βοηθός του ΠΥ ήταν στη Βάση παρέμεναν όμως αδρανείς. Στην ουσία δηλαδή την βάση την υπερασπίζοντο οι Υπαξιωματικοί και οι ναυτοδίοποι και ο Κυβερνήτης του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ Υποπλοίαρχος Ταβλαρίδης με το πλήρωμα του. Είπα στον Παπαδάκη να φύγει και ότι θα κάνω ΕΔΕ για το θέμα όπως και πως ότι μου είπε προφορικά να μου τα υποβάλει και γραπτά».[49]  Τα αναφερθέντα από τον Παπαδάκη ο Παπαγιάννης τα μεταβίβασε στον Α/ΓΕΕΦ Γεωργίτση και διέταξε την διενέργεια ΕΔΕ από τον Παπαργύρη. Την 25^η διατάχθηκε η συγκρότηση δύο Ναυτικών Σταθμών, ενός στη Λεμεσό, και ενός στη Λάρνακα υπό την διοίκηση στρατευσίμων Σημαιοφόρων. Οι νέοι Ν Σταθμοί άρχισαν να λειτουργούν μετά από δύο μέρες. Την 27^η γράφει ο Παπαγιάννης[50] «Γυρίζοντας στο γραφείο μου αργά το απόγευμα με περίμενε ο Κανδαλέπας που είχε έλθει από την ΝΒΧ  και ζήτησε να με δει. Κλαίγοντας μου ανέφερε ότι είχε μετανιώσει για την δειλία που είχε επιδείξει κατά τις επιχειρήσεις ότι θα ήθελε να υπηρετήσει ξανά μαζί μου διότι με εκτιμούσε αφάνταστα, παρακαλώντας με να φροντίσω να τοποθετηθεί στο Α/Τ ΣΦΕΝΔΟΝΗ στο οποίο θα πήγαινα Κυβερνήτης και τέλος μου ανέφερε ότι φοβάται να επιστρέψει στη ΝΒΧ διότι οι Υπαξιωματικοί κυρίως τον απειλούν για την δειλία του και φοβάται μήπως τον….σκοτώσουν». Μετά τα γεγονότα των πρώτων ημερών της εισβολής δηλαδή την επιστροφή της μιας Τ/Α από την αποστολή της λόγω βλάβης και την προσάραξη της άλλης στη Βάση επικράτησε κλίμα διχόνοιας. Οι Υπαξιωματικοί που συγκροτούσαν τις ομοχειρίες των αντιαεροπορικών κατά την εισβολή, και βρισκόταν συνεχώς στα πυροβόλα, κατηγορούσαν τους Αξιωματικούς ότι επέδειξαν παθητικότητα και ότι βρισκόταν κλεισμένοι στα δωμάτια τους χωρίς να συμπαρίστανται. Ο Παπαγιάννης το πληροφορήθηκε και την 27^η ΙΟΥΛ επισκέφθηκε τη ΝΒΧ και ομίλησε σε συγκέντρωση των Υπαξιωματικών κάνοντας τους τις πρέπουσες συστάσεις. Το κλίμα αυτό το περιγράφει ο τότε Αρχικελευστής Η/Λ Δ.Κωνσταντίνου.[51] Στις 27 ΙΟΥΛ με ΣΗΜΑ ΓΕΕΦ 272000 διατάχθηκε η αναδιοργάνωση των  Μονάδων της Ε.Φρουράς. Με ΣΗΜΑ Α/ΓΕΕΦ 051005ΑΥΓ προφανώς μετά από εισήγηση του Παπαγιάννη,( ο οποίος με ΣΗΜΑ ΝΔΚ 051101 ΑΥΓ διέταξε την εφαρμογή του) διατάχθηκε:

• H τοποθέτηση του Δούκα στην Τ/Α-6 στην θέση του Τσαταλού.
• Η τοποθέτηση του Ταβλαρίδη στην Τ/Α-4 στην θέση του Δούκα προσωρινά και μέχρι την επισκευή του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ.
• Η τοποθέτηση του Γουλέα ως Υποδιοικητού της ΝΒΧ (με νεώτερο σήμα τοποθετήθηκε ως ΔΔ/ΝΒΧ και όχι ως υποδιοικητής).
• Οι Υποπλοίαρχοι Κανδαλέπας και Τσαταλός να περιορισθούν στα στην Βάση καθήκοντα τους . Ο Κανδαλέπας να παραμείνει κυβερνήτης της προσαραγμένης Τ/Α-2.
• Τα εν ενεργεία πλοία να τεθούν υπό την πλήρη διοίκηση του ΝΔΚ και τα υπό επισκευή υπό την διοίκηση του διοικητού ΝΒΧ.
• Την τακτική διοίκηση εν πλω να ασκεί ο αρχαιότερος Κυβερνήτης.

Mε τις ανωτέρω τοποθετήσεις στην ουσία απάλλαξε από  Μάχιμα καθήκοντα τους Παπαδάκη, Κανδαλέπα και Τσαταλό. Την 29^η από επιθεση αεροσκαφών στις εγκαταστάσεις του CYTA τραυματίσθηκε ο ναύτης Ν.Παρτάκης. Στις 4 Αυγούστου ήλθε στην Κύπρο με πλοίο (ο αποκλεισμός είχε λήξει) ο νέος Διοικητής της ΕΦ Αντιστράτηγος Καραγιάννης ο οποίος άρχισε να ενημερώνεται και να παραλαμβάνει από τον Ταξίαρχο Γεωργίτση. Την 6^η Αυγούστου ήλθε διαταγή μεταθέσεως για το ΓΕΝ των Παπαγιάννη και Παπαργύρη οι οποίοι αναχώρησαν στις 10 του μηνός και την 11^η ο δεύτερος. Ο Παπαργύρης αναχώρησε έχοντας μαζί του μέρος της ΕΔΕ που είχε διαταχθεί να κάνει και το οποίο παρέδωσε στον Μεταλλινό στα πλαίσια της ΕΔΕ που εκείνος έκανε αργότερα. Ο Παπαγιάννης αναχώρησε αφού παρέδωσε καθήκοντα στον Παπαδάκη.

Η  ΝΒΧ βρισκόταν κατά το διάστημα αυτό σε πλήρη συναγερμό. Έγιναν προσπάθειες εξαγωγής των μηχανών της Τ/Α-2 προκειμένου να τοποθετηθούν στην Τ/Α-5, καθώς και  προσπάθειες αντικαταστάσεως του ακροπρυμναίου εδράνου του αριστερού άξονα του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ. Και οι δύο αυτές προσπάθειες δεν κατέστη δυνατόν να ικανοποιηθούν λόγω ελλείψεως πλωτού γερανού η πρώτη και λόγω απαιτήσεως δεξαμενισμού η δεύτερη. Αργότερα ιδιωτικό συνεργείο εξήγαγε τον άξονα και τον μετέφερε προς επισκευή. Αντίθετα τέθηκε σε ενέργεια η Τ/Α-6 με μειωμένες στροφές μηχανών και μαζί με την Τ/Α-4 ήταν πλέον τα μόνα εν ενεργεία πλοία της ΝΔΚ.[52]

Την 10^η ΑΥΓ ο Παπαδάκης παρέλαβε καθήκοντα ΝΔΚ από τον Παπαγιάννη και παρέδωσε καθήκοντα Διοικητού ΝΒΧ στον Δούκα. Το επιτελείο της ΝΒΧ διαμορφώθηκε ως ακολούθως:

• Yποπλοίαρχος Π.Δούκας Διοικητής ΝΒΧ.
• Υποπλοίαρχος Α.Κανδαλέπας Κυβερνήτης των υπό επισκευή Τ/Α-5 και Τ/Α-6.
• Υποπλοίαρχος Ε.Τσαταλός Κυβερνήτης Τ/Α-4.
• Υποπλοίαρχος Σ.Γουλέας Διοικητής ΟΥΚ.
• Υποπλοίαρχος Σ.Ταβλαρίδης Κυβερνήτης του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ.
• Υποπλοίαρχος Γ.Ντάνος ΔΤ/ΝΒΧ.
• Ανθυποπλοίαρχος Γ.Αρμενιάκος ΔΚ/ΝΒΧ

Την 13^η Αυγ η Τ/Α-5 βρισκόταν υπό διαδικασία ενεργοποιήσεως, η Τ/Α-4 ήταν ικανή να πλεύσει με δύο μηχανές, η Τ/Α-6 ικανή να πλεύσει με δύο  μηχανές και περιορισμένες στροφές και το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ υπό επισκευή ικανό να πλεύσει με ένα άξονα.

Ο ΝΣ Κυρήνειας είχε καταληφθεί από τους Τούρκους.

Ο ΝΣ Πάφου ενεργοποιήθηκε και λειτουργούσε κανονικά.

Οι ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ ΒΥΡΩΝ ΓΑΛΗ ευρίσκονται σε συναγερμό πλήρως ενεργοποιημένοι.

Την 25^η το ΣΕΠ ΔΟΞΑ (Κορμακίτης) ενεργοποιήθηκε ξανά την 25η αφού επισκευάσθηκαν τα α/α πολυβόλα από τον στρατό το δε Ραντάρ και οι συσκευές συνεννοήσεως από προσωπικό της ΝΒΧ. Την ίδια μέρα η δύναμη του Παρατηρητηρίου ενισχύθηκε με 20 ναύτες διότι οι Τούρκοι επεκτεινόταν προς εκείνη την κατεύθυνση.

 ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ Περίοδος από 140500 ΑΥΓ έως 161800

Μετά την κατάπαυση του πυρός άρχισαν την 25^η Αυγούστου συνομιλίες στην Γενεύη. Όμως τα Τουρκικά στρατεύματα στην Κύπρο δεν σταμάτησαν τις επιχειρήσεις και την προώθηση τους, ούτε σταμάτησε η συνεχής μεταφορά στρατευμάτων από την Τουρκία. Οι συνομιλίες οδηγήθηκαν μεθοδικά από τους Τούρκους σε αδιέξοδο και την 140500 ΑΥΓ τερματίστηκε η κατ επίφαση εκεχειρία και άρχισε γενική επίθεση των 40.000 στρατιωτών και των 300 τάνκ που είχαν μεταφερθεί από την Τουρκία για κατάληψη του βορείου τμήματος του νησιού.

Στις 13 Αυγούστου παραμονή της επιθέσεως των Τούρκων οι υπηρεσίες του Ναυτικού βρισκόταν στην ακόλουθη διάταξη:[53]

Επιτελείο ΝΔΚ: Σε γενικό συναγερμό στην Μαλούντα.

ΝΒΧ                   : Σε γενικό συναγερμό

ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ       : Σε γενικό συναγερμό εις το Ριζοκάρπασο

ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ      : Σε γενικό συναγερμό στην Αγ. Νάπα

ΣΕΠ ΓΑΛΗ         : Σε γενικό συναγερμό στην Πάφο

ΣΕΠ ΔΟΞΑ         :Σε γενικό συναγερμό στον Κορμακίτη

Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ :Σε γενικό συναγερμό στην ΝΒΧ

Τ/Α-4 και Τ/Α-6 :Σε γενικό συναγερμό στην ΝΒΧ

Τ/Α-5                 : Σε επισκευή στην ΝΒΧ

Τ/Α-2                  :Προσαραγμένη βόρεια της Αμμοχώστου

Την 0445 της 14^ης Τουρκικά αεροσκάφη επιτέθηκαν στη ΝΒΧ. Δεν υπήρξαν απώλειες. Περί την 1100 ειδοποιήθηκε η Βάση από την ΝΔΚ να είναι έτοιμοι για αναχώρηση αν παρίστατο ανάγκη. Έγινε σύσκεψη Αξιωματικών και συζητήθηκε το θέμα της εγκατάλειψης της Βάσης. Αποφασίστηκε να αρχίσει η προετοιμασία εκρηκτικών υλών για υπονόμευση και καταστροφή των πλοίων και εγκαταστάσεων χωρίς να προσδιορισθεί ποιες θα είναι αυτές. Το έργο αυτό το ανέλαβαν οι ΟΥΚ και ο Γουλέας διέταξε τους Αρχικελευστές Α.Χειρόπουλο και Σ.Πασχαλίδη να προετοιμάσουν εκρηκτικές ύλες ικανές να βυθίσουν τα πλοία και να καταστρέψουν άλλες εγκαταστάσεις ως Ραντάρ, βάσεις πυροβόλων, αποθήκες αμοιβού υλικού και του θαλάμου επιχειρήσεων. Την 1430 η ΝΔΚ υπέβαλε προς ΓΕΕΕΦ τις ακόλουθες προτάσεις τις οποίες το ΓΕΕΦ ενέκρινε:[54]

1. 1.       Αναφέρεται από λήψεως άπαν προσωπικόν Ν.Β.Χ. και των εν αυτή τορπιλακάτων μετακινηθεί εν αραιώσει προς Λάρνακα.
2. 2.       Τορπιλάκατοι λόγω καιρού και μη εμπνέουσαι εμπιστοσύνην δεν δύνανται πλεύσουν Λάρνακα και προτείνεται ανατιναχθούν πάραυτα.
3. 3.       Προσωπικόν Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ λόγω μειωμένης αποδόσεως πλοίου μεταβεί άμα λήψει εις Λάρνακα.
4. 4.       ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ μετά Ραντάρ και προσωπικού του μετακινηθεί άμα λήψη εις Λάρνακα.
5. 5.       ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ μόνον προσωπικό άνευ Ραντάρ μετακινηθεί εις Λάρνακα από λήψεως.
6. 6.       Παρακαλώ όπως εγκρίνοντας διατάξητε.

Εις το ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ[55] αναγράφεται ότι «Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ λόγω μειωμένης αποδόσεως διετάχθη όπως καταστραφεί και το προσωπικόν του μετακινηθεί εις Λάρνακα μετά του προσωπικού της ΝΒΧ». Η εντολή καταστροφής των δύο Τ/Α και του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ στην ουσία των μόνων πλοίων που είχα απομείνει στο Κυπριακό Ναυτικό ανοίγει περιθώρια συζητήσεων. Γιατί άραγε δεν ενέπνεαν εμπιστοσύνη οι δύο Τ/Α και ποιος ήταν ο καιρός που επικρατούσε Αύγουστο μήνα στην Κύπρο και δεν ήταν δυνατό σε καιρό πολέμου και οι Τ/Α, και το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ με ένα άξονα, να πλεύσουν παραπλέοντας εγγύς τις ακτές λίγα μίλια νοτιότερα μέχρι την Λάρνακα;.

Το Αντιτορπιλικό ΑΔΡΙΑΣ χτυπημένο από νάρκη στα Δωδεκάνησα το 1943 και κομμένο στα δύο καταπλέει θριαμβευτικά στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Άραγε το πλοίο ενέπνε εμπιστοσύνη;.

Οι ΟΥΚ θα παράμεναν στη Βάση μέχρι περατώσεως του έργου υπονομεύσεως των πλοίων και εγκαταστάσεων κατά την κρίση του διοικητού των ΟΥΚ. Την 14:50 η ΝΒΧ είχε εκκενωθεί.[56] Μετά την αποχώρηση του προσωπικού οι ΟΥΚ άρχισαν την υπονόμευση.[57] Περί την 15:15 δόθηκε στον Γουλέα από τον Τζεφεράκο τηλεφωνικά η εντολή όπως αποχωρήσει όλο το προσωπικό από τη Βάση διακόπτοντας τις εργασίες υπονομεύσεως και να κατευθυνθεί προς Λάναρκα γιατί επίκειτο η αποκοπή της οδού Αμμοχώστου-Ριζοκαρπασίας υπό των Τουρκικών αρμάτων μάχης. Μετά από αυτά ο Γουλέας διέταξε την διακοπή των υπονομεύσεων την πυροδότηση των ήδη υπονομευθέντων πλοίων και Ραντάρ και την αποχώρηση των ΟΥΚ με προορισμό την Λάρνακα που έφθασαν περί την 18:00.[58] Στις 1815 Αντιτορπιλικά βομβάρδισαν την ΝΒΧ.[59] Στις 19 Αυγούστου το ΓΕΕΦ με ΣΗΜΑ ΓΕΕΦ 191645 ΑΥΓ ανέφερε στο Αρχηγείο Ναυτικού τα ακόλουθα σχετικά με τις υπονομεύσεις στη ΝΒΧ:

Επί σχετικού γνωρίζονται τα κάτωθι:

 α. Εγκαταστάσεις ξηράς και υλικά συνεργείων και αποθηκών δεν κατέστη δυνατόν να καταστραφούν.

     β. Οπλισμός και πυρομαχικά παρελήφθησαν υπό προσωπικού άπαντα πλην τορπιλών και πυρομαχικών 20mm άτινα εγκαταλείφθηκαν. Πυροβόλα 20mm κατεστράφησαν. Έκ τορπιλών είχον αφαιρεθεί κώνοι μάχης.

     γ. Οι πλείονες συσκευαί κατεστράφησαν και τινές παρελήφθησαν υπό του προσωπικού.

     δ. Τα πλείονα οχήματα παρελήφθησαν υπό προσωπικού.[60] Μεταγενέστερα ο Γουλέας αναφέρει ότι και οι τρείς Τ/Α που βρισκόταν στην Βάση καταστράφηκαν.[61]

Το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ στο Ριζοκάρπασο  δέχθηκε αεροπορική επίθεση με βόμβες Ναπάλμ και μετά από διαταγή της ΝΒΧ στην οποία υπαγόταν καταστράφηκαν οι εγκαταστάσεις το ρυμουλκούμενο Ραντάρ συνδέθηκε σε τράκτορα  και υπό την διοίκηση του Σημαιοφόρου ΣΕΑ/Μ Δ.Πυρόβολου το προσωπικό κινήθηκε προς Αμμόχωστο αφού πέρασε από την ΝΒΧ η οποία εν τω μεταξύ είχε εγκαταλειφτεί. Στην συνέντευξη του ο Γουλέας λέει ότι περί την 17:30 που το προσωπικό του Σταθμού περνούσε κατά την υποχώρηση του από την ΝΒΧ είδε τα αποτελέσματα των υπονομεύσεων.[62] Την 2230 αφίχθη στην Λάρνακα.

Το ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ (ΑΓ. Νάπα) Προσωπικό και Ραντάρ διατάχθηκε την 141430 να μετακινηθεί στην Λάρνακα.Την 2330 αφίχθη στην Λάρνακα.

Το ΣΕΠ ΓΑΛΗ (Πάφος)  Σε πλήρη λειτουργία.

Το ΣΕΠ ΔΕΛΤΑ (Κορμακίτης) διατάχθηκε την 141530 να μεταβεί με τα υλικά συνεννοήσεως, πυροβολικού, και ότι άλλο μπορεί να μεταφέρει στη Μόρφου. Εις περίπτωση συναντήσεως δυσκολιών ενεργήσει κατά την κρίση του και κατευθυνθεί νοτιότερον. Την 2230 στρατοπέδευσε προσωρινώς εις χωρίον Πλατάνια αναμένον διαταγάς.

Την 16^η Αυγούστου και περί ώρα 1755 διατάχθηκε κατάπαυση του πυρός σε όλες τις δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς. Τα σχέδια των Τούρκων είχαν ολοκληρωθεί. Η μισή Κύπρος βρισκόταν πλέον υπό την κατοχή τους. Θα πρέπει πάντοτε να έχουμε κατά νου ότι οι Τούρκοι δεν επιθυμούν την διπλή ένωση. Στόχος τους πάντα παραμένει η επανάκτηση.

Μετά την κατάληψη του νησιού οι Τούρκοι μετέφεραν και εγκατέστησαν ως έκθεμα στον Ναύσταθμο του Goltsuk δύο από τις Τορπιλακάτους.

Το σχέδιο Άτσεσον (1964) που υποστηρίχτηκε από τις ΗΠΑ εισήγαγε στο πρόβλημα την αντίληψη της διχοτόμησης. Αυτή η αντίληψη παρέμεινε η κύρια επιλογή των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ αποτελώντας τον κύριο άξονα των συζητήσεων που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και αφορούσαν στην επίλυση του Κυπριακού. Στο Πόρισμα της Κυπριακής Βουλής για τον Φάκελο της Κύπρου μνημονεύεται επιστολή του Κ.Μητσοτάκη που βεβαιώνει ότι ομόφωνα το Ελληνικό υπουργικό συμβούλιο είχε δεχθεί το σχέδιο Άτσεσον. Ακόμα στην κατάθεση του στα πλαίσια του ίδιου πορίσματος ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος δηλώνει ότι τόσον ο ίδιος όσον και ο Γ.Παπανδρέου σε πολύωρες συναντήσεις προσπάθησαν να πείσουν τον Μακάριο να δεχθεί το σχέδιο Άτσεσον. Από την στιγμή που εξασφαλίστηκε συναίνεση στην ιδέα της διχοτόμησης εκείνο που απέμενε για τις ΗΠΑ ήταν να ευρεθεί ο φορέας της υλοποίησης. Ανέλαβε η δικτατορική κυβέρνηση των συνταγματαρχών. Αποσύρθηκε η Μεραρχία. Επιχειρήθηκε η αποσταθεροποίηση του Μακαρίου με την ίδρυση του Εθνικού Μετώπου. Στην συνέχεια εστάλη στην Κύπρο ο Γρίβας ο οποίος ίδρυσε την ΕΟΚΑ Β με στόχο και πάλι την αποσταθεροποίηση. Μετά τον θάνατο του Γρίβα επιχειρήθηκε περαιτέρω όξυνση της αντιπαράθεσης μεταξύ των οπαδών του Μακαρίου και των ενωτικών προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία στην Εθνική Φρουρά να επέμβει.

Όσο και να φαίνεται τραγικό οι Τούρκοι ήσαν ενήμεροι για τα σχέδια και τις προθέσεις των Ελλήνων. Οι Έλληνες είχαν αποφασίσει να μην στείλουν ενισχύσεις στην Κύπρο. Το Ελληνικό ΑΕΔ καθησύχαζε το ΓΕΕΦ. Το ΓΕΕΦ διέθετε ακριβέστατες πληροφορίες για τις κινήσεις και τις προθέσεις των Τούρκων. Το ίδιο και η Ελληνική πρεσβεία στην Λευκωσία καθώς και το ίδιο το ΑΕΔ στην Αθήνα. Η ΚΥΠ στην Κύπρο είχε κάνει αξιομνημόνευτη εργασία. Δεν μπορεί να εξηγηθεί με καμιά λογική η στάση του Α/ΓΕΕΦ του οποίου η αποστολή ήταν η εξασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας του νησιού να μείνει άπραγος  ένα ολόκληρο βράδυ. Να μην έχει την ικανότητα να αντιληφθεί ότι η κύρια απειλή ήταν το προγεφύρωμα στην Κυρήνεια και να επιτρέψει την ρίψη Τούρκων αλεξιπτωτιστών και την μεταφορά στρατιωτών με ελικόπτερα χωρίς να διατάξει την κατάρριψη τους. Εκτός εάν…….

Η Κύπρος δεν υπήρξε θύμα στιγμιαίων πολιτικών αποφάσεων του δικτατορικού καθεστώτος το οποίο βέβαια φέρει τις δικές του ευθύνες. Η προδοσία έχει¨προϊστορία¨. Στο τακτικό επίπεδο το Κυπριακό Ναυτικό προσέφερε την θυσία των Τ/Α της Κυρήνειας τους αγώνες των μονάδων του, τους νεκρούς και τους τραυματίες του, στο μέτρο που μπορούσε και όπως περιγράφηκε.

Σήφης Μανουσογιαννάκης

Αντιναύαρχος ΠΝ (ε.α)

---

[1] Γ.ΤΕΝΕΚΙΔΗ-Γ.ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗ ,Κύπρος ιστορία και προβλήματα του λαού της ,ΕΣΤΙΑ ,Αθήνα 1981

[2] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Η Ιστορία μιας Εποχής, Ι.Φλώρος, Αθήνα 1987

[3] ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ.

[4] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[5] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ , Ως άνω

[6] Γ.ΤΕΝΕΚΙΔΗΣ-Γ.ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗΣε , Ως άνω

[7] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[8] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[9] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[10] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[11] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[12] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[13] ΑΝΤΙΝΑΥΑΡΧΟΙ Δ.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ-Γ.ΔΕΜΕΣΤΙΧΑΣ ,Ίδρυση Κυπριακού Ναυτικού

[14] ΑΝΤΙΝΑΥΑΡΧΟΙ Δ.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ-Γ.ΔΕΜΕΣΤΙΧΑΣ, Ως άνω

[15] Συνέντευξη Δ.Μητσάτσου στον δημοσιογράφο Σ.Χελιδόνη (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο)

[16]ΑNTINΑΥΑΡΧΟΙ Κ.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ-Γ.ΔΕΜΕΣΤΙΧΑΣ, Ως άνω

[17]Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ  Εξιστόρηση γεγονότων Κύπρου (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[18] Πλοίαρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ Πόρισμα ενεργηθείσης Ενόρκου Διοικητικής Εξετάσεως προς ΓΕΝ 9  Μαρτίου 1974

[19] Πλοίαρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ, Ως άνω

[20] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[21] Πλοίαρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ, Ως άνω

[22] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Έκθεση επί των λαβόντων  χώραν  γεγονότων εν Κύπρω

[23] Υποπλοιάρχου Σ.Γουλέα  Ως άνω

[24] Συνέντευξη Γ.ΠΑΠΑΡΓΥΡΗ  (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο (kakaras.wordpress.com)

[25] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[26]Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[27] Πλοίαρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ Ως άνω

[28] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[29] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[30] Ημερολόγιο ΝΔΚ 15-7-1974

[31] Συνέντευξη Σ.ΤΑΒΛΑΡΙΔΗ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[32] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[33] Πλοιάρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ, Ως άνω

[34] Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, Ως άνω

[35] Πλοιάρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ Ως άνω  και  Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ως άνω

[36] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ Ως άνω

[37] Συνέντευξη Σ.ΓΟΥΛΕΑ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο Kakaras.wordpress.com)

[38] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 00:01 ΤΗΣ 20-7-74

[39] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 00:01 ΤΗΣ 20-7-74

[40]Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[41] Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ-Κ.ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[42] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω Ε

[43] Συνέντευξη Αντιναυάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[44]Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[45] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[46] Υποναυάρχου Μ.ΜΑΣΤΡΑΚΑ, Άγνωστες ηρωικές αποστολές του εμπορικού μας  ναυτικού Περιοδικό Ναυτική Ελλάς

[47] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[48] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[49] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[50]Αντιπλοιάρχου  Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[51] Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, Ως άνω

[52] ΣΗΜΑΤΑ ΝΔΚ 061450ΑΥΓ, ΝΒΧ 061730ΑΥΓ, ΝΒΧ081230ΑΥΓ.

[53] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[54] ΣΗΜΑ ΝΔΚ 141430 ΑΥΓ

[55] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[56] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[57] Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ-Δ.ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗ, Ως άνω

[58] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[59] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[60] ΣΗΜΑ ΓΕΕΦ/3^ον  ΗΩΠ 191645/8/74

[61] Συνέντευξη Αντιναυάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[62] Συνέντευξη Αντιναυάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

Advertisement

Ο Ναυτικός Διοικητής Κύπρου το 1974 (ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ) γράφει …

ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

(Αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης)

 

Ο Αντιπλοίαρχος Παπαγιάννης είχε καταγράψει τις εμπλοκές του Ελληνοκυπριακού Ναυτικού (στην συντριπτική πλειοψηφία εξ Ελλάδος) στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και στην εισβολή των Τούρκων στη συνέχεια.

Ο γιος τού αποβιώσαντος το 2010 αξιωματικού βεβαιώνει για την πιστότητα του εγγράφου με κάθε σοβαρότητα αλλά και πικρία.[1]

Η ανάρτηση αυτή πραγματοποιείται στα πλαίσια της δημοσιοποίησης σειράς κειμένων από έγγραφα και συνεντεύξεις που αφορούν τη δικτατορία και το Κυπριακό. Εκτιμήθηκε ως επιβεβλημένη η λογοκρισία του κειμένου του τότε ΝΔΚ  (τα σημεία είναι τα εντός παρενθέσεων με τελείες) λέξεων και φράσεων ακραίων έως υβριστικών για αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού. Δεν τροποποιήθηκε ούτε η ορθογραφία ούτε το συντακτικό της μαρτυρίας.

Η ελληνική πολιτεία απαγόρευσε τη δικαστική εξέταση του Κυπριακού δράματος. Οι λόγοι εκτιμάται πως αφορούν τον κίνδυνο αποκάλυψης του ρόλου των Άγγλων, των Αμερικανών και της τότε στρατιωτικής και κυρίως πολιτικής ηγεσίας της χώρας μας πριν κατά και στη συνέχεια των γεγονότων. Οι Τούρκοι παραβίασαν ανοιχτές θύρες και άρπαξαν, όχι χωρίς απώλειες, ό,τι από χρόνια σχεδίαζαν. Οι υπεύθυνοι έμειναν ατιμώρητοι αλλά η κοινή γνώμη καθώς και η ιστορία σταδιακά ενημερώνονται για την πραγματικότητα. Η πειθαρχική προσέγγιση και εξέταση μέχρι του σταδίου των Ενόρκων Διοικητικών Εξετάσεων (ΕΔΕ) δεν εξάντλησε τα ζητήματα, δεν άγγιξε την ουσιαστικότερη πλευρά ούτε ικανοποίησε το δημόσιο αίσθημα και την απαίτηση για απονομή ευθυνών και δικαιοσύνης.

Ο Παπαγιάννης στο κείμενό του αποσυνδέει των συνεπειών, ήτοι της εισβολής των Τούρκων και της κατοχής μεγάλου τμήματος του νησιού, και υποβαθμίζει ως καθοριστικό παράγοντα το πραξικόπημα, όπου συμμετείχε ως ΝΔΚ καθόσον υπήρξε μυημένος και ένα από τα βασικά πρόσωπα του δράματος. Ωσαύτως υποβαθμίζει και τις ευθύνες όσων εκ των στελεχών τον ακολούθησαν στην στήριξή του με συγκεκριμένες δράσεις, υιοθετώντας την άποψη πως ο στρατιωτικός που εκτελεί διαταγές απαλλάσσεται ευθυνών από τις πράξεις του.  Αντίθετα προβάλει το ρόλο του, καθώς και των λοιπών υποστηρικτών, ως πολεμιστών κατά την εισβολή των Τούρκων. Παράλληλα επιτίθεται κατά όσων δεν συνέπραξαν στο πραξικόπημα, ενώ χρησιμοποιεί ακραίους έως υβριστικούς χαρακτηρισμούς, περιγράφοντας γεγονότα κατά τη διάρκεια του πολέμου με τους Τούρκους για τα οποία όμως οι ΕΔΕ εξέδωσαν πορίσματα γνωστά για τις απαλλαγές από τις κατηγορίες.

Το πολεμικό Ναυτικό πολέμησε τους Τούρκους στην εισβολή, γενναία και με αυτοθυσίες. Εκείνοι που δεν συνέπραξαν ανάλογα το γνωρίζουν αυτό καλύτερα απ’ όλους. Είναι άδικο ό,τι η ποινική δικαιοσύνη δεν προσέγγισε ούτε ξεκαθάρισε το τοπίο για όλους, και κυρίως για τους απλούς αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες, τα συνήθη και εύκολα θύματα των ισχυρών και επώνυμων.

Σκοπός των δημοσιεύσεων αυτών δεν είναι να απονείμει εύσημα ή κόλαφο σε κανέναν, αλλά να εκθέσει τα στοιχεία που προκύπτουν από τέτοιους είδους κείμενα στους ερευνητές και όσους κοιτάζουν την ιστορία με καθαρό και κριτικό ακόμα βλέμμα. Ο γράφων εξάλλου έχει τοποθετηθεί από χρόνια στην προσπάθεια να ερευνήσει τα γεγονότα εκείνα όσο το επέτρεπαν οι συνθήκες και οι περιορισμένες ικανότητές του.[2] Στα πλαίσια αυτά (όχι χωρίς βάσανο) προστίθεται και η παρούσα ανάρτηση.

 

Πρόλογος  Παν. Παπαγιάννη στο κείμενο Αντιπλοιάρχου

 Γ. Παπαγιάννη

Έχουν περάσει σχεδόν σαράντα χρόνια από εκείνο το μαύρο καλοκαίρι που σημάδευσε την μαρτυρική Κύπρο και τον Ελληνισμό.  Από τότε έχουν γραφτεί ατελείωτες σελίδες για την Κυπριακή Τραγωδία.  Το ζήτημα, δυστυχώς, είναι ακόμη δέσμιο πολιτικών παθών και παρουσιάζεται και ερμηνεύεται στην βιβλιογραφία και στον τύπο ανάλογα με τις πεποιθήσεις του εκάστοτε συγγραφέα.  Για ορισμένα πρόσωπα, τα οποία όχι μόνο συμμετείχαν αλλά και διαμόρφωσαν την εξέλιξη των γεγονότων, είναι αναμενόμενο να έχει διαμορφωθεί πλήθος απόψεων, συχνώς αντικρουομένων.  Για τον Αντιπλοίαρχο Μελέτιο Γεώργιο Παπαγιάννη, Ναυτικό Διοικητή Κύπρου κατά την διάρκεια εκείνων των ταραγμένων ημερών, έχουν εκφραστεί αμέτρητα σχόλια ενώ του έχουν αποδοθεί ή αμφισβητηθεί πλήθος αποφάσεων και ενεργειών.

Τον Ιούλιο του 1972, μετά το πέρας των μαθημάτων της Σχολής Εθνικής Αμύνης, ο πατέρας μου, αποδέχθηκε με ενθουσιασμό την μετάθεσή του στην Κύπρο, ως Ναυτικός Διοικητής.  Σίγουρα δεν μπορούσε να φανταστεί τι του επιφύλασσε η τύχη.  Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1974, το υπόλοιπο της ζωής του, ουσιαστικά, σημαδεύτηκε από την «Κύπρο».  Για αυτόν, τους συμπολεμιστές του και τις οικογένειές τους που ζήσαμε από κοντά τα γεγονότα, η Κύπρος δεν ήταν απλά ένα μέρος της ζωής μας.  Στην Κύπρο αφήσαμε ένα κομμάτι της ζωής μας.

Η στρατιωτική ηγεσία, σε περιόδους κρίσης, καλείται να λάβει σημαντικές αποφάσεις.  Ο Διοικητής έχει πάντα την τελική ευθύνη για πράξεις και παραλείψεις, οι δε επιπτώσεις τους διαμορφώνουν τις απόψεις τρίτων για τον αυτόν και τις μονάδες του.  Η βίαιη ανάμιξη του Ναυτικού στα εσωτερικά ζητήματα της Κύπρου είναι αναπόφευκτο να αποτελεί θέμα έντονων αντιπαραθέσεων μέχρι και σήμερα.  Πεδίο προβληματισμών και αναζητήσεων αποτελεί και η πολεμική δράση του Ναυτικού στην Κύπρο κατά την εισβολή των εξ Ανατολών εχθρών μας.  Παρά τα εμπόδια και τις προκαταλήψεις, ορισμένοι ερευνητές έχουν το θάρρος να διενεργούν σοβαρή αντικειμενική έρευνα στα ζητήματα αυτά.  Για τους μελετητές αυτούς, η πρόσβαση στην μαρτυρία ενός ανθρώπου που βίωσε και έλαβε σημαντικές αποφάσεις κατά τα γεγονότα της Κύπρου πιστεύω ότι είναι ένα σημαντικό βοήθημα.

Ο Αντιπλοίαρχος Γεώργιος Παπαγιάννης, συνέταξε πριν μερικά χρόνια, την μαρτυρία του για τα γεγονότα της Κύπρου.  Μέχρι και τον θάνατό του, το 2010, δεν είχε προχωρήσει σε δημοσίευση της.  Εκτιμώ ότι τον κατέβαλε μία προσωπική «πικρία» για αρκετά από όσα συνέβησαν όχι μόνο κατά τα γεγονότα αλλά και μετά από αυτά.  Την ίδια ακριβώς «πικρία» που ένιωσαν και αρκετοί συμπολεμιστές του, ίσως για διαφορετικούς λόγους ο καθένας.  Προσωπικά, ούτε εμένα μου αρέσει να συζητώ για τα γεγονότα της Κύπρου.  Η λήθη όμως δεν είναι ποτέ ορθή επιλογή.  Οφείλουμε να μελετούμε το παρελθόν, όσο και αν αυτό μας ενοχλεί, και να αναγνωρίζουμε το σωστό και το λάθος.  Είμαι πάντα ανοικτός στην παροχή ιστορικών στοιχείων σε όποιον σοβαρό ερευνητή, ανεξαρτήτου θέσεων και πεποιθήσεων, τα ζητήσει, είτε αυτά είναι καταγεγραμμένα από τον Αντιπλοίαρχο Γεώργιο Παπαγιάννη είτε έχουν περάσει στην γνώση μου προφορικώς.  Ο κύριος Αντώνης Κακαράς είχε την ευγενή καλοσύνη να ζητήσει πρόσβαση στην μαρτυρία του πατέρα μου.  Μου πρότεινε την δημοσίευσή της μαζί με άλλες μαρτυρίες στρατιωτικών της εποχής εκείνης, τις οποίες ο ίδιος έχει συγκεντρώσει, και αποδέχθηκα την πρότασή του.

Η μαρτυρία του Αντιπλοιάρχου Γεωργίου Παπαγιάννη, συντάχθηκε σε ηλεκτρονικό υπολογιστή από τον ίδιο με σκοπό να παραμείνει σε στενό κύκλο προσώπων και όχι για ευρεία δημοσίευση.  Για τον λόγο αυτό δεν έχει τύχει «φιλολογικής φροντίδας», με ότι συνεπάγεται αυτό.  Η μαρτυρία του είναι μία απλή εξιστόρηση γεγονότων, ίσως ορισμένοι να την χαρακτήριζαν ως «άκομψα απομνημονεύματα».  Στην εξιστόρησή του αναπόφευκτα εξέφρασε ορισμένες απόψεις του και παρέθεσε τις πολιτικές του θέσεις.  Επίσης, αναφέρθηκε σε οικογενειακές και προσωπικές στιγμές.  Εκτιμώ ότι αυτό το έκανε για να διατηρήσει την δική μας οικογενειακή μνήμη.  Αποφάσισα να μην αφαιρέσω τα τμήματα αυτά.  Εκτιμώ ότι ίσως και αυτά να παρουσιάζουν ενδιαφέρον για κάποιους αναγνώστες.

Θα ήταν επιθυμία μου (όπως πιστεύω και του πατέρα μου) να προχωρήσει η λεπτομερής έρευνα και ανάλυση της δράσης του Πολεμικού Ναυτικού στην Κύπρο.  Πιστεύω, σύντομα να ακολουθήσουν και άλλες μαρτυρίες στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού που έλαβαν μέρος στα γεγονότα εκείνα καθώς και στις λιγότερο γνωστές κρίσεις και συμπλοκές με τους Τούρκους και Τουρκοκυπρίους στην δεκαετία του ’60.

 

Κείμενο του Ναυτικού Διοικητή Κύπρου κατά το 1974 Αντιπλοιάρχου Γ.Παπαγιάννη

 

 

 

Τον Ιούλιο του 1972 τα μαθήματα της Σχολής Εθνικής Αμύνης τελείωναν. Από το ΓΕΝ και εν όψει των μεταθέσεων με ερώτησαν εάν θέλω να τοποθετηθώ στην Κύπρο, ως Ναυτικός Διοικητής Κύπρου, και απάντησα θετικά. Σε μία εβδομάδα η Λίλυ και ο Παναγιώτης έβγαλαν διαβατήρια, γιατί εγώ θα είχα υπηρεσιακό διαβατήριο, και αρχίσαμε να ετοιμαζόμαστε, για την νέα μου θέση.

Στις 25 Ιουλίου τελείωσε και η φοίτησίς μου στην ΣΕΘΑ, και σε τελετή στην Στρατιωτική Λέσχη, μας απένειμε τα πτυχία μας, ο αντιβασιλεύς  Γεώργιος Παπαδόπουλος. Φαίνεται ότι είχα αποφοιτήσει με υψηλή βαθμολογία, παρόλο που η ΣΕΘΑ ποτέ δεν γνωστοποιούσε σειρά αποφοιτήσεως και τα πτυχία απονέμοντο κατά σειρά αρχαιότητος των αξιωματικών, διότι μετά 20 ημέρες έλαβα ένα έγγραφο από το U.S. Naval Institute, που μου εγνώριζε ότι με έκανε επίτιμο μέλος του, λόγω των επιδόσεών μου στην ΣΕΘΑ, και μου έστειλε και το σχετικό Δίπλωμα.

Επί δέκα ημέρες μετά την αποφοίτησή μου, είχα ενημερώσεις στο ΓΕΕΘΑ στο ΓΕΝ, στο ΓΕΑ, και την ΚΥΠ, σχετικά με την υπηρεσία μου στην Κύπρο, και στις 10 Αυγούστου 1972, αφού πούλησα το αυτοκίνητό μου την LANCIA, αναχώρησα αεροπορικώς για το νησί, μόνος μου, ενώ η Λίλυ και ο Παναγιώτης θα ερχόντουσταν αργότερα.

Έφθασα αεροπορικώς στην Κύπρο το απόγευμα της 10ης Αυγούστου 1972, και στο αεροδρόμιο με υπεδέχθει ο αντιπλοίαρχος Ε. Καραβάς (μία τάξις αρχαιότερός μου), τον οποίο θα αντικαθιστούσα. Πέρασα έλεγχο διαβατηρίων και από το τελωνείο χωρίς βέβαια να μου κάνουν έλεγχο. Το διαβατήριό μου είχε το κανονικό μου όνομα και όχι ψευδώνυμο όπως γινόταν στους υπηρετούντας στην Κύπρο, διότι ήδη οι Τούρκοι που ενδιαφέροντο για τέτοιου είδους πληροφορίες, είχαν πλήρες βιογραφικό μου και φωτογραφίες μου, από την υπηρεσία μου στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα (1968-1970), και θα μάθαιναν πολύ γρήγορα ποίος είναι ο νέος Ναυτικός Διοικητής.  Με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο του Ναυτικού Διοικητού – ένα MAZDA με κανονικούς αριθμούς κυκλοφορίας – πήγαμε με τον Καραβά στο ξενοδοχείο «Κλεοπάτρα» όπου και θα έμενα προσωρινά.

Την επομένη ημέρα εν στολή παρουσιάστηκα στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) στον διοικητή Αντιστράτηγο Χαραλαμπόπουλο, επισκέφτηκα, για να γνωρισθώ, με τους άλλους αξιωματικού του Σ.Ξ. και της αεροπορίας που υπηρετούσαν στο ΓΕΕΦ, και τέλος μου παρουσιάστηκαν οι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, και ναύτες, που υπηρετούσαν στα γραφεία του επιτελείου μου, και τα οποία ήταν ένας θάλαμος επιχειρήσεων, το γραφείο μου με ένα προθάλαμο, το γραφείο του επιμελητού της ΝΔΚ, ένας θάλαμος υπαξιωματικών και ναυτών, και ένας δωμάτιο με τους ασυρμάτους για τις επικοινωνίες, με τις άλλες υπηρεσίες μου και τα πλοία. Τα τέσσερα αυτά δωμάτια ευρίσκοντο στον δεύτερο όροφο του ΓΕΕΦ και εις το τέλος του νοτίου διαδρόμου, ενώ στον βόρρειο διάδρομο υπήρχαν γραφεία της Κυπριακής αστυνομίας.

Εκτός από το επιτελείο μου, είχα ακόμη υπό τας διαταγάς μου, πέντε παλαιές τορπιλλακάτους Ρωσικής κατασκευής, ένα περιπολικό παράκτιο, μία ναυτική βάση -ένας Ναύσταθμος σε μικρογραφία- κοντά στην Αμμόχωστο, ένα ναυτικό σταθμό στην Κυρήνεια, ένα ναυτικό σταθμό στην Πάφο, ένα παράρτημα του επιτελείου μου μέσα στο στρατόπεδο «Καποτά» του Σ.Ξ. στην Λευκωσία, όπου διανυκτέρευαν και ενδιαιτούντο οι ανύπαντροι υπαξιωματικοί και οι ναύτες του επιτελείου μου, και τέσσερεις Στάθμούς Εγκαίρου Προειδοποιήσεως (ΣΕΠ) με ραντάρ σε συνεχή λειτουργία κατά σειρά στο ακρωτήριο αποστόλου Ανδρέα (ΒΑ του νησιού), στο ακρωτήριο Κορμακίτης (ΒΔ του νησιού), στην Λεμεσό, που εκάλυπτε την νοτιοανατολική περιοχή της νήσου, και στην Πάφο ( ΝΔ του νησιού). Επίσης μία παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατος Γιουγκοσλαβικής κατασκευής, χωρίς καθόλου οπλισμό που την είχε αγοράσει η Κυπριακή κυβέρνησις, με επιθυμία να την …κάνουμε πολεμικό πλοίο, ενώ στην ουσία είχε αγορασθεί για να εξυπηρετηθεί ο πωλητής της, μεγαλοεπιχειρηματίας της Κύπρου, ονομαζόμενος Καϊσής. Το προσωπικό που είχα έφθανε τους 200 άνδρες εκ των οποίων οι 130-140 ήταν προσωπικό του Ναυτικού από την Ελλάδα, κυρίως αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, και οι υπόλοιποι 60-70 κληρωτοί από την Κύπρο. Μετά την Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) που είχε περίπου 1000 άνδρες, μόνο από την Ελλάδα, η δική μου υπηρεσία ερχόταν δεύτερη σε αριθμό Ελλαδιτών, και αυτό λόγω της φύσεως του όπλου, που απαιτούσε εξειδίκευση και ειδική εκπαίδευση. Τις δύο πρώτες ημέρες ενημερώθηκα σχετικά με το επιτελείο μου, και με την λειτουργία του ΓΕΕΦ γενικώτερα, και από τις πρώτες ημέρες κατάλαβα, ότι το κόκκινο σηματάκι του αποφοίτου της Σχολής Εθνικής Αμύνης, που έφερα στο δεξιό μέρος του στήθος μου, έκανε τους αξιωματικούς του Σ.Ξ. να με βλέπουν με σεβασμό για να μη πω, με κάποια ζήλεια, και αυτό γιατί οι απόφοιτοι της ΣΕΘΑ, θεωρούντο ως οι «ολοκληρωμένοι» αξιωματικοί με προοπτική καταλήψεως των ανωτάτων βαθμίδων της στρατιωτικής ιεραρχίας, και μόνο το 10-15% των αξιωματικών των Ε.Δ. αποφοιτούσαν από την σχολή αυτή. Στο ΓΕΕΦ απόφοιτοι της ΣΕΘΑ ήταν ο στρατηγός-διοικητής, ο επιτελάρχης του ταξίαρχος, και εγώ. Επίσης ήταν ο συνταγματάρχης Κονδύλης διοικητής της ΕΛΔΥΚ που ήταν και συμμαθητής μου στην ΣΕΘΑ.

Μετά μερικές ημέρες ενοικίασα μία επιπλωμένη μονοκατοικία στην περιοχή <Εγκωμη> της Λευκωσίας, και ειδοποίησα την Λίλυ ότι μπορούσε να έλθει με τον Παναγιώτη. Στις 17 Αυγούστου ήλθαν αεροπορικώς και τους παρέλαβα από το αεροδρόμιο.

Με τον Καραβά επιθεώρησα όλες τις υπηρεσίες μου και τα πλοία μου, και έτσι απέκτησα και γνώσεις για ολόκληρο το νησί, που ήταν τα τουρκοκρατούμενα μέρη, και πια δρομολόγια δεν έπρεπε να ακολουθούμε, για να μη βρεθούμε σε τουρκικές περιοχές. Οι υπηρεσίες και τα πλοία που επιθεώρησα, ακολουθούσαν τα πρότυπα των αντιστοίχων στην Ελλάδα. Δηλαδή ανθισμένα κηπάρια, μπρούτζα γυαλισμένα, διάδρομοι χαραγμένοι με ασπρισμένα τούβλα, ασβεστομένα κτίρια, πινακίδες να σε οδηγούν στις αποθήκες πυρομαχικών, στην λέσχη, στα δωμάτια αξιωματικών στα συνεργεία επισκευών, στα τορπιλλοστάσια κλπ.. Επί πλέον τα Ραντάρ στους ΣΕΠ είχαν τοποθετηθεί σε ασβεστομένες τσιμεντένιες βάσεις και τα αυτοκίνητα που τα έσερναν είχαν επιστραφεί στην Εθνική Φρουρά. Γνωρίζοντας από την υπηρεσία μου στην Άγκυρα τις βλέψεις των Τούρκων για το νησί και τις συνεχείς προετοιμασίες τους για μία εισβολή σε αυτό, προβληματίστηκα με την κατάσταση ευφορίας και εφησυχασμού που επικρατούσε στο προσωπικό μου. Αργότερα παρατήρησα ότι το ίδιο συνέβαινε και με τις περισσότερες μονάδες τις Εθνικής Φρουράς, και μόνο οι καταδρομείς και η ΕΛΔΥΚ, είχαν επίγνωση της αποστολής των. Κατά τις διαδρομές μου στο νησί παρετήρησα ότι τα μόνιμα πυροβολεία που είχε κατασκευάσει παλαιότερα ο Στρατηγός Γρίβας στις παραλίες του νησιού ήταν εγκαταλελειμμένα, και πολλά από αυτά με άδεια της κυβερνήσεως είχαν καταστραφεί για να κτισθούν παραλιακά ξενοδοχεία, η ακόμη και σπίτια.

Στις 20 Αυγούστου εδόθει δεξίωσις στην λέσχη αξιωματικών της Λευκωσίας, για να αποχαιρετήσουν τον αποχωρούντα Ναυτικό Διοικητή και να «καλώς ορίσουν» εμένα και την Λίλυ. Ήταν εκείνη την ημέρα το κοσμικό γεγονός της Λευκωσίας. Παρέστη ο Υπουργός Εσωτερικών της Κύπρου, όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ με τις συζύγους τους, πολλοί πολίτες γνωστοί του αποχωρούντος διοικητού, καθώς και ο επιτετραμμένος της Ελληνικής πρεσβείας και εκτελών χρέη πρέσβεως, από τριμήνου, Αλέκος Ζαφειρίου παλαιός μου φίλος, που συνυπηρετούσαμε μαζί στην Άγκυρα, καθώς και ο συνταγματολόγος, μέλος του συμβουλίου της επικρατείας, Μιχαήλ Δεκλερής, που τον είχε στείλει η Ελληνική Κυβέρνησις στην Κύπρο, ως εκπρόσωπό της στις τότε ειρηνευτικές συνομιλίες.

Την επομένη ημέρα ο Καραβάς αναχώρησε με πλοίο για την Ελλάδα, και εγώ έπιασα δουλειά.

Πρώτα από όλα αναδιάρθρωσα το επιτελείο μου στο οποίο προσέθεσα έναν υποπλοίαρχο μηχανικό, και τρείς εφέδρους σημαιοφόρους, και ο θάλαμος επιχειρήσεων λειτουργούσε πλέον σε 24ωρη βάση, παίρνωντας συνεχώς πληροφορίες από τα ΣΕΠ, και τηρώντας λεπτομερή υποτύπωση των στόχων, σε μεγάλο χάρτη που είχαμε αναρτήσει στον ένα τοίχο του θαλάμου. Κάθε πρωί που ερχόμουνα στο γραφείο μου έπρεπε να μου παραδίδουν πίνακα των εντοπισθέντων στόχων, καθώς και να μου παρουσιάζουν το τηρούμενο ημερολόγιο συμβάντων.

Με διαταγή μου προς τα πλοία μου και τις υπηρεσίες καθώρισα τις μηνιαίες εν πλώ ασκήσεις των πλοίων, τις περιπολίες του περιπολικού, καθώς και τις ασκήσεις σκοποβολής του προσωπικού ξηράς, την πραγματοποίηση πραγματικών αντιαεροπορικών βολών κλπ. Επι πλέον με βασική διαταγή μου καθώρισα τις οδηγίες μάχης για τα πλοία και τις υπηρεσίες της ΝΔΚ. Από τα πρώτα που διέταξα ήταν η απαγόρευσις χρήσεως ασβέστου ή λευκού χρώματος για την βαφή των κτιρίων, ή επισήμανση των διαδρόμων, και η αντικατάστασις του με χρώματα παραλλαγής, ώστε να μη είναι εμφανή από αεροσκάφη, καθώς και η καθαίρεσις οιασδήποτε πινακίδος που «πρόδιδε» την ύπαρξη στρατοπέδου, η στρατιωτικής εγκαταστάσεως. Έδωσα ακόμη εντολή τα μπρούντζα των πλοίων να μη είναι γυαλισμένα αλλά βαμμένα με το χρώμα του σκάφους, το δε στηλίδιο της πλώρης να είναι επι μονίμου βάσεως αναδιπλωμένο ώστε να μη δυσχεραίνει την βολή  των πολυβόλων προς τα εμπρός, τα δε πολυβόλα να είναι πάντα σε κατάσταση ετοιμότητος, με τα πυρομαχικά στα ενθέμια του καταστρώματος.

Αργότερα ζήτησα από το υπουργείο Εσωτερικών στο οποίο υπήγετο η Εθνική Φρουρά, και μου έδωσαν 4 αυτοκίνητα <τράκτορες> τα οποία μπορούσαν να σύρουν τα ραντάρ των ΣΕΠ, και την ηλεκτρογεννήτριά τους, και έτσι τα ραντάρ εγκατέλειψαν τις ασβεστομένες βάσεις τους, και κάθε 24 ώρες μετακινούντο με τα αυτοκίνητα σε άλλη θέση, στον πλησίον χώρο, βαμμένα με χρώματα παραλλαγής.

Τουλάχιστον μία φορά κάθε μήνα επισκεπτόμουνα και επιθεωρούσα τις υπηρεσίες και τα πλοία τα οποία ήταν κατανεμημένα ως εξής. Τρείς τορπιλλάκατοι (Τ/Α) στην ναυτική βάση της Αμμοχώστου, εκ των οποίων οι δύο συνεχώς σε ενέργεια και η τρίτη σε επισκευή, με ετοιμότητα τριών ημερών.  Στον ναυτικό σταθμό Κυρηνείας, που ευρίσκετο μέσα στο μεσαιωνικό φρούριο της πόλεως δύο τορπιλάκατοι συνεχώς σε ενέργεια, στο εμπορικό λιμάνι της Αμμοχώστου, το παράκτιο περιπολικό, και τέλος η παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατος στην ναυτική βάση σχεδόν εγκαταλελειμμένη. Αποθήκες τορπιλλών και πυρομαχικών υπήρχαν στην Ναυτική βάση, και στους ναυτικούς σταθμούς Κυρηνείας και Πάφου, και μόνο πυρομαχικών στους ΣΕΠ. Τα συνεργεία της ναυτικής βάσεως αναλάμβαναν, οτιδήποτε είδους επισκευές χρειαζόντουσαν, τα πλοία και οι υπηρεσίες. Η τροφοδοσία των πλοίων και των υπηρεσιών εγένετο από την πλησιέστερη προς αυτά μονάδος του Σ.Ξ. Η μισθοδοσία του προσωπικού γινόταν μέσω του οικονομικού αξιωματικού του επιτελείου μου, υποπλοιάρχου (ο)Τζεφεράκου, ο οποίος ησχολείτο και με τα θέματα διοικητικής μερίμνης, της ναυτικής διοικήσεως. Ο μηχανικός του επιτελείου μου υποπλοίαρχος (μηχ) Γεώργιος Παπαργύρης εκτελούσε χρέη αρχιμηχανικού της διοικήσεως και είχε και την μέριμνα της καλής λειτουργίας του θαλάμου επιχειρήσεων. Και οι δύο ήταν πολύτιμοι βοηθοί. Στην ναυτική βάση βορρείως της Αμμοχώστου στην περιοχή «Μπογάζι», και η οποία ονομάζετο Ναυτική Βάσις «Χρυσούλης» (ΝΒΧ) εις μνήμην του φονευθέντος κατά τους Τουρκικούς βομβαρδισμούς τον Αύγουστο του 1964 υπάρχου του περιπολικού <Φαέθων>, εφ. σημ. Π. Χρυσούλη, υπηρετούσε το μεγαλύτερο μέρος του ναυτικού προσωπικού (100-120 άτομα). Διοικητής ήταν ο πλωτάρχης Παπαδάκης (Τρείς τάξεις νεώτερός μου), και επιτελείο και κυβερνήτες των πλοίων πέντε υποπλοίαρχοι μάχιμοι, ( Ένας Υποδιοικητής και κυβερνήτης της υπό επισκευή Τ/Α, δύο κυβερνήται Τ/Α, ένας κυβερνήτης του περιπολικού, και ένας βατραχάνθρωπος) ένας υποπλοίαρχος και ένας ανθυποπλοίαρχος μηχανικοί, ένας ανθυποπλοίαρχος (ΠΥ) βατραχάνθρωπος, και 4-5 έφεδροι σημαιοφόροι.

Στον Ναυτικό σταθμό Κυρηνείας επί κεφαλής και κυβερνήτης της μίας τορπιλλακάτου, ήταν υποπλοίαρχος μάχιμος, και κυβερνήτης της δεύτερης τορπιλλακάτου εφ. σημαιοφόρος, λόγω περικοπής της οργανικής δυνάμεως της ΝΔΚ από το ΓΕΝ κατά ένα υποπλοίαρχο μάχιμο. Τέλος στους ΣΕΠ και Ναυτικό Σταθμό Πάφου επί κεφαλής ήταν εφ. σημαιοφόροι. Όλοι οι παραπάνω αξιωματικοί ήταν Ελλαδίτες και ανήκαν εις το Β.Ν. Οι μόνιμοι και οι λίγοι στρατεύσιμοι υπαξιωματικοί, του Β.Ν. που υπηρετούσαν τότε εκεί ήταν περίπου 80-90, καθώς και 10-15 Ελλαδίτες ναύτες κρισίμων ειδικοτήτων.

Ο Παπαδάκης (ένας αρκετά μικρόσωμος αξιωματικός) που ήταν αμέσως κάτω από εμένα στην αρχαιότητα, δεν ενέπνεε και μεγάλη εμπιστοσύνη. Δυσκολευόταν να επιβληθεί στους κατωτέρους του και ήταν άβουλος. Οι υποπλοίαρχοι ήταν πολύ καλοί αξιωματικοί, και ιδιαιτέρως ο Β. Πτερούδης  (υποδιοικητής της Ναυτικής Βάσεως) ο Θ. Γιούργας (κυβερνήτης Τ/Α) και ο Γ. Λυμπερόπουλος (Διοικητής Ναυτικού Σταθμού Κυρηνείας και κυβερνήτης Τ/Α). Δυστυχώς οι εξαίρετοι αυτοί αξιωματικοί μετατέθηκαν τον επόμενο χρόνο διότι είχαν συμπληρώσει δύο χρόνια υπηρεσίας στην Κύπρο. Οι αντικαταστάτες τους με εξαίρεση τον υποπλοίαρχο Ε. Τσομάκη και τον Σ. Ταβλαρίδη ήταν μέτριοι έως κακοί αξιωματικοί.

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1972 ημέρα του Αγ. Νικολάου, το πρωί έγινε στην Ναυτική βάση παρουσία μου η καθιερωμένη γιορτή του Ναυτικού παρουσία της στρατιωτικής ηγεσίας της Εθνικής Φρουράς, του Προέδρου της Βουλής Γλαύκου Κληρίδη, Υπουργών, του διοικητού της ΕΛΔΥΚ, και Κυπρίων συγγενών των στρατευσίμων της Ναυτικής Διοικήσεως. Έγινε δοξολογία, κατάθεσις στεφάνων στο μνημείο των πεσόντων μέχρι τότε στην Κύπρο ανδρών του Β.Ν( ένας εφ. σημαιοφόρος, τρείς μόνιμοι υπαξιωματικοί, και τέσσερεις ναύτες), που είχαμε φτιάξει στην πλατεία της Ναυτικής βάσεως, «Χρυσούλης» (ΝΒΧ) και ανέγνωσα την ημερησία διαταγή μου για την επέτειο. Στην συνέχεια εγένετο επίδειξις τορπιλλακάτων εν πλώ, αντιαεροπορικές βολές, και επιδείξεις βατραχανθρώπων. Και η τελετή έκλεισε με μικρή δεξίωση στο καρέ των αξιωματικών της ΝΒΧ. Το βράδυ παρέθεσα δεξίωση στην λέσχη αξιωματικών της Λευκωσίας, που είχε τεράστια επιτυχία ως κοσμικό γεγονός, διότι πλήν των συνήθως καλεσμένων, είχα καλέσει και τους στρατιωτικούς ακολούθους των ξένων πρεσβειών, οι οποίοι προσήλθαν όλοι εν στολή, και πολύ ευχαριστημένοι, διότι ήταν η πρώτη φορά που εκαλούντο σε εκδηλώσεις της Εθνικής Φρουράς. Ο στρατηγός Χαραλαμπόπουλος (αρχηγός ΓΕΕΦ) μου έδωσε συγχαρητήρια τόσο για την πρωινή εκδήλωση όσο και για την δεξίωση.

Βεβαίως σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις με συνόδευε η Λίλυ, και με την πείρα που είχε αποκτήσει από την Άγκυρα, βοηθούσε σε πολλά πράγματα.  Τα απογεύματα όταν δεν ήμουν στην υπηρεσία μου βγαίναμε βόλτα η Λίλυ, εγώ και ο Παναγιώτης, περπατώντας στους δρόμους της Λευκωσίας. Ο Παναγιώτης έπαιζε συνήθως στην αυλή του σπιτιού έξω από την κουζίνα για να τον βλέπει η Λίλυ.

Τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1973, υπήρχε μία από τις πολλές κρίσεις στις σχέσεις της Ελληνικής κυβερνήσεως και του Μακαρίου, με αφορμή απαίτηση των μητροπολιτών της Κύπρου, να εγκαταλήψει ο Μακάριος την Προεδρία και να ασχοληθεί μόνο με τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα, θέση με την οποία συμφωνούσε -όχι βέβαια επισήμως- και η Ελληνική κυβέρνησις. Ο Μακάριος τελικά με σύγκλιση μίας συνόδου από μητροπολίτες άλλων χωρών, καθήρεσε τους μητροπολίτες Κυρηνείας, Πάφου, και Αμμοχώστου, και εξέλεξε στις θέσεις τους εμπίστους σε αυτόν, ως νέους μητροπολίτες. Οι μισοί σχεδόν Κύπριοι δεν αναγνώριζαν τους νέους μητροπολίτες, και ήθελαν τους καθαιρεθέντας, ( αυτοί ήταν κυρίως οι λεγόμενοι «ενωτικοί», που ήθελαν την ένωση με την Ελλάδα). Η Ελλάδα φαινομενικά τηρούσε ουδέτερη στάση αλλά στην ουσία είχε αρχικά προτρέψει τους μητροπολίτας στην κίνησή τους για αποχώρηση του Μακαρίου από τα Προεδρικά του καθήκοντα. Οι καθαιρεθέντες φέρωντας κανονικά το σχήμα τους ανεχώρησαν στην Ελλάδα. Εκείνες τις ημέρες, λόγω και της πείρας που είχα αποκτήσει στην Τουρκία αντελήφθην ότι με παρακολουθούσαν στις μετακινήσεις μου με  αυτοκίνητο,  και είχα πεί στον οδηγό του υπηρεσιακού μου αυτοκινήτου να προσέχει, και να καταγράφει τους αριθμούς κυκλοφορίας των αυτοκινήτων που μας παρακολουθούσαν. Το ανέφερα στον διοικητή του ΓΕΕΦ, και αυτός έλαβε μυστικά διάφορα μέτρα και απεκαλύφθει ότι το πλείστον των αξιωματικών είχαν τεθεί υπό παρακολούθηση από τις υπηρεσίες ασφαλείας του Μακαρίου. Εκεί είχαμε φθάσει. Είχαμε έλθει στο νησί για να το υπερασπιστούμε από Τουρκική εισβολή, και τώρα αισθανόμεθα ότι είμαστε σε μάλλον εχθρικό έδαφος. Η κρίση με την Ελληνική κυβέρνηση εκτονώθηκε τελικά, λόγω της μετριοπάθειας του Γεωργίου Παπαδοπούλου, αλλά οι παρακολουθήσεις συνεχίζοντο, ίσως χωρίς την αρχική ένταση. Εκείνη την εποχή ήλθε κρυφά στην Κύπρο από την Ελλάδα ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας, και δημιούργησε την μυστική οργάνωση ΕΟΚΑ Β’, η οποία με το σύνθημα «Ενωσις» (δηλ. με την Ελλάδα) άρχισε ένοπλη δράση κατά των υποστηρικτών του Μακαρίου, οι οποίοι ήθελαν «Ανεξάρτητη Κύπρο» και «αδέσμευτη» όπως έλεγαν, που εκείνη την εποχή σήμαινε πιθανή <πρόσδεση> στον Κομμουνιστικό κόσμο.

Με διαταγή της Ελληνικής κυβερνήσεως προσπαθήσαμε να παραμείνουμε όσο το δυνατόν ουδέτεροι στην ενδοκυπριακή διαμάχη, ασχολούμενοι αυστηρά με τα στρατιωτικά μας καθήκοντα, παρόλο που πολύ συχνά μας προκαλούσαν να πάρουμε θέση τόσο η μία όσο και η άλλη πλευρά.

Ο Μακάριος για να αντιμετωπίσει δήθεν την ΕΟΚΑ Β’ άρχισε την δημιουργία του λεγομένου «Εφεδρικού» σώματος της αστυνομίας, που στην ουσία ήταν μία δύναμις με στρατιωτική δομή, -αντίπαλο δέος προς την Εθνική Φρουρά- ουδεμία σχέση έχουσα με αστυνομικά καθήκοντα, αποτελουμένη από υποστηρικτάς του, και άρχισε σιγά-σιγά να την εξοπλίζει με πολύ σύγχρονο ελαφρύ οπλισμό, με βαρέα πολυβόλα, αντιαρματικά, διόπτρες νυκτερινής σκοπεύσεως κλπ  προς μεγάλη απογοήτευσή μας, διότι όλες μας οι αιτήσεις για εκσυγχρονισμό του οπλισμού της Εθνικής Φρουράς, δεν ικανοποιούντο από την Κυπριακή κυβέρνηση. Οι άνδρες της Ε.Φ. είχανε όπλα ΕΝΦΗΛΤ 301 του Β’ παγκοσμίου πολέμου, ενώ οι εφεδρικοί είχαν τελευταίου τύπου  Καλάσνικωφ, διόπτρες νυκτερινής σκοπεύσεως, ή μοντέρνα αντιαρματικά, που εμείς ούτε σε καταλόγους  στρατιωτικών εξοπλισμών δεν είχαμε ιδεί. Η δύναμις των εφεδρικών ανήλθε σιγά-σιγά στους 5.000 άνδρες. Η Εθνική Φρουρά μαζί με την ΕΛΔΥΚ είχαν περί τους 10.000 άνδρες σε καιρό ειρήνης.

Τον Απρίλιο του 1973 μου τελείωνε το πετρέλαιο που χρησιμοποιούσαν οι Ρωσικές τορπιλλάκατοι που είχα, και είχα επίσης ανάγκη σε κρίσιμα ανταλλακτικά των. Το κοινό πετρέλαιο ντήζελ ήταν ακατάλληλο για την κίνηση των τορπιλλακάτων, διότι οι μηχανές τους χρησιμοποιούσαν ειδικά επεξεργασμένο Ρωσικό πετρέλαιο, τα δε ανταλλακτικά ήταν ρωσικές πατέντες, που δεν κυκλοφορούσαν στο ελεύθερο εμπόριο. Με αίτησή μου στην Κυπριακή κυβέρνηση, ζήτησα ανεφοδιασμό. Μέχρι τον Ιούλιο του ιδίου έτους, δεν είχε γίνει τίποτα, με αποτέλεσμα να σταματήσω τις ασκήσεις των τορπιλλακάτων και την εν πλω εκπαίδευσή τους. Σε ενοχλήσεις μου προς το Υπουργείο Εσωτερικών, μου απαντούσαν ότι οι Ρώσοι δεν τους είχαν απαντήσει ακόμη για τον εφοδιασμό. Με προσωπική πρωτοβουλία πήγα στην Πρεσβεία της ΕΣΣΔ, και ζήτησα να δω τον Ναυτικό Ακόλουθο με τον οποίο είχαμε γνωρισθεί. Του έθεσα το πρόβλημα που είχα, και έκπληκτος έλαβα την απάντηση ότι η κυβέρνησις δεν είχε υποβάλλει αίτηση ανεφοδιασμού. Μου υπεσχέθει να μου στείλει πετρέλαιο και ανταλλακτικά, άμεσα, και να ακολουθήσει η αίτησις. Τον ευχαρίστησα και πήγα κατευθείαν στον ίδιο τον Υπουργό Εσωτερικών όπου του ανέφερα τις κινήσεις μου και τον παρεκάλεσα να στείλει τώρα την αίτηση στην Σοβιετική  πρεσβεία. Εκανε δήθεν τον έκπληκτο που δεν είχαν στείλει την αίτηση, και μου υπεσχέθει να το τακτοποιήσει αμέσως το ζήτημα, αφού επιπλήξει !! τους υπευθύνους της καθυστερήσεως. Δεν με ενδιέφερε τι θα έκανε. Εγώ είχα κάνει την δουλειά μου και σε μία εβδομάδα είχα και πετρέλαιο και ανταλλακτικά.

Εκείνες τις ημέρες έγιναν και οι μεταθέσεις αξιωματικών της Ε.Φ.  Ο διοικητής της στρατηγός Χαραλαμπόπουλος, αντεκατεστάθει από τον Στρατηγό Ντενίση – πατέρα της γνωστής ηθοποιού – που εγκατεστάθει στην Λευκωσία με την Κυπριακής καταγωγής σύζυγό του. Στην Ναυτική Διοικηση αντικαταστάθηκαν οι υποπλοίαρχοι Πτερούδης, Λυμπερόπουλος, Γιούργας, και Δαμηλάτης, και στην θέση τους ήλθαν νεοπροαχθέντες υποπλοίαρχοι, οι Τσομάκης, Τσαταλός, Κανδαλέπας, και Ταβλαρίδης. Ο πρώτος, εξαιρετικός άνθρωπος και καλός αξιωματικός ανέλαβε διοικητής Ν.Σ. Κυρηνείας και κυβερνήτης Τ/Α, ο τέταρτος και αυτός καλός αξιωματικός κυβερνήτης του περιπολικού «Λεβέντης» και οι άλλοι δύο ως κυβερνήται Τ/Α. Οι δύο Τσαταλός, και Κανδαλέπας, δεν μου έκαναν καλή εντύπωση από την πρώτη ημέρα, διότι όπως είχα μάθει ο ένας έλεγε ότι ήλθε στην Κύπρο για να μαζέψει χρήματα και να αγοράσει ηλεκτρικές συσκευές, και αυτοκίνητο,  και ο άλλος για να μαζέψει χρήματα ώστε όταν επιστρέψει στην Ελλάδα να ανοίξει η γυναίκα του μία μπουτίκ ενδυμάτων. Και οι δύο επέτυχαν τους στόχους τους, όπως έμαθα μετά αρκετά χρόνια, (…..), και γλύτωσαν το Ναυτοδικείο λόγω της αποστρατείας μου. Εκτός από τους αξιωματικούς έγινε και αντικατάστασις του 50% περίπου των υπαξιωματικών, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους ήταν πολύ καλοί και τους περισσοτέρους τους είχα ναυτόπαιδες όταν ήμουν στην Σχολή τους, στον Πόρο.

Την περίοδο αυτή, με ενέργειές μου στο υπουργείο Εσωτερικών αγόρασα για τα πλοία και τις υπηρεσίες μου νέους ισχυρούς ασυρμάτους RAYCALL, (60 WATT) για τηλεγραφία και ραδιοτηλεφωνία, και τους εγκατέστησα σε όλα τα πλοία και τις υπηρεσίες μου, με σταθμό βάσεως στο επιτελείο μου, και πλέον μέσω σταθμού αναμεταδόσεως που εγκατέστησα στην κορυφή του όρους Τρόοδος, είχα ανά πάσα στιγμή εξαιρετική επικοινωνία δια φωνής με ολόκληρο το νησί και τον θαλάσσιο χώρο του, και επί πλέον μιλούσα και με το ΓΕΝ στην Ελλάδα, χωρίς να παρεμβάλονται τα μηχανήματα Λίαν Υψηλής Συχνότητος του ΓΕΕΦ, αποκτώντας έτσι τις καλλίτερες επικοινωνίες της Ε.Φ. Μία συσκευή είχα εγκαταστήσει και στο υπηρεσιακό αυτοκίνητό μου, και έτσι ακόμη και όταν ήμουν σε αυτό, είχα πλήρη επικοινωνία και έλεγχο των πλοίων και υπηρεσιών μου.  Επί πλέον εφοδιάστηκα με οκτώ συσκευές ραδιοτηλεφωνίας, μικρής ισχύος που εγκατεστάθησαν στα πλοία και εχρησιμοποιούντο ως τακτικό δίκτυο επικοινωνιών κατά τις ασκήσεις τους

Ζήτησα επίσης από το Υπουργείο και πήρα ένα μεγάλο κλειστό φορτηγό αυτοκίνητο, και μία ηλεκτρογεννήτρια επί τροχών, την οποία ρυμουλκούσε το φορτηγό. Το αυτοκίνητο αυτό το μετέτρεψα σε κινητό θάλαμο επιχειρήσεων, εγκαθιστώντας σε αυτό μεγάλους χάρτες υποτυπώσεως, τραπέζι εργασίας, και συσκευές ασυρμάτου, όπως επίσης και μία συσκευή μεγάλης ισχύος (500 WATT) ραδιοτηλεφωνίας που ζήτησα και μου έστειλαν από το ΓΕΝ, με την οποία είχα εξαιρετική και πιο αξιόπιστη επικοινωνία με την Ελλάδα, και με Ελληνικά πλοία που έπλεαν ακόμη και στο Αιγαίον. Έτσι το επιτελείο μου ανά πάσα στιγμή μπορούσε να εγκαταλήψει το κτίριο του ΓΕΕΦ, και να κινηθεί με αυτοκίνητα οπουδήποτε εξακολουθώντας να έχει τον πλήρη έλεγχο στα πλοία και τις υπηρεσίες μου, όπως επίσης και με το ΓΕΝ.

Επί πλέον σε ένα παλαιό τράκτωρα φορτηγού εγκατέστησα ένα δίδυμο αντιαεροπορικό «΄έρλικον» μαζί με ενθέμια πυρομαχικών το οποίο θα παρείχε την απαραίτητη αντιαεροπορική προστασία στην ομάδα των οχημάτων. Όλες αυτές οι κατασκευές και εγκαταστάσεις εγένοντο από το προσωπικό μου στα συνεργεία της ΝΒΧ.

Τον Μάϊο του 1973 έγινε στην Ελλάδα το περίφημο «κίνημα του Ναυτικού», το οποίο στην Κύπρο το πληροφορηθήκαμε από τις εφημερίδες, διότι η Κυπριακή τηλεόρασις, δεν ασχολήθηκε λεπτομερώς με το θέμα. Στην ΝΔΚ δεν είχαμε προβλήματα και δεν μας άγγιξε το γεγονός. Μόνο ο πλωτάρχης Παπαδάκης εδήλωνε την φιλοεπαναστατική του προτίμηση, καταφερόμενος κατά συμμαθητού του που είχε λάβει μέρος στο κίνημα. Πάντως μετά την μεταπολίτευση αυτός ήταν από τους πρώτους που δήλωσε αντιστασιακός….

Μετά από λίγο έγινε στην Ελλάδα το δημοψήφισμα για την έγκριση του νεόυ Συντάγματος και την κατάργηση της Βασιλείας στην Ελλάδα, όπου με έξαιρετικά μεγάλη πλειοψηφία ενεκρίθησαν και τα δύο. Ο υποπλοίαρχος Παπαργύρης την επομένη του δημοψηφίσματος, μπήκε στον γραφείο μου, λέγοντας «Τα μάθατε, κατηργήθει η Βασιλεία στην Ελλάδα». Στενοχωρημένος για τις εξελίξεις αυτές και τις επιλογές της Ελληνικής Κυβέρνησης, του απάντησα με μία φράση «Γιώργο, αρχή δεινών για τον τόπο».  Με λύπη μου, σε μερικές ημέρες αλλάξαμε το στέμμα από το καπέλο μας και τα κουμπιά της στολής και το αντικαταστήσαμε με το σύμβολο της 21ης Απριλίου. ( Τον αναγεννόμενο από τις στάχτες φοίνικα)

Κρατιώμαστε όσο το δυνατόν μακρυά από τις διαμάχες της ΕΟΚΑ Β’ και του εφεδρικού, οι οποίες με τον καιρό γινόντουσαν όλο και πιο βίαιες, με ανατινάξεις αστυνομικών σταθμών, ένοπλες συμπλοκές, με ανθρώπινα θύματα εκατέρωθεν, και βασανιστήρια των συλλαμβανομένων από τους εφεδρικούς μελών της ΕΟΚΑ Β’.

Με τον νέο διοικητή της Ε.Φ. οι σχέσεις μου ήταν τυπικές. Ο άνθρωπος δεν ήταν του επιπέδου του Χαραλαμπόπουλου, παρίστανε τον «επαναστάτη» υποστηρικτή της 21ης Απριλίου, και μετά το κίνημα του Ναυτικού, θεωρούσε ότι υπάρχει μόνο Σ.Ξ., και αγνοούσε το Ναυτικό και την Αεροπορία. Προσωπικά για εμένα δεν έβλεπε με καλό μάτι τις επαφές που είχα με τους ξένους στρατιωτικούς ακολούθους -διότι πλην της Ελληνικής, δεν ήξερε άλλη γλώσσα- καθώς και τις επαφές μου με τον Υπουργό Εσωτερικών και τους παράγοντες του υπουργείου του.

Ευτυχώς η συνεργασία μου με τον επιτελάρχη του ΓΕΕΦ ταξίαρχο Παύλο Παπαδάκη (ο οποίος εδήλωνε αλλά και ήταν ιδεολογικά πραγματικός «επαναστάτης» και υποστηρικτής των συνταγματαρχών)  ήταν εξαιρετική (παρά το γεγονός ότι εγώ ήμουν πιστός “βασιλικός”) και έτσι ότι πρόβλημα είχα το επέλυα με την βοήθειά του.

Τον Αύγουστο του 1973 ο Ντενίσης διέταξε το 3ο Ε.Γ. του ΓΕΕΦ να συντάξει και να εκδόσει προς όλες τις δυνάμεις της Ε.Φ. οδηγίες μάχης και εμπλοκής. Μετά 15 ημέρες έλαβα από το 3ο Ε.Γ. γραφείο του ΓΕΕΦ τις οδηγίες μάχης, και με έκπληξη μου είδα ότι περιελάμβανε και οδηγίες μάχης για τα πλοία μου, (αστείες και ανεφάρμοστες από πλοία), που είχαν συνταχθεί εν αγνοία μου, και από ένα αντισυνταγματάρχη, ο οποίος ως ήτο φυσικό δεν είχε γνώση του αντικειμένου. Έγινα έξαλλος, τόσο για το περιεχόμενο των οδηγιών, όσο και για το γεγονός ότι δεν είχα κληθεί να συνεργαστώ για την σύνταξή των, και επί πλέον έφεραν φαρδιά πλατιά από κάτω την υπογραφή του Ντενίση, για άμεση εφαρμογή. Αμέσως συνέταξα ένα έγγραφο προς το 3ο Ε.Γ. γραφείο της Ε.Φ. με κοινοποίηση στον Αρχηγό και στον Επιτελάρχη  της Ε.Φ. με το οποίο επέστρεφα «ως απαράδεκτο» το κείμενο των οδηγιών που αφορούσε την ΝΔΚ, διότι αυτές ήταν ανεφάρμοστες για πλοία, είχαν συνταχθεί από αξιωματικό που δεν είχε γνώσει του αντικειμένου, και υπενθύμιζα ότι ο μόνος αρμόδιος για έκδοση οδηγιών μάχης και εμπλοκής για το Ναυτικό ήμουν εγώ, και κανείς άλλος.  Όταν πήρε το έγγραφό μου ο Ντενίσης, του «ηλθε το αίμα στο κεφάλι». Με εκάλεσε στο γραφείο του, για να με επιπλήξει, και  με απείλησε ότι θα με τιμωρήσει. Εγώ σοβαρός, και σε στάση προσοχής του απήντησα, ότι δεν έχω απαλλοτριώσει τις γνώσεις μου για το «όπλο» μου, ούτε τα δικαιώματά μου, υπέρ οιουδήποτε, και ότι επιμένω στα γραφόμενά μου, διότι ήδη από έτους έχω εκδόσει τις σχετικές οδηγίες, προς τα πλοία μου και τις υπηρεσίες μου, και εάν επιμείνει στις οδηγίες του 3ου Ε.Γ. τότε θα ζητήσω τον επαναπατρισμό μου στην Ελλάδα, αναφέροντας τους λόγους, και ας στείλουν άλλο Ναυτικό Διοικητή, που να αποδεχθεί τις οδηγίες του. Στην διένεξη μας, η οποία είχε φθάσει πλέον στα όρια της εκρήξεως επενέβει ο Επιτελάρχης Παπαδάκης, ο οποίος μου έδωσε δίκαιο σε ότι έλεγα, αλλά μου είπε ότι το έγγραφό μου ήταν οξύ,( και ήταν όντως), και συνέστησε να τηρήσω τις δικές μου οδηγίες μάχης και να μή λάβω υπ’ όψιν τις αντίστοιχές του 3ου Ε.Γ. τις οποίες θα ακυρώσει ως προς το Ναυτικό. Εγώ συμφώνησα και η συζήτησις τελείωσε. Επειδή όμως έβλεπα μία τάση από τον Ντενίση να μη υπολογίζει τα άλλα «όπλα» περίμενα και συνέχεια. Όντως μετά μερικές ημέρες ο Ντενίσης με ειδοποίησε ότι ήθελε να επιθεωρήσει την Ναυτική Βάση «Χρυσούλης». Ειδοποίησα σχετικά τον διοικητή της να ετοιμάσει την βάση για επιθεώρηση, και μετά δύο ημέρες, πήγαμε με τον στρατηγό για την επιθεώρηση. Η κατάστασις στο στρατόπεδο ήταν από εξαιρετική έως αρίστη. Τα πάντα ήταν άψογα. Στην επιθεώρηση του προσωπικού ο Ντενίσης  ρωτούσε τους υπαξιωματικούς και ναύτες τα συνηθισμένα. Από που κατάγονται και τι ειδικότητα έχουν. Άκουγε τεχνίτης πυροβόλων, ή τορπιλών, αρμενιστής, σηματωρός, κλπ. οπότε γυρίζει και μου λέει με κάπως υποτιμητικό τρόπο. Μα καλά δεν έχεις μαχίμους στο Ναυτικό, όπως πεζικάριους κλπ. Ο άνθρωπος φαινόταν ότι ήταν «λίγος». Του απάντησα ότι στο ναυτικό όλοι είναι μάχιμοι, ακόμα και οι μάγειροι, οι οποίοι εξοπλίζουν μαζί με άλλους μάχιμες θέσεις στα πλοία και τις υπηρεσίες, και πολεμούν.  Δεν ξαναείπε τίποτα. Μόνο θέλησε να τιμωρήσει με φυλάκιση έναν υποπλοίαρχο (τον Κανδαλέπα), γιατί είχε πολλά μαλλιά. Του εξήγησα ότι φυλάκισις στους αξιωματικούς του Ναυτικού επιβάλλεται σύμφωνα με τις Διατάξεις του Β.Ν. για πάρα πολύ σοβαρά παραπτώματα και πρέπει να εκτελείται δια εγκλεισμού σε κελί στρατιωτικής φυλακής, σε αντίθεση με τους αξιωματικούς του στρατού, που εκτελούν την ποινή όπως εμείς τον περιορισμό. Κατόπιν τούτου τιμώρησε τον υποπλοίαρχο με περιορισμό 5 ημερών. Αλλά και εγώ του την φύλαγα. Είχα παρατηρήσει ότι προσερχόμενος στο ΓΕΕΦ κάθε πρωί με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο, οι νέοι οπλίτες της ΕΣΑ που ήταν στην πύλη δεν με χαιρετούσαν, ενώ χαιρετούσαν κανονικά ακόμη και εισερχομένους ανθυπολοχαγούς. Ένα πρωί σταμάτησα το αυτοκίνητο στην πύλη κάλεσα κοντά μου το οπλίτη και τον ρώτησα γιατί δεν με χαιρετάει όταν εισέρχομαι στο ΓΕΕΦ. Μου απάντησε απορρημένος και φοβισμένος «Δεν ξέρω τι είστε, και τι βαθμό φέρετε». Ανέβηκα στο γραφείο μου, και έγραψα μία αναφορά προς το ΓΕΕΦ, αναφέροντας το γεγονός, και σημειώνοντας ειρωνικά ότι υπάρχουν και αξιωματικοί και άλλων όπλων πλην του Σ.Ξ., και ότι θα πρέπει οι οπλίτες της Ε.Φ. να το γνωρίζουν, και εφόσον δεν το ξέρουν να τους γίνουν μαθήματα στις μονάδες τους. Εφόσον δε το επιθυμούν είμαι διατεθειμένος να τους αποστείλω έγχρωμους πίνακες με τα διακριτικά των αξιωματικών του Ναυτικού και της Αεροπορίας σε αντιστοιχία με τα ίδια του Σ.Ξ. Σε μερικές ημέρες το ΓΕΕΦ εξέδωσε διαταγή προς όλες τις μονάδες του με τους πίνακες αντιστοιχίας των βαθμών, και έτσι τόσο εμείς του Ναυτικού όσο και οι συνάδελφοί μας αεροπόροι λαμβάναμε τον χαιρετισμό που εδικαιούμεθα.

Από ότι μου είπε ο φίλος μου αντισυνταγματάρχης διευθυντής του 1ου Ε.Γ. ο Ντενίσης δεν ήθελε να βγάλει τέτοια διαταγή, για να μη <μειωθεί> !!!

Από την ημέρα που είχα έλθει στην Κύπρο προσπαθούσα να αξιοποιήσω την παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατο, που μας είχε δώσει η Κυπριακή κυβέρνησις, αλλά χωρίς επιτυχία.Το ξύλινο σκάφος λόγω πολυκαιρίας παρουσίαζε διαρροές. Η μηχανή παρόλες τις επισκευές που της κάναμε, δεν απέδιδε και δεν μπορούσε να κρατήσει πολλές στροφές με αποτέλεσμα η ταχύτης του σκάφους να είναι μόνο 10-12 κόμβους, μόλις ανεβάζαμε στροφές για μεγαλύτερη ταχύτητα ξεμπλοκάριζε η μηχανή και δούλευε χωρίς να γυρίζει η προπέλα. Έκανα ένα έγγραφο στο υπουργείο εσωτερικών και τους ζήτησα να πάρουν πίσω το σκάφος, και να το χρησιμοποιήσουν όπως αυτοί θέλουν, γιατί είναι ακατάλληλο για πολεμικό. Ενοχλήθηκαν και έστειλαν μία επιτροπή στην Ναυτική βάση, μαζί με το πωλητή του σκάφους μεγαλοεπιχειρηματία Καϊσή, για να εξετάση το σκάφος. Είδαν το χάλι του, και συμφώνησαν μαζί μου, πλην του πωλητού, ο οποίος προέτινε, να το αλλάξη με ένα άλλο του ιδίου τύπου, αλλά βέβαια της ιδίας ηλικίας. Οι υπάλληλοι του υπουργείου έδειξαν να συμφωνούν, εγώ αντέδρασα και τους είπα ότι δεν το θέλω, και ότι επιθυμώ να έχω πολεμικά πλοία και όχι σκάφη scrap, κατάλληλα ίσως για θαλαμηγοί αναψυχής, και τους ζήτησα να το πάρουν πίσω και ας το δώσουν στην αστυνομία ή στους πλοηγούς των λιμανιών. Φύγανε μουδιασμένοι, ο δε Καϊσής ούτε που με χαιρέτησε.

Μετά μερικές ημέρες με εντολή του υπουργείου παρέδωσα το σκάφος στην αστυνομία Αμμοχώστου, και απηλλάγην από αυτόν τον μπελά.

Με το πέρασμα του χρόνου η κατάστασις στην Κύπρο από τις επιχειρήσεις της ΕΟΚΑ Β’, κατά του Μακαρίου, και των εφεδρικών κατά της ΕΟΚΑ Β’ είχε εκτραχυνθεί μέχρι που δεν πήγαινε άλλο. Μάχες, στα ορεινά, οδομαχίες στις πόλεις, ανατινάξεις κυβερνητικών κυρίως κτιρίων, και γενικώτερα μία κατάστασις πολύ άσχημη. Οι υπηρεσίες του Μακαρίου είχαν εντείνει τις παρακολουθήσεις μας, καθώς θεωρούσαν ότι όλοι οι Ελλαδίτες ήταν μαζί με την ΕΟΚΑ Β’. Ένα απόγευμα του Σεπτεμβρίου δύο διμοιρίες καταδρομέων γύριζαν στο στρατόπεδό τους από ασκήσεις, με τρία φορτηγά αυτοκίνητα, τραγουδώντας εμβατήρια, και φωνάζοντας «Ενωσις». Στο κέντρο της Λευκωσίας, τους μπλόκαραν τρεις διμοιρίες εφεδρικών με βαρέα όπλα, σταμάτησαν τα φορτηγά και αξίωσαν να μη ξανακουστεί η κραυγή «Ενωσις». Ο επί κεφαλής Έλλην υπολοχαγός, κρατώντας την ψυχραιμία του τους εκάλεσε να ανοίξουν αμέσως τον δρόμο, ενώ οι επί κεφαλής ανθυπολοχαγοί (Κύπριοι) και οι καταδρομείς ετοίμασαν τα όπλα τους για μάχη. Ο υπολοχαγός τηλεφώνησε αμέσως στον διοικητή του αντισυνταγματάρχη Κομπόκη, και αυτός ειδοποίησε αμέσως τον Ντενίση, αφού έκανε αρκετή ώρα να τον εντοπίσει διότι έπαιζε χαρτιά σε φιλικό του σπίτι. Ο Κομπόκης στο μεταξύ πήγε στον τόπο του επεισοδίου και συγκράτησε τους καταδρομείς οι οποίοι είχαν θεωρήσει μεγάλη προσβολή αυτό που είχε γίνει, και ήταν έτοιμοι να επιτεθούν στους εφεδρικούς. Ο Ντενίσης όταν αντελήφθη το κρίσιμο της καταστάσεως, ήλθε σε επαφή με τον υπουργό εσωτερικών και αυτός με τον Μακάριο, και τελικά απεχώρησαν οι εφεδρικοί μετά δύο ώρες, κραυγάζοντες Μακάριος, Μακάριος, ενώ οι καταδρομείς ανταπαντούσαν Ενωσις, Ενωσις.

Ο Ντενίσης την επομένη έκανε μία χλιαρή διαμαρτυρία στον υπουργό εσωτερικών, αλλά αυτός του απήντησε ότι το εφεδρικό σώμα της αστυνομίας τυπικά μόνον ανήκε στο υπουργείο του, και στην ουσία έπαιρνε διαταγές από τον Μακάριο απ’ευθείας. Σε σύσκεψη που είχαμε στο ΓΕΕΦ επί του επεισοδίου, προετάθει από ορισμένους να εκδοθεί διαταγή και να απαγορευθεί η λέξις «Ενωσις» ως σύνθημα, αλλά αντιδράσαμε η πλειοψηφία των παρισταμένων αξιωματικών και η πρότασις απεσύρθει. Το επεισόδιο μας είχε πεισμώσει. Δεν είχαμε έλθει στην Κύπρο για να εξυπηρετήσουμε τις προσωπικές φιλοδοξίες του Μακαρίου, αλλά για να προστατεύσουμε την Νήσο από εξωτερικό εχθρό!

Μετά μία εβδομάδα, με ένα νέο νόμο ο Μακάριος, κατήργησε και την Ελληνική ιθαγένεια στους Κυπρίους από τις ταυτότητές τους. Μέχρι τότε στις ταυτότητές τους ανεγράφετο Υπηκοότης. Κυπριακή, και Ιθαγένεια. Ελληνική (για τους Ελληνοκυπρίους) ή Τουρκική(για τους Τουρκοκυπρίους). Με τον νέο νόμο υπήρχε η λέξις Κυπριακή και στην υπηκοότητα και στην ιθαγένεια. Αυτό βέβαια για τους Ελληνοκυπρίους. Διότι οι Τουρκοκύπριοι δεν εδέχοντο την αλλαγή. Σιγά- σιγά αρχίσαμε να αισθανόμεθα ότι είμεθα ανεπιθύμητοι στο νησί. Βεβαίως οι «ενωτικοί» Κύπριοι οι οποίοι εκείνη την εποχή ήσαν περίπου το 60% του πληθυσμού, δεν συμφωνούσαν με τους χειρισμούς του Μακαρίου, και ανοικτά μας έδιναν την υποστήριξή τους σε κάθε ευκαιρία. Επί πλέον το επιβαλλόμενο άνωθεν ανθελληνικό πνεύμα, και οι παρακολουθήσεις που μας εγένοντο μας έκαναν να διακείμεθα φιλικά προς την ΕΟΚΑ Β’ παρόλο που αυτή δεν είχε καλές σχέσεις με την τότε Ελληνική κυβέρνηση.

Τον Σεπτέμβριο του 1973 ένας γείτονας «ενωτικός» με επληροφόρησε ότι κάθε βράδυ το σπίτι το παρακολουθούν οι εφεδρικοί. Τον ευχαρίστησα και του είπα ότι το ξέρω.

Τον Οκτώβριο έκανα μία επιθεώρηση στο ΣΕΠ του ακρωτηρίου ‘Απόστολος Ανδρέας’. Πηγαίνωντας εν στολή με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο και με πινακίδα που να γράφει ΝΔΚ, στον δρόμο προς το Ριζοκάρπασσο υπήρχε ένα μπλόκο των εφεδρικών. Ένας από αυτούς έκανε σήμα να σταματήσω παρά την πινακίδα του αυτοκινήτου και τις χαρακτηριστικές μεγάλες κεραίες που είχε. Είπα στον οδηγό μου να τον αγνοήσει και να συνεχίσει τον δρόμο του. Ενώ τον είχαμε προσπεράσει περί τα 50 μέτρα αντελήφθην ότι πυροβόλησε στον αέρα. Είπα στον οδηγό μου να σταματήσει και να κάνει όπισθεν. Μόλις τον πλησιάσαμε πετάχτηκα έξαλλος έξω κρατώντας στο χέρι το πιστόλι μου, και του λέω «κοίταξε καθίκι, εγώ δεν σηκώνω τέτοια, θα πάρω το καλάσνικωφ που έχεις και θα στο βάλω στον κ….  σου». Επενέβη ένας λοχίας και μου ζήτησε συγνώμη για την αβλεψία του υφισταμένου του. Τους ξαναέβρισα και έφυγα. Όταν γύρισα στο γραφείο μου στην ΝΔΚ, εξέδωσα γραπτή διαταγή προς τις υπηρεσίες μου, με την οποία τους διέτασσα να μη δεχθούν επί ουδενί λόγω οιονδήποτε έλεγχον από εφεδρικούς σε οποιονδήποτε μέρος της Κύπρου, και επι πλέον διέτασσα την ΝΒΧ να έχει πάντοτε σε ετοιμότητα ομάδα εκ 15 υπαξιωματικών και ναυτών, υπό αξιωματικό, απάντων ενόπλων, και να επέμβη κατόπιν διαταγής μου, σε περίπτωση που οιοσδήποτε εκ των ανδρών της ΝΔΚ βρεθεί σε δύσκολη θέση. Την διαταγή μου την κοινοποίησα στον αρχηγό του ΓΕΕΦ, με παράκληση να την κοινοποιήσει στο υπουργείο εσωτερικών. Ο Ντενίσης μου  είπε ότι δεν μπορεί να την κοινοποιήσει (ποτέ δεν κατάλαβα το γιατί), και μου προσέθεσε «Εσείς οι ναυταίοι δεν σηκώνετε μύγα στο σπαθί σας». Δεν του απήντησα, αλλά μετά μερικές ημέρες παρόμοια διαταγή έβγαλε και ο Κομπόκης για τους καταδρομείς.

Μετά μερικές ημέρες ένας ναύτης μου Κύπριος έχοντας κανονική άδεια πήγαινε εν στολή από την Αμμόχωστο στην Λάρνακα. Στον δρόμο τον σταμάτησαν οι εφεδρικοί, και βρίζοντας την Εθνική Φρουρά ,την Ελλάδα, το Ναυτικό, εμένα προσωπικά, και το…. ΝΑΤΟ, τον εκτύπησαν βίαια. Μετά μία περίπου ώρα ο ναύτης με πήρε  @τηλέφωνο και μου ανέφερε το γεγονός. Έστειλα αμέσως το άγημα από την ΝΒΧ με εντολή να συλλάβουν τους εφεδρικούς και να τους μεταφέρουν στην ΝΒΧ. Όταν το άγημα έφθασε στο σημείο του μπλόκου οι εφεδρικοί είχαν φύγει. Ο επί κεφαλής εφ. Σημαιοφόρος (Ελλαδίτης) πήγε με το άγημα στον σταθμό των εφεδρικών στην Αμμόχωστο και απαίτησε από τον διοικητή του να του παραδώσει τους άνδρες του που ήταν στο μπλόκο. Αυτός του απήντησε (ψευδώς) ότι δεν είχε στείλει καμία ομάδα για μπλόκο εκείνη την ημέρα και ότι προφανώς ο ναύτης κάπου αλλού θα είχε ξυλοκοπηθεί. Από την ημέρα εκείνη και βλέποντας τις αντιδράσεις μας, δεν ξαναενοχλήθηκε προσωπικό της ΝΔΚ, ενώ αντιθέτως γινόντουσταν πολλά παρόμοια επεισόδια με άνδρες του Σ.Ξ.

Παρακολουθούσαμε από τις ειδήσεις τις αλλαγές που γινόντουσαν στην Ελλάδα, με τον σχηματισμό κυβερνήσεως από τον Μαρκεζίνη.  Ήταν φανερό ότι κάτι θα γινόταν, και η ατμόσφαιρα ήταν βαριά. Αργότερα έγιναν τα γεγονότα του πολυτεχνείου, που τα βλέπαμε στην κυπριακή τηλεόραση. Οι “μακαριακοί” χαιρόντουσαν με την πτώση του μισητού, για αυτούς, Παπαδόπουλου, αλλά δεν μπορούσαν να φανταστούν την τροπή των γεγονότων από την ημέρα εκείνη και μετά.  Όταν έγινε η ανάληψη της διακυβερνήσεως στην ουσία από τον Ταξίαρχο Ιωαννίδη, με πρωθυπουργό τον Ανδρουτσόπουλο, και πρόεδρο δημοκρατίας τον στρατηγό Γκιζίκη, παραμείναμε σε επιφυλακή όλη την ημέρα στο ΓΕΕΦ.  Και τον Ανδρουτσόπουλο και τον Ιωαννίδη τους εγνώριζα υπηρεσιακώς και μου είχαν και οι δύο μεγάλη εκτίμηση.  Περισσότερο χαρούμενος ήταν ο επιτελάρχης του ΓΕΕΦ ταξίαρχος Παύλος Παπαδάκης (ουδεμία σχέση έχων με τον πλωτάρχη υφιστάμενόν μου, πλην της συνωνυμίας) ο οποίος ήταν προσωπικός φίλος του Ιωαννίδη. Τον Ντενίση είχαν αρχίσει να τον ζώνουν τα φίδια γιατί όλο αυτό τα διάστημα παρίστανε τον φίλο του Παπαδοπούλου, αν και μετά την μεταπολίτευση δήλωσε και αυτός όπως και πολλοί άλλοι ‘αντιστασιακός’.

Ο Μακάριος μετά την αλλαγή στην Ελλάδα σκλήρυνε την στάση του απέναντί μας. Οι παρακολουθήσεις μας ήταν πιο εντατικές και επί πλέον κάθε βράδυ εφεδρικοί παρακολουθούσαν και τα στρατόπεδα της εθνικής φρουράς.

Τέλος Νοεμβρίου ήλθα για μερικές ημέρες στην Ελλάδα μαζί με την Λίλυ και τον Παναγιώτη. Πήγα στο ΓΕΝ και συναντήθηκα με τον Αρχηγό Ναυτικού αντιναύαρχο Αραπάκη, με τον οποίο συνεζήτησα πιθανότητες να με ενισχύσει το Ναυτικό με τορπιλλακάτους. Δυστυχώς το Ναυτικό δεν είχε δυνατότητα ενισχύσεως μου εκείνη την εποχή, αλλά μου συνέστησε να προσπαθήσω μέσω της Κυπριακής να αγοράσω καινούργιες τορπιλλακάτους. Πήγα εν συνεχεία στο ΓΕΕΘΑ και ζήτησε να με δεί ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, ο οποίος με ερώτησε για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο, κυρίως όσον αφορά στην δράση των Εφεδρικών, και μου συνέστησε να «είμαι κοντά» στον επιτελάρχη του ΓΕΕΦ ταξίαρχο Παπαδάκη, από τον οποίο όπως μου είπε έχει ακούσει τα καλλίτερα λόγια για εμένα. Στην συνέχεια συναντήθηκα με τον κουμπάρο μου Μανωλόπουλο εν αποστρατεία πλέον αντιναύαρχο, και του ζήτησα την συμβουλή του για αγορά νέων ταχέων σκαφών. Μου επρότεινε να αγοράσω μικρά περιπολικά σκάφη με κατευθυνόμενα βλήματα, που ήταν πιο αποτελεσματικά για την άμυνα της Κύπρου, από τις τορπιλλακάτους.

Στις 6 Δεκεμβρίου ημέρα του Αγίου Νικολάου, έγινε στην ΝΒΧ η καθιερωμένη γιορτή του Ναυτικού. Είχα καλέσει και τον Μακάριο, ο οποίος με επληροφόρησε ότι «λόγω άλλων υποχρεώσεών του» δεν μπορούσε να έλθει και ώριζε ως αντικαταστάτη του τον πρόεδρο της Βουλής Γλ. Κληρίδη. Η τελετή ήταν άψογη από πάσης πλευράς με παρελάση των ναυτών, με επιδείξεις βατραχανθρώπων και ανατίναξη υποβρυχίου στόχου, με επιδείξεις τορπιλλακάτων και πραγματική βολή τορπίλλης. Μετά την δοξολογία που χοροστάτησε ο μητροπολίτης Αμμοχώστου, εγένοντο καταθέσεις στεφάνων στο υπάρχων εκεί μνημείο για τους πεσόντας άνδρας του Ναυτικού στην Κύπρο, και εν συνεχεία εδιάβασα την Ημερησία διαταγή μου για την επέτειο. Η διαταγή μου έκανε εντύπωση, διότι για πρώτη φορά ανεφέρετο ότι όλοι μας είμαστε έτοιμοι να θυσιαστούμε αμυνόμενοι της Κύπρου, και να δώσουμε και την τελευταία ρανίδα του αίματός μας για την πραγμάτωση των δικαίων της νήσου. Ο ραδιοφωνικός σταθμός (ΡΙΚ) στις βραδυνές ειδήσεις του αναμετάδωσε ηχογραφημένη την ανάγνωση της διαταγής από εμέ, και είχε εκτενές ρεπορτάζ από την τελετή, οι δε εφημερίδες της επομένης, με εξαίρεση αυτή του κομμουνιστικού κόμματος, είχαν την ημερησία διαταγή μου με ευμενή σχόλια στην πρώτη τους σελίδα. Με παράκληση μου στούς δημοσιογράφους εζήτησα να μη αναφέρονται το όνομα μου όπως και όνομα οιουδήποτε αξιωματικού μου, όπως και να μη προβάλουν από την τηλεόραση σκηνές από την τελετή για λόγους ασφαλείας. Συνεμορφώθησαν προς τιμή τους όλοι.  Μετά μερικές ημέρες ένας γνωστός επιχειρηματίας της Κύπρου στενά συνδεδεμένος με τον Γρίβα μου διαβίβασε τα συγχαρητήρια του Γρίβα για τα όσα είχα πεί στην διαταγή μου.

Μετά από μελέτη διατιθεμένων περιπολικών κατευθυνομένων βλημάτων, είχα καταλήξει στον τύπο των Γαλλικών ESTEREL με βλήματα SS12. Έστειλα μία επιστολή στην Γαλλία στα Ναυπηγεία ESTEREL αναφέροντας το ενδιαφέρον μας. Σε μερικές ημέρες ήλθαν στην Λευκωσία, τρεις Γάλλοι από τα Ναυπηγεία για συζητήσεις. Ο Ντενίσης ήταν αρνητικός στο να αποκτηθούν πλοία. Σε συζήτηση που είχα μαζί του εδήλωσε ότι δεν εγκρίνη διάθεση κονδυλίων από τον προϋπολογισμό της Ε.Φ. για πλοία και προτιμά να δώσει τα χρήματα αυτά για να αγοράσει πολυβόλα!!! Του απάντησα ότι εγώ θα προχωρήσω και θα βρώ χρήματα για τα πλοία που θέλω. Βασιζόμουνα στην εκτίμηση, ότι ο Μακάριος δεν θα ενέκρινε αγορά πολυβόλων, που θα μπορούσαν, ίσως να χρησιμοποιηθούν εναντίον των εφεδρικών, ενώ ένα πολεμικό πλοίο με κατευθυνόμενα βλήματα δεν είχε δυνατότητα για κάτι τέτοιο, και επί πλέον θα έδειχνε στην Ελληνική κυβέρνηση, ότι ενδιαφέρεται για την άμυνα της Κύπρου, χωρίς να τίθεται εν κινδύνω η πρόθεσίς του για ανάπτυξη του αντιπάλου δέους της Ε.Φ. δηλαδή του εφεδρικού σώματος του οποίου η δύναμις είχε ήδη φθάσει τους 7.000. Με την βοήθεια του Επιτελάρχου, μου διετέθει η αίθουσα συνεδριάσεων της Ε.Φ. και οι Γάλλοι προέβαλαν σε ταινία τα υπόψιν πλοία και τις δυνατότητες τους, στους διευθυντάς των επιτελικών γραφείων της Ε.Φ., στους διοικητάς Πυροβολικού, Καταδρομών, και Διαβιβάσεων, και σε όλους τους μόνιμους  αξιωματικούς της ΝΔΚ. Τα πλοία πραγματικά είχαν καλές, για την τιμή τους, δυνατότητες, αλλά οπωσδήποτε πολύ πιο καλές από τις υπάρχουσες Ρωσσικές τορπιλλακάτους που ήταν ήδη 25 ετών πλοία, και η ταχύτητά τους μετά βίας έφθανε πλέον τα 15-17 μίλλια την ώρα, από 50 που είχαν τα σκάφη, όταν ήταν καινούργια. Επί πλέον μπορούσε να κτυπήσεις στόχο σε απόσταση 15-20 μίλλια, και δεν χρειαζόταν να πλησιάσεις στο ένα μίλι για να ρίξεις τορπίλλη, όπως  γινόταν με τα υπάρχοντα πλοία. Η ταχύτης τους έφθανε τα 25 μίλλια την ώρα. Όλοι οι παριστάμενοι συμφώνησαν ότι τα πλοία αυτά θα βοηθούσαν τα μέγιστα στην αποστολή της Ε.Φ. Όλοι πλην του Ντενίση που ήθελε πολυβόλα, και όχι κατευθυνόμενα βλήματα !!! Τον αγνόησα και πήγαμε με τον επιτελάρχη στον υπουργό εσωτερικών όπου του θέσαμε το θέμα. Ο υπουργός μας είπε ότι θα θέσει το θέμα στον Μακάριο, και θα μας απαντήσει, διότι το ποσόν που απαιτείται ( περίπου ένα εκατομμύριο Λίρες) είναι αρκετά μεγάλο και θέλει να έχει την έγκρισή του. Το υπουργείο πήρε την έγκριση του Μακαρίου, και άρχισε συνομιλίες με τους Γάλλους, πάντοτε παρουσία μου, για να επιτύχει καλλίτερες τιμές αγοράς. Ο Ντενίσης επέμενε να πάρει πολυβόλα. Η απάντηση του Υπουργείου ήταν ότι το θέμα εξετάζεται και θα του απαντήσουν εν καιρώ. Φαίνεται ότι η εκτίμησίς μου, όσον αφορά τις προθέσεις του Μακαρίου για αγορά πολυβόλων, ήταν σωστή. Άλλωστε ο Ντενίσης δεν προέτινε κάποιο συγκεκριμένο τύπο για αγορά, αλλά γενικώς έλεγε για πολυβόλα, χωρίς να έχει κάνει έστω μία διερεύνηση αγοράς ώστε να ξέρει τι ζητάει ακριβώς.

Οι συνομιλίες κράτησαν περίπου ένα μήνα, και τελικά συνεφωνήθει η αγορά δύο περιπολικών κατευθυνομένων βλημάτων, υπεγράφησαν τα σχετικά συμβόλαια, και σε λίγες ημέρες εδώθει η σχετική προκαταβολή με επιταγή που υπέγραφε ο ίδιος ο Μακάριος, με κόκκινο μελάνι, δικαίωμα που είχε εκχωρηθεί στον εκάστοτε αρχιεπίσκοπο Κύπρου, από Βυζαντινό αυτοκράτωρα εδώ και 6 αιώνες. Την επιταγή μου την έδειξε ο Υπουργός την ημέρα που την έδωσε στους Γάλλους. Με ένα δείπνο σε κοσμικό εστιατόριο της Λευκωσίας, επισφραγίσαμε την συμφωνία όλοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτήν. Η συμφωνία αυτή και «η νίκη» μου κατά κάποιο τρόπο, έναντι του Ντενίση, είχε ανεβάσει «ψηλά» τις μετοχές μου μεταξύ των αξιωματικών του Σ.Ξ. της Ε.Φ. Όλοι μου εφέροντο πιο φιλικά από πριν, και πολλές φορές ζητούσαν την συμβουλή μου σε πολλά θέματα που τους απασχολούσαν. Στην ουσία με θαύμαζαν, και η δικαιολογημένη «έπαρσίς» των έναντι των αξιωματικών των άλλων κλάδων των Ε.Δ. λόγω της “επαναστάσεως” της 21ης Απριλίου, δεν είχε εφαρμογή σε εμένα, εάν δε κανείς τολμούσε να πεί κάτι, τον έβαζα αμέσως στην θέση του, χωρίς πολλές κουβέντες. Με είχαν όλοι σε μεγάλη εκτίμηση, καθώς και σε όλο το προσωπικό της ΝΔΚ. Το πρώτο από τα νέα μας πλοία θα παραδινόταν τον Αύγουστο του 1974 και το δεύτερο τον Οκτώβριο του ιδίου έτους. Δεκαπέντε ημέρες προ της παραδόσεως των πλοίων, θα έπρεπε να στείλω τα πληρώματα παραλαβής στην Γαλλία για να εκπαιδευτούν στα συστήματα των σκαφών.

Στο διάστημα που συνομιλούσαμε για την αγορά των πλοίων, ο Αρχηγός Ναυτικού, που τον τηρούσα ενήμερο σχετικά με την αγορά των νέων σκαφών, έστειλε τον Διευθυντή του 2ου Κλάδου του ΓΕΝ, τον Αρχιπλοίαρχο Δ.Σταμούλη, για να επιθεωρήσει την ΝΔΚ, και να με συνδράμει όπως είχα ζητήσει, στην επιτυχή εξέλιξη των συνομιλιών.  Έμεινε στην Κύπρο τέσσερεις ημέρες, επιθεώρησε όλες τις υπηρεσίες και τα πλοία μου, είδε τον Υπουργό εσωτερικών, τον Ντενίση, και παρεκάθησε με την γυναίκα του, σε δείπνο στο σπίτι μου, όπου είχα καλέσει, τον επιτελάρχη ΓΕΕΦ, τους διευθυντάς των Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, με τις συζύγους τους, και τον παιδικό φίλο μου ταξίαρχο αεροπορίας Σπύρο Αλευρά, που ευρίσκετο για υπηρεσιακούς λόγους στην Κύπρο. Περάσαμε πολύ καλά σε μία πραγματική φιλική ατμόσφαιρα. Ο Σταμούλης έφυγε κατενθουσιασμένος, από όσα είχε ιδεί, και είχε ακούσει, όσον αφορά στο Ναυτικό στην Κύπρο. Όταν επέστρεψε στο ΓΕΝ, εγγράφως μου έστειλε τα συγχαρητήρια του και την ευαρέσκειά του, και μου έγγραφε ότι στην Κύπρο αισθάνθηκε υπερήφανος ως αξιωματικός του Ναυτικού για το υψηλό επίπεδο που ευρίσκοντο τα πλοία μου και οι υπηρεσίες μου, αλλά και για τον σεβασμό που οι αξιωματικοί του Σ.Ξ. έδειχναν προς το πρόσωπό μου, και το προσωπικό μου γενικώτερα.

Μετά οκτώ μήνες με την μεταπολίτευση, ο ίδιος ξεχνόντας όλα αυτά, υπέγραψε την τιμωρία μου, με αργία δια προσκαίρου παύσεως, που του είχε ζητήσει ο Αβέρωφ, χωρίς ίχνος τροπής.

Την εποχή εκείνη πέθανε λόγω των κακουχιών, και της σχετικά μεγάλης του ηλικίας (78 ετών), ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Β’ στρατηγός Γρίβας. Το νέο έπεσε σαν βόμβα στην Κύπρο. Ότι και να ήταν ο Γρίβας, ήταν ο άνθρωπος που πολέμησε τους Άγγλους, κα έδωσε την ελευθερία στο νησί. Όλοι το αναγνώριζαν αυτό, ακόμα και οι Μακαριακοί που κατά βάθος επίχαιραν για τον θάνατό του, διότι η προσπάθειά τους για ανεξάρτητη και αδέσμευτη Κύπρο ( και όχι η ένωσις με την Ελλάδα), θα ήταν πλέον πιο εύκολη.  Άλλωστε ο Μακάριος όπως είχε κάποτε δηλώσει, προτιμούσε να είναι πρόεδρος ενός ανεξαρτήτου νησιού, παρά να ενωθεί αυτό με την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να παραμείνει μόνο αρχιεπίσκοπος, χωρίς κοσμική εξουσία. Τώρα λοιπόν του δινόταν η ευκαιρία να το κάνει χωρίς να έχει ουσιαστική αντίσταση. Στα κρυφά σχέδιά του ( τα οποία είχαμε μάθει στην Ε.Φ. πιθανόν διότι ήθελε να τα μάθουμε) ήταν να διώξει όλους τους Έλληνες αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, και Έλληνες ναύτες που είχα στην ΝΔΚ, και να δημιουργήσει Στρατό με βάση το Εφεδρικό Σώμα, διοικούμενο αποκλειστικά από Κυπρίους, και με την συμμετοχή μισθοφόρων κυρίως από κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, όταν τα κενά δεν θα μπορούσε να τα καλύψει με Κυπρίους. Αυτούς που δεν ήθελε ήταν τους Έλληνες.

Η κηδεία του Γρίβα έγινε στην Λεμεσό, κοντά στο κρησφύγετο όπου διέμενε, και ήταν επίσημη. Του απεδώθησαν τιμές στρατηγού εν ενεργεία,  όπου προσήλθαν όλοι οι αξιωματικοί της Ε.Φ. με στολή και τα ξίφη μας, και χιλιάδες κόσμου, οι οποίοι με δάκρυα στα μάτια, μας αγκάλιαζαν όταν προσερχόμεθα, μας ασπάζοντο, φωνάζοντας «ένωσις-ένωσις», και απαιτούσαν να μη εγκαταλείψουμε ποτέ την Κύπρο, έστω και εάν ο Μακάριος το ζητούσε. Κατά την διάρκεια της νεκρωσίμου ακολουθίας, τέσσερεις ανώτεροι αξιωματικοί κρατούσαν τις τέσσερεις γαλανόλευκες ταινίες που είχε το φέρετρο. Ένας από αυτούς ήμουν και εγώ. Ένας πέμπτος αξιωματικός του Σ.Ξ. κρατούσε σε ένα μαξιλαράκι τα παράσημα και μετάλλια του Γρίβα. Εκ μέρους του Μακαρίου παρέστη ένας εκ των υπουργών της κυβερνήσεως, ο οποίος και απεδοκιμάσθει από το πλήθος κατά την προσέλευσή του. Ως εκπρόσωποι των Ελληνικών Ε.Δ. είχαν έλθει από την Αθήνα, ένας υποστράτηγος και τέσσερεις συνταγματάρχαι, οι οποίοι είχαν συνεργασθεί με τον Γρίβα στην οργάνωση Χ κατά την κατοχή στην Αθήνα, αλλά και το 1964-1967 στην Κύπρο.

Οι Μακαριακοί είχαν ‘εξαφανιστεί’ εκείνες τις ημέρες. Το μεγάλος πλήθος του ‘αγριεμένου’ κόσμου που ήταν στην κηδεία, και η σύσσωμη παρουσία της Εθνικής Φρουράς σε αυτήν, δημιουργούσαν προβλήματα στα σχέδια του Μακαρίου, που σκεπτόταν πλέον με πιο τρόπο θα τα θέσει σε εφαρμογή, με τέτοιες αντιδράσεις του κόσμου, και βεβαίως την διαφαινομένη αντίδραση της Ε.Φ. Την άλλη ημέρα τόσο οι εφημερίδες της Κύπρου όσο και της Ελλάδος είχαν εκτενείς περιγραφές από την κηδεία, και στις περισσότερες υπήρχε η φωτογραφία μου κρατώντας την ταινία του φερέτρου, παρά το ότι είχαμε ζητήσει από τους δημοσιογράφους να μη δημοσιεύουν φωτογραφίες μας για λόγους ασφαλείας.

Μετά μερικές ημέρες, ο Ιωαννίδης από την Ελλάδα, αποφάσισε να εγκαταλήψει την πραγματική ουδετερότητα που κρατούσε μέχρι τότε το ΓΕΕΘΑ έναντι της ΕΟΚΑ Β’ και να την βοηθήσει πλέον στον αγώνα της κατά του Μακαρίου, όχι βέβαια φανερά. Αυτό έγινε γνωστό σε περιορισμένο αριθμό αξιωματικών στην Κύπρο, (εξαιρουμένου του Ντενίση) μεταξύ των οποίων ήμουν και εγώ. Μετά μερικές ημέρες εζητήθει από το ΓΕΕΘΑ η αποχώρησις του υπαρχηγού του Γρίβα αποστράτου αντισυνταγματάρχου Καρούσου και η επιστροφή του στην Αθήνα, διότι ο εν λόγω αξιωματικός ήτο αντίθετος προς στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών. ( Μετά την μεταπολίτευση επανήλθε στον Στρατό και έφθασε μέχρι τον βαθμό του αντιστρατήγου). Την αρχηγία της ΕΟΚΑ Β’ ανέλαβε άλλος συνεργάτης του Γρίβα (Κύπριος) αλλά στην ουσία αρχηγός ήταν πλέον Έλλην αντισυνταγματάρχης εν ενεργεία του  Σ.Ξ. υπασπιστής του Γρίβα το 1964-1965, ο οποίος ερχόταν από την Αθήνα στην Λευκωσία, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, ως επίσημος ‘Ταχυδρόμος’ μεταξύ ΓΕΕΘΑ και ΓΕΕΦ. Εν τω μεταξύ συνεχώς λαμβάναμε πληροφορίες για αφίξεις οπλισμού στην Κύπρο, για εξοπλισμό του εφεδρικού σώματος. Μου είχαν αναθέσει να ερευνήσω ένα ‘Μότορσιπ’ στο λιμάνι της Λάρνακας, διότι είχαμε πληροφορίες ότι θα έφερνε όπλα. Πήρα μαζί μου τον Παπαργύρη, δύο υπαξιωματικούς, και δύο ναύτες, και πήγαμε στην Λάρνακα, μπήκαμε στο λιμάνι αδιαφορώντας για τους αστυνομικούς και τελωνειακούς που ήταν εκεί, τοποθέτησα τους δύο ναύτες ένοπλους στην είσοδο του πλοίου με εντολή να απαγορεύσουν την είσοδο και την έξοδο σε οιονδήποτε, και ζήτησα από τον ‘έντρομο’ πλοίαρχο του ‘μότορσιπ’ να μου δώσει τα σχέδια φορτώσεως του φορτίου που έφερε, ενώ ο Παπαργύρης και οι δύο υπαξιωματικοί ερεύνησαν όλο το πλοίο και το φορτίο του, αλλά δεν βρήκαν όπλα. Η πληροφορία που μας είχε έλθει δεν ήταν αληθής. Ζήτησα συγνώμη από τον πλοίαρχο για την ενόχληση και γυρίσαμε στην Λευκωσία. Μετά μερικές ημέρες λάβαμε την πληροφορία ότι είχαν εκφορτωθεί όπλα στο ακρωτήριο Κορμακίτης και τα είχαν αποθηκεύσει στο κτίριο του εκεί ευρισκομένου φάρου. Από την μελέτη των αναφορών που είχα από το εκεί ευρισκόμενο ραντάρ μου, προέκυπτε ότι δεν είχε προσεγγίσει πλοίο στην περιοχή το τελευταίο δεκαήμερο, παρά ταύτα με μία ομάδα 15 ανδρών της ΝΔΚ πήγαμε νύκτα και ερευνήσαμε όλο το κτίριο του φάρου χωρίς να βρούμε τίποτα. Από τον σταθμό του ραντάρ μου είπαν ότι προ 20ημέρου είχαν παρατηρήσει μεγάλη κίνηση από αυτοκίνητα του εφεδρικού στην περιοχή, και ενόμιζαν ότι ήταν μία από τις συνήθεις επιχειρήσεις του κατά της ΕΟΚΑ Β’. Φαίνεται ότι όταν πήγαμε εμείς τα όπλα είχαν ήδη μεταφερθεί.

Τον Απρίλιο προγραμμάτισα και έκανα μία άσκηση  επειγούσης μεταφοράς του επιτελείου μου από τον χώρο που κατείχε στο κτίριο της Ε.Φ., στα οχήματα που είχα ετοιμάσει για αυτό τον σκοπό, και εγκατάσταση του επιτελείου σε υπαίθριο χώρο μακριά από την Λευκωσία. Κατά της 9 το πρωί της ημέρας της ασκήσεως το φορτηγό-κλούβα που είχε μονίμως εγκατεστημένους τους ασυρμάτους και τον θάλαμο επιχειρήσεων, ο τράκτορας με το αντιαεροπορικό ‘έρλικον’, η γεννήτρια  επ’αυτοκινήτου, τρία LAND ROVER για την μεταφορά του προσωπικού, και το αυτοκίνητό μου, ήλθαν κάτω από τα γραφεία μας, και αφού μεταφέραμε τους απαραίτητους κώδικες και την άκρως απόρρητη αλληλογραφία στην κλούβα, επιβιβαστήκαμε ένοπλοι στα αυτοκίνητα, και ξεκινήσαμε προς μία περιοχή 5 περίπου χλμ. μακρυά από την Λευκωσία στον δρόμο προς την Λάρνακα, όπου υπήρχε πυκνή συστάδα υψηλών δένδρων. Προηγείτο ένα αυτοκίνητο με τρείς ναύτες Ν/Α, οι οποίοι στις διασταυρώσεις σταματούσαν την κυκλοφορία για να περάσουμε.  Μόλις είχαμε βγή από την Λευκωσία δύο αυτοκίνητα με εφεδρικούς, «κόλλησαν» πίσω από την φάλαγγα. Σταμάτησα την φάλαγγα στην άκρη του δρόμου και έστειλα δύο Ν/Α να τους πούν,  να προχωρήσουν στον ‘προορισμό’ τους προσπερνώντας μας. Τι να κάνουν, μας προσπέρασαν κανονικά με κατεύθυνση την Λάρνακα. Συνεχίσαμε την πορεία μας και φθάσαμε στο χώρο που είχαμε επιλέξει. Εγκαταστήσαμε αμέσως περιμετρικά ένοπλους ναύτες και υπαξιωματικούς, και σε ένα λοφίσκο το αντιαεροπορικό, υψώσαμε τις κεραίες επικοινωνιών, τροφοδοτήσαμε με ρεύμα την κλούβα από την γεννήτρια, ενεργοποιήσαμε τα μέσα επικοινωνιών μας, ήλθαμε σε ραδιοτηλεφωνική επαφή με όλα τα πλοία και τις υπηρεσίες μου,  με το ΓΕΝ στην Αθήνα, καθώς και με δύο τορπιλλακάτους του Β.Ν. που συμπτωματικά έκαναν ασκήσεις στο Αιγαίον. Δουλέψαμε περίπου τρείς ώρες ανταλλάσοντας σήματα με απόλυτη ευκολία σαν να βρισκόμαστε στα γραφεία μας στο ΓΕΕΦ. Από το κινητό ‘στρατηγείο’ μου είχα πλήρη έλεγχο των μονάδων μου, και μπορούσα να εξασκήσω πλήρη επιχειρησιακό έλεγχο σε πλοία του Β.Ν. που θα ευρίσκοντο στην περιοχή ευθύνης μου που ήταν ανατολικά του μεσημβρινού των 31 μοιρών ανατολικού μήκους. Με το πέρας της ασκήσεως μαζέψαμε πάλι όλα τα πράγματά μας και επιστρέψαμε στο στρατόπεδο ‘Καποττά’ στην Λευκωσία όπου παρέμεναν τα οχήματα της ΝΔΚ, και το προσωπικό στην συνέχεια μετεφέρθει πίσω στα γραφεία μας.

Τέλος Μαΐου είχα προγραμματίσει επιθεώρηση της ΝΒΧ, και πήγαινα εκεί με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο, με εμφανή την πινακίδα «Ναυτικός Διοικητής Κύπρου» με τον οδηγό μου και ένα ναύτη Ν/Α οπλισμένο συνοδεία μου. Την ίδια ημέρα ο Μακάριος, επρόκειτο να πάει σε μία εκδήλωση στην Αμμόχωστο. Ο δρόμος από την Λευκωσία στην Αμμόχωστο και από τις δύο πλευρές του, ήταν γεμάτος από ενόπλους εφεδρικούς ένας κάθε περίπου 100 μέτρα, ενώ ένα ελαφρύ αεροσκάφος έκανε συνέχεια διαδρομές από πάνω του, και υπήρχαν και 3-4 σημεία αστυνομικού ελέγχου στην διαδρομή. Με το που μπήκα στον δρόμο αυτό για να πάω στην ΝΒΧ, παρατήρησα ότι ένα αυτοκίνητο – προφανώς της Κυπριακής ΚΥΠ – παρακολουθούσε διακριτικά το δικό μου. Έφθασα στην ΝΒΧ, και γύρισα πίσω στην Λευκωσία χωρίς κανείς να με ενοχλήσει ή σταματήσει το αυτοκίνητο μου στα σημεία ελέγχου.

Φαίνεται ότι είχαν μάθει το μάθημά τους όσον αφορά στο προσωπικό του Ναυτικού στην Κύπρο.

Τον Ιούνιο έγιναν οι ετήσιες μεταθέσεις των αξιωματικών του Σ.Ξ. που υπηρετούσαν στην Κύπρο ήδη δύο χρόνια, και μετετέθει στην Ελλάδα ο επιτελάρχης του ΓΕΕΦ, που είχε ήδη προαχθεί σε υποστράτηγο, αντικατασταθείς από τον συμμαθητή μου στην ΣΕΕΘΑ ταξίαρχο Γιαννακόδημο, καθώς και ο μέχρι τότε διοικητής της ΕΛΔΥΚ συνταγματάρχης Κονδύλης που αντεκατεστάθει από τον ομοιόβαθμό του Νικολαίδη που ήταν μέχρι τότε διευθυντής του 3ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ ( με τον οποίο είχα συγκρουστεί για τις περίφημες οδηγίες μάχης που είχε εκδόσει χωρίς να με ρωτήσει). Πριν φύγει ο Παπαδάκης είχε συγκεντρώσει ορισμένους αξιωματικούς μεταξύ των οποίων και εμένα, και μας είπε ότι η Ελληνική κυβέρνησις ( δηλ. ο Ιωαννίδης) θα σκλήρυνε την στάση της κατά του Μακαρίου, και ίσως φθάναμε στο σημείο να διαταχθεί η ανατροπή του. Όλοι δηλώσαμε έτοιμοι για κάτι τέτοιο, καθώς απόρρητα σχέδια για μία ενέργεια αυτής της μορφής, υπήρχαν από πενταετίας στο ΓΕΕΦ, γνωστά σε μία μόνο μικρή ομάδα αξιωματικών.
Η ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Η κατάστασις τον Ιούνιο του 1974 είχε φθάσει στο απροχώρητο. Όλοι οι αξιωματικοί αισθανόμεθα σαν να είμαστε σε εχθρικό κράτος. Ακόμα και ο Ντενίσης, που λόγω συζύγου, ήταν πιο κοντά προς τους Κυπρίους, καταλάβαινε ότι γρήγορα θα ξεσπούσε η καταιγίδα. Οι φιλικές προς τον Μακάριο εφημερίδες, και γενικώς η πλειονότης του Κυπριακού τύπου, ο οποίος χρηματοδοτείτο ως συνήθως από τον έχοντα την εξουσία, με δύο ή τρείς εξαιρέσεις, καθημερινά είχε άρθρα συγκεκαλυμμένα κατά της παρουσίας Ελλήνων αξιωματικών στην Κύπρο. Οι Τούρκοι τα διαβάζανε και χαιρόντουσταν. Οι παρακολουθήσεις μας από την Κυπριακή ΚΥΠ ήταν συνεχείς ακόμα και όταν πηγαίναμε για διασκέδαση. Οι επιχειρήσεις κατά της ακεφάλου ΕΟΚΑ Β’ είχαν ενταθεί και με την βοήθεια καταδοτών, είχαν συλληφθεί όλοι σχεδόν οι επικεφαλείς των τομέων της. Στις 15 Ιουνίου παρουσιάστηκε για κατάταξη στην Ε.Φ. η νέα κληρουχία. Από τους καταταχθέντας ένας αριθμός περί τους 60 θα εγένοντο, σύμφωνα με τον νόμο περί Ε.Φ., έφεδροι ανθυπολοχαγοί. Οι άνδρες αυτοί, συνήθως με πανεπιστημιακή μόρφωση, επελέγοντο από τους αρμοδίους του 1ου Ε.Γ. της Ε.Φ. και φοιτούσαν για 6 μήνες στην σχολή εφέδρων αξιωματικών στο Ηράκλειο της Κρήτης, και μετά επανήρχοντο στην Κύπρο και αναλάμβαναν τα καθήκοντά τους ως ανθυπολοχαγοί – διμοιρίτες. Ο κατάλογος στελνόταν από το ΓΕΕΦ στον υπουργό εσωτερικών ο οποίος εξέδιδε την σχετική διαταγή για την εκπαίδευσή τους στο εξωτερικό. Όταν ο κατάλογος υπεβλήθει στον Υπουργό, αυτός τον έδωσε στον Μακάριο που τον ζήτησε, και σε μερικές ημέρες επεστράφει στο ΓΕΕΦ με διεγραμμένα περί τα 45 ονόματα με την παρατήρηση ότι αυτοί δεν μπορούν να γίνουν αξιωματικοί διότι είναι «ενωτικοί». Προετίνετο δε να συμπληρωθεί ο κατάλογος από το υπουργείο με νέα ονόματα χωρίς να παρεμβάλλεται η Ε.Φ. στην επιλογή τους. Αυτό δεν είχε γίνει ποτέ από της ιδρύσεως της Ε.Φ.  το 1964. Ο Ντενίσης ηρνήθει να συμμορφωθεί, και εδήλωσε στον υπουργό ότι εμμένει στον συνταχθέντα από την Ε.Φ. κατάλογο, και ότι εάν δεν χορηγηθεί διαβατήριο στους υποψηφίους για να πάνε στο Ηράκλειο θα τους εκπαιδεύσει στις μονάδες της Ε.Φ. στην Κύπρο. Το θέμα είχε παραμείνει σε εκκρεμότητα μέχρι τις αρχές Ιουλίου, όπου τα επακολουθήσαντα γεγονότα έθεσαν το πρόβλημα στις καλένδες.  Ο Μακάριος ο οποίος είχε πλέον εξοπλίσει καλά το εφεδρικό σώμα, που αριθμούσε περί τους 8.000 άνδρες στο τέλος Ιουνίου έκρινε ότι ήλθε η στιγμή να μας διώξει από την Κύπρο.

Στις αρχές Ιουλίου, αντίθετα από οποιανδήποτε δεοντολογία, κοινοποίησε στον τύπο απόρρητη του επιστολή που είχε στείλει στον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας στρατηγό Γκιζίκη, με την οποία τον καλούσε να ανακαλέσει μέχρι τις 15 Ιουλίου στην Ελλάδα όλο το Ελλαδικό προσωπικό της Ε.Φ. με την δικαιολογία ότι συνομωτούσαμε εναντίον του, και συνεργαζόμεθα με την ΕΟΚΑ Β’ για την ανατροπή του, χωρίς βέβαια να παρουσιάζει οποιανδήποτε απόδειξη των ισχυρισμών του. Επί πλέον με διάταγμά του περιόριζε την θητεία των οπλιτών της Ε.Φ. στους 12 μήνες από 30 που ήταν, με αποτέλεσμα η οροφή της Ε.Φ. από 12.000 άνδρες να πέσει στους 4.000. Σε ερώτηση δημοσιογράφων σχετικά με την εξασθένηση της Κυπριακής αμύνης απάντησε ότι δεν διαβλέπει κίνδυνο από την Τουρκία, και ότι το κενό των 400 περίπου Ελλαδιτών αξιωματικών,  θα το καλύψει με Κυπρίους ( που ήταν περί τους 30 και πλαισίωναν το εφεδρικό) και με ξένους αξιωματικούς που θα ερχόντουσταν εθελοντικώς (!!!) να υπηρετήσουν στην Κύπρο.

Μετά την λήψη της επιστολής στην Ελλάδα απεφασίσθει η ανατροπή του Μακαρίου, από το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ και τον πρόεδρο Γκιζίκη. Με ένα ταγματάρχη που υπηρετούσε στην Κύπρο, και είχε κληθεί στο ΓΕΕΘΑ για ‘ταχυδρομείο’ η απόφασις έγινε γνωστή σε μικρό κύκλο αξιωματικών της Ε.Φ. μεταξύ των οποίων και εμού, από τον ‘ταχυδρόμο’ άμα τη επιστροφή του στην Κύπρο στις 5 Ιουλίου. Η επιχείρησις θα γινόταν στις 15 Ιουλίου, και επί κεφαλής θα ήταν ο αμέσως μετά τον Ντενίση στην αρχαιότητα ταξίαρχος Γεωργίτσης, και ο Ντενίσης – τον οποίο δεν εμπιστεύετο ο Ιωαννίδης – θα εκαλείτο εκείνη την ημέρα στην Αθήνα για σύσκεψη, ώστε να απουσιάζει από την Κύπρο κατά την επιχείρηση. Είχαμε δέκα ημέρες να προετοιμαστούμε. Κάναμε 2-3 μυστικές συναντήσεις στις οποίες καταστρώσαμε το πλάνο της ενεργείας, τους αντικειμενικούς σκοπούς, και την αποστολή κάθε μονάδος που θα ελάμβανε μέρος, βασιζόμενοι σε ήδη υπάρχον από το 1968 απόρρητο σχέδιο επί του αντικειμένου, που υπήρχε στα αρχεία της Ε.Φ.. Το μεγαλύτερο βάρος είχε πέσει στην επιλαρχία αρμάτων που είχε κυρίως Ελλαδίτες, στους καταδρομείς ( τρία τάγματα) που ήταν στην πλειοψηφία τους καλά εκπαιδευμένοι και «ενωτικοί’, στην ΝΔΚ που το προσωπικό της ήταν κατά 85% από την Ελλάδα, και στην ΕΛΔΥΚ που ήταν αμιγώς Ελληνικό σύνταγμα. Το εγχείρημα όπως αποφασίσαμε δεν θα γινόταν νυκτερινές ώρες, όπως συνήθως συμβαίνει με τέτοιου είδος επιχειρήσεις, διότι ολόκληρα τα βράδια τα στρατόπεδά μας ήταν υπό παρακολούθηση από τους εφεδρικούς, και αυτή σταματούσε κατά τις έξη το πρωί, για να ξαναρχίσει κατά τις οκτώ το βράδυ. Θα γινόταν αφού οι παρακολουθούντες εφεδρικοί έφευγαν το πρωί, και το ΓΕΕΘΑ είχε ορίσει, να είναι η 7η πρωινή η ώρα έναρξις του εγχειρήματος. Επειδή όμως από  06.45 έως 07.45 υπήρχε μεγάλο τράφικ στους δρόμους από το πλήθος που πήγαινε στις δουλειές του ( Μαγαζιά,  επιχειρήσεις, γραφεία, τράπεζες άνοιγαν μεταξύ 07.45 -08.00) που θα δυσχέραινε την κίνηση των αρμάτων και των στρατιωτικών οχημάτων που θα χρησιμοποιούσαμε, απεφασίσθει τελικά η ώρα ενάρξεως της επιχειρήσεως να είναι 08.15 όταν πλέον το τραφικ στους δρόμους ήταν μηδαμινό.

Οι πρώτοι αντικειμενικοί σκοποί ήταν το Προεδρικό μέγαρο, για την σύλληψη ή εξουδετέρωση του Μακαρίου, το κτίριο της αστυνομίας στο οποίο συστεγάζετο και το ΓΕΕΦ, το στρατόπεδο των εφεδρικών δίπλα στο κτίριο της  αστυνομίας, ο οργανισμός τηλεπικοινωνιών (CYTA),  ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός ΡΙΚ, το μέγαρο της αρχιεπισκοπής (που κατά τις πληροφορίες μας είχε οπλισμό των εφεδρικών), και ο αστυνομικός σταθμός Πύλης Πάφου, όπου στρατωνίζετο η αφρόκρεμα των εφεδρικών, και ήταν το ανακριτικό τμήμα για τους συλλαμβανομένους ‘ενωτικούς’. Συνεχίσαμε κανονικά την δουλειά μας, χωρίς να προκαλούμε υποψίες για το εγχείρημα. Εγινε εκείνες τις ημέρες μία συγκέντρωσις όλων των Ελλαδιτών αξιωματικών στο αμφιθέατρο του ΓΕΕΦ, από τον Ντενίση, στην οποία μας ανέλυσε την κατάσταση την οποία ήδη γνωρίζαμε από τον τύπο, μας συνέστησε ψυχραιμία, και εν κατακλείδι μας είπε, ότι εάν η Ελληνική κυβέρνησις  αποδεχθεί την απαίτηση του Μακαρίου, πράγμα κατά την γνώμη του δύσκολο, τότε θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε για αναχώρηση από το νησί. Μας συνέστησε να εξακολουθήσουμε την δουλειά μας με ψυχραιμία.

Εκείνες τις ημέρες μου κοινοποιήθηκε από το ΓΕΝ το όνομα του αντικαταστάτου μου ( ήταν ο αντιπλοίαρχος Καρατσώλης, μία τάξις νεώτερός μου) ο οποίος σύμφωνα με την διαταγή θα ερχόταν στην Κύπρο, αφού εγώ θα συμπλήρωνα διετία, περί τα μέσα Αυγούστου, και εγώ θα ετοποθετούμην Κυβερνήτης στο αντιτορπιλλικό Σφενδόνη. Η Λίλυ άρχισε να πακετάρει τα πράγματά μας, τα οποία δεν ήταν και πολλά, διότι νοικιάζαμε επιπλομένα σπίτια, και είχαμε στην ουσία μόνο μερικά καλά σερβίτσια και τα ρούχα μας.

Τρείς ημέρες προ του εγχειρήματος πήγα στην ΝΒΧ, όπου σε συγκέντρωση των μονίμων αξιωματικών μου, που έκανα στο γραφείο του διοικητού της, τους ενημέρωσα για την ‘κίνηση’. Πλήν δύο υποπλοιάρχων, του Κανδαλέπα και του Τσαταλού, οι άλλοι αξιωματικοί εδέχθησαν την πληροφορία σαν κάτι αναμενόμενο, χωρίς αντιρρήσεις, και κάποιοι με υποκρυπτόμενο ενθουσιασμό. Μου εδήλωσαν ότι είναι έτοιμοι να αναλάβουν οιανδήποτε αποστολή τους ανέθετα. Οι δύο υποπλοίαρχοι, που ήταν αυτοί που είχαν έλθει όπως έλεγαν στην Κύπρο, για να αγοράσουν τα ηλεκτρικά του ο ένας, και για να φτιάξει μπουτίκ η γυναίκα του ο άλλος, δεν παρουσιάζοντο αντίθετοι στην κίνηση, αλλά φοβόντουσαν για την ζωή των σε περίπτωση εμπλοκής σε μάχες με τους εφεδρικούς.  Τους επέστησα την προσοχή όσον αφορά στο απόρρητον της ενεργείας, και έδωσα στον διοικητή Παπαδάκη οδηγίες να στείλει με την έναρξιν της ενεργείας αυτοκίνητα με συνοδεία βατραχανθρώπων να μαζέψουν όλες τις οικογένειες των Ελλαδιτών που έμεναν στην περιοχή, και να τις μεταφέρουν στις θερινές εγκαταστάσεις των αξιωματικών στην Αμμόχωστο όπου θα παρέμεναν υπό την προστασία των βατραχανθρώπων όσο διάστημα θα χρειαζόταν, ώστε να μη υποστούν τυχόν αντίποινα από τους εφεδρικούς. Επίσης να έχει σε ετοιμότητα ένοπλη ομάδα εκ 50 ναυτών με 6 υπαξιωματικούς και υπό αξιωματικό, για να την αποστείλει στο επιτελείο μου στην Λευκωσία όταν την ζητήσω. Ο υποπλοίαρχος (μηχ) Γ. Ντάνος εζήτησε να είναι αυτός επί κεφαλής, και το εδέχθην.  Πήγα εν συνεχεία στην Κυρήνεια και ενημέρωσα σχετικά τον Υποπλοίαρχο Τσομάκη, στον οποίο έδωσα εντολή να απομονώση με την έναρξη της επιχειρήσεως τον Ναυτικό Σταθμό κλείνοντας τις πόρτες του φρουρίου, και απαγορεύοντας την είσοδο σε οιονδήποτε, και να τεθεί υπό της διαταγές του διοικητού της εκεί στρατιωτικής διοικήσεως, παρέχοντας βοήθεια και υποστήριξη σε ότι του ζητηθεί. Με ενθουσιασμό συγκατετέθει. Ένα πρόβλημα που με απασχολούσε ήταν το προσωπικό του Ναυτικού Σταθμού Πάφου. Η Πάφος από όπου κατήγετο ο Μακάριος ήταν το κατ’εξοχήν προπύργιό του. Ο αριθμός των εφεδρικών εκεί ήταν πολύ μεγαλύτερος από τις στρατιωτικές μονάδες της Ε.Φ. και πολύ καλύτερα εξοπλισμένος. Για τον λόγο αυτόν οι μονάδες της Ε.Φ. της Πάφου είχαν μείνει απληροφόρητες για το εγχείρημα, εν γνώσει μας ότι, θα εγκλωβιστούν από τους εφεδρικούς και θα συλληφθούν οι Έλληνες αξιωματικοί. Αυτό δεν ήθελα να γίνει για το προσωπικό μου. Ειδοποίησα τον κυβερνήτη του περιπολικού ‘Λεβέντης’ τον υποπλοίαρχο Ταβλαρίδη να με συναντήσει και του έδωσα διαταγή περιπολίας με εντολή τα ξημερώματα της 15ης Ιουλίου να καταπλεύσει στον λιμένα της Πάφου εμπρός από τον Ναυτικό Σταθμό, όπου θα προστάτευε τον σταθμό με τα πυροβόλα του πλοίου από οιανδήποτε εισβολή εφεδρικών, και θα επιβίβαζε το προσωπικό του Ναυτικού σταθμού και τις 2-3 Ελληνικές οικογένειες του προσωπικού, στο πλοίο, απομακρυνόμενος του λιμένος, ώστε να μη συλληφθεί κανείς από το προσωπικό του Ναυτικού, από τους εφεδρικούς του Μακαρίου. Και αυτός έφυγε με ενθουσιασμό για την αποστολή του. Τα ΣΕΠ (ραντάρ) δεν είχαν καμία πληροφόρηση διότι δεν χρειαζόταν, και διότι είχαν συνεχή ετοιμότητα, με εξοπλισμένα πάντοτε τα αντιαεροπορικά ‘έρλικον’ των 20 χιλιοστών, που ήταν αρκετά να αποθαρρύνουν οιονδήποτε θα ήθελε να παραβιάσει τα στρατόπεδά των. Εν συνεχεία ασχολήθηκα με τα του επιτελείου μου. Μίλησα με τους υποπλοιάρχους (μηχ) Παπαργύρη και (ο) Τζεφεράκο. Στον πρώτο ανέθεσα την αποστολή της καταλήψεως του ΟΤΕ (CYTA), την φύλαξή του, και την διακοπή των τηλεφώνων της περιοχής Λευκωσίας το ταχύτερον μετά την εκδήλωση της ενεργείας, και ο δεύτερος θα ήταν βοηθός μου στην κατάληψη του δευτέρου ορόφου της αστυνομίας, την συγκέντρωση όλων των ευρισκομένων εκεί αστυνομικών στον χώρο της καντίνας υπό προσωρινό περιορισμό, και την διακοπή των ραδιοεπικοινωνιών της αστυνομίας, και απενεργοποίηση της σειρήνας που υπήρχε στην οροφή του μεγάρου. Επίσης την σύλληψη και περιορισμό των δύο φρουρών του εφεδρικού σώματος, που είχαν εγκατασταθεί τελευταία στα δύο άκρα του δευτέρου ορόφου του αστυνομικού μεγάρου, προφανώς για να μας παρακολουθούν. Ο Παπαργύρης θα είχε μαζί του 3 υπαξιωματικούς και τρεις ναύτες, και στην δική μου ομάδα θα είχα εκτός από τον Τζεφεράκο, ένα εφ. Σημαιοφόρο, τρεις υπαξιωματικούς και τέσσερεις ναύτες. Ένας εφ. σημαιοφόρος, δύο υπαξιωματικοί, και δύο ναύτες θα παρέμεναν στα γραφεία του επιτελείου για την φύλαξή των. Την Πέμπτη 11/7 ο Ντενίσης εκλήθει επειγόντως στην Αθήνα για συνομιλίες επί της δημιουργηθείσης καταστάσεως. Οι διευθυντές κλάδων του ΓΕΕΦ πήγαμε ως γινόταν συνήθως στο αεροδρόμιο και τον αποχαιρετήσαμε. Δημοσιογράφοι παριστάμενοι στην αναχώρηση τον ερώτησαν για τον σκοπό της αναχωρήσεως του, και τους απήντησε ότι στην σύσκεψη που θα έχει με την Ελληνική κυβέρνηση και τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Μπονάνο θα προσπαθήσουν να βρουν μία λύση στην δημιουργηθείσα κατάσταση.Την Παρασκευή 12/7 και το Σάββατο 13/7 κάναμε με διάφορες δικαιολογίες αναγνώριση των στόχων των αποστολών μας, για να ξέρουμε τι πιθανώς θα αντιμετωπίσουμε.

Την Κυριακή όλοι σχεδόν οι αξιωματικοί της Ε.Φ. με τις οικογένειές μας βρεθήκαμε στις θερινές εγκαταστάσεις των αξιωματικών της Ε.Φ. στην Αμμόχωστο, κάνοντας μπάνιο στην Θάλασσα, και διασκεδάζοντας, όπως γινόταν συνήθως όλες τις Κυριακές του καλοκαιριού, ώστε να μη κινήσουμε καμία υποψία ότι κάτι έκτακτο θα συνέβαινε.

Το ΓΕΕΦ είχε μεριμνήσει όπως με την έναρξη της επιχειρήσεως επιτάξει το ξενοδοχείο ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ στην Λευκωσία και μεταφέρει συνοδεία ενόπλων όλες τις οικογένειες των Ελλάδιτών αξιωματικών εκεί όπου θα παρέμεναν υπό την προστασία μίας διμοιρίας εθνοφρουρών, για αποφυγή αντιποίνων εκ μέρους των εφεδρικών. Είχαμε εγκαίρως δώσει τις διευθύνσεις μας και είχε καθωρισθεί ο τρόπος περισυλλογής των οικογενειών. Εγώ επειδή διέμενα σε απομεμακρυσμένη περιοχή της Λευκωσίας είχα δώσει την διεύθυνση του σπιτιού του Παπαργύρη που έμενε στο κέντρο της Λευκωσίας.

Το πρωί της Δευτέρας 15 Ιουλίου, στις 06.30 όπως γινόταν συνήθως, ήλθε ο ναύτης οδηγός μου με ένα ναύτη Ν/Α με το υπηρεσιακό αυτοκίνητό μου για να με πάρουν από το σπίτι για το ΓΕΕΦ. Είχα ξυπνήσει εγκαίρως την Λίλυ, και της είπα τι επρόκειτο να γίνει ( διότι μέχρι εκείνη στιγμή δεν ήξερε τίποτα), η οποία πήρε σε μία τσάντα μερικά πράγματα απαραίτητα, και ετοίμασε και τον Παναγιώτη, και με το αυτοκίνητο τους πήγα πρώτα στο σπίτι του Παπαργύρη, και εν συνεχεία πήγα στο γραφείο μου στο ΓΕΕΦ. Πριν τους αφήσω, τους φίλησα και τους δύο, και είπα στην Λίλυ να μη φοβάται, και ότι ελπίζω όλα να πάνε καλά. Ήξερε την κατάσταση που υπήρχε στην Κύπρο τότε. Καταλάβαινε ότι το εγχείρημα δεν θα ήταν εύκολο και αναίμακτο. Με στωϊκότητα με αγκάλιασε και μου είπε να προσέχω. Όταν έφθασα στο ΓΕΕΦ, διάβασα ως γινόταν συνήθως την αλληλογραφία που μου έφερε ο αρμόδιος υπαξιωματικός, τα σήματα της προηγουμένης βραδιάς, και τις αναφορές του θαλάμου επιχειρήσεων. Έδωσα οδηγίες για να συνταχθούν απαντήσεις σε ορισμένα έγγραφα, και μετά, ως έκανα συνήθως, κατέβηκα στον πρώτο όροφο που ήταν τα επιτελικά γραφεία του ΓΕΕΦ και το γραφείο του αρχηγού και του επιτελάρχου. Πήγα στο γραφείο του επιτελάρχου όπου ο Γιαννακόδημος μου είπε ότι όλα θα εξελιχθούν σύμφωνα με τον σχεδιασμό που έχουμε κάνει, και μου επιβεβαίωσε την ώρα ενάρξεως του εγχειρήματος στις 08.15. Ο επί κεφαλής ταξίαρχος Γεωργίτσης θα ερχόταν στο ΓΕΕΦ πέντε λεπτά προ της ώρας αυτής, για να μη κινήσει υποψίες. Συναντήθηκα με τον διοικητή καταδρομέων αντισυνταγματάρχη Κομπόκη, τον υποδιοικητή τεθωρακισμένων αντισυνταγματάρχη Λαμπρινό, και τον υποδιοικητή της ΕΛΔΥΚ ταγματάρχη Κώστα Παπαγιάννη ( απλή συνωνυμία μαζί μου) με τους οποίους ανταλλάξαμε τις τελευταίες πληροφορίες που είχαμε και συντονίσαμε τα ρολόγια μας. Οι εφεδρικοί που παρακολουθούσαν τα στρατόπεδα και τα σπίτια μας είχαν αποχωρήσει για τα στρατόπεδά τους στις 07.00. Επέστρεψα στο γραφείο μου. Στις 08.00 είπα  στον Αεροπορικό διοικητή Κύπρου σμήναρχο Καραστατήρα, που το γραφείο του ήταν ακριβώς δίπλα στο δικό μου, να έλθει για ένα καφέ. Δεν ήταν γνώστης του τι επρόκειτο να γίνει. Του εξήγησα, και του διαβίβασα εντολή του Γεωργίτση να πάει με μία ένοπλη ομάδα και να θέσει υπό τον έλεγχό του τον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου Λευκωσίας, ενώ το αεροδρόμιο θα το καταλάμβανε ένας λόχος της ΕΛΔΥΚ. Έφυγε σε λίγα λεπτά για την αποστολή του. Στις 08.10 συγκέντρωσα το προσωπικό μου, στο γραφείο μου, και τους εγνώρισα ότι με εντολή του ΓΕΕΘΑ θα ανατρέπαμε τον Μακάριο. Διέταξα όλους να παραλάβουν τον οπλισμό τους και πυρομαχικά και απαγόρευσα την έξοδό τους από τα γραφεία, καθώς και οποιοδήποτε τηλεφώνημα, σε οιονδήποτε. Ο Παπαργύρης είχε ήδη φύγει με την ομάδα του για το στρατόπεδο ‘Καποττά’ από όπου θα παραλάμβανε οπλισμό, και το LAND ROVER με το οποίο θα πήγαινε στην CYTA. Στις 08.15 οι ομάδες του επιτελείου μου, αφόπλισαν πρώτα τους δύο ένοπλους εφεδρικούς που υπήρχαν στο κτίριο αιφνιδιάζοντας τους, πριν ή χρησιμοποιήσουν τα καλάσνικωφ που είχαν, και τους έθεσαν υπό περιορισμό σε ένα από τα γραφεία μας, και συγχρόνως εισβάλαμε στα γραφεία της αστυνομίας και στο θάλαμο επικοινωνιών της, όπου υπό την απειλή των όπλων μας συλλάβαμε τους εκεί ευρισκομένους, ενώ δύο ναύτες ανέβηκαν στην ταράτσα του κτιρίου και απενεργοποίησαν την εκεί ευρισκομένη σειρήνα. Με την βοήθεια δύο υπαξιωματικών μου έθεσα «εκτός» τις ραδιοεπικοινωνίες της αστυνομίας ( το αντίστοιχο 100 για την Ελλάδα), και οδηγήσαμε τους αξιωματικούς της αστυνομίας στο 1ο Ε.Γ. του ΓΕΕΦ υπό περιορισμό, τους αστυφύλακες στον χώρο της Καντίνας, και το γυναικείο προσωπικό σε γραφείο της διευθύνσεως επικοινωνιών του ΓΕΕΦ. Σε όλους εζήτησα να μου παραδώσουν τυχόν φορητό οπλισμό που είχαν επάνω τους, αλλά ήταν όλοι άοπλοι. Η εξουδετέρωσίς τους και ο περιορισμός τους στους προεπιλεγμένους χώρους είχε γίνει αναίμακτα, και μόνο ένας υπαστυνόμος στον θάλαμο ραδιοεπικοινωνιών προσεπάθησε να αντισταθεί, αλλά εξουδετερώθηκε αμέσως, και ακολούθησε τους υπολοίπους, αφού του αφαιρέσαμε το περίστροφό του. Στο ισόγειο του κτιρίου και στον πρώτο όροφο που την εκκαθάρισή τους είχαν αναλάβει άνδρες του Σ.Ξ. υπό την εποπτεία αξιωματικού του 2ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, ‘έπεσαν’ 2-3 πυροβολισμοί ευτυχώς χωρίς θύματα. Από το διπλανό στρατόπεδο των εφεδρικών άκουσαν τους πυροβολισμόυς και εσήμαναν συναγερμό. Ακροβολιστήκαμε όλοι στα παράθυρα του κτιρίου έτοιμοι να αποκρούσουμε τυχόν επίθεσή τους, αλλά δεν χρειάστηκε. Σε 2-3 λεπτά κατέφθασαν δύο λόχοι της 3ης μοίρας καταδρομών, όπως προεβλέπετο από τα σχέδια για την ασφάλεια του ΓΕΕΦ, και επετέθησαν στο στρατόπεδο των εφεδρικών. Άρχισε σφοδρή μάχη. Συγχρόνως οι εφεδρικοί έβαλαν με πολυβόλα στα παράθυρα του ΓΕΕΦ όπου ήταν τα γραφεία μας. Πήγα στο χώρο της καντίνας που ήταν συγκεντρωμένοι οι αστυφύλακες και τους είπα να καθήσουν κάτω ώστε να μη βληθούν από καμμία σφαίρα. Την ώρα που τους μιλούσα μία ριπή πολυβόλου πέρασε πάνω από το κεφάλι μου και οι σφαίρες καρφώθηκαν στον απέναντι τοίχο. Καλύφθηκα ενστικτωδώς πίσω από μία κολόνα, και αφού βεβαιώθηκα ότι όλοι ήταν καλυμμένοι γύρισα στο γραφείο μου. Έξω από το κτίριο η μάχη συνεχίζετο, με θύματα και από τις δύο πλευρές. Σήκωσα το τηλέφωνό μου και είδα ότι ήταν ‘κομμένο’. Άρα ο Παπαργύρης είχε κάνει σωστά την δουλειά του. Σε μία στιγμή οι εφεδρικοί σήκωσαν μία λευκή σημαία στις θέσεις που αμύνοντο. Ένας υπολοχαγός των καταδρομών (Ελλαδίτης) άοπλος βγήκε στον δρόμο και άρχισε να πλησιάζει προς το σημείο εκείνο. Ενώ είχε φθάσει περί τα 20 μέτρα από αυτό μία ριπή πολυβόλου από τους εφεδρικούς τον έρριξε νεκρό. Μόνο δειλοί και εγκληματίες μπορούν να κάνουν τέτοιο πράγμα. Και οι εφεδρικοί ήταν και από τα δύο. Μετά από αυτό οι καταδρομείς εζήτησαν ενίσχυση από ένα άρμα μάχης. Σε μερικά λεπτά ένα άρμα μάχης ήλθε και άρχισε να ‘διαλύει’ κυριολεκτικά το στρατόπεδο, και μετά δέκα λεπτά οι εφεδρικοί παρεδώθησαν πραγματικά αυτή την φορά. Οι καταδρομείς έξαλλοι μπήκαν στο στρατόπεδο και αναζήτησαν αυτούς που είχαν σκοτώσει τον υπολοχαγό. Κανείς ποτέ δεν έμαθε εάν τους βρήκαν και τι τους έκαναν. Άλλωστε αυτά τα πράγματα δεν συνιστώνται για δημοσίευση ή συγγραφή. Η περιοχή του ΓΕΕΦ και το ΡΙΚ είχαν πλέον ξεκαθαριστεί και ήταν στα χέρια μας, και το πρώτο ραδιοφωνικό διάγγελμα της Ε.Φ. ( όπως το είχαν συντάξει από το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ) βγήκε στον αέρα, και γνωστοποιούσε τον ‘θάνατο’ του Μακαρίου, και την ανάληψη διακυβερνήσεως της Κύπρου από την Εθνική Φρουρά. Η ώρα ήδη ήταν 10.00, και η περιοχή ήταν πλέον ήσυχη.

Ο Παπαργύρης στην κατάληψη της CYTA και την διακοπή των τηλεφωνικών επικοινωνιών της Κύπρου δεν συνάντησε σοβαρά προβλήματα. Με το που έφθασε εκεί με την ομάδα του εξουδετέρωσε τους φύλακες αστυνομικούς του κτιρίου, χωρίς να τους σκοτώσει ή τραυματίσει, κατέλαβε το κτίριο, συγκέντρωσε όλο το προσωπικό του οργανισμού σε μια αίθουσα υπό περιορισμό, και με την βοήθεια των υπαξιωματικών που είχε μαζί του διέκοψε τα τηλέφωνα σε όλο το νησί, και παρέμεινε εκεί επί 6 ώρες έως ότου παρέδωσε τις εγκαταστάσεις σε ομάδα της διευθύνσεως διαβιβάσεων του ΓΕΕΦ, αφήνοντας μόνο έναν αρχικελευστή εκεί για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ΝΔΚ σε τηλεφωνικές επικοινωνίες. Στην ΝΒΧ κινήθηκαν αμέσως τα αυτοκίνητα συλλογής των οικογενειών των Ελλαδιτών τις μετέφεραν, συνοδεία, στις θερινές εγκαταστάσεις και ανέλαβαν την φρούρησή τους, για αποφυγή οιασδήποτε ενεργείας εναντίον τους. Ετοίμασαν δε την ένοπλη διμοιρία και την έστειλαν στην Λευκωσία στις 12.00 όταν την εζήτησα. Η διμοιρία υπό τον υποπλοίαρχο Ντάνο ανέλαβε την φρούρηση του Γενικού νοσοκομείου Λευκωσίας στο οποίο διεκομίζοντο τραυματίες και από τις δύο πλευρές. Αργότερα, μετά την μεταπολίτευση, κατηγόρησαν (ψευδώς) τον Ντάνο ότι δήθεν δεν επέτρεπε την νοσηλεία τραυματιών του εφεδρικού, ενώ το μόνο που έκανε ήταν να ελέγχει εάν είχαν όπλα μαζί τους, -και είχαν οι περισσότεροι- να τους τα αφαιρεί, και μετά να τους επιτρέπει την είσοδο τους για νοσηλεία. Στον Ναυτικό σταθμό Κυρηνείας ο Τσομακής συνεργάσθει άψογα με τον εκεί στρατιωτικό διοικητή, και δημιούργησε εντός του σταθμού στρατόπεδο, για τους συλλαμβανομένους στην περιοχή εφεδρικούς, υπό την επιτήρηση προσωπικού του Ναυτικού. Οι σταθμοί εγκαίρου προειδοποιήσεως συνέχισαν κανονικά την λειτουργία τους χωρίς να λάβουν μέρος στο εγχείρημα, και χωρίς να ενοχληθούν από οιονδήποτε. Στην Πάφο το περιπολικό ‘Λεβέντης’ κατέπλευσε στις 6 το πρωί της 15ης Ιουλίου, και ο κυβερνήτης του στις 8 το πρωί ειδοποίησε τους 2-3 Ελλαδίτες, που είχαν οικογένειες εκεί, να φέρουν γρήγορα τις οικογένειές τους στο πλοίο, και διέταξε τον επί κεφαλής του σταθμού εφ. σημαιοφόρο να εξοπλίσει το προσωπικό του σταθμού να το συγκεντρώσει, να κλειδώσει τις αποθήκες και τα γραφεία του σταθμού και να επιβιβασθούν όλοι στο πλοίο. Αυτός δίσταζε να εκτελέσει την διαταγή, και προσπαθούσε να έλθει σε επαφή ραδιοτηλεφωνική μαζί μου, για να πάρει εντολή από εμένα. Η ώρα είχε πάει 09.00. Από το γραφείο μου στο ΓΕΕΦ είχαν εντολή να μη απαντούν σε οιανδήποτε κλήση, εφ όσον δεν ήμουν εγώ εκεί, και δεν απήντησαν. Εκείνη την ώρα αλλαφιασμένες φθάσανε στο πλοίο οι οικογένειες των Ελλαδιτών, και περιέγραψαν σκηνές που είχαν δεί με συλλήψεις και προπηλακισμούς Ελλήνων αξιωματικών, και των οικογενειών των, από τους εφεδρικούς στους δρόμους, και στην στρατιωτική διοίκηση της Πάφου, και έδωσαν την πληροφορία ότι ένας λόχος περίπου εφεδρικών προχωρούσε προς το λιμάνι για την κατάληψη του Ναυτικού σταθμού. Οι δισταγμοί του διοικητού έφυγαν και άρχισε η επιβίβαση στο πλοίο. Συγχρόνως τα πρώτα τμήματα των εφεδρικών αλλαλάζοντα και πυροβολούντα έκαναν την εμφάνισή τους στον δρόμο που οδηγούσε στο Σταθμό. Ο κυβερνήτης έκανε τους απαραίτητους χειρισμούς, αφού όλοι είχαν επιβιβασθεί στο πλοίο, και άρχισε να απομακρύνεται από την προβλήτα. Οι εφεδρικοί τότε έστρεψαν τα πυρά του κατά του πλοίου. Ο κυβερνήτης με μερικές βολές με τα ‘ έρλικον’ τους έκανε να σταματήσουν πανικόβλητοι την επέλαση τους και να τρέξουν πίσω καλυπτόμενοι από τα υπάρχοντα κτίρια. Το πλοίο βγήκε από το λιμάνι και παρέμεινε ανοικτά μακρυά από το βεληνεκές των όπλων των εφεδρικών. Ουδείς από το προσωπικό του Ναυτικού συνελλήφθει από τους εφεδρικούς. Θυμήθηκα τα λόγια του Ντενίση. «Εσείς οι ναυταίοι δεν σηκώνετε μύγα στο σπαθί σας».

Στις επιχειρήσεις για την κατάληψη του προεδρικού μεγάρου, και την ‘εξουδετέρωση’ του Μακαρίου, την κατάληψη του αεροδρομίου από την ΕΛΔΥΚ, του κτιρίου της αρχιεπισκοπής, και του αστυνομικού σταθμού πύλης Πάφου, η ΝΔΚ δεν είχε καμμία συμμετοχή, και εν πολλοίς οι επιχειρήσεις αυτές έχουν παρουσιασθεί στον μεταπολιτευτικό τύπο ανάλογα με τις συμπάθειες που έχει ο καθένας. Δύο πράγματα θέλω να σημειώσω για αυτές τις επιχειρήσεις. Πρώτον η ψευδής ιστορία που είπε ο Μακάριος ότι δήθεν δεχόταν μία ομάδα παιδιών από το Κάϊρο όταν άρχισε η επίθεση στο προεδρικό μέγαρο, και τους εγκατέλειψε διαφεύγοντας, όπως λέει από το πίσω μέρος του μεγάρου που ήταν αφύλακτο κλπ. για να φθάσει στην Πάφο. Αυτά τα «παιδιά» βρέθηκαν ποτέ ; Πήρε ποτέ κανείς δημοσιογράφος μία συνέντευξη από αυτά ή από τους συνοδούς τους, έτσι απλώς για την επιβεβαίωση του γεγονότος ; Οταν οι δημοσιογράφοι παίρνουν συνέντευξη ακόμη και από μία γάτα που κάνει νιάου, πως και τους ξέφυγαν αυτά τα παιδιά!!! Εκτός εάν ακόμη τα ψάχνουν. Το πλέον σίγουρο είναι ότι δεν βρισκόταν στο προεδρικό μέγαρο ειδοποιημένος για την επιχείρηση. ( Ο Αβέρωφ διετείνετο πολύ αργότερα ότι τον είχε ειδοποιήσει). Επίσης ότι οδηγίες για την εξόντωση του Μακαρίου δεν είχαν ποτέ δοθεί, διότι θα ήταν πολύ εύκολο να εξοντωθεί το πρωί της ιδίας ημέρας γύρω στις 07.30 που περνούσε με το αυτοκίνητό του εμπρός από την σε συναγερμό ευρισκομένη για το εγχείρημα ΕΛΔΥΚ, εάν ήταν αυτός στο αυτοκίνητο και όχι κανείς σωσίας του. Δεύτερον αυτό που έκανε σε όλους μας εντύπωση ήταν το γεγονός ότι μετά την κατάληψη του αρχιεπισκοπικού μεγάρου, που επετεύχθει μετά πολύωρες λυσσώδεις μάχες με τους εφεδρικούς το εσπέρας της ιδίας ημέρας, ανακαλύψαμε στα υπόγεια του, τεράστιες ποσότητες φορητού οπλισμού και αντιαρματικών, ικανά για τον εξοπλισμό μίας Μεραρχίας. Τα όπλα αυτά κυρίως καλάσνικωφ, άρχισαν από την επομένη να καταγράφονται από την Ε.Φ. με σκοπό τον μελλοντικό εξοπλισμό της με τα μοντέρνα αυτά όπλα. Δυστυχώς η μετά μερικές ημέρες τουρκική εισβολή δεν επέτρεψε την διανομή τους στην Ε.Φ., και έτσι οι Τούρκοι αντιμετωπίσθηκαν με ‘ενφηλντ 303’ του 2ου παγκοσμίου πολέμου, αφού ο Μακάριος φύλαγε τον μοντέρνο οπλισμό στις αποθήκες του, για τους δικούς του.

Κατά τις 12 το μεσημέρι της ιδίας ημέρας ομάδα εφεδρικών επετέθη στο ξενοδοχείο ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ προφανώς για να συλλάβει τις οικογένειές μας και να μπορέσει με αυτόν τον τρόπο να μας εκβιάσει αργότερα. Η διμοιρία προστασίας του ξενοδοχείου, απέκρουσε την επίθεση, αφού πρώτα όλες οι οικογένειες, κατέβηκαν στο υπόγειο του ξενοδοχείου για να προστατευθούν από τις σφαίρες των όπλων και πολυβόλων. Αμέσως από το ΓΕΕΦ στείλαμε ένα άρμα μάχης, το οποίο ξεκαθάρισε την περιοχή, και περισσότεροι επιτεθέντες συνελήφθησαν μεταφερθέντες στις φυλακές Λευκωσίας. Το βράδυ της ιδίας ημέρας όταν έκλεψα λίγο χρόνο, και είχα πάει στο ξενοδοχείο να δω την Λίλυ και τον Παναγιώτη, βρήκα τον Παναγιώτη να παίζει με άδειους κάλυκες, μαζί με τα άλλα παιδάκια της ηλικίας του που ήταν εκεί. Θυμήθηκα τον εαυτόν μου που πριν από 30 χρόνια (τον Δεκέμβριο του 1944 στην Αθήνα!) έπαιζα και εγώ με τα ‘ίδια παιχνίδια’.

Γυρνώντας στην συνέχεια στο γραφείο μου, όπου θα πέρναγα όλη την νύκτα, επληροφορήθην τον ορισμό του δημοσιογράφου, και διευθυντού της Κυπριακής εφημερίδος ΜΑΧΗ, Νίκου Σαμψών ως προέδρου της δημοκρατίας σε αντικατάσταση του Μακαρίου. Ο Σαμψών ήταν ένας από τους ήρωες της Κύπρου κατά τον αγώνα της ΕΟΚΑ για την απελευθέρωση του νησιού από τους Άγγλους, και με δικές του ένοπλες ομάδες είχε ξεκαθαρίσει, μαζί με τον Λυσσαρίδη και τις ομάδες του, την Λευκωσία από τους Τούρκους στις μάχες του Δεκεμβρίου 1963. Είχε τώρα πολιτικοποιηθεί έχοντας ένα μικρό αριθμό πολύ πιστών οπαδών, που τον ‘έβγαζε’ βουλευτή στις εκλογές. Δεν συμπαθούσε τον Μακάριο, χωρίς όμως να είναι και υποστηρικτής της ΕΟΚΑ Β’. Ορκίστηκε κατά τύχη Πρόεδρος, διότι η επιλογή του ΓΕΕΘΑ ήταν ο πρόεδρος της βουλής Κληρίδης ή ο Γενικός εισαγγελεύς Τριανταφυλλίδης, αλλά και οι δύο δεν ευρέθησαν, παρόλο που αναζητήθηκαν.

Κατά τις 10 το βράδυ ενώ ευρισκόμουν στο γραφείο μου παρακολουθών, τα γεγονότα από την τηλεόραση, μία ριπή οπλοπολυβόλου έσπασε τα τζάμια του γραφείου και οι σφαίρες κτύπησαν στον απέναντι τοίχο. Σβύσαμε αμέσως όλα τα φώτα και πηγαίνοντας σε άλλο γραφείο προσπαθούσαμε μέσα στο σκοτάδι να εντοπίσουμε το σημείο από όπου είχαν ριφθεί οι πυροβολισμοί. Σε λίγο ένας ταγματάρχης, έφερε κυάλια νυκτερινής σκοπεύσεως, από αυτά που είχαν οι εφεδρικοί, και με αυτά εντοπίσαμε το σημείο που ήταν από ένα σπίτι περί τα 200 μέτρα μακρυά. Σε λίγο το άρμα που ευρίσκετο έξω από το ΓΕΕΦ εκινήθει προς τα εκεί και τους εξουδετέρωσε. Η υπόλοιπη νύκτα πέρασε ήρεμα, και στο ΓΕΕΦ σχεδίαζαν την επιχείρηση της επομένης για την κατάληψη της Πάφου όπου είχε καταφύγει ο Μακάριος. Δύο τάγματα και μία επιλαρχία αρμάτων θα ξεκινούσαν στις 12 τα μεσάνυκτα επ’αυτοκινήτων και με δρομολόγια από το όρος Τρόοδος θα πήγαιναν στην Πάφο. Η Λεμεσός η οποία ήταν το προπύργιο των ‘ενωτικών’ το βράδυ δέχθηκε επίθεση από περίπου 3.000 εφεδρικούς και οπαδούς του Μακαρίου που είχαν ξεκινήση από την Πάφο, και είχαν περάσει ένοπλοι από τις Αγγλικές βάσεις χωρίς οι Άγγλοι να τους ενωχλήσουν, ενώ μέχρι τότε ποτέ δεν επέτρεπαν σε ενόπλους να διέλθουν δια των βάσεων. Οι δυνάμεις της Ε.Φ. στην Λεμεσό ήταν αμελητέες, διότι εκ των σχεδίων ήταν περιοχή επιστρατεύσεως. Οι ενωτικοί πληροφορηθέντες την κίνηση των εφεδρικών τους περίμεναν δυτικά της Λεμεσού, όπου και τους εξουδετέρωσαν μετά πολύωρες μάχες με πολλά θύματα από το μέρος των εφεδρικών. Τα υπολείμματα των, επέστρεψαν ατάκτως στην Πάφο με πεσμένο το ηθικό.

Το πρωί της επομένης ο ραδιοφωνικός σταθμός της Πάφου μετέδιδε συνεχώς μήνυμα του Μακαρίου για αντίσταση του πληθυσμού στην ‘Ελληνική Χούντα’, όπως έλεγε, που είχε καταλάβει την εξουσία. Ηρωτήθην από το ΓΕΕΦ εάν ήτο δυνατό το περιπολικό ‘Λεβέντης’ να καταστρέψει με τα πυροβόλα του την κεραία του ραδιοσταθμού. Τους απάντησα καταφατικά. Ανέβηκα στο γραφείο μου και μίλησα με το ραδιοτηλέφωνο με τον κυβερνήτη του πλοίου, ο οποίος μου είπε ότι βλέπει την κεραία.  Τον διέταξα να καταστρέψει την κεραία του ραδιοσταθμού.  Αρνήθηκε εντόνως λέγοντας ότι δεν συνιστάται ο βομβαρδισμός της διότι κάτωθεν του πυλώνος της ευρίσκοντο οικίες, οι οποίες πιθανόν θα εβάλοντο από τα βλήματα του ‘Μπώφορς’.  Τελικά, του είπα να μη κάνει τον βομβαρδισμό, και του ακύρωσα την διαταγή. Μετά την μεταπολίτευση κατηγόρησαν τον Κυβερνήτη ότι ‘βομβάρδισε’ την Πάφο και ότι υπήρξαν θύματα μεταξύ του αμάχου πληθυσμού!!! ενώ δεν είχε ρίξει άλλες βολές πλην εκείνων κατά των εφεδρικών που εκκινούντο να καταλάβουν τον Ναυτικό Σταθμό. Τελικώς ο Μακάριος, στην θέα των ταγμάτων και των αρμάτων που πλησίαζαν την Πάφο, από το Τρόοδος, έφυγε με Αγγλικό ελικόπτερο στις Αγγλικές Βάσεις και από εκεί με Βρεττανικό αεροσκάφος στο Λονδίνο.

Το ίδιο πρωί έστειλα μία ομάδα της ΝΔΚ υπό αξιωματικό να ερευνήσει το σπίτι από το οποίο είχαν προέλθει το προηγούμενο βράδυ οι πολυβολισμοί κατά του γραφείου μου. Μετά 1-2 ώρες επανήλθαν φέροντες μαζί τους περί τα δέκα καλάσνικωφ, άφθονα πυρομαχικά, και μία βαλίτσα με μεγάλο αριθμό ξένων χαρτονομισμάτων, κυρίως Γερμανικά μάρκα και Βρετανικές στερλίνες, αξίας άνω των 10.000.000.δρχ  της εποχής εκείνης, εκ πρώτης όψεως. Επίσης μου ανέφεραν ότι μέσα στο σπίτι υπήρχαν τελείως σύγχρονες συσκευές τηλεπικοινωνιών, στην δε οροφή του σπιτιού υπήρχαν τεράστιες κεραίες, για τις συσκευές αυτές. Αμέσως κάλεσα στο γραφείο μου τον Υποπλοίαρχο Τζεφεράκο, και μαζί του, παίρνοντας την βαλίτσα με τα χρήματα κατέβηκα στον πρώτο όροφο στο γραφείο του Αρχηγού ΓΕΕΦ που ευρίσκετο ο Γεωργίτσης με επιτελείς του, και μαζί με τον Τζεφεράκο του παρέδωσα την βαλίτσα με τα χρήματα, αναφέροντάς του που την είχαμε βρεί. ( μετά την μεταπολίτευση με κατηγόρησαν μεταξύ πολλών άλλων και για κλοπές και λεηλασίες από αυτό το σπίτι, που όπως έμαθα ανήκε στον συνεργάτη του Μακαρίου μεγαλοεπιχειρηματία Αζίνα, που ήταν και στενός φίλος του Αβέρωφ).

Επίσης του εζήτησα να στείλει αξιωματικούς των διαβιβάσεων για να ελέγξουν τις συσκευές επικοινωνιών που υπήρχαν εκεί. Μου εζήτησε να πάω εγώ πρώτα να τις δω και να του αναφέρω τι ακριβώς είναι. Πήγα με μία ομάδα ανδρών στο σπίτι που ήταν μία πολυτελής βίλλα, με εμφανή σημάδια επειγούσης αναχωρήσεως των ενοίκων της, και είδα τις συσκευές. Επρόκειτο για τελευταίου τύπου συσκευές ραδιοτηλετύπων, τις οποίες ούτε στο όνειρό μας δεν είχαμε δεί τότε στις Ε.Δ., καθώς και μία συσκευή ραδιοτηλεφωνίας SSB 1.000 Watt με την οποία λόγω της ισχύος της μπορούσε κανείς να μιλήσει ραδιοτηλεφωνικώς σε μεγάλες αποστάσεις, όπως με την Αγγλία, την Ρωσσία, μέχρι και την Ινδία. Οι δε τεράστιες κεραίες στην οροφή του σπιτιού έδειχναν ότι χρησιμοποιούντο για συνομιλίες μεγάλων αποστάσεων. Σε χαρτί με συχνότητες που ήταν σε μία από αυτές αναγράφετο ως «τακτικός συνομιλητής» μία εταιρεία προμηθείας όπλων της Σοβιετικής Ενώσεως και μία αντίστοιχη της Τσεχοσλοβακίας. Ο ιδιοκτήτης της οικίας ήταν προφανώς ο προμηθευτής των όπλων του Μακαρίου, όπως προ δύο δεκαετιών ήταν ο προμηθευτής όπλων του Γρίβα στην πρώτη ΕΟΚΑ. Ανέφερα τα συμπεράσματά μου στον Γεωργίτση ο οποίος έδωσε εντολή στις Διαβιβάσεις της Ε.Φ. να πάνε στο σπίτι και να πάρουν τις συσκευές. Εμείς κρατήσαμε τα καλάσνικωφ και εξοπλίστηκε το επιτελείο μου με αυτά. Το απόγευμα και ενώ ολόκληρο πλέον το νησί ήταν υπό τον έλεγχό μας, φύγαν οι οικογένειές μας από το ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ και επέστρεψαν στα σπίτια μας. Πήρα την Λίλυ και τον Παναγιώτη από το ξενοδοχείο και πήγαμε σπίτι για να πλυθούμε και να φρεσκαριστούμε λίγο, και μετά τους ξαναπήγα στο σπίτι του Παπαργύρη, γιατί δεν ήθελα να μένουν στο απομεμακρυσμένο σπίτι μας μόνοι τους, εφόσον εγώ θα διανυκτέρευα πάλι στο γραφείο μου. Το βράδυ στο γραφείο μου μου τηλεφώνησαν από το ΓΕΝ ο συμμαθητής μου Νικολόπουλος, που ήταν διευθυντής του 2ου Ε.Γ., μαζί με τον πλωτάρχη Κούβαρη που ήταν υπασπιστής του Γκιζίκη, για να μάθουν από πρώτο χέρι πληροφορίες σχετικά με το εγχείρημα, και αφού και οι δύο μου διαβίβασαν τα συγχαρητήρια των προϊσταμένων τους για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος, μου εδήλωσαν ότι με απόφαση του Αρχηγού ΓΕΝ και λόγω της νέας διαμορφουμένης καταστάσεως στην Κύπρο, θα παρέμενα άλλον ένα χρόνο εκεί, και δεν θα έφευγα στα μέσα Αυγούστου όπως προεβλέπετο.

Εν τω μεταξύ η κατάστασις είχε πλέον σταθεροποιηθεί. Πλήθος συγχαρητηρίων τηλεγραφημάτων έφθανε από κάθε γωνιά της Κύπρου προς το ΓΕΕΦ και τον Σαμψών. Τα πιο πολλά από γνωστούς ενωτικούς, αλλά τα περισσότερα από τους μέχρι χθές υποστηρικτάς του Μακαρίου που κατήχαν μία κάποια θέση ( Δήμαρχοι, κοινοτάρχες, διευθυνταί οργανισμών κλπ) που προκειμένου να χάσουν την θέση τους κατεφέροντο με σκληρή γλώσσα κατά του πρώην ευεγέρτου των Μακαρίου. Γλειώδη ανθρωπάρια, που βρίσκονται σε όλες τις κοινωνίες σαν παράσιτα στους εκάστοτε κρατούντες.

Οι Τουρκοκύπριοι ήταν ήρεμοι. Ο Ντεκτάς εδήλωνε ότι η υπόθεσις ήταν εσωτερική των Ελληνοκυπρίων και δεν τον αφορούσε. Αι ΗΠΑ αναγνώρισαν την νέα κυβέρνηση του Σαμψών, ως νόμιμη κυβέρνηση του νησιού. Η ζωή στο νησί ξανάρχισε όπως παλιά με τις πτήσεις των αεροσκαφών, κρουαζεροπλοίων κλπ. Την Πέμπτη 18 Ιουλίου με τηνΛίλυ αποφασίσαμε να πάει στην Αθήνα με τον Παναγιώτη και να μείνη εκεί μέχρι να σταθεροποιηθεί τελείως η κατάστασις οπότε θα τους καλούσα να έλθουν πίσω. Βγάλαμε εισιτήρια με την Ολυμπιακή για το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974.

Την επομένη ημέρα 19 Ιουλίου ήλθε στην Αμμόχωστο το αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ στο οποίο ήμουν παλαιότερα κυβερνήτης, με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Χανδρινό, και έφερε τους 400 νέους οπλίτες της ΕΛΔΥΚ, σε αντικατάσταση όσων είχαν ήδη συμπληρώσει διετία στην Κύπρο, και γυρνούσαν στην Ελλάδα για να απολυθούν. Πήγα από το πρωί στην Αμμόχωστο και επέβλεψα τόσο την αποβίβαση των αφικνουμένων, προστασία του πλοίου από δολιοφθορές , όσο και την επιβίβαση των αποχωρούντων, διότι αυτό ήταν μέσα στις ευθύνες μου, κινήσεις οι οποίες έγιναν χωρίς κανένα πρόβλημα.

Το βράδυ της ιδίας ημέρας πήγα την Λίλυ και τον Παναγιώτη στο σπίτι του Παπαργύρη, και εγώ πήγα στο γραφείο μου, όπου και θα διανυκτέρευα, και το πρωί θα τους πήγαινα στο αεροδρόμιο να φύγουν για την Αθήνα.

Φεύγοντας από το σπίτι του Παπαργύρη παρατήρησα στον δρόμο μεγάλη κίνηση ιδιωτικών αυτοκινήτων με οικογένειες να κατευθύνονται προς τα νότια του νησιού. Σταμάτησα σε ένα μπλόκο που υπήρχε και ρώτησα τον επί κεφαλής ανθυπολοχαγό τι συμβαίνει. Μου απήντησε ότι ο πληθυσμός έχει πανικοβληθεί, διότι το BBC στην απογευματινή εκπομπή του είπε ότι Τουρκικός στρατός αποβιβάζεται στα βόρρεια της Κύπρου. Έσπευσα στο γραφείο του Γεωργίτση. Ο Σαμψών ήταν εκεί και ετοίμαζε μία κυβερνητική ανακοίνωση που διάψευδε την είδηση, και συγχρόνως είχε καλέσει τον Άγγλο πρέσβυ για να διαμαρτυρηθεί. Επικοινώνησα με τον Ναυτικό Σταθμό Κυρηνείας και τα ραντάρ μου, και μου είπαν ότι δεν υπάρχει κάτι το ανησυχητικό. Αλλοίμονο, η θύελλα ερχόταν και εμείς δεν είχαμε καμμία πληροφορία. Παρέμεινα στο γραφείο μου. Προηγουμένως με ένα ΙΧ αυτοκίνητο με δύο ναύτες είχα στείλει στον Ναυτικό Σταθμό Πάφου δύο κλείστρα αντιαεροπορικών ‘έρλικον’ διότι οι εφεδρικοί όταν είχαν καταλάβει τον σταθμό είχαν αφαιρέσει και πετάξει στην θάλασσα τα κλείστρα των δύο αντιαεροπορικών που είχε ο Σταθμός.
Η ΕΙΣΒΟΛΗ

Γύρω στις 21.40 από το Ραντάρ που είχα στο ακρωτήριο Αποστόλου Ανδρέα έλαβα την πρώτη αναφορά ότι 6 πλοία σε σχηματισμό που ερχόντουσαν από την περιοχή της Μερσίνας (Τουρκία) έπλεαν με κατεύθυνση το ανατολικό μέρος της Κύπρου. Αρχίσαμε να τα υποτυπώνουμε στον πίνακα υποτυπώσεων που είχα στον θάλαμο επιχειρήσεων. Μετά περίπου μία ώρα ευρίσκοντο περί τα 30-35 μίλλια από το ακρωτήριο, πλέοντα προς τον κόλπο της Αμμοχώστου. Κατέβηκα στο γραφείο του Γεωργίτση και του ανέφερα το γεγονός. Αυτός ανησύχησε. Πήρε αμέσως μπροστά μου στο τηλέφωνο τον θάλαμο επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ στην Αθήνα, και τους το ανέφερε. Τον καθησύχασαν, και του είπαν ότι πιθανόν κάνει ασκήσεις ο Τουρκικός στόλος, και δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Γύρισα στο γραφείο μου, πάντοτε ανήσυχος. Έδωσα εντολή στα 4 ραντάρ μου να μου αναφέρουν με λεπτομέρειες οιονδήποτε ύποπτο στόχο είχαν στις οθόνες τους. Σε λίγη ώρα συγχρόνως τα ραντάρ του Αποστόλου Ανδρέα και του ακρωτηρίου Κορμακίτη, μου αναφέρουν ότι εντοπίζουν ομάδα πλοίων προερχομένη πάλι από την Μερσίνα με κατεύθυνση προς τις Βόρρειες- Βορρειοδυτικές ακτές της Κύπρου. Τα πρώτα πλοία συνέχιζαν τον πλού τους με μικρή ταχύτητα προς τον κόλπο της Αμμοχώστου. Αρχίσαμε να υποτυπώνουμε και την δεύτερη ομάδα.     Οι μονάδες μου και τα πλοία μου, ευρίσκοντο στην συνήθη ετοιμότητά τους ( πλην των σταθμών ραντάρ). Το περιπολικό ‘Λεβέντης’ είχε επιστρέψει στην ΝΒΧ, για επισκευή του άξονά του, από την Πάφο αφού το προσωπικό του εκεί Ναυτικού Σταθμού είχε επανεγκατασταθεί στον σταθμό, και η διατεθείσα διμοιρία από την ΝΒΧ, είχε επιστρέψει από το νοσοκομείο Λευκωσίας στην βάση της πριν από δύο ημέρες. Το ίδιο και οι βατραχάνθρωποι από τις θερινές εγκαταστάσεις αξιωματικών στην Αμμόχωστο.

Στις 2 την νύκτα της 20ης Ιουλίου, η ομάδα των πλοίων που έπλεε προς τον κόλπο της Αμμοχώστου άλλαξε πορεία κατά 180 μοίρες και άρχισε να πλέει προς βορρά με κατεύθυνση προς την Τουρκία. Η δεύτερη ομάδα που ήδη, από τον διαχωρισμό των στόχων στις οθόνες των ραντάρ, υπολογίζαμε ότι αποτελείτο από 10-12 πλοία, συνέχιζε την πορεία της, και ευρίσκετο περί τα 30 μίλλια από τις βόρρειες ακτές της Κύπρου. Ξανανέφερα τις τελευταίες πληροφορίες στον Γεωργίτση.  Εκάλεσε πάλι το ΓΕΕΘΑ στο τηλέφωνο και τους είπε ποία ήταν η τελευταία εικόνα που είχαμε. Ο συνταγματάρχης επί κεφαλής εκείνο το βράδυ στον θάλαμο επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ, του απάντησε πάλι τα ίδια. Ότι δηλαδή οι Τούρκοι κάνουν ασκήσεις, και εκτιμά ότι και τα υπόλοιπα πλοία θα αναστρέψουν προς βορράν σε λίγο. Φάνηκε ότι τον ενοχλούσαμε που παίρναμε κάθε τόσο τηλέφωνο, και του..διακόπταμε τον ύπνο. Γεγονός ήταν πάντως ότι το ΓΕΕΘΑ ή δεν είχε ακούσει το ΒΒC της προηγουμένης ημέρας, ή δεν είχε λάβει υπ’ όψιν την αποστολή τηλεγραφήματος του Στρατιωτικού Ακολούθου στο Λονδίνο επί του θέματος, αλλά ούτε είχε πάρει πληροφορίες από την ΚΥΠ για τα συμβαίνοντα στην Τουρκία και ιδιαίτερα στην Μερσίνη, η οποία από ότι γνώριζα, από την εποχή που ήμουν στην Άγκυρα, είχε στην περιοχή πληροφοριοδότες, και ήταν αδύνατον να μη ήξερε τι γινόταν εκεί. Αρχηγός της ΚΥΠ ήταν τότε ο Υποστράτηγος Σταθόπουλος, με τον οποίο είχα συνυπηρετήσει στην Άγκυρα, και αυτός ήταν ένας λόγος παραπάνω για να είχε την προσοχή του στην Τουρκία. Αλλά φαίνεται το κουβάρι της » προδοσίας » είχε αρχίσει να ξετυλίγεται.

Γύρισα στο γραφείο μου προβληματισμένος, και ανήσυχος. Στον θάλαμο επιχειρήσεων η βάρδια έπαιρνε τις αναφορές από τα ραντάρ και υποτύπωνε τους στόχους στον χάρτη. Ξάπλωσα με τα ρούχα, και με αναμμένα τα φώτα στο γραφείο μου, σε ένα ‘ράντζο’ που είχα στο γραφείο μου, και αμέσως με πήρε ο ύπνος, ένας ανήσυχος και εφιαλτικός ύπνος που δεν κράτησε πάνω από μία ώρα. Στις τρείς και τέταρτο πετάχτηκα από το κρεβάτι μου, και πήγα στον θάλαμο επιχειρήσεων. Τα πλοία ήταν σε απόσταση 20 μιλλίων από την βόρρεια ακτή της Κύπρου, και είχαν ελαττώσει την ταχύτητά τους από τους 15 κόμβους στους 9-10 κόμβους. Χωρίς να διστάσω καθόλου, έστειλα αμέσως σήμα συναγερμού σε όλες τις μονάδες και τα πλοία μου, με σαφή εντολή να πλήξουν οιονδήποτε προσπαθήσει να ενεργήσει κατά αυτών, και να καταρρίψουν οιοδήποτε αεροσκάφος  περάσει στον εναέριο χώρο τους. Να είναι δε έτοιμοι για την εφαρμογή των οδηγιών Μάχης που είχα εκδόσει προ έτους. Παράλληλα διέταξα τους δύο ναύτες οδηγούς που είχα στο επιτελείο μου να φέρουν αμέσως στον περίβολο του ΓΕΕΦ τον κινητό θάλαμο επιχειρήσεων με την γεννήτρια, και το αντιαεροπορικό επ’ αυτοκινήτου που είχαμε. Κατέβηκα εν συνεχεία στο γραφείο του Γεωργίτση, και του είπα τις τελευταίες αναφορές που είχα, και τα μέτρα που είχα λάβει. Ξαναπήρε στο τηλέφωνο το ΓΕΕΘΑ. Του απαντήσαν τα ίδια. Ασκήσεις των Τούρκων, και να μη ανησυχούμε. Μου το είπε, και του απάντησα με μία βρισιά για τους επιτελείς του ΓΕΕΘΑ, ενώ του είπα ότι εγώ εκτιμώ αλλιώς την κατάσταση και ότι θα διατηρήσω την πολεμική ετοιμότητα της ΝΔΚ. Δεν μου απήντησε και έφυγα. Τον είδα και αυτόν προβληματισμένο, και σε λίγο εκάλεσε στο γραφείο του τους διευθυντάς των Ε.Γ. του ΓΕΕΦ για να συσκεφτούν. Γύρισα στον Θάλαμο επιχειρήσεων και είχα συνεχή ραδιοτηλεφωνική επικοινωνία με τα δύο Ραντάρ μου στην Βόρρεια Κύπρο. Στις 04.30 η ομάδα των πλοίων σταμάτησε περί τα 10 μίλλια από την Κυρήνεια. Φαινόταν πλέον καθαρά ότι θα έκαναν απόβαση. Μόλις είχε αρχίση το λυκαγεύς της ημέρας εκείνης. Πήγα στον Γεωργίτση του ανέφερα την τελευταία κατάσταση, και την εκτίμησή μου, και επέστρεψα αμέσως στο γραφείο μου, χωρίς να περιμένω τι θα κάνει, ή τι εντολές θα έδινε. Εγώ είχα λάβει τις αποφάσεις μου. Έστειλα αμέσως σήμα και γνώριζα στις υπηρεσίες μου την κατάσταση, και ότι πιθανόν σε λίγο θα υποστούν αεροπορικές επιθέσεις. Κατέστησα τα αντιαεροπορικά μου ελεύθερα, με εντολή να καταρρίπτουν όλα τα υπεριπτάμενα αεροσκάφη, διέταξα τις τορπιλλακάτους της ΝΒΧ να αποπλεύσουν και να πάνε στις περιοχές αποκρύψεως τους που είχαμε καθωρίσει με τις οδηγίες μάχης, και τέλος, πήρα τον Τσομάκη στην Κυρήνεια, ο οποίος μέσα στην πρωινή αχλύ έβλεπε ήδη τα Τουρκικά πλοία, εξήγησα την κατάσταση και του έδωσα εντολή να αποπλεύσει αμέσως » σε πολεμική έγερση»  και να πάει να τορπιλλίσει τα Τουρκικά πλοία, μαζί με την δεύτερη τορπιλλάκατο που υπήρχε στην Κυρήνεια με κυβερνήτη τον εφ. σημαιοφόρο Ν. Βερύκιο. Μου απήντησε » Φεύγω αμέσως κύριε Διοικητά». Μόλις πρόλαβα να του πώ » να προσέχεις Λευτέρη» και μου έκλεισε το τηλέφωνο σπεύδων να εκτελέσει την διαταγή. Άφησε αντικαταστάτη του στον σταθμό τον αρχικελευστή Γαρύφαλλο Γαλιατσό και με τον Βερύκιο και τα πληρώματα των τορπιλλακάτων έτρεξαν και επιβιβάστηκαν σε αυτές. Απέπλευσαν 2-3 λεπτά πριν τις 5 το πρωί από το λιμάνι σε πολεμική έγερση, αφού μου ανέφεραν ότι αποπλέουν και τους απάντησα «καλή τύχη «. Κατέβηκα τρέχοντας στο γραφείο του Γεωργίτση για να του αναφέρω τις κινήσεις που είχα διατάξει. Ενώ έμπαινα στο γραφείο του ακούστηκαν οι πρώτες βόμβες που έριχναν Τουρκικά αεροσκάφη στην περιοχή της ΕΛΔΥΚ, ενώ από το παράθυρο του γραφείου του είδαμε αλεξιπτωτιστές να πέφτουν στην Τουρκοκυπριακό τομέα της Λευκωσίας. Η εισβολή είχε αρχίσει. Ο Γεωργίτσης πήρε αμέσως το ΓΕΕΘΑ στο τηλέφωνο και τους ανέφερε το γεγονός. Στο γραφείο του είχαν μαζευτεί σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ. Ζήτησε τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Μπονάνο. Δεν είχε πάει ακόμα στο γραφείο του. Άλλωστε ήταν νωρίς. Μόλις 5 το πρωί. Ο Συνταγματάρχης του θαλάμου επιχειρήσεων, του είπε να επιδείξουμε…. αυτοσυγκράτηση !!! Ο Γεωργίτσης εξανέστη. Τον στόλισε με κοσμητικά επίθετα, και του είπε να ειδοποιήσει αμέσως τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ και την Κυβέρνηση, βγάζοντας από το παράθυρο το ακουστικό του τηλεφώνου του, για να ακούσει τις βόμβες που έπεφταν. Ο παρευρισκόμενος επιτελάρχης του ΓΕΕΦ – ένας αξιωματικός πολύ χαμηλών τόνων – επενέβει τότε και απευθυνόμενος στους ευρισκομένους εκεί αξιωματικούς, είπε με αγανάκτηση » είναι όλοι τους ηλίθιοι, εδώ έχουμε πόλεμο, εφαρμόστε αμέσως τα υφιστάμενα σχέδια και διατάξτε τις μονάδες σας να χτυπήσουν στο ψαχνό». Αμέσως όλοι οι παριστάμενοι αξιωματικοί έφυγαν τρέχοντας, για να εκτελέσουν την διαταγή. Ανέβηκα στο γραφείο μου. Η Λίλυ μόλις με είχε ζητήσει στο τηλέφωνο. Της μίλησα για μερικά δευτερόλεπτα και της είπα ότι έχουμε πόλεμο, να παραμείνει στο σπίτι του Παπαργύρη, διότι πτήση προς την Αθήνα δεν θα γίνει, και θα την ξανακαλέσω όταν μπορέσω. Μετά έτρεξα στο ραδιοτηλέφωνο. Η ώρα ήταν 05.10. Άκουσα πρώτα τον Βερύκιο να με καλεί και να μου αναφέρει ότι η τορπιλλάκατός του υπέστη βλάβες από αεροπορική επίθεση, ετέθη εκτός η μία μηχανή και κατεστράφη το πηδάλιο, το δε σκάφος σχεδόν ακυβέρνητο πλησιάζει τις ανατολικές ακτές της Κυρήνειας. Του είπα να εγκαταλήψει το σκάφος και να διασώσει τους τραυματίες. Σε 2-3 λεπτά ο Τσομάκης μου αναφέρει » ευρίσκομαι 2 μίλλια από την νηοπομπή, ετοιμάζομαι να ρίξω τορπίλλες», και συγχρόνως με ένταση στην φωνή του, «με βομβαρδίζουν, με βομβαρδίζουν, με βομβ….» και η φωνή του διεκόπη απότομα, και παρά τις κλήσεις μου δεν απαντούσε. Ήταν δυστυχώς ο πρώτος νεκρός της εισβολής. Αυτός και όλο του το πλήρωμα των 8 υπαξιωματικών και ναυτών εκ των οποίων 2  ναύτες ήταν Κύπριοι. Ο ένατος αρχικελευστής Ρ/Ε Δ. Μαγέτος βαριά τραυματισμένος με όλο το στομάχι σχεδόν έξω από το σώμα του, εκτινάχτηκε στην θάλασσα λιπόθυμος, αλλά φορώντας το σωσίβιό του, κατά την ανατίναξη της τορπιλλακάτου, από τις βόμβες, και μετά μερικές ώρες το κύμα τον έβγαλε σε μία ακτή κοντά στο λιμάνι της Κυρηνείας, όπου προσωπικό του Ναυτικού σταθμού τον παρέλαβε και τον έστειλαν με LAND ROVER εν μέσω βομβαρδισμών στο νοσοκομείο της Λευκωσίας, όπου ήδη είχαν διακομιστεί ο Βερύκιος που είχε ένα θραύσμα βόμβας στην κάτω σιαγώνα του, και 7 άνδρες από το πλήρωμά του, με αρκετά σοβαρά τραύματα. Όλοι τους είχαν βγει στην ξηρά κολυμπώντας, καθώς η τορπιλλάκατός τους είχε βυθισθεί περί τα 500 από αυτήν, πολυβολούμενοι από τα Τουρκικά αεροσκάφη. Ο Ναυτικός σταθμός Κυρηνείας μου αναφέρει την απώλεια της τορπιλλακάτου του Τσομάκη καθώς και ότι αποβατικά έχουν ξεκινήσει από την νηοπομπή προς την ακτή δυτικά της Κυρηνείας, ενώ από τον Σταθμό βάλουν συνεχώς κατά των υπεριπταμένων αεροσκαφών με τα αντιαεροπορικά των. Επίσης μου αναφέρουν ότι το Βρετανικό ελικοπτεροφόρο ΕΡΜΗΣ έχει καταπλεύσει έξω από την Κυρήνεια και κάνει ανενόχλητα πτήσεις ελικοπτέρων με την ακτή μεταφέροντας Άγγλους υπηκόους στο  πλοίο. Οι Άγγλοι μέσα σε μία ώρα είχαν στείλει το πλοίο τους εκεί !!! Μάλλον ήξεραν και το σημείο αποβάσεως και την ώρα της ενάρξεως της εισβολής και το είχαν εκεί δίπλα. Όλοι επομένως το ήξεραν εκτός από το ΓΕΕΘΑ !!! και κατ’ ακολουθία εμείς που παίρναμε από αυτό τις πληροφορίες μας .  Στις 06.00 διετάχθει από τον Γεωργίτση η εγκατάληψις του κτιρίου του ΓΕΕΦ, διότι οι βόμβες είχαν αρχίσει να μας πλησιάζουν, και η εγκατάστασίς μας στο υπάρχον υπόγειο στρατηγείο στην περιοχή Μαλούντα 15 χλμ νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.  Αμέσως έδωσα εντολή να μεταφερθούμε όλοι στα αυτοκίνητα που από τις 4 το πρωί είχα φροντίσει να έχω στον περίβολο του ΓΕΕΦ. Σε 5 λεπτά ξεκινήσαμε εν μέσω βομβαρδισμών προς την Μαλούντα. Θυμήθηκα ότι στην βιασύνη μου δεν είχα πάρει μαζί μου τους κώδικες επικοινωνιών, που μου ήταν απαραίτητοι γιατί τους αλλάζαμε κάθε 4 ώρες. Είπα στον οδηγό μου να κάνει αναστροφή και με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο επέστρεψα στο γραφείο μου, ενώ η αυτοκινητοπομπή συνέχιζε προς την Μαλούντα. Λίγο πριν φθάσω στο κτίριο του ΓΕΕΦ μας πολυβόλισε ένα αεροσκάφος, βγήκαμε από το αυτοκίνητο και καλυφθήκαμε σε ένα σπίτι. Σε λίγο μπήκαμε πάλι στο αυτοκίνητο και πήρα τους κώδικες από το γραφείο μου, αλλά και το κράνος μου, που ποτέ δεν ήθελα να το χρησιμοποιώ, αλλά τώρα ήταν αναγκαίο. Επίσης πήρα μία χακί στρατιωτική στολή που μας είχαν μοιράσει πριν από πολύ καιρό, διότι ήμουν με την  λευκή θερινή στολή μου, δηλαδή » πολύ καλός στόχος».  Πήραμε πάλι τον δρόμο για την Μαλούντα. Στα μισά περίπου του δρόμου είδα την ‘ κλούβα’ σταματημένη και τα άλλα αυτοκίνητα πίσω της. Πλησίασα και μου είπαν ότι είχε πάθει βλάβη η μηχανή της. Διέταξα αμέσως το προσωπικό να την σπρώξει με τα χέρια σε μία συστάδα δένδρων που απείχε  περί τα 30 μέτρα από το σημείο, μαζί με την ηλεκτρογεννήτρια, και να ακολουθήσει το αντιαεροπορικό μαζί. Αφού έγινε αυτό είπα να παραμείνει μόνο το προσωπικό του θαλάμου επιχειρήσεων και οι δύο χειριστές του αντιαεροπορικού, όλοι δε οι άλλοι να συνεχίσουν προς την Μαλούντα, ενώ έστειλα τον οδηγό μου με έναν υπαξιωματικό με το αυτοκίνητό μου σε στρατόπεδο στην Λευκωσία για να φέρουν ένα όχημα ρυμουλκήσεως της Ε.Φ. για να ρυμουλκήσουμε την ‘ κλούβα’ στην Μαλούντα. Εγώ έμεινα στον θάλαμο επιχειρήσεων, όπου ήμουν σε συνεχή επικοινωνία με τις υπηρεσίες μου στο νησί. Τα ραντάρ μου ανέφεραν ότι υφίσταντο αεροπορικές επιδρομές, τις οποίες απέκρουαν με τα αντιαεροπορικά τους. Προσπάθησα να έλθω σε επαφή με το ΛΕΣΒΟΣ το οποίο όπως υπολόγιζα έπρεπε να ευρίσκεται νότια της Κύπρου στο ύψος περίπου της Πάφου, δηλαδή σε περιοχή δικής μου επιχειρησιακής ευθύνης. Σε λίγο μου απάντησε ο Χανδρινός στο ραδιοτηλέφωνο, και μου είπε ότι έλαβε διαταγή από το ΓΕΕΘΑ να καταπλεύσει στην Πάφο και να αποβιβάσει τους 400 οπλίτες της ΕΛΔΥΚ που είχε πάρει την προηγουμένη για επαναπατρισμό στην Ελλάδα ( η μοναδική σωστή κίνηση από το ΓΕΕΘΑ). Του συνέστησα είναι συνεχώς σε πολεμική έγερση για απόκρουση επιθέσεων από αεροσκάφη, και όταν αποπλεύση από την Πάφο να απομακρυνθεί όσο το δυνατόν πιο μακρυά από την Κύπρο, πριν πάρει δυτική πορεία για την επιστροφή του στην Ελλάδα. Μου απήντησε ότι αυτό είχε κατά νούν να κάνει.  Στις 10.00 ένα Τουρκικό αναγνωριστικό (προφανώς) αεροσκάφος πέρασε δύο φορές από πάνω μας και βαλλόμενο από το αντιαεροπορικό μας, απεμακρύνθη. Ένας αγγελιαφόρος, από την Μαλούντα ήλθε και μου είπε να έλθω σε τηλεφωνική επαφή με τον Γεωργίτση που ήταν ήδη εγκατεστημένος εκεί. Πήγα δίπλα σε ένα κτίριο, που ήταν μία θεολογική σχολή, και ζήτησα να τηλεφωνήσω. Με έκπληξη άκουσα τον ιερέα που μου άνοιξε την πόρτα να μου λέει ότι δεν είχαν τηλέφωνο, ( ψευδές) και με παρεκάλεσε να απομακρύνω αμέσως τα αυτοκίνητα από εκεί που ήταν διότι φοβόντουσταν μήπως βομβαρδιστεί το κτίριό τους. Ήθελα να του απαντήσω κάτι βαρύ αλλά κρατήθηκα. Εμείς παίζαμε την ζωή μας και αυτός μας κράταγε ‘ μούτρα’ γιατί είχαμε διώξει τον Μακάριο. Γύρισα στην ‘κλούβα’ και είπα στον αρχικελευστή Οικονομίδη να ανεβεί σε μία κολώνα τηλεφωνικών γραμμών που υπήρχε εκεί και να τραβήξει μία γραμμή, οποιανδήποτε, προς την ‘κλούβα’, πράγμα που έγινε μέσα σε πέντε λεπτά και έτσι ήλθα σε τηλεφωνική επικοινωνία με το ΓΕΕΦ στην Μαλούντα. Θεία δίκη η γραμμή που είχαμε κόψει ήταν της θεολογικής σχολής ( που μας είπαν ότι δεν είχαν τηλέφωνο), γιατί κάθε τόσο και λίγο κτυπούσε το τηλέφωνο και μας ζητούσαν να μιλήσουν με ιερείς της σχολής. Τους το κλείναμε χωρίς εξηγήσεις.

Στις 12.00 έφθασε έπειτα από 4 ώρες περίπου αναμονής και η ρυμούλκα της Ε.Φ. Έδεσε την κλούβα και άρχισε να την ρυμουλκεί στην Μαλούντα, συνοδεία του αντιαεροπορικού μας. Εγώ έφυγα αμέσως με το αυτοκίνητό μου για το υπόγειο στρατηγείο. Στον δρόμο ο οδηγός μου μου είπε ότι πηγαίνοντας στο στρατόπεδο για την ρυμούλκα πέρασε από την περιοχή που τελευταία είχαμε κάνει την άσκηση μεταφοράς επιτελείου της ΝΔΚ στον δρόμο προς την Λάρνακα, και είδε ότι την είχαν κάψει με βόμβες ‘ναπάλμ’ τα Τουρκικά αεροσκάφη. Φαίνεται όταν κάναμε την άσκηση η περιοχή που πήγαμε σημειώθηκε από διερχομένους Τουρκοκυπρίους και είχε δοθεί στην Τουρκική διοίκηση ως το σημείο που θα εγκατασταθεί το επιτελείο μου εν πολέμω. Σημειωτέον ότι η κίνησις των τουρκοκυπρίων σε ολόκληρη την Κύπρο ήταν ελεύθερη με απόφαση του Μακαρίου, χωρίς κανένα έλεγχο, ενώ απαγορευόταν η δική μας στους τουρκοκυπριακούς θύλακες, που γινόταν μόνο κάτω από αυστηρούς ελέγχους κατά την είσοδο σε αυτούς. Έφθασα στο υπόγειο στρατηγείο γύρω στη μία το μεσημέρι. Το προσωπικό της ΝΔΚ που είχε φθάσει από το πρωί, είχε ήδη τακτοποιήσει τους δύο υπόγειους θαλάμους που μας είχαν διατεθεί, είχε αναπετάσει τις κεραίες των συσκευών και είχε αποκαταστήσει τις επικοινωνίες. Το μόνο μικρό πρόβλημα που υπήρχε ήταν ότι οι χωμάτινοι τοίχοι αυτού του παλαιού ορυχείου που είχαμε μετατρέψει σε στρατηγείο, ήταν συνεχώς υγροί, και σε συνδυασμό με το χωμάτινο δάπεδο που σε μερικά σημεία ήταν σκέτη λάσπη, δημιουργούσαν μία κρύα ατμόσφαιρα, τελείως διαφορετική από την καυτή Ιουλιανή ατμόσφαιρα που επικρατούσε έξω στο ύπαιθρο. Στις 4 το απόγευμα ο Παπαργύρης μου είπε ότι είχε έλθει σε επαφή με μία Κυπριακή οικογένεια γνωστή του στην Λευκωσία, που για να αποφύγει τους βομβαρδισμούς εκεί, θα πήγαινε στο Όρος Τρόοδος, και τους παρεκάλεσε να πάρουν μαζί τους την γυναίκα του, και την Λίλυ με τον Παναγιώτη, ώστε να είναι όσον το δυνατόν πιο ασφαλείς, πράγμα που εδέχθησαν ευχαρίστως. Μέσα στις σκουτούρες μου, την αγωνία, και την ένταση των ωρών αυτών, είχα ξεχάσει το πολυτιμότερο πράγμα που είχα. Την οικογένειά μου. Ευτυχώς όλα ήταν καλά με αυτήν και δεν είχαν κινδυνεύσει μέχρι στιγμής. Βεβαίως με τους βομβαρδισμούς στην Λευκωσία, και μόλις καμμία βόμβα έπεφτε κοντά στο σπίτι που έμεναν, καλύπτοντο κυρίως κάτω από κρεβάτια, με φόβο βεβαίως, και ο Παναγιώτης για λίγο καιρό μετά τα γεγονότα της κύπρου μόλις άκουγε ήχο από αεροπλάνο έτρεχε και κρυβόταν όπου μπορούσε!  Στις 5 περίπου το απόγευμα ένας οπλίτης της ΕΣΑ με ειδοποίησε ότι η γυναίκα μου και ο υιός μου περίμεναν να με δούν στον δρόμο έξω από το ορυχείο-επιτελείο που οδηγούσε προς το Τρόοδος. Βγήκα όπως ήμουν εκείνη την στιγμή. Με τα χακί ρούχα, το πιστόλι μου στην ζώνη, ένα καλάσνικωφ στο χέρι, το κράνος μου, αξύριστος και ταλαιπωρημένος από τα γεγονότα και την αϋπνία ( είχα ήδη συμπληρώσει 35 ώρες χωρίς ύπνο). Η Λίλυ με κοίταξε έκπληκτη και δάκρυσε. Με αγκάλιασε και μου είπε » Πρόσεχε δεν θέλω να σκοτωθείς» . Η Μάρω, η γυναίκα του Παπαργύρη έβαλε τα κλάματα. Την ρώτησα γιατί κλαίει. Δεν μου απάντησε. Μετά είπε στην Λίλυ «για να είναι σε τέτοια χάλια ο άνδρας σου, σκέψου πως θα είναι ο δικός μου». Ο Παπαργύρης δεν είχε έλθει να την δεί, διότι μίλαγε εκείνη την στιγμή με την Πάφο. Αφού ευχαρίστησα το ζεύγος των Κυπρίων, που τους μετέφεραν τους χαιρέτισα πάλι και φύγανε. Η Λίλυ μου είπε ότι δύο φορές κατά την διαδρομή τους, Τουρκικά αεροσκάφη τους πολυβολούσαν τον δρόμο και αναγκάστηκαν να βγούν από το αυτοκίνητο και να καλυφθούν στα παρακείμενα χαντάκια. Γύρισα στην ‘ κλούβα ‘ που ήταν σταματημένη έξω από την είσοδο του ορυχείου και καμουφλαρισμένη με κλαδιά δένδρων. Ήλθα σε επαφή με το ΓΕΝ, και ρώτησα εάν θα έστελναν τις δύο τορπιλλακάτους στην Κύπρο όπως προέβλεπαν τα υφιστάμενα σχέδια στην Ελλάδα, για την περίπτωση εισβολής στην Κύπρο, και οι οποίες θα δρούσαν υπό την επιχειρησιακή μου ευθύνη. Μου απάντησαν με μισόλογα. Περισσότερο ήθελαν πληροφορίες για την πορεία των  επιχειρήσεων μας στην Κύπρο, έτσι απλώς για να ξέρουν τι γίνεται. Έκλεισα αηδιασμένος το ραδιοτηλέφωνο. Προσπάθησα να έλθω σε επαφή με τις δύο τορπιλλακάτους μου της περιοχής Αμμοχώστου, που είχα διατάξει από το πρωί να πλεύσουν στην περιοχή ‘ αποκρύψεως’, χωρίς επιτυχία. Φαντάστηκα ότι μέσα στην σπηλιά που έπρεπε να ευρίσκοντο, δεν θα ήτο δυνατή η ραδιοεπικοινωνία. Γύρισα στον θάλαμο στο ορυχείο. Ο Παπαργύρης μου ανέφερε, ότι από την Πάφο μας είχαν πληροφορήσει ότι οι 400 άνδρες της ΕΛΔΥΚ αποβιβάστηκαν ασφαλώς από το ΛΕΣΒΟΣ, και εν συνεχεία το ΛΕΣΒΟΣ με τα πυροβόλα του έβαλε κατά του εκεί Τουρκοκυπριακού θύλακα, και ανάγκασε τους υπερασπιστές του να παραδωθούν στις μικρές δυνάμεις της εκεί Ε.Φ. Σημειωτέον ότι ο θύλαξ αυτός ήταν από τους ισχυρότερους των Τουρκοκυπρίων. Το ΛΕΣΒΟΣ είχε αποπλεύσει χωρίς πρόβλημα με πορεία προς Νότον, και ήδη από την υποτύπωση η θέσις του ήταν περί τα 35 μίλλια νοτίως της Πάφου. Επίσης ο σημαιοφόρος διοικητής του σταθμού Πάφου ανέφερε ότι περί τα 12-15 μίλλια βορρειοανατολικά της Πάφου είχαν εμφανιστεί δύο αντιτορπιλλικά και ερωτούσε να του πούμε εάν είναι Ελληνικά ή Τουρκικά. Του είπαμε να αναμείνει απάντηση. Από την υποτύπωση στόχων που είχαμε φαινόταν σαφώς ότι ήταν δύο Τουρκικά αντιτορπιλλικά, τα οποία από την περιοχή Κυρηνείας είχαν πλεύσει δυτικά στο ακρωτήριο Κορμακίτης και εν συνεχεία νοτιοδυτικά προς περιοχή Κοκκίνων και Πάφου. Εκείνη την ώρα με φώναξε ο Γεωργίτσης, και μου έδειξε ένα σήμα των Τουρκοκυπρίων που είχαμε υποκλέψει, από την Πάφο πρός την Τουρκική στρατιωτική διοίκηση που έλεγε ότι «δεν μπορούν να αντισταθούν άλλο, διότι βομβαρδίζονται από Ελληνικά(πληθυντικός) πολεμικά πλοία, και παραδίδονται». Με ερώτησε εάν υπήρχαν πλοία στην περιοχή, του απάντησα αρνητικά, και του διευκρίνισα ότι προφανώς εννοούσαν το ΛΕΣΒΟΣ, διότι αυτό τους βομβάρδισε, και ο πληθυντικός που χρησιμοποιούν είναι πιθανώς για να δικαιολογήσουν την παράδοσή τους στην Ε.Φ.  Γύρισα στον θάλαμο της ΝΔΚ. Ο σταθμός της Πάφου περίμενε ακόμα την απάντησή μας για τα αντιτορπιλλικά. Από το μυαλό μου πέρασε ότι όπως εμείς υποκλέπταμε αυτούς έτσι και οι Τούρκοι θα έκαναν σε εμάς. Το είπα στον Παπαργύρη που ήταν στο ραδιοτηλέφωνο και ο οποίος είπε στον σταθμό Πάφου «ότι είναι Ελληνικά αλλά να μη έλθει σε επαφή μαζί τους γιατί είναι μυστικό ακόμα». Ο σημαιοφόρος πανηγύρισε στο τηλέφωνο, αλλά ευτυχώς το ‘μυστικό’  που του είπαμε τον έκαναν να μη ..τους καλέσει με τον προβολέα ή να σηκώσει…..σημαιοστολισμό για την ‘άφιξή’ τους. Μας εκάλεσε μετά μία ώρα περίπου και σαφώς ταραγμένος μας αναφέρει ότι αεροσκάφη έχουν επιτεθεί στα » Ελληνικά» αντιτορπιλλικά και το ένα έχει αρχίσει να βυθίζεται ενώ το δεύτερο είναι σταματημένο μέσα σε πυκνούς καπνούς από τις πυρκαϊές που έχει. Ζητούσε δε άδεια να πάει με ψαράδικα να σώσει τους ναυαγούς. Τον αποτρέψαμε και του είπαμε την αλήθεια ότι δεν ήταν Ελληνικά αλλά Τουρκικά. Μας έκλεισε το ραδιοτηλέφωνο διότι ο σταθμός υφίστατο αεροπορική επίθεση και τα αντιαεροπορικά του απαντούσαν σε αυτήν επιτυχώς με αποτέλεσμα να καταρρίψουν ένα αεροσκάφος, αλλά να πληγεί με βόμβα και να καταστραφεί ένα απομεμακρυσμένο φυλάκιο του σταθμού άδειο ευτυχώς την στιγμή της επιθέσεως από προσωπικό. Οι αποθήκες πυρομαχικών, τορπιλλών, και τα υπόλοιπα κτίρια του σταθμού, παρέμειναν ανέπαφα. Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι, το πρωί είχαν κινηθεί να αποβιβαστούν δυτικά της Κυρηνείας σε μία ακτή γεμάτη βράχους. Όταν τους αντελήφθησαν έστρεψαν προς δυσμάς και παραπλέοντας την ακτή προσπαθούσαν να βρουν κατάλληλο αμμώδες μέρος για να προσγιαλωθούν. Βρήκαν μία μικρή αμμουδιά πέντα μίλλια δυτικά της Κυρηνείας, και προσγιαλώθηκαν. Κατά τον παράλληλο προς την ακτή πλού των αποβατικών αυτά εβάλοντο συνεχώς από την ξηρά με πάρα πολύ μεγάλες απώλειες στο προσωπικό τους. Τελικά είχαν προσγιαλωθεί και είχαν σχηματίσει ένα μικρό προγεφύρωμα με 2-3 λόχους, επί της ακτής ακτίνος όχι μεγαλύτερης από 300 μέτρα, στο οποίο και παρέμεναν βαλλόμενοι, και προστατευόμενοι από την αεροπορία τους, που ελλείψει αντιπάλου έκανε ότι ήθελε στους ουρανούς της Κύπρου. Οι δυνάμεις Σ.Ξ. της Ε.Φ.  ενήργησαν σύμφωνα με τα πολεμικά σχέδια, και αρχικά τον υπάρχον μηχανοκίνητο τάγμα πεζικού εκκινήθει από την Μόρφου που ήταν η βάσις του προς την περιοχή αποβάσεως στις 08.30 πλην όμως εβλήθει ανηλεώς από την Τουρκική αεροπορία, κατά την μετακίνησή του και κατεστράφει σχεδόν ολοσχερώς πλησίον της Μύρτου. Εφονεύθησαν σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί του και το 60% των οπλιτών. Η ΕΛΔΥΚ επετέθη αμέσως κατά των Τούρκων στον τομέα της Λευκωσίας, λίαν επιτυχώς και κατέλαβε μεγάλο κομμάτι του τουρκοκυπριακού τομέα, με αποτέλεσμα ο Ντεκτάς να πανικοβληθεί και να ζητάει ελικόπτερο να τον μεταφέρει στα τουρκικά πλοία για ασφάλεια , όπως προέκυψε από υποκλαπέν σήμα. Οι καταδρομείς ανέμεναν στα σημεία εξορμήσεως των για να επιτεθούν μόλις ενύκτωνε και να καταλάβουν το Φρούριο του Αγ. Ιλαρίωνα που δέσποζε και ήλεγχε τον δρόμο Κυρηνείας -Λευκωσίας, καθώς και ολόκληρο τον τουρκικό θύλακα της Λευκωσίας, και άλλες μονάδες πεζικού σε όλη την Κύπρο είχαν επιτεθεί κατά των τουρκικών θυλάκων που ήταν διεσπαρμένοι σε ολόκληρο το νησί, και καταλάμβαναν το ένα μετά τον άλλο. Στην περιοχή της αποβάσεως την αμυντική προσπάθεια την είχε το εκεί στρατιωτικό συγκρότημα και λίγα πυροβόλα που είχε, διότι ύστερα από την ζημιά που υπέστη το μηχανοκίνητο τάγμα, μόνο το βράδυ θα στέλναμε πια ενισχύσεις στην περιοχή.

Σκέφτηκα, το βράδυ να στείλω τους βατραχανθρώπους που είχα στην ΝΒΧ, για να καταστρέψουμε τα ευρισκόμενα στην ακτή αποβατικά, και πήρα τηλέφωνο την ΝΒΧ για να ζητήσω τον υποπλοίαρχο Γουλέα που ήταν ο επικεφαλής των. Το τηλέφωνο, προς μεγάλη έκπληξή μου, το σήκωσε ο πλωτάρχης Παπαδάκης ο οποίος έπρεπε να ευρίσκεται ως διοικητής τορπιλλακάτων, με τις τορπιλλακάτους στην περιοχή αποκρύψεως που τους είχα στείλει από το πρωί. Έκπληκτος τον ερώτησα τι κάνει εκεί, και που είναι οι τορπιλλάκατοι. Αρχισε να μου απάντάει με μισόλογα, και δικαιολογίες. Η μία τορπιλλάκατος με κυβερνήτη τον Τσαταλό μόλις ξεκίνησε το πρωί «έπαθε» βλάβη, την  οποία δεν μου κατανόμασε, και επέστρεψε στην ΝΒΧ όπου το πλήρωμα την εγκατέλειψε και πήγαν στις εγκαταστάσεις της βάσεως. Η δεύτερη με  κυβερνήτη τον Κανδαλέπα, στην οποία επέβαινε και ο Παπαδάκης  έπλευσε προς το λιμάνι Αμμοχώστου ( τελείως αντίθετη πορεία από την περιοχή αποκρύψεως) και προσάραξε στην ακτή, εγκαταληφθείσα από όλους τους επιβαίνοντες, που επέστρεψαν στην ΝΒΧ με την βοήθεια πλωτού μέσου που ζήτησαν και τους έστειλαν από την βάση. Δηλαδή τον ερώτησα δεν έχω πια τορπιλλακάτους; Μου απάντησε πάλι με μισόλογα ότι θα προσπαθήσουν να επισκευάσουν την πρώτη, και κάτι άλλες δικαιολογίες. Από την φωνή του φαινόταν καθαρά ότι το ηθικό του ήταν στο μηδέν, και τίποτα δεν θα μπορούσε να προσφέρει στις πολεμικές επιχειρήσεις. Του είπα να προετοιμάσει τους βατραχανθρώπους για νυκτερινή επιχείρηση την οποία από τις συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί εκτίμησα ότι δεν θα μπορούσα να την κάνω το ίδιο βράδυ, διότι και ο Γουλέας ήταν ήδη επηρεασμένος από το όλο κλίμα που είχε δημιουργήσει ο Παπαδάκης. Του είπα (του Γουλέα) να τους έχει έτοιμους να επιχειρήσουν το επόμενο βράδυ.  Έκλεισα το τηλέφωνο, χωρίς να τους ερωτήσω τίποτα άλλο, ενώ προς στιγμή μου πέρασε η ιδέα να πάω στην ΝΒΧ να τους συλλάβω, να τους απαλλάξω από τα καθήκοντά τους και να αναθέσω την διοίκηση σε άλλον αξιωματικό. Αλλά επεκράτησαν πλέον ψύχραιμες σκέψεις, καθώς η παρουσία μου στην Λευκωσία, ήταν απαραίτητη λόγω των εν εξελίξει επιχειρήσεων. Άφησα λοιπόν την διερεύνηση των κινήσεων των για αργότερα που θα ήμουν πιο νηφάλιος.  Δεν τους υπολόγιζα για αξιόμαχη πλέον μονάδα, και μόνο τα αντιαεροπορικά της βάσεως έκαναν την δουλειά τους καλά ( κατέρριψαν δύο αεροσκάφη), και αυτό χάρις στις πρωτοβουλίες του αρχικελευστού Πυράρχου της Βάσεως, που είχε χωρίς βοήθεια, από (…..), οργανώσει την αντιαεροπορική άμυνα.

Κατά τις 21.30 είδα τον σμήναρχο Καραστατήρα να τρέχει στον Γεωργίτση φωνάζοντας. Δεσμεύστε τα αντιαεροπορικά, κτυπούν τα δικά μας αεροσκάφη, που φέρνουν καταδρομείς. Ο Γεωργίτσης τον κοίταξε και του είπε. Τα έχουμε δεσμεύσει. Ποίοι είναι αυτοί που βάλουν; Ο Καραστατήρας τον κοίταξε απορρημένος. Άλλωστε αυτός ήταν υπεύθυνος για την αντιαεροπορική άμυνα στο νησί. Έπρεπε να ήξερε που ήταν τα αντιαεροπορικά, αλλά και αυτό ήταν δύσκολο διότι είχαν διασπαρεί σε όλη την Κύπρο, δεν είχαν όλα επικοινωνία με το ΓΕΕΦ, και πολλά αντιαεροπορικά τα εχειρίζοντο Κύπριοι της ΕΟΚΑ Β’ καθώς και εθελοντές χωρίς να έχουν επαφή με το ΓΕΕΦ. Το ‘αλλαλούμ’ αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καταρριφθούν δύο Ελληνικά αεροσκάφη ΝΟΡΑΤΛΑΣ, να υποστούν μη επισκευάσιμες ζημιές άλλα δύο, να φονευθούν 35 Έλληνες καταδρομείς, και να τραυματισθούν άλλοι τόσοι, που τους είχαν στείλει από την Κρήτη για να μας ενισχύσουν. ( Η δεύτερη σωστή κίνηση του ΓΕΕΘΑ). Το βράδυ ολοκληρώθηκαν οι καταλήψεις όλων των τουρκοκυπριακών θυλάκων στην Κύπρο, πλην αυτού της Λευκωσίας, ο οποίος περισφίγγετο από την ΕΛΔΥΚ και τους καταδρομείς που είχαν εκδηλώσει την επίθεσή τους και ήταν έτοιμοι να καταλάβουν το φρούριο του Αγ. Ιλαρίωνα. Και έμενε και το μικρό προγεφύρωμα στην ακτή που είχε δημιουργηθεί το πρωί, χωρίς να επεκταθεί. Προ της εισβολής οι Τουρκικοί θύλακες καταλάμβαναν το 7-8% του Κυπριακού εδάφους. Εκείνο το βράδυ της εισβολής το ποσοστό είχε περιορισθεί στο 3%.

Κατά τις 10 το βράδυ είπα στο μισό προσωπικό του επιτελείου, να ξαπλώσει να κοιμηθεί σε κάτι ‘ράντζα’ που βάλαμε στον ένα από τους δύο θαλάμους που είχαμε και να σκεπαστούν καλά με κουβέρτες που είχαμε πάρει από τη επιμελητεία του ΓΕΕΦ, γιατί η υγρασία μέσα στους θαλάμους ήταν τρομερή. Δεν τους επέτρεψα να κοιμηθούν στο ύπαιθρο όπως ήθελαν, που ήταν πιο ζέστη, γιατί φοβόμουνα μήπως τα Τουρκικά αεροσκάφη που βεβαίως είχαν εντοπίσει την θέση του υπόγειου στρατηγείου, έριχναν βόμβες ‘ναπάλμ’ οπότε θα τους έκαιαν. Έπαιρνα συνέχεια αναφορές από τα ραντάρ μου, και περιέργως δεν υπήρχε κίνησις Τουρκικών πλοίων από την περιοχή συγκεντρώσεών των προς την ακτή αποβάσεως. Μόνο κινήσεις πλοίων προς και από την Τουρκία. Επίσης την νύκτα δεν υπήρχαν πτήσεις αεροσκαφών, προφανώς διότι οι Τούρκοι δεν ήταν εκπαιδευμένοι για νυκτερινές αεροπορικές επιχειρήσεις. Μίλησα 2-3 φορές με το ΓΕΝ από την ‘κλούβα’, και με το ΛΕΣΒΟΣ, που ασφαλώς είχε βγή, από τον τομέα της επιχειρησιακής ευθύνης μου και είχε εισέλθει στον αντίστοιχο του ΓΕΝ. Μια ,δυο, φορές ήλθα σε επαφή με δύο Ελληνικές τορπιλλακάτους, οι οποίες όμως παρά τα σχέδια παρέμεναν ‘κάπου’ στο Αιγαίον. Δεν είχα πληροφορίες για Ελληνικά υποβρύχια στην περιοχή, γιατί τα υποβρύχια δρούν παντού υπό την επιχειρησιακή ευθύνη του ΓΕΝ που δεν μεταβιβάζεται σε Ναυτικές διοικήσεις. Πολύ αργότερα, μετά ένα μήνα περίπου έμαθα ότι είχαν σταλεί δύο υποβρύχια, τα οποία όμως ο Αρχηγός Ναυτικού τα ‘γύρισε’ πίσω, για….δικούς του λόγους.

Κατά την μία το πρωί ξάπλωσα και εγώ σε ένα ‘ραντζο’ και κοιμήθηκα πολύ βαριά για τέσσερεις ώρες, διότι είχα ειπεί να με ξυπνήσουν στις 5 το πρωί που άρχισε να φέγγει. Από το βράδυ είχα αποφασίσει να πάω προς την περιοχή αποβάσεως, να καταγράψω ακριβώς τις θέσεις των Τούρκων, και το βράδυ να πάω με τους βατραχανθρώπους, για από θαλάσσης καταστροφή όσων αποβατικών θα ευρίσκοντο εκεί. Είπα στον οδηγό μου να φέρει το υπηρεσιακό αυτοκίνητο, και να παραλάβει οπλισμό, καθώς και σε δύο υπαξιωματικούς μου, να έλθουν μαζί μου. Όλοι μας είμαστε οπλισμένοι με καλάσνικωφ, και εγώ επί πλέον είχα το υπηρεσιακό μου 45άρι πιστόλι. Ξεκινήσαμε από την Μαλούντα, και άφησα εντολή στον υποπλοίαρχο (ο) Τζεφεράκο που είχε εκείνη την ώρα βάρδια στον θάλαμο επιχειρήσεων, να μου αναφέρει οτιδήποτε έκτακτο παρόλο που με το ραδιοτηλέφωνο του αυτοκινήτου είχα πλήρη επικοινωνία με όλες τις υπηρεσίες μου στο νησί. Αποφύγαμε την κίνησή μας από κυρίους δρόμους και χρησιμοποιούσαμε χωματόδρομους περνώντας μέσα από οικισμούς και πολύ μικρά χωριά, όπου παντού υπήρχαν οπλισμένοι Κύπριοι, άλλοι επίστρατοι, άλλοι εθελοντές, και πυροβολούσαν με μηδαμινές πιθανότητες επιτυχίας τα υπεριπτάμενα αεροσκάφη, και παρακολουθούσαν τις περιοχές τους μη πέσουν αλεξιπτωτιστές. Η Τουρκική αεροπορία από το πρωί, απόλυτος κυρίαρχος των αιθέρων ( η Ελληνική αεροπορική βοήθεια που προεβλέπετο από τα σχέδια δεν ήλθε ποτέ) εβομβάρδιζε αγρίως, οτιδήποτε θεωρείτο στόχος, και κυρίως την περιοχή πλησίον του προγεφυρώματος της αποβάσεως, όπου η κατάστασις στην οποία είχαν περιέλθει οι εκεί μονάδες της Ε.Φ. ήταν απελπιστική. Εν μέσω των βομβαρδιζομένων δρόμων εμείς κινούμεθα με το αυτοκίνητο προς τα Βόρρεια της Κύπρου. Ο οδηγός μου είχε πασαλείψει το αυτοκίνητο με λάσπη, και το χρώμα του από μπλέ είχε γίνει χωμάτινο και έτσι δεν εντοπιζόταν από τα αεροσκάφη. Πλησιάζοντας στο ύψος της Λευκωσίας από δυσμάς είδαμε να πέφτει στον Τουρκικό τομέα της μεγάλος αριθμός αλεξιπτωτιστών. Φθάνοντας στην διάβαση της Μύρτου, από όπου μετά θα παίρναμε τον βόρρειο παραλιακό δρόμο προς ανατολάς για να πάμε προς το προγεφύρωμα, και περίπου δύο μίλλια πριν φθάσουμε στην διάβαση, είδαμε μία ομάδα από δέκα περίπου επίστρατους να τρέχει προς τα χωράφια κοιτώντας στον αέρα. Σταματήσαμε το αυτοκίνητο και πεταχτήκαμε έξω καθώς αντιληφθήκαμε Τούρκους αλεξιπτωτιστάς να πηδούν από ένα αεροσκάφος που είχε βληθεί, έβγαζε καπνούς και είχε κατεύθυνση προς την θάλασσα που ήταν σε απόσταση τριών μιλλίων από εμάς.  Πλησιάσαμε και μαζί με τους επίστρατους αρχίσαμε να τους πυροβολούμε με τα καλάσνικωφ τα οποία ήταν φοβερά όπλα και είχαν δραστικό βεληνεκές τα 600 μέτρα, σε αντίθεση με τα αμερικανικά Μ1 που είχαν οι Τούρκοι με δραστικό βεληνεκές τα 200μ. Σύντομα τους εξουδετερώσαμε, τους πήραμε τα όπλα και τους αφήσαμε εκεί νεκρούς.   Γυρνώντας στο αυτοκίνητο είδα ότι από την αριστερή γάμπα μου έτρεχε αίμα και ο αστράγαλός μου είχε αρχίσει να πρήζεται. Σήκωσα το παντελόνι της χακί φόρμας που φορούσα, και είδα μία μικρή πληγή που αιμορραγούσε στην γάμπα προερχομένη  πιθανώς από εξοστρακισμό βολίδος από τα όπλα των Τούρκων, που ευτυχώς λόγω του μικρού βεληνεκούς των όπλων τους, είχε χάσει την δύναμή της και έτσι δεν μου είχε κάνει ζημιά. Τύλιξα την πληγή με ένα επίδεσμο από το φαρμακείο του αυτοκινήτου, και με ένα πανί τον αστράγαλό μου που πρηζόταν, λόγω προφανώς παραπατήματός μου στα χωράφια χωρίς να το καταλάβω, στην ένταση της στιγμής. Είχαμε αφαιρέσει την ζωή ανθρώπων χωρίς να νιώσουμε την παραμικρή τύψη, αλλά ευχαριστημένοι που δεν είμαστε εμείς στην θέση τους, και νιώθαμε ένα σφίξιμο στο στομάχι, που μάλλον αισθάνονται όλοι όσοι βρεθούν μπροστά στην επιλογή ή εσύ ή εγώ με βραβείο τον θάνατο. Ένα σφίξιμο που μάλλον προέρχεται από φόβο, αλλά όχι δειλία.

Δεν συνεχίσαμε προς Κυρήνεια γιατί ο μοναδικός δρόμος βομβαρδιζόταν ανηλεώς, και επειδή ο επίδεσμος του τραύματός μου είχε γεμίσει με αίμα,  πήραμε το δρόμο της επιστροφής στην Μαλούντα, όπου φθάσαμε χωρίς απρόοπτα στις 12 το μεσημέρι. Ο γιατρός του ΓΕΕΦ εξέτασε το τραύμα που ήταν από σφαίρα όπως μου είπε, το καθάρισε, σταμάτησε το αίμα, έβαλε τρία ράμματα, και το εκάλυψε με ‘λευκοπλάστ’, ενώ στον αστράγαλο μου έβαλε ελαστικό επίδεσμο, και από πάνω φόρεσα την αρβύλα μου στην οποία μόλις χωρούσε το πρησμένο πόδι μου. Επέστρεψα στον θάλαμο επιχειρήσεων, αρκετά στεναχωρημένος, που δεν θα εκδηλωνόταν επίθεσις βατραχανθρώπων το βράδυ όπως είχα σχεδιάσει. Μέχρι το βράδυ της ιδίας ημέρας δεν μπορούσε να κινηθεί τίποτα στο ύπαιθρο της Κύπρου γιατί βομβαρδιζόταν συνεχώς. Η τακτική κατάστασις ήταν όπως είχε μείνη από το πρωί, με τους Τούρκους να έχουν μόνο το 3% του νησιού δικό τους.

Το μεγαλύτερο μέρος της βραδιάς το πέρασα στο γραφείο του Γεωργίτση, παρακολουθώντας τις κινήσεις των στρατιωτικών μονάδων που διέτασσε για την περίσχεση του προγεφυρώματος, και τις αγωνιώδεις προσπάθειες του προς το ΓΕΕΘΑ για να μας στείλουν αεροπορική υποστήριξη από την Ελλάδα. Εμείς μέσα στην υπερένταση που είχαμε με τις πολεμικές επιχειρήσεις εν εξελίξει, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε, τις διέργασίες και την «προδοσία» που συνετελούντο στο «εθνικό κέντρο» όπως το λέγαμε, με αποκορύφωμα να λάβουμε διαταγή να υποχωρήσει η ΕΛΔΥΚ πίσω στο στρατόπεδό της, καθώς και να οπισθοχωρήσουν οι καταδρομείς από την περίσχεση του φρουρίου του Αγ. Ιλαρίωνα, και να παραμείνουν αρκετά μακρυά από αυτό. Δύο κινήσεις τελείως παρανοϊκές, που πραγματικά δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε, και για τις οποίες εδώθει η σχετική διαταγή από τον Γεωργίτση, με κρύα καρδιά και σκεπτικισμό. Σκεφτήκαμε ότι αυτό εζητήθει για να μη είναι κοντά στις Τουρκικές δυνάμεις όταν αυτές θα προσεβάλοντο από Ελληνικά αεροσκάφη.Το βράδυ αυτό έγινε και μία επιχείρησις εκκαθαρισμού των μικρών Τουρκικών θυλάκων πέριξ του φρουρίου της Αμμοχώστου, στις οποίες έλαβε μέρος εθελοντικώς ομάδα υπαξιωματικών της ΝΒΧ, παρά τις αντιρρήσεις επί του προκειμένου του Διοικητού των Αντιπλοιάρχου Παπαδάκη ( μόλις είχε προαχθεί). Οι υπαξιωματικοί της ΝΒΧ οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Ναυτόπαιδες την εποχή που ήμουν υποδιοικητής στον Πόρο, πίστευαν σε εμένα, όπως και εγώ σε αυτούς, και η δράσις τους κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων, ήταν η πρέπουσα, και αντιστρόφως αντίθετη των ηττοπαθών ενεργειών των αξιωματικών τους. Μετά την επιτυχή επιχείρηση που ανάγκασε όλους τους Τούρκους της περιοχής να κλεισθούν μέσα στο παλαιό φρούριο της Αμμοχώστου, μου έστειλαν στην Λευκωσία την Τουρκική σημαία που είχαν υποστείλει από ένα φυλάκιο που είχαν καταλάβει, και μία προτομή του Αττατούρκ που ευρίσκετο έξω από αυτό. Και τα δύο, μετά από χρόνια τα παρέδωσα στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, με σημείωμά μου για το πως ευρέθησαν στα χέρια μου. Ο Παπαργύρης μετά από τηλεφώνημα που είχε κάνει στον υποπλοίαρχο (μηχ) Ντάνο στην ΝΒΧ, μου ανέφερε ότι μετά από επιθεώρηση των μηχανών που είχε κάνει ο Ντάνος στην τορπιλλάκατο του Τσαταλού αυτή ευρέθει χωρίς καμία βλάβη, και ανακριβώς είχε αναφερθεί βλάβη από τον κυβερνήτη της, και επομένως ουδείς λόγος υφίστατο ώστε να μη πάει στο σημείο αποκρύψεως, αλλά επέστρεψε στην Ναυτική βάση. Ο Τσαταλός (…..), και παρακολουθών από το ραδιοτηλέφωνο την τύχη του Τσομάκη και των τορπιλλακάτων της Κυρηνείας, θεώρησε προτιμότερο για την…υγεία του, να επιστρέψει, και να εγκαταλήψει το σκάφος του, χωρίς να ρίξει έστω και μία βολή με τα αντιαεροπορικά του. Και αυτό εν καιρώ πολέμου.

Ο Παπαδάκης (…..) και αυτός τον εκάλυπτε, και δεν μου είχε αναφέρει τίποτα. Έστειλα σήμα και  του κοινοποίησα απόφασή μου ότι αναλάμβανω εγώ απ’ ευθείας τον επιχειρησιακό έλεγχο και των τορπιλλακάτων της ΝΒΧ, τον οποίο είχε μέχρι τότε αυτός, και τον άφηνα μόνο διοικητή της ΝΒΧ χωρίς να εμπλέκεται στις τορπιλλακάτους.

Την επομένη ημέρα Δευτέρα 22 Ιουλίου, από το πρώτο φώς άρχισαν τρομεροί βομβαρδισμοί από την Τουρκική αεροπορία, η οποία εξουδετέρωσε τις επίγειες δυνάμεις μας πέριξ του προγεφυρώματος, και μεγάλος αριθμός αρμάτων και στρατευμάτων που είχαν αποβιβασθεί την προηγουμένη, διέσπασε τις αμυντικές γραμμές μας προς ανατολάς και άρχισε να κινείται προς την Κυρήνεια γύρω στις 11.30. Η αντίσταση της Ε.Φ. λόγω των καταστροφών που είχε υποστεί από την αεροπορία, ήταν σπασμωδική αλλά ηρωική, χωρίς όμως επιτυχία. Περί ώρα 14.00 τα πρώτα τμήματα των Τούρκων, εισήλθαν στην Κυρήνεια, η οποία είχε εγκαταληφθεί από τις δυνάμεις της Ε.Φ. πλην του Φρουρίου της Κυρηνείας στο λιμάνι, όπου ευρίσκετο ο Ναυτικός σταθμός. Ήλθα αμέσως σε επαφή με τον επί κεφαλής αρχικελευστή Γαλιατσό, και του εγνώρισα ότι έπρεπε να μη συλληφθούν αιχμάλωτοι, συνιστώντας του να αποχωρήσουν, και να κινηθούν ανατολικά ώστε να ενωθούν με τις εκεί ευρισκόμενες δυνάμεις των καταδρομέων. Έκπληκτος, αλλά και υπερήφανος για το προσωπικό μου και τους υπαξιωματικούς μου, τον άκουσα να μου λέει. Όχι, κύριε διοικητά, δεν θα εγκαταλείψουμε αμαχητί το Φρούριο, που είναι το μόνο κτίριο στην Κυρήνεια που κυματίζει ακόμα η Ελληνική σημαία. Θα το υπερασπιστούμε, με οποιοδήποτε κόστος και θα εκδικηθούμε για τον χαμό του διοικητού μας του Τσομάκη. Πάντως, μου εδήλωσε γελώντας στο τηλέφωνο, δεν πρόκειται να μας πιάσουν αιχμαλώτους, και σοβαρά μου προσέθεσε, » εδώ θα γίνει νέο Σούλι «. Με συγκίνηση τον συνεχάρην για την απόφασή του, και του συνέστησα να καταστρέψει από τώρα όλους τους κώδικες και οδηγίες μάχης που υπήρχαν στον Σταθμό, και του είπα ότι θα είμαστε σε συνεχή ραδιοτηλεφωνική επαφή, διότι δυστυχώς δεν μπορώ να του προσφέρω άλλης φύσεως βοήθεια.

Στις 15.00 εγνώστει από το ΓΕΕΘΑ ότι Ελληνικά αεροσκάφη θα αποστέλοντο προς βοήθεια μας. Κάπως αργά βέβαια, αλλά και αυτά τελικά δεν ήλθαν. Σε λίγο με νέο σήμα το ΓΕΕΘΑ ακύρωσε το προηγούμενο. Εν τω μεταξύ το ΓΕΕΦ με σήμα του είχε δεσμεύσει τα αντιαεροπορικά, ώστε να μη βληθεί Ελληνικό αεροσκάφος, και η Τουρκική αεροπορία επωφελουμένη του γεγονότος εξαπέλυσε αριθμό επιθέσεων σε διάφορα σημεία του νησιού με βόμβες ‘ναπάλμ’. Στην ΝΒΧ ο Παπαδάκης και οι αξιωματικοί του, πλήν του Ντάνου, όταν άκουσαν για βομβαρδισμούς με ‘ναπάλμ’ έτρεξαν προς την θάλασσα και μπήκαν μέσα ώστε να προφυλαχτούν σε περίπτωση επιθέσεως στην Βάση. Οι υπαξιωματικοί και οι ναύτες παρέμειναν στα αντιαεροπορικά μόνοι τους και με πρωτοβουλία τους, για να αποκρούσουν τυχόν επιτιθέμενα αεροσκάφη. Το ίδιο και ο υποπλοίαρχος Ταβλαρίδης, και το πλήρωμα του στο περιπολικό Λεβέντης που ευρίσκετο εκείνη την στιγμή στην ΝΒΧ.

Τελικά επίθεση δεν έγινε αλλά (…..), ξεφτιλίστηκαν στα μάτια των υφισταμένων τους.

Στις 16.00 ο Γεωργίτσης εκάλεσε όλους τους αξιωματικούς στο γραφείο του. Εκεί ευρίσκετο και ο Ινδός στρατηγός επικεφαλής των δυνάμεων του ΟΗΕ στην Κύπρο, που μας εγνώρισε ότι ο ΟΗΕ είχε διατάξει διακοπή των εχθροπραξιών από ώρας 16.00, την οποίαν είχαν αποδεχθεί και η Ελλάς και η Τουρκία, και μας ζήτησε να διακόψουμε και εμείς τις εχθροπραξίες, διότι και οι Τούρκοι θα τις διέκοπταν. Ο Γεωργίτσης επικοινώνησε με το ΓΕΕΘΑ, από όπου του είπαν να διακόψουμε τις εχθροπραξίες. Ο Ινδός με ανακούφιση άκουσε το ‘ναί’ του Γεωργίτση, και έφυγε για να συντονίσει την επίβλεψη του ΟΗΕ στη απόφαση. Με γενικό σήμα του ΓΕΕΦ γνωστοποιήθηκε σε όλες τις μονάδες η διακοπή των εχθροπραξιών. Ήταν 16.20 της δευτέρας 22 Ιουλίου. Με ανακούφιση την δεχτήκαμε διότι τα πυρομαχικά μας, μόλις έφθαναν για μία ακόμη ημέρα. Το είπαμε στο ΓΕΕΘΑ, που μας εγνώρισε ( τότε σκέφτηκε να μας πληροφορήσει) ότι είχε αποπλεύσει προ διημέρου ένα ‘Μότορσιπ’ γεμάτο πυρομαχικά που θα έφθανε το βράδυ στο λιμάνι της Λεμεσού. Ο Γεωργίτσης με κοίταξε.  » Γιώργο θα το αναλάβεις και αυτό» με ερώτησε. Του απάντησα ‘ναί, διότι τα λιμάνια είναι στην ευθύνη μου’. Γύρισα στον θάλαμο επιχειρήσεων και ανέθεσα στον Παπαργύρη και σε «αγγαρεία»  να πάνε με αυτοκίνητα στην Λεμεσό να ξεφορτώσουν το πλοίο και να μεταφέρουν τα πυρομαχικά στις αποθήκες της Ε.Φ.

Στις 18.00 ο Γαλιατσός από την Κυρήνεια μου αναφέρει ότι προσέγγισαν την πύλη του Φρουρίου, που την είχαν κλείσει, ένα άρμα και ένα τεθωρακισμένο μεταφοράς προσωπικού, με 15 περίπου Τούρκους και δύο αξιωματικούς, και τους εκάλεσαν, να υποστείλουν την Ελληνική σημαία, και να παραδοθούν. Οι υπαξιωματικοί και οι ναύτες του σταθμού, τους απήντησαν με καταιγισμό πυρών και με ρίψη χειροβομβίδων από τις επάλξεις του φρουρίου, και εφόνευσαν περί τους 10 άνδρες, καταστρέφοντας το τεθωρακισμένο. Το άρμα απεμακρύνθει αφήνοντας τα πτώματα των φονευθέντων μπροστά στην πύλη του φρουρίου. Τον συνεχάρην και πάλι, και μου απάντησε » Εκδικηθήκαμε για τον Τσομάκη».

Ο Παπαργύρης με την ομάδα του έφυγε γύρω στις 19.00 για την Λεμεσό ξεφορτώσαν όλη την νύκτα τα πυρομαχικά, και στις 6 το πρωί της επομένης τα πυρομαχικά ήταν στις αποθήκες της Ε.Φ. Οι μάχες είχαν σταματήσει, και μόνο στην πράσινη γραμμή στην Λευκωσία, κάθε βράδυ είχαμε ανταλλαγές πυροβολισμών καθώς και οι δύο προσπαθούσαμε να βελτιώσουμε τις θέσεις μας.

Την επομένη όλο το ΓΕΕΦ επέστρεψε στα κανονικά γραφεία του στην Λευκωσία. Γυρίσαμε και εμείς και διέταξα τον κινητό θάλαμο επιχειρήσεων την ‘κλούβα’ όπως την λέγαμε, με την γεννήτρια και το αντιαεροπορικό να παραμείνουν για κάθε ενδεχόμενο στον περίβολο του ΓΕΕΦ. Με χαρά είδα το ΙΧ αυτοκίνητό μου, που το είχα εγκαταλήψει στον περίβολο του ΓΕΕΦ, να είναι εντάξει, χωρίς σημάδια από σφαίρες ή βλήματα. Η περιοχή γύρω από το ΓΕΕΦ είχε βομβαρδιστεί, το δε σπίτι του Αζίνα,( αυτό που με κατηγόρησαν αργότερα ότι… είχα λεηλατήσει!!!) με τις μεγάλες κεραίες στην ταράτσα του είχε ισοπεδωθεί από τις βόμβες. Προφανώς τα Τουρκικά αεροσκάφη είχαν θεωρήσει ότι ήταν σταθμός επικοινωνιών του ΓΕΕΦ.

Τότε που η μεγάλη ένταση είχε πια περάσει θυμήθηκα ότι είχα και …οικογένεια, που δεν ήξερα που βρισκόταν εκείνη την στιγμή. Είπα στον οδηγό μου να πάει με το αυτοκίνητο στο Όρος Τρόοδος και να βρή που είναι η Λίλυ, ο Παναγιώτης και η Μάρω του Παπαργύρη. Εφυγε κατά τις 11 το πρωί. Γύρισε από το βουνό στις 6 το απόγευμα αφού τους είχε ανακαλύψει εκεί που τους είχε κρύψει ο δάσκαλος ενός χωριού, που ευτυχώς ήταν ‘ενωτικός’ και έτσι δεν είχαν φόβο από τυχόν αντεκδικήσεις Μακαριακών.  Μου είπε ότι είναι καλά και ότι η Λίλυ θέλει να της στείλω μερικά κουτιά γάλα για τον Παναγιώτη, και μερικά χρήματα για να έχει να ψωνίσει διάφορα μικροπράγματα που ήταν απαραίτητα. Τόσο η Λίλυ όσο και η γυναίκα του Παπαργύρη χαρήκανε που έμαθαν ότι δεν ήταν …χήρες !!

Από το πρωί προσπαθούσα να έλθω σε επικοινωνία με τον Ν.Σ. Κυρηνείας χωρίς επιτυχία, και είχα αρχίσει να ανησυχώ πάρα πολύ. Έπαιρνα λίγο κουράγιο από τις υποκλοπές των σημάτων των Τούρκων στα οποία ουδέν ανάφεραν για κατάληψη του φρουρίου, ενώ την προηγουμένη είχαν αναφέρει τις απώλειες που τους είχε προκαλέσει το προσωπικό του ΝΣΚ. Με μεγάλη ανακούφιση υποδέχτηκα στις 18.30 ένα φορτηγό της Ε.Φ. που αφίχθη στο ΓΕΕΦ με όλο το προσωπικό του Σταθμού, με τον οπλισμό του. Τους βάλαμε στα γραφεία όπου τους δώσαμε κάτι να φάνε, και ο Γαλιατσός μου ανέφερε ότι μετά την χθεσινή μάχη οι Τούρκοι είχαν εξαγριωθεί, και ολόκληρη την νύκτα με μεγάφωνα τους απειλούσαν και τους καλούσαν να παραδοθούν, ενώ αυτοί απαντούσαν με πυροβολισμούς στις απειλές. Το πρωί εκκινήθησαν όλοι μέσω των στοών του φρουρίου που τις εγνώριζαν καλά, και εξήλθαν από την ανατολική πλευρά του, αποφεύγοντας τους Τούρκους, και μετά από πορεία πέντε ωρών, καλυπτόμενοι συνεχώς μέσα σε ξεροπόταμους και δένδρα, συναντήθηκαν με τους καταδρομείς της Ε.Φ. και από εκεί με το φορτηγό που τους διέθεσαν στην Λευκωσία. Ένας μόνο υπαξιωματικός ο κελευστής Γιαβρούτας  χάθηκε μέσα στις στοές, και δεν τους ακολούθησε. Αργότερα αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους. Επειδή δεν είχα χώρο να τους κοιμήσω, τους έστειλα με αυτοκίνητα στην ΝΒΧ. Ρώτησα τον Γαλιατσό εάν γνωρίζει τίποτα για τις τρείς- τέσσερεις οικογένειες των υπαξιωματικών που κατοικούσαν στην Κυρήνεια, και μου απάντησε ότι όλες οι Ελληνικές οικογένειες ήταν σε ξενοδοχείο της Κυρηνείας υπό την προστασία του ΟΗΕ. Κάτι ήταν και αυτό. Το βράδυ ύστερα από 9 ημέρες κοιμήθηκα συνεχώς για 8 ώρες στο ‘ράντζο’ του γραφείου μου.

Το πρωί της Τετάρτης 24 Ιουλίου μάθαμε τα νέα από την Ελλάδα, για την μεταπολίτευση που είχε γίνει την προηγουμένη, χωρίς να μας αγγίζουν τόσο τα γεγονότα, γιατί ζούσαμε σε πολεμική ατμόσφαιρα, επειδή οι Τούρκοι όλο και προκαλούσαν και εμείς τους απαντούσαμε. Επίσης και στην Κύπρο έγινε αλλαγή προέδρου Δημοκρατίας, και ανάλαβε πρόεδρος ο Κληρίδης αντικαθιστώντας τον Σαμψών.

Έστειλα τον οδηγό μου και αγόρασε μερικά κουτιά γάλα, και του έδωσα και χρήματα για να τα πάει στην Λίλυ και να της πεί ότι το βράδυ θα πήγαινα και εγώ να τους δώ. Εν συνεχεία κάλεσα τον Παπαδάκη να έλθει από την ΝΒΧ στην Λευκωσία στο γραφείο μου. Έπρεπε να ξεκαθαρίσω τι είχε γίνει με τις τορπιλλακάτους. Ήλθε κατά το μεσημέρι με κολλαρισμένη λευκή στολή   Νο 8, σε αντίθεση με εμάς στο επιτελείο που φορούσαμε ακόμη τις σκονισμένες χακί στολές μας. Το προσωπικό του επιτελείου μου που ήξερε τα γεγονότα τον κοίταζε με περιφρόνηση. Με φοβισμένο ύφος (…..), μου είπε ότι την ημέρα της εισβολής, ακούγοντας τον Τσομάκη να λέει ‘με βομβαρδίζουν, με βομβαρδίζουν, κλπ’ φοβήθηκε και τα έχασε τόσο πολύ που έχασε κάθε έλεγχο για τους υφισταμένους του, με αποτέλεσμα ο Τσαταλός να δηλώσει ψευδώς βλάβη, να επιστρέψει στην ΝΒΧ, και να εγκαταλείψει την Τ/Α του, και μάλιστα πήγε κατευθείαν στην οικία του, ο δε  Κανδαλέπας, κυβερνήτης της τορπιλλακάτου που επέβαινε και ο ίδιος, ακόμη πιο φοβισμένος, να του ζητάει να πάνε στο λιμάνι της Αμμοχώστου δήθεν για να πάρουν τσιγάρα, όπου θα εγκατέλειπαν την τορπιλλάκατο πηγαίνοντας σπίτια τους. Τελικώς αποφάσισαν να προσαράξουν την τορπιλλάκατο στην ακτή βορρείως της Αμμοχώστου, να την εγκαταλείψουν εκεί και να γυρίσουν στην βάση δια ξηράς. Όταν την προσάραξαν αντελήφθησαν ότι η περιοχή ήταν ναρκοπέδιο της Ε.Φ. και με το ραδιοτηλέφωνο της Τ/Α ειδοποίησαν την βάση που έστειλε πλωτό μέσο και τους μάζεψε. Βέβαια ύστερα από αυτό δεν ήτο δυνατόν να εξασκήσει διοίκηση διότι οι υπαξιωματικοί, κυρίως, αλλά και οι ναύτες (…..), πίσω από την πλάτη του, τους δε δύο υποπλοιάρχους, κυβερνήτας των Τ/Α ούτε που ήθελαν να τους ξέρουν.

Μου ανέφερε επίσης ότι ο υποδιοικητής της βάσεως υποπλοίαρχος Δούκας δεν ήταν στην βάση τις τρεις ημέρες του πολέμου αλλά στο σπίτι του, λόγω  στομαχικών διαταραχών, όπως είχε δηλώσει. Ο διοικητής βατραχανθρώπων υποπλοίαρχος Γουλέας και ο βοηθός του ανθυποπλοίαρχος (ΠΥ), ήταν στην βάση (…..).  Ο υποπλοίαρχος (μηχ) Ντάνος ήταν ενεργός στα συνεργεία και σε ολόκληρη την βάση και αυτά εν μέσω συνεχών αεροπορικών επιθέσεων.  Το προσωπικό της βάσης εξόπλιζε αντιαεροπορικά. Στην ουσία δηλαδή την βάση την υπερασπίζοντο οι υπαξιωματικοί και ναυτοδιόποι, και ο Κυβερνήτης του περιπολικού ‘Λεβέντης’ υποπλοίαρχος Ταβλαρίδης με το πλήρωμά του.  Τα αναφερθέντα από τον Παπαδάκη  ήταν σοβαρότατα (…..)σύμφωνα με τον στρατιωτικό ποινικό κώδικα, και ήμουν αναγκασμένος να το αναφέρω στον Γεωργίτση. Αυτός ήθελε να συλλάβει αμέσως και να φυλακίσει τους Παπαδάκη, Κανδαλέπα και Τσαταλό, και να τους παραπέμψει στο στρατοδικείο (με προβλεπόμενη, εν πολέμω, μέχρι και  την ποινή του θανάτου!).  Τον απέτρεψα διότι δεν είχα αξιωματικούς να τους αντικαταστήσω, και του είπα ότι θα κάνω εγώ πρώτα ένορκη διοικητική εξέταση, και θα τους παραπέμψω σε τακτικό ανακριτή για περαιτέρω παραπομπή τους στο ναυτοδικείο στην Ελλάδα.  Συμφώνησε διότι δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Είπα στον Παπαδάκη να φύγει και ότι θα κάνω ΕΔΕ για το θέμα. Έφυγε σαν βρεγμένη γάτα. Εν συνεχεία συνέταξα και απέστειλα στο ΓΕΝ τηλεφωνικώς σήμα στο οποίο ανέφερα τις απώλειες μας (νεκρούς), τους τραυματίες, και τον αγνοούμενο(αιχμάλωτο) από το Ελλαδικό προσωπικό για να ειδοποιηθούν οι οικογένειές των, και πήρα στο τηλέφωνο την μητέρα μου, στην Αθήνα που έκλαιγε μόλις με άκουσε, και της είπα ότι είμαι ζωντανός, καθώς και τους γονείς της Λίλυς, που και αυτοί συγκινημένοι άκουσαν ότι και οι τρείς μας είμαστε καλά.

Κατά το μεσημέρι ο ΟΗΕ με αυτοκίνητό του έφερε στο ΓΕΕΦ Ελληνικές οικογένειες από την Κυρήνεια, μεταξύ αυτών και τις οικογένειες των τριών υπαξιωματικών του Ναυτικού σταθμού που έμεναν εκεί, που τις κράτησα για λίγο στο γραφείο μου, και επικοινώνησαν με τους άνδρες τους που ήταν όλοι τραυματίες και ευρίσκοντο στην ΝΒΧ, όπου είχαν πάει μετά την νοσηλεία τους στο νοσοκομείο Λευκωσίας. Τις έστειλα με αυτοκίνητα της ΝΔΚ σε ξενοδοχείο που είχε επιτάξει η Ε.Φ. στην Λεμεσό για τις οικογένειες, και είπα και στους άνδρες τους να πάνε και αυτοί και να μείνουν στο ξενοδοχείο έως ότου επαναπατριστούν στην Ελλάδα.

Εξέδωσα μία διαταγή εκτελέσεως Ενόρκου Διοικητικής Εξετάσεως για τις ενέργειες των αξιωματικών της ΝΒΧ, με την οποία ώριζα ως εξεταστή τον πλωτάρχη(μόλις είχε προαχθεί) Παπαργύρη, που ήταν ο τρίτος σε αρχαιότητα αξιωματικός της ΝΔΚ μετά από εμένα και τον Παπαδάκη, στον οποίο έδωσα εντολή να μην εξετάσει τον Παπαδάκη διότι ήτο αρχαιότερός του, αλλά το κενό θα το συμπλήρωνα εγώ ζητώντας από τον Παπαδάκη να μου υποβάλει έγγραφη αναφορά, για όσα μου είχε αναφέρει προφορικά. Εάν χρειαζόταν θα του έπαιρνα εγώ ένορκο κατάθεση. Το απόγευμα κατά τις 17.00 με αυτοκίνητα που ζήτησα από την Ε.Φ. ανεφοδίασα όλες μου τις υπηρεσίες με πυρομαχικά, και έτσι συμπληρώθηκε πάλι ο «φόρτος πολέμου’, που είχε ελαττωθεί με τις επιχειρήσεις σε επικίνδυνο βαθμό. Επίσης διέταξα τον Παπαργύρη και τον αρχικελευστή ηλεκτρονικό Οικονομίδη να πάνε με το LAND ROVER της ΝΔΚ στον Κορμακίτη διότι το εκεί ραντάρ παρουσίασε βλάβη, και έπρεπε να φτιαχτεί. Κατά τις 6 ξεκίνησα με τον οδηγό μου και το υπηρεσιακό αυτοκίνητο για το Τρόοδος για να συναντήσω την Λίλυ και τον Παναγιώτη. Τους είδα με χαρά όπως και εκείνοι. Ο Δάσκαλος του χωριού τους είχε πλέον πάρει στο σπίτι του υπό την προστασία του, όπως και την γυναίκα του Παπαργύρη.  Κάθησα μαζί τους περίπου μία ώρα, τους ξαναφίλησα και έφυγα. Η γυναίκα του Παπαργύρη με ρωτούσε συνεχώς για τον άνδρα της, που δεν τον είχε δεί καθόλου από την ημέρα της εισβολής, διότι φοβόταν ότι είναι τραυματίας και της το έκρυβα. Της είπα ότι είναι μιά χαρά, και ότι θα τον στείλω αύριο να τους πάρει όλους και να τους πάει στην Λεμεσό στο ξενοδοχείο που έχει επιτάξει η Ε.Φ. για τις οικογένειες των αξιωματικών.  Γύρισα στο γραφείο μου κατά τις 21.30. Βλέπω τον υποπλοίαρχο Τζεφεράκο να μιλάει με συνομωτικό τρόπο με τον Παπαργύρη, που μόλις είχε γυρίσει από τον Κορμακίτη. ‘Τι συμβαίνει’ ; τους ερώτησα και απευθυνόμενος στον Παπαργύρη, τον ερωτώ ‘Εν τάξει το ραντάρ Γιώργο’; Ζωηρός όπως πάντοτε μου λέει ‘ Το ραντάρ εντάξει……το…..LAND ROVER……δεν είναι εν τάξει….ελάτε να το δείτε’. Καταβαίνουμε στον περίβολο του ΓΕΕΦ και βλέπω το αυτοκίνητο να έχει γίνει ‘σουρωτήρι’ από σφαίρες. Δισταχτικά, ο Παπαργύρης μου εξηγεί ότι για να κερδίσει χρόνο πηγαίνωντας στον Κορμακίτη, δεν ακολούθησε το ασφαλές δρομολόγιο στην ελεύθερη περιοχή της Κύπρου, αλλά ένα πιο σύντομο δρόμο που περνούσε μέσα από τουρκοκυπριακή περιοχή, βαλλόμενος από τους Τούρκους, και ανταποδίδοντας τα πυρά από το αυτοκίνητο. Παρορμητικός όπως ήταν πάντοτε, δήλωνε υπερήφανος, διότι είχε δεί Τούρκους να πέφτουν κάτω μετά τους πυροβολισμούς του, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο που εξετέθει χωρίς λόγο, τόσο αυτός όσο και οι δύο άλλοι που ήταν μαζί του. Τον επέπληξα για την πράξη του και του είπα ότι έχω υποσχεθεί στην γυναίκα του ότι θα κάνω ότι μπορώ για να μην μείνει χήρα, και του ανέθεσα να φροντίσει στην Ε.Φ. να μας αντικαταστήσουν το LAND ROVER.

Την επομένη ημέρα, επειδή το προσωπικό της ΝΔΚ λόγω της επιστρατεύσεως που είχε γίνει την ημέρα της εισβολής, και διετηρείτο ακόμη, ήταν αρκετό – έφθανε τους 350 άνδρες- με διαταγή μου δημιουργήθηκαν δύο Ναυτικοί Σταθμοί ανά ένας στα λιμάνια της Λάρνακος και της Λεμεσού, με επί κεφαλής έφεδρους Σημαιοφόρους.

Το νησί ευρίσκετο ακόμη σε ναυτικό αποκλεισμό από τους Τούρκους, η δε αεροπορική επικοινωνία με το εξωτερικό είχε διακοπεί, το δε διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας – το μοναδικό τότε στο νησί – ήταν ανενεργό, και φυλασσόταν από την ΕΛΔΥΚ και τους Έλληνες καταδρομείς, οι οποίοι και το υπερασπίστηκαν όταν μία ημέρα μετά την κατάπαυση του πυρός οι Τούρκοι προσπάθησαν να το καταλάβουν, και ήλθαν και σε αντιπαράθεση με Βρετανικές δυνάμεις που ήταν εκεί, υπό την σημαία του ΟΗΕ. Το αεροδρόμιο αυτό απήχε περί τα 500-600 μέτρα από τα σύνορα του Τουρκικού θύλακα εκεί, και βεβαίως δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Ο από θαλάσσης αποκλεισμός που είχαν διακηρύξει οι Τούρκοι στις 20 Ιουλίου δεν είχε ανακληθεί παρά την κατάπαυση του πυρός, και έτσι δεν κατέπλεαν επιβατικά πλοία στο νησί. Ήθελα να έχω έλεγχο στα δύο και μοναδικά πλέον εμπορικά λιμάνια τις Κύπρου, διότι το λιμάνι της Αμμοχώστου δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πια διότι ευρίσκετο εντός ακτίνας βολής και ελαφρών ακόμη όπλων από το Φρούριο που είχαν εγκλειστεί οι Τούρκοι. Πήγα αυθημερόν και στα δύο λιμάνια με τους ορισθέντας σημαιοφόρους-διοικητάς, τους καθόρισα τις αποστολές τους, επιτάξαμε οικήματα για την εγκατάσταση των σταθμών, καθωρίσαμε τα της τροφοδοσίας του προσωπικού από τις πλησιέστερες στρατιωτικές μονάδες, και ζητήσαμε την τοποθέτηση τηλεφώνου στα κτίρια που έγινε εντός της ιδίας ημέρας. Πριν φύγω από το γραφείο μου είχα πεί στον Παπαργύρη, να πάει με ένα LAND ROVER στο χωριό που ήταν η γυναίκα του με την Λίλυ και τον Παναγιώτη, και να τους μεταφέρει στο ξενοδοχείο της Λεμεσού που έμεναν οι οικογένειες των Αξιωματικών. Πήρε μαζί του και τον έφεδρο Σημαιοφόρο Ασημένιο (Κύπριο) που διέμενε στην Λεμεσό για να τον βοηθήσει στην διαδρομή, και να μη βρεθεί … σε Τούρκικες πάλι περιοχές. Τελικά μετέφερε την γυναίκα του και τους δικούς μου, όχι στο ξενοδοχείο, αλλά στο σπίτι του Ασημένιου, διότι οι γονείς του σημαιοφόρου με κανένα τρόπο δεν ήθελαν να πάνε σε ξενοδοχείο και θεωρούσαν υποχρέωσή των να τους φιλοξενήσουν στο σπίτι τους. Έτσι εγκαταστάθηκαν εκεί όπου ήταν πολύ πιο ασφαλείς και επι πλέον υπήρχε και τηλέφωνο για να μιλάμε. Οι νέοι ναυτικοί σταθμοί άρχισαν από την επομένη να λειτουργούν κανονικά και υπήρχε πλήρεις έλεγχος των δύο λιμανιών πλέον. Εκείνη την ημέρα το ΓΕΕΦ έλαβε και την πρώτη διαταγή από την νέα κυβέρνηση της Ελλάδος, που μας απαγόρευε, οιανδήποτε πολεμική εμπλοκή με τους Τούρκους έστω και εάν προκληθούμε, και να τηρούμε αυστηρά την εκεχειρία.

Την επομένη ημέρα οι Τούρκοι κινήθηκαν προς τα Δυτικά του προγεφυρώματος, προς τις κωμοπόλεις Λάπηθος και Καραβάς, τις οποίες και κατέλαβαν, σχεδόν αμαχητί διότι μας απαγόρευσαν να τους αντιμετωπίσουμε ( Η προδοσία συνεχιζόταν). Έτσι διεύρυναν πολύ προς Δυσμάς το προγεφύρωμά των. Από τα ραντάρ μου τα οποία ήταν σε συνεχή λειτουργία συνεχώς μου έδιναν αναφορές για Τουρκικά πλοία που έπλεαν ανενόχλητα μεταξύ Κυρηνείας και Μερσίνας, μεταφέροντα ενισχύσεις στους Τούρκους, και πολύ επιτυχώς ο σημαιοφόρος διοικητής στον Απόστολο Ανδρέα, μου είπε ότι η συχνότης των δρομολογίων του θυμίζει τα δρομολόγια Αίγινα-Μέθανα-Πόρο την θερινή περίοδο.

Εμείς με διαταγές της κυβερνήσεώς μας, δεν επιτρέπετο να αντιδράσουμε, αλλά και καμία βοήθεια σε στρατιωτικό επίπεδο περιμέναμε.

Το βράδυ της ιδίας ημέρας έφεραν στο ΓΕΕΦ ένα Τούρκο αντισυνταγματάρχη των τεθωρακισμένων που είχε συλληφθεί αιχμάλωτος, όταν το άρμα που επέβαινε, είχε βληθεί επιτυχώς από αντιαρματικό βλήμα και είχε ακινητοποιηθεί, ανατολικά της Κυρήνειας. Τον ανέκριναν αξιωματικοί του 2ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, και με φώναξαν και εμένα για να τον ερωτήσω και εγώ εάν ήθελα καμία πληροφορία. Μπήκα στο γραφείο που τον είχαν, με την χακί στολή μου, και τα διακριτικά του αντιπλοιάρχου στον γιακά μου. Του είπα Τουρκικά «Γκουναϊντίν Γιαρμπάι» δηλαδή ‘καλημέρα αντισυνταγματάρχα’ και τον είδα να τα χάνει για λίγο. Εν συνεχεία του είπα. ‘Πες μου, σε ποία Μεραρχία ανήκεις’, και μου απάντησε το όνομά του και τον βαθμό του. Κοίταξε του λέω, ξέρουμε τα πάντα για εσάς, ξέρουμε ότι ανήκεις στην 6η τεθωρακισμένη Μεραρχία ( το ξέραμε από υποκλοπές), που εδρεύει στην Άγκυρα. Να σου πώ και κάτι άλλο, να σου πώ που είναι ο φούρνος της Μεραρχίας σου που παίρνετε το ψωμί σας στην Άγκυρα. Είναι στο δεύτερο στενό μετά το πολυκατάστημα GIMA στην Attatourk Boulvari καθώς κατεβαίνουμε προς το ULUS αριστερά.(Το ήξερα από τότε που υπηρετούσα ως βοηθός Ναυτικού Ακολούθου στην Άγκυρα). Κατέρρευσε. Σκέφτηκε ότι για να γνωρίζουμε τέτοιες λεπτομέρειες, ήταν περιττό να μας λέει μόνο τον όνομά του και τον βαθμό του, και έγινε πιό συνεργάσιμος. Τον ερώτησα με τι είδους αποβατικά αποβιβάστηκε στην Κύπρο και από που. Μου απήντησε, από την Μερσίνη με ένα LCU του Τουρκικού στρατού, όχι του Ναυτικού. (Ο Τουρκικός Σ.Ξ. διέθετε 6 LCU, τα οποία δεν ήταν εντεταγμένα στο ΝΑΤΟ). Όταν τον ερώτησα με ποίο νομικό έρεισμα εισέβαλαν στην Κύπρο μου απήντησε ότι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του νομίμου προέδρου της Κύπρου Μακαρίου. Εν συνεχεία τον ερώτησα, πως μετακινήθηκε η Μεραρχία από την Άγκυρα στην Μερσίνα, και πότε. Μου απήντησε ότι μετακινήθηκε σιδηροδρομικώς, (και τα άρματα επίσης), και ότι έφυγαν από την Άγκυρα στις 10 Ιουλίου. Νόμιζα ότι δεν άκουσα καλά και τον ξαναερώτησα. Είπες 10 Ιουλίου, και μου απήντησε, ναι, φύγαμε πριν δύο εβδομάδες. Όλοι οι αξιωματικοί που είμαστε εκεί μείναμε έκπληκτοι, με αυτό που μας είπε. Ξεκίνησε δηλαδή η Μεραρχία, σχεδόν την ημέρα που το ΓΕΕΘΑ μας εγνώρισε την απόφασή του για ανατροπή του Μακαρίου, και πέντε ημέρες πριν την υλοποίηση του  εγχειρήματος. Και βεβαίως διερωτώμεθα. Οι Τούρκοι εγνώριζαν ότι θα γίνει ανατροπή του Μακαρίου πριν από εμάς ; Ο στρατιωτικός ακόλουθος στην Άγκυρα, δεν πήρε είδηση ότι είχε μετακινηθεί ολόκληρη Μεραρχία, και μάλιστα σιδηροδρομικώς ; Εάν το είχε αντιληφθεί και είχε ειδοποιήσει το ΓΕΕΘΑ, γιατί εμείς μείναμε στο σκοτάδι ; Στο μυαλό μας άρχισε να σχηματίζεται σιγά σιγά η εικόνα της προδοσίας, που κάποιοι είχαν προσχεδιάσει, με ποιος ξέρει τι είδους ανταλλάγματα. Γύρισα στο γραφείο μου σκεπτικός, και δεν είπα τίποτα σε κανένα από τους αξιωματικούς μου. Το μόνο που ζήτησα από τους αξιωματικούς του 2ου Ε.Γ. ήταν όταν θα γίνει ανταλλαγή αιχμαλώτων να ανταλλαγεί ο αξιωματικός αυτός με τον αιχμαλωτισθέντα στο φρούρειο της Κυρηνείας Κελευστή Γαβρούτα.

Κυλούσαν έτσι οι ημέρες, με τους Τούρκους να επεκτείνουν σιγά-σιγά το προγεφύρωμα τους όχι όμως σε μεγάλο βαθμό, διότι εμείς μη έχοντας τίποτα άλλο, και επειδή δεν μας επιτρέπετο να εμπλακούμε σε μάχη, βάλαμε το τάγμα μηχανικού της Ε.Φ. και τοποθέτησε νάρκες γύρω από το προγεφύρωμα, που απεδείχθησαν αρκετά αποτελεσματικές, όταν επιχειρήθει νέα επέκτασις του προγεφυρώματος. Έστειλα ενισχύσεις στο ραντάρ του Κορμακίτη που ήταν δυτικά της Κυρήνειας (20 ναύτες ) για την άμυνα του χώρου, διότι οι Τούρκοι επεκτείνοντο προς εκείνη την κατεύθυνση, και έδωσα εντολή στον αρχικελευστή Πεταλά που ήταν στο ραντάρ να είναι σε συνεχή συναγερμό ώστε να αποκρούσουν τυχόν επίθεση των Τούρκων, από ξηράς, και σε περίπτωση που η αντίστασίς των δεν θα είναι επιτυχής, να ανατινάξουν με εκρηκτικά τις εγκαταστάσεις και το ραντάρ και να κινηθούν προς την Λευκωσία. Χαρακτηριστικά του ετόνισα ότι σε καμμία περίπτωση, δεν θα εγκαταλήψουν το ραντάρ αμαχιτί, δεν θα παραδωθούν, και δεν θα πιαστούν αιχμάλωτοι.

Στις 27 Ιουλίου επιθεώρησα τους ναυτικούς σταθμούς Πάφου, Λεμεσού και Λάρνακος, περισσότερο για να ανυψώσω το ηθικό του προσωπικού των, και ευτυχώς είδα σε όλους μία μεγάλη αποφασιστικότητα για αγώνα, και ένα υψηλό ηθικό. Με την ευκαιρία πήγα και στο σπίτι του Ασημένιου στην Λεμεσό, όπου έκατσα με την Λίλυ και τον Παναγιώτη 4-5 ώρες και έφαγα και το πρώτο σπιτικό φαί μετά δύο εβδομάδες, κάνοντας και ένα καλό ζεστό μπάνιο. Γυρίζοντας στο γραφείο μου αργά το απόγευμα με περίμενε ο Κανδαλέπας που είχε έλθει από την ΝΒΧ, και ζήτησε να με δεί(…..)μου ανέφερε, ότι είχε μετανιώσει (…..) ότι θα ήθελε να ξαναυπηρετήσει μαζί μου διότι με εκτιμούσε αφάνταστα, παρακαλώντας με να φροντίσω να τοποθετηθεί στο αντιτορπιλλικό ΣΦΕΝΔΟΝΗ στο οποίο θα πήγαινα κυβερνήτης, και τέλος μου ανέφερε ότι φοβάται να επιστρέψει στην ΝΒΧ (…..) του είπα να επιστρέψει στην ΝΒΧ και να μη φοβάται τίποτα. Έφυγε να επιστρέψει, και μετά μία ώρα πήρα το αυτοκίνητό μου και πήγα στην ΝΒΧ όπου έφθασα στις 9 περίπου το βράδυ. Είπα στον αξιωματικό φυλακής ( διότι ο διοικητής και οι άλλοι αξιωματικοί ήταν στα σπίτια τους) να ειδοποιήσει όλους τους υπαξιωματικούς να συγκεντρωθούν στο καρρέ τους. Σε λίγο με ειδοποίησε ότι είχαν συγκεντρωθεί. Μπήκα στο καρρέ τους και όλοι σηκώθηκαν όρθιοι σε στάση προσοχής, ενώ στα μάτια τους έβλεπα καθαρά την εκτίμηση και τον θαυμασμό που είχαν προς το πρόσωπό μου. Τους είπα να καθήσουν, και να μου πούν τι τους απασχολεί, έχοντας πάντα κατά νουν την στρατιωτική ιεραρχία και την πειθαρχία. Μου απήντησαν εκ μέρους των ένας-δύο που είχαν κάποια οικειότητα μαζί μου καθώς είχαμε ξαναυπηρετήσει μαζί 3-4 φορές. Μου εδήλωσαν ότι δεν έχουν πλέον καμμία εμπιστοσύνη στον Παπαδάκη, στον Τσαταλό, και τον Κανδαλέπα, (…..), ότι τους είχαν εγκαταλήψει μόνους τους κατά τις επιχειρήσεις, και ότι δεν θέλουν να υπηρετούν κάτω από αυτούς, και ιδίως να δέχονται παρατηρήσεις ή επιπλήξεις. Τους απάντησα σε αυστηρό τόνο. Εάν ήταν άλλη εποχή θα σας είχα συλλάβει όλους και θα πηγαίνατε ναυτοδικείο. Επειδή όμως σε ορισμένα πράγματα έχετε δίκιο, σας λέω το εξής. Αυτούς τους αξιωματικούς έχω τώρα, και με αυτούς θα προχωρήσω όπως μπορώ. Φροντίστε να είσαστε τυπικοί μαζί τους, και σε καμμία περίπτωση απείθαρχοι διότι θα σας τιμωρήσω σκληρά. Σε καμία περίπτωση δεν θα ανεχτώ να απειλήσετε αξιωματικό, και σε αντίθετη περίπτωση θα λάβω εναντίον σας σκληρά μέτρα, έστω και εάν έχετε δίκιο, αλλά να γνωρίζεται ότι σας εμπιστεύομαι, σας θεωρώ την ραχοκοκαλιά της ΝΔΚ, και το γραφείο μου είναι πάντα ανοικτό, σε οτιδήποτε θελήσετε. Δεν επιθυμώ να ξαναεπανέλθω στα θέματα αυτά. Σηκώθηκα. Το ίδιο έκαναν και αυτοί. Παρατήρησα με ικανοποίηση, ότι το ηθικό τους παρέμενε υψηλό, και ότι με έβλεπαν με σεβασμό. Τους αποχαιρέτησα δια χειραψίας έναν έναν και τους έλεγα και ένα καλό λόγο. Έτσι με την μέθοδο του μαστιγίου και του καρότου, κράτησα πειθαρχικούς αυτούς τους υπέροχους άνδρες, που τόσο πίστευαν σε εμένα και σε αυτό που έκαναν.

Γύρισα στο γραφείο μου κατά τα μεσάνυκτα. Οι μάχες γύρω στην ‘πράσινη γραμμή’ στην Λευκωσία έδιναν και έπαιρναν. Ρώτησα τον Τζεφεράκο που ήταν ο Παπαργύρης. Άρχισε να μου τα ‘μασάει’ και τελικά μου είπε ότι ήταν στην ‘πράσινη γραμμή’ για να ‘καθαρίσει’ κανένα Τούρκο όπως του είχε πεί. Γύρισε κατά τις 2 τα ξημερώματα. Του έβαλα τις φωνές και του απαγόρευσα να ξαναπάει στην ‘πράσινη γραμμή’. Αρκετά θύματα είχα δεν χρειαζόντουσταν και άλλα και μάλιστα χωρίς σπουδαίο λόγο. Κοιμήθηκα πάλι λίγες ώρες, και το πρωί πήγα με ένα ΙΧ φορτηγό, που ενοικίασα, στο σπίτι μου, στον Άγιο Δομέτιο, όπου φόρτωσα τα πακεταρισμένα από τις αρχές Ιουλίου πράγματά μας και τα έστειλα στον Ναυτικό σταθμό Λεμεσού, επιστρέφοντας τα κλειδιά του σπιτιού στον ιδιοκτήτη του, και αφήνοντας πλέον το σπίτι. Πήρα σε μία βαλίτσα τις στολές μου και δύο πολιτικά κοστούμια και τα πήγα στο γραφείο μου.

Από την Αθήνα μας είχαν τελείως εγκαταλήψει. Εκτός από το ότι μας είχαν δέσει τα χέρια με το να μη αντιδρούμε σε Τουρκικές προκλήσεις, ουδεμία σκέψις ή πρόθεσις υπήρχε για ενίσχυσή μας, παρά το ότι καθημερινά τους στέλναμε αναφορές για την ενίσχυση των Τούρκων κυρίως με άρματα από την Τουρκία. Η κυβέρνησις και ειδικώς ο Υπουργός Εθν. Αμύνης φαίνεται ότι περισσότερο ενδιαφέροντο να σταθεροποιηθούν ως κυβέρνησις, και λιγώτερο για εμάς στην Κύπρο, που μάλλον θα τους βόλευε να εξουδετερωθούμε φυσικά ή με αιχμαλωσία, και έτσι θα είχαν έναν λιγώτερο μπελά στο κεφάλι τους.

Ο Γεωργίτσης έκανε συνεχώς εκκλήσεις στο ΓΕΕΘΑ για βοήθεια, χωρίς ανταπόκριση, όπως επίσης για την αποστολή ενός επιβατικού πλοίου έστω και με τα σήματα του Ερυθρού Σταυρού, για να παραλάβει τις οικογένειες, και  τους τραυματίες Ελλαδίτες, ώστε να νοσηλευτούν καλλίτερα στα στρατιωτικά νοσοκομεία των Αθηνών. Το ΓΕΕΘΑ τελικά στις 30 Ιουλίου αποφάσισε να στείλει το φέρρυ-μπώτ ΣΑΠΦΩ, για αυτή την δουλειά, που θα κατέπλεε στην Λεμεσό την 1η Αυγούστου. Το ΓΕΕΦ μου ανέθεσε να σχεδιάσω και να επιβλέψω την επιβίβαση των τραυματιών και των οικογενειών, ώστε το αργότερο το μεσημέρι της 1ης Αυγούστου το πλοίο να αποπλεύσει, για τον Πειραιά. Εκανα τον σχεδιασμό και ειδοποίησα πρώτα όλους τους τραυματίες να είναι έτοιμοι να επιβιβασθούν πρώτοι στο πλοίο, και μετά τον επικεφαλής του ξενοδοχείου στην Λεμεσό να μου στέλνει ανά ομάδες τις Ελλαδικές οικογένειες στο λιμάνι για να επιβιβαστούν, και τέλος με σήμα μου προς όλο το Ελλαδικό προσωπικό, τους εγνώριζα ότι μπορούσαν να φορτώσουν στο πλοίο τα αυτοκίνητά των και τις οικοσκευές των στο γκαράζ του πλοίου. Ήλθα σε επαφή με τον λιμενάρχη Πειραιώς τον φίλο μου πλοίαρχο Λ.Σ. Στεφανάκη, από τον οποίο ζήτησα κάθε δυνατή διευκόλυνση για τους επιβαίνοντας, όταν το πλοίο θα έφθανε στο Πειραιά, πράγμα που μου το υποσχέθηκε και το έκανε. Το απόγευμα της 31ης Ιουλίου ένας υπολοχαγός των διαβιβάσεων του ΓΕΕΦ μου παρέδωσε ένα σήμα που είχαν λάβει από το ΓΕΕΘΑ, και το είχε εκδόσει ο Αβέρωφ που έλεγε ότι, στο πλοίο να επιβιβαστούν κατά σειρά α) το προσωπικό της πρεσβείας, β) οι Έλληνες τουρίστες που ευρίσκοντο στην Κύπρο, γ) οι τραυματίες, και δ) εάν υπάρξει χώρος να επιβιβασθούν και οικογένειες των στρατιωτικών!!! Μόλις το είδα έγινα έξαλλος, εφώναξα κάτι πολύ βαριές κουβέντες για τον ..υπουργό, και είπα στο υπολοχαγό » Απάντησέ  του  μ….α, ότι εγώ είμαι εδώ υπεύθυνος, και πρώτα από όλους, θα επιβιβάσω τους τραυματίες και τις οικογένειες, και να με αφήσει ήσυχο να κάνω την δουλειά μου. Εδώ έχουμε πόλεμο, δεν χρειαζόμεθα τζιτζιφιόγκους να μας κάνουν κουμάντο». Οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ που άκουσαν τις φωνές μου βγήκαν από τα γραφεία τους, και όταν έμαθαν γιατί φώναζα, πήραν όλοι το μέρος μου και μου έδιναν συγχαρητήρια για την αντίδρασή μου.

Την άλλη ημέρα από τις 6 το πρωί ήμουν στο λιμάνι της Λεμεσού, όπου το είχαν αποκλείσει οι Ναύτες του εκεί Σταθμού, και δεν άφηναν κανένα να εισέλθει, πλήν των τελωνειακών, και του υγειονομικού. Σε ένα δωμάτιο του Σταθμού, εγκατέστησα τους άνδρες ελέγχου διαβατηρίων της Κυπριακής αστυνομίας, και τέσσερεις ναύτες τους προσκόμιζαν τα διαβατήρια που έπαιρναν από τις γυναίκες και τα παιδιά των οικογενειών για να τα σφραγίσουν για την έξοδό τους από το νησί. Το πλοίο έφθασε στις 8 το πρωί, και η επιβίβασις των τραυματιών άρχισε στις 08.30, και κράτησε 15′, εν συνεχεία επιβιβάστηκαν οι οικογένειες που στη είσοδο του καταπέλτου ο αρχικαμαρώτος του πλοίου τους έδινε τον αριθμό καμπίνας που θα είχαν, και μέχρι τις 11.00 είχαν επιβιβαστεί, και οι οικογένειες. Κατά τις 12.00 έφθασε και ένα λεωφορείο με 15 πρόσωπα από την Ελληνική πρεσβεία, και κάπου 10-15 Έλληνες τουρίστες, που επιβιβάστηκαν και αυτοί. Σύνολον περί τα 1.200 άτομα. Φορτώθηκαν εν συνεχεία τα αυτοκίνητα, και οικοσκευές, ( μεταξύ των οποίων και τα δικά μου) και το πλοίο αναχώρησε στις 13.00 για την Ελλάδα. Η Λίλυ με τον Παναγιώτη, και την γυναίκα του Παπαργύρη, επιβιβάστηκαν μαζί με τις άλλες οικογένειες, και μάλιστα ο αρχικαμαρώτος του πλοίου, ήθελε να τους δώσει μία σουίτα για να μείνουν, αλλά τον απέτρεψα, και τους έδωσε μία τρίκλινη καμπίνα, αφού του είπα να δώσει την σουίτα σε τρείς συζύγους φονευθέντων αξιωματικών, που δυστυχώς έφευγαν μόνες τους πίσω. Έμεινα στο λιμάνι μέχρι το πλοίο να βγεί από αυτό αποχαιρετώντας την Λίλυ και τον Παναγιώτη, με συγκίνηση, έχοντας κατά νουν ότι πιθανόν δεν θα τους ξαναέβλεπα. Και αυτό διότι σε μία εξωυπηρεσιακή συγκέντρωση που είχαμε την προηγουμένη οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ, είχαμε αποφασίσει, ότι τώρα που οι οικογένειές μας ήταν ασφαλείς, εφόσον οι ενισχυόμενοι συνεχώς Τούρκοι εκκινούντο για την κατάληψη όλης της Κύπρου, θα αμυνόμεθα μέχρις εσχάτων, και σε περίπτωση που δεν θα μπορούσαμε να ‘κρατήσουμε’ δεν θα παραδιδόμεθα με κανένα λόγο, αλλά θα προσπαθούσαμε να διαφύγουμε δια θαλάσσης προς Αίγυπτο, ή θα θέταμε τέρμα στην ζωή μας. Με αυτές τις σκέψεις στο μυαλό επέστρεψα το απόγευμα της 1ης Αυγούστου στο γραφείο μου, ήσυχος διότι τουλάχιστον η οικογένειά μου ήταν πλέον ασφαλής. Την επομένη με την βοήθεια ενός λοχαγού δικαστικού του ΓΕΕΦ, και με οδηγό τον κώδικα Διεθνούς Ναυτικού Δικαίου που είχα στο γραφείο μου, προετοιμάσαμε πρωτόκολλα επιτάξεως εμπορικών πλοίων, για  περίπτωση που θα χρειαζόταν μία τέτοια κίνησις. Όσο δε για τα πληρώματα που θα επάνδρωναν τα επιτασσόμενα πλοία δεν υπήρχε πρόβλημα. Είχαμε υπερπληθώρα προσωπικού στην ΝΔΚ.

Κατά το μεσημέρι και επειδή πολλοί αξιωματικοί ανησυχούσαν, και όχι αδίκως, για την ασφάλεια του πλού του ΣΑΠΦΩ, πήρα τηλέφωνο το λιμεναρχείο Ρόδου και του εζήτησα να έλθει σε επαφή με το πλοίο, και να μου πούνε που ευρίσκεται. Σε λίγο μου απάντησαν ότι το πλοίο έχει μπεί στα Ελληνικά χωρικά ύδατα πλησίον της Ρόδου. Το ανακοίνωσα στους αξιωματικούς του ΓΕΕΦ, και ησύχασαν. Το απόγευμα πήρα τηλέφωνο τον αδερφό μου Τάσο στην Αθήνα και του είπα ότι το επόμενο πρωί θα έφθανε στον Πειραιά το ΣΑΠΦΩ και να φρόντιζε να παραλάβει την Λίλυ με τον Παναγιώτη, καθώς και το αυτοκίνητό μου, με την οικοσκευή μου. Μου είπε ότι το ήξερε ήδη από τις εφημερίδες ότι θα κατάπλεε το ΣΑΠΦΩ και ότι είχε συνεννοηθεί με τον πεθερό μου και θα πήγαιναν μαζί. Την ώρα που του τηλεφωνούσα, οι Τούρκοι από την πράσινη γραμμή άρχισαν να βάλουν όλμους προς το ΓΕΕΦ (πρώτη φορά μετά την ανακωχή, αλλά όχι και τελευταία). Ο Τάσος άκουσε τους θορύβους και με ρώτησε τι είναι. Του απάντησα ότι μας ρίχνουν όλμους, και ότι εάν συνεχίσουνε θα αρχίσουμε τα ίδια και εμείς και από εκεί και πέρα όποιος επιβιώσει. Θορυβήθηκε, και μου λέει. «Κοίταξε να μη σκοτωθείς, διότι κανείς από το κράτος δεν θα κοιτάξει την οικογένειά σου, και μάλιστα με τις σημερινές συνθήκες».

Το πρωί της επομένης το ΣΑΠΦΩ έφθασε στον Πειραιά όπου με πραγματική βοήθεια του Λιμενάρχου πλοιάρχου Στεφανάκη, της Στρατιωτικής Διοικήσεως Πειραιώς και του…ΓΕΑ ( Το Ναυτικό απουσίαζε παντελώς) που είχαν στείλει αυτοκίνητα και παραλάμβαναν τις οικογένειες και τις οικοσκευές των και τις μετέφεραν στα σπίτια τους, έγινε ασφαλής και γρήγορη αποβίβαση των ταλαιπωρημένων οικογενειών. Την μικρή μας οικοσκευή μετάφερε στο σπίτι του πεθερού μου στα Πατήσια ένα φορτηγό της Αεροπορίας με σμηνίτες. Το αυτοκίνητό μου το παρέλαβε ο Τάσος, ενώ ο πεθερός μου πήρε την Λίλυ και τον Παναγιώτη, και πήγαν στο σπίτι του. Ο Στεφανάκης είχε την καλοσύνη να με πάρει τηλέφωνο και να μου πεί ότι όλα πήγαν καλά. Το γνωστοποίησα με σήμα προς όλες τις μονάδες του ΓΕΕΦ προς μεγάλη ανακούφιση των αξιωματικών και υπαξιωματικών.

Στις 4 Αυγούστου με το πρώτο πλοίο της γραμμής Πειραιά – Λεμεσός ( τα δρομολόγια ξανάρχισαν, καθώς έληξε ο ναυτικός αποκλεισμός) ήλθε στην Κύπρο νέος Διοικητής της  Ε.Φ. ο αντιστράτηγος Καραγιάννης, και άρχισε να ενημερώνεται και να παραλαμβάνει από τον ταξίαρχο Γεωργίτση.

ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ

Τον νέο αρχηγό ΓΕΕΦ αντιστράτηγο Καραγιάννη υπεδέχθημεν όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ στην είσοδο του επιτελείου, όπου του παρουσιαστήκαμε, και εν συνεχεία περάσαμε στο αμφιθέατρο του ΓΕΕΦ όπου μας ωμίλησε, για λίγο, και μας μετέφερε τα συγχαρητήρια του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, για την πολεμική μας δράση,( είχε προηγηθεί επίσημο σήμα από το ΓΕΕΘΑ, με παρόμοιο περιεχόμενο) και εν συνεχεία μας είπε ότι τα πράγματα στην Ελλάδα έχουν πλέον αλλάξει, και ότι τώρα έχουμε μία κυβέρνηση από πολιτικούς, που…θα αλλάξουν την διεθνή εικόνα της χώρας, και ότι θα πρέπει να βοηθήσουμε τους πολιτικούς στο έργο τους. Εμάς εκείνη την στιγμή λίγο μας ενδιέφερε η πολιτική κατάστασις στην Ελλάδα, και το μόνο που θέλαμε ήταν να μας ενισχύση το ‘Εθνικό κέντρο’ στον αγώνα μας κατά των Τούρκων, και του το είπαμε. Άφησε να εννοηθεί ότι δεν θα είχαμε βοήθεια, και ότι το θέμα θα επιλυόταν δια της διπλωματικής οδού. Απογοητευθήκαμε διότι ξέραμε την εδώ κατάσταση, και επί πλέον φαινόταν καθαρά ότι οι Τούρκοι ενισχυόμενοι συνεχώς, άλλα είχαν στον νούν τους. Αλλά δυστυχώς δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα.

Την επομένη ο Παπαργύρης άρχισε την Ένορκο Διοικητική Εξέταση για τις πράξεις των κυβερνητών των τορπιλλακάτων, κατά τις επιχειρήσεις, και εξήτασε τους υποπλοιάρχους Κανδαλέπα και Τσαταλό. Την επομένη το πρωί ήλθε σήμα από το ΓΕΝ με το οποίο διετάσσετο ή μετάθεσις του Παπαργύρη στην Αθήνα στο ΓΕΝ, και περαιτέρω τοποθέτησίς του σε αντιτορπιλλικό. Αργά το απόγευμα της ιδίας ημέρας με σήμα του ΓΕΕΘΑ διετάσσετο η αντικατάστασις τών διοικητών Καταδρομών, Τεθωρακισμένων, Πυροβολικού, Διαβιβάσεων, και του Ναυτικού διοικητού, η παράδοσις των καθηκόντων τους στους αμέσως νεωτέρους τους αξιωματικούς, και η επιστροφή τους στην Ελλάδα. Ο Παπαργύρης, αηδιασμένος, έφτιαξε τα πράγματά του το απόγευμα, και την επομένη έφυγε από την Λεμεσό με το πλοίο για την Ελλάδα.

Εγώ την επομένη κάλεσα τον Παπαδάκη στην Λευκωσία και άρχισα να του παραδίδω κανονικά την Ναυτική Διοίκηση. Του παρέδωσα τα πάντα, μέχρι και το υπηρεσιακό μου πιστόλι, και τον μανδύα ισχυρού ψύχους που είχα. Τέλος στις 10 Αυγούστου, ακριβώς δύο χρόνια αφότου είχα έλθει, υπέγραψα τα πρωτόκολλα παραδώσεως-παραλαβής, και εξέδωσα την τελευταία ημερησία διαταγή μου προς τους άνδρες της ΝΔΚ, στην οποία τους ευχαριστούσα και τους συνέχαιρα για την πολεμική τους δράση και τους προέτρεπα, να συνεχίσουν εάν χρειαστεί να πολεμήσουν με τον ίδιο τρόπο, και να μη ξεχάσουν δύο πράγματα. α) ότι οι νεκροί συνάδελφοι μας ζητούν εκδίκηση, και β) το ναυτικό ποτέ δεν παραδόθηκε ούτε υπέστειλε τας σημαίας του. Μετά κατέβηκα στην αίθουσα διαλέξεων του ΓΕΕΦ όπου σε μία αποχαιρετιστήριο τελετή οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ, μου έδωσαν τον θυρεό του Εθνικής Φρουράς  πάνω στον οποίον είχαν τοποθετήσει μία μικρή μπρούτζινη πλάκα, που έγραφε » Στον αντιπλοίαρχο Γεώργιο Παπαγιάνη, Ναυτικόν Διοικητή Κύπρου. Τιμής ένεκεν», και με αποχαιρέτησαν όλοι με συγκίνηση. ( Τον θυρεό αυτό τον παρέδωσα μετά 20 χρόνια στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, και εκτίθεται μαζί με άλλους θυρεούς του Ναυτικού).  Το απόγευμα της ιδίας ημέρας άφησα το γραφείο μου και φορώντας πολιτικά ρούχα για πρώτη φορά εδώ και 25 ημέρες, πήγα στην Λεμεσό και κατέλυσα σε ένα ξενοδοχείο. Μαζί μου είχα και το καλάσνικωφ  το οποίον είχαμε βρεί στο σπίτι του Αζίνα και είχα στην μάχη με τους αλεξιπτωτιστάς στις 21 Ιουλίου, με σκοπό να το κρατήσω ως ενθύμιον. Ο έφεδρος σημαιοφόρος (Κύπριος) που ήταν διαγγελεύς μου, και με συνόδευε για τελευταία φορά, μου είπε.   » Κύριε διοικητά, εκείν που θα πάτε τι να το κάνετεν το όπλον, ενώ εμείς εδώ το θέλουμεν για να πολεμήσουμεν τους Τούρκους». Είχε δίκιο. Του χάρισα το όπλο και του είπα. Πάρτο, αλλά πρόσεξε διότι έχει ιστορία αυτό το όπλο, κοίταξε να την συνεχίσεις. Με ευχαρίστησε κατενθουσιασμένος, παίρνωντας το καλάσνικωφ. Κοιμήθηκα σε μαλακό κρεβάτι μετά από 26 ημέρες ύπνου σε ‘ράντζο’, και την επομένη ημέρα «αποχαιρέτησα» το νησί και επιβιβάστηκα στο ΣΑΠΦΩ για την επιστροφή μου στην Ελλάδα. Μαζί μου επιβιβάστηκαν ο Γεωργίτσης και οι άλλοι διοικηταί που είχαν αντικατασταθεί, παρά την λαμπρή πολεμικήν τους δράση, και ενώ φαινόταν καθαρά ότι οι επιχειρήσεις των Τούρκων θα ξανάρχιζαν.

Στις 13 Αυγούστου φθάσαμε στο Πειραιά, όπου με περίμεναν η Λίλυ με τον Τάσο, και με πήραν και πήγαμε στο σπίτι του πεθερού μου όπου με περίμεναν η μητέρα μου και τα πεθερικά μου αλλά κι ο Παναγιώτης, που χώθηκε στην αγκαλιά μου, και δεν έλεγε να φύγει.

Την επομένη φορώντας στολή υπ αριθ. 8 πήγα στο ΓΕΝ, όπου παρουσιάστηκα στον Αρχηγό ΓΕΝ Αραπάκη. Αυτός με καλωσόρισε, μου μίλησε με κολακευτικά λόγια για την δράση μας στον πόλεμο, αλλά άρχισε να μου λέει και για το «πραξικόπημα» κατά του Μακαρίου, ..ότι δεν έπρεπε να γίνει, …ότι αλληλοσκοτωθήκαμε Έλληνες μεταξύ μας, και κάτι άλλα παρόμοια. Παρατήρησα ότι δεν φορούσε όπως πρώτα το μετάλλιο του αγήματος ‘εμβολής’ της Μέσης Ανατολής, που είχε λάβει μέρος για την ανακατάληψη των πλοίων του Β.Ν. που είχαν καταληφθεί από τους κομμουνιστάς το 1944, και του το είπα, προσθέτοντας. Μας εσείς δεν δώσατε εντολή να παραμείνω ακόμη ένα χρόνο στην Κύπρο, ακυρώνοντας την μετάθεση του Καρατσώλη, γιατί δεν μου τα λέγατε τότε αυτά, αλλά δηλώνατε υπερήφανος για την δράση του Ναυτικού. Με κοίταξε σαστισμένος και νευριασμένος, και μου είπε με συγχωρείς τώρα πρέπει να φύγω να δώ τον κύριο Υπουργό. Έφυγα και μέσα μου σκεπτόμουν. Παλαιότερα έλεγε ‘πρέπει να φύγω να πάω να δώ τον Μίμη (Ιωαννίδη)’. Αλλάξαν οι καιροί. Πήγα εν συνεχεία στην διεύθυνση εξοπλισμών, όπου συνήντησα τον υποναύαρχο (Μηχ.) Ζωγραφάκη στον οποίο παρέδωσα όλα τα ‘χαρτιά’ σχετικά με την παραγγελία που είχε γίνει στην Γαλλία για τα δύο περιπολικά κατευθυνομένων βλημάτων, τα οποία δυστυχώς δεν είχαν προλάβει να έλθουν στην Κύπρο μέχρι τότε, και του εισηγήθηκα να τα πάρει πλέον το Ναυτικό εκμεταλλευόμενο την ήδη τρέχουσα παραγγελία. Μου υποσχέθηκε ότι θα το προχωρήσει, και πραγματικά τα πλοία εντάχθησαν στο Π.Ν. τον Δεκέμβριο του 1974.

Μία στιγμή βλέπω στον διάδρομο του ΓΕΝ τον πλοίαρχο Βασιλειάδη, και μου λέει, » Γιώργο τα έμαθες, οι Τούρκοι εκδήλωσαν επίθεση στην Κύπρο, και σχεδόν έχουν καταλάβει το μισό νησί. Την ΝΒΧ την εγκατέλειψαν, άθικτη στα χέρια των Τούρκων, απορώ γιατί δεν έφυγαν οι δύο τορπιλλάκατοι για την Λάρνακα». Ποιός θα τις έπαιρνε κύριε Βασιλειάδη, του απαντώ, (…..)ο Παπαδάκης που ορίσατε διοικητή, ή ο Κανδαλέπας με τον Τσαταλό;  Και αφού ο διοικητής είναι (…..) να διοικήσει τι περιμένετε από το κατώτερο προσωπικό;  Το ίδιο βράδυ άκουσα τον Καραμανλή στην τηλεόραση, που ήταν πρωθυπουργός, να δικαιολογήται διότι η Ελλάς δεν είχε στείλει βοήθεια στην Κύπρο λέγοντας ότι η Κύπρος είναι μακρυά !!! Και τότε γιατί όλα τα σχέδια του ΓΕΕΘΑ τα οποία είχαν αρχίσει να γίνονται από το 1960, που ήταν πάλι πρωθυπουργός, προέβλεπαν στρατιωτική βοήθεια στο νησί σε περίπτωση που θα εισβάλουν οι Τούρκοι ; Πήγε τώρα πιο μακρυά ή Κύπρος από ότι ήταν τότε;

Και είχα δίκιο, σε όσα είχα πεί στον Βασιλειάδη, για τον Παπαδάκη, διότι, όπως εκ των υστέρων μου είπαν οι υπαξιωματικοί μου, με την αποχώρηση μου πνεύμα ηττοπαθείας επεκράτησε.  Kατά την επίθεση των Τούρκων στις 14 Αυγούστου, ουδεμία διαταγή ουσιαστικής πολεμικής δράσης εξεδώθει από το επιτελείο της ΝΔΚ προς τα πλοία και τις υπηρεσίες της, και με τις πρώτες βολές έφυγε ο Παπαδάκης από το ΓΕΕΦ και εκκινήθει προς Λεμεσό, αφήνωντας όλες τις μονάδες να πράξουν ότι νόμιζαν, χωρίς καμμία κατεύθυνση. Έτσι η ΝΒΧ εγκατελήφθει εν σπουδή από το προσωπικό της το οποίον εκκινήθει προς τις Αγγλικές βάσεις, όπου αφού  υπέστησαν από τους Αγγλους τον εξευτελισμό του αφοπλισμού των μετέβησαν στην Λάρνακα, αφήνωντας την βάση χωρίς να ολοκληρωθούν όλες (…..) όπως προεβλέπετο από τις οδηγίες μάχης, και μόνο ο κυβερνήτης του Λεβέντης ανατίναξε το πλοίο του πριν ή το εγκαταλήψει. Στον επικρατήσαντα πανικό κατά την αποχώρηση έλησμόνησαν να υποστείλουν και την σημαία της βάσεως, οι δε αξιωματικοί  με εξαίρεση τον Ντάνο και τους αξιωματικούς των βατραχανθρώπων απεχώρησαν πρώτοι. Το Ραντάρ του Κορμακίτη εγκαταλήφθει και αυτό ταχέως από το προσωπικό του αφού ανετινάχθει και το προσωπικό εκκινήθει προς την Λευκωσία και εν συνεχεία στην Λεμεσό. Στο ραντάρ του Αποστόλου Ανδρέα χάρις στον πατριωτισμό και την ψυχραιμία του επικεφαλής Έλληνος Σημαιοφόρου, αφού με κίνδυνο να αποκοπούν από τους Τούρκους έδιναν συνεχώς αναφορές, και απέκρουαν αεροπορικές επιθέσεις, μη έχοντες δε καμμία επαφή με το επιτελείο, τελικώς ανετίναξαν τις εγκαταστάσεις των και το Ραντάρ, και συντεταγμένοι και ετοιμοπόλεμοι με τρία αυτοκίνητα που επέταξαν εκκινήθησαν προς την Αμμόχωστο. Περνώντας έξω από την εγκαταλελειμένη ΝΒΧ ο Σημαιοφόρος σταμάτησε, πήγε μέσα, υπέστειλε την σημαία, και την πήρε μαζί του. Εν συνεχεία κινήθηκαν σε δύσβατους δρόμους και έφθασαν στην Αγία Νάπα με όλο το φορητό οπλισμό τους αποφεύγοντας να περάσουν μέσα από τις Αγγλικές βάσεις. Αυτά χάρις στις εξαίρετες πολεμικές αρετές, και τον πατριωτισμό του Σημαιοφόρου.

Έφυγα από το ΓΕΝ απογοητευμένος με τις εξελίξεις, και ζήτησα 10 ημέρες άδεια, την οποίαν μου την δώσανε αμέσως.

 

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Στο διάστημα αυτό ξεκουράστηκα πραγματικά, βοήθησα την Λίλυ να οργανώσουμε την ζωή μας στα Πατήσια, και εκτελώνισα το αυτοκίνητό μου και του έβαλα Ελληνικές πινακίδες. Στις 25 Αυγούστου που έληξε η άδειά μου παρουσιάστηκα στο ΓΕΝ, πιστεύοντας ότι θα έπαιρνα φύλλο πορείας για το ΣΦΕΝΔΟΝΗ. Μου είπαν ότι με εντολή του Υπουργού, είχαν ακυρωθεί οι προηγούμενες τοποθετήσεις, και ότι θα ‘έβγαιναν’ καινούργιες. Γύρισα σπίτι απογοητευμένος. Ξαναπήγα στο ΓΕΝ στις 27 του μηνός, αφού με είχαν ειδοποιήσει ότι είχαν υπογραφεί οι νέες τοποθετήσεις. Αντί να με τοποθετήσουν κυβερνήτη αντιτορπιλλικού, ο Αβέρωφ με τοποθετούσε στο γραφείο συνδέσμων του ΝΑΤΟ στο ΓΕΕΘΑ. Μία θέσις τελείως ‘νεκρή’ διότι ήδη από τριημέρου η Ελλάς είχε αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Έμπαινα δηλαδή στο ‘ψυγείο’. Την επομένη πήγα στο ΓΕΕΘΑ στο καινούργιο μου γραφείο όπου θα αντικαθιστούσα τον αντιπλοίαρχο Περισσάκη (μία τάξις αρχαιότερός μου), που ήταν πλέον όψιμος ‘αντιστασιακός’ και ήταν στα μέσα και στα έξω. ( Αποστρατεύτηκε μετά μερικά χρόνια ως υποναύαρχος και ο Αβέρωφ τον είχε κάνει Νομάρχη Κερκύρας). Δεν είχε να μου παραδώσει τίποτα διότι το γραφείο ήταν νεκρό, αλλά μόνο αρχεία παρελθόντων ετών. Προϊστάμενός του ήταν ένας συνταγματάρχης, που δήλωνε και αυτός ‘αντιστασιακός’ και περίμενε να μετατεθεί και αυτός σε άλλη θέση. Το γραφείο υπαγόταν στον υποστράτηγο Πολίτη, συμμαθητή μου στην ΣΕΘΑ, ο οποίος όπως και οι άλλοι αξιωματικοί του Σ.Ξ. ήταν υπέρμαχοι της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου. Παρουσιάστηκα και σε αυτόν. Άρχισε τις τυπικότητες. » καλώς ήλθατε κύριε αντιπλοίαρχε κλπ.» δεν μου είπε καν να καθήσω. Νευρίασα, διότι άρχισε να μου αναπτύσσει, και τα…. καλά της μεταπολίτευσης, και δεν κρατήθηκα.» Ρε Πολίτη, του λέω, τι είναι αυτά που μου λές. Εσύ δεν ήσουν που πρίν τρία χρόνια φώναζες υπέρ της 21ης Απριλίου. Πήγαινε να τα πείς σε κανένα άλλο αυτά». Εξεπλάγει δεν μου απάντησε,  έφυγα από το γραφείο του, και δεν ξαναπάτησα σε αυτό. Βγαίνοντας στον διάδρομο έρχομαι πρόσωπο με πρόσωπο με τον Ντενίση, που περιφερόταν στο ΓΕΕΘΑ, για λόγους που δεν γνωρίζω, αλλά υποπτεύομαι. Εκείνη την εποχή πλήθος αξιωματικών περιεφέρετο στο ΓΕΕΘΑ δηλώνοντες αντιστασιακοί. Ε, Παπαγιάννη, μου λέει,  περιμένατε να φύγω από το νησί για να ‘σκοτώσετε’ τον Μακάριο, και συνωμοτούσατε εναντίον μου με τον Επιτελάρχη μου τον Παπαδάκη. Του απαντώ. Και γιατί δεν ρωτάτε, τον φίλο σας, τον Μπονάνο (ΑΓΕΕΘΑ) που σας είχε τοποθετήσει αρχηγό ΓΕΕΦ να σας πεί την αλήθεια; Με δικές του διαταγές κινηθήκαμε. Δεν απάντησε και μπήκε σε ένα γραφείο.

Μετά δύο ημέρες από το ΓΕΝ με εντολή του Υπουργού όπως μου είπαν μου ζήτησαν να υποβάλω αναφορά για την συμμετοχή μου στην κίνηση κατά του Μακαρίου (ακόμα δεν το ονόμαζαν πραξικόπημα).  Τους υπέβαλα αυθημερόν την αναφορά μου στην οποία παραδεχόμουν την συμμετοχή μου, και σημείωνα ότι δεν έκανα τίποτα άλλο παρά να εκτελέσω τις διαταγές που είχαν έλθει από το ΓΕΕΘΑ.

Στις 4 Σεπτεμβρίου πήγα στο γραφείο μου, και επρόκειτο να υπογράψω τα πρωτόκολλα παραδώσεως και παραλαβής με τον Περισσάκη. Μόλις με είδε ο Περισσάκης μου λέει. Γιατί ήλθες ; Του απαντώ. Γιατί ρε Ηλία, δεν έπρεπε να έλθω;  Μου δείχνει την εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΗ που είχε στο γραφείο του. Πρωτοσέλιδος οκτάστηλος τίτλος με φωτογραφία μου έλεγε ότι ο Αβέρωφ με τιμωρούσε με τρίμηνη αργία δια προσκαίρου πράξεως, για την συμμετοχή μου στο «πραξικόπημα» κατά του Μακαρίου, και βέβαια το ρεπορτάζ είχε και τις σχετικές σάλτσες, για τον πρώτο ‘χουντικό’ που τιμωρείται, για τις εκκαθαρίσεις που θα ακολουθήσουν, για δικαστήρια που θα μας…πάνε κλπ. Πήγα αμέσως στο ΓΕΝ στον διευθυντή προσωπικού αρχιπλοίαρχο Σταμούλη, και του λέω. Από πότε οι αξιωματικοί μαθαίνουν τις ποινές τους από τις εφημερίδες, χωρίς να τους έχει κοινοποιηθεί τίποτα;  Άρχισε να μου δικαιολογήται και να μου λέει ότι το γραφείο του Αβέρωφ το έδωσε στην δημοσιότηττα, και μου έδωσε το έγγραφο με την ποινή μου που την υπέγραφε ο ίδιος, ως ο αρμόδιος αξιωματικός. ( Πριν ένα χρόνο μου είχε στείλη την ευαρέσκεια του ΓΕΝ και το προσωπικό γράμμα του με ευχαριστίες για την παραμονή του στην Κύπρο). Έφυγα αηδιασμένος με την όλη κατάσταση, πήγα σπίτι έβγαλα την στολή μου, φόρεσα πολιτικά ρούχα και έφυγα με το αυτοκίνητό μου για την Αργολίδα στο πατρικό σπίτι του πεθερού μου όπου ήδη είχαν πάει η Λίλυ με τον Παναγιώτη. Στον δρόμο από το ραδιόφωνο άκουσα μία δήλωση του Αβέρωφ, που προσπαθούσε να γλυκάνει το χάπι λέγοντας ότι η τιμωρία μου δεν έχει σχέση, με έναρξη εκκαθαρίσεων αξιωματικών, και ότι αναγκάστηκε να με τιμωρήσει παρά του ότι είμαι εξαίρετος αξιωματικός. Προφανώς η δήλωση έγινε εξ αιτίας αντιδράσεων αξιωματικών που με εγνώριζαν, και περισσότερο συναδέλφων μου που είχαν υπηρετήσει μαζί μου στην Κύπρο, και εγνώριζαν την δράση μου.

Στο σπίτι του πεθερού μου καθίσαμε μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου, και βρήκα την ευκαιρία να τακτοποιήσω και να συμπληρώσω τις πολεμικές εκθέσεις και τις προτάσεις μου για ηθικές αμοιβές για κάθε Ελλαδίτη της ΝΔΚ (αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, και ναύτες), τις οποίες παρέδωσα στο αρμόδιο γραφείο του ΓΕΝ στις 12 Σεπτεμβρίου.

Τον Οκτώβριο, επίσης, ο ταξίαρχος Δ. Ιωαννίδης  με ειδοποίησε να πάω να συναντήσω τον δικηγόρο του Γιώργο Αλφαντάκη ο οποίος θα αναλάμβανε και τις νομικές περιπτώσεις των αξιωματικών που εμπλέκονταν στο θέμα της Κύπρου.  Πήγα και τον είδα, μου έδειξε το υλικό που είχε μαζέψει για την Κύπρο, και τότε πολλά από τα ερωτήματα που είχαμε όταν είμαστε εκεί άρχισαν να βρίσκουν απάντηση. Τα υποβρύχια που πήγαιναν στην Κύπρο σύμφωνα με τα υπάρχοντα σχέδια τα είχε ανακαλέσει ο Αραπάκης «διότι κινδύνευε η ….. Ρόδος» !!! Τα αεροσκάφη που επρόκειτο να απογειωθούν από την Σούδα για να μας βοηθήσουν, τα σταμάτησε ο ΑΓΕΑ Παπανικολάου, διότι φοβόταν επίθεση της ….Βουλγαρίας !!! Ένα Φέρρυ μπωτ με πεζοναύτες και κυπρίους εθελοντές (1.000 άτομα) ο Μπονάνος το γύρισε πίσω διότι κινδύνευαν τα νησιά του ..Αιγαίου. Ο αρχηγός της ΚΥΠ υποστράτηγος Σταθόπουλος με τον οποίον είχα συνυπηρετήσει στην Άγκυρα (υπέρμαχος της 21ης Απριλίου και φίλος του Παπαδόπουλου) έλεγε ότι οι Βούλγαροι έχουν συγκεντρώσει μεραρχίες !! στα σύνορα για να μας επιτεθούν. Τον διέψευσε αργότερα ο τότε στρατιωτικός ακόλουθος στην Σόφια. Επίσης μου ωμίλησε για πληροφορίες που είχε, σχετικά με μία συνάντηση που είχαν στο Παρίσι τον Ιούνιο του 1974 οι Καραμανλής, Μακάριος, και Ετσεβίτ, καθώς και μία άλλη στην Ρώμη την ίδια περίοδο ο Ετσεβίτ με τον Αβέρωφ και τον Κληρίδη, όπου εκτιμώ ότι και καταρτίστηκε το σενάριο ανατροπής της τότε Ελληνικής Κυβερνήσεως, με άξονα την ανατροπή του Μακαρίου, το οποίο σερβιρίστηκε επιτυχώς δια εκτέλεση στον Ιωαννίδη, και στο οποίο συμβάλαμε εν αγνοία μας όλοι εμείς που τώρα βρισκόμεθα υπό διωγμόν. Τότε μου ελύθει και η απορία πως η 6η τεθωρακισμένη Μεραρχία των Τούρκων εκκινήθει στην Μερσίνα 5 ημέρες προ της εκδηλώσεως του εγχειρήματος ανατροπής του Μακαρίου. Όλα φαίνεται ήταν προσχεδιασμένα, και εμείς είμαστε τα πιόνια που έπαιξαν το παιχνίδι των αδιστάκτων πολιτικών.  Λέγεται ότι είχαν συμφωνήσει να πάρουν οι Τούρκοι ένα μικρό κομμάτι μόνο αλλά οι Τούρκοι ως συνήθως αθέτησαν την συμφωνία, άρπαξαν την ευκαιρία από τα μαλλιά και πήραν αυτό που ήθελαν και είχαν σχεδιάσει από το 1963. Ο Αλφαντάκης με μηνυτήρια αναφορά του προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κατήγγειλε την τότε στρατιωτική ηγεσία και τους υπολοίπους για εσχάτη προδοσία, πράγμα που ταρακούνησε την τότε πολιτική ηγεσία, η οποία σταμάτησε κάθε αναφορά στο Κυπριακό.

Ο Αβέρωφ έστελνε κάθε ημέρα αστυνομικούς και υπαλλήλους της ΚΥΠ να παρακολουθούν εμένα και συναδέλφους μου.  Ορισμένους από αυτούς που μας παρακολουθούσαν τους γνωρίζαμε και πολλές φορές τους καλούσαμε και σε συζητήσεις μας και τους κερνούσαμε καφέ.

Τον Νοέμβριο έγιναν εκλογές και ο Καραμανλής τις κέρδισε με μεγάλη πλειοψηφία. Στα μέσα Δεκεμβρίου έγινε και δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Δεν επέτρεψαν στον Κωνσταντίνο να έλθει στην Ελλάδα, για να αγωνιστεί υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας.  Όλα τα κόμματα, προεξάρχοντος του Καραμανλή έλαβαν θέση κατά του Βασιλέως, και βέβαια χωρίς αντίπαλο επεκράτησαν στο δημοψήφισμα, μετά από μία εμετική, εναντίον του Βασιλέως, προεκλογική εκστρατεία που κάνανε. Παρόλα αυτά ένα 35% του λαού ψήφισε υπέρ του Βασιλέως. Ο Καραμανλής ο οποίος, ότι είχε γίνει το ώφειλε στην εύνοια του Παλατιού, που τον είχε ορίσει αυθαίρετα πρωθυπουργό μετά τον θάνατο του Παπάγου, απέδειξε την ορθότητα του λεγομένου » Ουδείς χειρότερος εχθρός, από του ευεργετηθέντος» από την ομιλία του μετά το δημοψήφισμα όπου χαρακτήρισε τον Βασιλικό θεσμό ως το «καρκίνωμα» της Ελλάδος. Αυτά κάνουν οι πολιτικοί…..  Μετά το δημοψήφισμα άλλαξε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ανέλαβε ο Κ. Τσάτσος. Άλλαξαν επίσης οι αρχηγοί ΓΕΕΘΑ, ΓΕΣ, ΓΕΝ και ΓΕΑ, και στην θέση τους τοποθετήθηκαν απόστρατοι που επανήλθαν στην ενέργεια και ήταν μακρυά από τις Ε.Δ. το λιγώτερο 7 χρόνια. Όλοι οι αποχωρήσαντες στηλοβάτες του στρατιωτικού καθεστώτος, που είχαν τοποθετηθεί στα αξιώματά τους από τον Ιωαννίδη, έφυγαν με πλήρεις τιμές και δόξες, ως ‘επίτιμοι’ αρχηγοί, ο δε αντιστράτηγος Γκιζίκης (ο μόνος που ανέλαβε τις ευθύνες του για τα γεγονότα της Κύπρου), μέχρι τον θάνατόν του μετά 20 περίπου χρόνια απολάμβανε τις ηθικές και υλικές αμοιβές ενός πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας. Ολόκληρο το μένος των πολιτικών είχε ξεσπάσει σε εμάς τους ‘μικρούς’, ενώ οι προϊστάμενοί μας που μας διέταξαν να κάνουμε ότι κάναμε, δεν ενοχλήθηκαν.

Στις 5 Δεκεμβρίου έληξε η ποινή που μου είχε επιβληθεί, και στις 7 Δεκεμβρίου ( διότι 6 Δεκεμβρίου ήταν αργία στο Ναυτικό) παρουσιάστηκα στο ΓΕΕΘΑ για να αναλάβω πάλι υπηρεσία στο γραφείο ΝΑΤΟ. Μου είπαν ότι σύμφωνα με τον νόμο (και αυτό ήταν αλήθεια) έπρεπε να μετατεθώ σε άλλη υπηρεσία, και μου έδωσαν φύλλο πορείας για το ΓΕΝ. Πήγα στο Β’ κλάδο του ΓΕΝ, όπου ο πλοίαρχος Καρακίτσος που είχε αντικαταστήσει τον Σταμούλη μου είπε ότι δεν έχουν ακόμα αποφασίσει που θα τοποθετηθώ, και προς το παρόν ανήκω στην δύναμη του ΓΕΝ. Να πάω σπίτι μου και θα μου τηλεφωνήσουν, όταν γίνει η νέα τοποθέτησις να πάω στην νέα μου υπηρεσία. Έφυγα από το ΓΕΝ και γύρισα στο σπίτι μου. Δεν φανταζόμουν εκείνη την στιγμή ότι ήταν η τελευταία φορά που φόραγα την στολή του αξιωματικού. Και αυτό διότι η κυβέρνησις για να μας καθησυχάσει άφηνε να διαρρεύσει, ότι μετά το δημοψήφισμα, και σε μικρό χρονικό διάστημα, θα γυρνούσαμε στις υπηρεσίες μας, χωρίς άλλες κυρώσεις. Αυτό μου είχε πεί και προσωπικά και ο γραμματέας του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Τσάτσου, ο Κ. Βασιλειάδης.

Αλλά δυστυχώς όλοι μας κορόιδευαν. Στην ουσία προετοίμαζαν την αποστρατεία μας από τις Ε.Δ. και έψαχναν να βρουν αφορμή για αυτήν. Δεν μπορούσαμε να εργασθούμε σε οιανδήποτε δουλειά γιατί νομικά δεν είμασταν απόστρατοι.

Πέρασαν έτσι τρείς ολόκληροι μήνες, και στις 12 Μαρτίου του 1975, μερικές ημέρες πρίν γίνουν οι ετήσιες κρίσεις των αξιωματικών, το βράδυ συνέλαβαν περί τους 30 αξιωματικούς, διότι…. θα εκδήλωναν πραξικόπημα για ανατροπή της Κυβερνήσεως, και τους φυλάκισαν στην ΕΣΑ, όπου άρχισαν να τους ανακρίνουν για να μάθουν λεπτομέρειες για το επικείμενο πραξικόπημα.

Οι δημοσιογράφοι το ονόμασαν ‘πραξικόπημα της πυζάμας».

Βέβαια στην τραγικότητα των στιγμών υπήρχε και ιλαρότης. Συνέλαβαν τον υποστράτηγο Παπαδάκη (πρώην επιτελάρχη στην Κύπρο), ο οποίος δεν είχε καμμία σχέση με την ομάδα της ‘πυζάμας’, όπως και τον πρώην διοικητή της ΕΛΔΥΚ συνταγματάρχη Κονδύλη, που εργαζόταν ήδη κρυφά στα SUPER MARKET του Σκλαβενίτη, και τον….αντισυνταγματάρχη…..Παπαγιάνη! στο σπίτι του σε ένα χωριό της Κρήτης. Πιθανόν ο τελευταίος να συνελήφθη αντί εμού (αν και ουδεμία συμμετοχή στην υποτιθέμενη συνωμοσία της “πυζάμας” είχα, αν δεχτούμε ότι υπήρξε ποτέ ομάς της “πυζάμας”).  Εγώ βέβαια από την επομένη που έμαθα για τις συλλήψεις περίμενα ανά πάσα στιγμή να κτυπήσει η πόρτα του σπιτιού για να με συλλάβουν. Όταν μετά τρείς ημέρες αντελήφθησαν το λάθος τους άφησαν τον αντισυνταγματάρχη ελεύθερο αλλά δεν με συνέλαβαν, διότι ήδη είχε βρεθεί η δικαιολογία για τις αποστρατείες μας. Με αφορμή το δήθεν πραξικόπημα το απόγευμα της 15ης Μαρτίου  1975 ακούσαμε από την τηλεόραση ότι αποστρατεύτηκαν 220 αξιωματικοί, εκ των οποίων 40 περίπου από το Ναυτικό μεταξύ των οποίων και εγώ, καθώς και οι αξιωματικοί μου στην Κύπρο, Παπαργύρης, Ντάνος, και Ταβλαρίδης, που είχαν εξαίρετο πολεμική δράση κατά των Τούρκων και φυσικά ουδεμία συμμετοχή στην … συνωμοσία της “πυζάμας”!  Μας αποστράτευσαν με έκτακτες κρίσεις και μάλιστα με τον βαθμό που φέραμε την ημέρα της αποστρατείας μας.

Την επομένη 16 Μαρτίου 1975, πήγαμε με πολιτικά πλέον στο ΓΕΝ, όπου παραδώσαμε τις στρατιωτικές ταυτότητές μας, τα βιβλιάρια νοσηλείας, και μας έδωσαν όλα τα σχετικά ‘χαρτιά’ για να βγάλουμε πολιτικές ταυτότητες, καθώς και τα ‘φύλλα πορείας ‘ για το ….σπίτι μας. Τουλάχιστον μας είχαν εγγράψει στα στελέχη της εφεδρείας του Π.Ν.

Εκείνη την εποχή, πήγα στον εφοπλιστή Ποταμιάνο που τον ήξερα από παλαιότερα, και εθεωρείτο  αντιμακαριακός και φίλος του Γρίβα, για να του ζητήσω να εργαστώ στην ναυτιλιακή εταιρεία του, διότι αμέσως μετά την αποστρατεία μου είχα πάρει από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας το δίπλωμα Πρώτου Πλοιάρχου Εμπορικού Ναυτικού, που το εδικαιούμην βάσει του βαθμού μου και της θαλασσίας υπηρεσίας που είχα στο πολεμικό Ναυτικό. Με δέχτηκε λίαν φιλικά και μου είπε ότι θα με προσλάβει στην εταιρεία του. Μετά δύο ημέρες πήγα στην εταιρεία του και με έβαλε σε ένα γραφείο δίπλα στο δικό του όπου άρχισα να ενημερώνομαι για την νέα μου δουλειά. Μετά μερικές ημέρες πήγαμε μαζί στα Ναυπηγεία Ελευσίνος όπου δεξαμενιζόταν ένα πλοίο της εταιρείας, για παρακολούθηση των εργασιών. Μετά τρείς ημέρες που το πλοίο θα ‘έβγαινε’ από τα Ναυπηγεία, του ζήτησα να πάω να παρακολουθήσω τον αποδεξαμενισμό. Μου αρνήθηκε και μου είπε διστακτικά ότι καλό θα ήταν να μη έβγαινα από το γραφείο μου.  Μου είπε τελικά να έρχομαι στο γραφείο, αλλά να αποφεύγω να κυκλοφορώ έξω στον Πειραιά, και μελλοντικά που και που θα μου ανέθετε και καμμία εργασία. Έφυγα.  Πολύ αργότερα μου είπε ότι ο Αβέρωφ του ζήτησε να με απολύσει, απειλώντας τον…. Ο Αβέρωφ εξακολουθούσε να μας παρακολουθεί, και να μας κυνηγάει.  Αν και δεν στήριξα τους ‘συνταγματάρχες” και μάλιστα κινήθηκα και εναντίον τους τον Δεκέμβριο του 1967 (γεγονός για το οποίο θα μπορούσαν να με είχαν αποστρατεύσει), θυμήθηκα τον Παπαδόπουλο, ο οποίος φρόντισε ο ίδιος να βρούν δουλειά αρκετοί “αντιχουντικοί” αξιωματικοί που ο ίδιος απεστράτευσε επί επταετίας, για να μη έχουν πρόβλημα επιβιώσεως. Βέβαια δεν πρέπει να λησμονούμε και το γεγονός ότι υπήρξαν και διώξεις αξιόλογων συναδέλφων μου επί επταετίας, οι οποίοι είχαν την ατυχία να χαρακτηρισθούν επικίνδυνοι για το καθεστώς.

Γύρω στις 20 Ιουλίου έμαθα ότι με ζητούσε ο ανακριτής του Ναυτοδικείου για να μου ‘πάρει’ κατάθεση για τα γεγονότα της Κύπρου. Τον πήρα τηλέφωνο και μου όρισε την ημέρα που ήθελε να πάω. Πήγα στο Πειραιά, έχοντας κατά νουν ότι πιθανόν να με προφυλάκιζε μετά την κατάθεσή μου, διότι τότε η «δημοκρατική κυβέρνησις» είχε αρχίσει μία ‘εργολαβία’ ανακρίσεων εναντίον αξιωματικών τους οποίους εν συνεχεία προφυλάκιζε μέχρι την δίκη των, και οι οποίοι στην πλειονότητά τους αθωόνοντο στις δίκες που ακολουθούσαν. Του έδωσα πλήρη, αληθή, και εμπεριστατομένη κατάθεση για τα γεγονότα, και επέμενα να γραφεί στα πρακτικά η συμπεριφορά και οι ενέργειες των Παπαδάκη, Κανδαλέπα, και Τσαταλού, αναφέροντας και την διακοπή της ΕΔΕ που είχα διατάξει.  Αυτά διότι πλέον ο ανακριτής με τις επίσημες καταγγελίες μου, θα έπρεπε να κινήσει την πρέπουσα διαδικασία. Με είχε ερωτήσει για τις κατηγορίες εναντίον μου, ‘περί λεηλασιών’ και του είπα ότι όποιος έχει αποδείξεις για αυτές να έλθει να τις καταθέσει. Μου είπε ότι για τα χρήματα που είχα παραδώσει στον ΑΓΕΕΦ, ότι ο Αζίνας δήλωσε ότι δεν ήταν δικά του, και ότι τα έβαλε μέσω εμού η ΚΥΠ στο σπίτι του, για να τον ενοχοποιήσει, για παράβαση του Κυπριακού νόμου περί συναλλάγματος. Ωραία του λέγω τότε να μου τα δώσουν πίσω, ώστε να λύσω και το οικονομικό μου πρόβλημα. (Αργότερα έμαθα ότι ο Αζίνας παρέλαβε τα χρήματά του). Τελείωσα την κατάθεσή μου, και μου είπε να περιμένω για να συνεννοηθεί με τον Επίτροπο του Ναυτοδικείου. Περίμενα ότι θα επέστρεφε με την Ναυτική αστυνομία για να με οδηγήσουν στην Ψυτάλλεια που ήταν οι φυλακές του Ναυτικού, ή στο τμήμα μεταγωγών για μεταφορά στον Κορυδαλλό. Επανήλθε μετά 10 λεπτά και μου είπε. «Μπορείτε να φύγετε κύριε αντιπλοίαρχε, εάν σας ξαναχρειαστούμε θα σας φωνάξουμε». Έφυγα και πήγα στην οικογένειά μου στο σπίτι του πεθερού μου στην Αργολίδα.  Λίγες ημέρες αργότερα , με εκκάλεσε ο ανακριτής του πρωτοδικείου Ναυπλίου, για κατάθεση, διότι σε ένα πηγάδι της Επιδαύρου είχαν βρεθεί κάτι παλαιά όπλα (πιθανώς από την εποχή του συμμοριτοπολέμου) και κάποιος ηλίθιος δημοσιογράφος του Ναυπλίου έγγραψε ότι τα όπλα αυτά μάλλον τα ‘είχα κρύψει’ εγώ. Του έδωσα κατάθεση, κατάλαβε ο άνθρωπος ότι ουδεμία σχέση είχα, και έκλεισε την υπόθεση. Ο τοπικός χωροφύλακας μου είπε συγκεκαλυμμένα ότι έχει εντολή από το ΓΕΕΘΑ να με παρακολουθεί και να αναφέρει οποιανδήποτε ύποπτη κίνησή μου.

Με την επιστροφή μου στην Αθήνα, πολλοί δημοσιογράφοι, ήλθαν σε επαφή μαζί μου, για να πάρουν από πρώτο χέρι στοιχεία για το Κυπριακό, και να γράψουν βιβλία ή ρεπορτάζ για το θέμα. Οι πρώτοι που έγραψαν βιβλία βασιζόμενοι και στις δικές μου μαρτυρίες ήταν ο Τάκης Θεοδωρακόπουλος που έγραψε στην Αγγλική το «The Greek upheaval» που εκδόθηκε στην Νέα Υόρκη, και ο Κύπριος Σπύρος Παπαγεωργίου που έχει ασχοληθεί ευρέως με το Κυπριακό, και τα οποία, αν και ανακριβή σε ορισμένα σημεία τους, ήταν και μία πρώτη δικαίωσις μου, από τις πολλές που ακολούθησαν. Βεβαίως υπήρχαν και δημοσιογράφοι, που ακολουθώντας τις κυβερνητικές εντολές «έριχναν» την λάσπη τους στην δράση μας φθάσαντες στο σημείο να γράψουν, ότι….οι εφεδρικοί του Μακαρίου μόνο πολέμησαν τους Τούρκους και όχι εμείς. Μόνο που δεν έγραψαν πως σκοτώθηκαν τόσοι Ελλαδίτες στην Κύπρο. Ντροπή για αυτούς που τους έβαλαν να γράψουν τέτοια πράγματα.

Συνήντησα και τους Ντάνο και Ταβλαρίδη που είχαν αποστρατευθεί και οι δύο, και μου είπαν πολλές πληροφορίες. Είχαν επιστρέψει από την Κύπρο στις αρχές του περασμένου Σεπτεμβρίου (1974) μαζί με τους Παπαδάκη, Κανδαλέπα και Τσαταλό, και οι τρείς αυτοί ‘κύριοι’ με το που ήλθαν στην Ελλάδα πήγαν κατευθείαν στο γραφείο του Αβέρωφ, καταγγέλοντας όλους όσους είχαν πολεμήσει τους Τούρκους στην Κύπρο ως ‘χουντικούς’ προφανώς για να σώσουν το τομάρι τους από τις (…..) ενέργειές τους κατά την εισβολή των Τούρκων, και ο Αβέρωφ άδραξε την ευκαιρία για να τιμωρήσει τους ‘χουντικούς’. Επί μία εβδομάδα μπαινόβγαιναν στο γραφείο του Αβέρωφ καταγγέλοντες τους πάντας, και παρουσιαζόμενοι ως οι ‘αντιστασιακοί’ της Κύπρου. Έτσι εξηγείται και η τιμωρία μου στις 5 Σεπτεμβρίου 1974. Ο Αβέρωφ τους είχε τοποθετήσει σε περίοπτες θέσεις του ΓΕΝ, τον δε Τσαταλό τον είχε τοποθετήσει υπασπιστή του νέου ΑΓΕΝ.

Ο Ντάνος με τον Ταβλαρίδη που και αυτοί είχαν ήδη βγάλει φυλλάδια και διπλώματα εμπορικού ναυτικού, είχαν “μπαρκάρει” για να μπορέσουν να ζήσουν. Ο Ντάνος μου ανέφερε ότι φεύγοντας από την Κύπρο, Μακαριακοί τον πυροβόλησαν για να τον σκοτώσουν ενώ ανέβαινε την σκάλα του πλοίου. Έδωσα όσο μπορούσα θάρρος στους δύο αυτούς πολύ καλούς αξιωματικούς, και τους είπα ότι πάντα θα είμαι ‘κοντά’ τους. Δυστυχώς δεν μπορούσα να κάνω κάτι παραπάνω.

Εν τω μεταξύ ο Παπαδάκης και οι “συνεργοί” του συνέχιζαν τις καταγγελίες τους εναντίον των περισσοτέρων υπαξιωματικών της Κύπρου, και ιδίως εναντίον ορισμένων με εξαίρετη πολεμική δράση, με σκοπό να τους σπιλώσουν, και τυχόν καταθέσεις των εναντίων τους για (…..)που είχαν επιδείξει να μη ληφθεί σοβαρά υπόψιν, διότι ήσαν ‘χουντικοί’. (…..). Τι τους έφταιγαν οι υπαξιωματικοί εάν αυτοί δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων.

Άρχισε λοιπόν ο Αβέρωφ ανακριτικά συμβούλια κατά των υπαξιωματικών, και σε διάστημα ενός έτους είχε αποστρατεύσει το 85% των υπαξιωματικών που ήταν μαζί μου στην Κύπρο.  Διεσώθη ο αρχικελευστής Γαλιατσός (αυτός που παρέμεινε και πολέμησε στην εγκλωβισμένη από τους Τούρκους Κυρήνεια), διότι τότε το σκάνδαλο θα ήταν μεγάλο, αλλά τον τοποθέτησαν σε μία νεκρή υπηρεσία στην Σούδα, και τον αποστράτευσαν μετά ένα χρόνο. (…..). Έτσι συμπεριφέρθηκαν στον ‘ήρωα’ της Κυρηνείας.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, με ανακούφιση για εμένα και την οικογένειά μου, μπορώ να πώ, έμαθα ότι με απόφαση της Βουλής κατόπιν εισηγήσεως του Καραμανλή, ανεστάλη επ’ αόριστον για …εθνικούς λόγους πάσα ποινική δίωξις αφορώσα στο Κυπριακό. Προφανώς φοβόταν μήπως βγούν στην φόρα οι ενέργειές του επί του θέματος.

Ο Παπανδρέου που δεν είχε καθόλου εμπλακεί στο Κυπριακό, επέμενε στο άνοιγμα του «Φακέλλου της Κύπρου», αλλά όταν τον …άνοιξε μετά 10 χρόνια πάλι …κλειστός έμεινε.

Τον Οκτώβριο, μου απεστάλει κλήσις «κατηγορουμένου» για τα Κυπριακά σε δίκη που θα άρχιζε μετά δέκα ημέρες στο Ναυτοδικείο. Ειδοποίησα τον  δικηγόρο Γεώργιο Αλφαντάκη ο οποίος ανέλαβε την υπεράσπισή μου και ο οποίος πήρε την δικογραφία από το Ναυτοδικείο, και αφού την διάβασε μου είπε ότι είναι τόσο διάτρητες οι κατηγορίες, που δεν μπορούν να σταθούν.  Επί πλέον μου είπε ότι συγκέντρωσε όλα τα στοιχεία που έχει, και θα τα βγάλει όλα στην φόρα. Ο Αβέρωφ όταν έμαθε για τα στοιχεία μας, έδωσε εντολή να σταματήσει η διαδικασία, και να ανασταλεί η δίωξη.  Έτσι μετά μερικές ημέρες έλαβα νέα ειδοποίηση του Ναυτοδικείου ότι η δίκη αναβάλλεται επ ‘ αόριστον (ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ ΠΟΤΕ!).  Έτσι δεν κατέληξα στις φυλακές !!

Μετά από όλη αυτή την ταραγμένη περίοδο κατάφερα σταδιακά να αποκτήσω και εγώ πλέον μία ήσυχη ζωή ως πολίτης.

Όλα τα παραπάνω γεγονότα με έκαναν να μισήσω την Νέα Δημοκρατία, τους ηγέτες της και την Κεντροδεξιά παράταξη για το υπόλοιπο της ζωής μου.  Δεν ακολούθησα την “επανάσταση της 21ης Απριλίου” και ήλθα σε υπηρεσιακή σύγκρουση με πολλούς που δήλωσαν “επαναστατικοί” και με την ίδια την “επανάσταση” τον Δεκέμβριο του 67 όταν εστήριξα τον Βασιλέα και παρολίγον να αποστρατευθώ (εάν αυτό συνέβαινε τότε, τώρα θα χαρακτηριζόμουν ως  ….. “αντιστασιακός”!!!).  Όμως με το μένος ορισμένων πολιτικών και του τύπου εναντίων μας ( με αποκαλούν “συνεργάτη των Απριλιανών”) και τις συνεχείς διώξεις από τον Αύγουστο του 74 και μετά,  φθάσαμε σχεδόν στο σημείο  να αναπολούμε τις ημέρες της “χούντας”!  Αποδέχομαι ότι ίσως ήταν προσωπικό και πολιτικό σφάλμα ότι εστήριξα τον ταξίαρχο Δ. Ιωαννίδη στην “κίνηση” (ή “πραξικόπημα”), και μόνον αυτήν, κατά του Μακαρίου, ατυχές συμβάν με καταστροφική κατάληξη που πολλά δεινά έφερε εις τον τόπον.  Η Κύπρος όμως δεν χάθηκε την 15η Ιουλίου αλλά την 15η Αυγούστου…..

 

Ο “ΦΑΚΕΛΟΣ” ΚΑΙ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ 1985-1988

 

Ένα γεγονός που σχετίζεται με τα ‘Κυπριακά’ ήταν το άνοιγμα (θάψιμο) του «Φακέλου της Κύπρου» σε εξεταστική επιτροπή της βουλής το 1985 στην οποία βεβαίως εκλήθην να καταθέσω.  Σε παρατηρήσεις ενός βουλευτή για ενέργειες υφισταμένων μου του απάντησα » ότι αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη για πράξεις υφισταμένων μου, διότι ουδείς θα διενοείτο να πράξει κάτι χωρίς να το γνωρίζω, και να συγκατατεθώ. Η διοίκησις που εξασκούσα ήταν πλήρης χωρίς να επιτρέπω κενά».  Όλοι μείνανε άφωνοι, και μερικοί μάλιστα ψιθύρισαν κάτι σαν «συγχαρητήρια». Αυτό, επειδή εκείνες τις ημέρες είχε εκδοθεί ένα βιβλίο του στρατηγού Μπονάνου, που ήταν αρχηγός ΓΕΕΘΑ το καλοκαίρι του 1974, και είχε διατάξει την ενέργεια κατά του Μακαρίου, αλλά και όλες τις ύποπτες κινήσεις που ακολούθησαν στον πόλεμο, που έλεγε λίγο πολύ ότι όλα έγιναν εν αγνοία του από κατώτερους αξιωματικούς!!! Αυτός ούτε είχε δεί ούτε είχε ακούσει τίποτα !!!

Επειδή είχε καταθέσει και ο Παπαδάκης και είχε επαναλάβει τις κατηγορίες του εναντίον μου  ζήτησα να εξετασθώ κατ’ αντιπαράσταση μαζί του πράγμα που εγένετο.  Περιέγραψα στους Βουλευτάς τις ενέργειες τις δικές του  καθώς και τις αντίστοιχες των Κανδαλέπα και Τσαταλού. Οι δύο τελευταίοι έχοντες πολιτικές συνδέσεις με υπουργούς ήταν ακόμη στην ενέργεια, ενώ ο Παπαδάκης είχε αποστρατευθεί με το στίγμα του δειλού από το Ναυτικό.  Ο Παπαδάκης ερωτήθηκε εάν είχε περατωθεί η ΕΔΕ που είχα διατάξει. Απήντησε ‘Μάλιστα περατώθηκε από τον πλοίαρχο Παππά το 1977’.  Ένας βουλευτής ερώτησε. ‘Τρία χρόνια για μία διοικητική εξέταση’ ? Του απήντησε ότι άρχισε με εντολή του Ναυτοδικείου το 1976. (Φαίνεται ότι η τότε κατάθεσίς μου έπιασε τόπο). Και γιατί δεν εκλήθην εγώ να δώσω ένορκο κατάθεση; τον ερώτησα.  Τότε, η ΕΔΕ είναι ελλιπής προσέθεσα. Δεν απήντησε. Οι βουλευταί κατάλαβαν ότι κάτι δεν πήγε καλά με αυτήν την ιστορία. Ένας βουλευτής τον ερώτησε. Τιμωρηθήκατε; Μάλιστα του απήντησε ‘με επίπληξη και οι τρείς μας’.  Ζήτησα το λόγο και είπα στην επιτροπή. Το 1950 όταν ήμουν Ναυτικός Δόκιμος είχα κρυώσει και στο διάλειμμα των μαθημάτων μου ήλθε το φλέμα στο στόμα, δεν πρόφτασα να βγάλω το μαντήλι μου, και έφτυσα χάμω στο χώμα του κήπου. Ο δόκιμος υπηρεσίας με ανέφερε και το μεσημέρι άκουσα την ποινή μου. » Διότι έπτυσε χαμαί. Φυλάκισις 5 ημερών».  «Για ένα φτύσιμο κάτω το Ναυτικό με τιμώρησε με 5 ημέρες φυλάκιση, τους κυρίους αυτούς για τόσο σοβαρά παραπτώματα τους ….επέπληξε. Σημειώστε ότι η τορπιλλάκατος του Κανδαλέπα έχει μεταφερθεί ακέραια στο Ναυτικό Μουσείο της Κωνσταντινουπόλεως, και φέρει και την Ελληνική σημαία».

 

Τα γεγονότα της περιόδου 1985-1988 για άλλη μία φορά διατάραξαν την οικογενειακή μας γαλήνη και τις σχέσεις μου με συναδέλφους και εργοδότες.  Προβλήματα και “περιθωριοποίηση” αντιμετώπισαν και η Λίλυ, τα παιδιά μου και στενοί συγγενείς.  Για άλλη μία φορά όπως και το 1975 αναγκάστηκα να φύγω μακρυά από την χώρα, αυτή την φορά στην Ανατολική Αφρική – Ινδικό Ωκεανό για διάστημα τεσσάρων ετών.

Για όλες τις επιλογές που έκανα στην ζωήν μου, και κάποιες ήταν λανθασμένες, ουδέποτε μετάνιωσα.  Πάντα με οδηγούσε ο γνήσιος πατριωτισμός μου.   Ίσως να μπορούσα να κάνω διαφορετικά για το θέμα του Μακαρίου αν εγνώριζα περισσότερα, ίσως μας ετύφλωσε το πείσμα μας για τις πράξεις αρκετών Μακαριακών και την στάση των έναντι των Ελλήνων, ίσως παρασυρθήκαμε από την δική μας επιθυμία για Ένωση, ίσως εγώ έδειξα μεγάλη εμπιστοσύνη προς την ηγεσία των Αθηνών. Δεν έχει πλέον σημασία. Είναι, δυστυχώς, πολύ εύκολο να κρίνεις εκ των υστέρων.  Ίσως, τελικά, πάλι τα ίδια να έκανα.

Από τους στόχους που είχα στην ζωή μου δεν μπόρεσα να εκπληρώσω μόνον ένα. Να αποκαταστήσω την αλήθεια για όσα έγιναν εκείνες τις ταραγμένες ημέρες του 1974 στην Κύπρο.  Το οφείλω όχι μόνο σε εμένα, αλλά σε όλους όσους επολέμησαν μαζί μου, σε όσους άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού έδωσαν την ζωή τους για την Ελλάδα, στους συγγενείς τους και τις οικογένειές τους και σε όλους όσους υπέφεραν και υποφέρουν ακόμη εξαιτίας όλων αυτών των δραματικών γεγονότων.  Προσπάθησα για ένα μεγάλο διάστημα μετά την αποστρατεία μου, μαζί με άλλους, αλλά δεν μπορέσαμε να φθάσουμε στον στόχο μας.  Τώρα νιώθω ότι είναι πλέον αργά.

 

---

[1] Πρόκειται για τον υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου Παναγιώτη Παπαγιάννη, σημείωμα του οποίου προλογίζει το κείμενο του πατέρα του.

[2] Πρόκειται για την εργασία Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήσης, Αθήνα 2006, όπου ο Β΄ τόμος αφιερώνεται Στους Πατριώτες που έπεσαν στην Κύπρο υπερασπιζόμενοι την ελευθερία της.

Κυπρος 1974… Συνέντευξη απ’ την άλλη πλευρά του λόφου

Σημείωση: Ο γράφων τηρώντας δέσμευσή του κατά τη συνέντευξη αυτή, έχει αφαιρέσει τα τμήματα εκείνα που δεν αναφέρονται αποκλειστικά στην Κύπρο. Παράλληλα, κατά πάγια τακτική, δεν σχολιάζει ούτε προβάλει εδώ τις προσωπικές του απόψεις στις θέσεις και περιγραφές του Υποπλοιάρχου ε.α. Ταβλαρίδη. Η συνέντευξη αυτή δεν έχει κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα δημόσια.

ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΤΑΒΛΑΡΙΔΗ ΑΠΟΣΤΡΑΤΟ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
(ΑΘΗΝΑ 27 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2006)
……………………………..
-. Πάμε τώρα πάλι στην Κύπρο και την περίοδο πριν το πραξικόπημα. Την εμπλοκή σου με το πραξικόπημα.
Τ. Α μπράβο. Εκεί. Εκεί στο ζουμί όλο. Μου έριξε δέκα μέρες ο διοικητής όπως σου είπα για το κούρεμα. Και μου λέει ότι ο Παπαγιάννης ο…
-. Για την σύγκρουσή σου με τον Παπαδάκη;
Τ. Μπράβο. Για την αναφορά που έκανα για τις πυριταποθήκες. Και με φώναξε ο Παπαργύρης και μου λέει «Την επόμενη κίνηση που θα κάνεις θα γυρίσεις πίσω στην Ελλάδα. Εντάξει;» «Εντάξει.» Πάω στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ κυβερνήτης. Έκτοτε με τον μόνο με τον οποίο είχα κάποια επαφή, επειδή και αυτός έμενε στην Αμμόχωστο, ήταν ο Σταύρος ο Γουλέας. Δηλαδή συναντιόμαστε, πήγαινα στο σπίτι του τον έβλεπα, «Γεια σου Σταύρο, τι κάνεις; Η γυναίκα σου, το παιδί σου;» και τα λοιπά. Με τους άλλους δεν είχα επαφή, όχι δεν ήθελα να έχω, λόγω αποστάσεως. Εγώ μου άρεσε, ασχολιόμουνα με γκόμενες, πήγαινα έκανα τα μπάνια μου, το βράδυ ας πούμε γύριζα σε τίποτα κέντρα και τα λοιπά και εν συνεχεία τρεις τέσσερις η ώρα έκανα και την έφοδο στο καράβι να δω τι γίνεται ας πούμε γιατί ήτανε στην Αμμόχωστο το καράβι. Ο Παπαγιάννης με τον Παπαργύρη, δεν ξέρω για ποιον λόγο, εκείνη την εποχή ήτανε τσακωμένοι. Εγώ σου μιλάω…, δηλαδή πού να σου ορκιστώ, στα κόκαλα της μάνας μου και του πατέρα μου, που δεν έχω πιο ιερό απ’ αυτούς. Με παίρνει τηλέφωνο Σάββατο ο Παπαργύρης και μου λέει «Έλα απάνω σε θέλει ο διοικητής.» Με τον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ εγώ έκανα περιπολία γύρω από την Κύπρο μία φορά τον μήνα για να δω μήπως γινότανε τίποτα παράδοση όπλων και τέτοια. Δηλαδή πήγαινα Πάφο, Κυρήνεια και γύριζα. Είχα γυρίζει από την περιπολία δέκα μέρες, είχα δει και τον συχωρεμένο τον Τσομάκη μάλιστα, συζητάγαμε εκεί στην Κυρήνεια στο κάστρο διάφορα, ότι ήθελε να παρατείνει τη παραμονή του διότι ήθελε να εξοφλήσει διάφορα πράγματα γιατί ήτανε αρραβωνιασμένος, θα αρραβωνιαζότανε και ήθελε να παντρευτεί και παρακάλεσε τον διοικητή, γιατί στην θέση του Τσομάκη θα ήμουνα εγώ. Αν είχε φύγει ο Τσομάκης από την Κύπρο, στην Κυρήνεια θα στέλνανε εμένα. Αλλά επειδή ο Τσομάκης, εκ των υστέρων απεδείχθη… Θεός σχωρέστον, αυτός ήτανε ήρωας και τα … δεν έχουνε βγάλει ούτε ένα όνομα, ούτε σε καράβι, ούτε…, εν πάση περιπτώσει αυτά είναι άλλη ιστορία, θα τα πούμε μετά, για την ευαισθησία των αξιωματικών και των συμμαθητών και του Ναυτικού.
-. Σταύρο ο Τσομάκης έχει τιμηθεί από το Ναυτικό και τιμάται κάθε χρόνο. Το ξέρεις αυτό.
Τ. Από πού; Από τους συμμαθητές του έχει τιμηθεί. Από τους συμμαθητές του όταν αποστρατευτήκανε. Και δεν με αφήσανε να βγάλω λόγο όταν έγινε η αποκάλυψη του μνημείου κάτω γιατί φοβηθήκανε, γιατί ήτανε πολιτικοί, ότι θα τους τα έλεγα από την καλή. Πότε κάνανε το μνημείο του Τσομάκη; Μετά από είκοσι χρόνια; Τι λες ρε Αντώνη τώρα; Μας δουλεύεις τώρα; Μετά από είκοσι χρόνια με λεφτά δικά μας; Με λεφτά δικά μας; Ανέλαβε τίποτα το Ναυτικό να κάνει; Έδωσε το όνομα του σε ένα καράβι; Τι λες τώρα; Ο Τσομάκης έχε υπ’ όψιν σου, ο Τσομάκης όχι ο Αθανάσιος Διάκος, όχι ο Λεωνίδας, αυτός πήγαινε σε σίγουρο θάνατο, και πήγε. Αυτός ήξερε ότι θα σκοτωθεί. Και πήγε να σκοτωθεί. Γιατί; Για την πατρίδα. Και το αποτέλεσμα ήτανε όχι να τον μνημονεύουνε… Εν πάση περιπτώσει. Μου λέει έλα πάνω σε θέλει ο διοικητής. Εγώ για πραξικόπημα δεν είχα ιδέα. Όταν λέμε ιδέα, ιδέα. Τίποτα. Όσο ήξερες εσύ ότι θα γίνει πραξικόπημα στην Κύπρο άλλο τόσο ήξερα κι εγώ που ήμουνα κάτω. Ανεβαίνω στον διοικητή απάνω. Την ώρα που έμπαινα μέσα στην πόρτα του διοικητή, έβγαινε ο συχωρεμένος ο Τσομάκης. Ο οποίος νόμιζε, νόμιζε ότι για να με δει απ’ έξω στην πόρτα του διοικητού…, επειδή ο Τσομάκης ήτανε μυημένος, ο Τσομάκης ήτανε μυημένος στο… Δηλαδή εάν ο Τσομάκης ζούσε θα ήτανε μαζί μου τώρα, απόστρατος κι αυτός.
-. Μυημένος σε τι;
Τ. Στο πραξικόπημα. Και την ώρα που έβγαινε…, σου λέω αυτά τα θυμάμαι σαν να είναι εχθές. Και του λέω «Τι έγινε;» και μου λέει «Πήγαινε μέσα…» μου λέει «… θα σου τα πει.» Και σηκώνεται και φεύγει. «Φεύγω…» μου λέει «… πάω στην βάση.» «Στο καλό.» Μπαίνω μέσα. Εκεί ο Παπαγιάννης εδώ εγώ. Μου λέει «Πρόσεξε. Αύριο το βράδυ, Κυριακή βράδυ θα αποπλεύσεις από την Αμμόχωστο. Δεν θα κάνεις σήμα απόπλου στην βάση ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ. Θα έχεις ανοιχτή την απροειδοποίητη εκπομπή και θα μιλάμε μόνο μαζί.» του λέω «Να κάνω τι κύριε διοικητά;» Μου λέει «Περιπολία. Έχουμε κάτι πληροφορίες ότι θα βγάλουν όπλα οι Τούρκοι ή στην Πάφο ή στην Κυρήνεια.» Του λέω «Χτες γύρισα. Πριν από δέκα μέρες.» «Θα πας…» μου λέει «… πάλι περιπολία. Εντάξει;» «Εντάξει.» «Και όταν θα φτάσεις στην Πάφο θα σου δώσω διαταγές.» Εγώ τοποθέτησα το ότι δεν ήθελε να πω τίποτα στον Παπαδάκη, επειδή ήξερα ότι ήτανε τσακωμένοι. «Εντάξει;» «Εντάξει.» Φεύγω και γυρίζω στην Αμμόχωστο.
-. Αυτό το λες γιατί δικός σου διοικητής ήτανε ο Παπαδάκης, και όφειλε μέσω του Παπαδάκη να σε διατάξει αν ήτανε μια επιχείρηση κανονική.
Τ. Όταν έφευγα εγώ, όταν απέπλεα έστελνα σήμα στον Παπαγιάννη, κοινοποίηση Παπαδάκη ότι αποπλέω για περιπολία. «Αυτήν την κοινοποίηση…» μου λέει «… δεν θα την κάνεις. Δεν θα στείλεις σήμα ότι αποπλέεις.» Για κακή μου τύχη…, όταν γύριζα από την Αμμόχωστο δεν περνάω από τον Γουλέα να τον ρωτήσω τι διαλογίζεται ας πούμε, τι διάολο περιπολίες, μαλακίες… Περνάω από το σπίτι και δεν ήτανε εκεί. Βέβαια δεν το είχα πάρει και τελείως σοβαρά εγώ. Πάω το απόγευμα σε μια λέσχη και εκεί που παίζαμε κανένα κουμκάν και τα λοιπά, ειδοποιώ τον ύπαρχο του λέω «Εγώ το αυτοκίνητο θα το αφήσω στο σπίτι, πέρνα εσύ το βράδυ έντεκα η ώρα να με πάρεις από την λέσχη να πάμε στο καράβι και να αποπλεύσουμε για περιπολία. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και είχε ειδοποιήσει και το πλήρωμα, όλα εντάξει, αποπλέουμε. Και βαδίζουμε προς την Πάφο. Πέρασε το βράδυ. Δευτέρα πρωί κατά της εφτά η ώρα οχτώ η ώρα, δεν θυμάμαι, σηκώθηκα πλύθηκα και ανέβηκα στην γέφυρα, γιατί κοντεύαμε να φτάσουμε στην Πάφο. Και ακούμε ξαφνικά θούρια, πα πα πα. Λεν οι ύπαρχοι «Τι γίνεται ρε γαμώτο;» Η εθνική φρουρά… «Ρε τους μαλάκες…» λέω «… κάνανε εθνικό πραξικόπημα.» Σου μιλάω στα κόκαλα της μάνας μου και του πατέρα μου που δεν έχω πιο ιερό πράγμα. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… τι γίνεται, να πούμε;» Σε κάποια στιγμή λέω «Εν πάση περιπτώσει χτύπα συναγερμό να πάει το πλήρωμα στη θέση του και τα λοιπά, να δούμε τι θα κάνουμε.» Ακούμε τη φωνή του Μακαρίου από την Πάφο «Είμαι ζωντανός…» και τα λοιπά. «Ρε μαλάκα…» του λέω «… τι λένε ότι τον σκοτώσανε, ζωντανός είναι.» Έρχεται ένας ναύτης ο οποίος ήτανε Κύπριος και μου λέει «Κύριε κυβερνήτα το ξέρετε ότι είναι κάποιος…» μου λέει «… εδώ στην Πάφο μίμος ο οποίος μιμείται τον Μακάριο, ακριβώς την φωνή του την κάνει ίδια.» «Σοβαρά;» «Σοβαρά, ναι.» Εν πάση περιπτώσει φτάνουμε στην Πάφο. Δεν ξέρω εάν ξέρεις την…, πως ήτανε γεωγραφικά η Πάφος. Το λιμάνι της Πάφου, ήτανε ένα μικρό λιμανάκι ψαροχώρι ας πούμε, ούτε ψαροχώρι, ψαρολίμανο μικρό και μάλιστα είχε δίαυλο για να μπεις μέσα, γιατί είχε ρηχά. Έμπαινες έτσι κι έτσι και μετά έφτανες στον μόλο έτσι. Σε απόσταση 50 μέτρων ήτανε η Ναυτική βάση με έναν έφεδρο σημαιοφόρο επικεφαλής και υπαξιωματικούς και ναύτες και η πόλη της Πάφου ήτανε γύρω στα δύο χιλιόμετρα στον λόφο απάνω.
-. Αμφιθεατρικά;
Τ. Αμφιθεατρικά μπράβο. Φτάνουμε στην Πάφο, πέφτουμε δίπλα… Αυτά τώρα θέλουνε προσοχή γιατί σου τα λέω ακριβώς όπως γίνανε, και γι’ αυτό σκέφτομαι μήπως και μου ξεφύγει τίποτα. Πέφτουμε δίπλα στον μόλο και έρχεται ο σημαιοφόρος ο έφεδρος της βάσης, του λέω «Τι γίνεται…» και τα λοιπά, μου λέει «Ακούμε και εμείς στο ράδιο πραξικόπημα και ξέρω ‘γω….» «Εντάξει…» του λέω «… τίποτα. Απλώς…» του λέω «… χτυπάς συναγερμό να είναι όλοι ας πούμε (…) και κάτσε να δούμε τι θα γίνει.» Στο μόλο τώρα. Ακούγαμε εν τω μεταξύ από το ράδιο ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία στους δρόμους και τα λοιπά. Λέω στον ύπαρχο σε κάποια στιγμή, καλή του ώρα ένας έφεδρος… Εν τω μεταξύ είχα φορέσει αυτή την στολή και είχα το περίστροφο και φαινότανε δηλαδή το περίστροφο. Του λέω «Ρε Βασίλη πάμε καμιά βόλτα στον μόλο.» Μιλάμε ερημιά τώρα. Δηλαδή ο μόλος εκεί ήτανε έρημος, η πόλη ήτανε ψηλά. Βγαίνουμε με τον…, γιατί είχε ένα κάστρο εκεί παλιό και λέω «Πάμε να δούμε και το κάστρο όπως ήμαστε.» Και όπως περπατάγαμε με τον ύπαρχο βλέπω δύο πιτσιρικάδες, θα ήταν δεκαοχτώ είκοσι χρονών, με τα μηχανάκια και κατεβήκανε κάτω. Όπως τους βλέπω από πλάκα εγώ «Ρε ‘σεις…» τους λέω «… δεν ακούσατε ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία;» λέω «Τι κυκλοφορείτε;» Εν τω μεταξύ βλέπανε και το πιστόλι. «Τι κυκλοφορείτε; Θα σε γαμήσω ρε πούστη εσένα μετά.» Και έρχονται και φεύγουν. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… κάτι δεν πάει καλά εδώ πέρα. Για πάμε πίσω στο καράβι.» Πάμε στο καράβι, ξαναχτυπάμε συναγερμό. Σε κάποια στιγμή έρχεται ο διοικητής ο σημαιοφόρος και μου λέει «Σας ζητάνε στο τηλέφωνο.» «Ποιος με ζητάει;» «Ο διοικητής της 5ης ανωτέρας.» Ήτανε και μία 5η ανωτέρα εκεί πέρα του στρατού. Πάω στον σταθμό, ήτανε πενήντα μέτρα, ας πούμε. «Εμπρός;» Λέει «Ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’;» Λέω «Μάλιστα.» Λέει «Σας θέλω να ‘ρθείτε απάνω να σας δω και να σας πω.» Εγώ με τον διοικητή είχα ξαναμιλήσει, γιατί με τις περιπολίες που έκανα με είχε ξαναπάρει. Του λέω «Καταρχήν δεν είσαι ο διοικητής διότι θα γνώριζα τη φωνή σου και δεύτερον…» του λέω «… εγώ απάνω δεν πρόκειται να έρθω.» Οπότε μου λέει από το τηλέφωνο «Κοίταξε να δεις, καλά που το κατάλαβες. Σε δέκα λεπτά κατεβαίνουμε να μας παραδώσεις το πλοίο και τον σταθμό.» Του λέω «Άκουσε να δεις, άκουσε να δεις…» του λέω «… για να έχουμε καλές εξηγήσεις. Το πλοίο και τον σταθμό δεν τον παραδίδω ούτε στον βασιλιά τον ίδιο. Γι’ αυτό καλό είναι για να μην γίνει κανένα επεισόδιο…» του λέω «… και χυθεί αίμα άδικα, καθίστε εκεί που είσαστε εσείς και εγώ θα καθίσω εδώ που είμαι. Ούτε πρόκειται να σας πειράξω αλλά μην τολμήσετε και κατέβετε κάτω, γιατί εγώ πλοίο δεν παραδίδω.»
-. Ποιος είπε Σταύρο ότι ήτανε αυτός;
Τ. Ήτανε… Η Πάφος τελικά δεν είχε πέσει. Τους είχανε συλλάβει και ήτανε Μακαριακός. Εκεί κατέφυγε ο Μακάριος.
-. Το όνομα του;
Τ. Δεν το θυμάμαι. Δεν το θυμάμαι. Δεν ήξερα ποιος ήτανε και ούτε έμαθα ποτέ ποιος ήτανε. Αλλά ήτανε Μακαριακός ο οποίος είχανε καταλάβει την Πάφο. Και με πήρε εμένα τηλέφωνο, επειδή αυτοί φοβόντουσαν, δεν μπορούσε να φύγει ο Μακάριος. Διότι σε κάποιο βιβλίο το διάβασα κιόλας, που έλεγε ότι ο Μακάριος ήτανε να τον φυγαδεύσουνε με καΐκι και κάποιος στέλνει σήμα ότι κάτω στο λιμάνι ήτανε ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Αυτοί λοιπόν θέλανε να εξουδετερώσουνε εμένα και τον σταθμό. Και μου είπανε «Να κατέβουμε να μας παραδόσεις το πλοίο.» Και του λέω «Φίλε μου εγώ το πλοίο δεν το παραδίδω ούτε στον βασιλιά. Εγώ είμαι κυβερνήτης του πλοίου. Να παραδώσω το πλοίο μου σε σένα; Ή τον σταθμό; Σε παρακαλώ…» του λέω «…μην κατέβετε προς τα κάτω γιατί θα γίνει σκοτωμός και είναι άδικο. Εντάξει;» «Εντάξει.» Κλείνουμε το τηλέφωνο. Η ώρα αυτή που σου λέω ήτανε τρεις το μεσημέρι. Φωνάζω τον ύπαρχο. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… εντάξει. Όλα καλά τώρα. Όταν νυχτώσει να πάμε να κάνουμε τι;» του λέω «Εμείς δεν ήμαστε συνηθισμένοι σε πόλεμο στο σκοτάδι. Αυτοί θα κατέβουνε θα μας κάνουν ένα ντου και θα μας σφάξουνε όλους. Πρέπει…» του λέω «… να φύγουμε. Εντάξει;» «Εντάξει.» Παίρνω τον Παπαγιάννη, του λέω από την ‘απροειδοποίητη’ «Κύριε διοικητά έτσι κι έτσι να πούμε. Εγώ δεν μπορώ να καθίσω, διότι το βράδυ δεν έχει ασφάλεια ούτε το πλοίο ούτε ο σταθμός. Θα κατέβουνε κάτω και το λιγότερο που θα γίνει είναι να μας σφάξουνε.» Μου λέει «Εντάξει θα σε πάρω τηλέφωνο και θα σου πω σε πέντε λεπτά.» Γύρω στις πέντε το απόγευμα με παίρνει τηλέφωνο, μου λέει «Επιβίβασε στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ όλο τον σταθμό μαζί με γυναικόπαιδα…» γιατί οι υπαξιωματικοί που ήτανε εκεί είχανε και τις γυναίκες τους, τις οποίες τις είχανε κατεβάσει από την Πάφο και τις είχανε φέρει εκεί. «Επιβίβασε όλο το προσωπικό του σταθμού και απέπλευσε.» Αρχίσανε λοιπόν και μπαίνανε μέσα στο καράβι γυναικόπαιδα, υπαξιωματικοί και τα λοιπά. Κάνω εγώ τις μανούβρες για να… Εκείνη την ώρα από πάνω από την Πάφο είδανε την κίνηση ότι εγώ πάω να φύγω και σου λέει «Αυτός την κοπανάει, να κατέβουμε εμείς κάτω.» Και βλέπω ότι κατεβαίνανε από τον κύριο δρόμο. Εν πάση περιπτώσει κάνω πίσω, ανάποδα, αυτό, ψιλοκάθισε και το καράβι ας πούμε, το γύρισα… Γιατί έπρεπε να το γυρίσεις, εγώ ήμουνα έτσι πεσμένος και εδώ ήτανε ο δίαυλος. Όταν έφευγα κανονικά είχα ποντάρει τη δεξιά την τράβαγα την άγκυρα και ερχότανε έτσι και έφευγα. Αλλά εκείνη την στιγμή μου λέει «Άμα (…) πάρε το πλήρωμα και βγες.» Εν πάση περιπτώσει γυρίζω μέσα στον δίαυλο, την ώρα που είχα πάρει την στροφή… Α, επειδή μου είπε απέπλευσε αμέσως, είδες…, δεν πρόλαβα να πάρω όλο το πλήρωμα του σταθμού. Οπότε είχα απομακρυνθεί από την προβλήτα γύρω στα τριάντα μέτρα και φωνάζω και λέω «Μπέστε στις βάρκες…» είχε κάτι βάρκες εκεί ψαράδικες «… και ελάτε έξω να επιβιβαστείτε.» Έξω από το λιμάνι, ας πούμε. Μπήκανε στις βάρκες αυτοί και ερχόντουσαν προς το μέρος μου. Εγώ, το λιμάνι ήτανε κάπως έτσι και εδώ είχε μία στροφή και έβγαινες. Όταν έπαιρνες αυτή την στροφή δεν έβλεπες σε αυτό το σημείο εδώ. Όπως λοιπόν βγαίναμε προς τα έξω και περίμενα να έρθουνε οι βάρκες, βλέπω ξαφνικά μπαμ κάτι πίδακες από νερό… «Ρε Γιαννάκη…» είχα έναν υπαξιωματικό πυροβολητή, όχι εγώ, ήτανε στον σταθμό έξω αυτός και είχε επιβιβαστεί, «… τι είναι αυτό;» «Ε μας βαράνε από τη στεριά…» λέει «… βαράνε τις βάρκες με τον κόσμο που ήτανε μέσα.» «Τι λες ρε; Βάρα τους.» λέω. Και αρχίζω και βαράω το δρόμο μπροστά από αυτούς που κατεβαίνανε για να σταματήσουν να κατεβαίνουνε και να σταματήσουνε να βαράνε τις βάρκες. Έριξα τις δύο πρώτες βολές και σταματήσανε και αυτοί. Έρχονται οι βάρκες, μπαίνει ο κόσμος μέσα…
-. Βαράς με το κανονάκι του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ έτσι;
Τ. Ναι. Είχε πίσω ένα…, όχι Μπόφορς, ένα Έρλικον. Δεν βάρεσα αυτούς. Βάρεσα μπροστά για να σταματήσουν για να τους δείξω ότι είμαι και εγώ εδώ «Παιδιά σταματήστε, μην κατεβαίνετε, μην βαράτε τις βάρκες.»
-. Δεν χτύπησες με σκοπό να σκοτώσεις…
Τ. Όχι…
-. Χτύπησες τον δρόμο;
Τ. Τον δρόμο.
-. Με το Έρλικον ήταν εύκολο να σημαδέψεις, να χτυπήσεις ένα δρόμο;
Τ. Και τον δρόμο να μην χτύπαγα η απόσταση που τους έβλεπα εγώ ήτανε ας πούμε σε ευθεία τρία χιλιόμετρα. Βλέπεις ανοικτός…, εγώ βάραγα μπροστά στον δρόμο για να τους δείξω ότι «Παιδιά σταματήστε, διότι αφού έτσι κι αλλιώς φεύγω εγώ δεν πρόκειται να πειράξω κανέναν.» Επιβιβάστηκε το πλήρωμα και τα λοιπά και φεύγουμε. Για να…, δεν ξέρω εάν έγινε αυτό μετά ή…. Τέλος πάντων γυρίζω πίσω στην Αμμόχωστο.
-. Ένα λεπτό Σταύρο. Η ανάκριση, προανάκριση, τι είχε γίνει τότε εναντίον σου…, όχι μόνο εναντίον σου και για τους άλλους. Η ΕΔΕ …
Τ. Ναι.
-. … πως τη λέμε, αναφέρει για βομβαρδισμό Πάφου και ραδιοφωνικού σταθμούς Πάφου. Και συγχρόνως αναφέρει ότι προς τιμήν του ο…
Τ. Ταβλαρίδης.
-. Ο Ταβλαρίδης αρνείται λέγοντας ότι «Εγώ δεν μπορώ να χτυπήσω σπίτια.» Αυτό μπορείς να το καλύψεις;
Τ. Δεν τελείωσα ακόμα. Περίμενε παιδί μου. Αυτή η…, δεν τελείωσε, είναι άλλη μέρα. Παίρνω το πλήρωμα λοιπόν και γυρίζω πίσω. Μου λέει ο Παπαγιάννης «Πλεύσατε προς λιμάνι, βάση ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ, θα τα πούμε εκεί.» Φτάνω στη βάση ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’ ξενυχτισμένος, θα σου πω ας πούμε ότι καμιά φορά ο διοικητής… Ξέρεις είχα να κοιμηθώ δύο τρία βράδια. Φτάνω στη ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’, αποβιβάζω το πλήρωμα της βάσης και εκείνη την ώρα έρχεται κάποιος και μου λέει «Σε ζητάει ο διοικητής στο τηλέφωνο.» Ο διοικητής ο Παπαγιάννης. Πάω απάνω στο…, ήταν ένα σαν αίθουσα επιχειρήσεων και ήτανε μέσα και ο Σταύρος ο Γουλέας. Σηκώνω το τηλέφωνο «Μάλιστα.» Λέει «Μόλις αποβιβάσεις το πλήρωμα θα αποπλεύσεις αμέσως για Πάφο. Κι όταν φτάσεις στην Πάφο θα πάρεις διαταγές.» «Μάλιστα κύριε διοικητά.» Την ώρα που έφευγα μου λέει ο Σταύρος, καλή του ώρα, μου λέει «Δεν ζούμε μόνο απόψε». Ναι, «δεν ζούμε μόνο για απόψε.» Του λέω «Ρε Σταύρο τι εννοείς; Πες μου. Εγώ αυτή τη στιγμή πήρα μια διαταγή να φύγω χωρίς να ξέρω τι θα πάω να κάνω. Πες μου και εσύ τη γνώμη σου.» Μου λέει «Τι να κάνεις; Πρέπει να φύγεις. Απλώς σου λέω ότι δεν ζούμε μόνο απόψε.»
-. Τι εννοούσε;
Τ. Δεν ξέρω. Δεν ξέρω τι εννοούσε. Φεύγω. Μπαίνω μέσα, ο διάολος γι’ αυτό σου λέω καμιά φορά η τύχη, ο σημαιοφόρος της βάσεως εκεί της Πάφου είχε μείνει μέσα στο καράβι, το πλήρωμα της βάσεως είχε μείνει μέσα, τα γυναικόπαιδα είχανε βγει έξω. Εγώ ήμουνα τελείως προς Πάφο.
-. Φεύγεις από Αμμόχωστο…
Τ. Προς Πάφο.
-. … χωρίς να γνωρίζεις την αποστολή σου;
Τ. Χωρίς να γνωρίζω την αποστολή μου. Στο δρόμο επειδή ήμουνα πάρα πολύ κουρασμένος, είχα να κοιμηθώ δύο τρεις μέρες ας πούμε, λέω σε αυτόν τον έφεδρο «Θα βάλω την καρέκλα εδώ στην γέφυρα…» μια σεζλόνγκ που είχαμε «… θα πάω…» λέω «… δύο τρεις ώρες να κοιμηθώ, εσύ κράτα αυτήν την πορεία. Εντάξει;» «Εντάξει.» «Για οτιδήποτε συμβεί…» λέω «… ξύπνα με.» Σε κάποια στιγμή, ο διάολος με ξύπνησε, όχι ο θεός, ο διάολος με ξύπνησε, ξυπνάω και βλέπω ξαστεριά και τα λοιπά και όπως κάνω έτσι την καρέκλα για να δω μπροστά στην γέφυρα είδα μια μαυρίλα μπροστά. «Ρε σημαιοφόρε…» του λέω από τον ύπνο τώρα «… τι είναι αυτό;» Μου λέει «Τίποτα. Τα σύννεφα από το φεγγάρι και…» «Α καλά.» του λέω και ξαναπέφτω στην καρέκλα αλλά όπως έπεσα και έκανα τα μάτια μου έτσι, κοιτάω και είχε ξαστεριά το φεγγάρι δεν είχε σύννεφα. Και πετάχτηκα «Ρε μαλάκα όλο αριστερά…» πηγαίναμε να πέσουμε απάνω στην στεριά. Και ο διάολος με ξύπνησε γιατί εάν είχαμε πέσει πάνω στην στεριά δεν θα γινότανε τίποτα απ’ ότι έγινε εν συνεχεία.
-. Τι έγινε στη συνέχεια;
Τ. Λοιπόν φτάνουμε το πρωί στις… Α εν τω μεταξύ το βράδυ φωνάζω εγώ το πλήρωμα και λέω «Κοιτάξτε να δείτε…» επειδή τότε αν θυμάσαι κρατάγαμε κι αυτά τα βιβλία, ένας αξιωματικός στο καράβι που κράταγε τα βιβλία για όσους ήτανε κομμουνιστές, αντικομουνιστές και τέτοια ας πούμε. Είχαμε και εμείς ένα τέτοιο βιβλίο ας πούμε με τους Μακαριακούς. Φωνάζω όλο το πλήρωμα, όχι αυτούς, όλο το πλήρωμα και λέω «Παιδιά κοιτάξτε να δείτε, επειδή ξέρω…» αυτό έγινε πριν φύγουμε «… επειδή ξέρω ότι ορισμένοι από εσάς είναι έτσι και έτσι…» και τα λοιπά «… όποιος θέλει μπορεί να βγει από το καράβι. Δεν πρόκειται να τον πειράξει κανένας, ούτε πρόκειται να του πει κανένας τίποτα.» «Ζήτω ο κυβερνήτης…» ζήτω το αυτό, όλοι μαζί. Φτάνουμε στην Αμμόχωστο. Ορισμένα γεγονότα που γίνανε τα έμαθα εκ των υστέρων. Όταν εμείς πλησιάζαμε στην Αμμόχωστο…
-. Γυρίζοντας από την Πάφο την πρώτη ημέρα;
Τ. Όχι, όχι. Όταν πλησιάζαμε προς την Πάφο φεύγοντας από την Αμμόχωστο, έμαθα εκ των υστέρων ότι θέλουνε να φυγαδεύσουνε τον Μακάριο με καΐκι. Και την ώρα που είχανε κατεβεί κάτω και ετοιμαζόντουσαν α φύγουνε φάνηκε από μακριά ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Τα μπρος πίσω γυρίσανε. Φτάνω στην Πάφο. Παίρνω τηλέφωνο τον διοικητή και του λέω «Έφτασα στην Πάφο.» «Ωραία.» μου λέει «Θα πας από την πίσω μεριά υπάρχει ένας ραδιοφωνικός σταθμός από τον οποίο μιλάει ο Μακάριος. Θα πας και θα τον βομβαρδίσεις.» «Μάλιστα κύριε διοικητά.» Πάμε πίσω. Πίσω όμως τι γινότανε; Όταν πήγα από την πίσω μεριά, εγώ ήτανε μία παραλία άμμος, δεν μπορούσες να πλησιάσεις λόγω της ρηχότητας των νερών, έπρεπε να είσαι δύο μίλια μακριά από τα σπίτια ας πούμε και ρωτάω κάποιον εκεί «Ποιος είναι ο ραδιοφωνικός σταθμός, γιατί δεν βλέπω;» Μου λέει «Εκείνο το σπίτι που βλέπετε.» Ήταν ένα σπίτι ανάμεσα στα άλλα σπίτια. Τον παίρνω τηλέφωνο και του λέω «Κύριε διοικητά αυτό που ζητάτε, είναι αδύνατον. Εγώ δεν έχω ούτε κατευθυντήρα ούτε τίποτα πυραύλους να ρίξω. Εγώ άμα ρίξω με ελεύθερη σκόπευση…» του λέω «… θα σκοτωθεί κανένας Εγγλέζος και θα με πάνε φυλακή» του λέω. «Εγώ δεν βομβαρδίζω» «Όχι Σταύρο, ρίξε.» «Μωρέ δεν βομβαρδίζω…» του λέω «… ότι και να λέτε.» Δεν έπεσε σφαίρα σε πληροφορώ εκεί. Σφαίρα δεν έπεσε. Ούτε μία σφαίρα. «Εγώ…» του λέω «… φεύγω και γυρίζω πίσω.» Και πράγματι ας πούμε τι να κάνει και αυτός «Εντάξει…» μου λέει «… γύρισε πίσω στην Πάφο.» Γυρίζω στην Πάφο. Αυτοί από την Πάφο είχανε κατέβει κάτω και είχανε καταλάβει τον σταθμό. Όταν εμείς λοιπόν φτάσαμε απ’ έξω μου λέει, «Θα πας στην Πάφο, και επειδή έχει καταληφθεί ο σταθμός θα βομβαρδίσεις και θα καταστρέψεις…» είχε ένα ραντάρ αυτοκινούμενο «… θα καταστρέψεις…» μου λέει «… το ραντάρ για να μην πέσει στα χέρια τους. Εντάξει;» «Εντάξει. Στρατιωτικός στόχος…» του λέω «… θα πάω να του ρίξω.» Και πράγματι ας πούμε γυρίζω, είχα φτάσει θυμάμαι στο λιμάνι κοντά να πούμε και του λέω του Γιαννάκη «Το βλέπεις;» ήτανε σε μία απόσταση ενάμισι χιλιόμετρο. Του λέω «Βάρα το αυτό να καταστρέψουμε το ραντάρ.» Τι έγινε όμως; Εκ των υστέρων και αυτά. Ορισμένα βλήματα, γιατί όταν βαράς με το Έρλικον και με σκόπευση ας πούμε με το μάτι, ορισμένα βλήματα χτυπήσανε στο χώμα και πήρανε τροχιά προς την Πάφο. Δηλαδή εκεί που χτύπαγα εγώ, η Πάφος απείχε τρία χιλιόμετρα. Δηλαδή να σου κάνω το σχεδιάγραμμα. Εδώ ήτανε το λιμάνι με τον σταθμό και εδώ πάνω ήτανε ο Πάφος.
-. Στα υψώματα πίσω. Το καταλαβαίνω.
Τ. Και ορισμένα βλήματα αποστρακιστήκανε και πήγανε προς την μεριά, υποτίθεται, της Πάφου. Και ο βομβαρδισμός του ραντάρ έγινε βομβαρδισμός της Πάφου. Εν πάση περιπτώσει δεν έγινε καταστροφή του ραντάρ, δεν έγινε τίποτα ας πούμε…
-. Θύματα υπήρξανε μετά; Έμαθες;
Τ. Όχι. Όχι. Τα είχανε εγκαταλείψει όλα. Τα είχανε καταστρέψει και τα είχανε εγκαταλείψει. Δεν τους χρειαζότανε η βάση. Είχε ξεκινήσει στρατός να καταλάβει πια την Πάφο, πεζικό. Μου λέει ο…, του λέω… Αγκυροβολήσαμε εκεί απ’ έξω, έπιασε και η νύχτα και τα λοιπά, είχαμε αφήσει τα στρατεύματα και φώτιζαν. Την άλλη μέρα το πρωί, για να μην στα πολυλογώ, κατελήφθη η Πάφος. Και μου λέει «Μπες μέσα στο λιμάνι και δέσε δίπλα στον μόλο.» Ένα άλλο περιστατικό το οποίο και αυτό ήτανε, ας πούμε ανάγεται στην τύχη. Την ώρα που έμπαινα εγώ στο λιμάνι, που όπως σου είπα είχε δίαυλο, έμπαινα μέσα στο λιμάνι κανονικά, το πλήρωμα σε συναγερμό μετά, γιατί δεν ήξερα τι θα συναντήσω. Ήτανε λοιπόν στον μόλο παρατεταγμένοι στρατιώτες με έναν επικεφαλής, αμίλητοι. Και δεν ρωτώ κανέναν, είναι άσχετοι. Κι εγώ να μην ξέρω τι είναι αυτοί. Μου λέει «Αλήθεια…» ο Παπαγιάννης «… έχει καταληφθεί η Πάφος; Είναι Μακαριακοί; Είναι δεξιοί; Τι διάολο είναι ας πούμε.» Αυτός να μην λέει κουβέντα. Ούτε καλωσορίσατε, ούτε τίποτα ας πούμε. Το καράβι έμπαινε. Λέω στον ύπαρχο «Τα πυροβόλα οπλισμένα και γυρισμένα όλα στον μόλο.» του λέω «Με το παραμικρό, αν δεις και κάνω έτσι, γαζώστε όλους όσους θα υπάρχουνε στον μόλο.» Προκειμένου να μας φαν εμάς θα τους φάμε εμείς. Εν πάση περιπτώσει για να μην στα πολυλογώ πέφτουμε δίπλα, έρχεται ένας ήτανε ένας λοχαγός του στρατού του ελληνικού. «Καλημέρα σας κύριε κυβερνήτα.» «Ρε παιδάκι μου…» του λέω «… καλά για όνομα του θεού, βλέπεις το καράβι και πλησιάζει, βλέπεις τα πυροβόλα στραμμένα εναντίον σας, δεν λες μια κουβέντα, να πεις ‘Εγώ είμαι λοχαγός τάδε’ ας πούμε…» λέω «… εάν κάνατε την παραμικρή κίνηση ύποπτη θα σας είχα γαζώσει όλους στον μόλο. Θα πηγαίνατε σαν το σκυλί στ’ αμπέλι.» Εν πάση περιπτώσει κάτσαμε δίπλα…
-. Αυτοί ήτανε αντιμακαριακοί.
Τ. Ήτανε…, πια είχε καταληφθεί η Πάφος από τον στρατό.
-. Ο Μακάριος έχει φύγει;
Τ. Ο Μακάριος… Εγώ είμαι αγκυροβολημένος και ο Μακάριος, δηλαδή εμένα όντως θα με είχε γράψει η ιστορία γιατί πέρναγε και από πάνω με το ελικόπτερο των Ηνωμένων Εθνών και μου λέει ο ύπαρχος, μου λέει «Ένα ελικόπτερο από πάνω μας.» Πέρασε δηλαδή στα εκατό μέτρα από πάνω μας. Το κοιτάω εγώ και βλέπω US «Μαλάκα…» του λέω «… των Ηνωμένων Εθνών είναι.» Εκεί μέσα ήτανε ο Μακάριος και έφυγε. Βγήκαμε εκεί έξω στην Πάφο εν πάση περιπτώσει, πήγα απάνω στην 5η ανωτέρα, είδα τον διοικητή… Γιατί εκεί στην Πάφο εγώ είχα μια ιστορία πριν από τον πραξικόπημα, αξίζει τον κόπο να σου πω επειδή με ρώτησες πριν, ποια είναι τα αισθήματα μου για τον Μακάριο. Ο Μακάριος δεν ξέρω τι έκανε για την πατρίδα του, κακό μάλλον έκανε, δεν έκανε καλό, αλλά εναντίον των Ελλήνων ήτανε λάθος. Μας στέλνανε σημειώματα κάτω απ’ τις πόρτες πολύ πριν από το πραξικόπημα, ‘Κωθώνια, γουρούνια Έλληνες’, αυτά όλα τα ‘χω φυλαγμένα, αναφορές, τα πάντα. Όταν βέβαια στην Κέρκυρα… Δεν θέλω να τα έχω εδώ. Ήτανε λάθος εναντίον των Ελλήνων. Το δε Σώμα αυτό το εφεδρικό μας άλλαζε την Παναγία. Δηλαδή να σου δώσω ένα παράδειγμα. Έφευγα εγώ, είχα κάτι …στην Λευκωσία, και το βράδυ…, το μεσημέρι μάλλον ξεκίναγα πήγαινα απάνω εκεί τις συναντούσαμε με φίλους και το βράδυ παγαίναμε…
-. Σταύρο επειδή το αναφέρεις για τρίτη, τέταρτη φορά με τις γκόμενες, το μπαρ και τα λοιπά και το καμπαρέ. Δεν ήσουνα παιδάκι της εκκλησίας…
Τ. Όχι βέβαια.
-. Τι ήσουνα λοιπόν; Στην υπηρεσία σου είσαι τυπικός, σκληρός με το καράβι, υπηρεσιακός, προστατεύεις το πλοίο σου και το πλήρωμα σου, ανεξάρτητα αν ήτανε Μακαριακοί ή αντιμακαριακοί. Αλλά η ζωή σου η ιδιωτική έξω είναι πολύ ελεύθερη και άνετη…
Τ. Είκοσι οκτώ – τριάντα χρονών. Γιατί εκεί στην Κύπρο ευκολότερα έβρισκες καμιά γκόμενα γιατί συνήθως εκεί κατεβαίνανε Έλληνιδες καμπαρετζούδες. Δεν μιλάμε τώρα για οίκους ανοχής και τέτοια, σε μπαρ ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει αλλού θέλω να καταλήξω. Ξεκίναγα λοιπόν το μεσημέρι να πάω στη Λευκωσία με το αυτοκίνητο στη μέση του δρόμου, επειδή ο δρόμος ήτανε ευθεία, με σταματάγανε. «Τι γίνεται παιδιά; Τι είστε;» «Εφεδρικό.» «Μάλιστα. Τι θέλετε;» «Να κάνουμε έρευνα στο αυτοκίνητο.» Λέω «Παιδιά κοιτάξτε είμαι ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’…» «Δεν έχει σημασία που είστε ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’…» «Είμαι αξιωματικός και δικαίωμα να μου κάνει έλεγχο έχει μόνο η ΕΣΑ. Η ΕΣΑ της Κύπρου.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε και άσε την… Έβγα έξω ρε μαλάκα.» με τα πιστόλια προτεταμένα. Έβγαινες έξω και σου κάνανε το αυτοκίνητο φύλλο και φτερό. Δεν έβρισκαν τίποτα. «Καλά φύγε.» Κανένα χιλιόμετρο παραπάνω «Τι γίνεται ρε παιδιά;» «Εφεδρικό. Έβγα έξω για να…» «Ρε παιδιά τώρα πριν κανένα χιλιόμετρο μου κάνανε έρευνα ας πούμε.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε…» Αυτή η δουλειά γινότανε. Μία δύο φορές… σταμάτησα, δεν ξαναπήγα στη Λευκωσία. Και στην Πάφο, δέκα μέρες πριν από το πραξικόπημα, που σου είπα ότι είχα πάει να κάνω την περιπολία γύρω από το νησί, σταματήσαμε στην Πάφο. Έρχεται ο διοικητής της βάσης, ένας σημαιοφόρος, μου λέει «Έχω κάτι καινούργιες γκόμενες…» μου λέει «…σ’ ένα καμπαρέ απάνω…» είχε ένα καμπαρέ εκεί «… Θέλετε να πάμε;» Του λέω «Να πάμε, εντάξει.» Και παίρνουμε το αυτοκίνητο του σημαιοφόρου, όχι μάλλον του Γιαννάκη αυτού του υπαξιωματικού, ο Γιαννάκης, ο διοικητής του σταθμού, εγώ, ο ύπαρχος μου και ένας σημαιοφόρος που ήτανε στο καράβι, πέντε άτομα. Με το που φτάνουμε απάνω στην Πάφο και σταματάμε έξω από το κέντρο, πέφτει δίπλα ένα αυτοκίνητο και πετάγονται τέσσερις πέντε ένοπλοι με αυτόματα και έρχονται εκεί πέρα… Εν τω μεταξύ οι σημαιοφόροι οι δικοί μου ήτανε παιδάκια, 20 χρονών και έβραζε το αίμα τους. Πάντα είμαστε οπλισμένοι. «Βγείτε έξω κωλόπαιδα.» «Τι είσαστε εσείς…» «Βγείτε έξω…» ξέρω ‘γω. Οι σημαιοφόροι πήγανε να τραβήξουν, τους λέω «Τι κάνετε ρε μαλάκες; Καθίστε έτσι όπως καθόσασταν. Ευκαιρία ψάχνουν αυτοί να μας καθαρίσουνε. Τι συμβαίνει ρε παιδιά;» «Να τσακιστείτε να γυρίσετε πίσω. Δεν είναι για σας εδώ, ούτε στην Πάφο. Γυρίστε πίσω .» Εν πάση περιπτώσει γυρίζουμε πίσω. Φοράω εγώ τη στολή και ανεβαίνω απάνω και πάω στον διοικητή της αστυνομίας, του λέω «Κύριε διοικητά συνέβη αυτό και αυτό πριν από μισή ώρα.» Μου λέει «Είσαστε σίγουροι;» λέει «Σας τραβήξανε πιστόλια;» «Καλά…» του λέω «ψέματα σας λέω; Τώρα πριν από μισή ώρα συνέβη αυτό το γεγονός ας πούμε.» «Δεν σας πιστεύω…» Καλά, κατάλαβες δηλαδή; Σηκώθηκα κι έφυγα. Όταν έγινε μετά η κατάληψη της Πάφου και πήγα απάνω να δω τον διοικητή της 5ης ανωτέρας, τους είδα σε ένα γραφείο με τον διοικητή της αστυνομίας…, θεός σχωρέστον, αυτός πρέπει να έχει πεθάνει γιατί τότε αυτός ήτανε στην ηλικία τη δικιά μου. Μπαίνω μέσα στο γραφείο και με το που είδε…, του είχανε ξηλώσει τα γαλόνια, σηκώθηκε απάνω και λέει «Κύριε κυβερνήτα…» «Τι να σας πω ρε…» του λέω «… εάν ήσουνα σε μικρότερη ηλικία θα σας είχα κάνει τόπι στο ξύλο. Δηλαδή…» του λέω «… δεν με πίστεψες που ήρθα και σου είπα…» «Το ξέρω…» μου λέει «… αλλά τι να κάνω εκεί…»
-. Σταύρο θέλεις να πεις ότι ο ρόλος του εφεδρικού του Μακαρίου, των οπαδών των ενόπλων του Μακαρίου, της οργάνωσης αυτής δηλαδή, ήταν τελείως ανθελληνικός; Εναντίον σας, εναντίον των αξιωματικών και των υπαξιωματικών των Ελλήνων που ήτανε στην Κύπρο; Και πως το εξηγείς αυτό όμως; Γιατί ήτανε εναντίον;
Τ. Γιατί από μια μεριά ο Μακάριος δεν μπορούσε να λειτουργήσει σώμα ένοπλο. Από τι να το δημιουργήσει; Από τους (…). Αξιωματικοί και του Στρατού και του Ναυτικού είχανε δώσει δείγματα μίσους και έχθρας εναντίον του Μακαρίου. Παπαγιάννης, Γεωργίτσης, άλλοι πολλοί μυημένοι που ήτανε. Η αντίδραση λοιπόν του Μακαρίου ήταν αυτή. Να βρει δέκα …. του εφεδρικού, δεν πληρώνανε τίποτα όπου και να πηγαίνανε, ήτανε σαν τους… πώς ήτανε στον εμφύλιο οι ταγματασφαλίτες; Ακριβώς το ίδιο. Ταγματασφαλίτες. Όπου πηγαίνανε δεν πληρώνανε τίποτα, εφεδρικό λέγανε και ότι γουστάρανε κάνανε, όποιον θέλανε σταματάγανε…
-. Ενώ η ΕΟΚΑ Β;
Τ. Η ΕΟΚΑ Β δεν είχε δράση. Η δράση της ΕΟΚΑ Β ήτανε υπόγεια, αν υπήρχε. Δεν ήτανε νόμιμη η ΕΟΚΑ Β επί Μακαρίου.
-. Τον Καρούσο τον είχες ακούσει εκείνη την περίοδο; Μετά από το θάνατο του Διγενή;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις για τον Καρούσο;
Τ. Όταν έφυγε ο Καρούσος…, αυτό δεν το έχω πει σε κανέναν, σου το λέω εσένα για πρώτη φορά. Είμαι στην λέσχη και παίζω χαρτιά – αλλά μην με ρωτήσεις, εγώ δεν είχα σχέσεις ας πούμε και τα λοιπά – Δεν ξέρω τι είχανε μάθει για μένα, τι είχανε τιμήσει από τα προσόντα μου, αυτά δεν τα ξέρω. Παίζω χαρτιά και είναι ένας δίπλα μου και κάνει έτσι να δει τα χαρτιά μου. Εγώ προσπαθούσα να του τα κλείσω ας πούμε. Μου σκουντάει το πόδι…, εν πάση περιπτώσει βλέπει να χαρτιά μου και μου ρίχνει το φίλο που ήθελα για να γίνω. Δεν ξέρω εάν ξέρεις από κουμκάν. Εν πάση περιπτώσει έγινα και πήρα την παρτίδα. Τι διάολο ας πούμε τώρα λέω και… Εν τω μεταξύ δεν μου φαινότανε και σόι, μου φαινότανε περίεργος τύπος ας πούμε. Όταν μετά τελειώσαμε και του λέω «Με συγχωρείς ρε άνθρωπε, γιατί μου έριξες το χαρτί και έγινα και πήρα την παρτίδα;» και τα λοιπά και τα λοιπά. «Θα σου εξηγήσω…» μου λέει «… θέλεις να πάμε στο σπίτι να φάμε;» Ω ρε, λέω ‘Πέσαμε σε περίπτωση βρώμικη.’ Του λέω τέλος πάντων «Πάμε σπίτι.» Πάμε στο σπίτι του, ήτανε η γυναίκα του, η κόρη του και καθόμαστε στο σαλόνι, ήτανε και κανά δύο άτομα, μου τα σύστησε. Αυτός τελικά ήτανε ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β.
-. Αυτά πριν από το πραξικόπημα.
Τ. Πριν. Ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β. Μετά το πραξικόπημα, όταν σου είπα λίγο πριν φύγω που ήμουνα απάνω στο βουνό στη σκηνή, ήρθανε ορισμένοι και με πιάσανε. Γιατί για δύο τρεις μέρες πριν φύγω έμενα σε ένα ξενοδοχείο. Και ήρθανε άνθρωποι τους οποίους τους ήξερα εξ’ όψεως, δηλαδή είχαμε γνωριστεί ‘Ο κύριος τάδε, ο κύριος τάδε’. Και μου πρότειναν να μείνω στην Κύπρο, να μην γυρίζω στην Ελλάδα. Να με περιθάλψουνε, να κάνουμε αντάρτικο ξέρω ‘γω στα βουνά και τα λοιπά. Εγώ βέβαια δεν ήξερα τι…
-. Αυτοί τι ήτανε;
Τ. Αυτοί ήτανε της ΕΟΚΑ Β. Ένα δε που κάνανε αυτοί, θα μου πεις είναι πράγματα τα οποία δεν με ενδιαφέρουνε αλλά να χέσουμε μες την δημοκρατικότητα μας. Η Αμμόχωστος ήτανε πάρα πολύ πλούσιο μέρος, η Αμμόχωστος ειδικά σαν πόλη πάρα πολύ πλούσια. Είχε μία τράπεζα, χωρίς παράρτημα, μία τράπεζα. Όταν έγινε η πρώτη εισβολή ο κόσμος έφυγε, πήγε κι ανέβηκε στους λόφους γύρω από την Αμμόχωστο. Τα μαγαζιά και όλα αυτά μείνανε έτσι όπως ήτανε. Και μετά από την ανακωχή, στην πρώτη εισβολή μιλάμε, γυρίσανε πίσω. Στη δεύτερη εισβολή έγινε το ίδιο, νομίζοντας ότι θα γυρίσουνε πίσω. Και ήρθανε λοιπόν κάποιοι της ΕΟΚΑ και μου λένε «Καπετάνιε εμείς απόψε θα πάμε ν’ ανοίξουμε την τράπεζα της Κύπρου στην Αμμόχωστο. Διότι ο κόσμος δεν πρόκειται να ξαναγυρίσει, οι Τούρκοι θα την πιάσουνε την Αμμόχωστο. Επειδή σε εκτιμάμε σαν…» ξέρω ‘γω τι διάολο αυτά…. «Δεν πρέπει να είσαι με τα καλά σου τώρα. Αξιωματικός εγώ να πάω ..; Τι είναι αυτά που λέτε;» «Καλά καλά εντάξει.»
-. Πλέον είχε φύγει ο κόσμος από την Αμμόχωστο;
Τ. Είχε αδειάσει, δεν ξαναγύρισε ο κόσμος, έφυγε με την προοπτική, όπως στη πρώτη εισβολή, θα ξαναγύριζε. Αλλά στη δεύτερη εισβολή δεν ξαναγύρισε. … Επίσης ένα βράδυ μου λένε ότι …, τώρα αυτό εντάξει είναι περαστικά για να δεις την φρίκη ας πούμε που υπήρχε κάτω. Μου λένε «Ρε καπετάνιε από γκόμενα πως πας;» Τους λέω «Ρε παιδιά δεν … Που να βρεις γκόμενα τώρα.» Μου λένε «Όταν σχολνάμε θα πάμε εμείς κάπου. Θες να έρθεις;» Του λέω «…να έρθω εντάξει.» Μπαίνουμε σ’ ένα αυτοκίνητο, είδα εγώ το αυτοκίνητο με τούρκικες πινακίδες, «Ρε παιδιά τι έγινε;» λέω «Με τούρκικες πινακίδες;» Μου λένε «Μη σε νοιάζει.» Φτάνουμε σ’ ένα σημείο εκεί κοντά στη Λεμεσό και μπήκαμε σ’ ένα χωριό, εγώ δεν ήξερα από Λεμεσό, δεν είχα…, απλώς το καράβι σταμάταγα ας πούμε και έφευγα. Βγαίνουμε έξω και πάμε σ’ ένα σπίτι, βαράει την πόρτα, μια κλωτσιά στην πόρτα ας πούμε, ανοίγει και βλέπω μία τράβαγε τα μαλλιά της. Και εγώ έμεινα, λέω «Τι γίνεται εδώ πέρα ρε παιδί μου.» …
-. Στην εισβολή λες τώρα;
Τ. Ναι. Μετά την εισβολή. Όταν φτάσανε οι Τούρκοι στην Αμμόχωστο, όλο το άλλο μέρος, Λεμεσός και τα λοιπά, ήτανε εγκαταλελειμμένα από τους Έλληνες. Υπήρχανε χωριά με μόνο γυναικόπαιδα. «Ρε παιδιά για όνομα του Θεού …» λέω «… α στο διάολο. Πάμε να φύγουμε.» Γι’ αυτό μόλις είδε αυτή τράβαγε τα μαλλιά της. Αυτό λοιπόν είναι το ιστορικό του πραξικοπήματος. Αν έχεις τίποτα απορίες;
-. Ο Τσομάκης ήτανε διοικητής του φρουρίου της Κυρήνειας;
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις στην διάρκεια του πραξικοπήματος τι έγινε στο φρούριο της Κυρήνειας;
Τ. Όχι.
-. Το ρόλο του Τσομάκη τότε;
Τ. Ο Τσομάκης ήτανε ενημερωμένος για το πραξικόπημα. Το μόνο που έκανε ήτανε … Εκεί υπήρχε ένα κάστρο παλιό, το κάστρο της Κυρήνειας που ήτανε Ναυτική βάση. Αυτός δεν έκανε ούτε συλλήψεις ούτε τίποτα. Απλώς ήτανε μέσα στο κάστρο εν συναγερμώ και … Δεν νομίζω ότι βγήκε έξω από το κάστρο. Τις συλλήψεις αυτές τις έκανε ο στρατός.
-. Και έβαζε στο κάστρο τους συλληφθέντες;
Τ. Μπράβο. Πιθανόν. Αυτό δεν το γνωρίζω.
-. Αυτά Σταύρο με το πραξικόπημα. Έχουμε όμως ρόλο του Παπαργύρη, του Ντάνου, του Αρμενιάκου, του Παπαγιάννη …
Τ. Ναι. Αυτά εγώ τα έμαθα εκ των υστέρων.
-. Δεν ξέρεις προσωπικά τίποτα;
Τ. Όχι. Αλλά ένα πράγμα το οποίο …, θα σου το πω και αυτό το περιστατικό και τι πιστεύω εγώ γιατί δεν ξέρω τι έγινε αλλά συνέβη. Αυτοί ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης και ορισμένοι άλλοι, όχι ο Ντάνος και ο Αρμενιάκος κι αυτοί, κάνανε ντου στο σπίτι του Αζίνα. Ο Αζίνας ήτανε κομμουνιστής και είχε άμεση επαφή με τη Μόσχα το σπίτι του. Το σπίτι του είχε ολόκληρους πομπούς μέσα απ’ ότι έμαθα. Αυτοί λοιπόν κάνανε ντου στο σπίτι του και εν συνεχεία μετά τους έκανε μήνυση ο Αζίνας ότι του κλέψανε λεφτά και τέτοια. Τι έγινε όμως; Ορισμένα πράγματα που πήρανε από εκεί … Μου στέλνει ο διοικητής όταν γύρισα εγώ από την …, το βράδυ που σου είπα που γύρισα από την Πάφο για να αποβιβάσω τα γυναικόπαιδα στην Αμμόχωστο, έρχεται ένας και μου φέρνει ένα δίκαννο, δίκαννο δεν θυμάμαι τι ήτανε και μια φωτογραφική μηχανή. Και μου λέει «Αυτά τα έδωσε ο διοικητής για …»

Η ΕΙΣΒΟΛΗ
15 έγινε το πραξικόπημα, 15 – 16 – 17 – 18 του μηνός είμαι δεμένος στην Πάφο. Με χαλασμένη τη μια προπέλα. Παίρνω λοιπόν τον Παπαγιάννη και του λέω ότι «Έχω χαλασμένη τη μία προπέλα, δεν μπορώ πια να κάτσω εδώ, βαρέθηκα και θέλω να γυρίσω στη βάση να κάνω την επισκευή. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και ξεκινάω 19 του μηνός βράδυ να γυρίσω στην Αμμόχωστο. Φτάνω στην Αμμόχωστο … Όχι 19 … Ναι 19 πρωί έφυγα και φτάνω στην Αμμόχωστο στης 19 το βράδυ στις 24.00 – 01.00 η ώρα. Επειδή το καράβι δεν χώραγε μέσα να μπει στην προβλήτα, δεν χώραγε στον μόλο, (…). Ήμαστε σαν ξενύχτης και τα λοιπά, φωνάζω τον ύπαρχο … Δεν είδα κανέναν έξω από το στρατόπεδο. Κανένας. Απλώς με είδανε που ήρθα ας πούμε, φέρνανε με βάρκα ορισμένα τρόφιμα και τα λοιπά και φωνάζω τον ύπαρχο και του λέω «Ύπαρχε θα με ξυπνήσεις μόνο εάν γίνει πόλεμος.» Άκου να δεις πλάκα. «Μόνο εάν γίνει πόλεμος. Μη με ξυπνήσεις για άλλο λόγο.» Και κατεβαίνω κάτω στην καμπίνα να κοιμηθώ. Κατά τις 05.00 η ώρα το πρωί … Εν τω μεταξύ είχαμε αφήσει ανοιχτή την ακρόαση στην απροειδοποίητη εκπομπή επειδή μίλαγα με τον Παπαγιάννη. Κατά τις 05.00 η ώρα το πρωί κατεβαίνει κάτω ο καμαρότος και με σκουντάει ας πούμε «Κυβερνήτα ξυπνήστε.» «Τι έγινε ρε;» «Πόλεμος.» μου λέει. «Ας το διάολο …» του λέω «… φύγε από εδώ.» Εν τω μεταξύ με το που ανοίγω τα μάτια μου ακούω, ακούω από πάνω από τη γέφυρα επειδή το καράβι μη νομίζεις ότι ήτανε μεγάλο – η καμπίνα μου ήτανε κάτω από τη γέφυρα – ακούω στην απροειδοποίητη εκπομπή τη φωνή του συχωρεμένου του Τσομάκη «Βαλόμεθα. Βαλόμεθα …» και μετά ένα κχχχ. Αμάν, λέω, αλήθεια λέει. Πετάγομαι επάνω ανεβαίνω στη γέφυρα. Ευτυχώς ο ύπαρχος, καλή του ώρα ένα πολύ καλό παιδί αυτός ο σημαιοφόρος, είχε κάνει βίρα τις άγκυρες και είχε βαρέσει συναγερμό. Ανεβαίνω εγώ απάνω, ήμουνα μ’ ένα σορτς κι ένα κίτρινο μπλουζάκι. Ανεβαίνω στη γέφυρα «Τι έγινε ύπαρχε;» ανοίγουμε το ράδιο ‘Τούρκοι βομβαρδίζουν την Κύπρο ’ και τα λοιπά. Η καρδιά στις πατούσες. (…) είχαμε πάρει την άγκυρα και τα λοιπά. Σε κάποια στιγμή, επειδή είπανε λάθος και γι’ αυτό, εγώ έριξα τρία αεροπλάνα, δεν έριξα ένα. Σε κάποια στιγμή, για να δεις και την φρίκη ας πούμε, σε κάποια στιγμή όπως … Γιατί εγώ έκανα πια βόλτες και γύρισα από την βάση. Σε κάποια στιγμή βγαίνει από το βουνό απέναντι ένα …, αυτό πρέπει να ήτανε μάλλον φωτογραφικό, ένα F104. Είχε μεν πυροβόλα, αλλά οι Τούρκοι ήτανε πιο …, από εμάς ήτανε πιο …, είχανε κατουρηθεί απάνω τους. Και όπως ο φουκαράς βγήκε από το βουνό με βρήκε μπροστά. Και εγώ τον είδα ξαφνικά αλλά εν συνεχεία αυτός προσπάθησε να με αποφύγει και όπως γύρισε έτσι, μου έδειξε όλη του την κοιλιά. Και τον βαράμε και πέφτει κάτω.
-. Με τα Έρλικον.
Τ. Με τα Έρλικον. Είχαμε και ένα Μπόφορς πίσω, ναι είχαμε και ένα Μπόφορς πίσω.
-. Μετά το πρώτο αεροπλάνο που ρίξατε με τον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’;
Τ. Το πρώτο. Και έπεσε λίγο πιο έξω από τη βάση. Του λέω του ύπαρχου «Κατέβασε βάρκα να βγούμε έξω να πάμε να δούμε τι έγινε.» Κατεβαίνουμε με την βάρκα, βγαίνουμε έξω και πάμε εκεί που είχε πέσει το αεροπλάνο – τώρα σου λέω συνοπτικά ας πούμε – ο πιλότος είχε καεί αλλά, όλο του το σώμα ήτανε καμένο κολλημένο (…) στο γόνατο. Το πόδι του το ένα ήτανε ατόφιο με την μπότα και όλο το υπόλοιπο σώμα του ήτανε μια μπάλα καμένη. Του λέω του ύπαρχου «Πάρ’ το να το πάμε στο καράβι.» Το πήραμε στο καράβι και ήθελα να το αναρτήσω στον ιστό.
-. Το πτώμα;
Τ. Το πόδι του Τούρκου με το σώμα ας πούμε, με μια λύσσα …. Εν πάση περιπτώσει μεσ’ το καράβι – εκεί βέβαια βγήκα αληθινός. Γιατί με το που αρχίσαμε και βαράγαμε με τα Μπόφορς ανοίγανε σαν μαρούλια. Διότι τα βλήματα αντί να είναι τόσα είχανε γίνει τόσα από την υγρασία και παθαίνανε συνέχεια εμπλοκές. Και στην εμπλοκή σε περίοδο ειρήνης υπάρχει όριο ασφαλείας όπου περίμενες μισή ώρα και αν δεν εκραγεί το βλήμα τραβάς το …, ξέρω πως διάολο το λένε αυτό και βγάζεις το βλήμα και το πετάς στη θάλασσα. Εκεί όμως εμείς δεν είχαμε τη δυνατότητα να περιμένουμε μισή ώρα και όπως μπλοκάριζε το βλήμα, ο Γιαννάκης καλή του ώρα, τράβαγε την αυτή έπαιρνε την αυτή και το πέταγε στη θάλασσα. Με μεγάλο ρίσκο να γίνει έκρηξη εκείνη τη στιγμή και να σκοτωθούν όλοι όσοι ήτανε εκεί πέρα. Και τα Έρλικον το ίδιο ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει, τορπιλάκατοι βέβαια δεν βγήκε καμία, έτσι;
-. Ποιες δηλαδή δεν βγήκανε;
Τ. Όλοι. Καμία δεν βγήκε.
-. Ποιες;
Τ. Του Τσαταλού, του Κανδαλέπα, ποιος άλλος ήτανε;
-. Ο Δούκας;
Τ. Ο Δούκας δεν ήτανε. Είχε φύγει ο Παπαδάκης, είχε φύγει ο Παπαδάκης … Όχι ο Παπαδάκης ήτανε στη διοίκηση ακόμα, ο Δούκας ήτανε υποπλοίαρχος, ναι ήτανε σε τορπιλάκατο και αυτός. Το μεσημέρι, εκείνο το μεσημεράκι εμφανίζονται άλλα αεροπλάνα από εκεί. Ερχόντουσαν δύο από εδώ και τρία από εκεί, δύο από εδώ τρία από εκεί. Σε κάποια άλλη στιγμή – γιατί αυτό ήτανε αλήθεια που λέγανε για τους Εγγλέζους πιλότους – έρχονταν ένα από την πλώρη, εν τω μεταξύ εγώ να είμαι με το κίτρινο το μπλουζάκι στη γέφυρα και να τρώω μακαρόνια, είχα κάπως συνέλθει ας πούμε. Είχα έναν, καλή του ώρα, λοστρόμο ο οποίος το ’65 ήτανε κάτω στην Κύπρο στα επεισόδια με τους Τούρκους. Ήτανε στο καράβι που βούλιαξε με τον Μητσάτσο που του ‘κοψαν το χέρι. Ήτανε μέσα. Και όπως ήμουνα στην γέφυρα κάνω έτσι και τον βλέπω με ένα όπλο και έτρεμε, πήγαινε έτσι, λέω «Τι συμβαίνει;» ας πούμε. Μου λέει «Κύριε κυβερνήτα δεν ξέρω. Περάστε με από ναυτοδικείο και τα λοιπά. Δεν μπορώ …» μου λέει «… τα έχω χάσει.» Του λέω «Πήγαινε κάτω τουλάχιστον να μην σε βλέπει το πλήρωμα ας πούμε.»
-. Το καράβι πού ήτανε Σταύρο;
Τ. Έξω έκανε βόλτες μεταξύ Αμμοχώστου και ενός ακρωτηρίου εκεί, δεν θυμάμαι. Πέρασε από τη βάση και έκανε βόλτες και συνέχεια δεχόμαστε επιθέσεις.
-. Και απαντούσατε;
Τ. Και απαντούσαμε. Χτυπάμε ένα και έπεσε στο βουνό απέναντι. Εν πάση περιπτώσει έπεσαν τρία αεροπλάνα. Αυτό είναι καταγεγραμμένο, το ξέρουνε. Εγώ δε και το καράβι και το πλήρωμα, εγώ δε προτάθηκα για ανδρεία από τον Παπαγιάννη. Το οποίο βέβαια δεν μου επεδόθη ποτέ. Ποτέ δεν μου επεδόθη. Σε κάποια στιγμή λοιπόν επειδή ανοίγανε οι κάνες και τα λοιπά στέλνω έξω ένα σήμα «Σας παρακαλώ στείλτε μου με μια βάρκα πυρομαχικά και λίγο φαΐ να φάει το πλήρωμα και κανένα τσιγάρο να καπνίσουμε.» Δεν μπορούσανε να βγούνε με βάρκα, λέω «Εντάξει θα προσπαθήσω να ρίξω το καράβι δίπλα στο μόλο και ας το καθίσω.» Πράγματι γύρω στις τέσσερις η ώρα το απόγευμα πήγα και το έριξα στο μόλο δίπλα κάθισε με την πλώρη, άμμο είχε κάτω ας πούμε, κάθισε με την πλώρη και το δέσαμε. Του βάλαμε δίχτυα από πάνω ας πούμε, βγαίνουμε έξω το πλήρωμα … Βέβαια με τα πυροβόλα το ίδιο γινότανε ακριβώς ότι έγινε και στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’, ανοίγανε σαν μαρούλια. Βγαίνω έξω, είχε πέσει και το σκοτάδι ας πούμε, δεν ερχόντουσαν πια αεροπλάνα. Βρίσκω τον Γουλέα συζητήσαμε ότι συζητήσαμε εκεί. Την άλλη μέρα το πρωί ξαναρχίζει το ίδιο βιολί. Εγώ πια στο καράβι αλλά αραγμένο με δίχτυα απάνω και τα λοιπά. Σε κάποια στιγμή λέω «Ρε συ Σταύρο που είναι ο διοικητής;» Ντροπή …, τέλος πάντων «Που είναι ο διοικητής; Ο Παπαδάκης που είναι ας πούμε;» Είχαν εξαφανιστεί όλοι, ήτανε όλοι κλεισμένοι στα δωμάτια τους. Οι μόνοι που κυκλοφορούσαμε μέσα στο στρατόπεδο ήταν εγώ και ο Γουλέας. Δεν ξέρω εάν δεν σου τα είπε αυτά επειδή ντρεπότανε, δεν ξέρω, για συναδέρφους. Ο Παπαδάκης ήτανε στο γραφείο του και ήθελαν να μπούνε οι Κύπριοι μέσα να τον βγάλουνε με το ζόρι έξω και δεν τους αφήσαμε εμείς. Εν πάση περιπτώσει.
-. Θες να πεις Σταύρο ότι είχε φοβηθεί; Ότι είχε δειλιάσει ο Παπαδάκης;
Τ. Όλοι. Και ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός. Όλοι. Και εμείς δεν δεχόμασταν επιθέσεις. Δεν έγινε ποτέ επίθεση στη βάση. Τελειώνει η πρώτη εισβολή, γίνεται η εκεχειρία.
-. Οι άλλοι αξιωματικοί, οι Έλληνες που ήτανε στην Κύπρο εκτός από αυτούς που ανέφερες ότι δειλιάσανε στην πρώτη εισβολή των Τούρκων, τι κάνανε; Ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης, ο (…);
Τ. Δεν ξέρω. Αυτοί ήτανε στη Λευκωσία. Στην πρώτη εισβολή …, εγώ κάθισα στο στρατόπεδο μια μέρα από τις τρεις μέρες της εισβολής. Μία μιάμιση μέρα γιατί τις άλλες μέρες ήμουνα καραβότσαρκα έξω από το στρατόπεδο. Τελειώνει η πρώτη εισβολή και γίνεται η εκεχειρία. Καθόμαστε κάθε βράδυ με τον Σταύρο, φεύγει ο Παπαδάκης και πάει ναυτικός διοικητής Κύπρου και αναλαμβάνει διοικητής της βάσεως ο Δούκας.
-. Έχει γίνει η μεταπολίτευση τώρα;
Τ. Έχει γίνει η μεταπολίτευση. Βέβαια στην … μετά την μεταπολίτευση κατέβηκα, δεν κατέβηκα στην πρώτη εισβολή.
-. Στην Κύπρο έχουμε πρόεδρο τον Κληρίδη.
Τ. Τον Κληρίδη. Γίνονται οι συνομιλίες και τα λοιπά, εμείς κάθε βράδυ με τον Σταύρο καθόμαστε στην πύλη του στρατοπέδου. Και επειδή σε μια απόσταση πέντε έξη χιλιομέτρων υπήρχε ένας τούρκικος θύλακας – η Γαληνοπόρνη – η οποία ήτανε φορτωμένη με όπλα, με αυτό, με πολύ πράγμα ας πούμε και φοβόμαστε γιατί υπήρχε συσκότιση και τα λοιπά μην έρθουνε κανένα βράδυ και μας φάνε. Γιατί οι Κύπριοι σκοποί στις σκοπιές κοιμόντουσαν κάθε βράδυ. Τους έπαιρνε ο ύπνος. Και με τον Σταύρο κάθε βράδυ την στήναμε εκεί στην πύλη, αραχτοί όλο το βράδυ και κοιμόμασταν κανά δύο ώρες το πρωί μόλις ξημέρωνε. Δούκας διοικητής και ο Παπαγιάννης … Δεν ξέρω εάν σου τα είπε αυτά ο Σταύρος, δεν ξέρω εάν ήθελε να καλύψει … Εμένα δεν με ενδιαφέρει. Για μένα αυτοί έπρεπε να ξηλωθούνε από τους πρώτους ας πούμε. Αυτοί δεν κάνανε ούτε για Ναυτοδικείο. Ούτε για Ναυτοδικείο.
-. Όταν λες ‘αυτοί’ ποιους εννοείς Σταύρο;
Τ. Τον Κανδαλέπα, τον Τσαταλό, τον Δούκα. Ο Δούκας όχι …, περισσότερο για … Καλά ο Τσαταλός και ο Κανδαλέπας ήτανε χεσμένοι απάνω τους. Ο Δούκας περισσότερο για έλλειψη πώς να σου πω …, ικανοτήτων αρχηγού, διοικητού. Διότι τι έγινε ας πούμε. Το βράδυ που την άλλη μέρα το πρωί έγινε εισβολή ακούγαμε με τον Σταύρο BBC και ακούγαμε ότι αποχώρησε ο Μαύρος από τις συνομιλίες, απεχώρησε και ο άλλος και μάλλον αύριο το πρωί – αυτά που σου λέω εγώ τώρα τρισήμισυ τέσσερις η ώρα το πρωί – μου λέει ο Σταύρος «Αύριο το πρωί περίμενε …» μου λέει «…αεροπλάνα.» Του λέω «Να πάμε να ξυπνήσουμε τον Δούκα, τον διοικητή μας, να χτυπήσουμε συναγερμό για να σηκωθεί το στρατόπεδο ας πούμε να είναι σε συναγερμό.» «Ναι …» μου λέει «… έχεις δίκιο.» Πάμε ξυπνάμε τον Δούκα «Κύριε διοικητά έτσι κι έτσι ακούσαμε.» «Έλα μωρέ μη λέτε μαλακίες. Δεν γίνεται άλλη εισβολή ας πούμε. Μου το είπε ο Παπαδάκης.» «Αφού το ακούσαμε από το ράδιο ότι απεχώρησε ο Μαύρος από τις συνομιλίες και κατά πάσα πιθανότητα αύριο το πρωί θα γίνει εισβολή πάλι, δεύτερη.» «Δεν τρέχει τίποτα …» λέει « Αφήστε με. Φύγετε. Εντάξει. Τίποτα δεν έχει γίνει.» Και λέω εγώ στον Σταύρο «Εγώ πάω να χτυπήσω συναγερμό στο καράβι. Εσύ κάνε ότι νομίζεις με τους βατραχανθρώπους.» Κατεβαίνω κάτω εγώ στο καράβι, ξυπνάω τον ύπαρχο και χτυπάμε συναγερμό. Όλοι στα κανόνια, όλοι στα πυροβόλα. 05.30 η ώρα το πρωί, εν πάση περιπτώσει δεν ξέρω τι ώρα ήτανε – την ώρα που ξημέρωνε ας πούμε – αρχίζουνε το σφυροκόπημα. Εκείνη την ώρα ξύπνησε και ο …, πως τον λένε, ο Δούκας. Εμείς με τον Γουλέα ξέραμε, πιθανόν να το ξέρει και αυτός. Η Αμμόχωστος εδώ, η Λευκωσία εδώ, εδώ ήτανε η Μία Μηλιά – ένα χωριό – από την Μία Μηλιά μέχρι την Αμμόχωστο είναι τελείως πεδιάδα, πεδιάδα τελείως δηλαδή ας μπορούσες να δεις έβλεπες στην ευθεία …, εάν η γη ήτανε επίπεδη θα έβλεπες την Λευκωσία με ένα δρόμο στη μέση ας πούμε και δεξιά και αριστερά επίπεδη. Και ξέραμε ότι εάν σπάσει το μέτωπο της Μιας Μηλιάς οι Τούρκοι δεν είχανε άλλη αντίσταση μέχρι την Αμμόχωστο. Ερχόμενοι όμως έτσι θα μας αποκλείανε εμάς που ήμασταν εδώ. Γινόντουσαν μάχες τώρα στη Μία Μηλιά. Του λέω του Γουλέα «Δεν πάμε να πούμε στον Δούκα να κάνουνε προετοιμασία εγκαταλείψεως της βάσεως;» Μου λέει «Ναι ρε να πάμε.» Του λέω «Κύριε διοικητά γίνεται μάχη στη Μία Μηλιά. Αν σπάσει αυτό το μέτωπο θα ξεχυθούνε οι Τούρκοι και θα αποκλειστούμε εδώ πέρα.» Όχι τίποτα άλλο τους αξιωματικούς και τους αιχμαλώτους δεν τους κρατάγανε, τώρα τα ξέρεις, τους σφάζανε ή θα ήμασταν τώρα στα βάθη της εκκλησίας. «Όχι δεν μου έδωσε τέτοια διαταγή ο Παπαγιάννης.» «Μα πάρτε τον Παπαγιάννη και πέστε στον Παπαγιάννη τον Ανέστη …»
-. Τον Παπαδάκη.
Τ. «… τον Παπαδάκη και πέστε του το και το ας πούμε.» «Όχι δεν τον παίρνω.» «Εντάξει.» Να μην στα πολυλογώ έσπασε το μέτωπο της Μιας Μηλιάς, αρχίσανε και ξεχυνόντουσαν οι Τούρκοι προς τα κάτω αλλά επειδή δεν βρίσκανε αντίσταση περπατάγανε σιγά σιγά. Δηλαδή μπροστά ήτανε τα τανκς και σε μια απόσταση δύο χιλιομέτρων ερχόντουσαν τα πεζικά τμήματα. Και ξαφνικά πετάγεται ο Δούκας και λέει «Εγκατάλειψη βάσεως.» Και έγινε το έλα να δεις. Όταν σου λέω το έλα να δεις … Έχεις δει ατάκτους να τρέχουνε δεξιά και αριστερά με τα αυτοκίνητα ποιος θα την πρωτοκοπανήσει; Και να μην έχει φορτηγά ούτε για το πλήρωμα του σταθμού. Έφευγε ο ένας από εδώ ο άλλος από εκεί, για αξιωματικούς σου μιλάω τώρα, ο ένας από εδώ και ο άλλος από εκεί. Η σημαία έμεινε αναπεπταμένη στον ιστό και γύρισε ένας υπαξιωματικός και την πήρε και του τη ζητήσανε και είπε «Να πάτε να γαμηθείτε που θα σας δώσω εγώ την σημαία. Ας γυρίζατε να την παίρνατε.» Το στρατόπεδο το βρήκαν άθικτο, όπως ήτανε.
-. Ο υπαξιωματικός την πήρε ή ο σημαιοφόρος που ερχότανε από ένα …
Τ. Δεν ξέρω ποιος την πήρε. Πιθανόν να την πήρε και αυτός. Εν πάση περιπτώσει στο στρατόπεδο έγινε εγκατάλειψη στρατοπέδου, ούτε άτακτοι να ήμαστε δεν θα γινότανε τέτοια εγκατάλειψη. Εγώ δε … Τι έγινε. Όταν ήρθε το σήμα της εγκατάλειψης είχα έναν πρώτο μηχανικό υπαξιωματικό, καλή του ώρα, αυτός ήτανε στο κατάστρωμα στον πόλεμο και όταν ήρθαν τα αεροπλάνα τα βάραγε με το έτσι και του λέω «Ρε τι κάνεις εκεί πέρα;» «Τον πούστη θα τον ρίξω με το Έρλικον.» Μιλάμε πατριωτάκι ωραίο ας πούμε. Έρχεται λοιπόν εκεί και μου λέει, είχαμε φτιάξει την προπέλα, είχε γίνει η επισκευή. «Κύριε κυβερνήτα έχω να σου πω κάτι για το πλήρωμα.» «Τι έγινε πρώτε;» του λέω. Μου λέει «Το πλήρωμα μου είπε να σας πω ότι θέλει να φύγει με το καράβι. Να σώσουμε το καράβι, να το πάμε στη Λεμεσό.» ‘Αμάν’ λέω ‘τον πούστη τώρα. Τι να του πεις;’ Τι να του πεις τώρα; Δεν έρχομαι; «Ρε συ πρώτε …» του λέω «… σοβαρά ρε το πλήρωμα …» «Ναι το πλήρωμα θέλει να πάρουμε το καράβι.»
-. Το πλήρωμα ήτανε Κύπριοι;
Τ. Ελληνοκύπριοι. Έλληνες και Κύπριοι.
-. Και Κύπριοι.
Τ. Και Κύπριοι. Τώρα στην ουσία αυτουνού το είχανε πει κανά δύο άτομα ας πούμε. Μην νομίζεις ότι του το είχε πει όλο το πλήρωμα. Εγώ όμως εκείνη τη στιγμή ταλαντεύτηκα τι να κάνω. Να του πω ‘Δεν πάω’ θα πει ‘Τι διάολο, κοίτα κυβερνήτη που έχουμε.’ Του λέω «Εντάξει ρε συ.» Το αυτοκίνητο μου εγώ, ένα καινούργιο BMW το μόνο που σώθηκε δηλαδή, το είχα σε ένα γήπεδο και το είχα βάλει στη μέση ούτως ώστε αν γίνει βομβαρδισμός … Το γήπεδο θα βομβαρδίζανε; Τα κτίρια θα … Φωνάζω έναν ναύτη από τη βάση του λέω «Πάρε τα κλειδιά και παρ’ το αυτοκίνητο από πάνω και πήγαινε στη Λεμεσό, εγώ θα πάρω το καράβι και αν σωθούμε θα συναντηθούμε στην Λεμεσό. Αν δεν σωθώ εγώ …» λέω «… παρ’ το αυτοκίνητο δικό σου. Ή αν την πατήσεις εσύ στον δρόμο … εν πάση περιπτώσει.» Του λέω του πρώτου «Πάμε.» Πριν φύγω όμως παίρνω τον Παπαδάκη και του λέω «Κύριε διοικητά εγώ και το πλήρωμα αποφασίσαμε να πάρουμε το καράβι και να προσπαθήσουμε να το σώσουμε να πάμε στη Λεμεσό. Και θέλω την έγκρισή σας.» Μου λέει «Μισό λεπτό να πάρω τον γενικό διευθυντή του Στρατού.» Που ήτανε γενικός διευθυντής και … Με παίρνει μετά από πέντε λεπτά και μου λέει «Εγκρίνεται.» «Εντάξει.» του λέω. Η Αμμόχωστος ήτανε έτσι, εδώ ήτανε η ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’, εδώ ήτανε ένα σκάφος που γύριζε την Κυρήνεια και εδώ παρέκαμπτες τον κάμπο της Αμμοχώστου και πήγαινες προς Πάφο αλλά ήτανε έτσι το λιμάνι, και δηλαδή εδώ ήμασταν εμείς. Μπαίνω μέσα στο καράβι, ανεβαίνω στην γέφυρα «Έτοιμοι πρώτε;» «Έτοιμοι.» Ανάποδα και οι δύο. Με το ανάποδα και οι δύο, μέχρι να ξεκολλήσει το καράβι, ακούω έναν ναύτη πίσω «Κύριε κυβερνήτα ελληνικά αντιτορπιλικά.» «Τι λες ρε μαλάκα …» του λέω «…ελληνικά αντιτορπιλικά;» Οι Τούρκοι τότε είχανε φλέτσερ όπως είχαμε και εμείς, παίρνω τα κιάλια κοιτάω ένα ερχότανε από εκεί, ένα ερχότανε από την μέση, ένα ερχότανε από την άλλη. Δεν τη γλιτώναμε με τίποτα. Δηλαδή αν έτσι και βγαίναμε ας πούμε δεν … Και αυτά ήτανε Τούρκικα, το κατάλαβα. Ελληνικά πλοία εδώ πέρα; Του λέω «Ύπαρχε δεν γίνεται η δουλειά να φύγουμε. Ξαναδέστε το καράβι …» εν τω μεταξύ είχαμε απομακρυνθεί και λίγο από την ακτή «… και βγέστε και όποιος προλάβει να σωθεί, σώθηκε.» Οι άλλοι είχανε αρχίσει και φεύγανε από το στρατόπεδο. Μάλιστα ξέχασα να πάρω και το …, ο μαλάκας ξέχασα να πάρω το ημερολόγιο του καραβιού που έγραφα όλα για το πραξικόπημα, τα σήματα που μου στέλνανε, όλα. Εν πάση περιπτώσει το ξέχασα. (…) ο πόλεμος είναι άγριο πράγμα ας πούμε, να μην ξέρεις τώρα εάν θα ζήσεις τριάντα χρονών και να ξέρεις ότι είναι χαμένο το παιχνίδι από την αρχή. Βγαίνω έξω και για καλή μου τύχη ο ναύτης που του είχα δώσει το αυτοκίνητο είδε την όλη κατάσταση και περίμενε. Μπαίνουμε μέσα στο αυτοκίνητο εγώ και άλλα έξι άτομα και ξεκινάμε τώρα από την Αμμόχωστο για να πάμε στη Λεμεσό. Με τα όπλα έξω από τα παράθυρα, τρίχες δηλαδή, μην τυχόν δούμε τίποτα αεροπλάνα. Αν βρίσκαμε δηλαδή γιατί εκεί σου είπα είναι πεδιάδα, επίπεδο και θα μας είχανε καθαρίσει.
-. Η βάση είχε εγκαταλειφθεί.
Τ. Η βάση είχε εγκαταλειφθεί.
-. Ο Γουλέας;
Τ. Ο Γουλέας διετάχθη να κάνει υπονόμευση των τορπιλακάτων, της αποθήκης πυρομαχικών και όλων των ζωτικών οργάνων.
-. Ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’;
Τ. Και του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’. Και του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’.
-. Έγιναν αυτά;
Τ. Δεν ξέρω, δεν είδα. Υποτίθεται ότι η υπονόμευση θα γινότανε …, οι εκρήξεις θα γινόντουσαν μετά. Εγώ μέχρι που έφυγα δεν είδα τίποτα. Δεν είδα τίποτα. Ούτε τον Σταύρο τον Γουλέα είδα εκεί. Δεν λέω ότι είχε φύγει, δεν είδα … Δηλαδή ήτανε τέτοια η κατάσταση εκείνη τη στιγμή που δεν …, οι περισσότεροι είχανε φύγει …
-. Σταύρο στο θέμα του Γουλέα θέλω να είσαι λίγο προσεκτικός και να μου πεις το εξής. Άφησες να υπονοηθεί και είπες καθαρά σε κάποια φάση ότι ο Γουλέας συμμετείχε στο πραξικόπημα ελέγχοντας ουσιαστικά με τους ανθρώπους του και ο ίδιος τη βάση. Ένα αυτό. Δεύτερον δεν έμαθες ποτέ σου εάν ανατινάχτηκαν αυτά τα οποία είχε διαταχθεί και όφειλε να κάνει ο Γουλέας ως επικεφαλής των ΟΙΝΓΚ στη βάση, στην εισβολή και μετά;
Τ. Εγώ έμαθα εκ των υστέρων ότι έγινε η υπονόμευση. Τώρα εάν καταστράφηκαν …; Μάλλον καταστράφηκαν διότι η μόνη τορπιλάκατος που πήραν οι Τούρκοι και την έχουν στην Κωνσταντινούπολη είναι του Κανδαλέπα.
-. Που ήταν τέσσερα μίλια μακριά.
Τ. Ναι. Οι άλλες που ήτανε στη βάση πρέπει να καταστραφήκανε. Αυτοί δεν πήρανε καμιά από τη βάση. Ο Γουλέας λέγοντας ότι έλαβε μέρος μπορεί να έλαβε μέρος ασυνείδητα. Δηλαδή ο διοικητής ο Παπαδάκης του είπε «Αναλαμβάνεις την ασφάλεια του στρατοπέδου.» Υποχρέωση του ήτανε, επειδή είχε τους βατραχανθρώπους, να αναλάβει την περιφρούρηση του στρατοπέδου. Όχι ότι ενσυνείδητα έλαβε μέρος στο πραξικόπημα. Απλώς εκτέλεσε κάποια διαταγή του διοικητού.
-. Να στο ρωτήσω διαφορετικά. Οι Ομάδες Υποβρυχίων Καταστροφών (σ.σ.ΟΥΚ) και ο Γουλέας πήραν αποστολές για συλλήψεις;
Τ. Όχι. Όχι. Όχι. Ο Γουλέας και οι ΟΥΚ παραμείνανε στο στρατόπεδο μέσα.
-. Πως εξηγείς ότι ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός είναι οι μόνοι οι οποίοι αρνούνται να συμπράξουν στο πραξικόπημα;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω. Δεν ήμουνα παρών. Άκουσα ότι είπανε όντως ότι δεν λαμβάνουνε μέρος στο πραξικόπημα. Αυτό όμως δεν συγχωρεί την συμπεριφορά τους στον πόλεμο. Το ότι δεν λάβανε μέρος στο πραξικόπημα μπορεί να είχανε τους λόγους τους.
-. Η οποία συμπεριφορά είναι τι ενώπιον του εχθρού;
Τ. Του αισχίστου είδους.
-. Δηλαδή;
Τ. Δηλαδή εάν δηλαδή παρέμενε η κατάσταση η υπάρχουσα μια βδομάδα ακόμα ο Κανδαλέπας θα είχε στηθεί στον τοίχο και θα είχε εκτελεστεί από τον Παπαγιάννη.
-. Μπορούσαν να βγάλουν τις τορπιλακάτους όπου ήταν κυβερνήτες και οι δύο ή δεν μπορούσαν όταν έγινε η εισβολή;
Τ. Αν μπορούσανε; Πως δεν μπορούσανε. Πως δεν μπορούσανε. Τη μία τορπιλάκατο, δεν θυμάμαι ποιανού ήτανε, ήτανε σε επισκευή. Ήτανε απάνω στον μόλο. Δεν ξέρω όμως ποιανού ήτανε. Του Κανδαλέπα οπωσδήποτε ήτανε εν ενεργεία. Ή του Τσαταλού ήτανε ή του Δούκα, δεν θυμάμαι να σου πω ποιανού ήτανε. Μια τορπιλάκατος ήτανε απάνω για επισκευή. Απλώς ο Κανδαλέπας κάθισε την τορπιλάκατο διότι υπήρχαν ψίθυροι ότι ο Παπαγιάννης, όπως έστειλε τον Τσομάκη να σκοτωθεί, θα έστελνε τις τορπιλακάτους να κάνουνε επίθεση αυτοκτονίας στην Κυρήνεια, να ρίξουνε τις τορπίλες και εν συνεχεία όποιος σωθεί σώθηκε.
-. Και λες ότι ο Παπαδάκης δεν ήτανε πάνω στην τορπιλάκατο όταν κάθισε; Δεν θυμάσαι καλά.
Τ. Όχι δεν πρέπει να ήτανε.
-. Τον ρόλο του Γαλιάτσου, ενός υπαξιωματικού που ήτανε υπό τον Τσομάκη στο φρούριο στη διάρκεια της εισβολής των Τούρκων, τον έχεις μάθει; Τον γνωρίζεις;
Τ. Βεβαίως. Βεβαίως.
-. Τι έκανε λοιπόν ο Γαλιάτσος τότε;
Τ. Κράτησε όλο το φρούριο εναντίον των Τούρκων. Κράτησε όλο το φρούριο. Οι Τούρκοι το φρούριο της Κυρήνειας το πήρανε στην ανακωχή, δεν το πήρανε στον πόλεμο. Ότι κατελήφθη στην Κύπρο κατελήφθη κατά την διάρκεια της ανακωχής.
-. Εννοείς μετά το πρώτο προγεφύρωμα; Γιατί έχουμε και ένα προγεφύρωμα στην πρώτη εισβολή.
Τ. Αντώνη είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε δεν θέλουμε η κατάληψη της Κύπρου έγινε επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή. Μέχρι την πρώτη εισβολή, όταν έγινε η πρώτη εισβολή πήγα εγώ στο μεσοδιάστημα που μεσολάβησε της ανακωχής, μπήκα στο θάλαμο επιχειρήσεων του Στρατού και είχε γεμίσει όλος ο χάρτης από ελληνικές σημαίες. Όλοι οι Τούρκικοι θύλακες. Έχε υπ’ όψιν σου η Κύπρος ήτανε γεμάτη από Τούρκικους θύλακες στους οποίους Έλληνας δεν μπορούσε να μπει μέσα λόγω Μακαρίου, έτσι τα είχε αποδεχτεί. Ενώ οι Τούρκοι των θυλάκων μπορούσαν και βγαίνανε και περιφερόντουσαν σε όλη την Κύπρο. Αποτέλεσμα αυτού ήτανε ότι το κάστρο της Αμμοχώστου ήτανε τόσο καλά οχυρωμένο μέσα και δεν το ξέραμε εμείς οι απ’ έξω. Που μια πυροβολαρχία που ήτανε σε μια απόσταση ενάμισι χιλιόμετρο το βομβάρδιζε μέρα νύχτα και δεν σκότωσε ούτε μισό Τούρκο, διότι είχανε σκάψει τούνελ και είχανε μπει από κάτω. Είχανε οργανωθεί και αυτά δεν τα ξέραμε εμείς.
-. Θέλεις να πεις ότι το πραξικόπημα δεν αποδυνάμωσε την αμυντική ικανότητα των Ελληνοκυπρίων και των Ελλήνων στην Κύπρο;
Τ. Κοίταξε να δεις, την αποδυνάμωσε υπό την έννοια ότι χωριστήκαμε σε δύο στρατόπεδα. Και οι μεν μπορεί να πολεμούσανε με ενθουσιασμό, οι δε μπορεί να πολεμούσανε με λιγότερο ενθουσιασμό. Από απόψεως … Κοίταξε να δεις, επειδή συνήθως αναφέρεται ότι ο Παπαδόπουλος έδιωξε την μεραρχία και έκανε και τα λοιπά, σε πληροφορώ λοιπόν εγώ και όποιος θέλει – όποιος θέλει – να έρθει να μου αντιπαρατεθεί και να το συζητήσουμε, δεκαοχτώ μεραρχίες να είχες κάτω θα είχες περισσότερους νεκρούς. Εφόσον δεν υπήρχε αεροπορική κάλυψη δεκαοχτώ μεραρχίες να είχες κάτω θα είχες περισσότερους νεκρούς. Θα κλαίγανε περισσότερες μάνες. Δεν υπήρχε περίπτωση. Διότι όταν αυτοί ξεκινήσανε την επίθεση, την απόβαση … Η Κύπρος είναι έτσι κάπως ας πούμε, λοιπόν εδώ είναι η Αμμόχωστος, αυτοί ξεκινήσανε και τους βλέπαμε το βράδυ στα ραντάρ με πορεία στην Αμμόχωστο. Η Αμμόχωστος ήτανε εκ των προτέρων το πρώτο μέρος το οποίο θα μπορούσε να γίνει απόβαση. Διότι είχε άμμο, είχε άμμο και η ακτή είναι ομαλή και τα λοιπά. Όλα αυτά. Τι έγινε λοιπόν. Εκεί ναρκοθετήθηκε με χιλιάδες νάρκες όλη η περιοχή. Ο δε Στρατός μεταφέρθηκε για την άμυνα αυτής της περιοχής. Στις 04.00 η ώρα το πρωί, 02.00 η ώρα ξέρω ‘γω δεν θυμάμαι, αυτή η δύναμη σταμάτησε και ξεκίνησε άλλη από τη Μεσήνα η οποία έκανε την απόβαση στην Κυρήνεια. Καταρχήν η μεταφορά των ναρκών δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει. Δεν μπορούσαν να ξεθαφτούνε όλες οι νάρκες και να πάμε να ξαναθαφτούνε. Δεν υπήρχε χρόνος. Ο δε Στρατός ο οποίος ξεκίνησε σε φορτηγά και ανέβηκε από τα βουνά για να πάει στην Κυρήνεια τον φάγανε λάχανο τα αεροπλάνα στον δρόμο.
-. Ξέρεις εάν το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού στην διάρκεια του πραξικοπήματος είχε επαφή με τον Παπαγιάννη στην Κύπρο και κατηύθυνε ή επληροφορείτο; Τι συνέβαινε;
Τ. Αυτά απ’ ότι έχω διαβάσει ότι έχει γραφτεί, πρέπει να είχε ο Νικολόπουλος με τον Παπαγιάννη.
-. Για τον ρόλο του Αραπάκη τι έχεις να πεις; Στην διάρκεια του πραξικοπήματος.
Τ. Του πραξικοπήματος δεν ξέρω. Ξέρω τα μετά …
Κοίταξε τις επαφές …, επειδή εγώ δεν ήμουνα αναμεμειγμένος ούτε είχα επαφές με ανθρώπους οι οποίοι ήξεραν και τα λοιπά, δεν ξέρω. Ό,τι έμαθα εκ των υστέρων
-. Τι έμαθες εκ των υστέρων;
Τ. Ότι ήτανε αναμεμειγμένος, ότι ο Αραπάκης συγκεκριμένα ήτανε αυτός που … Με το πραξικόπημα δεν με ενδιαφέρει εάν ήταν αναμεμειγμένος ή όχι. Το θέμα ήτανε ότι ήτανε χουντικός. Αυτό είναι γκαραντί.
-. Πως το ξέρεις ότι ήτανε χουντικός; Ο ίδιος λέει στο βιβλίο του ότι σκοπός του ήτανε να ανατρέψει την δικτατορία.
Τ. Να ανατρέψει την δικτατορία; Γι’ αυτό έγινε αρχηγός; Εντάξει. Ο Αραπάκης ήτανε από τους ανθρώπους … Εμένα όταν τελειώσαμε την Γενική Εκπαίδευση μου ήρθε μετάθεση και πήγα … Τότε είχα κυβερνήτη τον αυτόν που σου είπα τον υπουργό, ενώ είχανε πάει όλοι οι συμμαθητές μου στην Κύπρο εγώ δεν είχα πάει. Και παρουσιάστηκα τότε στον κυβερνήτη και του λέω «Κύριε Κυβερνήτα έτσι κι έτσι ας πούμε.» λέω «Εγώ αν δεν πάω στην Κύπρο …» γιατί μου ήρθε μετάθεση και πήγα στο ‘ΒΕΛΟΣ, δεν θυμάμαι σε πιο είχα πάει και παρουσιάστηκα στον Αραπάκη. Και μου είπε ο Αραπάκης τότε, αρχηγός στόλου τότε ο Αραπάκης, «Ο πρώτος που θα πάει στην Κύπρο είσαι εσύ.» Και πράγματι ας πούμε ήρθε σήμα μετά και φεύγαμε εγώ και ο Γουλέας. Ο Γουλέας πήγαινε για δεύτερη φορά.
-. Γνωρίζεις για τον ρόλο ενός υπαξιωματικού ονόματι Οικονομίδη;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις Σταύρο για αυτόν;
Τ. Προσωπικά δεν ξέρω τίποτα. Απλώς από αυτά που είχα ακούσει ότι ήτανε ρουφιάνος ξέρω ‘γω και ήξερε για το τι θα επακολουθήσει.
-. Εννοείς το πραξικόπημα;
Τ. Ναι.
-. Είναι δυνατόν να είχαμε ενημερώσει έναν υπαξιωματικό για το πραξικόπημα;
Τ. Κοίταξε να δεις ο Παπαγιάννης όχι ότι ήτανε βλάκας. Βλάκας δεν ήτανε. Απλώς για μένα ορισμένοι αξιωματικοί δεν έπρεπε να φέρουνε τον βαθμό που είχανε τότε και δεν έπρεπε να διοικούνε μονάδες. Ένας από αυτούς, για μένα ας πούμε, πρέπει να ήτανε και ο Παπαγιάννης. Ο οποίος έστειλε τον Τσομάκη σε σίγουρο θάνατο. Ο Βερύκιος ο οποίος γλίτωσε είχε πάρει ακριβώς τις ίδιες διαταγές. Αλλά επειδή ο Βερύκιος ήταν έφεδρος σημαιοφόρος …
-. Εννοείς τον κυβερνήτη της άλλης τορπιλακάτου.
Τ. Επειδή ο Βερύκιος ήτανε σημαιοφόρος έφεδρος και πιθανόν να είχε και (…) στο πεζοδρόμιο, όταν είδε την κατάσταση … Διότι την κατάσταση και ένας άσχετος τελείως να την έβλεπε δεν μπορεί με μια τορπιλάκατο ρώσικη με δύο τορπίλες απάνω και ένα κανονάκι μπροστά, Έρλικον ξέρω ‘γω, να βλέπεις εφτά Φλέτσερ μπροστά σου και να πας να τους κάνεις επίθεση να τους βουλιάξεις και με αεροπορία από πάνω. Αυτός λοιπόν είδε τα σάπια και ήτανε κοντά στην ακτή και όταν χτυπήθηκε ήτανε 100 μέτρα από την ακτή και γι’ αυτό σωθήκανε. Ο Λευτέρης ο συχωρεμένος, δεν ξέρω ας πούμε. Δεν ξέρω τι αισθανότανε εκείνη την στιγμή που πήγαινε ας πούμε …, αυτός πήγαινε και έβλεπε το θάνατο να έρχεται και πήγαινε εκεί, προχώραγε στο θάνατο. Γι’ αυτό σου λέω ότι είναι ήρωας. Γι’ αυτό σου λέω ότι έπρεπε το όνομα του να υπάρχει τουλάχιστον σε ένα καράβι. Άσχετα το τι έκανε. Άσχετα. Η απόδοση, για μένα, ενός αξιωματικού κρίνεται στον πόλεμο. Γι ‘αυτό γίναμε αξιωματικοί.
-. Πώς εκτιμάς Σταύρο ότι το Γ.Ε.Ν. όπως λες, δεν έχει τιμήσει ακόμα τον Τσομάκη; Γιατί; Για ποιον λόγο δεν τον έχει τιμήσει;
Τ. Δεν τον έχει τιμήσει … Κοίταξε, τους λόγους για τους οποίους δεν τον έχει τιμήσει δεν τους ξέρω. Ατομικά πιστεύω ότι όλοι όσοι επανήλθανε μετά βγάλανε απωθημένα για ορισμένους ανθρώπους. Ο Τσομάκης βέβαια δεν είχε να του βγάλουν τίποτα απωθημένα, δεν ήτανε … Ήτανε ένα καλό παιδί, φιλικός με όλους. Πιθανόν επειδή είχε εμπλακεί στο πραξικόπημα, αλλά αυτός δεν είναι λόγος για μένα. Δεν ήτανε λόγος. Έπρεπε να υπήρχε θάρρος γνώμης. Άσχετα αν ο κόσμος ήξερε σαν …, ότι έλαβε μέρος στο πραξικόπημα, ναι, εντάξει έλαβε μέρος. Αλλά εν συνεχεία πολέμησε και σκοτώθηκε για την πατρίδα του. Και σκοτώθηκε με ηρωικό τρόπο. Όρθιος. Και οι άλλοι γίνανε αρχιπλοίαρχοι και μπαίνανε κάτω από τα γραφεία. Αυτό ξέρω εγώ να πω.
-. Ο Παπαργύρης και ο ρόλος του στο πραξικόπημα με την κατάληψη της ΣΥΤΑ, του Κέντρου δηλαδή Επικοινωνιών της Κύπρου …
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις εκεί ποιος ήτανε ο ρόλος του;
Τ. Ο Παπαργύρης ήτανε πλήρως ενημερωμένος, αφού ήτανε δίπλα στον Παπαγιάννη. Δεν έμεινε στον …, απ’ ότι ξέρω δεν έμεινε στον σταθμό που καταλάβανε των Τηλεπικοινωνιών. Αυτός ήτανε μαζί με τον Παπαγιάννη στο σπίτι του Αζίνα.
-. Το έχεις ακούσει για μια βαλίτσα με λεφτά στο σπίτι του Αζίνα;
Τ. Ναι. Ναι. Και να σου πω τη μόνη μου αλήθεια, πολύ πιστεύω ότι όντως μπορεί και να υπήρχε. Μπορεί και να υπήρχε και να εκλάπησαν αυτά τα λεφτά.
-. Και εσύ γιατί δεν πήγες με τους Εοκαβητατζίδες στην τράπεζα στην Αμμόχωστο;
Τ. Γιατί εγώ δεν ήξερα τι θα συμβεί. Ήμουνα ακόμα αξιωματικός και για μένα ήτανε ποταπό ας πούμε να γίνω κλέφτης. Δεν τα έβλεπα έτσι τα πράγματα τότε. Εγώ απλώς ήξερα ότι και στο πραξικόπημα και στον πόλεμο έκανα το καθήκον μου. Ούτε παραπάνω ούτε παρακάτω. Αυτά που έκανα τα έκανα υπακούοντας διαταγές και μάλιστα παρακούοντας διαταγές τις οποίες πιθανόν να είχανε θύματα. Από εκεί και πέρα δεν έκανα ούτε τίποτα παραπάνω ούτε τίποτα παρακάτω απ’ ότι διατάχθηκα.
-. Γνωρίζεις ότι ο Παπαγιάννης ζητούσε την επιστροφή του μετά το πραξικόπημα στη μεταπολίτευση; Καθώς και του Παπαργύρη και όχι άλλων όπως εσύ. Διότι κινδύνευε από τους Μακαριακούς;
Τ. Ναι.
-. Πως το εξηγείς;
Τ. Αυτό το πιστεύω. Αφού λάβανε μέρος, σκοτώσανε κόσμο. Δεν καταλαβαίνεις ότι το παν ήτανε …
-. Ο ίδιος και ο Παπαργύρης ήτανε υπεύθυνοι για σκοτωμούς ανθρώπων;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω. Αυτό δεν το ξέρω.
-. Ο Γερδικίωτης αναφέρει ότι …
Τ. Ο Γαρδικιώτης;
-. Ο Γερδικιώτης ο Νίκος, είναι δύο τάξεις πάνω από σένα.
Τ. Τον ξέρω. Τον ξέρω.
-. Αναφέρει ότι γνώριζε ότι εσύ ήσουνα μυημένος στο κίνημα. Το ξέρεις; Έχεις καμιά επαφή με τον Γερδικιώτη τότε;
Τ. Πιθανόν. Στο κίνημα, πιο κίνημα; Του Ναυτικού;
-. Ναι.
Τ. Το ’73. Ναι.
-. Ναι. Εξακολουθείς να είσαι βασιλόφρων; Ήσουνα βασιλόφρων τότε;
Τ. Ναι.
-. Γιατί Σταύρο;
Τ. Γιατί; Γιατί κοίταξε να δεις. Εμείς ανδρωθήκαμε με τη βασιλεία, μεγαλώσαμε με τη βασιλεία, μπήκαμε στο Ναυτικό με τη βασιλεία … Σαν θεσμός εντάξει δεν μου λέει τίποτα, ούτε σαν πρόσωπο. Απλώς δεν μπορώ να πω ότι είμαι αντίθετος με τη βασιλεία. Αλλά με αυτές τις αρχές μεγαλώσαμε. Όρκο στον βασιλιά δώσαμε.
-. Γιατί πιστεύεις ότι ο αποκαλούμενος φάκελος της Κύπρου δεν ανοίγει;
Τ. Γιατί θα έπρεπε να κλειστούνε πρώτα φυλακή αυτοί που θέλουνε να τον ανοίξουνε.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Ποιοι; Ε ποιοι τώρα.
-. Εγώ θέλω να ανοίξει ο φάκελος της Κύπρου.
Τ. Κι εγώ θέλω να ανοίξει. Εγώ πήγα δύο φορές και έδωσα κατάθεση στην Βουλή.
-. Τι είπες σ’ αυτήν την κατάθεση;
Τ. Θα σου πω.
-. Την έχεις;
Τ. Βεβαίως είναι στα αρχεία της Βουλής.
-. Εσύ την έχεις;
Τ. Εγώ όχι. Αλλά μπορώ μου φαίνεται να την πάρω. Εγώ όταν πήγα να κάνω κατάθεση … Τώρα θα σου πω για τους δημοσιογράφους και το κλίμα τότε της εποχής, παρ’ όλο που ήτανε το ’81. Κάπου εκεί ήτανε.
-. ’87.
Τ. Όχι, θα σου πω πότε.
-. Το ’87 …
Τ. Α ναι ήτανε ’85 – ’86 κάπου εκεί. Γιατί ήμουνα στην Κέρκυρα τότε … Λοιπόν πήγα στη Βουλή. Εγώ τέτοια πράγματα δεν είχα ξαναζήσει, τέτοιες ας πούμε καταστάσεις και τα λοιπά. Καταρχήν περιμένανε απ’ έξω καμιά δεκαπενταριά δημοσιογράφοι. Οι οποίοι αρχίσανε τις ερωτήσεις και βέβαια εγώ τους είπα ότι «Παιδιά δεν σας λέω τίποτα διότι ότι σας λένε εσάς γράφετε τα αντίθετα.» Και θα σου πω με έναν δημοσιογράφο τι έγινε. Μπήκα μέσα. Ήτανε καμιά τριανταριά, τριάντα έως πενήντα βουλευτές από τη μία μεριά και από την άλλη μεριά ήτανε το προεδρείο. Κι εμείς καθόμαστε σε ένα έδρανο μεταξύ αυτών, σε στυλ ιεράς εξέτασης. Για καλή μου τύχη στα μπροστινά καθίσματα καθότανε ο Βασιλειάδης ο δικός μας σαν βουλευτής. Ο οποίος ήξερε τον πατέρα μου και όταν άκουσε το όνομα, γιατί ήτανε στα πρώτα έδρανα, μου λέει «Ταβλαρίδη; Ποιανού Ταβλαρίδη; Του Βασίλη;» λέω «Μάλιστα.»
-. Τι ήτανε ο πατέρας σου Σταύρο;
Τ. Ήτανε αρχικελευστής.
-. Στο πολεμικό Ναυτικό.
Τ. Ναι. Ανθυπασπιστής, ναι. Στο πολεμικό Ναυτικό. Και μάλιστα του είχανε πει τότε ότι «Έλα ρε Ταβλαρίδη τώρα, θα πάει ο γιος σου μάχιμος. Τώρα εσύ υπαξιωματικός και θα πάει ο γιος σου μάχιμος.» Και προσπαθούσε να με πείσει να δηλώσω μηχανικός. Του είχα πει ‘Εντάξει’ και πηγαίνοντας στο Γ.Ε.Ν. να δώσουμε τα χαρτιά στο περίπτερο απ’ έξω πήρα την αίτηση και την άλλαξα και την έκανα μάχιμος.
-. Πως ερμηνεύεις το … Ποιοι τον πίεσαν να δηλώσεις να γίνεις μηχανικός; Και γιατί τον πίεζαν γι’ αυτό;
Τ. Γιατί δεν δικαιολογούσανε γιος υπαξιωματικού να γίνει αξιωματικός.
-. Γιατί;
Τ. Το κατεστημένο.
-. Υπονοείς ότι υπήρχαν διακρίσεις μεταξύ υπαξιωματικών και αξιωματικών;
Τ. Έτσι.
-. Αυτό πως το βίωνες σαν γιος ενός υπαξιωματικού;
Τ. Αυτό το βίωνα … Η δικιά μου συμπεριφορά προς τους υπαξιωματικούς, τους καλούς υπαξιωματικούς, ήτανε ισότιμη με τη συμπεριφορά μου απέναντι των αξιωματικών. Από εκεί και πέρα η συμπεριφορά άλλων αξιωματικών προς τους υπαξιωματικούς πιθανόν να ήτανε διαφορετική. Αλλά αυτό δεν ήτανε δίκια μου δουλειά και ούτε μπορούσα να το αλλάξω. Αλλά ότι υπήρχε διαφορά συμπεριφοράς μεταξύ αξιωματικών και υπαξιωματικών υπήρχε. Γιατί γελάς;
-. Τι έγινε στην επιτροπή Βουλής;
Τ. Α μου λέει «Μη φοβάσαι, πες την αλήθεια και εντάξει.» Γιατί στην αρχή που με είδε και εγώ ήμουνα …, όχι τρομοκρατημένος αλλά ήμουνα σοκαρισμένος. Να έχεις πενήντα άτομα από τη μια μεριά, το προεδρείο από την άλλη, με κίνδυνο … Γιατί τότε αυτό είχε κυκλοφορήσει αν βρεθούμε ας πούμε υπαίτιοι θα πάμε φυλακή. Θα γίνουν δικαστήρια στη συνέχεια και θα πάμε φυλακή. Και μάλιστα εγώ είχα, να σου πω την αλήθεια, όταν ταξίδευα είχα έναν λογαριασμό έξω και τον είχα αφήσει έξω και είχα πει στην γυναίκα μου ότι εάν καμιά φορά χρειαστεί θα την κοπανήσω και θα πάω στο εξωτερικό να πάω να μείνω. Προκειμένου να με συλλάβουνε εδώ και να με κλείσουνε φυλακή για πράγματα τα οποία δεν φταίω ας πούμε, δεν κάθομαι να πάω φυλακή. Εν πάση περιπτώσει πάμε εκεί κι αρχίσανε οι βουλευτές και μου κάνανε μια ερώτηση, την μόνη ερώτηση που θυμάμαι έτσι ήτανε αυτουνού του ΠΑΣΟΚ του Λιβανού. Σηκώθηκε ο Λιβανός απάνω και λέει «Μπορώ να σας ρωτήσω κάτι κύριε Ταβλαρίδη;» λέω «Μάλιστα.» Λέει «Στην Κύπρο γιατί πήγατε; Για τα λεφτά ή για την πατρίδα; Γιατί …» λέει «… εσείς χτυπήσατε την Πάφο …» και ξέρω ‘γω και κάτι τέτοια. Του λέω … Είπα εγώ στον πρόεδρο «Μπορώ να κάνω μία ερώτηση στον κύριο;» Μου λέει «Ναι κάνε.» Λέω «Φαντάρος έχετε πάει;» Μάλιστα το είχε παρεξηγήσει ο πρόεδρος και μου λέει «Τι ερώτηση …» «Όχι, άλλο θέλω να τον ρωτήσω. Δεν με ενδιαφέρει εάν έχει πάει φαντάρος. Απλώς θέλω να ξέρω εάν έχει πάει φαντάρος.» Μου λέει «Ναι.» «Εάν κατά την διάρκεια μιας πολεμικής επιχείρησης σας δώσει μια διαταγή ο διοικητής σας και εσείς δεν την εφαρμόσετε, ξέρετε τι θα πάθετε; Θα τραβήξει το πιστόλι και θα σας σκοτώσει. Και θα έχει απόλυτο δίκιο. Όμως εγώ ό,τι έκανα στην Κύπρο το έκανα επειδή έλαβα διαταγές. Παράνομο δεν έκανα τίποτα. Ούτε ραδιοφωνικό σταθμό βομβάρδισα ούτε τίποτα.» Εν πάση περιπτώσει σε κάποια στιγμή μου λέει ο πρόεδρος «Απ’ ότι βλέπω κύριε Ταβλαρίδη και τα φύλλα ποιότητος …» Του λέω «Με συγχωρείτε κύριε πρόεδρε εδώ ήρθαμε να εξετάσουμε τα φύλλα ποιότητός μου τα προηγούμενα χρόνια ή … Αυτό που λέτε είναι υπέρ μου. Γιατί τα κακά φύλλα ποιότητος είναι επί εποχής χούντας. Αλλά εκτός τούτου δεν ήρθαμε εδώ για να εξετάσουμε τα φύλλα ποιότητος, εδώ ήρθαμε να εξετάσουμε τι έγινε στην Κύπρο. Και σας ρωτάω …» του λέω εγώ «…εάν μας βρείτε ενόχους πιθανόν εσείς θα μας κλείσετε φυλακή. Εάν εμένα με βρείτε αθώο θα με επαναφέρετε στο Ναυτικό;» Και λέει ο πρόεδρος «Αρκετά.» Πήγα δύο φορές και έδωσα κατάθεση. «Αρκετά. Αρκετά.» Την ώρα που έβγαινα λοιπόν από την κατάθεση είχανε φύγει όλοι οι δημοσιογράφοι και ένας περίμενε. Και να με έχει πάρει από πίσω όλη τη Βασιλίσσης Σοφίας «Σας παρακαλώ κύριε Ταβλαρίδη πέστε μου …» «Ρε παιδί μου …» του λέω «… άλλα σας λένε και άλλα γράφετε.» Μου λέει «Έχετε τον λόγο μου, ό,τι μου πείτε θα το γράψω.» Του λέω «Εντάξει. Θα σου πω ορισμένα πράγματα και εάν αύριο το πρωί τα γράψεις έλα μετά να σου πω τι έγινε στην Κύπρο.» Και του είπα ας πούμε ότι έγινε αυτό, αυτό, αυτό. Όχι λεπτομέρειες, χονδρικά. Και την άλλη μέρα το πρωί τα έγραψε. Τα έχω όλα, αποκόμματα από εφημερίδες έχω πολλά. Τα έγραψε. Και περίμενα τηλέφωνο του να με πάρει να του εξιστορήσω τι έγινε στην Κύπρο. Αφού πέρασε καμιά δεκαπενταριά είκοσι μέρες και δεν με πήρε τηλέφωνο, τον πήρα εγώ. Και του λέω «Τι έγινε; Δεν με πήρες τηλέφωνο. Περίμενα να με πάρεις τηλέφωνο.» «Άστε τα κύριε Ταβλαρίδη. Εντάξει. Ξεχάστε το.» Δηλαδή κανένας δεν ήθελε να μάθει.
-. Ποιος δημοσιογράφος ήτανε;
Τ. Λυκαυγής μου φαίνεται. Του λέω … Τι θέλω να σου πω; Αποδεικνύεται ότι κανένας δεν ήθελε να μάθει την αλήθεια για την Κύπρο. Πόσο πολύ βαρύνονται αυτοί οι πολιτικοί.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Αυτοί που ήτανε το ’74.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Καραμανλής, ο Μαύρος, όλοι αυτοί. Η εκεχειρία Αντώνη κράτησε δεκαπέντε ημέρες, δεκατέσσερις ημέρες. Την εικοστή τρίτη Ιουλίου έγινε η εκεχειρία και η δεύτερη εισβολή έγινε δεκατέσσερις Αυγούστου το πρωί. Είναι είκοσι τόσες μέρες. Σ’ αυτές τις είκοσι τόσες μέρες οι Τούρκοι αποβίβαζαν στρατό, πυρομαχικά, εφόδια, τα πάντα. Σ’ αυτό το μικρό προγεφύρωμα που είχανε. Το οποίο το επεξέτειναν στην διάρκεια … Η Κυρήνεια κατελήφθη κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Το προγεφύρωμα διευρύνθηκε κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Και από ότι έχω ακούσει, επειδή οι συνομιλίες γινόντουσαν τηλεφωνικά μέσω Ο.Τ.Ε. – δεν υπήρχανε τότε οι απευθείας γραμμές – και επειδή στον Ο.Τ.Ε. είχανε μείνει δικοί μας υπαξιωματικοί, σε τηλεφωνική επικοινωνία Κληρίδη – Καραμανλή του έλεγε ο Κληρίδης του Καραμανλή ότι «Κύριε πρόεδρε εδώ οι Τούρκοι αποβιβάζουνε στρατό, πυρομαχικά και τα λοιπά. Εσείς δεν θα στείλετε κάτι κάτω στην Κύπρο;» Και του έλεγε ο Καραμανλής «Δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Μη φοβάσαι.» Και όταν έγινε η εισβολή …
-. Αυτά από πού τα έμαθες Σταύρο; Από πού τα έμαθες; Και πες μου εάν όταν λες οι δικοί μας υπαξιωματικοί εννοείς τον Μητρόπουλο που ήτανε στη ΣΥΤΑ για τις σαράντα μέρες μετά το πραξικόπημα.
Τ. Ναι.
-. Αυτόν εννοείς;
Τ. Όχι, ήτανε και κάποιος άλλος μου φαίνεται. Δεν ξέρω ποιος άλλος ήτανε, δεν θυμάμαι.
-. Και λες σήμερα ότι από αυτούς τους ανθρώπους που ακούγανε τις συνομιλίες μεταξύ Κυπρίων πολιτικών και του Καραμανλή έμαθες την …
Τ. Πιθανόν.
-. Έμαθες την ομιλία μεταξύ Κληρίδη και Καραμανλή. Η οποία είναι ποια;
Τ. Η οποία είναι αυτά που σου είπα. Ότι του έλεγε ο Κληρίδης ότι «Εδώ αποβιβάζουνε οι Τούρκοι στρατό, φέρνουνε εφόδια και τα λοιπά και εσείς δεν στέλνετε τίποτα.» και του είπε ο Καραμανλής «Μην φοβάσαι. Δεν πρόκειται να γίνει άλλη εισβολή.» Και την ημέρα που έγινε η εισβολή τον πήρε ο … Αυτά που σου λέω τα έχω ακούσει, δεν τα έχω ακούσει με τ’ αυτιά μου. Τον πήρε ο Κληρίδης στο τηλέφωνο και του λέει «Γιατί δεν με αφήσατε να αυτοκτονήσω; Διότι κορόιδεψα τον Κυπριακό λαό.» Διότι στην δεύτερη εισβολή οι Τούρκοι κάνανε περίπατο. Ξέρεις τι κάνανε; Όταν φτάσανε απ’ έξω από την Αμμόχωστο … Καταρχήν η Αμμόχωστος δεν έπρεπε να καταληφθεί. Εάν υπήρχαν δέκα πολίτες μέσα στην Αμμόχωστο οι Τούρκοι δεν θα την καταλαμβάνανε, δεν ήτανε στα σχέδια. Ξέρεις τι κάνανε οι Τούρκοι; Είδα εγώ συνταγματάρχη του Στρατού, τρελό … Στο τρελοκομείο ακόμα. Διότι είχανε κάνει ορισμένα ορύγματα στο δρόμο από Λευκωσία προς Αμμόχωστο με κάτι ΠΑΟ που είχανε ξέρω ‘γω για ν’ αναχαιτίσουνε τα Τουρκικά τανκς. Οι Κύπριοι, θέλανε τους Έλληνες αξιωματικούς μπροστά. Αυτός δε τι έκανε; Πήγε μπροστά στο πενήντα μέτρα σε κάτι θάμνους δεξιά και τους είχε πει «Θα περιμένετε και μόλις κάνω έτσι το χέρι μου θα βαρέσετε με τα ΠΑΟ τα τανκς τα οποία πλησιάζανε.» Πήγε ο άνθρωπος εκεί και την ώρα που έκανε έτσι δεν άκουσε τίποτα και γυρίζει πίσω και την είχανε κοπανήσει όλοι τρέχοντας. Οι δε Τούρκοι δεν τους σκοτώσανε τους Έλληνες, τους πατήσανε με τα τανκς και αυτά τα έβλεπε αυτός γιατί δεν τον είδανε. Ήτανε πιο εκεί ας πούμε. Και όταν πήγα εγώ … Αυτά δεν τα είδα, τον είδα όμως τον ίδιο τον άνθρωπο με τα μάτια μου όταν πήγα στη Λεμεσό στη στρατιωτική διοίκηση εκεί πέρα, διότι ήξερα κάποιον και βλέπω έναν μέσα να τραβάει τα μαλλιά του, να κλαίει με ξηλωμένα τα γαλόνια, «Τι είναι αυτός ρε παιδιά;» «Σταμάτα ρε Σταύρο έγινε αυτό και αυτό.» Κι αυτός ο άνθρωπος ήτανε του τρελοκομείου, τρελάθηκε από αυτά που είδε. Λοιπόν και όταν έγινε η δεύτερη εισβολή δεν υπήρχε, δεν είχε έρθει … Κάνανε τη μαλακία και στείλανε … Οι Τούρκοι έχε υπ’ όψιν σου ότι αν στις είκοσι Απριλίου έφευγε μια μοίρα φάντομ που είχαμε εμείς και δεν είχανε αυτοί και κατέβαινε στην Κύπρο δεν θα γινότανε τίποτα.
-. Είκοσι Ιουλίου;
Τ. Ναι. Θα είχε βουλιάξει όλο τον Τουρκικό στόλο. Αυτά δε που λένε οι πολιτικοί … Γιατί σε κάποιο σημείο αναγκάζεσαι να υπερασπιστείς την 21η Απριλίου. Το 1974 … Αυτά πρέπει να τα ξέρεις και σύ και πρέπει να τα ξέρει πολύς κόσμος. Απλώς ίσως να μην θέλουνε να τα παραδεχτούνε. Στις είκοσι Ιουλίου εμείς είχαμε μια μοίρα φάντομ, οι Τούρκοι δεν είχανε καμία. Είχαμε τέσσερις κομπαντάντ, οι Τούρκοι δεν είχανε καμία. Είχαμε τα τέσσερα υποβρύχια τα γερμανικά που τρέχανε κάτω από το νερό τριάντα μίλια. Καράβι της εποχής εκείνης που κυκλοφορούσε στην Μεσόγειο δεν υπήρχε περίπτωση να τα εντοπίσει. Ήταν τα υποβρύχια που ξεκινήσανε να πάνε στην Κύπρο και θα τους είχανε ξεκληρίσει όλους, αλλά τα γύρισε πίσω ο Αραπάκης.
-. Γιατί τα γύρισε πίσω;
Τ. Γιατί; Αστο να μην πούμε βαριές κουβέντες.
-. Ναι αλλά …
Τ. Δεν κάνει. Δεν κάνει. Δεν κάνει. Αυτό το ξέρει ο ίδιος. Πάντως το ότι γύρισε πίσω τα … Δηλαδή για μένα, για μένα μετά την επανάσταση του ’21 η μόνη περίοδος που μπορούσε η Ελλάδα να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη και τις χαμένες πατρίδες ήτανε τότε, το ’74. Κι αυτό το λέω και το πιστεύω.
-. Η ΕΟΚΑ Β Σταύρο πολέμησε στην εισβολή;
Τ. Βεβαίως.
-. Πως; Στους θύλακες;
Τ. Στους θύλακες. Οι θύλακες δεν ήτανε λίγο πράγμα. Οι θύλακες ήτανε εξοπλισμένοι με τα τελειότερα όπλα. Όπως και το εφεδρικό, τα τσέχικα τα καλάζνικοφ τα είχε το εφεδρικό και δεν τα είχε ο Κυπριακός στρατός.
-. Από τότε και μετά σε απείλησαν ποτέ Κύπριοι Μακαριακοί ή οι άλλοι;
Τ. Κοίταξε να δεις, ίσως και στην Κύπρο εγώ προσωπικά, ίσως και αυτοί οι οποίοι … Ακόμα και αυτοί στην Πάφο οι οποίοι δώσανε καταθέσεις και με κατηγορήσανε και τα λοιπά, κατά βάθος πιστεύω ότι ξέρανε ότι εγώ δεν έκανα τίποτα. Δηλαδή οι Παφίτες ξέρανε ότι εγώ δεν βομβάρδισα τον ραδιοφωνικό σταθμό. Οι Παφίτες ξέρανε ότι εγώ δεν βομβάρδισα την πόλη. Απλώς αυτά τα είπανε καθοδηγούμενοι ή από δεν ξέρω τι κίνητρα. Αλλά οι ίδιοι κατά βάθος ξέρανε και γι’ αυτό δεν δέχτηκα ποτέ απειλές από κανέναν. Εκτός από την περίοδο εκείνη που σου είπα πριν φύγω.
-. Είναι τίποτα που έπρεπε να το κουβεντιάσουμε και δεν το συζητήσαμε;
Τ. Δεν ξέρω τι να σου πω. Δεν θυμάμαι και τι συζητήσαμε. Είπαμε τόσα πολλά. Απλώς εσύ αν έχεις ορισμένες ερωτήσεις ή απορίες για το τι έγινε κάτω, πολύ ευχαρίστως …δεν τα έχω πει εγώ. Απλώς το βιβλίο σου ήτανε η τελευταία σπίθα που δημιούργησε την έκρηξη πια. Δεν αντέχω άλλο τριάντα τόσα χρόνια ας πούμε ν’ ακούω όλα αυτά τα πράγματα. Και να γράφονται όλα αυτά τα πράγματα. Βέβαια, σου λέω, τα πρώτα χρόνια δεν υπήρχε τρόπος άμυνας. Ήταν τόσο αγριεμένος ο κόσμος που δεν υπήρχε τρόπος άμυνας. Απλώς όπου μπορούσα έλεγα ορισμένα πράγματα. Τουλάχιστον απ’ ότι πιστεύω το όνομα μου στο Ναυτικό είχε αποκατασταθεί εδώ και καιρό ας πούμε…………….

ΤΑΒΛΑΡΙΔΗΣ Γ΄ΜΕΡΟΣ
(Βασιλόφρονες, Κίνημα Βασιλιά, Αξιωματικοί…)
-. Σταύρο, δεν εκτιμάς το γεγονός ότι προβάλλεται, σωστά και δίκαια, το ότι σε είχανε ενημερώσει για το κίνημα του Ναυτικού και δεν το είπες σε κανέναν, όπως θα περίμενε κανείς, που πίστευε ότι ήσουνα υπέρ της 21ης Απριλίου; Επίσης δεν εκτιμάς το γεγονός ότι προβάλλεται όλη η εκτίμηση που έχει ο Γουλέας για σένα πάνω σ’ αυτό το θέμα αλλά και στον ρόλο σου στην Κύπρο; Μήπως είσαι λίγο υπερβολικός με το βιβλίο;
Τ. Σαν τι δηλαδή;
-. Γιατί δεν έχεις προσέξει τι είναι γραμμένο για σένα;
Τ. Όχι, έχω προσέξει. Και μάλιστα έχω προσέξει σε ένα σημείο που γράφεις ότι ‘Είναι απορίας άξιο γιατί ο Γουλέας προσπαθεί να υπερασπιστεί τον Ταβλαρίδη. Δεν υπήρχε ιδιαίτερος λόγος.’ Απλώς ο Γουλέας, χωρίς να με επηρεάζει ούτε να με ενδιαφέρει τι ρόλο έπαιξε τότε, ο Γουλέας ήτανε άντρας και έλεγε τα πράγματα ως είχαν.
-. Αυτά που είπαμε σήμερα μπορώ εγώ να τα χρησιμοποιήσω σε περίπτωση επανέκδοσης του βιβλίου;
Τ. Βεβαίως και μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις. Γι’ αυτό ήρθα να σου τα πω. Και όποιος έχει αντίρρηση για ότι είπα να έρθει να ζητήσει το λόγο από εμένα.
-. Είπες ότι έχεις αρχείο. Θα μου δώσεις αντίγραφο;…Θα μου δώσεις ένα αντίγραφο από αυτά που λες;
Τ. Βεβαίως. Βεβαίως. Αλλά όχι τώρα. Αυτά πρέπει …
-. Λες ότι δεν ήσουνα χουντικός ποτέ;
Τ. Ναι, δεν ήμουνα.
-. Δηλαδή τι ήσουνα;
Τ. Τι ήμουνα; Αξιωματικός του Ναυτικού. Αξιωματικός του Ναυτικού με ότι αυτό συνεπάγεται. Αξιωματικός του Ναυτικού. Όταν όμως σου λέγανε τότε «Έλα ρε και τι τον θες το Βασιλιά; Βασιλιάς, θα γίνει το παιδί του, διάδοχος που μπορεί να είναι και μαλάκας, θα τον έχεις Βασιλιά …» Μα τώρα το ενενήντα τοις εκατό της Βουλής είναι γιοι, ανίψια, ανιψιές … ε κάτσε ντε. Δηλαδή αυτά που λέγαμε τα κάνουμε εμείς οι ίδιοι; Είναι δυνατόν τώρα σε δύο τετραετίες, οι οποίες στην ουσία είναι έξι χρόνια, να βγάλει σύνταξη ο βουλευτής και ο άλλος να δουλεύει τριάντα πέντε χρόνια και να μην μπορεί να βγάλει σύνταξη;
-. Στις 13 Δεκέμβρη του ’67 που ήσουνα; Και τι έκανες;
Τ. Ήμουνα στο ΜΑΡΙΔΑΚΗ με κυβερνήτη τον Λαφογιάννη. Τον Λαφογιάννη… Ο Λαφογιάννης δεν ήτανε εκεί εκείνη την ημέρα ας πούμε και ήθελα να πάρω το καράβι να φύγω. Κοίταξε να δεις είτε …, δεν ξέρω ας πούμε. Αυτό είναι για μένα εκείνη την εποχή, στις δεκατρεις Δεκεμβρίου, η συμπεριφορά του Κολυβοδιάκου για μένα ήτανε απαράδεκτη. Όταν φτάνεις σε ένα βαθμό και έχεις ορισμένα πιστεύω δεν μπορείς να τα αλλάξεις λόγω των καταστάσεων.
-. Γιατί αναφέρεις ειδικά τον …
Τ. Τον είχαμε κυβερνήτη και ήμασταν μαζί με τον Γουλέα. Αν βρεις τον Γουλέα και μιλήσετε μαζί θα σου το πει. Και ξεκινάμε με το πραξικόπημα, το ’67 ήτανε; Εκείνη την εποχή στο ‘ΜΑΡΙΔΑΚΗ ήμουνα ή εκεί; Τότε με τον Ροζάκη.
-. Ο Ροζάκης ήτανε στο (…).
Τ. Μπράβο και ξεκινάμε και στον δρόμο πηγαίνοντας για Θεσσαλονίκη λέει ο Κολυβοδιάκος, μας φωνάζει στο καρέ και λέει «Ο Βασιλιάς έκανε αντιπραξικόπημα. Όποιος είναι εναντίον του Βασιλέως να πάει να κλειστεί στο δωμάτιο του.» Και φωνάξαμε όλοι ‘Ζήτω ο Βασιλιάς’. Όταν εν συνεχεία άκουγες ότι δεν πάει καλά, φωνάζει τον πρώτο μηχανικό, κάνει κράτη τη μία μηχανή λέει ότι έχει βλάβη …
-. Ποιον δηλαδή;
Τ. Δεν θυμάμαι ποιον. Εμείς ήμαστε τότε νέοι μωρέ, τι ήμασταν; Σημαιοφόροι ήμαστε. Σημαιοφόροι αρχαίοι ξέρω ‘γω… Το ’65 βγήκαμε. Κάτσε ντε. Δύο ετών σημαιοφόροι ήμαστε, τι να ξέρουμε. Δεν θυμάμαι κιόλας. Και πηγαίναμε και μείναμε πίσω από τον άλλο στόλο. Και όταν ήρθε πια το τελικό ότι ο βασιλιάς την κοπάνησε, έφυγε ας πούμε, μας ξαναφωνάζει στο καρέ και λέει «Κύριοι η επανάσταση νίκησε. Ζήτω η επανάσταση.» Και μάγκωσα ένα τασάκι να του το σφυρίξω στο κεφάλι και με κράτησε ο Γουλέας.
-. Πάλι με τον Γουλέα ήσασταν;
Τ. Ναι. Και με κράτησε ο Γουλέας. Και λέω, ας πούμε τώρα εγώ, ότι όταν είσαι σε ένα βαθμό τέτοιο, αντιπλοιάρχου – πλοιάρχου, δεν μπορείς να αλλάζεις από τη μία μέρα στην άλλη. Δηλαδή από βασιλικός να γίνεσαι αντιβασιλικός, από χουντικός να γίνεσαι δημοκρατικός και από δημοκράτης …
-. Όταν λες για τους βασιλόφρονες που ήτανε χουντικοί και μετά γίνανε αντιχουντικοί και μετά πάλι χουντικοί και μετά δεν ξέρω τι, ποιους εννοείς;
Τ. Τον Παπά. Υπήρχε μεγαλύτερος βασιλικός από τον Παπά; Τον Παπά λέω.
-. Ο Παπάς εν τούτου στις δεκατρεις του Δεκέμβρη …
Τ. Ναι;
-. … κινείται υπέρ του βασιλιά.
Τ. Ναι.
-. Πριν τις 13 του Δεκέμβρη δεν κινείται υπέρ της χούντας.
Τ. Κοίταξε να δεις όλοι αυτοί που έλαβαν μέρος και στο τότε και στο μετέπειτα υποτίθεται αντικίνημα ή κίνημα εναντίον της χούντας, δεν ήτανε ποτέ με την χούντα. Εμφανώς. Κοίταξε να δεις μην ξεχνάς το εξής, γιατί κι εσύ αξιωματικός ήσουνα τότε και τα ξέρεις. Μην ξεχνάς πόσος ήτανε ο μισθός του αξιωματικού, μην ξεχνάς πως έβλεπε ο έξω κόσμος τους αξιωματικούς, μην ξεχνάς ότι έπρεπε να πας στην αποθήκη να πάρεις ένα κιλό ζάχαρη κι ένα κιλό καφέ κάθε μήνα και ο Παπαδόπουλος τα έκανε και τα έπαιρνε σε λεφτά και γίνανε μετά τα συσσίτια και τα λοιπά …
-. Όχι δεν τα ξέρω αυτά που λες, τι είναι αυτά που λες; Δεν τα καταλαβαίνω.
Τ. Τότε εμείς δεν παίρναμε τροφοδοσία σε λεφτά.
-. Αλλά τι παίρνατε;
Τ. Όχι. Τροφοδοσία έπαιρνες ένα κιλό ζάχαρη, μισό κιλό καφέ, πέντε κιλά μακαρόνια … Α δεν τα θυμάσαι.
-. Εννοείς την τροφοδοσία των αξιωματικών συνολικά στο πλοίο;
Τ. Μπράβο.
-. Όχι ότι ο καθένας πήγαινε και έπαιρνε από την αποθήκη ένα κιλό ζάχαρη και τα λοιπά;
Τ. Η τροφοδοσία αυτή πήγαινε στο καράβι και από αυτό έτρωγες, έτρωγα και τρώγανε και άλλοι. Και ήρθε ο Παπαδόπουλος και είπε «Ρε παιδιά όχι. Πάρτε τα λεφτά στο χέρι, φτιάξτε εσείς συσσίτια δικά σας και ό,τι τρώει ο καθένας το πληρώνει.»
-. Τι εννοείς με αυτό; Ότι;
Τ. Εννοώ ότι για τους αξιωματικούς γενικά …
-. Τους ευνόησε η δικτατορία.
Τ. Μπράβο.
-. Γνωστό είναι.
Τ. Τους ευνόησε σε πρώτη φάση, ασχέτως αν μετά άρχισε και έκανε διάφορες κουταμάρες τις οποίες δεν τις ανεχότανε ο κόσμος.
-. Σταύρο ο ρόλος των βασιλοφρόνων στη διάρκεια της δικτατορίας ποιος ήτανε; Ήτανε υπέρ ή κατά της δικτατορίας;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω.
-. Πως δεν το ξέρεις. Αφού πριν ανέφερες ονόματα. Ανέφερες τον Μαρώτη. Τι ήτανε ο Μαρώτης;
Τ. Ο Μαρώτης ήτανε … ρε παιδάκι μου. Και απεδείχθη εκ των πραγμάτων. Το τι είναι ο καθένας δεν μπορείς να το κρίνεις κατά την διάρκεια της ζωής του. Θα το κρίνεις στο τέλος. Δηλαδή πώς να σου πω, όταν εγώ τελειώσω τη ζωή μου κατά κάποιο τρόπο, τότε θα κριθώ για το τι ήμουνα, τι έκανα, τι αύτωσα … Ο Μαρώτης, ο Μαρώτης ποιος ο λόγος ας πούμε να κρίνει και να πάει να μπλέξει με τον Παπανδρέου και να κάνει δηλώσεις ότι βασανίστηκε; Ποιος βασανίστηκε; Ο Μαρώτης βασανίστηκε; Τον Μαρώτη τον είδα εγώ εν συνεχεία. Όταν ήμουνα στο εμπορικό Ναυτικό πήγαμε στην Κοπεγχάγη με το κρουαζιερόπλοιο και γινότανε μια δεξίωση στην πρεσβεία. Και μου λέει ο καπετάνιος «Δεν υπάρχει (κανείς) Ποιος να πάει από εμάς τώρα; Εσύ είναι συνηθισμένος σ’ αυτά, πήγαινε εσύ …» μου λέει. «Εντάξει θα πάω.» Και με το που μπαίνω μέσα στη πρεσβεία εκεί, κάνω έτσι και βλέπω τον Μαρώτο. «Που είσαι ρε Σταύρο …» αγκαλιές φιλιά και τα λοιπά. Βγήκαμε έξω, με πήγε στο σπίτι του.
-. Τον Γκαλβάο που λέγαμε;
Τ. Τον Γκαλβάο. Ο Γκαλβάο, εσύ δεν το θυμάσαι, εγώ το θυμάμαι γιατί …, μια τάξη είμαι απάνω από σένα; Μια τάξη. Τέλος πάντων εγώ το θυμάμαι καλύτερα. Ο Γκαλβάο στην Νορβηγία όταν ήμασταν εκπαιδευτικό ταξίδι, αν θυμάσαι τον είχανε κουρέψει μαζί με τον Δαμηλάτη. Δεν τα πρόλαβες εσύ αυτά. Δεν τα πρόλαβες. Είχανε πάρει κάτι γκόμενες και μείνανε έξω παραπάνω από την κανονισμένη ώρα και τους κουρέψανε γουλί, δεν ξαναβγήκανε στη … Ο Γκαλβάο από τότε έλεγε ότι «Εγώ θα κάνω γάμο με πλούσια γυναίκα.»
-. Με πλούσια ή αριστοκράτισσα;
Τ. Το αριστοκράτισσα είναι του κώλου τα εννιάμερα. Με πλούσια. Όταν γινόντανε οι δεξιώσεις στη σχολή και ερχότανε ο Κωνσταντίνος σαν διάδοχος με την Ειρήνη και την Σοφία … Η Ειρήνη ήτανε ας πούμε λιγάκι ασχημούλα. Αναγκαζότανε και τις έπαιρνε και τις δύο και έφευγε επειδή δεν σταμάταγε ο Γκαλβάο να ζητάει την Ειρήνη σε χορό συνέχεια. Και πήγαινε και έλεγε «Με την άδεια σας.» «Ναι.» τι να του έλεγε. Τη χόρευε, την άφηνε και μετά στον επόμενο χορό ξαναπήγαινε. Οπότε τους έλεγε ο Κωνσταντίνος «Κορίτσια πάμε.» τις έπαιρνε και φεύγανε. Ο Γκαλβάο το είχε βάλει σκοπό της ζωής του να αποκατασταθεί. Το πέτυχε.
-. Παντρεύτηκε δηλαδή;
Τ. Και βέβαια παντρεύτηκε. Δεν ξέρει τι έχει αυτή. Όταν πήγαμε μετά που φύγαμε από την πρεσβεία και πήγαμε στο σπίτι του, έμπαινες μέσα σε μια έκταση δεκαπέντε – είκοσι στρεμμάτων και στην μέση ήτανε ο Πύργος του Γκαλβάο και μετά με πήγε και στο εξοχικό. Ο Γκαλβάο!
-. Πάντως στράφηκε κατά της χούντας στο εξωτερικό.
Τ. Στο εξωτερικό;
-. Με τον Αντρέα που ήτανε.
Τ. Ναι, ναι. Όλοι στραφήκανε εναντίον της χούντας. Εσύ δε μου λες, προσωπικά εσύ, ξέρεις κανέναν αντιστασιακό εκτός από τον Παναγούλη; Εγώ σαν αντιστασιακό μόνο τον Παναγούλη παραδέχομαι. Κανέναν άλλον. Το να πας να βάλεις βόμβες στο άγαλμα του Τρούμαν και να σκοτώσεις τον χωροφύλακα, ξέρω ‘γω τι σκοτώθηκε … Αυτό το κάνουνε και τώρα οι τρομοκράτες. Ο Παναγούλης ήτανε ο μόνος αληθινά αντιστασιακός.
-. Από το Ναυτικό συναδέρφους οι οποίοι στράφηκαν κατά της χούντας με τα κινήματα που ανέφερες, 13 του Δεκέμβρη το ’67, τον Ιούλη του ’73, αυτούς πως τους έβλεπες;
Τ. Κοίταξε να δεις. Να αρχίσω από εσένα; Ν’ αρχίσω από σένα.
-. Εγώ δεν σε ρώτησα για μένα αλλά άμα θες πες.
Τ. Αρχίζω από εσένα. Εσύ έκανες ότι έκανες. Εγώ νομίζω κατά τη γνώμη μου ότι … Δεν ξέρω αυτό το συμπέρασμα το έβγαλα αργότερα βέβαια, μαθαίνοντας και μην ξέροντας αν είναι αλήθεια ότι είχες επαφές … Η γυναίκα σου είναι κόρη κάποιου στελέχους του ΚΚΕ. ή είχε σχέση με το ΚΚΕ..
-. Η γυναίκα μου είναι κόρη αξιωματικού του Στρατού Ξηράς, ο οποίος έχει πεθάνει τώρα και ο οποίος από το ’40 και μετά αναμείχθηκε στον ΕΛΑΣ, στον εμφύλιο και λοιπά.
Τ. Μπράβο.
-. Και στέλεχος του ΚΚΕ..
Τ. Μπράβο, σωστά. Μην ξεχνάς Αντωνάκη ότι εκείνη την εποχή εμείς ήμασταν είκοσι χρονών. Δεν μπορούσες εσύ να κρίνεις – ούτε εσύ, ούτε εγώ, ούτε κανένας – να κρίνεις με αντικειμενικότητα τις καταστάσεις τότε. Εξαρτάται με τι τίτλο έμπλεκες, όχι ότι θέλω να υποτιμήσω τη νοημοσύνη κανενός, απλώς όταν είσαι είκοσι χρονών όσο μυαλό και να έχεις δεν μπορείς να κρίνεις τουλάχιστον στα πολιτικά πράγματα ότι ‘Αυτή είναι καλή κατάσταση, αυτή είναι κακή κατάσταση’. Και λόγω αυτού του περιστατικού και λόγω του ενθουσιασμού των είκοσι χρόνων έκανες ότι έκανες.
-. Ποιου περιστατικού;
Τ. Του καρφώματος του καρφιού στο πουλί. Και σε ρωτάω εγώ τώρα. Σε ρωτάω εγώ. Εάν η χούντα της Ελλάδος είχε κρατήσει όσο κράτησε η χούντα του Φράνκο, εσύ αυτή τη στιγμή που θα ήσουνα; Ξέρεις; Ε; Σε καταναγκαστικά έργα, μπορεί να είχες πεθάνει, μπορεί να είχες εξαφανιστεί. Απλώς η μοίρα του ανθρώπου και η ζωή του εξαρτάται από ορισμένες συγκυρίες. Εγώ …δηλαδή εξαρτάται από τις παρέες που έκανες… Επηρεαζόμαστε, και πολύ περισσότερο εμείς οι οποίοι εκείνη την εποχή ήμαστε …, σε ποια ηλικία ήσουνα και ήτανε εύκολο να παρασυρθείς από οποιοδήποτε γεγονός ας πούμε. Δηλαδή ο Μαρώτης αυτή τη στιγμή, ό,τι και να μου λες εσύ και να μου λέει ο οποιοσδήποτε, δεν υπάρχει περίπτωση να μην είναι βασιλικός. Να μην υποστηρίζει τον Βασιλιά.
-. Είναι; Τώρα; Ακόμα;
Τ. Ε πρέπει να είναι. Γιατί αυτός τον βοήθησε. Αυτό το πράγμα τον βοήθησε. Δηλαδή εάν δεν μπλέξεις κάπου να σε καθοδηγήσουνε, όπως υπήρχε περίπτωση και να καθοδηγηθούμε λόγω ηλικίας ας πούμε. Άρα εγώ σου λέω ότι ορισμένα πράγματα, όχι ορισμένα, πολλά πράγματα στη ζωή εξαρτώνται από τις συγκυρίες. Σου λέω ότι εάν στον πόλεμο της Κύπρου κερδίζαμε, τους ρίχναμε στη θάλασσα, και είχες την χούντα άλλα δέκα χρόνια, εγώ θα είχα γίνει υπουργός … Ίσως να είχα αποδεχτεί το αξίωμα γιατί τον Παπαγιάννη και τους άλλους, εγώ στην ουσία είχα απαρνηθεί, αυτό δεν σου το είπα, και έχει γραφτεί σε βιβλίο, η αιματοχυσία του στρατού …
-. Στην Πάφο.
Τ. Από μένα αποφευχθεί. Όχι από μένα. Άθελα μου.
-. Και σου στάλθηκαν και συγχαρητήρια και από την Αθήνα και λοιπά. Αυτά είναι γνωστά.
Τ. Όχι. Επειδή βλέπανε το καράβι κάτω και σου λέει ότι … και παραδοθήκανε. Άθελα μου. Αλλά θέλω να σου πω τι δημιουργούν οι συγκυρίες. Εάν δεν είχε πέσει η χούντα εγώ τώρα μπορεί να ήμουνα και πρόε… Μπορεί να είχα αποδεχτεί το αξίωμα.
-. Στην ιστορία ποτέ δεν πρέπει να βάζουμε το ‘εάν’. Λοιπόν πάμε στους βασιλόφρονες Σταύρο. Το Ναυτικό τι νομίζεις ότι είχε σε ποσοστά σε βασιλόφρονες εκείνα τα χρόνια;
Τ. 95%. Τι με κοιτάς; Κομμουνιστές;
-. Κομμουνιστές πόσους;
Τ.- Μηδέν κόμα μηδέν πενήντα τοις εκατό.
-. Ήξερες έναν; Πες μου έναν.
Τ. Όχι, κανέναν. Και ξέρεις γιατί δεν ήξερα κανέναν; Γιατί ήξερα ότι για να μπεις στη σχολή πέρναγες από δεκαοκτώ ελέγχους ας πούμε. Τι ήτανε ο παππούς σου; Τι ήτανε ο θείος σου; Τι ήτανε ο πατέρας σου; Αυτά όλα δεν σου λέω ότι ήτανε σωστά, απλώς θέλω να σου πω ότι εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να υπήρχανε κομουνιστές στο Ναυτικό. Δεν σε αφήνανε να μπεις στη σχολή. Τα ξέρεις και εσύ.
-. Εγώ δεν έχει σημασία αν τα ξέρω. Αφ’ ής στιγμής κάνω αυτό που κάνω, την έρευνα δηλαδή, η δική μου η άποψη …
Τ. Δεν μετράει.
-. … δεν μετράει. Η δική σου μετράει.
Τ. Εντάξει. Όχι, σε ορισμένα …
-. … συζητάμε τα δικά σου τώρα, δεν συζητάμε τα δικά μου.
Τ. Εγώ σε ρωτάω ας πούμε. Ήξερες κανέναν εσύ στο Ναυτικό αντιβασιλικό; Εγώ δεν ήξερα κανέναν.
-. Ήξερα.
Τ. Ποιον;
-. Τον Λιτίνα, τον Σουρή, τον Βουραζέρη, τον … Αυτούς που ήτανε κοντά στις ηλικίες μου. Προφανώς υπήρχανε κι άλλοι τους οποίους …
Τ. Δηλαδή με συγχωρείς. Ο Λιτίνας πότε έγινε αντιβασιλικός; Δίνοντας στη σχολή δοκίμων … Και απ’ ότι ξέρω ο Λιτίνας και η οικογένεια του πρέπει να ήτανε κάπως εύποροι. Έτσι; Ποιος ο λόγος να πάει να δώσει στη σχολή δοκίμων; Με βασιλικό Ναυτικό και να μην ακολουθήσει κάποιον άλλον κλάδο;
-. Ήτανε Βενιζελική η οικογένεια του. Εν πάση περιπτώσει δεν έχει να κάνει. Ένα μικρό ποσοστό κεντρώων – κεντροαριστερών, μικρό πολύ μικρό …
Τ. Ναι. Πολύ μικρό. Τώρα όμως έχει γίνει πολύ μεγάλο. Έχε υπ’ όψιν σου …
-. Υπονοείς ότι προσαρμόζονται όλοι στις συνθήκες;
Τ. Ε βέβαια.
………………//…………….