Κύπρος 1974 (Πραξικόπημα-υπεύθυνοι και ανεύθυνοι)

Τα στελέχη των ελληνικών ΕΔ έδειξαν ευαισθησία από την πρώτη στιγμή για το Κυπριακό, όπως και ο λαός. Με τη διαφορά πως τις οδυνηρές «λύσεις» κλήθηκε να τις επιβάλλει μερίδα αυτών των στελεχών, που συνωμοτούσαν χρόνια για να κυβερνήσουν τον τόπο, να τον «σώσουν», να πάρουν την «κόκκινη μηλιά». Και χρεώθηκε ολόκληρο το στρώμα των αξιωματικών κυρίως, και δευτερευόντως των υπαξιωματικών, το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και τις συνέπειές του, όπως και την εφτάχρονη εκτροπή στην Ελλάδα με ό,τι αυτή συνεπάγεται.
Τα στελέχη του ναυτικού είχαν πιο ελαστική θέση απέναντι στον Μακάριο και γενικότερα στο Κυπριακό, απ’ ότι του στρατού ξηράς και τούτο διακρίνεται και στα έγγραφα που αναφέρονται στα θέματα αυτά. Ακόμα και στα συνταγμένα από προσκείμενους τη δικτατορία, ή σε κάθε περίπτωση από επηρεασμένους από το κλίμα και το δικτατορικό καθεστώς.
Το ΑΝ στέλνει κάθε εβδομάδα ενημερωτικά έγγραφα στα υποταγμένα αρχηγεία και τις μεγάλες διοικήσεις και ναυτικούς σταθμούς. Περιλαμβάνει πληροφορίες και εκτιμήσεις για τις κομμουνιστικές και Αραβικές χώρες, την Τουρκία, την Κύπρο και τους στόλους που κυκλοφορούν στη Μεσόγειο και επισκέπτονται την Ελλάδα (Πολεμικά των ΗΠΑ και εμπορικά της ΕΣΣΔ). Τα περισσότερα στοιχεία αφορούν την κατάσταση στην Τουρκία και τα συμβαίνοντα στην Κύπρο. Τα δελτία που παρουσιάζονται αφορούν από Δεκέμβριο 1970 μέχρι Ιούλιο 1972 και ένα του Δεκεμβρίου 1972. Είναι περίοδος όπου ο Γρίβας βρίσκεται στην Κύπρο και σε έντονη διένεξη με τον Μακάριο, ο τελευταίος όπως και ο Λυσσαρίδης εξοπλίζουν μη ελεγχόμενα από το καθεστώς των Αθηνών Σώματα Κυπρίων, οι συζητήσεις μεταξύ Κληρίδη – Ντεκτάς βρίσκονται σε αέναη κίνηση, οι τρεις Μητροπολίτες με παρακίνηση των Αθηνών ζητούν από τον Μακάριο να μονάσει.
Το Κυπριακό, κύρια με το καθεστώς των Αθηνών αλλά και με τους Τούρκους, βρίσκεται σε εκρηκτική φάση. Την κατάσταση απεικονίζουν με προσεκτικές αλλά αιχμηρές φράσεις οι εβδομαδιαίες ενημερώσεις του 2ου ΕΓ/ΑΝ. Εν τω μεταξύ στη Μεσόγειο πηγαινοέρχονται οι στόλοι των ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, δείχνοντας το εκατέρωθεν ενδιαφέρον για τις χώρες της περιοχής. Όλα αυτά απεικονίζονται στα δελτία, με αναφορές στα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στις χώρες της περιοχής και τις θέσεις των υπερδυνάμεων.
Το ίδιο διάστημα στην Τουρκία έχουμε στρατιωτικό πραξικόπημα, η ΗΑΔ (Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία) βρίσκεται ακόμα εν ζωή. Στη Λιβύη ο Καντάφι ολοκληρώνει τις εθνικοποιήσεις και τις δεσμεύσεις ξένων κεφαλαίων. Στο Ιράκ το κόμμα ΜΠΑΑΘ κυριαρχεί, και συχνά όπως και στη Συρία οι στρατιωτικοί που είναι στην εξουσία, συλλαμβάνουν άλλους που σχεδίαζαν να τους ανατρέψουν και τους εκτελούν ενώ παράλληλα και κατά διαστήματα εκτελούν και κομμουνιστές. Το καθεστώς της 21ης Απριλίου εμφανίζεται να ελέγχει την κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας και έχει επιλέξει το δρόμο της σύγκρουσης με το Μακάριο. Τα Τσεχοσλοβακικά όπλα που η Κυπριακή Κυβέρνηση αγοράζει για εξοπλισμό δυνάμεως εκτός Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ το οποίον ελέγχεται από Έλληνες αξιωματικούς, άρα από τη δικτατορία), είναι αφορμή για όξυνση των σχέσεων χούντας-Μακαρίου.
Από το δελτίο της 4 Ιανουαρίου 1970 εκτός των άλλων πληροφορούμαστε, πως στη Μεσόγειο εκείνες τις ημέρες βρίσκονται σαράντα πέντε (45) μονάδες της ΕΣΣΔ, (15 μάχιμα πλοία επιφανείας, 21 βοηθητικά και 9 υποβρύχια), ενώ τα ελληνικά λιμάνια επισκέφθηκαν είκοσι οκτώ (28) σκάφη του εμπορικού στόλου πάλι της ΕΣΣΔ. Κατά τα άλλα ο Ντεμιρέλ στην Τουρκία στηρίζεται σε μία ψήφο, η κατάσταση είναι συγκεχυμένη και «…ως εκ τούτου πρέπει να αναμένωμεν συντόμως ριζικάς εξελίξεις μη αποκλειομένης πραξικοπηματικής επεμβάσεως των Ενόπλων Δυνάμεων…». Δεν κρύβεται η απογοήτευση του συντάκτη για τις προτιμήσεις των Τούρκων στην Ελισσάβετ αντί του Άγκνιου.
Ο τελευταίος ήταν το καμάρι της χούντας επειδή ήταν ελληνοαμερικανός και τους πρόσεχε με δηλώσεις. Η προεκλογική του εκστρατεία, όπως και του Νίξον, διευκολύνθηκε (πληρώθηκε σημαντικό τμήμα των εξόδων της) από ΚΥΠ και τη χούντα, όπως αποκάλυψε ο Ηλίας Δημητρακόπουλος. «…ο Γεώργιος Παπαδόπουλος δίνει εντολή στον Μιχάλη τον Ρουφογάλη της μυστικής Κ.Υ.Π., η οποία τότε χρηματοδοτείται από την αμερικανική C.I.A. να δώσει το μάξιμουμ ποσό σε μετρητά στον Tom Πάπας …. η Κ.Υ.Π. δεν έχει 549.000 δολάρια μετρητά, πήγε στην Τράπεζα της Ελλάδος και τα πήρε …τα λεφτά του Αμερικανού φορολογούμενου έρχονται στην Ελλάδα για λόγους ασφαλείας στην Ελληνική Κ.Υ.Π., η Ελληνική Κ.Υ.Π. τα ξαναέστειλε πίσω στον Νίξον και Άγκνιου…».
Το παιγνίδι αυτό παίχτηκε από στελέχη των ΕΔ και είναι μια δραστηριότητα ενδεικτική των υπόγειων συνδέσεων ελληνικών και αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Το δελτίο της 8-1-1972, όπως είναι γραμμένο, δείχνει την προτίμηση των συντακτών του για παραχωρήσεις από την πλευρά των Ε/Κ, ώστε να κλείσει το Κυπριακό. Ήταν στόχος των απριλιανών.
Είμαστε τις πρώτες ημέρες του 1972 η ΕΟΚΑ Β΄ δραστηριοποιείται και πέντε ημέρες μετά την έκδοση αυτού του δελτίου, δηλαδή στις 13 Ιανουαρίου 1972 κατέρχεται στην Κύπρο και ο Καρούσος, ο αποκαλούμενος έκτοτε και υπαρχηγός του Γρίβα στην ΕΟΚΑ Β΄. Είναι επιβοηθητική η παράθεση όσων είπε στη συνέντευξή του στον γράφοντα για εκείνη την περίοδο. Αναφέρεται στην δεύτερη κάθοδό του στην Κύπρο, όπου διαπιστώνει πως από τους αξιωματικούς, που είχαν δεσμευτεί να κατέβουν για βοήθεια του Γρίβα, είναι ο μόνος που υλοποιεί την υπόσχεση. Επίσης αναφέρεται σε προσπάθεια του Γρίβα για οργάνωση αντιχουντικής ομάδας με απόστρατους αξιωματικούς στην Ελλάδα και εκπαίδευσή τους σε εκρηκτικά από παλαιούς αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Δεν αποδέχεται την άποψη πως ο Γρίβας συνεργαζόταν με τη χούντα. Αντίθετα τον θέλει να κινείται ενάντιος στα σχέδιά της για ανατροπή του Μακαρίου
Ο Καρούσος αποσύρεται της ενεργού δράσεως, για όλο το διάστημα των συγκρούσεων μεταξύ Γριβικών και Μακαριακών. «…Μέγας αριθμός αξιωματικών βρίσκεται κάτω, ήτανε άνθρωποι της εμπιστοσύνης της χούντας… Ο κόσμος του Γρίβα τους έκανε παρέα… Αυτοί μάλιστα συνήργησαν, στο να οργανωθεί κρυφά από τον Γρίβα, και η δολοφονική κατά του Μακαρίου απόπειρα στον Άγιο Σέργιο …».
Δεν κρύβει την πεποίθησή του, πως οι Έλληνες πολιτικοί είχαν ανάμειξη στις εξελίξεις των γεγονότων, με την εισβολή των Τούρκων ως αφορμή για την ανατροπή της χούντας «…Ο καθένας ήθελε μια εξωτερική αιτία που θα την ανέτρεπε ώστε, αυτοί να ξαναέπιαναν τις καρέκλες τους … ήθελαν εθνική καταστροφή στην Κύπρο, όπως έγινε …… δεν παρενέβησαν να την εμποδίσουν την τελευταία στιγμή … ξέρω ότι η επιστολή Μακαρίου προς Γκιζίκη ενεκρίθη πρώτα …Απ’ έξω …… Εγένοντο διορθώσεις και πήγε κάτω ξανά…» Εννοεί τον Καραμανλή.
Τις ενημερώσεις του βασιλιά δεν απέκλειε και ο Καρούσος ως πιθανές από την πλευρά του Γρίβα για εκτόνωση της κατάστασης στο νησί. Υποτίθεται πως ο Κωνσταντίνος είχε ακόμα δυνατότητες να παρέμβει.
Τα δελτία των επομένων μηνών (μέχρι και του Δεκεμβρίου 1972, που είναι και το τελευταίο που διαθέτουμε) ασχολούνται συνεχώς με τα Τσεχοσλοβακικά όπλα, τις εφεδρικές δυνάμεις του Μακαρίου, τους άνδρες που στρατολογεί και εξοπλίζει ο Λυσσαρίδης με στόχο να φτάσει τα 2.000 άτομα. Τροφοδοτούν τους παραλήπτες των δελτίων με συνεχείς πληροφορίες για τις διχαστικές συνθήκες των ελληνοκυπρίων στην Κύπρο, με έντεχνη και ωμή συχνά τοποθέτηση για ευθύνες του Μακαρίου. Παράλληλοι στόχοι με τον Μακάριο είναι ο Λυσσαρίδης και το ΑΚΕΛ.
Όσον αφορά τη σχέση του Γρίβα με τη χούντα, όλοι και όλα τα κείμενα τον θέλουν να γίνεται όργανο του καθεστώτος των Αθηνών. Ο Μακάριος ωμά τα αναφέρει αυτά στο γράμμα του της 2-7-1974 προς τον Γκιζίκη. Ο Καρούσος δεν το αρνείται, αλλά τονίζει πως αυτό συμβαίνει από κάποια χρονική στιγμή και μετά. Διευκρινίζει τα της διεισδύσεως οργάνων της δικτατορίας στην ΕΟΚΑ Β΄. Επιμένει πως ο Διγενής στρατολογούσε αξιωματικούς στην Ελλάδα με στόχο οργάνωση που θα καταπολεμούσε τη χούντα των Αθηνών από την Κύπρο. Κανείς από αυτούς τους αξιωματικούς δεν κατέβηκε στην Κύπρο εκτός του Καρούσου. Ονομάζει μόνον τον Δροσογιάννη με τον οποίον υπάρχει κατά τα φαινόμενα έντονη αντίθεση σε προσωπικό επίπεδο. Οι αναφορές στον Βαρδάνη και το Λύτρα (απότακτοι ήδη αξιωματικοί του ΣΞ) σε σχέση με τον Γρίβα, δεν αφορούν την Κύπρο, αλλά προσπάθειες του Γρίβα για οργάνωση αντιστασιακής ομάδας στην Αθήνα. Οι συνεντεύξεις με τους αναφερόμενους δίνουν στοιχεία αλλά δεν επαρκούν ώστε με βεβαιότητα να διεισδύσει κανείς στις προθέσεις του Γρίβα με τις δραστηριότητες στην Ελλάδα. Η οργάνωση με το Λύτρα έγινε και λειτούργησε για λίγο, όπως ο ίδιος το περιγράφει. Έγιναν συλλήψεις, υπέστησαν διώξεις.
Ο Καρούσος δίνει το λόγο του στον Γρίβα και τον τηρεί, κατεβαίνοντας στην Κύπρο. Όσο παράδοξο και εάν φαίνεται, λέει πως το κάνει, πιστεύοντας πως θα πολεμήσει τη δικτατορία. Όσο χρόνο διέρχεται εκεί δεν έχει σοβαρό μπλέξιμο στις αντιμακαριακές δραστηριότητες της ΕΟΚΑ Β΄. Μετά το θάνατο του Γρίβα προσπαθεί να στρέψει σε πολιτική δράση την οργάνωση, αποτυγχάνει λόγω των αντιδράσεων και γυρίζει πίσω. Συλλαμβάνεται από τον παλιό του συμπολεμιστή του ΕΔΕΣ τον Ιωαννίδη, και ο τελευταίος ακούει για την κατάσταση στην Κύπρο μια άποψη σωστή, όπως απέδειξαν οι εξελίξεις. Ο Βασιλικόπουλος εκφράζεται καθαρά για τον Καρούσο στη συνέντευξή του και συγχρόνως καλύπτει και για το Κυπριακό κάποια σημεία. «…αν έλεγες του Καρούσου ΄΄Πάρε τρεις και πήγαινε κάνε αυτή την δουλειά΄΄ αυτοστιγμής σου έλεγε ΄΄Ναι πάω΄΄ η δουλειά ήταν τελειωμένη …. Όταν όμως ο Γρίβας πέθανε.. ο Ιωαννίδης παρήγγειλε …, στους άλλους στης Ε.Ο.Κ.Α. ΄΄Ή διώχνετε τον Καρούσο ή σας κόβω τη βοήθεια΄΄ Και τότε αναγκάστηκε να φύγει, ο Καρούσος ….»
Παίρνουμε τη συνέντευξη του Καρούσου ως έχει. Υπήρξε σε τρεις πολεμικές συγκρούσεις παρών (κατοχή, εμφύλιος, Κύπρος). Δεν έκανε πίσω, ούτε εξαγόρασε την παρουσία του στις συγκρούσεις με την παράταξη των ΄΄εθνικοφρόνων΄΄. Ο ίδιος είναι εθνικόφρων χωρίς εισαγωγικά. Πολέμησε τον κομμουνισμό και σεβάστηκε τους πολεμιστές αντιπάλους του. Εξακολουθούσε μέχρι το τέλος να έχει τις απόψεις του για το ΕΑΜ, το ΚΚΕ, τον κομμουνισμό γενικότερα. Έπρεπε να τον σεβαστούν οι τότε σύντροφοί του και δεν το έκαναν, ούτε στην επταετία (όσοι από εκείνους είχαν στηρίξει τη χούντα), ούτε στην ΕΟΚΑ Β΄ ειδικά μετά το θάνατο του Γρίβα, ούτε η οικονομική/ κοινωνική τάξη που στηρίχθηκε στους δικούς του πολέμους για να ασκήσει και εκμεταλλευτεί την εξουσία στη χώρα. Ο Καρούσος επομένως είναι στέλεχος των ΕΔ εν ενεργεία στις 20-4-1967, αντιχουντικός, πατριώτης, ενάντιος του Κομμουνισμού και ερμηνεύονται οι πράξεις του εύκολα.
Ο Γρίβας γιατί τα έκανε αυτά; Πόσο δίκιο έχει ο Καρούσος όταν λέει πως η καταστροφή στην Κύπρο συνειδητά αφέθηκε να εξελιχθεί, αν όχι προκλήθηκε, για να ξαναβρούν τους πολιτικούς τους θώκους οι παλαιοκομματικοί; Γιατί αυτό ακριβώς υπονοεί. Η άποψη αυτή προωθείται έντονα και από τους οπαδούς του καθεστώτος της 21ης Απριλίου και όχι μόνον απ’ αυτούς. Προβλήθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξη του συνταγματάρχη ε.α. Δ.Παπαποστόλου. Καταγράφονται και από τον τ. Βουλευτή Ψαρουδάκη στοιχεία από τις καταθέσεις στην επιτροπή της Βουλής για το Κυπριακό, αλλά και η άποψη του για τις ευθύνες ιδιαίτερα του Καραμανλή και της υπόλοιπης πολιτικής ηγεσίας της μεταπολίτευσης.
Γνωρίζουμε πως την ίδια ημέρα που ο Μακάριος στέλνει την επιστολή του (2/7/74 και παραλαμβάνεται από τον Γκιζίκη την επομένη) γίνεται η σύσκεψη όπου καθορίστηκαν οι λεπτομέρειες του πραξικοπήματος. Επομένως, συμπεραίνει ο Κάππος, «…δεν είναι σωστό ότι αιτία για το πραξικόπημα ήταν η επιστολή του Μακαρίου …».
Ο Μακάριος ήταν προσωπικότητα διεθνούς κύρους, πολιτικός μεγάλου βεληνεκούς (και μεγάλα τα λάθη του) και αναμφισβήτητα όσο ζούσε δεν υπήρχαν Έλληνες πολιτικοί, που θα μπορούσαν να τον καθοδηγούν. Αυτό όμως δεν αποκλείει τη σύμπραξη με κύκλους Ελλήνων πολιτικών στο εξωτερικό για καταπολέμηση της χούντας (να θυμηθούμε πως στο εξωτερικό στην επταετία ζούσαν οι Καραμανλής, Παπανδρέου, Μητσοτάκης, Κωνσταντίνος Γκλύξμπουργκ (ή Β΄, ή Χριστιανός, ή Δεγκρέτσια ή τ. βασιλιάς) και πολλοί άλλοι.
Ο Αβέρωφ κινιόταν ελεύθερα με διπλωματικό διαβατήριο και όταν δημοσιογράφος τον ρώτησε μεταπολιτευτικά, πως συμβιβάζεται να είναι και ΄΄αντιχουντικός΄΄ και να κινείται με τέτοιο διαβατήριο αντέδρασε πολύ ψυχρά απαντώντας πως ΄΄χειριζόμαστε, κύριε, εθνικά θέματα΄΄. Τότε έγινε και η περίφημη συνάντηση/ ημερίδα/ συνέδριο /συνωμοσία/ σχεδίαση ή όπως ονομάσθηκε ΄΄Σεμινάριο΄΄ της Ρώμης για το Κυπριακό. Ήταν και ο Αβέρωφ εκεί και υπέβαλλε συγκεκριμένη πρόταση μάλιστα. Και αυτό τρεις μήνες μετά την αποφυλάκισή του για το ΄΄Κίνημα του Ναυτικού΄΄ τις ημέρες ακριβώς των γεγονότων του Πολυτεχνείου. Οι κινήσεις του οπωσδήποτε ελέγχονταν.
Γράφει ο Ιγνατίου σε βιβλίο του. «… Ανάμεσα στα πρώτα δέκα National Security Study Memoranda (N.S.S.M.) ήταν και η Κύπρος. Το 1969-70 πραγματοποιήθηκε από την αμερικανική πρεσβεία της Λευκωσίας η δεύτερη μελέτη που είχε μια άλλη μορφή και καταγράφηκε ως National Security Decision Memoranda (N.S.D.M). Όσο για το πώς μίλησε ο Αβέρωφ και για συμφέροντα ποιών, αναφέρει: «…ήταν φανερό ότι στόχος του Αβέρωφ ήταν να αντιμετωπιστεί το Κυπριακό ως ΝΑΤΟϊκό πρόβλημα και να λυθεί μέσα στα πλαίσια της συμμαχίας, με τρόπο που να διασφαλίζονται τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο….ο καθηγητής…λέει ότι η πρόταση του Αβέρωφ εξυπηρετούσε ξεκάθαρα τα συμφέροντα της Δυτικής Συμμαχίας…». Και σε όλα αυτά εμπόδιο ήταν ο Μακάριος. Μοχλός για την υλοποίηση του N.S.D.M. για την Κύπρο, ήταν η ομάδα Ιωαννίδη, που αφού έκανε το ΄΄καθήκον΄΄ της, παραμερίσθηκε την ίδια στιγμή.
Κάποτε πρέπει να αποκαλυφθεί ο ρόλος του Αβέρωφ. Δεν φτάνει η προβολή της πλευράς ΄΄του ευπατρίδη με τα τσαρούχια και το υπέρκομψο κοστούμι στη Βουλή΄΄. Θα τον δούμε κάπως και στο ΄΄κίνημα΄΄ του ναυτικού για το οποίο ο Πετρόπουλος ευθέως τον κατηγορεί πως το είχε από το 1972 (;) προδώσει. Αλλά για το Κυπριακό ο Αβέρωφ υπήρξε πρόσωπο με σημαντικούς ρόλους πάντα.
Επανερχόμενοι στους αξιωματικούς, με τους οποίους ο Γρίβας επεδίωξε επαφή για αντιστασιακή οργάνωση στην Ελλάδα, συναντάμε τον Βαρδάνη ο οποίος στη συνέντευξή του (29-11-02) διευκρινίζει, πως συναντήθηκε με τους Κύπριους αλλά δεν προέκυψε συνεργασία. Πώς εξηγείται η συνεργασία του Γρίβα αργότερα, και από πότε άρχισε με τον Ιωαννίδη; Σε ένθετο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ παρουσιάζονται συνοπτικά, αλλά αρκετά στοιχεία για τα διαδραματισθέντα προ της εισβολής των Τούρκων στην Κύπρο. Η άποψη όμως πως το πραξικόπημα σχεδιάστηκε, για επιβίωση του ελεγχόμενου από τον Ιωαννίδη απομονωμένου καθεστώτος των Αθηνών, δεν μπορεί να γίνει δεκτή.
Μια από τις αιτίες του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου και στόχος των πραξικοπηματιών ήταν το Κυπριακό. Επομένως τις συνθήκες για επέμβαση στην Κύπρο θα τις δημιουργούσαν, όπως και έγινε. Εξ άλλου το πραξικόπημα εξυπηρετούσε και τους Αμερικανούς. Και αφού προσφέρονταν από χρόνια να κάνουν την επιχείρηση (Τούρκοι με τον Ετσεβίτ και Έλληνες πρώτα με τον Παπαδόπουλο και στη συνέχεια με τον Ιωαννίδη) γιατί να μη βοηθήσουν; Με πολλαπλές επιτυχίες. Οι Τούρκοι ευχαριστημένοι, ο Μακάριος εκτός ενεργείας, οι Έλληνες δυσαρεστημένοι αλλά υπό τον έλεγχο των Αμερικανών διπλωματών και με δεσμεύσεις στο ΝΑΤΟ, οι Άγγλοι οι μόνοι κυρίαρχοι (άρα και οι ίδιοι οι Αμερικανοί) σε μεγάλα τμήματα του εδάφους του νησιού, όπου και οι βάσεις. Οι Σοβιετικοί εκτός επιρροής στο αβύθιστο αεροπλανοφόρο, που ελέγχεται πλέον απόλυτα.
Ανεξάρτητα επομένως από την θέληση για επιβίωση του καθεστώτος Ιωαννίδη με την ανατροπή Μακαρίου, το καθεστώς τον έχει βάλει στόχο, διότι ΄΄εμποδίζει την ένωση΄΄. Και δεν είναι μύθος, όπως λέει ο Ευρυβιάδης, η άποψη «…ότι όλα έγιναν για την ένωση…». Είναι άλλο τι συνέβαινε με βάση τις συμφωνίες και τις ρεαλιστικές δυνατότητες για ένωση (μάλλον για διχοτόμηση και διπλή ένωση), και άλλο τι πίστευαν και με βάση αυτό ενεργούσαν και οι συνωμότες περί τον αρχηγό τους Ιωαννίδη και όλοι οι στρατιωτικοί, που ήθελαν την Κύπρο ενωμένη με την Ελλάδα.
Τα στελέχη των ΕΔ που ήταν η ηγεσία του Απριλιανού καθεστώτος, αποδείχθηκαν μικρών προδιαγραφών. Η ομάδα αυτή ήταν αδύναμη σε όλους τους τομείς, για να ασκήσει πολιτική διεθνούς επιπέδου, όπως είναι το Κυπριακό. Δεν ήταν έμπειροι, διπλωμάτες, χαρισματικοί, δυνατοί, οραματιστές, ήταν ΄΄λίγοι΄΄, ΄΄μικροί΄΄, ΄΄αδύναμοι΄΄. Εκείνο που ήξεραν καλά, γιατί ολόκληρη τη στρατιωτική τους ζωή αυτό έκαναν, ήταν να συνωμοτούν. Όχι όμως όπως ο Κίσινγκερ, και αγνόησαν ότι, δεν ήταν ηλίθιοι οι Τούρκοι. Δεν μπορεί κανείς να πει για τους εδώ πως ΄΄απαλλάσσονται λόγω βλακείας΄΄. Παρότι εύκολα έριξαν το ανάθεμα και τις ευθύνες, για ό,τι ακολούθησε του πραξικοπήματος, στη διάδοχη κατάσταση στην Ελλάδα με τον Καραμανλή. Εν τούτοις πρέπει να καθοριστεί δικαστικά και πολιτικά εάν ήταν προδότες συγγνωστοί (δηλαδή εκ δόλου), όπως πολλοί τους αποκαλούν. Προδοσία με τη λογική αυτή ήταν σίγουρα οι πράξεις τους. Δεν ήθελαν να καταλήξουν τα πράγματα εκεί που κατέληξαν, και ενδιαφέρει αυτό μόνο για να ερμηνεύσει κανείς, το γιατί χρησιμοποιήθηκαν.

Advertisement

21-4-1967 δικτατορία… μην την ξεχνάμε, είναι επικίνδυνο, είναι λάθος.

ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ

Δεν πήγαν χαμένες οι επενδύσεις των Αμερικανών στα στελέχη των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων (ΕΔ) μεταπολεμικά. Αποδείχθηκε πως σύντομα θα χρειάζονταν αυτές οι επενδύσεις. Φάνηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 πως τα πράγματα δεν πήγαιναν όπως θα ήθελαν οι υπερατλαντικοί σύμμαχοί μας.
Η κάλυψη τμήματος του ιδεολογικο- πολιτικού χώρου της αριστεράς από αντίστοιχο της Ενώσεως Κέντρου υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου (με ανάλογη φρασεολογία και ικανότητα συνέγερσης), προκάλεσε τον πανικό της άρχουσας τάξης στην Ελλάδα.
Οι επεμβάσεις του Κωνσταντίνου και ο εξαναγκασμός σε παραίτηση του Πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, δεν αποσόβησαν τον ΄΄κίνδυνο΄΄, η ριζοσπαστικοποίηση μεγάλου τμήματος του λαού να εκφραστεί ανάλογα και στις εκλογές. Δεν ήταν η μόνη αιτία της επιβολής της δικτατορίας. Εξίσου ως ΄΄κίνδυνο΄΄ θεωρούσαν την απώλεια του μονοπωλίου της εξουσίας από τη Δεξιά. Ρεαλιστική όμως είναι και η άποψη, σύμφωνα με την οποία διαφαινόταν και ΄΄κίνδυνος΄΄ της αναβάθμισης του ρόλου της Βουλής.
Το σχέδιο που εφάρμοσαν στις 21 Απριλίου ήταν εκείνο που ονομαζόταν ΄΄ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ΄΄ αλλά τροποποιημένο. Άλλοι σχεδίαζαν (η φυσική ηγεσία του στρατού ξηράς) και άλλοι το υλοποίησαν. Αυτοί που το συνέτασσαν με εντολή του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού (Α/ΓΕΣ), δηλαδή οι πραξικοπηματίες, χρησιμοποίησαν τους πλέον απαραίτητους από τους στρατηγούς. Γι’ αυτό και το ονόμασαν ΄΄ πραξικόπημα των συνταγματαρχών΄΄. Εξ άλλου ποτέ δεν θα μάθουμε εάν ο Α/ΓΕΣ Σπαντιδάκης (που είχε και την εξουσιοδότηση του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου -ΑΣΣ) θα προέβαινε στην υλοποίηση του σχεδίου πραξικοπήματος (με την έγκριση του βασιλιά ο οποίος, ήταν συνεχώς ενήμερος και ενέκρινε την κάθε φάση του σχεδίου που του προσκόμιζε ο Α/ΓΕΣ).
Αυτοί που επενέβησαν το 1967 δεν ήταν άσχετοι με τα συμβαίνοντα στη χώρα. Γνώριζαν άριστα, εάν κινδύνευε η Ελλάδα από τον κομμουνισμό. Όπως και ήταν σε θέση να εκτιμήσουν, και πάλι σωστά, τους κινδύνους από την πιθανή άσκηση της εξουσίας μετά τις εκλογές από την κεντροαριστερά υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Δεν ήταν αυτοί οι κίνδυνοι που τους ανησυχούσαν. Εξ άλλου γρήγορα φάνηκαν και οι ριζοσπαστικοί μέσα στην ομάδα εξουσίας των συνταγματαρχών. Οι θέσεις των ΄΄Κανταφικών΄΄ ή και των ΄΄Νασερικών΄΄, (όπως διάφοροι αρέσκονταν να αυτοαποκαλούνται), σε αρκετά σημεία ήσαν κοντά στις απόψεις του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο τελευταίος κάθε άλλο παρά επικίνδυνος αποδείχθηκε για την άρχουσα τάξη και τις ΗΠΑ, όταν πήρε από το 1981 την εξουσία.
Δεν είναι μόνον το σχέδιο ΄΄ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ΄΄ που προκαλεί την απορία, σε όσους δε γνωρίζουν τη μεθοδολογία των σχεδίων των ΕΔ. Είναι σωστό να υπάρχουν σχέδια έτοιμα που θα υλοποιηθούν για αντιμετώπιση εχθρού, σεισμών, πυρκαγιών και γενικά χρήσεων των ΕΔ για παροχή βοήθειας σε περιπτώσεις θεομηνίας, καταστροφών κ.ο.κ.
Το θέμα δεν είναι αυτά τα σχέδια, αλλά τα άλλα που δίνουν τη δυνατότητα στους χειριστές και γνώστες τους να τα προσαρμόζουν έτσι, όπως βολεύει τους ίδιους και τους σκοπούς τους. Τέτοια σχέδια έχουν εφαρμοστεί μεταπολεμικά στην Ελλάδα και πάντα από τις ΕΔ ή συνδυασμό των ΕΔ με τα Σώματα Ασφαλείας (ΣΑ) και άλλους φορείς. Όπως π.χ. στις εκλογές του 1961 με την εφαρμογή του σχεδίου (δήθεν άσκηση) ΠΕΡΙΚΛΗΣ. Αργότερα ήρθε το ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ της 21ης Απριλίου 1967, το ΘΕΜΙΣ του Πολυτεχνείου, του πραξικοπήματος στην Κύπρο.
Ως κύρια αιτία της επέμβασης της χούντας το 1967 μπορούμε να δούμε την απαίτηση υλοποίησης μέτρων, στα οποία δυσκολευόταν να προχωρήσει μια κοινοβουλευτική κυβέρνηση. Ιδιαίτερα εάν επρόκειτο για τέτοια κεντροαριστερής απόκλισης, όπως διαφαινόταν ότι θα προκύψει από τις επερχόμενες εκλογές του Μαΐου 1967. Δηλαδή:
• -η ένταξη με κάθε τρόπο της Κύπρου στο Δυτικό στρατόπεδο,
• -η παροχή διευκολύνσεων στις αμερικανικές δυνάμεις του 6ου στόλου της Μεσογείου,
• -η υπογραφή νέων συμφωνιών για βάσεις των ΗΠΑ και τέλος
• -η διευκόλυνση των επιχειρήσεων στην επερχόμενη σύγκρουση Ισραήλ- Αράβων.
Παρατηρείται πως δεν αναφέρονται ως αίτια του πραξικοπήματος λόγοι επαγγελματικοί και συμφερόντων των σχεδιαστών του. Ο γράφων έχει την τάση να συμφωνήσει με την άποψη, πως πεποίθηση των στελεχών των ΕΔ είναι, ότι έχουν ως αποστολή την ΄΄φρούρηση του καθεστώτος΄΄. Η οποία ερμηνεύεται από τους στρατιωτικούς ως ΄΄φύλαξη του Έθνους΄΄. Το έθνος όμως πιστεύουν, πως υπηρετείται από ένα κράτος δομημένο σύμφωνα με τις δικές τους αντιλήψεις περί εθνικοφροσύνης, που προστατεύουν και φυλάγουν οι ίδιοι. Εάν λοιπόν θεωρούν πως κινδυνεύει να καταλυθεί το κράτος, τότε κινδυνεύει το έθνος, επομένως οφείλουν να παρέμβουν. Έχουν ενστερνισθεί/ αποδεχτεί την πρακτική ενός κράτους, που υπηρετεί όχι την τάξη απ’ την οποία προέρχονται (αγρότες, μικροαστοί, ελεύθεροι επαγγελματίες, υπάλληλοι), αλλά την αστική και μεγαλοαστική τάξη. Που δεν εκπροσωπείται στο σώμα των στελεχών των ΕΔ, αλλά δεν το θεωρούν οι ίδιοι απαραίτητο, και τους περισσότερους δεν τους απασχολεί ή ακόμα μπορεί και να το αγνοούν.
Ως επιχειρήματα των συνωμοτών στελεχών των ΕΔ που επενέβησαν στις 21 Απριλίου 1967 αρκούσαν:
• ο κομμουνιστικός κίνδυνος που θα επέφερε (όπως έλεγαν) τη δικτατορία του ΚΚΕ και πιθανή απώλεια ελληνικών εδαφών ,
• η πολιτική αναταραχή και τα φαινόμενα μη υγιούς πολιτικού βίου (΄΄φαυλοκρατία΄΄ κατά τους πραξικοπηματίες),
• η επίλυση των εθνικών θεμάτων και ιδιαίτερα του Κυπριακού ΄΄εδώ και τώρα΄΄, με την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Επέτυχαν και επέβαλλαν εκείνα ακριβώς που διακήρυσσαν πως ήρθαν να προλάβουν, δηλαδή:
• μία δικτατορία (όχι βέβαια του προλεταριάτου, αλλά) στρατιωτική,
• ένα δημόσιο βίο χαμηλού πολιτιστικού και ανύπαρκτου πολιτικού επιπέδου, από τις πλέον ντροπιασμένες περιόδους της φυλής μας,
• την γέννηση νέων θεμάτων και την απώλεια εδάφους στην Κύπρο, μετά το πραξικόπημα, και τη συνακόλουθη εισβολή των Τούρκων υποστηριζόμενη από Αγγλία, ΗΠΑ, ΝΑΤΟ. Δεν γίνεται να μη μιλήσει κανείς και για στρατιωτική ήττα ανάλογη του 1897 ανεξάρτητα των συνθηκών. Οι Τούρκοι δε θα περίμεναν να ανασυνταχθούν οι διαλυμένες ελληνικές και ελληνοκυπριακές δυνάμεις στο νησί για να είναι καθαρή η στρατιωτική σύγκρουση.
Η δικτατορία 1967-1974 είχε και μία ακόμα συνέπεια που ταλανίζει έκτοτε το χώρο των ΕΔ. Την απαξίωση των μονίμων στελεχών (αξιωματικών και υπαξιωματικών) από σημαντικές μερίδες της ελληνικής κοινωνίας. Το φαινόμενο δεν περνάει απαρατήρητο από τους ίδιους και προκαλεί πικρία αφού από τους υπηρετούντες σήμερα στις ΕΔ κανείς δεν υπηρετούσε το 1967 ούτε τα επόμενα χρόνια. Ούτε είχαν καταλάβει τι γινόταν στη χώρα ούτε το έζησαν. Κανείς απ’ αυτούς δεν φέρει ευθύνη για ότι έγινε τότε. Το Σώμα των αξιωματικών και υπαξιωματικών πρέπει να μένει αλώβητο από συνέπειες απαξίωσης εξ αιτίας της δικτατορίας.
Όσο για το ζήτημα των ημερών, τις επερχόμενες εκλογές, θα τα πούμε, ελπίζω, σε λίγες μέρες. Η απαξίωση που αναφέραμε πιο πάνω δεν αφορά και το ΚΚΕ. Δηλαδή το Κόμμα εκείνο και την ιδεολογία του που αποκαλώντας το «εθνικό κίνδυνο» φαύλοι και επίορκοι στρατιωτικοί έδρασαν την 21η Απριλίου. Ακριβώς αυτό το Κόμμα έρχεται σήμερα να τιμήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις και το Σώμα των μονίμων στρατιωτικών συμπεριλαμβάνοντας στο ψηφοδέλτιό του για την Ευρωβουλή ένα στέλεχος του Πολεμικού Ναυτικού ως υποψήφιό του. Τον Γιάννη Ντουνιαδάκη, Υποναύαρχο ε.α.

Αντιναύαρχος Σήφης Μανουσογιαννάκης: ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ (ΕΛΛΗΝΙΚΟ) ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1974

Ο Μανουσογιαννάκης (τέως Υπαρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού) συνθέτει από πρωτογενείς πηγές  τις εμπλοκές του προσωπικού του ΠΝ στα δραματικά γεγονότα του 1974 στην Κύπρο (πραξικόπημα κατά Μακαρίου και εισβολή των Τούρκων). Το ημερολόγιο της Ναυτικής Διοικήσεως Κύπρου και  τα σήματα που εκπέμφθηκαν και ελήφθησαν απ’ αυτήν (τη ΝΔΚ) όπως και λοιπά έγγραφα (αναφορές του ΓΕΕΦ) και βιβλία που χρησιμοποιεί, σε συνδυασμό με την γραπτή μαρτυρία του Αντιπλοιάρχου Παπαγιάννη, τότε Ναυτικού Διοικητή Κύπρου, έδωσαν την ευκαιρία για να συμπληρωθεί αυτή η εργασία, η πλέον ολοκληρωμένη που έχει παρουσιαστεί μέχρι σήμερα για τα γεγονότα εκείνα. Για ορισμένες ακραίες αναφορές του Παπαγιάννη, που αφορούν κυρίως στελέχη της ΝΔΚ, ο υπογράφων το παρόν έχει τοποθετηθεί στην αρχή της ανάρτησής του στις 21 Δεκ 2013, ήτοι στο αμέσως προηγούμενο του παρόντος κείμενο.

Α.Κακαράς

                      Συγκρότηση- Πραξικόπημα-και Τουρκική εισβολή

(Υπό Αντιναυάρχου ΠΝ ε.α. Σήφη Μανουσογιαννάκη)

     Το Κυπριακό πρόβλημα έχει ρίζες τόσο βαθιές και σύνθετες ώστε μια τεράστια βιβλιογραφία να συνοδεύει κάθε φάση της εξέλιξης του είτε σε πολιτικό επίπεδο, είτε σε διπλωματικό, είτε σε στρατιωτικό. Προκειμένου να γίνει αντιληπτή η συγκρότηση και η δράση ενός επιμέρους τομέα όπως του Κυπριακού Ναυτικού κρίνεται απαραίτητη μια σύντομη ιστορική αναδρομή στα γεγονότα και στις εμπλεκόμενες δυνάμεις που τα διαμόρφωσαν έτσι ώστε να γίνουν κατανοητές οι ενέργειες όλων εκείνων που εκόντες άκοντες  έπαιξαν κάποιο ρόλο σ’ αυτά.

Μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο οι Κύπριοι υπό την ηγεσία του Αρχ. Μακαρίου απαίτησαν την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα με νομική και πολιτική βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών. Η διακήρυξη αυτή εκδόθηκε από την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Νοέμβριο του 1950. Κατ αυτήν « ένας λαός που τελεί σε μόνιμη σχέση με συγκεκριμένο εδαφικό χώρο έχει το δικαίωμα να διαμορφώνει την πολιτειακή του υπόσταση με δημοκρατικό πολίτευμα και διακριτές τις εξουσίες του». Το 1950 διοργανώθηκε Πανκύπριο δημοψήφισμα για την ένωση με την Ελλάδα. Υπέγραψαν υπέρ της ένωσης το 97,5% μεταξύ των οποίων και μεμονωμένοι Τουρκοκύπριοι. Οι Άγγλοι πρότειναν στους Κυπρίους νέο σχέδιο Συντάγματος το οποίο τους παραχωρούσε μια μορφή «Διοικητικής Αυτονομίας». Οι Κύπριοι το απέρριψαν γιατί τους στερούσε το άμεσο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Τον Δεκέμβριο του 1952 νέο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ζητούσε από τα κράτη μέλη του να «προαγάγουν το δικαίωμα των λαών για αυτοδιάθεση και να διευκολύνουν την άσκηση του δικαιώματος τούτου στα εδάφη που είχαν υπό την διοίκηση τους με την διενέργεια δημοψηφίσματος» Το 1953 επιχειρήθηκε από τον Αρχ. Μακάριο η εγγραφή για συζήτηση του Κυπριακού στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Η Ελληνική κυβέρνηση δεν υποστήριξε τις προσπάθειες του. Ένα χρόνο μετά το 1954 η κυβέρνηση του Αλεξ. Παπάγου κατέθεσε την πρώτη προσφυγή για το Κυπριακό στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Παρά ταύτα η Αγγλία αδιαφόρησε για τις αποφάσεις του ΟΗΕ και δια στόματος του Υφυπουργού Αποικιών Χένρυ Χόπκινσον δήλωνε στις 28-7-1954 πως « ορισμένες περιοχές μέσα στην Κοινοπολιτεία λόγω των ιδιαζουσών συνθηκών δεν μπορούν να περιμένουν ότι θα ήταν ποτέ δυνατόν να καταστούν πλήρως ανεξάρτητες….».[1]

Την 1^η Απριλίου 1955 άρχισε επίσημα ο ένοπλος απελευθερωτικός αντιαποικιακός αγώνας της ΕΟΚΑ με στόχο την Αυτοδιάθεση-Ένωση. Πολιτικός αρχηγός του αγώνα ο Μακάριος και στρατιωτικός ο Γ. Γρίβας-Διγενής. Κατά την διάρκεια του τετράχρονου αγώνα ο οποίος έλαβε παλλαϊκό χαρακτήρα υπήρξαν στιγμές απαράμιλλης ανδρείας και ηρωισμού των Κυπρίων που προκάλεσαν διεθνή θαυμασμό.

Μέσα σε αυτό το κλίμα και κυρίως υπό την πίεση που άσκησε ο ξεσηκωμός του Κυπριακού λαού και η ένοπλη δράση της ΕΟΚΑ η Αγγλική διπλωματία προώθησε την λύση της ανεξαρτησίας της Κύπρου με μειωμένη εθνική κυριαρχία. Μετά την απομάκρυνση της από την Ιορδανία, το Ιράκ, και τη διώρυγα του Σουέζ η Κύπρος παρέμενε η μόνη της αποικία στην Μ.Ανατολή και αγωνιζόταν να μην την χάσει. Σαν μέσο για την επίτευξη του στόχου της χρησιμοποίησε τους Τουρκοκυπρίους αναβαθμίζοντας τον ρόλο τους. Γνώριζε βέβαια ότι οι Τουρκοκύπριοι ελέγχονταν από την Τουρκία την οποία με αυτόν τον τρόπο καθιστούσε μέρος του προβλήματος παρά το γεγονός ότι με την Συνθήκη της Λοζάνης του 1923 η Τουρκία είχε απεμπολήσει κάθε δικαίωμα της στο νησί.

Οι ΗΠΑ που από το 1957 είχαν ενεργή ανάμιξη στο Κυπριακό προωθούσαν λύσεις που θα ήταν κοινά αποδεκτές τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Τουρκία. Αυτό δήλωνε η άποψη « λύση στα πλαίσια του ΝΑΤΟ». Η βασική τους επιδίωξη ήταν να αποκλείσουν κάθε πιθανότητα ένοπλης σύρραξης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και να αποκλείσουν την πιθανότητα διολίσθησης της Κύπρου προς τον Σοβιετικό συνασπισμό.[2]

Το 1956 η Τουρκική κυβέρνηση καθόρισε τους στρατηγικούς της στόχους για το Κυπριακό. Ανέθεσε στον καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου Νιχάτ Ερίμ την εκπόνηση σχεδίου για την επανάκτηση της Κύπρου. Το σχέδιο που συνέταξε ο Νιχάτ Ερίμ περιελάμβανε τις ακόλουθες πέντε βασικές αρχές που παρατίθενται κατωτέρω γιατί αποτελούν έκτοτε τις Τουρκικές πάγιες θέσεις για την Κύπρο.

     Οι διεκδικήσεις στην Κύπρο θα πρέπει να στηρίζονται σε πολιτικούς λόγους χωρίς να    διαταράσσονται οι σχέσεις με την Μεγάλη Βρετανία.

     Στο νησί υπάρχουν δύο διαφορετικές κοινότητες η κάθε μία από τις οποίες έχει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Η λύση θα αποφασισθεί με διαφορετικά δημοψηφίσματα.

     Η αρχή της αυτοδιάθεσης θα πρέπει να εφαρμοσθεί με την μετακίνηση Ελληνικού πληθυσμού για να υπάγονται στην διοίκηση της επιθυμίας τους αλλά και για να μην καταπατούνται τα δικαιώματα της Τουρκικής κοινότητας που είναι μειοψηφία και να διασφαλίζεται επίσης η ασφάλεια της Τουρκίας.

     Η Τουρκία θα πρέπει να καθορίσει την ασφαλέστερη μορφή διχοτόμησης, λαμβάνοντας υπ όψιν τα οικονομικά και στρατιωτικά της συμφέροντα καθώς και τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων. Στην ασφάλεια της περιοχής που θα παραχωρηθεί στους Ρωμιούς της Κύπρου θα πρέπει να συμμετέχει και η Τουρκία γιατί το θέμα σχετίζεται τόσον με την ασφάλεια της ίδιας όσον και με αυτή της Μ.Ανατολής

     Πρέπει να επιδιωχθεί η ελεύθερη μετάβαση Τούρκων προς την Κύπρο. Υπό την προϋπόθεση ότι θα λάβουμε τα μέτρα μας το σύνολο του Τουρκικού πληθυσμού μπορεί να αυξηθεί στο ποσοστό που ανερχόταν επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τότε δεν θα ανησυχούμε για την έκβαση του δημοψηφίσματος που θα γίνει είτε για τον καθορισμό του συνόλου της νήσου είτε για τη διχοτόμηση.[3]

Για επίτευξη των ανωτέρω θέσεων ιδρύθηκε το 1957 στο Γενικό Επιτελείο της Τουρκίας η OHD ( Διεύθυνση Ειδικού Πολέμου) στην οποία ανατέθηκε η συγκρότηση στην Κύπρο της ΤΜΤ ( Τουρκικής Οργάνωσης Αντίστασης). Σκοπός της ήταν ο απόλυτος πολιτικός και στρατιωτικός έλεγχος της Τουρκοκυπριακής κοινότητας από την Άγκυρα, ώστε να αποτελέσει αφ ενός πολιτικό φορέα των επιδιώξεων της, και αφ ετέρου ένα σημαντικό αντίβαρο έναντι της ΕΟΚΑ. Στόχος της ήταν να αριθμεί περί τους 10.000 μαχητές μέχρι το 1960.[4]

Στην Ελλάδα από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου καμιά κυβέρνηση δεν είδε την Τουρκία ως εθνικό κίνδυνο. Μέσα στο έντονα μετεμφιλιακοπολεμικό κλίμα που επικρατούσε και της αυξημένης πολιτικής επιρροής των ΗΠΑ στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις φόβους προκαλούσε ο κομμουνιστικός κίνδυνος από βορρά και το Κυπριακό εθεωρείτο σαν πονοκέφαλος που δηλητηρίαζε τις φιλικές και συμμαχικές σχέσεις με τους δυτικούς εταίρους. Οι Ελληνικές κυβερνήσεις επιζητούσαν την Ένωση ως λύση του Κυπριακού προκειμένου να μην γίνει η Κύπρος, Κούβα. «Το δίλημμα είναι: Νατοποίηση ή Κούβα» έγραφε ο Γεώργιος Παπανδρέου προ της επισκέψεως του στην Αμερική στον Πρόεδρο Τζόνσον. Και λέγοντας νατοποίηση εννοούσε την Ένωση με την Ελλάδα.[5]

Τον Σεπτέμβριο 1955, μετά από πρόσκληση της Αγγλίας, η Ελλάδα και η Τουρκία έλαβαν μέρος σε τριμερή διάσκεψη για τι Κυπριακό στο Λονδίνο. Ήταν η πρώτη επίσημη εμπλοκή της Τουρκίας στο Κυπριακό γεγονός που θεωρήθηκε ως μεγάλη διπλωματική επιτυχία για την Τουρκία και αποτυχία για την Ελλάδα αφού καθιστούσε τους Τούρκους ισότιμους συνομιλητές.

Τον Φεβρουάριο του 1959 οι κυβερνήσεις της Αγγλίας της Ελλάδας και της Τουρκίας προσυπέγραψαν στην Ζυρίχη την συμφωνία παραχώρησης ανεξαρτησίας στην Κύπρο. Η Συμφωνία επικυρώθηκε στο Λονδίνο τον ίδιο μήνα με την συμμετοχή και των εκπροσώπων της Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής κοινότητας της Κύπρου. Στις 13-12-1959 εξελέγη Πρόεδρος της δημοκρατίας ο Αρχ. Μακάριος και Αντιπρόεδρος ο Φ. Κιουτσούκ.  Στις 16-8-1960 τέθηκε σε εφαρμογή το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και στις 31-7-1960 έγιναν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές. Η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίσθηκε ως ανεξάρτητο κράτος από το σύνολο των χωρών και έγινε αποδεκτή ως πλήρες μέλος του ΟΗΕ.[6]

Οι  Άγγλοι είχαν επιτύχει τον στρατηγικό τους στόχο, δηλαδή την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων στο 3% του Κυπριακού εδάφους και την συμμετοχή τους στις Κυπριακές εξελίξεις ως εγγυήτρια δύναμη.

Οι Τούρκοι δεν τον είχαν επιτύχει. Δεν είχαν επιτύχει ούτε την διχοτόμηση, ούτε τον γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων. Εξέλαβαν όμως τις Συνθήκες ως ένα ενδιάμεσο στάδιο που αργότερα θα μπορούσαν να τροποποιήσουν ώστε να επιτύχουν το επιθυμητό για αυτούς αποτέλεσμα στα πλαίσια των στόχων που είχαν καθορίσει. Για το λόγο αυτό κάτω από την καθοδήγηση της Άγκυρας οι Τουρκοκύπριοι έφεραν προσκόμματα στην ομαλή λειτουργία του Συντάγματος.

Οι Έλληνες δεν πέτυχαν  την ένωση. Η ανεξαρτησία όμως και ο έλεγχος που θα ασκούσαν ως εγγυήτρια δύναμη πάνω στην Κυπριακή κυβέρνηση ικανοποιούσε προς το παρόν τις Ελληνικές κυβερνήσεις. Όχι όμως και τον λαό.

Η Κυπριακή κυβέρνηση είδε τις Συνθήκες ως ενδιάμεση λύση προς τον στόχο της Αυτοδιάθεσης, και πίστευε ότι θα μπορούσε να τις ανατρέψει μέσω του ΟΗΕ και του Κινήματος των Αδεσμεύτων προς τους οποίους στράφηκε ο Μακάριος, ο οποίος είχε δει, ότι οι Συμφωνίες αυτές δεν θα ευδοκιμούσαν και θα απέβαιναν εκ των πραγμάτων ανενεργές. Η δυναμική μειοψηφία των Γριβικών δεν δέχθηκε τις Συμφωνίες.

Η περίοδος από τον Νοέμβριο του 1963 που ο Μακάριος έθεσε το θέμα της αναθεώρησης του Συντάγματος μέχρι το 1974 που πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα εναντίον του είναι η πλέον δραματική στην πορεία του Κυπριακού προβλήματος. Περιλαμβάνει προσπάθειες των Τουρκοκυπρίων για δημιουργία  αυτόνομων θυλάκων εντός του Κυπριακού εδάφους, εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Εθν. Φρουράς εναντίον των Τουρκοκυπρίων (γεγονότα Κοφίνου), χάραξη της «πράσινης Γραμμής», επέμβαση της Τουρκικής αεροπορίας, απειλές των Τούρκων για απόβαση, υποβολή διχοτομικών σχεδίων για λύση, δημιουργία της ΕΟΚΑ Β,  σχέδια ανατροπής του Μακαρίου, απόπειρα πραξικοπήματος το 1972, εκκλησιαστική κρίση, βομβιστικές επιθέσεις, δολοφονίες πολιτών, απαγωγές υπουργών, δολοφονίες υπουργών και απόπειρες εναντίον του ίδιου του Μακάριου. Ο Μακάριος στράφηκε προς την Σοβιετική Ένωση και τους Αδέσμευτους τόσο για πολιτική όσο και για στρατιωτική βοήθεια. Οι Αμερικανοί, το ΝΑΤΟ και η Ελλάδα φοβόντουσαν διολίσθηση του Μακαρίου προς το αποκαλούμενο «Σιδηρούν Παραπέτασμα».[7] Βρισκόμαστε στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου. Σε αντίθεση με τους Τούρκους και τους Τουρκοκύπριους η Ελληνικές κυβερνήσεις  και η Κυπριακή ηγεσία σπάνια είχαν συναντίληψη και κοινή πολιτική. Στην Κύπρο την πλειοψηφία του λαού την ήλεγχε ο Μακάριος αλλά οι οπαδοί του Γρίβα (οι ενωτικοί) ήταν μεν μειοψηφία αλλά πολύ δυναμική. Στην Ελλάδα ο Μακάριος άρχισε να αμφισβητείται από τους πολιτικούς. Το κλίμα στην Κύπρο άρχισε να μεταβάλλεται και οι Έλληνες Αξιωματικοί ήταν πλέον επιθυμητοί στην Κύπρο μόνο από τη μειοψηφία των ενωτικών. Το «Εφεδρικό Σώμα» (στρατιωτική-αστυνομική οργάνωση) δημιούργημα του Μακαρίου, ασκούσε έντονες ψυχολογικές πιέσεις εναντίον των εξ Ελλάδας στρατιωτικών.

Στην περίοδο αυτή η πολιτική των ΗΠΑ υπήρξε σταθερά κατευναστική. Μέλημα τους η αποφυγή αποσταθεροποίησης της νοτιανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Η αποφυγή διολίσθησης της Κύπρου προς τον Σοβιετικό συνασπισμό και η αναζήτηση της λύσεως στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Είχαν ήδη αποτρέψει το 1964 μια απόπειρα Τουρκικής εισβολής, μια σύρραξη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1967, και το 1972 μια απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου από την χούντα. Το 1974 τα πράγματα είχαν διαφοροποιηθεί. Ήταν η εποχή που ο Νίξον αντιμετώπιζε το σκάνδαλο Ουώτεργκειτ και στην ουσία ο Κίσινγκερ εφάρμοζε την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Μια πολιτική που χαρακτηρίστηκε σε σεμινάριο που έγινε το 1975 στην Ουάσιγκτον «με έλλειψη αφοσίωσης σε ένα σύστημα αξιών που ένα έθνος όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες έχει ευγενικά υπερασπιστεί τόσον καιρό».[8] Έχει αποδειχθεί πλέον από πολλούς ερευνητές η ανάμιξη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ τόσο στην σχεδίαση του πραξικοπήματος όσον και στις εξελίξεις μετά από αυτό.

Η πολιτική της Αγγλίας υπήρξε ανάλογη εκείνης των ΗΠΑ, των οποίων ΗΠΑ η Αγγλία, είναι ένας πιστότατος ακόλουθος. Ύστερα από το πραξικόπημα η Βουλή των Κοινοτήτων διόρισε εξαμελή ειδική επιτροπή (Select Committee) για να εξετάσει την πολιτική της Βρετανικής κυβέρνησης σχετικά με τα γεγονότα του 1974 που αναφερόταν στο πραξικόπημα και την εισβολή. Στο βασικό της συμπέρασμα αναφέρει «Δεν υπάρχει λόγος αμφιβολίας ότι κατά την διάρκεια της επίσκεψης του στο Λονδίνο ο Ετζεβίτ εισηγήθηκε κοινή αγγλο-τουρκική επέμβαση….Η Βρετανία είχε το νομικό δικαίωμα να επέμβει, είχε την ηθική υποχρέωση να επέμβει είχε την στρατιωτική ικανότητα να επέμβει. Δεν επενέβει για λόγους που η κυβέρνηση αρνείται να δώσει……Πολιτικοί υπολογισμοί πρέπει να έπαιξαν τον ρόλο τους». Ένα περίπου χρόνο αργότερα ο Τούρκος πρόεδρος Κοροτούρκ δήλωσε σε δημοσιογράφους ότι οι Βρετανοί ενεθάρρυναν την Τουρκία να προχωρήσει στην εισβολή. Ο Κοροτούρκ έλεγε τον Μάιο 1975 ότι η Τουρκική πρόθεση ήταν να γίνει μια αναίμακτη επιχείρηση και γι’ αυτό έστειλαν τον πρωθυπουργό τους στο Λονδίνο. Όμως οι Βρετανοί απάντησαν ότι δεν μπορούσαν να βοηθήσουν με συμμετοχή τους στην επιχείρηση και οι Τούρκοι αν μπορούσαν ας προχωρούσαν μόνοι τους.[9]

Οι Ελληνικές κυβερνήσεις είχαν αρχίσει να συζητούν την Ένωση με παράλληλη παροχή εδαφικών ανταλλαγμάτων προς τους Τούρκους, προκειμένου να ικανοποιηθεί η απαίτηση τους για εξασφάλιση των νοτίων συνόρων τους (σχέδιο Άτσεσον). Η αρχική θέση στο σχέδιο και τις παραλλαγές του ήταν αρνητική. Στην συνέχεια ο Έλληνας Πρωθυπουργός Γ.Παπανδρέου διαφοροποίησε την θέση του από την οποία εκπορεύτηκε η περίφημη δήλωση του «όταν σου χαρίζουν μια πολυκατοικία μπορείς να δώσεις ένα διαμέρισμα», για να διατυπώσει αργότερα την τελική του θέση με την φράση «Η Ελλάς ουδέν ζητεί διατί να δώσει; Η Τουρκία ουδέν δίδει διατί να πάρει;».[10] Ο Κ.Μητσοτάκης σε επιστολή του στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 14-7-2009 ανέφερε ότι το Υπουργικό Συμβούλιο στην Ελλάδα ομόφωνα είχε αποδεχτεί το σχέδιο Άτσεσον.[11] Οι παλινδρομήσεις αυτές εκλαμβάνονταν από τους Τούρκους ως παράθυρο προς την εκπλήρωση του δικού τους στόχου της διχοτόμησης. Οι Αμερικανοί διέβλεπαν ότι με λίγη πίεση οι Έλληνες θα δεχόταν την Ένωση και παράλληλα κάποιας μορφής διχοτόμηση. Σιγά-σιγά άρχισε να γίνεται πεποίθηση στις Ελληνικές κυβερνήσεις ότι το μόνο εμπόδιο για την εκπλήρωση των στόχων τους ήταν ο Μακάριος ο οποίος δεν δεχόταν τέτοιου είδους συμφωνίες. Το δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα επέλεξε βιαιότερες λύσεις έναντι του Μακαρίου.[12]

Η σταθερή θέση του Μακαρίου ήταν Αυτοδιάθεση και Ένωση λέγοντας ότι η Ένωση διέρχεται μέσα από την ακηδεμόνευτη Ανεξαρτησία και ότι η επίλυση του Κυπριακού θα πρέπει να προκύψει μέσα από τις διαδικασίες και διακηρύξεις του ΟΗΕ. Το 1968 διαφοροποίησε την πολιτική του θέση με  νέα που ήταν η επιδίωξη «του εφικτού και όχι του ευκταίου». Επανεξελέγη με ποσοστό 95,5%.

Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960 προέβλεπε την συγκρότηση Ενόπλων Δυνάμεων ικανών να εκτελέσουν χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές επιχειρήσεις. Αυτή η πρόνοια του Συντάγματος αποτέλεσε και την αιτία για την έναρξη των απαραίτητων διαδικασιών και ενεργειών ώστε να δημιουργηθεί το Κυπριακό Ναυτικό. Η ανάγκη έγινε επιτακτική ιδιαίτερα μετά τους βομβαρδισμούς της Τουρκικής αεροπορίας τον Αύγουστο του 1964 στα γεγονότα Μανσούρας-Κοκκίνων. Συστήθηκε το Ειδικό Μικτό Επιτελείο Κύπρου (ΕΜΕΚ) στο οποίο προίστατο ο Στρατηγός Γ.Γρίβας και συμμετείχαν εκπρόσωποι και των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων. Από το Πολεμικό Ναυτικό συμμετείχε ο Πλωτάρχης Γ.Δημητρόπουλος.

Ο Μακάριος αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα στην αγορά πολεμικού υλικού γιατί οι αγορές της Δύσης ήταν κλειστές για την Κύπρο. Για τον λόγο αυτό αποφάσισε την αγορά πολεμικού υλικού από την Σοβιετική Ένωση. Το κύριο υλικό για το Κυπριακό Ναυτικό που αγοράστηκε από την Σοβιετική Ένωση περιελάμβανε.[13]

• Έξη Τορπιλακάτους.
• Τριάντα έξη τορπίλες μάχης.
• Τρείς τορπίλες γυμνασίων.
• Τρείς αεροσυμπιεστές.
• Υλικά εγκατάστασης συνεργείου τορπιλών.
• Δύο φορεία τορπιλών.
• Δύο σταθμούς ασυρμάτου VHF μετά μονάδων τροφοδότησης.
• Ένα γερανοφόρο όχημα.
• Ένα αυτοκίνητο μεταφοράς τορπιλών.
• Εκατόν ογδόντα τόνους καυσίμων.
• Αμοιβό υλικό  μηχανολογικό, ηλεκτρολογικό, ηλεκτρονικό, ναυτιλίας, ελέγχου βλαβών, και πυροβολικού.
• 48.000 βλήματα των 14,5 χιλ.
• Υλικό στρατωνισμού των έξη Τορπιλακάτων.

Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό απέστειλε στην Κύπρο:

• Πυροβόλα των 3,7’ ,40 χιλ. και 20χιλ.
• Τέσσερα Καναδικά Radar τύπου Α/Α Νο 4 ΜΚ 6/2. Τα Radar ήταν τοποθετημένα εντός  οχημάτων που μπορούσαν να ρυμουλκηθούν, ο εσωτερικός χώρος των οποίων ήταν διαμορφωμένος σε μικρό θάλαμο επιχειρήσεων. Είχαν εμβέλεια 50 ναυτικά μίλια.
• Δύο παλαιά Γερμανικής ναυπήγησης του 1935 Παράκτια Περιπολικά που ενεργοποίησε  στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Τα πλοία αυτά είχαν αγορασθεί από τον Κύπριο επιχειρηματία Α.Λεβέντη και έλαβαν τα ονόματα Π/Π ΑΡΙΩΝ και Π/Π ΦΑΕΘΩΝ

Η Κυπριακή κυβέρνηση μετά από υπόδειξη των Ελλήνων Αξιωματικών προχώρησε στην επίταξη εκτάσεως στην περιοχή Μπογάζι πλησίον της Αμμοχώστου όπου βρίσκονταν εγκαταλειμμένες κτιριακές εγκαταστάσεις και ευκολίες φορτώσεως υλικών σε πλοία που μπορούσαν να παραβάλλουν σε μικρή προβλήτα. Το όλο συγκρότημα ανήκε στο παρελθόν στον επιχειρηματία Μποδοσάκη. Η έκταση αυτή αποτέλεσε την Υπηρεσία Διοικητικής Μέριμνας του Κυπριακού Ναυτικού και ονομάσθηκε Ναυτική Βάση Χρυσούλης (ΝΒΧ) προς τιμή του φονευθέντος Υπάρχου του Π/Π ΦΑΕΘΩΝ. Η όλη δημιουργία και λειτουργία της Βάσης για την υποστήριξη των Τ/Α  ήταν έργο του Υποπλοιάρχου(Μ) Ε.Ξενιτίδη που ανέλαβε Διοικητής της.  Από τα πρώτα μελήματα του ήταν η ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών μεταξύ Ναυτικής Διοίκησης Κύπρου (ΝΔΚ)- Ναυτικής Βάσης  Χρυσούλης (ΝΒΧ)- Ν.Σταθμών –Ν.Κλιμακίων- Ν.Παρατηρητηρίων-Πλοίων ως και Πλοίων και Αεροσκαφών.

Οι άνδρες του προσωπικού παραλαβής περί τα 60 άτομα αφίχθησαν στην Κύπρο τον Οκτώβριο του 1964. Στις 7-10-1964 έφθασε στην Κύπρο ο έφεδρος Υποναύαρχος Γ.Καρβέλης ο οποίος στην συνέχεια μετέβη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από όπου παρέλαβε εκ μέρους της Κυπριακής κυβέρνησης το σύνολο του πολεμικού υλικού που ο Μακάριος αγόρασε από την Σοβιετική Ένωση. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους αφίχθη στην Κύπρο ο Πλωτάρχης Γ.Δημητρόπουλος που ανέλαβε καθήκοντα Ναυτικού Διοικητού Κύπρου και επωμίσθηκε το δύσκολο έργο της οργανώσεως του Κυπριακού Ναυτικού ξεκινώντας σχεδόν από μηδενική βάση. Τον Ιανουάριο του 1965 άρχισε να καταφθάνει στην Κύπρο από την Αλεξάνδρεια το αγορασθέν πολεμικό υλικό, η παραλαβή του οποίου τελείωσε στο τέλος Φεβρουαρίου. Από εκεί και πέρα άρχισε η μεγάλη προσπάθεια ενεργοποιήσεως του υλικού, η σύντονος εκπαίδευση των πληρωμάτων των πλοίων, ο καθορισμός των αποστολών τους, και η επίτευξη του μέγιστου δυνατού επιχειρησιακού επιπέδου εκπαιδεύσεώς τους. Τούτο κατέστη δυνατόν με τις τεράστιες προσπάθειες που κατέβαλαν όλοι, και ιδιαίτερα ο Εφ. Υποπλοίαρχος Κ.Κονδύλης, οι Ανθυποπλοίαρχοι Ν.Μπέτσης, Ε.Ζαρόκωστας, Κ.Δημητριάδης, Ε.Καναβαριώτης, Γ.Δεμέστιχας, Α.Χρυσικόπουλος, Κ.Σουρμπάτης και Ι.Θεοφιλόπουλος  οι  οποίοι ανέλαβαν Κυβερνήτες των Τορπιλακάτων κατά την πρώτη περίοδο. Ήταν η εποχή της « δημιουργίας» και μάλιστα σε ένα περιβάλλον Κυπρίων ιδιαίτερα φιλικό προς τους «εξ Ελλάδος» που τους έβλεπαν ως προστάτες τους από τους Τούρκους. Στην αρχική του φάση το Κυπριακό Ναυτικό είχε συγκροτηθεί από τις δύο  Ακταιωρούς τον ΦΑΕΘΩΝΑ και τον ΑΡΙΩΝΑ. Τα πληρώματα τους ήταν Έλληνες Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και ναύτες.[14]

Την πρώτη πολεμική αποστολή του την ανέλαβε το Κυπριακό Ναυτικό στις 7 Αυγούστου του 1964 όταν τα ΠΠ ΑΡΙΩΝ και ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ διατάχθηκαν να υποστηρίξουν με ναυτικό βομβαρδισμό τις επιχειρήσεις της Εθνικής Φρουράς εναντίον των Τουρκοκυπρίων στην περιοχή Μανσούρας-Κοκκίνων. Την επόμενη μέρα εκδηλώθηκε σφοδρή επίθεση της Τουρκικής αεροπορίας σε όλη την περιοχή της Τηλλυρίας.

Αφηγείται ο Κυβερνήτης του ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ  Ανθυποπλοίαρχος Δ.Μητσάτσος[15]  : «ήρθαν τα αεροπλάνα και άρχισαν τις επιθέσεις……Η μάχη κράτησε πολλή ώρα…….Ρίξαμε ένα αεροπλάνο και χτυπήσαμε ένα άλλο………το καράβι δεν έστριβε κοίταξα στην τιμονιέρα και είδα ότι ο πηδαλιούχος είχε σκοτωθεί……Ένα αεροπλάνο που ερχόταν πολύ κοντά με το νερό δεν το είδε κανείς, έριξε μια ριπή και σκοτώθηκε ο Ύπαρχος ΣΕΑ/Μ Π.Χρυσούλης ο νοσοκόμος και ένας Κύπριος……..Τραυματίσθηκε κάποιος άλλος, οι σφαίρες πέρασαν μέσα από το χέρι μου……….Το έριξα στην παραλία και διέταξα εγκατάλειψη πλοίου…….Απο τους 23 μέσα στο πλοίο σκοτώθηκαν δύο Υπαξιωματικοί τέσσερις ναύτες και ο Κύπριος…..Είμαι ο μόνος επιζών Αξιωματικός ανάπηρος με κομμένο το δεξί χέρι». Σκοτώθηκαν ο Σημαιοφόρος Π.Χρυσούλης, οι Υποκελευστές Σ.Αγάθος, Ν.Πανάγος, και οι ναύτες Ν.Καπαδούκας, Ν.Νιάφας και Π.Θεοδωράτος. Τραυματίστηκαν ο Ανθυποπλοίαρχος Δ.Μητσάτσος, οι Υποκελευστές Δ.Ρεμουντάκης, Ι.Γιόκας και Κ.Κοφινάς κα οι ναύτες Α.Βλάχος, και Β.Τσιακάλης. Το ΠΠ ΑΡΙΩΝ με Κυβερνήτη τον Ανθυποπλοίαρχο Ν.Μπέτση συνέχισε τον βομβαρδισμό μέχρι τις απογευματινές ώρες που διατάχθηκε από την ΝΔΚ να απομακρυνθεί από την περιοχή των επιχειρήσεων.

Κατά το τέλος του πρώτου εξαμήνου 1965 το Κυπριακό Ναυτικό είχε τις ακόλουθες επιχειρησιακές δυνατότητες:[16]

• Ανακοπή του ρεύματος εφοδιασμού των Τ/Κ από την Τουρκία.
• Δυνατότητα αναγνωρίσεως κάθε εντοπιζόμενου στόχου με την συνεργασία RADAR, Παρατηρητηρίων, Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ (πρώην ΑΡΙΩΝ) και Τ/Α.
• Προσβολή με αυξημένες πιθανότητες επιτυχίας αποβατικής δυνάμεως εισερχόμενης εντός των χωρικών υδάτων της Κύπρου με νυκτερινές τορπιλικές επιθέσεις των Τ/Α συνεργαζομένων με τα RADAR των Παρατηρητηρίων.

Το 1974, έτος των δραματικών γεγονότων στην Κύπρο, στο Κυπριακό Ναυτικό υπηρετούσαν είκοσι τρείς (23) Αξιωματικοί και εβδομήντα (70) Υπαξιωματικοί πέραν των υπηρετούντων Ελλήνων και Κυπρίων ναυτών. Είχε την ακόλουθη δομή και στελέχωση:

• ΝΑΥΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΥΠΡΟΥ (ΝΔΚ): Διοικητής Αντιπλοίαρχος Γ.Παπαγιάννης.
• ΝΑΥΤΙΚΗ ΒΑΣΗ ΧΡΥΣΟΥΛΗ (ΝΒΧ)και ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΟΥ ΑΜΥΝΗΣ (ΔΠΑ): Διοικητής Αντιπλοίαρχος Α.Παπαδάκης. Στην ΝΒΧ υπαγόταν και ομάδα ΟΥΚ με Διοικητή τον Υποπλοίαρχο Σ.Γουλέα.
• ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ (ΝΣΚ): Διοικητής Υποπλοίαρχος Ε.Τσομάκης
• ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΦΟΥ (ΝΣΠ): Διοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Α.Παλαίστρος
• Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ: Κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Σ.Ταβλαρίδης.
• Τ/Α-6: Κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Ε.Τσαταλός.
• Τ/Α-2: Κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Α.Κανδαλέπας.
• Τ/Α-3: Κυβερνήτης Υποπλοίαρχος Ε.Τσομάκης.
• Τ/Α-4: Kυβερνήτης Υποπλοίαρχος Π.Δούκας.
• Τ/Α-1: Κυβερνήτης Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Ν.Βερύκιος.
• Τ/Α-5: Σε ακινησία στην ΝΒΧ
• ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΓΚΑΙΡΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΑΣΤΗΡ (ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ): Διοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ  Δ.Πυρόβολος.
• ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΓΚΑΙΡΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΒΥΡΩΝ (ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ): Διοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Α.Τρικοίλης.
• ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΓΚΑΙΡΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΓΑΛΗ (ΣΕΠ ΓΑΛΗ): Διοικητής Ανθυπασπιστής Σημ. Β.Μητρόπουλος.
• ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΓΚΑΙΡΟΥ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΔΟΞΑ (ΣΕΠ ΔΟΞΑ): Διοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Ε.Κομνηνός.

     Πραξικόπημα κατά Αρχιεπισκόπου Μακαρίου

Το πραξικόπημα για την ανατροπή του Μακαρίου αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί την 15^η Ιουλίου και ώρα 08:15 το πρωί. Ο Αντιπλοίαρχος Γ.Παπαγιάννης  ήταν φίλα προσκείμενος στο δικτατορικό καθεστώς της Ελλάδας και ενήμερος για τα σχέδια αυτού του καθεστώτος για την Κύπρο. Αυτό προκύπτει από τα αναγραφόμενα στην γραπτή εξιστόρηση  που κάνει ο ίδιος, για τα γεγονότα στην Κύπρο όπως τα έζησε :[17] «Μετά την λήψη της επιστολής από την Ελλάδα αποφασίσθηκε η ανατροπή του Μακαρίου από το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ και τον Πρόεδρο Γκιζίκη. Με ένα Ταγματάρχη που υπηρετούσε στην Κύπρο και είχε κληθεί στο ΓΕΕΘΑ για ταχυδρομείο η απόφαση έγινε γνωστή σε μικρό κύκλο Αξιωματικών μεταξύ των οποίων και εμού από τον ταχυδρόμο άμα τη επιστροφή του στην Κύπρο στις 5 Ιουλίου». Και συνεχίζει: « Κάναμε 2-3 μυστικές συναντήσεις στις οποίες καταστρώσαμε το πλάνο της ενέργειας, τους αντικειμενικούς σκοπούς, και την αποστολή κάθε μονάδας που θα ελάμβανε μέρος, βασιζόμενοι σε ήδη υπάρχον από το 1968 απόρρητο σχέδιο επί του αντικειμένου που υπήρχε στα αρχεία της Εθν. Φρουράς. Το μεγαλύτερο μέρος είχε πέσει στην Επιλαρχία αρμάτων που είχε κυρίως Ελλαδίτες, στους καταδρομείς (τρία τάγματα) που ήταν στην πλειοψηφία τους καλά εκπαιδευμένοι και ενωτικοί, στην Ναυτ. Διοίκ. Κύπρου που το προσωπικό της ήταν κατά 85% από την Ελλάδα και στην ΕΛΔΥΚ που ήταν αμιγώς Ελληνικό σύνταγμα». Επίσης από την ΕΔΕ (Προς διακρίβωσιν της βασιμότητος και εκτάσεως των καταγγελομένων υπό του Αντιπλοιάρχου Α.Παπαδάκη και Υποπλοιάρχου Α.Κανδαλέπα ως διαπραχθεισών αντικανονικών ενεργειών εν Κύπρω κατά το χρονικόν διάστημα από 9^ης Ιουλίου 1974 έως 25 Αυγούστου 1974….)  που διενέργησε ο τότε Πλοίαρχος Κ.Μεταλληνός το 1975[18]  προκύπτει ότι από τον Μάρτη ή Απρίλη του 1974  ο Αντιπλοίαρχος Γ.Παπαγιάννης άρχισε έντονη αντιμακαριακή πολιτική λέγοντας στους υπ αυτόν Αξιωματικούς ότι «ο Μακάριος θα έπρεπε πραξικοπηματικώς να φύγει από την μέση». Επίσης οπωσδήποτε ικανό χρόνο προ της 15^ης Ιουλίου 1974 εκμυστηρεύτηκε στους υπ αυτόν Αξιωματικούς, Παπαδάκη, Δούκα, Γουλέα υπό τύπο ενημερώσεως ότι « σχεδιαζόταν ανατροπή του Μακαρίου κατά τον χρόνο της επισκέψεως του στην Κίνα».[19] Την Τρίτη 9η Ιουλίου ο Παπαγιάννης μετέβη στην ΝΒΧ και συγκάλεσε σύσκεψη Αξιωματικών. Στην σύσκεψη συμμετείχαν ο Αντιπλοίαρχος Α.Παπαδάκης οι Υποπλοίαρχοι Π.Δούκας, Ε.Τσαταλός, Α.Κανδαλέπας,Γ.Ντάνος και ο Ανθυποπλοίαρχος Γ.Αρμενιάκος. Βραδύτερα προσήλθε και ο Υποπλοίαρχος Σ.Γουλέας.

Αρχίζοντας την ομιλία του ο Παπαγιάννης είπε[20] «Μετά την επιστολή του Μακαρίου προς την Ελληνική κυβέρνηση και την διάθεση του να μας διώξει όλους τους Έλληνες ‘εξ Ελλάδος’ από την Κύπρο και την ανησυχητική εξάπλωση του κομμουνιστικού κινδύνου στην Κύπρο η εδώ κατάσταση έφθασε εις το απροχώρητο και αποφασίσθηκε υπό του Προέδρου της Δημοκρατίας Στρατηγού Γκιζίκη, του ΑΕΔ Στρατηγού Μπονάνου και του Ταξιάρχου Δ.Ιωαννίδη όπως την 02:00 της Δευτέρας Ιουλίου να κινηθεί η Εθνοφρουρά προς ανατροπή του Μακαριακού καθεστώτος. Το Ναυτικό λόγω του μεγάλου δυναμικού του σε Ελληνοελλαδικό προσωπικό θα διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό είναι εν γνώσει και της Ελληνικής κυβέρνησης». Επεσήμανε ότι « επειδή αναμένεται ένοπλος αντίσταση θα χυθεί πολύ αίμα και ότι διά να επιτύχει ο ιερός σκοπός μας οιοσδήποτε φέρει αντίσταση είτε ναύτης είτε αστυνομικός να εκτελείται επί τόπου διότι η Ελλάς κινδυνεύει να γίνει η Κούβα της Μεσογείου». Στη συνέχεια διένειμε στους παρευρισκομένους σημειώματα, από φάκελο που είχε προαποστείλει και φυλασσόταν στη ΝΒΧ, με συνημμένα σε αυτά σχεδιαγράμματα οδών και οικιών των μελλόντων να συλληφθούν Υπουργών ή ανωτάτων στελεχών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε κάθε Αξιωματικό ανέθετε την σύλληψη δύο ή τριών ατόμων. Μετά το πέρας της ενημέρωσης  ο Παπαγιάννης ερώτησε τους παρευρισκόμενους εάν υπάρχουν διαφωνούντες εις τις οδηγίες του. Οι Υποπλοίαρχοι Ε.Τσαταλός και Α.Κανδαλέπας δήλωσαν ότι διαφωνούν. Ο Αντιπλοίαρχος Α.Παπαδάκης και οι Υποπλοίαρχοι Π.Δούκας και Σ.Γουλέας διαφωνούντες συζητούσαν. Ο Υποπλοίαρχος Ντάνος αποδέχθηκε την συμμετοχή αλλά δήλωσε ότι δεν επιθυμούσε να προβεί σε συλλήψεις και ο Ανθυποπλοίαρχος Γ.Αρμενιάκος  δεν ομίλησε αποδεχόμενος ίσως τις εντολές του ΝΔΚ.[21] Μετά το πέρας της ενημέρωσης ο Παπαγιάννης παρέδωσε στον Παπαδάκη φάκελο που περιείχε στοιχεία περί του τρόπου ενεργείας του Ναυτικού κατά το πραξικόπημα και αποχώρησε. Στις οδηγίες προς τον Παπαδάκη  προβλεπόταν η συγκέντρωση των οικογενειών των Ελλήνων που κατοικούσαν στην περιοχή και η μεταφορά τους υπό συνοδεία προστασίας στις θερινές εγκαταστάσεις των Αξιωματικών στην Αμμόχωστο ώστε να μην υποστούν αντίποινα από τους Εφεδρικούς. Επίσης να τεθεί σε ετοιμότητα ένοπλη ομάδα από 50 ναύτες με  6 Υπαξιωματικούς υπό Αξιωματικό για να την αποστείλει στην ΝΔΚ στην Λευκωσία όταν διαταχθεί από τον ΝΔΚ. Στην ομάδα αυτή ζήτησε και τέθηκε επί κεφαλής ο Υποπλοίαρχος Ντάνος.  Μετά την αποχώρηση του ο Παπαδάκης ζήτησε από τους παρευρισκόμενους να συγκεντρωθούν την επομένη μέρα το πρωί 11 Ιουλίου στο γραφείο του για να ξανασυζητήσουν το θέμα. Όντως την επομένη έγινε νέα συγκέντρωση των Αξιωματικών όπου συζητήθηκε ξανά το θέμα και αποφασίσθηκε ομόφωνα όπως μη συμμετάσχουν στο πραξικόπημα εκτός του Υποπλοιάρχου(Μ) Ντάνου ο οποίος δήλωσε ότι εφόσον διατασσόταν υπό του ΝΔΚ ο οποίος θα είχε διαταγή από τα ανώτερα κλιμάκια θα εκτελούσε τις διαταγές που θα αφορούσαν στο πραξικόπημα.[22] Μετά από αυτά οι Αξιωματικοί αποφάσισαν να καλέσουν τον Παπαγιάννη και να τον ενημερώσουν για τις αποφάσεις τους. Πράγματι το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Παπαγιάννης επανήλθε στη ΝΒΧ και άκουσε τις αποφάσεις των Αξιωματικών όπως προαναφέρθηκε. Διαπιστώθηκε ότι ήδη ήταν ενήμερος για αυτές. Μετά την άρνηση των Αξιωματικών ο Παπαγιάννης εκτόξευσε κατηγορίες εναντίον τους,  ανακοίνωσε ηθελημένα ανακριβώς ότι το εκτελεστικό του πραξικοπήματος ακυρώθηκε και ότι θα έπρεπε να ετοιμαστούν για την αποχώρηση τους από την Κύπρο μετά την απόφαση του Μακαρίου να ζητήσει την απομάκρυνση των Ελλήνων Αξιωματικών.[23] Στην συνέντευξη του ο Παπαργύρης δήλωσε ότι « όλοι εκτέλεσαν τις διαταγές του Παπαγιάννη»[24]. Και τούτο είναι γεγονός. Είναι όμως φανερό ότι εκτέλεσαν εκείνες τις διαταγές που δεν τους έφερναν αντιμέτωπους με οπαδούς του Μακαρίου, και προφανώς κατά την γνώμη τους, υποβάθμιζαν την συμμετοχή τους στο πραξικόπημα.

Εν τω μεταξύ ο Παπαγιάννης είχε επισκεφθεί τον Ναυτικό Σταθμό Κυρήνειας όπου:[25]  «Ενημέρωσα σχετικά τον Υποπλοίαρχο Τσομάκη στον οποίο έδωσα εντολή να απομονώσει με την έναρξη της επιχειρήσεως τον Ναυτικό Σταθμό κλείνοντας τις πόρτες του φρουρίου και απαγορεύοντας την είσοδο σε οιονδήποτε και να τεθεί υπό τις διαταγές του διοικητού της εκεί στρατιωτικής διοικήσεως παρέχοντας βοήθεια και υποστήριξη σε ότι του ζητηθεί. Με ενθουσιασμό συγκατετέθη». Ακόμα « Ειδοποίησα τον Κυβερνήτη του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ Υποπλοίαρχο Ταβλαρίδη να με συναντήσει και του έδωσα διαταγή περιπολίας με εντολή τα ξημερώματα της 15^ης Ιουλίου να καταπλεύσει στον λιμένα της Πάφου». Και συνεχίζει ο Παπαγιάννης  «Εν συνεχεία ασχολήθηκα με τα του επιτελείου μου. Μίλησα με τον Πλωτάρχη(Ο) Θ.Τζεφεράκο και τον Υποπλοίαρχο(Μ) Παπαργύρη. Στον δεύτερο ανέθεσα την αποστολή της καταλήψεως του CΥTA την φύλαξη του, και την διακοπή των τηλεφώνων της περιοχής Λευκωσίας το ταχύτερο μετά την εκδήλωση της ενεργείας ο δε πρώτος θα ήταν βοηθός μου στην κατάληψη του δευτέρου ορόφου της αστυνομίας, την συγκέντρωση όλων των ευρισκομένων εκεί αστυνομικών στον χώρο της καντίνας υπό προσωρινό περιορισμό και την διακοπή των ραδιοεπικοινωνιών της αστυνομίας και απενεργοποίηση της σειρήνας που υπήρχε στην κορυφή του μεγάρου. Επίσης την σύλληψη και περιορισμό των δύο φρουρών του Εφεδρικού Σώματος που είχαν εγκατασταθεί τελευταία στα δύο άκρα του αστυνομικού μεγάρου προφανώς για να μας παρακολουθούν. Ο Παπαργύρης θα είχε μαζί του 3 Υπαξιωματικούς και τρείς ναύτες και στην δική μου ομάδα θα είχα εκτός από τον Τζεφεράκο ένα έφεδρο Σημαιοφόρο τρείς Υπαξιωματικούς και τέσσερεις ναύτες ».

Σε ότι αφορά τους υπηρετούντες Σημαιοφόρους ΣΕΑ/Μ και Υπαξιωματικούς προκύπτει ότι ουδόλως ενημερώθηκαν, ουδόλως ρωτήθηκαν και  έπραξαν μοιραία όσα έπραξαν. Εξαίρεση αποτέλεσε ο Ανθυπασπιστής Η/Ν Γ.Οικονομίδης λόγω της δραστηριότητας και ενεργού συμμετοχής του στις έρευνες των οικιών Αζίνα και Θεοδώτου αλλά και από όσα ο ίδιος κατέθεσε στα πλαίσια της ΕΔΕ Μεταλλινού. Επίσης σύμφωνα με την ίδια ΕΔΕ, εγκαίρως μυημένος στο πραξικόπημα και ένθερμος θιασώτης αυτού και των εκτελεστών του θεωρήθηκε ο Ανθυπασπιστής Λεβ. Ι.Αγιασοφίτης ο οποίος προκύπτει επίσης ότι προσέγγισε τον Αρχικελευστή Δ.Κωνσταντίνου για να τον μυήσει στο πραξικόπημα.[26] Κατά την εκτίμηση του Κωνσταντίνου δύο έως τρείς ακόμα Υπαξιωματικοί ήταν ενήμεροι για το σχεδιαζόμενο πραξικόπημα.

Το προσωπικό των ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ(Ριζοκάρπασο), ΒΥΡΩΝ(Αγία Νάπα), και ΔΟΞΑ(Κορμακίτης) δεν ενημερώθηκε για το σχεδιασθέν πραξικόπημα.

Το πρωί της 15^ης Ιουλίου ο Παπαγιάννης μετά την μετάβαση του στο γραφείο του επιβεβαίωσε την ώρα ενάρξεως του πραξικοπήματος από τον Επιτελάρχη του ΓΕΕΦ, και εξέπεμψε προς ΝΒΧ και ΔΠΑ Σήμα Αστραπιαίο με ΗΩΠ 150818 και το ακόλουθο κείμενο:

1. ΑΜΑ ΛΗΨΕΙ ΕΛΘΕΤΕ ΕΙΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΝ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΗΣΑΤΕ ΩΣ ΚΑΤΩΘΙ

Α. ΑΠΟΣΤΕΙΛΑΤΕ ΕΝΟΠΛΟΝ ΔΙΜΟΙΡΙΑΝ ΥΠΟ ΔΟΥΚΑΝ ΕΙΣ ΚΑΟΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ

ΔΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.

Β. ΑΠΟΣΤΕΙΛΑΤΕ ΔΥΝΑΜΙΝ 60 ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΠΑΞ/ΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΩΝ ΥΠΟ ΝΤΑΝΟΝ

ΚΑΙ ΑΡΜΕΝΙΑΚΟΝ ΕΙΣ ΒΜΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ.

Γ. ΔΙΑ ΔΥΟ Τ/Α ΑΠΟΚΛΕΙΣΑΤΕ ΛΙΜΕΝΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΑΠΟ ΠΑΣΗΣ ΚΙΝΗΣΕΩΣ ΚΑΙ

ΚΥΡΙΩΣ ΑΠΟΠΛΟΥ ΠΛΟΙΩΝ ΚΑΙ ΠΛΟΙΑΡΙΩΝ.

Δ. ΟΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΤΕ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΠΑΤΑΞΑΤΕ ΑΥΤΗΝ ΔΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ.

2. ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΛΗΨΙΝ ΚΑΙ ΕΝΑΡΞΗ ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΣ.

Με σήμα ΝΔΚ 150819 ΙΟΥΛ ο ΝΣ Πάφου και το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ διατασσόταν από τον ΝΔΚ για τα ακόλουθα:

« ΑΜΑ ΛΗΨΗ ΤΕΘΕΙΤΕ ΕΙΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟ ΚΑΙ ΑΜΥΝΘΕΙΤΕ ΔΙΑ ΤΩΝ ΠΥΡΟΒΟΛΩΝ ΚΑΙ ΟΠΛΩΝ ΚΑΤΑ ΜΗ ΝΟΜΙΜΟΦΡΟΝΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Η ΑΝΑΡΧΙΚΩΝ. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΑΤΕ ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΑΠΟΠΛΟΥ ΕΚ ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΟΣ ΕΝ ΑΝΑΓΚΗ ΔΙΑ ΟΠΛΩΝ. ΠΑΡΕΞΑΤΕ ΠΑΣΑ ΔΥΝΑΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΕΙΣ V ΑΤΔ ΕΦ ΟΣΟΝ ΖΗΤΗΘΕΙ».

Στις 08:10 συγκέντρωσε το προσωπικό του γραφείου του και τους ανακοίνωσε ότι με εντολή του ΓΕΕΘΑ θα ανατρεπόταν ο Μακάριος. Ο Παπαργύρης είχε ήδη φύγει για το στρατόπεδο «Καποττά» από όπου θα παραλάμβανε οπλισμό και ένα αυτοκίνητο με το οποίο θα μεταφερόταν για την κατάληψη του CYTA. Στις 08:15 Η ομάδα του Παπαγιάννη αφόπλισε τους δυο ενόπλους Εφεδρικούς που υπήρχαν στο κτίριο και συγχρόνως εισέβαλε στα γραφεία της Αστυνομίας και στο θάλαμο επικοινωνιών της όπου υπό την απειλή των όπλων συνέλαβε τους εκεί ευρισκομένους και έθεσε εκτός λειτουργίας τις ραδιοεπικοινωνίες. Δύο ναύτες απενεργοποίησαν την σειρήνα στην ταράτσα του κτιρίου. Η εξουδετέρωση έγινε αναίμακτα και μόνο ένας Υπαστυνόμος προσπάθησε να αντισταθεί αλλά εξουδετερώθηκε αμέσως. Η ομάδα του Παπαργύρη δεν συνάντησε σοβαρά προβλήματα στην κατάληψη της CYTA και την διακοπή των τηλεφωνικών επικοινωνιών της Κύπρου. Παρέμεινε εκεί 6 ώρες έως ότου παρέδωσε τις εγκαταστάσεις σε ομάδα της Διευθύνσεως Διαβιβάσεων του ΓΕΕΦ αφήνοντας μόνο τον Ανθυπασπιστή Σημ. Β.Μητρόπουλο για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ΝΔΚ σε τηλεφωνικές επικοινωνίες. Από την κατάθεση του Μητρόπουλου αργότερα στα  πλαίσια της ΕΔΕ Μεταλλινού προκύπτει ότι ο Παπαγιάννης δέχθηκε συγχαρητήρια από τους Αρχιπλοίαρχο Δ.Σταμούλη και τους Αντιπλοιάρχους Ν.Γερακίνη και Π.Νικολόπουλο. Επίσης ότι απαίτησε να αποταχθούν οι Παπαδάκης, Κανδαλέπας και Τσαταλός. Τέλος ότι πέντε μέρες μετά την Τουρκική εισβολή ζήτησε τον επαναπατρισμό του ιδίου και του Παπαργύρη διότι « αν τους άφηναν ακόμα στην Κύπρο θα επέστρεφαν μόνον τα πτώματα τους ως εκ των απειλών που εδέχοντο».[27]

Από την ΝΒΧ σύμφωνα με τις οδηγίες του Παπαγιάννη μετέφεραν τις οικογένειες στο θέρετρο Αξιωματικών Αμμοχώστου και ανέλαβαν την φρούρηση τους. Επίσης ετοίμασαν την ένοπλη ομάδα και την έστειλαν στην Λευκωσία. Η ομάδα αυτή  ανέλαβε την φρούρηση του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας.

Οι δύο Τ/Α  έπλευσαν προς Αμμόχωστο για τον έλεγχο του λιμανιού.

Στον Ναυτικό Σταθμό Κυρήνειας ο Παπαγιάννης με σήμα ΝΔΚ 150820 ΙΟΥΛ διέτασσε τα ακόλουθα:

«ΑΜΑ ΛΗΨΗ ΤΕΘΕΙΤΕ ΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ. ΑΠΟΜΟΝΩΣΑΤΕ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΚΑΙ ΕΙ ΔΥΝΑΤΟΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΤΕ ΚΤΙΡΙΟΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΑΤΕ ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΑΠΟΠΛΟΥ ΕΚ ΛΙΜΕΝΟΣ ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ. ΕΦ ΟΣΟΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΤΕ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΕΠΙΒΑΛΑΤΕ ΘΕΛΗΣΗ ΣΑΣ ΔΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΙ Ε/Ε ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΕΙΔΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΜΕΤΑΒΟΥΝ ΠΑΡΑΥΤΑ ΕΙΣ ΚΑΟΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ Η ΕΝΤΟΣ ΝΒΧ».

Ο Τσομάκης επέτρεψε τον εγκλεισμό και την φρούρηση εντός του φρουρίου μερικών εκατοντάδων οπαδών του Μακαρίου από άτομα φιλικά προσκείμενα εις τους πραξικοπηματίες.

Το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ μετά από προφορική εντολή του Παπαγιάννη  κατέπλευσε στην Πάφο  στις 08:00 το πρωί της 15^ης ΙΟΥΛ. Την εντολή έδωσε ο Παπαγιάννης  όταν κάλεσε τον Ταβλαρίδη στο γραφείο του το Σάββατο και του είπε να αποπλεύσει το βράδυ της Κυριακής χωρίς σήματα απόπλου και τις τυπικές διαδικασίες ώστε την Δευτέρα το πρωί να ευρίσκεται στην Πάφο. Σε ερώτηση του Ταβλαρίδη του είπε ότι υπάρχουν πληροφορίες ότι Τούρκοι θα αποβίβαζαν όπλα και ότι νεώτερες πληροφορίες θα του διαβίβαζε όταν έφθανε εκεί. Φθάνοντας στην Πάφο το πρωί της Δευτέρας 15 ΙΟΥΛ  ο Ταβλαρίδης αντιλήφθηκε από το Σήμα του ΝΔΚ που εν τω μεταξύ έλαβε, το ραδιόφωνο, και την κινητικότητα στην περιοχή, ότι έχει γίνει πραξικόπημα, ενώ ολίγον αργότερα δέχθηκε τηλεφώνημα από άγνωστο να παραδώσει τον Σταθμό και το πλοίο. Όπως είναι γνωστό οι πραξικοπηματίες δεν ήλεγχαν την Πάφο την 15^η ΙΟΥΛ. Φοβούμενος ότι το βράδυ ήταν δυνατό να δεχθεί επίθεση ενημέρωσε τον Παπαγιάννη και ζήτησε την άδεια να αποπλεύσει. Απογευματινές ώρες και αφού επιβιβάστηκε στο πλοίο το προσωπικό του Σταθμού το πλοίο απέπλευσε από ΝΣΠ. Κατά την έξοδο του πλοίου έγινε αντιληπτό ότι βαλλόταν από την ξηρά και ότι ομάδα ενόπλων εκινείτο από την Πάφο προς τον Σταθμό. Το πλοίο ανταπέδωσε με προειδοποιητικά πυρά μπροστά από την ομάδα των ενόπλων, η δίωξη σταμάτησε και έπλευσε προς ΝΒΧ.[28] Αφού κατέπλευσε εκεί (βραδινές ώρες της 15^ης) και αποβίβασε το προσωπικό του ΝΣΠ ο Ταβλαρίδης διατάχθηκε από τον Παπαγιάννη να επαναπλεύσει στην Πάφο όπου θα του έδιδε νεώτερες διαταγές όταν έφθανε. Διέταξε επίσης την επιβίβαση στο πλοίο και ετέρου Μαχίμου Αξιωματικού για υποβοήθηση του Ταβλαρίδη. Διαταχθέντες από τον Παπαδάκη οι Κανδαλέπας και Τσαταλός αρνήθηκαν να επιβούν.[29] Όταν έφθασε στην Πάφο πρωινές ώρες της 16^ης, ο Ταβλαρίδης επικοινώνησε με τον Παπαγιάννη και του ζήτησε οδηγίες. Ο Παπαγιάννης διέταξε τον βομβαρδισμό του ραδιοφωνικού σταθμού. Τούτο προκύπτει από το αναγραφέν στο Ημερολόγιο της ΝΔΚ στις 1400 Της 15^ης ΙΟΥΛ «Βομβαρδισμός πόλεως ΠΑΦΟΥ υπό Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ».[30] Την διαταγή αυτή ο Ταβλαρίδης αρνήθηκε να εκτελέσει επειδή ο ραδιοφωνικός σταθμός βρισκόταν μέσα σε κατοικημένη περιοχή. Στον ασύρματο ακουγόταν έντονα η εντολή του Παπαγιάννη «Βάρα» «Βάρα» δεδομένου ότι ο ραδιοφωνικός Σταθμός έπρεπε οπωσδήποτε να καταστραφεί διότι από εκεί ο Μακάριος εμψύχωνε τον Κυπριακό λαό. Στη συνέχεια ο Παπαγιάννης διέταξε τον  βομβαρδισμό του Ναυτικού Σταθμού «κατόπιν διαταγής με βολή 10 βλημάτων ανά ώρα». Ο Ταβλαρίδης δηλώνει στην συνέντευξη του[31] ότι έβαλε εναντίον του RADAR του Σταθμού επειδή θεώρησε ότι ήταν στρατιωτικός στόχος. Ενδέχεται ο εξοστρακισμός βλημάτων προς την κατεύθυνση της Πάφου που βρισκόταν περί τα δυο χιλιόμετρα μακριά ή η κακή σκόπευση από τους κλυδωνισμούς του πλοίου, να έδωσε την εντύπωση βομβαρδισμού της πόλεως. Τα αναγραφέντα ότι το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ κανονιοβόλησε την Ιερά Μητρόπολη Πάφου και τον ελεύθερο ραδιοφωνικό σταθμό Πάφου δεν φαίνεται να είναι ακριβή. Σε κάθε περίπτωση θύματα δεν υπήρξαν. Ο Σταθμός, όπως και το RADAR είχαν υποστεί φθορές και από τους Εφεδρικούς ενώ ελάχιστες προκάλεσε το πλοίο. Το βράδυ το πλοίο παρέμεινε αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι ενώ το επόμενο πρωί όταν πλέον η Πάφος είχε καταληφθεί από τους πραξικοπηματίες παρέβαλε στον προβλήτα του Σταθμού. Την 18^η επανέπλευσε στην ΝΒΧ με βλάβη στον αριστερό άξονα.

Εν τω μεταξύ κατά την μαρτυρία Παπαγιάννη[32]το βράδυ στις 22:00 15^ης πολυβολήθηκε το γραφείο του από ένα σπίτι που βρισκόταν περί τα 200 μέτρα μακριά. Ένα τανκ εξουδετέρωσε αμέσως τους επιτεθέντες. Κατά την ΕΔΕ Μεταλλινού το πρωί της 16^ης ο Παπαγιάννης έστειλε στο σπίτι αυτό που όπως αποδείχθηκε ανήκε στο μέλος της Προεδρικής Φρουράς Χ.Θεοδώτου  μια ομάδα της ΝΔΚ υπό τον Παπαργύρη για να το ερευνήσει. Η ομάδα αυτή μετά την έρευνα συναποκόμισε έγγραφα και ένα δίκαννο τα οποία και παρέδωσε στον ΝΔΚ. Επίσης την επομένη ημέρα 17^η ΙΟΥΛ ο Παπαγιάννης μαζί με τον Παπαργύρη και δεκαμελή ομάδα ερεύνησε την οικία του μεγαλοεπιχειρηματία Αζίνα φίλου και οπαδού του Μακαρίου. Αποχωρούντες συναποκόμισαν μια βαλίτσα με μεγάλο χρηματικό ποσό το οποίο ο Παπαγιάννης παρέδωσε στον Α/ΓΕΕΦ, ένα αυτοκίνητο τύπου MERCEDES το οποίο οδηγήθηκε στο ΓΕΕΦ, διάφορα κυνηγετικά όπλα και άλλα προσωπικά αντικείμενα του  Αζίνα τα οποία αργότερα διανεμήθηκαν με μέριμνα του Ντάνου, στους Υποπλοίαρχο Σ.Ταβλαρίδη κυνηγετικό όπλο και φωτογραφική μηχανή, Υποπλοίαρχο Γ.Ντάνο κυνηγετικό όπλο και είδη ψαρικής, Ανθυπασπιστή Ι.Αγιασοφίτη κυνηγετικό όπλο, Αρχικελευστή Σ.Σαμοίλη ραδιόφωνο, Αρχικελευστή Σ.Σαγιά κυνηγετικό όπλο, Αρχικελευστή Γ.Βασιάδη κυνηγετικό όπλο και Κελευστή Σ.Καβαδία ένα τρανζίστορ. Στο σπίτι του Αζίνα βρέθηκαν επίσης και μοντέρνες συσκευές συνεννοήσεως οι οποίες αφαιρέθηκαν με εντολή του Α/ΓΕΕΦ και μεταφέρθηκαν στο στρατηγείο της ΕΦ.[33] Φαίνεται πάντως ότι υπήρξαν πολλά κρούσματα αφαιρέσεως προσωπικών ειδών Κυπρίων οπαδών του Μακαρίου από μέλη της ΕΦ γεγονός που οδήγησε τον Α/ΓΕΕΦ να εκδώσει Σήμα ΓΕΕΦ 181200 ΙΟΥΛ προς όλες τις Διοικήσεις της ΕΦ με το ακόλουθο κείμενο:

ΑΠΑΣΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΕΙΣ ΕΝΤΕΛΛΟΝΤΑΙ ΟΠΩΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΥΠ ΑΥΤΩΝ ΕΙΣ  ΟΙΑΝΔΗΠΟΤΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝ ΑΝΗΚΟΥΝ ΟΤΙ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΠΑΣΑ ΛΑΦΥΡΑΓΩΓΙΑ ΤΟΣΟΝ ΕΝΤΟΣ ΟΣΟΝ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΟΙΚΙΩΝ. ΠΑΣΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΘΗΣΟΜΕΝΗ ΤΟΙΑΥΤΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΘΑ ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΤΑΙ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΝ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑΤΟΣ. ΤΥΧΟΝ ΠΑΡΑΛΕΙΦΘΕΝΤΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΤΟΣΟΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΑ ΟΣΟΝ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΑ ΠΑΡΑΔΟΘΟΥΝ ΕΙΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑΣ Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑΣ ΑΡΧΑΣ. ΩΣΑΥΤΩΣ ΚΑΙ ΠΑΝ ΕΤΕΡΟΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΝ.

Έξω από τις δραστηριότητες και αρμοδιότητες του Ναυτικού υπήρξε επίσης και η έκδοση από τον Παπαγιάννη  διαταγής (Σήμα ΝΔΚ 170505 ΙΟΥΛ) περί παραδόσεως υπό των κατοίκων στις Υπηρεσίες του Ναυτικού του οπλισμού τον οποίο κατείχαν. Ο οπλισμός αυτός παραδόθηκε μετά από δύο μέρες στα Αστυνομικά Τμήματα.

Οι δύο Τ/Α που είχαν διαταχθεί να πλεύσουν στην Αμμόχωστο προκειμένου να απαγορεύσουν την είσοδο ή έξοδο από το λιμάνι κάθε πλοίου επανέπλευσαν στην ΝΒΧ μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος βραδινές ώρες της 15ης.

Απογευματινές ώρες της 15^ης επέστρεψε στη ΝΒΧ και  το απόσπασμα υπό τον Δούκα που είχε μεταβεί στο θέρετρο των Αξιωματικών για προστασία των οικογενειών του προσωπικού του Ναυτικού χωρίς να σημειωθεί κανένα επεισόδιο.

Το απόσπασμα  Ντάνου-Αρμενιάκου διετέθη για την φρούρηση του Γενικού Νοσοκομείου της Λευκωσίας. Υπήρξαν πολλές καταγγελίες για κακή συμπεριφορά του Ντάνου. Γεγονός είναι ότι: Δεν επέτρεπε την είσοδο στο Νοσοκομείο οποιουδήποτε οπλισμένου είτε ήταν γιατρός είτε οτιδήποτε άλλο. Απαγόρευσε σε ομάδα Γριβικών να εγκαταστήσει φρουρά στο Νοσοκομείο και να ελέγχει την είσοδο των προς νοσηλεία, επιτυγχάνοντας έτσι, την παροχή ιατρικής φροντίδας σε όλους είτε ανήκαν στην Εθνοφρουρά και τους Γριβικούς είτε ανήκαν στους Μακαριακούς. Ανάγκασε όλο το νοσηλευτικό προσωπικό του Νοσοκομείου να ευρίσκεται στις θέσεις του και να απομακρύνεται μόνο εάν εξασφάλιζε το ίδιο την προσέλευση αντικαταστάτη.[34] Η συμπεριφορά του Ντάνου υπήρξε βίαιη και για αυτό προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στο νοσηλευτικό προσωπικό. Από τα αναγραφόμενα στην ΕΔΕ Μεταλλινού προκύπτει ότι ήλεγχε ιατρούς νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό και προέβαινε σε έρευνες προς ανεύρεση όπλων που μπορεί να είχαν γιατροί νοσοκόμοι ή και νοσηλευόμενοι. Ο ίδιος ο Ντάνος παραδέχθηκε ότι βρήκε ένα περίστροφο στην οικία ενός γιατρού. Επίσης μετά την σύλληψη δύο ναυτών από οπαδούς του Μακαρίου δημιούργησε στο προάστιο της Λευκωσίας Καϊμακλή ένοπλο επεισόδιο με ανταλλαγή πυροβολισμών.[35] Σε άλλο επεισόδιο αφοπλίστηκαν δύο οπαδοί του Μακαρίου τα περίστροφα των οποίων κατακράτησε ο Ντάνος. Από αυτά το ένα παρέδωσε στον Αρμενιάκο ο οποίος δήλωσε ότι το έχασε το δε άλλο κράτησε ο ίδιος και το παρέδωσε αργότερα εις την υπηρεσία. Το απόσπασμα Ντάνου επέστρεψε στη ΝΒΧ την 18^Η ΙΟΥΛ αφού προηγουμένως τους συνεχάρη ο Παπαγιάννης και τους έδωσε τα προαναφερθέντα δώρα.

Το απόγευμα της 15^ης ορκίσθηκε ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Ν.Σαμψών. Από την 16^η ΙΟΥΛ το πραξικόπημα είχε επικρατήσει πλήρως και οι πραξικοπηματίες του Ναυτικού δέχονταν τα συγχαρητήρια από εκείνους που στο εγγύς μέλλον επρόκειτο να τους απαρνηθούν. Από την 17^η και μετά οι πληροφορίες και οι σαφείς ενδείξεις τόσο στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων στην Ελλάδα όσο και στο ΓΕΕΦ στην Κύπρο ότι οι Τούρκοι θα εκτελούσαν απόβαση στην Κύπρο ήταν αμέτρητες. Παρόλα αυτά καμία προετοιμασία για απόκρουση αυτής της απειλής έγινε από το ΓΕΕΦ που είχε την ευθύνη άμυνας της Κύπρου. Αλλά και από την Ελλάδα δεν δόθηκε καμιά σχετική εντολή. Οι αιτίες μπορούν να αναζητηθούν είτε σαν αποτέλεσμα επιτυχών σχεδιασμών των ΗΠΑ, είτε ως αποτέλεσμα ανικανότητας της Ελληνικής κυβερνήσεως και των στρατιωτικών, είτε ως αποτέλεσμα προδοσίας εκ μέρους της Ελληνικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, είτε τέλος ως συνδυασμό των ανωτέρω.

Στα στενά πλαίσια των ναυτικών επιχειρήσεων ο ΝΔΚ θα μπορούσε ίσως από την 18^η ΙΟΥΛ να διατάξει την συγκέντρωση όλων των Τ/Α στις βόρειες ακτές του νησιού και να προβεί σε προετοιμασία ναρκοθέτησης των πιθανών ακτών αποβάσεως στη βόρεια Κύπρο. Αργότερα και πριν είναι αργά να διατάξει ναρκοθέτηση των ακτών και  εκτέλεση τορπιλικής προσβολής της αποβατικής δύναμης νυκτερινές ώρες της 19^ης προς 20^η ΙΟΥΛ  όταν αυτή θα εισερχόταν στα χωρικά ύδατα ή το επόμενο βράδυ.

Το πρωί της 19^ης κατέπλευσε στην Αμμόχωστο το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ και αποβίβασε τους αντικαταστάτες της ΕΛΔΥΚ που είχαν απολυθεί. Επιβιβάστηκαν οι απολυθέντες από τους υπηρετούντες στην Κύπρο και απογευματινές ώρες της ίδιας μέρας απέπλευσε για Ελλάδα.

     Αποβατική ενέργεια των Τούρκων μέχρι την πρώτη ανακωχή 221600

Ο Παπαγιάννης φαίνεται ότι άρχισε να ανησυχεί από την 18^η και εξέπεμψε το ΣΗΜΑ ΝΔΚ 181125 ΙΟΥΛ  προς ΝΒΧ,ΣΕΠ Α, Β, Δ με κείμενο «ΕΝΤΕΙΝΑΤΕ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΠΡΟΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΧΩΡΟΥ. ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΠΑΡΑΥΤΑ ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΥΠΟΠΤΟΝ ΣΤΟΧΟ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ Η ΑΕΡΟΣ». Δεν διέταξε όμως καμιά κίνηση ούτε έλαβε κανένα μέτρο. Ούτε όταν τις βραδινές ώρες της 19^ης  άρχισαν να κινούνται προς τη νότια Κύπρο κύματα προσφύγων από τα βόρεια του νησιού. Με ΣΗΜΑ ΓΕΕΦ/3^ον ΕΓ 191920 ΙΟΥΛ διατάχθηκε ετοιμότητα εφαρμογής του σχεδίου ΑΦΡΟΔΙΤΗ. Από τις 22:00  τα Radar και του Κορμακίτη και του Ριζοκάρπασου άρχισαν να αναφέρουν ομάδες πλοίων που κατευθυνόταν προς την Κύπρο. Είχαν εντοπίσει και την ομάδα που έκανε παραπλανητική κίνηση κινούμενη ανατολικά της Κύπρου προς την Αμμόχωστο και την κύρια αποβατική δύναμη που έπλεε προς την Κυρήνεια.  Τον Παπαγιάννη καθησύχαζε ο Α/ΓΕΕΦ που και αυτόν τον καθησύχαζε το ΓΕΕΘΑ από την Αθήνα λέγοντας του ότι οι Τούρκοι εκτελούν ασκήσεις. Κατά τις 03:00 ξημερώματα της 20^ης ο Παπαγιάννης πλήρης ανησυχίας διέταξε συναγερμό των ναυτικών διοικήσεων, πλοίων και μονάδων χωρίς να έχει λάβει σχετική διαταγή από το ΓΕΕΦ το οποίο ενημέρωσε για τις ενέργειες του.[36],[37] Την 04:50 διατάχθηκαν οι Τ/Α που βρισκόταν στην ΝΒΧ να πλεύσουν προς τις θέσεις αποκρύψεως.

Εκείνη την ώρα περίπου διατάχθηκαν να  αποπλεύσουν  και οι δύο Τ/Α που βρισκόταν στην Κυρήνεια υπό τον Τσομάκη και τον Βερύκιο και να πλεύσουν «προς έλεγχον των στόχων εν πλήρη ετοιμότητι οπλισμού με διαταγήν εφ όσον βληθούν να αμυνθούν και εν συνεχεία να επιτεθούν κατά των πλοίων».[38] Αφηγείται ο Παπαγιάννης « Η ώρα ήταν 05:10. Άκουσα πρώτα τον Βερύκιο να με καλεί και να μου αναφέρει ότι η Τ/Α του υπέστη βλάβες από αεροπορική επίθεση ετέθη εκτός η μία μηχανή και κατεστράφη το πηδάλιο το δε σκάφος ακυβέρνητο πλησιάζει τις ανατολικές ακτές της Κυρήνειας. Του είπα να εγκαταλείψει το σκάφος και να διασώσει τους τραυματίες. Σε 2-3 λεπτά ο Τσομάκης μου αναφέρει “ευρίσκομαι 2 μίλια από την νηοπομπή ετοιμάζομαι να ρίξω τορπίλες” και συγχρόνως με ένταση στην φωνή του [με βομβαρδίζουν, με βομβαρδίζουν με  βομβ…]». Η Τ/Α-1 (Βερύκιος) οδηγήθηκε και προσάραξε στην ακτή. Το πλήρωμα της βγήκε στην στεριά κολυμπώντας και παρουσιάστηκε στον Ν Σταθμό στην δύναμη του οποίου και εντάχθηκε. Τραυματίστηκαν ο Κυβερνήτης Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Ν.Βερύκιος, οι Αρχικελευστές Γ.Βαιλάς και Ι.Λεστένκο  και ο  ναύτης Α.Σουκαράς. Οι τραυματισμένοι διακομίσθηκαν στην Λευκωσία.

Η Τ/Α-3 (Τσομάκης) ανατινάχθηκε από τις βολές των αεροσκαφών και βυθίστηκε αύτανδρη εκτός του Αρχικελευστή Δ.Μαγέτου που κατόρθωσε να βγει στην στεριά τραυματισμένος και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Νεκροί ήταν ο Κυβερνήτης Ε.Τσομάκης, ο Αρχικελευστής Λ.Βιτουλαδίτης, και οι Κελευστές Κ.Καρέτσος και Ν.Δερηζιώτης και οι ναύτες Ν.Στιβακτάς, Ε.Κουτσουράδης,Χ.Καρεφυλλίδης, Φ.Φιέρος και Χ.Κεφαλωνίτης.   Την 06:00 διατάχθηκαν από το ΓΕΕΦ  οι Μονάδες της ΕΦ να κινηθούν προς τους χώρους διασποράς. Την ίδια ώρα κηρύχθηκε από ραδιοφώνου γενική επιστράτευση. Σε επικοινωνία με το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ ο κυβερνήτης του Πλωτάρχης Ε.Χανδρινός πληροφόρησε τον Παπαγιάννη ότι είχε διαταχθεί να πλεύσει προς την Πάφο και να αποβιβάσει τους άνδρες της ΕΛΔΥΚ που είχε παραλάβει την 19^η από την Αμμόχωστο. Όντως το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ κατέπλευσε στην Πάφο αποβίβασε την ΕΛΔΥΚ βομβάρδισε τον Τουρκοκυπριακό θύλακα μετά από αίτηση και υπόδειξη των στόχων από τον Συνταγματάρχη Γιοβάνη της Εθν. Φρουράς. Τις υποδείξεις για ορισμένα σημεία μετέφερε στο πλοίο ο Διοικητής του ΝΑ Πάφου ΣΕΑ/Μ Παλαίστρος. Το πλοίο έβαλλε περίπου 1000 βλήματα των 40χιλ. και έπλευσε προς Νότο για να αποφύγει τον εντοπισμό.

Η ενέργεια του Χανδρινού να βομβαρδίσει τον Τουρκοκυπριακό θύλακα ήταν στα πλαίσια του αυτονόητου και του καλώς εννοουμένου καθήκοντος αξίζει όμως να καταγραφεί ως εξαιρετική πράξη και να αντιπαραβάλλεται με εκείνες που άλλοι έπρεπε να κάμουν και δεν έκαμαν. Ανέφερε μεταγενέστερα ο Χανδρινός « Επί του θέματος της εκτελέσεως βολής εναντίον των Τουρκοκυπριακών θέσεων, πλέον των όσων ανεφέρθησαν έχω να προσθέσω ότι από την στιγμήν που διετάχθην όπως αναστρέψω δια Πάφον εθεώρησα ότι το πλοίον συμμετείχε, αδιακρίτως εάν έφερε Ελληνικήν σημαία, ενεργώς εις οιονδήποτε είδος επιχειρήσεων είτε αμυντικών είτε επιθετικών ελάμβανον χώραν είτε επί της νήσου είτε πέριξ αυτής…..Περαίνων την εν λόγω έκθεσιν επιθυμώ να αναφέρω ότι ως διεπίστωσα το ηθικόν του Έλληνος, η ψυχραιμία και η τόλμη αυτού, ευρίσκεται εις υψηλόν βαθμόν. Δεν θα ήτο υπερβολή να αναφέρω ότι άπαντες οι επιβαίνοντες του πλοίου Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και οπλίτες εν ουδεμία περιπτώσει απώλεσαν το θάρρος των και την πίστην των για τα ιδεώδη της φυλής. Ιδιαιτέρως εσημείωσα το θάρρος των επαναπατριζομένων οπλιτών του Στρατού Ξηράς οίτινες καίτοι είχαν συνειδητοποιήσει ότι επέστρεφον εις τας οικίας των με έξαλλον ενθουσιασμόν και αλλαλαγμούς χαράς, εδέχθησαν την από του στόματος μου, πληροφορίαν περί της επανόδου των εις την Κύπρον, προς ενίσχυσην των μαχομένων αδελφών των εναντίον του εχθρού του γένους». Το επεισόδιο αυτό προκάλεσε σύγχυση στους Τούρκους οι οποίοι απέστειλαν στην περιοχή και ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις με αποτέλεσμα να εμπλακούν μεταξύ τους, να καταρριφθούν δύο αεροπλάνα, να βυθιστεί ένα Αντιτορπιλικό και ένα δεύτερο να υποστεί ζημιές.

Την επομένη 21^η του μηνός ο Παπαγιάννης σε προσπάθεια του να μιλήσει με τον Γουλέα στη ΝΒΧ βρήκε τον Παπαδάκη στη βάση ο οποίος τον ενημέρωσε με «μισόλογα» για το ότι η μία Τ/Α είχε επαναπλεύσει λόγω βλάβης η δε άλλη είχε προσαράξει. Εις το Πολεμικό ημερολόγιο της ΝΔΚ[39] σημειώνεται « 210120 Η Τ/Α-2 εξοκείλει εις ακτήν βορείως του ξενοδοχείου ΣΑΛΑΜΙΣ το δε προσωπικό της μετά του επιβαίνοντος εις αυτήν Διοικητού ΔΠΑ παραλαμβάνεται από την λέμβον Α99 και μεταφέρεται εις ΝΒΧ. Το περίεργον τούτο ατύχημα της Τ/Α-2 θα αποτελέσει θέμα μελλοντικών ανακρίσεων».

Από τον Γουλέα ζήτησε να έχει έτοιμους τους ΟΥΚ για να επιχειρήσουν την επόμενη μέρα. Πρόθεση του Παπαγιάννη ήταν να μεταβεί την επόμενη ημέρα στην ακτή αποβάσεως να καταγράψει τις Τουρκικές δυνάμεις και το βράδυ να επιχειρήσει με τους ΟΥΚ την καταστροφή όσων αποβατικών θα ευρισκόταν εκεί.[40]  Τέτοια επιχείρηση δεν πραγματοποιήθηκε. Ο Παπαργύρης την ίδια μέρα ανέφερε στον Παπαγιάννη ότι ο Ντάνος τον είχε πληροφορήσει ότι μετά από επιθεώρηση που είχε κάνει στις μηχανές της Τ/Α 2 αυτές βρέθηκαν χωρίς καμιά βλάβη  και ανακριβώς είχε αναφερθεί βλάβη από τον Κυβερνήτη της. Την επομένη 22^α από το πρώτο φώς άρχισαν τρομεροί βομβαρδισμοί από την Τουρκική αεροπορία η οποία εξουδετέρωσε όλες τις δυνάμεις μας πέριξ του προγεφυρώματος. Στις 221600 διατάχθηκε διακοπή των εχθροπραξιών από τον ΟΗΕ.

Η ΝΒ ΧΡΥΣΟΥΛΗ τέθηκε σε συναγερμό περί την 03:00 πρωινή της 20^ης. Το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ ήταν αγκυροβολημένο έξωθεν του λιμενίσκου, οι Τ/Α εντός του λιμενίσκου, οι ΟΥΚ εις θέσεις μάχης περιμετρικώς της βάσεως. Περί την 04:00 λαμβάνονται οι πρώτες πληροφορίες από τα ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ, ΒΥΡΩΝ, ΔΟΞΑ και το ραντάρ της αεροπορίας στην Καντάρα περί επιθέσεως Τουρκικών αεροσκαφών εναντίον των θέσεων μας στην περιοχή της Κυρήνειας. Το Ραντάρ αυτό που ανήκε στην Αεροπορία, μέχρι να το κάψουν οι Τούρκοι με βόμβες ναπάλμ, έδινε μέσω τηλεφώνου ασφαλείς πληροφορίες σε όλες τις μονάδες για τα αεροπλάνα που προσέγγιζαν και έτσι προετοιμάζονταν οι ομοχειρίες των αντιαεροπορικών.[41] Την 04:50 η ΝΔΚ διέταξε τον απόπλου των Τ/Α  και τον πλου τους προς τις θέσεις διασποράς και του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ προς βράχο « ΚΑΣΤΡΟΎΛΙ». Στην Τ/Α-2 επιβιβάστηκε και ο Διοικητής ΝΒΧ/ΔΠΑ Παπαδάκης. Καθήκοντα Διοικητού ανέλαβε ο Δούκας, ο Γουλέας ανέλαβε την οργάνωση της άμυνας και την οργάνωση και κατανομή των επιστρατευμένων οι οποίοι άρχισαν να καταφθάνουν από την 06:30, ο Ντάνος με τον βοηθό του Αρμενιάκο υπεύθυνοι της Τεχνικής Διευθύνσεως. Τα πυροβολεία της βάσεως εφοδιάζονταν με πυρομαχικά. Βλάβες, εμπλοκές κτλ αντιμετωπιζόταν άμεσα από τον Αρχικελευστή ΠΒ Γ.Κασελούρη και τον βοηθό του Αρχικελευστή Τ/ΠΒ Σ.Γυδίτση με αξιοζήλευτο ζήλο και προσήλωση στο καθήκον.[42] Μισή ώρα μετά τον απόπλου της η Τ/Α 6 με τον Τσαταλό επανέπλευσε στη βάση αναφέροντας βλάβη στην μία κύρια μηχανή. Η Βάση δέχθηκε την πρώτη αεροπορική επιδρομή περί την 10:30 ενώ ακολούθησαν άλλες πέντε. Κατερρίφθησαν τρία αεροσκάφη εκ των οποίων ένα κατέπεσε στην περιοχή Μπογαζιού, ένα στην περιοχή Κώμα του Γιαλού και το τρίτο στην περιοχή της Καντάρας. Την 14:00 μετά την αραίωση των αεροπορικών επιθέσεων το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ που είχε υποστεί δύο ανεπιτυχείς αεροπορικές επιθέσεις παρέβαλε στον προβλήτα έξω από τον λιμενίσκο προκειμένου να αυξηθούν οι αντιαεροπορικές δυνατότητες της Βάσεως. Την 210100 ΙΟΥΛ ο Παπαδάκης ο οποίος επέβαινε στην Τ/Α-2 γνωστοποίησε την πρόθεση του να επαναπλεύσει στη Βάση αλλά μισή ώρα αργότερα ο Κυβερνήτης της Τ/Α-2 Κανδαλέπας  γνώρισε με το ραδιοτηλέφωνο στον Γουλέα ότι κατά τους χειρισμούς για την επιστροφή η Τ/Α προσάραξε και επιθυμία του Παπαδάκη ήταν να τους παραλάβει με την βοηθητική λέμβο της Βάσεως. Πράγματι ο Γουλέας παρέλαβε το πλήρωμα της Τ/Α-2 από το σημείο που είχε προσαράξει και το οποίο βρισκόταν μισή ώρα από τη Βάση προς την κατεύθυνση της Αμμοχώστου και 35 μέτρα από την ακτή. Η θέση αυτή δεν προβλεπόταν από τα σχέδια.[43] Ούτε την 21^η ούτε και μέχρι το μεσημέρι της 22ας που άρχισε να ισχύει η συμφωνία περί καταπαύσεως του πυρός έγιναν άλλες αεροπορικές επιθέσεις στη βάση. Έγινε όμως από τον στρατό μια επιχείρηση εκκαθαρίσεως μικρών Τουρκοκυπριακών θυλάκων πέριξ του φρουρίου της Αμμοχώστου στην οποία έλαβε μέρος εθελοντικά ομάδα Υπαξιωματικών της Βάσεως.

Στον ΝΣ Κυρήνειας μετά την απώλεια των δύο Τ/Α, αλλά και το καρδιακό επεισόδιο που υπέστη ο Υποδιοικητής Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Β.Πετρόπουλος, ανέλαβε την διοίκηση ο Αρχικελευστής Τ/ΠΒ Τ.Γαλιάτσος. Την παραμονή ο Σταθμός είχε εφοδιαστεί με πυρομαχικά από την ΝΒΧ. Καθ όλη την διάρκεια της 20^ης και 21ης ο Σταθμός δεχόταν αεροπορικές επιθέσεις. Τραυματίσθηκε  ο ναύτης Α.Διονυσίου. Την 220600 η περιοχή της Κυρήνειας δέχθηκε σφοδρό βομβαρδισμό  από πλοία και αεροσκάφη. Το προσωπικό του Σταθμού υπό τον Γαλιάτσο πολέμησε ηρωικά όλη την ημέρα βάλλοντας με τα αντιαεροπορικά εναντίον των Τουρκικών αεροσκαφών, και αρνήθηκε να εγκαταλείψει τον Σταθμό όταν την 22^α και αφού όλα είχαν χαθεί στην Κυρήνεια ο Παπαγιάννης τους συνέστησε να αποχωρήσουν και να κινηθούν ανατολικά ώστε να συνενωθούν με τις εκεί ευρισκόμενες δυνάμεις των καταδρομέων. Τα πρώτα Τουρκικά τμήματα μπήκαν στην πόλη που είχε εγκαταλειφτεί εκτός από τον Ν.Σταθμό περί τις 14:00. Στις 16:00 ο Γαλιάτσος ανέφερε στον Παπαγιάννη ότι ένα άρμα και ένα τεθωρακισμένο μεταφοράς προσωπικού με 15 στρατιώτες και 2 Αξιωματικούς Τούρκους προσέγγισαν την πύλη του φρουρίου και τους κάλεσαν να υποστείλουν την Ελληνική σημαία και να παραδοθούν. Οι Υπαξιωματικοί και οι ναύτες του Σταθμού τους απάντησαν με καταιγισμό πυρών και χειροβομβίδων και φόνευσαν περί τους δέκα καταστρέφοντας το τεθωρακισμένο. Το άρμα απομακρύνθηκε. Όλο το βράδυ της 22ας οι Τούρκοι τους πολιορκούσαν και τους καλούσαν να παραδοθούν. Το πρωί της επομένης 23^ης  αφού κατέστρεψαν το υλικό του Σταθμού, διέφυγαν κινούμενοι στις στοές του κάστρου, μετά από πορεία πέντε ωρών συνενώθηκαν με τους καταδρομείς, και υποχώρησαν στην Λευκωσία που έφθασαν το απόγευμα.[44] Ο Αρχικελευστής Η/Ν Χ.Γιαβρούτας και ναύτης Χ.Αντωνίου έχασαν τον προσανατολισμό τους κατά την διαφυγή και συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Τούρκους.[45]

Στον ΝΣ Πάφου από τις ημέρες του πραξικοπήματος είχε καταστραφεί το Ραντάρ και είχε αφαιρεθεί ο οπλισμός επιστρατεύσεως και δύο αντιαεροπορικά Έρλικον. Ενισχύθηκε με οκτώ άνδρες. Δέχθηκε αεροπορική επίθεση περί την 211500 η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή των εγκαταστάσεων του Σταθμού και τον τραυματισμό του Διοικητού Σημαιοφόρου ΣΕΑ/Μ Α.Παλαίστρου και των ναυτών Α.Κουκούλη, Α.Παπάλου, Α.Όψημου,  Α.Λεωνίδου, Α.Φιλίππου, Π.Τζώρτζη, και Α.Χαραλάμπους.

Ο ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ (Ριζοκάρπασο) διαβίβαζε συνεχώς αναφορές προς τον Θάλαμο Επιχειρήσεων της ΝΔΚ. Από την ώρα της αποβάσεως άρχισε να δέχεται αεροπορικές προσβολές. Την 201700 από αεροπορική προσβολή τραυματίσθηκε ο Επικελευστής Γ.Μορφόπουλος που μεταφέρθηκε εις το Νοσοκομείο Αμμοχώστου. Και την 20^η και την 21^η ο Σταθμός δεχόταν συνεχώς αεροπορικές επιθέσεις.

Ο ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ (Αγ. Νάπα) βρισκόταν σε πλήρη λειτουργία. Διαβίβαζε συνεχώς αναφορές προς τον Θάλαμο Επιχειρήσεων της ΝΔΚ.

Στον ΣΕΠ ΓΑΛΗ (Πάφος) το Ραντάρ βρισκόταν εκτός λειτουργίας, λόγω καταστροφής του κατά τα γεγονότα του πραξικοπήματος. Δύο Έρλικον και ο οπλισμός επιστρατεύσεως είχαν κλαπεί.

Ο ΣΕΠ ΔΟΞΑ (Κορμακίτης) από την ώρα ενάρξεως της αποβάσεως δεχόταν αεροπορικές προσβολές. Στις 211600  μετά από βομβαρδισμό ο Σταθμός έπαψε να λειτουργεί με βλάβες στο Ραντάρ, στις συσκευές συνεννοήσεως και σε α/α πολυβόλα. Το προσωπικό του απομακρύνθηκε μετά από διαταγή του ΝΔΚ.

Στις 221600 διατάχθηκε από τον ΟΗΕ διακοπή των εχθροπραξιών.

     Περίοδος ανακωχής από 221600 ΙΟΥΛ έως 140500 ΑΥΓ.

Το βράδυ της 24^ης Ιουλίου ομάδα του Ναυτικού υπό τον Παπαργύρη μετέβη στην Λεμεσό ξεφόρτωσε από ένα Μότορσιπ πυρομαχικά που είχαν αποσταλεί για την ΕΦ και τα μετέφερε το πρωί της επομένης στις αποθήκες της. Η Κύπρος και η περιοχή 40 ναυτ. μίλια γύρω της είχε κηρυχθεί από τους Τούρκους ‘Ζώνη ναυτικού και αεροπορικού αποκλεισμού’. Είναι αξιομνημόνευτη η στάση του Καπετάνιου του Ε/Γ-Ο/Γ ΡΕΘΥΜΝΟ Ν.Λιάτσικα που απέπλευσε με το πλοίο του τα μεσάνυχτα της 21^ης για την Κύπρο μεταφέροντας ένα τάγμα πεζικού, μια ίλη ελαφρών αρμάτων, και 600 Κύπριους εθελοντές. Δυστυχώς το πλοίο αργότερα διατάχθηκε να αναστρέψει και να επαναπλεύσει στον Πειραιά. Ο επικεφαλής του τάγματος Συνταγματάρχης Παπαποστόλου αρνήθηκε να εκτελέσει την διαταγή και για να πειστεί  διατάχθηκε να πλεύσει προς Ρόδο που οι Τούρκοι δήθεν έκαναν απόβαση. Είναι ακόμα αξιομνημόνευτη η πατριωτική στάση των Καπετάνιων και των πληρωμάτων  τεσσάρων μότορσιπ που σπάζοντας τον ναυτικό αποκλεισμό κατάφεραν να μεταφέρουν στην Κύπρο πολεμοφόδια για την ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς. Το πρώτο M/S ΑΙΓΑΙΟ (δεν αναγράφεται όνομα Καπετάνιου) ξεφόρτωσε το βράδυ της 24^ης. Το δεύτερο M/S EVANGELOS με Καπετάνιο τον Α.Τσαλαπατάνη από την Σάμο ξεφόρτωσε το βράδυ της 25^ης. Το τρίτο (δεν αναγράφεται ούτε όνομα πλοίου ούτε όνομα Καπετάνιου) ξεφόρτωσε το βράδυ της 27ης. Το τέταρτο M/S SPICA με Καπετάνιο τον Ε.Τσαλαπατάνη, Σαμιώτη επίσης, εξάδελφο του Καπετάνιου του M/S EVANGELOS ξεφόρτωσε το βράδυ της 30^ης .[46]

Την 24^η κατόπιν εντολής του Παπαγιάννη παρουσιάστηκε ενώπιον του ο Παπαδάκης όπου,[47] «Με φοβισμένο ύφος και έτοιμος να κλάψει μου είπε ότι την ημέρα της εισβολής ακούγοντας τον Τσομάκη να λέει… με βομβαρδίζουν…με βομβαρδίζουν κτλ φοβήθηκε και τα έχασε τόσο πολύ που έχασε κάθε έλεγχο για τους υφισταμένους του με αποτέλεσμα ο Τσαταλός να δηλώσει ψευδώς βλάβη, να επιστρέψει στη ΝΒΧ, και να εγκαταλείψει την Τ/Α του και μάλιστα πήγε κατ ευθείαν στην οικία του ο δε Κανδαλέπας Κυβερνήτης της Τ/Α που επέβαινε και ο ίδιος ακόμη πιο φοβισμένος  να του ζητάει να πάνε στο λιμάνι της Αμμοχώστου δήθεν για να πάρουν τσιγάρα  όπου θα εγκατέλειπαν την Τ/Α πηγαίνοντας σπίτια τους. Τελικώς αποφάσισαν να προσαράξουν την Τ/Α  στην ακτή βορείως της Αμμοχώστου να την εγκαταλείψουν εκεί και να γυρίσουν στη Βάση δια ξηράς. Όταν την προσάραξαν αντελήφθησαν ότι η περιοχή ήταν ναρκοπέδιο της ΕΦ και με το ραδιοτηλέφωνο της Τ/Α ειδοποίησαν την Βάση που έστειλε πλωτό μέσο και τους μάζεψε. Βέβαια ύστερα από αυτό δεν ήταν δυνατό να εξασκήσει διοίκηση διότι οι Υπαξιωματικοί κυρίως αλλά και οι ναύτες τον χλεύαζαν πίσω από την πλάτη του τους δε δύο Υποπλοιάρχους Κυβερνήτες των Τ/Α ούτε που ήθελαν να τους ξέρουν. Μου ανέφερε επίσης ότι ο υποδιοικητής της Βάσεως Δούκας δεν ήταν στη Βάση τις τρείς μέρες του πολέμου αλλά στο σπίτι του λόγω στομαχικών διαταραχών όπως είχε δηλώσει. ( Ο Γουλέας[48] γράφει ότι ο Δούκας προσβλήθηκε από παρωτίτιδα νοσηλευθείς οίκοι). Ο Υποπλοίαρχος Ντάνος ήταν ενεργός στα συνεργεία και σε ολόκληρη τη Βάση και αυτά εν μέσω αεροπορικών επιθέσεων. Ο Υποπλοίαρχος Γουλέας Διοικητής ΟΥΚ και ο βοηθός του ΠΥ ήταν στη Βάση παρέμεναν όμως αδρανείς. Στην ουσία δηλαδή την βάση την υπερασπίζοντο οι Υπαξιωματικοί και οι ναυτοδίοποι και ο Κυβερνήτης του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ Υποπλοίαρχος Ταβλαρίδης με το πλήρωμα του. Είπα στον Παπαδάκη να φύγει και ότι θα κάνω ΕΔΕ για το θέμα όπως και πως ότι μου είπε προφορικά να μου τα υποβάλει και γραπτά».[49]  Τα αναφερθέντα από τον Παπαδάκη ο Παπαγιάννης τα μεταβίβασε στον Α/ΓΕΕΦ Γεωργίτση και διέταξε την διενέργεια ΕΔΕ από τον Παπαργύρη. Την 25^η διατάχθηκε η συγκρότηση δύο Ναυτικών Σταθμών, ενός στη Λεμεσό, και ενός στη Λάρνακα υπό την διοίκηση στρατευσίμων Σημαιοφόρων. Οι νέοι Ν Σταθμοί άρχισαν να λειτουργούν μετά από δύο μέρες. Την 27^η γράφει ο Παπαγιάννης[50] «Γυρίζοντας στο γραφείο μου αργά το απόγευμα με περίμενε ο Κανδαλέπας που είχε έλθει από την ΝΒΧ  και ζήτησε να με δει. Κλαίγοντας μου ανέφερε ότι είχε μετανιώσει για την δειλία που είχε επιδείξει κατά τις επιχειρήσεις ότι θα ήθελε να υπηρετήσει ξανά μαζί μου διότι με εκτιμούσε αφάνταστα, παρακαλώντας με να φροντίσω να τοποθετηθεί στο Α/Τ ΣΦΕΝΔΟΝΗ στο οποίο θα πήγαινα Κυβερνήτης και τέλος μου ανέφερε ότι φοβάται να επιστρέψει στη ΝΒΧ διότι οι Υπαξιωματικοί κυρίως τον απειλούν για την δειλία του και φοβάται μήπως τον….σκοτώσουν». Μετά τα γεγονότα των πρώτων ημερών της εισβολής δηλαδή την επιστροφή της μιας Τ/Α από την αποστολή της λόγω βλάβης και την προσάραξη της άλλης στη Βάση επικράτησε κλίμα διχόνοιας. Οι Υπαξιωματικοί που συγκροτούσαν τις ομοχειρίες των αντιαεροπορικών κατά την εισβολή, και βρισκόταν συνεχώς στα πυροβόλα, κατηγορούσαν τους Αξιωματικούς ότι επέδειξαν παθητικότητα και ότι βρισκόταν κλεισμένοι στα δωμάτια τους χωρίς να συμπαρίστανται. Ο Παπαγιάννης το πληροφορήθηκε και την 27^η ΙΟΥΛ επισκέφθηκε τη ΝΒΧ και ομίλησε σε συγκέντρωση των Υπαξιωματικών κάνοντας τους τις πρέπουσες συστάσεις. Το κλίμα αυτό το περιγράφει ο τότε Αρχικελευστής Η/Λ Δ.Κωνσταντίνου.[51] Στις 27 ΙΟΥΛ με ΣΗΜΑ ΓΕΕΦ 272000 διατάχθηκε η αναδιοργάνωση των  Μονάδων της Ε.Φρουράς. Με ΣΗΜΑ Α/ΓΕΕΦ 051005ΑΥΓ προφανώς μετά από εισήγηση του Παπαγιάννη,( ο οποίος με ΣΗΜΑ ΝΔΚ 051101 ΑΥΓ διέταξε την εφαρμογή του) διατάχθηκε:

• H τοποθέτηση του Δούκα στην Τ/Α-6 στην θέση του Τσαταλού.
• Η τοποθέτηση του Ταβλαρίδη στην Τ/Α-4 στην θέση του Δούκα προσωρινά και μέχρι την επισκευή του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ.
• Η τοποθέτηση του Γουλέα ως Υποδιοικητού της ΝΒΧ (με νεώτερο σήμα τοποθετήθηκε ως ΔΔ/ΝΒΧ και όχι ως υποδιοικητής).
• Οι Υποπλοίαρχοι Κανδαλέπας και Τσαταλός να περιορισθούν στα στην Βάση καθήκοντα τους . Ο Κανδαλέπας να παραμείνει κυβερνήτης της προσαραγμένης Τ/Α-2.
• Τα εν ενεργεία πλοία να τεθούν υπό την πλήρη διοίκηση του ΝΔΚ και τα υπό επισκευή υπό την διοίκηση του διοικητού ΝΒΧ.
• Την τακτική διοίκηση εν πλω να ασκεί ο αρχαιότερος Κυβερνήτης.

Mε τις ανωτέρω τοποθετήσεις στην ουσία απάλλαξε από  Μάχιμα καθήκοντα τους Παπαδάκη, Κανδαλέπα και Τσαταλό. Την 29^η από επιθεση αεροσκαφών στις εγκαταστάσεις του CYTA τραυματίσθηκε ο ναύτης Ν.Παρτάκης. Στις 4 Αυγούστου ήλθε στην Κύπρο με πλοίο (ο αποκλεισμός είχε λήξει) ο νέος Διοικητής της ΕΦ Αντιστράτηγος Καραγιάννης ο οποίος άρχισε να ενημερώνεται και να παραλαμβάνει από τον Ταξίαρχο Γεωργίτση. Την 6^η Αυγούστου ήλθε διαταγή μεταθέσεως για το ΓΕΝ των Παπαγιάννη και Παπαργύρη οι οποίοι αναχώρησαν στις 10 του μηνός και την 11^η ο δεύτερος. Ο Παπαργύρης αναχώρησε έχοντας μαζί του μέρος της ΕΔΕ που είχε διαταχθεί να κάνει και το οποίο παρέδωσε στον Μεταλλινό στα πλαίσια της ΕΔΕ που εκείνος έκανε αργότερα. Ο Παπαγιάννης αναχώρησε αφού παρέδωσε καθήκοντα στον Παπαδάκη.

Η  ΝΒΧ βρισκόταν κατά το διάστημα αυτό σε πλήρη συναγερμό. Έγιναν προσπάθειες εξαγωγής των μηχανών της Τ/Α-2 προκειμένου να τοποθετηθούν στην Τ/Α-5, καθώς και  προσπάθειες αντικαταστάσεως του ακροπρυμναίου εδράνου του αριστερού άξονα του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ. Και οι δύο αυτές προσπάθειες δεν κατέστη δυνατόν να ικανοποιηθούν λόγω ελλείψεως πλωτού γερανού η πρώτη και λόγω απαιτήσεως δεξαμενισμού η δεύτερη. Αργότερα ιδιωτικό συνεργείο εξήγαγε τον άξονα και τον μετέφερε προς επισκευή. Αντίθετα τέθηκε σε ενέργεια η Τ/Α-6 με μειωμένες στροφές μηχανών και μαζί με την Τ/Α-4 ήταν πλέον τα μόνα εν ενεργεία πλοία της ΝΔΚ.[52]

Την 10^η ΑΥΓ ο Παπαδάκης παρέλαβε καθήκοντα ΝΔΚ από τον Παπαγιάννη και παρέδωσε καθήκοντα Διοικητού ΝΒΧ στον Δούκα. Το επιτελείο της ΝΒΧ διαμορφώθηκε ως ακολούθως:

• Yποπλοίαρχος Π.Δούκας Διοικητής ΝΒΧ.
• Υποπλοίαρχος Α.Κανδαλέπας Κυβερνήτης των υπό επισκευή Τ/Α-5 και Τ/Α-6.
• Υποπλοίαρχος Ε.Τσαταλός Κυβερνήτης Τ/Α-4.
• Υποπλοίαρχος Σ.Γουλέας Διοικητής ΟΥΚ.
• Υποπλοίαρχος Σ.Ταβλαρίδης Κυβερνήτης του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ.
• Υποπλοίαρχος Γ.Ντάνος ΔΤ/ΝΒΧ.
• Ανθυποπλοίαρχος Γ.Αρμενιάκος ΔΚ/ΝΒΧ

Την 13^η Αυγ η Τ/Α-5 βρισκόταν υπό διαδικασία ενεργοποιήσεως, η Τ/Α-4 ήταν ικανή να πλεύσει με δύο μηχανές, η Τ/Α-6 ικανή να πλεύσει με δύο  μηχανές και περιορισμένες στροφές και το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ υπό επισκευή ικανό να πλεύσει με ένα άξονα.

Ο ΝΣ Κυρήνειας είχε καταληφθεί από τους Τούρκους.

Ο ΝΣ Πάφου ενεργοποιήθηκε και λειτουργούσε κανονικά.

Οι ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ ΒΥΡΩΝ ΓΑΛΗ ευρίσκονται σε συναγερμό πλήρως ενεργοποιημένοι.

Την 25^η το ΣΕΠ ΔΟΞΑ (Κορμακίτης) ενεργοποιήθηκε ξανά την 25η αφού επισκευάσθηκαν τα α/α πολυβόλα από τον στρατό το δε Ραντάρ και οι συσκευές συνεννοήσεως από προσωπικό της ΝΒΧ. Την ίδια μέρα η δύναμη του Παρατηρητηρίου ενισχύθηκε με 20 ναύτες διότι οι Τούρκοι επεκτεινόταν προς εκείνη την κατεύθυνση.

 ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ Περίοδος από 140500 ΑΥΓ έως 161800

Μετά την κατάπαυση του πυρός άρχισαν την 25^η Αυγούστου συνομιλίες στην Γενεύη. Όμως τα Τουρκικά στρατεύματα στην Κύπρο δεν σταμάτησαν τις επιχειρήσεις και την προώθηση τους, ούτε σταμάτησε η συνεχής μεταφορά στρατευμάτων από την Τουρκία. Οι συνομιλίες οδηγήθηκαν μεθοδικά από τους Τούρκους σε αδιέξοδο και την 140500 ΑΥΓ τερματίστηκε η κατ επίφαση εκεχειρία και άρχισε γενική επίθεση των 40.000 στρατιωτών και των 300 τάνκ που είχαν μεταφερθεί από την Τουρκία για κατάληψη του βορείου τμήματος του νησιού.

Στις 13 Αυγούστου παραμονή της επιθέσεως των Τούρκων οι υπηρεσίες του Ναυτικού βρισκόταν στην ακόλουθη διάταξη:[53]

Επιτελείο ΝΔΚ: Σε γενικό συναγερμό στην Μαλούντα.

ΝΒΧ                   : Σε γενικό συναγερμό

ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ       : Σε γενικό συναγερμό εις το Ριζοκάρπασο

ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ      : Σε γενικό συναγερμό στην Αγ. Νάπα

ΣΕΠ ΓΑΛΗ         : Σε γενικό συναγερμό στην Πάφο

ΣΕΠ ΔΟΞΑ         :Σε γενικό συναγερμό στον Κορμακίτη

Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ :Σε γενικό συναγερμό στην ΝΒΧ

Τ/Α-4 και Τ/Α-6 :Σε γενικό συναγερμό στην ΝΒΧ

Τ/Α-5                 : Σε επισκευή στην ΝΒΧ

Τ/Α-2                  :Προσαραγμένη βόρεια της Αμμοχώστου

Την 0445 της 14^ης Τουρκικά αεροσκάφη επιτέθηκαν στη ΝΒΧ. Δεν υπήρξαν απώλειες. Περί την 1100 ειδοποιήθηκε η Βάση από την ΝΔΚ να είναι έτοιμοι για αναχώρηση αν παρίστατο ανάγκη. Έγινε σύσκεψη Αξιωματικών και συζητήθηκε το θέμα της εγκατάλειψης της Βάσης. Αποφασίστηκε να αρχίσει η προετοιμασία εκρηκτικών υλών για υπονόμευση και καταστροφή των πλοίων και εγκαταστάσεων χωρίς να προσδιορισθεί ποιες θα είναι αυτές. Το έργο αυτό το ανέλαβαν οι ΟΥΚ και ο Γουλέας διέταξε τους Αρχικελευστές Α.Χειρόπουλο και Σ.Πασχαλίδη να προετοιμάσουν εκρηκτικές ύλες ικανές να βυθίσουν τα πλοία και να καταστρέψουν άλλες εγκαταστάσεις ως Ραντάρ, βάσεις πυροβόλων, αποθήκες αμοιβού υλικού και του θαλάμου επιχειρήσεων. Την 1430 η ΝΔΚ υπέβαλε προς ΓΕΕΕΦ τις ακόλουθες προτάσεις τις οποίες το ΓΕΕΦ ενέκρινε:[54]

1. 1.       Αναφέρεται από λήψεως άπαν προσωπικόν Ν.Β.Χ. και των εν αυτή τορπιλακάτων μετακινηθεί εν αραιώσει προς Λάρνακα.
2. 2.       Τορπιλάκατοι λόγω καιρού και μη εμπνέουσαι εμπιστοσύνην δεν δύνανται πλεύσουν Λάρνακα και προτείνεται ανατιναχθούν πάραυτα.
3. 3.       Προσωπικόν Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ λόγω μειωμένης αποδόσεως πλοίου μεταβεί άμα λήψει εις Λάρνακα.
4. 4.       ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ μετά Ραντάρ και προσωπικού του μετακινηθεί άμα λήψη εις Λάρνακα.
5. 5.       ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ μόνον προσωπικό άνευ Ραντάρ μετακινηθεί εις Λάρνακα από λήψεως.
6. 6.       Παρακαλώ όπως εγκρίνοντας διατάξητε.

Εις το ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ[55] αναγράφεται ότι «Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ λόγω μειωμένης αποδόσεως διετάχθη όπως καταστραφεί και το προσωπικόν του μετακινηθεί εις Λάρνακα μετά του προσωπικού της ΝΒΧ». Η εντολή καταστροφής των δύο Τ/Α και του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ στην ουσία των μόνων πλοίων που είχα απομείνει στο Κυπριακό Ναυτικό ανοίγει περιθώρια συζητήσεων. Γιατί άραγε δεν ενέπνεαν εμπιστοσύνη οι δύο Τ/Α και ποιος ήταν ο καιρός που επικρατούσε Αύγουστο μήνα στην Κύπρο και δεν ήταν δυνατό σε καιρό πολέμου και οι Τ/Α, και το Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ με ένα άξονα, να πλεύσουν παραπλέοντας εγγύς τις ακτές λίγα μίλια νοτιότερα μέχρι την Λάρνακα;.

Το Αντιτορπιλικό ΑΔΡΙΑΣ χτυπημένο από νάρκη στα Δωδεκάνησα το 1943 και κομμένο στα δύο καταπλέει θριαμβευτικά στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Άραγε το πλοίο ενέπνε εμπιστοσύνη;.

Οι ΟΥΚ θα παράμεναν στη Βάση μέχρι περατώσεως του έργου υπονομεύσεως των πλοίων και εγκαταστάσεων κατά την κρίση του διοικητού των ΟΥΚ. Την 14:50 η ΝΒΧ είχε εκκενωθεί.[56] Μετά την αποχώρηση του προσωπικού οι ΟΥΚ άρχισαν την υπονόμευση.[57] Περί την 15:15 δόθηκε στον Γουλέα από τον Τζεφεράκο τηλεφωνικά η εντολή όπως αποχωρήσει όλο το προσωπικό από τη Βάση διακόπτοντας τις εργασίες υπονομεύσεως και να κατευθυνθεί προς Λάναρκα γιατί επίκειτο η αποκοπή της οδού Αμμοχώστου-Ριζοκαρπασίας υπό των Τουρκικών αρμάτων μάχης. Μετά από αυτά ο Γουλέας διέταξε την διακοπή των υπονομεύσεων την πυροδότηση των ήδη υπονομευθέντων πλοίων και Ραντάρ και την αποχώρηση των ΟΥΚ με προορισμό την Λάρνακα που έφθασαν περί την 18:00.[58] Στις 1815 Αντιτορπιλικά βομβάρδισαν την ΝΒΧ.[59] Στις 19 Αυγούστου το ΓΕΕΦ με ΣΗΜΑ ΓΕΕΦ 191645 ΑΥΓ ανέφερε στο Αρχηγείο Ναυτικού τα ακόλουθα σχετικά με τις υπονομεύσεις στη ΝΒΧ:

Επί σχετικού γνωρίζονται τα κάτωθι:

 α. Εγκαταστάσεις ξηράς και υλικά συνεργείων και αποθηκών δεν κατέστη δυνατόν να καταστραφούν.

     β. Οπλισμός και πυρομαχικά παρελήφθησαν υπό προσωπικού άπαντα πλην τορπιλών και πυρομαχικών 20mm άτινα εγκαταλείφθηκαν. Πυροβόλα 20mm κατεστράφησαν. Έκ τορπιλών είχον αφαιρεθεί κώνοι μάχης.

     γ. Οι πλείονες συσκευαί κατεστράφησαν και τινές παρελήφθησαν υπό του προσωπικού.

     δ. Τα πλείονα οχήματα παρελήφθησαν υπό προσωπικού.[60] Μεταγενέστερα ο Γουλέας αναφέρει ότι και οι τρείς Τ/Α που βρισκόταν στην Βάση καταστράφηκαν.[61]

Το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ στο Ριζοκάρπασο  δέχθηκε αεροπορική επίθεση με βόμβες Ναπάλμ και μετά από διαταγή της ΝΒΧ στην οποία υπαγόταν καταστράφηκαν οι εγκαταστάσεις το ρυμουλκούμενο Ραντάρ συνδέθηκε σε τράκτορα  και υπό την διοίκηση του Σημαιοφόρου ΣΕΑ/Μ Δ.Πυρόβολου το προσωπικό κινήθηκε προς Αμμόχωστο αφού πέρασε από την ΝΒΧ η οποία εν τω μεταξύ είχε εγκαταλειφτεί. Στην συνέντευξη του ο Γουλέας λέει ότι περί την 17:30 που το προσωπικό του Σταθμού περνούσε κατά την υποχώρηση του από την ΝΒΧ είδε τα αποτελέσματα των υπονομεύσεων.[62] Την 2230 αφίχθη στην Λάρνακα.

Το ΣΕΠ ΒΥΡΩΝ (ΑΓ. Νάπα) Προσωπικό και Ραντάρ διατάχθηκε την 141430 να μετακινηθεί στην Λάρνακα.Την 2330 αφίχθη στην Λάρνακα.

Το ΣΕΠ ΓΑΛΗ (Πάφος)  Σε πλήρη λειτουργία.

Το ΣΕΠ ΔΕΛΤΑ (Κορμακίτης) διατάχθηκε την 141530 να μεταβεί με τα υλικά συνεννοήσεως, πυροβολικού, και ότι άλλο μπορεί να μεταφέρει στη Μόρφου. Εις περίπτωση συναντήσεως δυσκολιών ενεργήσει κατά την κρίση του και κατευθυνθεί νοτιότερον. Την 2230 στρατοπέδευσε προσωρινώς εις χωρίον Πλατάνια αναμένον διαταγάς.

Την 16^η Αυγούστου και περί ώρα 1755 διατάχθηκε κατάπαυση του πυρός σε όλες τις δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς. Τα σχέδια των Τούρκων είχαν ολοκληρωθεί. Η μισή Κύπρος βρισκόταν πλέον υπό την κατοχή τους. Θα πρέπει πάντοτε να έχουμε κατά νου ότι οι Τούρκοι δεν επιθυμούν την διπλή ένωση. Στόχος τους πάντα παραμένει η επανάκτηση.

Μετά την κατάληψη του νησιού οι Τούρκοι μετέφεραν και εγκατέστησαν ως έκθεμα στον Ναύσταθμο του Goltsuk δύο από τις Τορπιλακάτους.

Το σχέδιο Άτσεσον (1964) που υποστηρίχτηκε από τις ΗΠΑ εισήγαγε στο πρόβλημα την αντίληψη της διχοτόμησης. Αυτή η αντίληψη παρέμεινε η κύρια επιλογή των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ αποτελώντας τον κύριο άξονα των συζητήσεων που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και αφορούσαν στην επίλυση του Κυπριακού. Στο Πόρισμα της Κυπριακής Βουλής για τον Φάκελο της Κύπρου μνημονεύεται επιστολή του Κ.Μητσοτάκη που βεβαιώνει ότι ομόφωνα το Ελληνικό υπουργικό συμβούλιο είχε δεχθεί το σχέδιο Άτσεσον. Ακόμα στην κατάθεση του στα πλαίσια του ίδιου πορίσματος ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος δηλώνει ότι τόσον ο ίδιος όσον και ο Γ.Παπανδρέου σε πολύωρες συναντήσεις προσπάθησαν να πείσουν τον Μακάριο να δεχθεί το σχέδιο Άτσεσον. Από την στιγμή που εξασφαλίστηκε συναίνεση στην ιδέα της διχοτόμησης εκείνο που απέμενε για τις ΗΠΑ ήταν να ευρεθεί ο φορέας της υλοποίησης. Ανέλαβε η δικτατορική κυβέρνηση των συνταγματαρχών. Αποσύρθηκε η Μεραρχία. Επιχειρήθηκε η αποσταθεροποίηση του Μακαρίου με την ίδρυση του Εθνικού Μετώπου. Στην συνέχεια εστάλη στην Κύπρο ο Γρίβας ο οποίος ίδρυσε την ΕΟΚΑ Β με στόχο και πάλι την αποσταθεροποίηση. Μετά τον θάνατο του Γρίβα επιχειρήθηκε περαιτέρω όξυνση της αντιπαράθεσης μεταξύ των οπαδών του Μακαρίου και των ενωτικών προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία στην Εθνική Φρουρά να επέμβει.

Όσο και να φαίνεται τραγικό οι Τούρκοι ήσαν ενήμεροι για τα σχέδια και τις προθέσεις των Ελλήνων. Οι Έλληνες είχαν αποφασίσει να μην στείλουν ενισχύσεις στην Κύπρο. Το Ελληνικό ΑΕΔ καθησύχαζε το ΓΕΕΦ. Το ΓΕΕΦ διέθετε ακριβέστατες πληροφορίες για τις κινήσεις και τις προθέσεις των Τούρκων. Το ίδιο και η Ελληνική πρεσβεία στην Λευκωσία καθώς και το ίδιο το ΑΕΔ στην Αθήνα. Η ΚΥΠ στην Κύπρο είχε κάνει αξιομνημόνευτη εργασία. Δεν μπορεί να εξηγηθεί με καμιά λογική η στάση του Α/ΓΕΕΦ του οποίου η αποστολή ήταν η εξασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας του νησιού να μείνει άπραγος  ένα ολόκληρο βράδυ. Να μην έχει την ικανότητα να αντιληφθεί ότι η κύρια απειλή ήταν το προγεφύρωμα στην Κυρήνεια και να επιτρέψει την ρίψη Τούρκων αλεξιπτωτιστών και την μεταφορά στρατιωτών με ελικόπτερα χωρίς να διατάξει την κατάρριψη τους. Εκτός εάν…….

Η Κύπρος δεν υπήρξε θύμα στιγμιαίων πολιτικών αποφάσεων του δικτατορικού καθεστώτος το οποίο βέβαια φέρει τις δικές του ευθύνες. Η προδοσία έχει¨προϊστορία¨. Στο τακτικό επίπεδο το Κυπριακό Ναυτικό προσέφερε την θυσία των Τ/Α της Κυρήνειας τους αγώνες των μονάδων του, τους νεκρούς και τους τραυματίες του, στο μέτρο που μπορούσε και όπως περιγράφηκε.

Σήφης Μανουσογιαννάκης

Αντιναύαρχος ΠΝ (ε.α)

---

[1] Γ.ΤΕΝΕΚΙΔΗ-Γ.ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗ ,Κύπρος ιστορία και προβλήματα του λαού της ,ΕΣΤΙΑ ,Αθήνα 1981

[2] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Η Ιστορία μιας Εποχής, Ι.Φλώρος, Αθήνα 1987

[3] ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ.

[4] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[5] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ , Ως άνω

[6] Γ.ΤΕΝΕΚΙΔΗΣ-Γ.ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗΣε , Ως άνω

[7] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[8] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[9] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[10] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[11] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[12] Μ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Ως άνω

[13] ΑΝΤΙΝΑΥΑΡΧΟΙ Δ.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ-Γ.ΔΕΜΕΣΤΙΧΑΣ ,Ίδρυση Κυπριακού Ναυτικού

[14] ΑΝΤΙΝΑΥΑΡΧΟΙ Δ.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ-Γ.ΔΕΜΕΣΤΙΧΑΣ, Ως άνω

[15] Συνέντευξη Δ.Μητσάτσου στον δημοσιογράφο Σ.Χελιδόνη (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο)

[16]ΑNTINΑΥΑΡΧΟΙ Κ.ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ-Γ.ΔΕΜΕΣΤΙΧΑΣ, Ως άνω

[17]Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ  Εξιστόρηση γεγονότων Κύπρου (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[18] Πλοίαρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ Πόρισμα ενεργηθείσης Ενόρκου Διοικητικής Εξετάσεως προς ΓΕΝ 9  Μαρτίου 1974

[19] Πλοίαρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ, Ως άνω

[20] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[21] Πλοίαρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ, Ως άνω

[22] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Έκθεση επί των λαβόντων  χώραν  γεγονότων εν Κύπρω

[23] Υποπλοιάρχου Σ.Γουλέα  Ως άνω

[24] Συνέντευξη Γ.ΠΑΠΑΡΓΥΡΗ  (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο (kakaras.wordpress.com)

[25] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[26]Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[27] Πλοίαρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ Ως άνω

[28] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[29] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[30] Ημερολόγιο ΝΔΚ 15-7-1974

[31] Συνέντευξη Σ.ΤΑΒΛΑΡΙΔΗ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[32] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[33] Πλοιάρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ, Ως άνω

[34] Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, Ως άνω

[35] Πλοιάρχου Κ.ΜΕΤΑΛΛΙΝΟΥ Ως άνω  και  Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ως άνω

[36] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ Ως άνω

[37] Συνέντευξη Σ.ΓΟΥΛΕΑ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο Kakaras.wordpress.com)

[38] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 00:01 ΤΗΣ 20-7-74

[39] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 00:01 ΤΗΣ 20-7-74

[40]Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[41] Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ-Κ.ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[42] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω Ε

[43] Συνέντευξη Αντιναυάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ (Από ανάρτηση στο διαδίκτυο kakaras.wordpress.com)

[44]Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[45] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[46] Υποναυάρχου Μ.ΜΑΣΤΡΑΚΑ, Άγνωστες ηρωικές αποστολές του εμπορικού μας  ναυτικού Περιοδικό Ναυτική Ελλάς

[47] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[48] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[49] Αντιπλοιάρχου Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[50]Αντιπλοιάρχου  Γ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ, Ως άνω

[51] Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, Ως άνω

[52] ΣΗΜΑΤΑ ΝΔΚ 061450ΑΥΓ, ΝΒΧ 061730ΑΥΓ, ΝΒΧ081230ΑΥΓ.

[53] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[54] ΣΗΜΑ ΝΔΚ 141430 ΑΥΓ

[55] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[56] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[57] Συνέντευξη Δ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ-Δ.ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗ, Ως άνω

[58] Υποπλοιάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[59] ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΧΟΜΕΝΟΝ ΤΗΝ 0001 ΤΗΣ 20-7-74

[60] ΣΗΜΑ ΓΕΕΦ/3^ον  ΗΩΠ 191645/8/74

[61] Συνέντευξη Αντιναυάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

[62] Συνέντευξη Αντιναυάρχου Σ.ΓΟΥΛΕΑ, Ως άνω

Ο Ναυτικός Διοικητής Κύπρου το 1974 (ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ) γράφει …

ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

(Αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης)

 

Ο Αντιπλοίαρχος Παπαγιάννης είχε καταγράψει τις εμπλοκές του Ελληνοκυπριακού Ναυτικού (στην συντριπτική πλειοψηφία εξ Ελλάδος) στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και στην εισβολή των Τούρκων στη συνέχεια.

Ο γιος τού αποβιώσαντος το 2010 αξιωματικού βεβαιώνει για την πιστότητα του εγγράφου με κάθε σοβαρότητα αλλά και πικρία.[1]

Η ανάρτηση αυτή πραγματοποιείται στα πλαίσια της δημοσιοποίησης σειράς κειμένων από έγγραφα και συνεντεύξεις που αφορούν τη δικτατορία και το Κυπριακό. Εκτιμήθηκε ως επιβεβλημένη η λογοκρισία του κειμένου του τότε ΝΔΚ  (τα σημεία είναι τα εντός παρενθέσεων με τελείες) λέξεων και φράσεων ακραίων έως υβριστικών για αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού. Δεν τροποποιήθηκε ούτε η ορθογραφία ούτε το συντακτικό της μαρτυρίας.

Η ελληνική πολιτεία απαγόρευσε τη δικαστική εξέταση του Κυπριακού δράματος. Οι λόγοι εκτιμάται πως αφορούν τον κίνδυνο αποκάλυψης του ρόλου των Άγγλων, των Αμερικανών και της τότε στρατιωτικής και κυρίως πολιτικής ηγεσίας της χώρας μας πριν κατά και στη συνέχεια των γεγονότων. Οι Τούρκοι παραβίασαν ανοιχτές θύρες και άρπαξαν, όχι χωρίς απώλειες, ό,τι από χρόνια σχεδίαζαν. Οι υπεύθυνοι έμειναν ατιμώρητοι αλλά η κοινή γνώμη καθώς και η ιστορία σταδιακά ενημερώνονται για την πραγματικότητα. Η πειθαρχική προσέγγιση και εξέταση μέχρι του σταδίου των Ενόρκων Διοικητικών Εξετάσεων (ΕΔΕ) δεν εξάντλησε τα ζητήματα, δεν άγγιξε την ουσιαστικότερη πλευρά ούτε ικανοποίησε το δημόσιο αίσθημα και την απαίτηση για απονομή ευθυνών και δικαιοσύνης.

Ο Παπαγιάννης στο κείμενό του αποσυνδέει των συνεπειών, ήτοι της εισβολής των Τούρκων και της κατοχής μεγάλου τμήματος του νησιού, και υποβαθμίζει ως καθοριστικό παράγοντα το πραξικόπημα, όπου συμμετείχε ως ΝΔΚ καθόσον υπήρξε μυημένος και ένα από τα βασικά πρόσωπα του δράματος. Ωσαύτως υποβαθμίζει και τις ευθύνες όσων εκ των στελεχών τον ακολούθησαν στην στήριξή του με συγκεκριμένες δράσεις, υιοθετώντας την άποψη πως ο στρατιωτικός που εκτελεί διαταγές απαλλάσσεται ευθυνών από τις πράξεις του.  Αντίθετα προβάλει το ρόλο του, καθώς και των λοιπών υποστηρικτών, ως πολεμιστών κατά την εισβολή των Τούρκων. Παράλληλα επιτίθεται κατά όσων δεν συνέπραξαν στο πραξικόπημα, ενώ χρησιμοποιεί ακραίους έως υβριστικούς χαρακτηρισμούς, περιγράφοντας γεγονότα κατά τη διάρκεια του πολέμου με τους Τούρκους για τα οποία όμως οι ΕΔΕ εξέδωσαν πορίσματα γνωστά για τις απαλλαγές από τις κατηγορίες.

Το πολεμικό Ναυτικό πολέμησε τους Τούρκους στην εισβολή, γενναία και με αυτοθυσίες. Εκείνοι που δεν συνέπραξαν ανάλογα το γνωρίζουν αυτό καλύτερα απ’ όλους. Είναι άδικο ό,τι η ποινική δικαιοσύνη δεν προσέγγισε ούτε ξεκαθάρισε το τοπίο για όλους, και κυρίως για τους απλούς αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες, τα συνήθη και εύκολα θύματα των ισχυρών και επώνυμων.

Σκοπός των δημοσιεύσεων αυτών δεν είναι να απονείμει εύσημα ή κόλαφο σε κανέναν, αλλά να εκθέσει τα στοιχεία που προκύπτουν από τέτοιους είδους κείμενα στους ερευνητές και όσους κοιτάζουν την ιστορία με καθαρό και κριτικό ακόμα βλέμμα. Ο γράφων εξάλλου έχει τοποθετηθεί από χρόνια στην προσπάθεια να ερευνήσει τα γεγονότα εκείνα όσο το επέτρεπαν οι συνθήκες και οι περιορισμένες ικανότητές του.[2] Στα πλαίσια αυτά (όχι χωρίς βάσανο) προστίθεται και η παρούσα ανάρτηση.

 

Πρόλογος  Παν. Παπαγιάννη στο κείμενο Αντιπλοιάρχου

 Γ. Παπαγιάννη

Έχουν περάσει σχεδόν σαράντα χρόνια από εκείνο το μαύρο καλοκαίρι που σημάδευσε την μαρτυρική Κύπρο και τον Ελληνισμό.  Από τότε έχουν γραφτεί ατελείωτες σελίδες για την Κυπριακή Τραγωδία.  Το ζήτημα, δυστυχώς, είναι ακόμη δέσμιο πολιτικών παθών και παρουσιάζεται και ερμηνεύεται στην βιβλιογραφία και στον τύπο ανάλογα με τις πεποιθήσεις του εκάστοτε συγγραφέα.  Για ορισμένα πρόσωπα, τα οποία όχι μόνο συμμετείχαν αλλά και διαμόρφωσαν την εξέλιξη των γεγονότων, είναι αναμενόμενο να έχει διαμορφωθεί πλήθος απόψεων, συχνώς αντικρουομένων.  Για τον Αντιπλοίαρχο Μελέτιο Γεώργιο Παπαγιάννη, Ναυτικό Διοικητή Κύπρου κατά την διάρκεια εκείνων των ταραγμένων ημερών, έχουν εκφραστεί αμέτρητα σχόλια ενώ του έχουν αποδοθεί ή αμφισβητηθεί πλήθος αποφάσεων και ενεργειών.

Τον Ιούλιο του 1972, μετά το πέρας των μαθημάτων της Σχολής Εθνικής Αμύνης, ο πατέρας μου, αποδέχθηκε με ενθουσιασμό την μετάθεσή του στην Κύπρο, ως Ναυτικός Διοικητής.  Σίγουρα δεν μπορούσε να φανταστεί τι του επιφύλασσε η τύχη.  Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1974, το υπόλοιπο της ζωής του, ουσιαστικά, σημαδεύτηκε από την «Κύπρο».  Για αυτόν, τους συμπολεμιστές του και τις οικογένειές τους που ζήσαμε από κοντά τα γεγονότα, η Κύπρος δεν ήταν απλά ένα μέρος της ζωής μας.  Στην Κύπρο αφήσαμε ένα κομμάτι της ζωής μας.

Η στρατιωτική ηγεσία, σε περιόδους κρίσης, καλείται να λάβει σημαντικές αποφάσεις.  Ο Διοικητής έχει πάντα την τελική ευθύνη για πράξεις και παραλείψεις, οι δε επιπτώσεις τους διαμορφώνουν τις απόψεις τρίτων για τον αυτόν και τις μονάδες του.  Η βίαιη ανάμιξη του Ναυτικού στα εσωτερικά ζητήματα της Κύπρου είναι αναπόφευκτο να αποτελεί θέμα έντονων αντιπαραθέσεων μέχρι και σήμερα.  Πεδίο προβληματισμών και αναζητήσεων αποτελεί και η πολεμική δράση του Ναυτικού στην Κύπρο κατά την εισβολή των εξ Ανατολών εχθρών μας.  Παρά τα εμπόδια και τις προκαταλήψεις, ορισμένοι ερευνητές έχουν το θάρρος να διενεργούν σοβαρή αντικειμενική έρευνα στα ζητήματα αυτά.  Για τους μελετητές αυτούς, η πρόσβαση στην μαρτυρία ενός ανθρώπου που βίωσε και έλαβε σημαντικές αποφάσεις κατά τα γεγονότα της Κύπρου πιστεύω ότι είναι ένα σημαντικό βοήθημα.

Ο Αντιπλοίαρχος Γεώργιος Παπαγιάννης, συνέταξε πριν μερικά χρόνια, την μαρτυρία του για τα γεγονότα της Κύπρου.  Μέχρι και τον θάνατό του, το 2010, δεν είχε προχωρήσει σε δημοσίευση της.  Εκτιμώ ότι τον κατέβαλε μία προσωπική «πικρία» για αρκετά από όσα συνέβησαν όχι μόνο κατά τα γεγονότα αλλά και μετά από αυτά.  Την ίδια ακριβώς «πικρία» που ένιωσαν και αρκετοί συμπολεμιστές του, ίσως για διαφορετικούς λόγους ο καθένας.  Προσωπικά, ούτε εμένα μου αρέσει να συζητώ για τα γεγονότα της Κύπρου.  Η λήθη όμως δεν είναι ποτέ ορθή επιλογή.  Οφείλουμε να μελετούμε το παρελθόν, όσο και αν αυτό μας ενοχλεί, και να αναγνωρίζουμε το σωστό και το λάθος.  Είμαι πάντα ανοικτός στην παροχή ιστορικών στοιχείων σε όποιον σοβαρό ερευνητή, ανεξαρτήτου θέσεων και πεποιθήσεων, τα ζητήσει, είτε αυτά είναι καταγεγραμμένα από τον Αντιπλοίαρχο Γεώργιο Παπαγιάννη είτε έχουν περάσει στην γνώση μου προφορικώς.  Ο κύριος Αντώνης Κακαράς είχε την ευγενή καλοσύνη να ζητήσει πρόσβαση στην μαρτυρία του πατέρα μου.  Μου πρότεινε την δημοσίευσή της μαζί με άλλες μαρτυρίες στρατιωτικών της εποχής εκείνης, τις οποίες ο ίδιος έχει συγκεντρώσει, και αποδέχθηκα την πρότασή του.

Η μαρτυρία του Αντιπλοιάρχου Γεωργίου Παπαγιάννη, συντάχθηκε σε ηλεκτρονικό υπολογιστή από τον ίδιο με σκοπό να παραμείνει σε στενό κύκλο προσώπων και όχι για ευρεία δημοσίευση.  Για τον λόγο αυτό δεν έχει τύχει «φιλολογικής φροντίδας», με ότι συνεπάγεται αυτό.  Η μαρτυρία του είναι μία απλή εξιστόρηση γεγονότων, ίσως ορισμένοι να την χαρακτήριζαν ως «άκομψα απομνημονεύματα».  Στην εξιστόρησή του αναπόφευκτα εξέφρασε ορισμένες απόψεις του και παρέθεσε τις πολιτικές του θέσεις.  Επίσης, αναφέρθηκε σε οικογενειακές και προσωπικές στιγμές.  Εκτιμώ ότι αυτό το έκανε για να διατηρήσει την δική μας οικογενειακή μνήμη.  Αποφάσισα να μην αφαιρέσω τα τμήματα αυτά.  Εκτιμώ ότι ίσως και αυτά να παρουσιάζουν ενδιαφέρον για κάποιους αναγνώστες.

Θα ήταν επιθυμία μου (όπως πιστεύω και του πατέρα μου) να προχωρήσει η λεπτομερής έρευνα και ανάλυση της δράσης του Πολεμικού Ναυτικού στην Κύπρο.  Πιστεύω, σύντομα να ακολουθήσουν και άλλες μαρτυρίες στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού που έλαβαν μέρος στα γεγονότα εκείνα καθώς και στις λιγότερο γνωστές κρίσεις και συμπλοκές με τους Τούρκους και Τουρκοκυπρίους στην δεκαετία του ’60.

 

Κείμενο του Ναυτικού Διοικητή Κύπρου κατά το 1974 Αντιπλοιάρχου Γ.Παπαγιάννη

 

 

 

Τον Ιούλιο του 1972 τα μαθήματα της Σχολής Εθνικής Αμύνης τελείωναν. Από το ΓΕΝ και εν όψει των μεταθέσεων με ερώτησαν εάν θέλω να τοποθετηθώ στην Κύπρο, ως Ναυτικός Διοικητής Κύπρου, και απάντησα θετικά. Σε μία εβδομάδα η Λίλυ και ο Παναγιώτης έβγαλαν διαβατήρια, γιατί εγώ θα είχα υπηρεσιακό διαβατήριο, και αρχίσαμε να ετοιμαζόμαστε, για την νέα μου θέση.

Στις 25 Ιουλίου τελείωσε και η φοίτησίς μου στην ΣΕΘΑ, και σε τελετή στην Στρατιωτική Λέσχη, μας απένειμε τα πτυχία μας, ο αντιβασιλεύς  Γεώργιος Παπαδόπουλος. Φαίνεται ότι είχα αποφοιτήσει με υψηλή βαθμολογία, παρόλο που η ΣΕΘΑ ποτέ δεν γνωστοποιούσε σειρά αποφοιτήσεως και τα πτυχία απονέμοντο κατά σειρά αρχαιότητος των αξιωματικών, διότι μετά 20 ημέρες έλαβα ένα έγγραφο από το U.S. Naval Institute, που μου εγνώριζε ότι με έκανε επίτιμο μέλος του, λόγω των επιδόσεών μου στην ΣΕΘΑ, και μου έστειλε και το σχετικό Δίπλωμα.

Επί δέκα ημέρες μετά την αποφοίτησή μου, είχα ενημερώσεις στο ΓΕΕΘΑ στο ΓΕΝ, στο ΓΕΑ, και την ΚΥΠ, σχετικά με την υπηρεσία μου στην Κύπρο, και στις 10 Αυγούστου 1972, αφού πούλησα το αυτοκίνητό μου την LANCIA, αναχώρησα αεροπορικώς για το νησί, μόνος μου, ενώ η Λίλυ και ο Παναγιώτης θα ερχόντουσταν αργότερα.

Έφθασα αεροπορικώς στην Κύπρο το απόγευμα της 10ης Αυγούστου 1972, και στο αεροδρόμιο με υπεδέχθει ο αντιπλοίαρχος Ε. Καραβάς (μία τάξις αρχαιότερός μου), τον οποίο θα αντικαθιστούσα. Πέρασα έλεγχο διαβατηρίων και από το τελωνείο χωρίς βέβαια να μου κάνουν έλεγχο. Το διαβατήριό μου είχε το κανονικό μου όνομα και όχι ψευδώνυμο όπως γινόταν στους υπηρετούντας στην Κύπρο, διότι ήδη οι Τούρκοι που ενδιαφέροντο για τέτοιου είδους πληροφορίες, είχαν πλήρες βιογραφικό μου και φωτογραφίες μου, από την υπηρεσία μου στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα (1968-1970), και θα μάθαιναν πολύ γρήγορα ποίος είναι ο νέος Ναυτικός Διοικητής.  Με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο του Ναυτικού Διοικητού – ένα MAZDA με κανονικούς αριθμούς κυκλοφορίας – πήγαμε με τον Καραβά στο ξενοδοχείο «Κλεοπάτρα» όπου και θα έμενα προσωρινά.

Την επομένη ημέρα εν στολή παρουσιάστηκα στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) στον διοικητή Αντιστράτηγο Χαραλαμπόπουλο, επισκέφτηκα, για να γνωρισθώ, με τους άλλους αξιωματικού του Σ.Ξ. και της αεροπορίας που υπηρετούσαν στο ΓΕΕΦ, και τέλος μου παρουσιάστηκαν οι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, και ναύτες, που υπηρετούσαν στα γραφεία του επιτελείου μου, και τα οποία ήταν ένας θάλαμος επιχειρήσεων, το γραφείο μου με ένα προθάλαμο, το γραφείο του επιμελητού της ΝΔΚ, ένας θάλαμος υπαξιωματικών και ναυτών, και ένας δωμάτιο με τους ασυρμάτους για τις επικοινωνίες, με τις άλλες υπηρεσίες μου και τα πλοία. Τα τέσσερα αυτά δωμάτια ευρίσκοντο στον δεύτερο όροφο του ΓΕΕΦ και εις το τέλος του νοτίου διαδρόμου, ενώ στον βόρρειο διάδρομο υπήρχαν γραφεία της Κυπριακής αστυνομίας.

Εκτός από το επιτελείο μου, είχα ακόμη υπό τας διαταγάς μου, πέντε παλαιές τορπιλλακάτους Ρωσικής κατασκευής, ένα περιπολικό παράκτιο, μία ναυτική βάση -ένας Ναύσταθμος σε μικρογραφία- κοντά στην Αμμόχωστο, ένα ναυτικό σταθμό στην Κυρήνεια, ένα ναυτικό σταθμό στην Πάφο, ένα παράρτημα του επιτελείου μου μέσα στο στρατόπεδο «Καποτά» του Σ.Ξ. στην Λευκωσία, όπου διανυκτέρευαν και ενδιαιτούντο οι ανύπαντροι υπαξιωματικοί και οι ναύτες του επιτελείου μου, και τέσσερεις Στάθμούς Εγκαίρου Προειδοποιήσεως (ΣΕΠ) με ραντάρ σε συνεχή λειτουργία κατά σειρά στο ακρωτήριο αποστόλου Ανδρέα (ΒΑ του νησιού), στο ακρωτήριο Κορμακίτης (ΒΔ του νησιού), στην Λεμεσό, που εκάλυπτε την νοτιοανατολική περιοχή της νήσου, και στην Πάφο ( ΝΔ του νησιού). Επίσης μία παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατος Γιουγκοσλαβικής κατασκευής, χωρίς καθόλου οπλισμό που την είχε αγοράσει η Κυπριακή κυβέρνησις, με επιθυμία να την …κάνουμε πολεμικό πλοίο, ενώ στην ουσία είχε αγορασθεί για να εξυπηρετηθεί ο πωλητής της, μεγαλοεπιχειρηματίας της Κύπρου, ονομαζόμενος Καϊσής. Το προσωπικό που είχα έφθανε τους 200 άνδρες εκ των οποίων οι 130-140 ήταν προσωπικό του Ναυτικού από την Ελλάδα, κυρίως αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, και οι υπόλοιποι 60-70 κληρωτοί από την Κύπρο. Μετά την Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) που είχε περίπου 1000 άνδρες, μόνο από την Ελλάδα, η δική μου υπηρεσία ερχόταν δεύτερη σε αριθμό Ελλαδιτών, και αυτό λόγω της φύσεως του όπλου, που απαιτούσε εξειδίκευση και ειδική εκπαίδευση. Τις δύο πρώτες ημέρες ενημερώθηκα σχετικά με το επιτελείο μου, και με την λειτουργία του ΓΕΕΦ γενικώτερα, και από τις πρώτες ημέρες κατάλαβα, ότι το κόκκινο σηματάκι του αποφοίτου της Σχολής Εθνικής Αμύνης, που έφερα στο δεξιό μέρος του στήθος μου, έκανε τους αξιωματικούς του Σ.Ξ. να με βλέπουν με σεβασμό για να μη πω, με κάποια ζήλεια, και αυτό γιατί οι απόφοιτοι της ΣΕΘΑ, θεωρούντο ως οι «ολοκληρωμένοι» αξιωματικοί με προοπτική καταλήψεως των ανωτάτων βαθμίδων της στρατιωτικής ιεραρχίας, και μόνο το 10-15% των αξιωματικών των Ε.Δ. αποφοιτούσαν από την σχολή αυτή. Στο ΓΕΕΦ απόφοιτοι της ΣΕΘΑ ήταν ο στρατηγός-διοικητής, ο επιτελάρχης του ταξίαρχος, και εγώ. Επίσης ήταν ο συνταγματάρχης Κονδύλης διοικητής της ΕΛΔΥΚ που ήταν και συμμαθητής μου στην ΣΕΘΑ.

Μετά μερικές ημέρες ενοικίασα μία επιπλωμένη μονοκατοικία στην περιοχή <Εγκωμη> της Λευκωσίας, και ειδοποίησα την Λίλυ ότι μπορούσε να έλθει με τον Παναγιώτη. Στις 17 Αυγούστου ήλθαν αεροπορικώς και τους παρέλαβα από το αεροδρόμιο.

Με τον Καραβά επιθεώρησα όλες τις υπηρεσίες μου και τα πλοία μου, και έτσι απέκτησα και γνώσεις για ολόκληρο το νησί, που ήταν τα τουρκοκρατούμενα μέρη, και πια δρομολόγια δεν έπρεπε να ακολουθούμε, για να μη βρεθούμε σε τουρκικές περιοχές. Οι υπηρεσίες και τα πλοία που επιθεώρησα, ακολουθούσαν τα πρότυπα των αντιστοίχων στην Ελλάδα. Δηλαδή ανθισμένα κηπάρια, μπρούτζα γυαλισμένα, διάδρομοι χαραγμένοι με ασπρισμένα τούβλα, ασβεστομένα κτίρια, πινακίδες να σε οδηγούν στις αποθήκες πυρομαχικών, στην λέσχη, στα δωμάτια αξιωματικών στα συνεργεία επισκευών, στα τορπιλλοστάσια κλπ.. Επί πλέον τα Ραντάρ στους ΣΕΠ είχαν τοποθετηθεί σε ασβεστομένες τσιμεντένιες βάσεις και τα αυτοκίνητα που τα έσερναν είχαν επιστραφεί στην Εθνική Φρουρά. Γνωρίζοντας από την υπηρεσία μου στην Άγκυρα τις βλέψεις των Τούρκων για το νησί και τις συνεχείς προετοιμασίες τους για μία εισβολή σε αυτό, προβληματίστηκα με την κατάσταση ευφορίας και εφησυχασμού που επικρατούσε στο προσωπικό μου. Αργότερα παρατήρησα ότι το ίδιο συνέβαινε και με τις περισσότερες μονάδες τις Εθνικής Φρουράς, και μόνο οι καταδρομείς και η ΕΛΔΥΚ, είχαν επίγνωση της αποστολής των. Κατά τις διαδρομές μου στο νησί παρετήρησα ότι τα μόνιμα πυροβολεία που είχε κατασκευάσει παλαιότερα ο Στρατηγός Γρίβας στις παραλίες του νησιού ήταν εγκαταλελειμμένα, και πολλά από αυτά με άδεια της κυβερνήσεως είχαν καταστραφεί για να κτισθούν παραλιακά ξενοδοχεία, η ακόμη και σπίτια.

Στις 20 Αυγούστου εδόθει δεξίωσις στην λέσχη αξιωματικών της Λευκωσίας, για να αποχαιρετήσουν τον αποχωρούντα Ναυτικό Διοικητή και να «καλώς ορίσουν» εμένα και την Λίλυ. Ήταν εκείνη την ημέρα το κοσμικό γεγονός της Λευκωσίας. Παρέστη ο Υπουργός Εσωτερικών της Κύπρου, όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ με τις συζύγους τους, πολλοί πολίτες γνωστοί του αποχωρούντος διοικητού, καθώς και ο επιτετραμμένος της Ελληνικής πρεσβείας και εκτελών χρέη πρέσβεως, από τριμήνου, Αλέκος Ζαφειρίου παλαιός μου φίλος, που συνυπηρετούσαμε μαζί στην Άγκυρα, καθώς και ο συνταγματολόγος, μέλος του συμβουλίου της επικρατείας, Μιχαήλ Δεκλερής, που τον είχε στείλει η Ελληνική Κυβέρνησις στην Κύπρο, ως εκπρόσωπό της στις τότε ειρηνευτικές συνομιλίες.

Την επομένη ημέρα ο Καραβάς αναχώρησε με πλοίο για την Ελλάδα, και εγώ έπιασα δουλειά.

Πρώτα από όλα αναδιάρθρωσα το επιτελείο μου στο οποίο προσέθεσα έναν υποπλοίαρχο μηχανικό, και τρείς εφέδρους σημαιοφόρους, και ο θάλαμος επιχειρήσεων λειτουργούσε πλέον σε 24ωρη βάση, παίρνωντας συνεχώς πληροφορίες από τα ΣΕΠ, και τηρώντας λεπτομερή υποτύπωση των στόχων, σε μεγάλο χάρτη που είχαμε αναρτήσει στον ένα τοίχο του θαλάμου. Κάθε πρωί που ερχόμουνα στο γραφείο μου έπρεπε να μου παραδίδουν πίνακα των εντοπισθέντων στόχων, καθώς και να μου παρουσιάζουν το τηρούμενο ημερολόγιο συμβάντων.

Με διαταγή μου προς τα πλοία μου και τις υπηρεσίες καθώρισα τις μηνιαίες εν πλώ ασκήσεις των πλοίων, τις περιπολίες του περιπολικού, καθώς και τις ασκήσεις σκοποβολής του προσωπικού ξηράς, την πραγματοποίηση πραγματικών αντιαεροπορικών βολών κλπ. Επι πλέον με βασική διαταγή μου καθώρισα τις οδηγίες μάχης για τα πλοία και τις υπηρεσίες της ΝΔΚ. Από τα πρώτα που διέταξα ήταν η απαγόρευσις χρήσεως ασβέστου ή λευκού χρώματος για την βαφή των κτιρίων, ή επισήμανση των διαδρόμων, και η αντικατάστασις του με χρώματα παραλλαγής, ώστε να μη είναι εμφανή από αεροσκάφη, καθώς και η καθαίρεσις οιασδήποτε πινακίδος που «πρόδιδε» την ύπαρξη στρατοπέδου, η στρατιωτικής εγκαταστάσεως. Έδωσα ακόμη εντολή τα μπρούντζα των πλοίων να μη είναι γυαλισμένα αλλά βαμμένα με το χρώμα του σκάφους, το δε στηλίδιο της πλώρης να είναι επι μονίμου βάσεως αναδιπλωμένο ώστε να μη δυσχεραίνει την βολή  των πολυβόλων προς τα εμπρός, τα δε πολυβόλα να είναι πάντα σε κατάσταση ετοιμότητος, με τα πυρομαχικά στα ενθέμια του καταστρώματος.

Αργότερα ζήτησα από το υπουργείο Εσωτερικών στο οποίο υπήγετο η Εθνική Φρουρά, και μου έδωσαν 4 αυτοκίνητα <τράκτορες> τα οποία μπορούσαν να σύρουν τα ραντάρ των ΣΕΠ, και την ηλεκτρογεννήτριά τους, και έτσι τα ραντάρ εγκατέλειψαν τις ασβεστομένες βάσεις τους, και κάθε 24 ώρες μετακινούντο με τα αυτοκίνητα σε άλλη θέση, στον πλησίον χώρο, βαμμένα με χρώματα παραλλαγής.

Τουλάχιστον μία φορά κάθε μήνα επισκεπτόμουνα και επιθεωρούσα τις υπηρεσίες και τα πλοία τα οποία ήταν κατανεμημένα ως εξής. Τρείς τορπιλλάκατοι (Τ/Α) στην ναυτική βάση της Αμμοχώστου, εκ των οποίων οι δύο συνεχώς σε ενέργεια και η τρίτη σε επισκευή, με ετοιμότητα τριών ημερών.  Στον ναυτικό σταθμό Κυρηνείας, που ευρίσκετο μέσα στο μεσαιωνικό φρούριο της πόλεως δύο τορπιλάκατοι συνεχώς σε ενέργεια, στο εμπορικό λιμάνι της Αμμοχώστου, το παράκτιο περιπολικό, και τέλος η παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατος στην ναυτική βάση σχεδόν εγκαταλελειμμένη. Αποθήκες τορπιλλών και πυρομαχικών υπήρχαν στην Ναυτική βάση, και στους ναυτικούς σταθμούς Κυρηνείας και Πάφου, και μόνο πυρομαχικών στους ΣΕΠ. Τα συνεργεία της ναυτικής βάσεως αναλάμβαναν, οτιδήποτε είδους επισκευές χρειαζόντουσαν, τα πλοία και οι υπηρεσίες. Η τροφοδοσία των πλοίων και των υπηρεσιών εγένετο από την πλησιέστερη προς αυτά μονάδος του Σ.Ξ. Η μισθοδοσία του προσωπικού γινόταν μέσω του οικονομικού αξιωματικού του επιτελείου μου, υποπλοιάρχου (ο)Τζεφεράκου, ο οποίος ησχολείτο και με τα θέματα διοικητικής μερίμνης, της ναυτικής διοικήσεως. Ο μηχανικός του επιτελείου μου υποπλοίαρχος (μηχ) Γεώργιος Παπαργύρης εκτελούσε χρέη αρχιμηχανικού της διοικήσεως και είχε και την μέριμνα της καλής λειτουργίας του θαλάμου επιχειρήσεων. Και οι δύο ήταν πολύτιμοι βοηθοί. Στην ναυτική βάση βορρείως της Αμμοχώστου στην περιοχή «Μπογάζι», και η οποία ονομάζετο Ναυτική Βάσις «Χρυσούλης» (ΝΒΧ) εις μνήμην του φονευθέντος κατά τους Τουρκικούς βομβαρδισμούς τον Αύγουστο του 1964 υπάρχου του περιπολικού <Φαέθων>, εφ. σημ. Π. Χρυσούλη, υπηρετούσε το μεγαλύτερο μέρος του ναυτικού προσωπικού (100-120 άτομα). Διοικητής ήταν ο πλωτάρχης Παπαδάκης (Τρείς τάξεις νεώτερός μου), και επιτελείο και κυβερνήτες των πλοίων πέντε υποπλοίαρχοι μάχιμοι, ( Ένας Υποδιοικητής και κυβερνήτης της υπό επισκευή Τ/Α, δύο κυβερνήται Τ/Α, ένας κυβερνήτης του περιπολικού, και ένας βατραχάνθρωπος) ένας υποπλοίαρχος και ένας ανθυποπλοίαρχος μηχανικοί, ένας ανθυποπλοίαρχος (ΠΥ) βατραχάνθρωπος, και 4-5 έφεδροι σημαιοφόροι.

Στον Ναυτικό σταθμό Κυρηνείας επί κεφαλής και κυβερνήτης της μίας τορπιλλακάτου, ήταν υποπλοίαρχος μάχιμος, και κυβερνήτης της δεύτερης τορπιλλακάτου εφ. σημαιοφόρος, λόγω περικοπής της οργανικής δυνάμεως της ΝΔΚ από το ΓΕΝ κατά ένα υποπλοίαρχο μάχιμο. Τέλος στους ΣΕΠ και Ναυτικό Σταθμό Πάφου επί κεφαλής ήταν εφ. σημαιοφόροι. Όλοι οι παραπάνω αξιωματικοί ήταν Ελλαδίτες και ανήκαν εις το Β.Ν. Οι μόνιμοι και οι λίγοι στρατεύσιμοι υπαξιωματικοί, του Β.Ν. που υπηρετούσαν τότε εκεί ήταν περίπου 80-90, καθώς και 10-15 Ελλαδίτες ναύτες κρισίμων ειδικοτήτων.

Ο Παπαδάκης (ένας αρκετά μικρόσωμος αξιωματικός) που ήταν αμέσως κάτω από εμένα στην αρχαιότητα, δεν ενέπνεε και μεγάλη εμπιστοσύνη. Δυσκολευόταν να επιβληθεί στους κατωτέρους του και ήταν άβουλος. Οι υποπλοίαρχοι ήταν πολύ καλοί αξιωματικοί, και ιδιαιτέρως ο Β. Πτερούδης  (υποδιοικητής της Ναυτικής Βάσεως) ο Θ. Γιούργας (κυβερνήτης Τ/Α) και ο Γ. Λυμπερόπουλος (Διοικητής Ναυτικού Σταθμού Κυρηνείας και κυβερνήτης Τ/Α). Δυστυχώς οι εξαίρετοι αυτοί αξιωματικοί μετατέθηκαν τον επόμενο χρόνο διότι είχαν συμπληρώσει δύο χρόνια υπηρεσίας στην Κύπρο. Οι αντικαταστάτες τους με εξαίρεση τον υποπλοίαρχο Ε. Τσομάκη και τον Σ. Ταβλαρίδη ήταν μέτριοι έως κακοί αξιωματικοί.

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1972 ημέρα του Αγ. Νικολάου, το πρωί έγινε στην Ναυτική βάση παρουσία μου η καθιερωμένη γιορτή του Ναυτικού παρουσία της στρατιωτικής ηγεσίας της Εθνικής Φρουράς, του Προέδρου της Βουλής Γλαύκου Κληρίδη, Υπουργών, του διοικητού της ΕΛΔΥΚ, και Κυπρίων συγγενών των στρατευσίμων της Ναυτικής Διοικήσεως. Έγινε δοξολογία, κατάθεσις στεφάνων στο μνημείο των πεσόντων μέχρι τότε στην Κύπρο ανδρών του Β.Ν( ένας εφ. σημαιοφόρος, τρείς μόνιμοι υπαξιωματικοί, και τέσσερεις ναύτες), που είχαμε φτιάξει στην πλατεία της Ναυτικής βάσεως, «Χρυσούλης» (ΝΒΧ) και ανέγνωσα την ημερησία διαταγή μου για την επέτειο. Στην συνέχεια εγένετο επίδειξις τορπιλλακάτων εν πλώ, αντιαεροπορικές βολές, και επιδείξεις βατραχανθρώπων. Και η τελετή έκλεισε με μικρή δεξίωση στο καρέ των αξιωματικών της ΝΒΧ. Το βράδυ παρέθεσα δεξίωση στην λέσχη αξιωματικών της Λευκωσίας, που είχε τεράστια επιτυχία ως κοσμικό γεγονός, διότι πλήν των συνήθως καλεσμένων, είχα καλέσει και τους στρατιωτικούς ακολούθους των ξένων πρεσβειών, οι οποίοι προσήλθαν όλοι εν στολή, και πολύ ευχαριστημένοι, διότι ήταν η πρώτη φορά που εκαλούντο σε εκδηλώσεις της Εθνικής Φρουράς. Ο στρατηγός Χαραλαμπόπουλος (αρχηγός ΓΕΕΦ) μου έδωσε συγχαρητήρια τόσο για την πρωινή εκδήλωση όσο και για την δεξίωση.

Βεβαίως σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις με συνόδευε η Λίλυ, και με την πείρα που είχε αποκτήσει από την Άγκυρα, βοηθούσε σε πολλά πράγματα.  Τα απογεύματα όταν δεν ήμουν στην υπηρεσία μου βγαίναμε βόλτα η Λίλυ, εγώ και ο Παναγιώτης, περπατώντας στους δρόμους της Λευκωσίας. Ο Παναγιώτης έπαιζε συνήθως στην αυλή του σπιτιού έξω από την κουζίνα για να τον βλέπει η Λίλυ.

Τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1973, υπήρχε μία από τις πολλές κρίσεις στις σχέσεις της Ελληνικής κυβερνήσεως και του Μακαρίου, με αφορμή απαίτηση των μητροπολιτών της Κύπρου, να εγκαταλήψει ο Μακάριος την Προεδρία και να ασχοληθεί μόνο με τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα, θέση με την οποία συμφωνούσε -όχι βέβαια επισήμως- και η Ελληνική κυβέρνησις. Ο Μακάριος τελικά με σύγκλιση μίας συνόδου από μητροπολίτες άλλων χωρών, καθήρεσε τους μητροπολίτες Κυρηνείας, Πάφου, και Αμμοχώστου, και εξέλεξε στις θέσεις τους εμπίστους σε αυτόν, ως νέους μητροπολίτες. Οι μισοί σχεδόν Κύπριοι δεν αναγνώριζαν τους νέους μητροπολίτες, και ήθελαν τους καθαιρεθέντας, ( αυτοί ήταν κυρίως οι λεγόμενοι «ενωτικοί», που ήθελαν την ένωση με την Ελλάδα). Η Ελλάδα φαινομενικά τηρούσε ουδέτερη στάση αλλά στην ουσία είχε αρχικά προτρέψει τους μητροπολίτας στην κίνησή τους για αποχώρηση του Μακαρίου από τα Προεδρικά του καθήκοντα. Οι καθαιρεθέντες φέρωντας κανονικά το σχήμα τους ανεχώρησαν στην Ελλάδα. Εκείνες τις ημέρες, λόγω και της πείρας που είχα αποκτήσει στην Τουρκία αντελήφθην ότι με παρακολουθούσαν στις μετακινήσεις μου με  αυτοκίνητο,  και είχα πεί στον οδηγό του υπηρεσιακού μου αυτοκινήτου να προσέχει, και να καταγράφει τους αριθμούς κυκλοφορίας των αυτοκινήτων που μας παρακολουθούσαν. Το ανέφερα στον διοικητή του ΓΕΕΦ, και αυτός έλαβε μυστικά διάφορα μέτρα και απεκαλύφθει ότι το πλείστον των αξιωματικών είχαν τεθεί υπό παρακολούθηση από τις υπηρεσίες ασφαλείας του Μακαρίου. Εκεί είχαμε φθάσει. Είχαμε έλθει στο νησί για να το υπερασπιστούμε από Τουρκική εισβολή, και τώρα αισθανόμεθα ότι είμαστε σε μάλλον εχθρικό έδαφος. Η κρίση με την Ελληνική κυβέρνηση εκτονώθηκε τελικά, λόγω της μετριοπάθειας του Γεωργίου Παπαδοπούλου, αλλά οι παρακολουθήσεις συνεχίζοντο, ίσως χωρίς την αρχική ένταση. Εκείνη την εποχή ήλθε κρυφά στην Κύπρο από την Ελλάδα ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας, και δημιούργησε την μυστική οργάνωση ΕΟΚΑ Β’, η οποία με το σύνθημα «Ενωσις» (δηλ. με την Ελλάδα) άρχισε ένοπλη δράση κατά των υποστηρικτών του Μακαρίου, οι οποίοι ήθελαν «Ανεξάρτητη Κύπρο» και «αδέσμευτη» όπως έλεγαν, που εκείνη την εποχή σήμαινε πιθανή <πρόσδεση> στον Κομμουνιστικό κόσμο.

Με διαταγή της Ελληνικής κυβερνήσεως προσπαθήσαμε να παραμείνουμε όσο το δυνατόν ουδέτεροι στην ενδοκυπριακή διαμάχη, ασχολούμενοι αυστηρά με τα στρατιωτικά μας καθήκοντα, παρόλο που πολύ συχνά μας προκαλούσαν να πάρουμε θέση τόσο η μία όσο και η άλλη πλευρά.

Ο Μακάριος για να αντιμετωπίσει δήθεν την ΕΟΚΑ Β’ άρχισε την δημιουργία του λεγομένου «Εφεδρικού» σώματος της αστυνομίας, που στην ουσία ήταν μία δύναμις με στρατιωτική δομή, -αντίπαλο δέος προς την Εθνική Φρουρά- ουδεμία σχέση έχουσα με αστυνομικά καθήκοντα, αποτελουμένη από υποστηρικτάς του, και άρχισε σιγά-σιγά να την εξοπλίζει με πολύ σύγχρονο ελαφρύ οπλισμό, με βαρέα πολυβόλα, αντιαρματικά, διόπτρες νυκτερινής σκοπεύσεως κλπ  προς μεγάλη απογοήτευσή μας, διότι όλες μας οι αιτήσεις για εκσυγχρονισμό του οπλισμού της Εθνικής Φρουράς, δεν ικανοποιούντο από την Κυπριακή κυβέρνηση. Οι άνδρες της Ε.Φ. είχανε όπλα ΕΝΦΗΛΤ 301 του Β’ παγκοσμίου πολέμου, ενώ οι εφεδρικοί είχαν τελευταίου τύπου  Καλάσνικωφ, διόπτρες νυκτερινής σκοπεύσεως, ή μοντέρνα αντιαρματικά, που εμείς ούτε σε καταλόγους  στρατιωτικών εξοπλισμών δεν είχαμε ιδεί. Η δύναμις των εφεδρικών ανήλθε σιγά-σιγά στους 5.000 άνδρες. Η Εθνική Φρουρά μαζί με την ΕΛΔΥΚ είχαν περί τους 10.000 άνδρες σε καιρό ειρήνης.

Τον Απρίλιο του 1973 μου τελείωνε το πετρέλαιο που χρησιμοποιούσαν οι Ρωσικές τορπιλλάκατοι που είχα, και είχα επίσης ανάγκη σε κρίσιμα ανταλλακτικά των. Το κοινό πετρέλαιο ντήζελ ήταν ακατάλληλο για την κίνηση των τορπιλλακάτων, διότι οι μηχανές τους χρησιμοποιούσαν ειδικά επεξεργασμένο Ρωσικό πετρέλαιο, τα δε ανταλλακτικά ήταν ρωσικές πατέντες, που δεν κυκλοφορούσαν στο ελεύθερο εμπόριο. Με αίτησή μου στην Κυπριακή κυβέρνηση, ζήτησα ανεφοδιασμό. Μέχρι τον Ιούλιο του ιδίου έτους, δεν είχε γίνει τίποτα, με αποτέλεσμα να σταματήσω τις ασκήσεις των τορπιλλακάτων και την εν πλω εκπαίδευσή τους. Σε ενοχλήσεις μου προς το Υπουργείο Εσωτερικών, μου απαντούσαν ότι οι Ρώσοι δεν τους είχαν απαντήσει ακόμη για τον εφοδιασμό. Με προσωπική πρωτοβουλία πήγα στην Πρεσβεία της ΕΣΣΔ, και ζήτησα να δω τον Ναυτικό Ακόλουθο με τον οποίο είχαμε γνωρισθεί. Του έθεσα το πρόβλημα που είχα, και έκπληκτος έλαβα την απάντηση ότι η κυβέρνησις δεν είχε υποβάλλει αίτηση ανεφοδιασμού. Μου υπεσχέθει να μου στείλει πετρέλαιο και ανταλλακτικά, άμεσα, και να ακολουθήσει η αίτησις. Τον ευχαρίστησα και πήγα κατευθείαν στον ίδιο τον Υπουργό Εσωτερικών όπου του ανέφερα τις κινήσεις μου και τον παρεκάλεσα να στείλει τώρα την αίτηση στην Σοβιετική  πρεσβεία. Εκανε δήθεν τον έκπληκτο που δεν είχαν στείλει την αίτηση, και μου υπεσχέθει να το τακτοποιήσει αμέσως το ζήτημα, αφού επιπλήξει !! τους υπευθύνους της καθυστερήσεως. Δεν με ενδιέφερε τι θα έκανε. Εγώ είχα κάνει την δουλειά μου και σε μία εβδομάδα είχα και πετρέλαιο και ανταλλακτικά.

Εκείνες τις ημέρες έγιναν και οι μεταθέσεις αξιωματικών της Ε.Φ.  Ο διοικητής της στρατηγός Χαραλαμπόπουλος, αντεκατεστάθει από τον Στρατηγό Ντενίση – πατέρα της γνωστής ηθοποιού – που εγκατεστάθει στην Λευκωσία με την Κυπριακής καταγωγής σύζυγό του. Στην Ναυτική Διοικηση αντικαταστάθηκαν οι υποπλοίαρχοι Πτερούδης, Λυμπερόπουλος, Γιούργας, και Δαμηλάτης, και στην θέση τους ήλθαν νεοπροαχθέντες υποπλοίαρχοι, οι Τσομάκης, Τσαταλός, Κανδαλέπας, και Ταβλαρίδης. Ο πρώτος, εξαιρετικός άνθρωπος και καλός αξιωματικός ανέλαβε διοικητής Ν.Σ. Κυρηνείας και κυβερνήτης Τ/Α, ο τέταρτος και αυτός καλός αξιωματικός κυβερνήτης του περιπολικού «Λεβέντης» και οι άλλοι δύο ως κυβερνήται Τ/Α. Οι δύο Τσαταλός, και Κανδαλέπας, δεν μου έκαναν καλή εντύπωση από την πρώτη ημέρα, διότι όπως είχα μάθει ο ένας έλεγε ότι ήλθε στην Κύπρο για να μαζέψει χρήματα και να αγοράσει ηλεκτρικές συσκευές, και αυτοκίνητο,  και ο άλλος για να μαζέψει χρήματα ώστε όταν επιστρέψει στην Ελλάδα να ανοίξει η γυναίκα του μία μπουτίκ ενδυμάτων. Και οι δύο επέτυχαν τους στόχους τους, όπως έμαθα μετά αρκετά χρόνια, (…..), και γλύτωσαν το Ναυτοδικείο λόγω της αποστρατείας μου. Εκτός από τους αξιωματικούς έγινε και αντικατάστασις του 50% περίπου των υπαξιωματικών, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους ήταν πολύ καλοί και τους περισσοτέρους τους είχα ναυτόπαιδες όταν ήμουν στην Σχολή τους, στον Πόρο.

Την περίοδο αυτή, με ενέργειές μου στο υπουργείο Εσωτερικών αγόρασα για τα πλοία και τις υπηρεσίες μου νέους ισχυρούς ασυρμάτους RAYCALL, (60 WATT) για τηλεγραφία και ραδιοτηλεφωνία, και τους εγκατέστησα σε όλα τα πλοία και τις υπηρεσίες μου, με σταθμό βάσεως στο επιτελείο μου, και πλέον μέσω σταθμού αναμεταδόσεως που εγκατέστησα στην κορυφή του όρους Τρόοδος, είχα ανά πάσα στιγμή εξαιρετική επικοινωνία δια φωνής με ολόκληρο το νησί και τον θαλάσσιο χώρο του, και επί πλέον μιλούσα και με το ΓΕΝ στην Ελλάδα, χωρίς να παρεμβάλονται τα μηχανήματα Λίαν Υψηλής Συχνότητος του ΓΕΕΦ, αποκτώντας έτσι τις καλλίτερες επικοινωνίες της Ε.Φ. Μία συσκευή είχα εγκαταστήσει και στο υπηρεσιακό αυτοκίνητό μου, και έτσι ακόμη και όταν ήμουν σε αυτό, είχα πλήρη επικοινωνία και έλεγχο των πλοίων και υπηρεσιών μου.  Επί πλέον εφοδιάστηκα με οκτώ συσκευές ραδιοτηλεφωνίας, μικρής ισχύος που εγκατεστάθησαν στα πλοία και εχρησιμοποιούντο ως τακτικό δίκτυο επικοινωνιών κατά τις ασκήσεις τους

Ζήτησα επίσης από το Υπουργείο και πήρα ένα μεγάλο κλειστό φορτηγό αυτοκίνητο, και μία ηλεκτρογεννήτρια επί τροχών, την οποία ρυμουλκούσε το φορτηγό. Το αυτοκίνητο αυτό το μετέτρεψα σε κινητό θάλαμο επιχειρήσεων, εγκαθιστώντας σε αυτό μεγάλους χάρτες υποτυπώσεως, τραπέζι εργασίας, και συσκευές ασυρμάτου, όπως επίσης και μία συσκευή μεγάλης ισχύος (500 WATT) ραδιοτηλεφωνίας που ζήτησα και μου έστειλαν από το ΓΕΝ, με την οποία είχα εξαιρετική και πιο αξιόπιστη επικοινωνία με την Ελλάδα, και με Ελληνικά πλοία που έπλεαν ακόμη και στο Αιγαίον. Έτσι το επιτελείο μου ανά πάσα στιγμή μπορούσε να εγκαταλήψει το κτίριο του ΓΕΕΦ, και να κινηθεί με αυτοκίνητα οπουδήποτε εξακολουθώντας να έχει τον πλήρη έλεγχο στα πλοία και τις υπηρεσίες μου, όπως επίσης και με το ΓΕΝ.

Επί πλέον σε ένα παλαιό τράκτωρα φορτηγού εγκατέστησα ένα δίδυμο αντιαεροπορικό «΄έρλικον» μαζί με ενθέμια πυρομαχικών το οποίο θα παρείχε την απαραίτητη αντιαεροπορική προστασία στην ομάδα των οχημάτων. Όλες αυτές οι κατασκευές και εγκαταστάσεις εγένοντο από το προσωπικό μου στα συνεργεία της ΝΒΧ.

Τον Μάϊο του 1973 έγινε στην Ελλάδα το περίφημο «κίνημα του Ναυτικού», το οποίο στην Κύπρο το πληροφορηθήκαμε από τις εφημερίδες, διότι η Κυπριακή τηλεόρασις, δεν ασχολήθηκε λεπτομερώς με το θέμα. Στην ΝΔΚ δεν είχαμε προβλήματα και δεν μας άγγιξε το γεγονός. Μόνο ο πλωτάρχης Παπαδάκης εδήλωνε την φιλοεπαναστατική του προτίμηση, καταφερόμενος κατά συμμαθητού του που είχε λάβει μέρος στο κίνημα. Πάντως μετά την μεταπολίτευση αυτός ήταν από τους πρώτους που δήλωσε αντιστασιακός….

Μετά από λίγο έγινε στην Ελλάδα το δημοψήφισμα για την έγκριση του νεόυ Συντάγματος και την κατάργηση της Βασιλείας στην Ελλάδα, όπου με έξαιρετικά μεγάλη πλειοψηφία ενεκρίθησαν και τα δύο. Ο υποπλοίαρχος Παπαργύρης την επομένη του δημοψηφίσματος, μπήκε στον γραφείο μου, λέγοντας «Τα μάθατε, κατηργήθει η Βασιλεία στην Ελλάδα». Στενοχωρημένος για τις εξελίξεις αυτές και τις επιλογές της Ελληνικής Κυβέρνησης, του απάντησα με μία φράση «Γιώργο, αρχή δεινών για τον τόπο».  Με λύπη μου, σε μερικές ημέρες αλλάξαμε το στέμμα από το καπέλο μας και τα κουμπιά της στολής και το αντικαταστήσαμε με το σύμβολο της 21ης Απριλίου. ( Τον αναγεννόμενο από τις στάχτες φοίνικα)

Κρατιώμαστε όσο το δυνατόν μακρυά από τις διαμάχες της ΕΟΚΑ Β’ και του εφεδρικού, οι οποίες με τον καιρό γινόντουσαν όλο και πιο βίαιες, με ανατινάξεις αστυνομικών σταθμών, ένοπλες συμπλοκές, με ανθρώπινα θύματα εκατέρωθεν, και βασανιστήρια των συλλαμβανομένων από τους εφεδρικούς μελών της ΕΟΚΑ Β’.

Με τον νέο διοικητή της Ε.Φ. οι σχέσεις μου ήταν τυπικές. Ο άνθρωπος δεν ήταν του επιπέδου του Χαραλαμπόπουλου, παρίστανε τον «επαναστάτη» υποστηρικτή της 21ης Απριλίου, και μετά το κίνημα του Ναυτικού, θεωρούσε ότι υπάρχει μόνο Σ.Ξ., και αγνοούσε το Ναυτικό και την Αεροπορία. Προσωπικά για εμένα δεν έβλεπε με καλό μάτι τις επαφές που είχα με τους ξένους στρατιωτικούς ακολούθους -διότι πλην της Ελληνικής, δεν ήξερε άλλη γλώσσα- καθώς και τις επαφές μου με τον Υπουργό Εσωτερικών και τους παράγοντες του υπουργείου του.

Ευτυχώς η συνεργασία μου με τον επιτελάρχη του ΓΕΕΦ ταξίαρχο Παύλο Παπαδάκη (ο οποίος εδήλωνε αλλά και ήταν ιδεολογικά πραγματικός «επαναστάτης» και υποστηρικτής των συνταγματαρχών)  ήταν εξαιρετική (παρά το γεγονός ότι εγώ ήμουν πιστός “βασιλικός”) και έτσι ότι πρόβλημα είχα το επέλυα με την βοήθειά του.

Τον Αύγουστο του 1973 ο Ντενίσης διέταξε το 3ο Ε.Γ. του ΓΕΕΦ να συντάξει και να εκδόσει προς όλες τις δυνάμεις της Ε.Φ. οδηγίες μάχης και εμπλοκής. Μετά 15 ημέρες έλαβα από το 3ο Ε.Γ. γραφείο του ΓΕΕΦ τις οδηγίες μάχης, και με έκπληξη μου είδα ότι περιελάμβανε και οδηγίες μάχης για τα πλοία μου, (αστείες και ανεφάρμοστες από πλοία), που είχαν συνταχθεί εν αγνοία μου, και από ένα αντισυνταγματάρχη, ο οποίος ως ήτο φυσικό δεν είχε γνώση του αντικειμένου. Έγινα έξαλλος, τόσο για το περιεχόμενο των οδηγιών, όσο και για το γεγονός ότι δεν είχα κληθεί να συνεργαστώ για την σύνταξή των, και επί πλέον έφεραν φαρδιά πλατιά από κάτω την υπογραφή του Ντενίση, για άμεση εφαρμογή. Αμέσως συνέταξα ένα έγγραφο προς το 3ο Ε.Γ. γραφείο της Ε.Φ. με κοινοποίηση στον Αρχηγό και στον Επιτελάρχη  της Ε.Φ. με το οποίο επέστρεφα «ως απαράδεκτο» το κείμενο των οδηγιών που αφορούσε την ΝΔΚ, διότι αυτές ήταν ανεφάρμοστες για πλοία, είχαν συνταχθεί από αξιωματικό που δεν είχε γνώσει του αντικειμένου, και υπενθύμιζα ότι ο μόνος αρμόδιος για έκδοση οδηγιών μάχης και εμπλοκής για το Ναυτικό ήμουν εγώ, και κανείς άλλος.  Όταν πήρε το έγγραφό μου ο Ντενίσης, του «ηλθε το αίμα στο κεφάλι». Με εκάλεσε στο γραφείο του, για να με επιπλήξει, και  με απείλησε ότι θα με τιμωρήσει. Εγώ σοβαρός, και σε στάση προσοχής του απήντησα, ότι δεν έχω απαλλοτριώσει τις γνώσεις μου για το «όπλο» μου, ούτε τα δικαιώματά μου, υπέρ οιουδήποτε, και ότι επιμένω στα γραφόμενά μου, διότι ήδη από έτους έχω εκδόσει τις σχετικές οδηγίες, προς τα πλοία μου και τις υπηρεσίες μου, και εάν επιμείνει στις οδηγίες του 3ου Ε.Γ. τότε θα ζητήσω τον επαναπατρισμό μου στην Ελλάδα, αναφέροντας τους λόγους, και ας στείλουν άλλο Ναυτικό Διοικητή, που να αποδεχθεί τις οδηγίες του. Στην διένεξη μας, η οποία είχε φθάσει πλέον στα όρια της εκρήξεως επενέβει ο Επιτελάρχης Παπαδάκης, ο οποίος μου έδωσε δίκαιο σε ότι έλεγα, αλλά μου είπε ότι το έγγραφό μου ήταν οξύ,( και ήταν όντως), και συνέστησε να τηρήσω τις δικές μου οδηγίες μάχης και να μή λάβω υπ’ όψιν τις αντίστοιχές του 3ου Ε.Γ. τις οποίες θα ακυρώσει ως προς το Ναυτικό. Εγώ συμφώνησα και η συζήτησις τελείωσε. Επειδή όμως έβλεπα μία τάση από τον Ντενίση να μη υπολογίζει τα άλλα «όπλα» περίμενα και συνέχεια. Όντως μετά μερικές ημέρες ο Ντενίσης με ειδοποίησε ότι ήθελε να επιθεωρήσει την Ναυτική Βάση «Χρυσούλης». Ειδοποίησα σχετικά τον διοικητή της να ετοιμάσει την βάση για επιθεώρηση, και μετά δύο ημέρες, πήγαμε με τον στρατηγό για την επιθεώρηση. Η κατάστασις στο στρατόπεδο ήταν από εξαιρετική έως αρίστη. Τα πάντα ήταν άψογα. Στην επιθεώρηση του προσωπικού ο Ντενίσης  ρωτούσε τους υπαξιωματικούς και ναύτες τα συνηθισμένα. Από που κατάγονται και τι ειδικότητα έχουν. Άκουγε τεχνίτης πυροβόλων, ή τορπιλών, αρμενιστής, σηματωρός, κλπ. οπότε γυρίζει και μου λέει με κάπως υποτιμητικό τρόπο. Μα καλά δεν έχεις μαχίμους στο Ναυτικό, όπως πεζικάριους κλπ. Ο άνθρωπος φαινόταν ότι ήταν «λίγος». Του απάντησα ότι στο ναυτικό όλοι είναι μάχιμοι, ακόμα και οι μάγειροι, οι οποίοι εξοπλίζουν μαζί με άλλους μάχιμες θέσεις στα πλοία και τις υπηρεσίες, και πολεμούν.  Δεν ξαναείπε τίποτα. Μόνο θέλησε να τιμωρήσει με φυλάκιση έναν υποπλοίαρχο (τον Κανδαλέπα), γιατί είχε πολλά μαλλιά. Του εξήγησα ότι φυλάκισις στους αξιωματικούς του Ναυτικού επιβάλλεται σύμφωνα με τις Διατάξεις του Β.Ν. για πάρα πολύ σοβαρά παραπτώματα και πρέπει να εκτελείται δια εγκλεισμού σε κελί στρατιωτικής φυλακής, σε αντίθεση με τους αξιωματικούς του στρατού, που εκτελούν την ποινή όπως εμείς τον περιορισμό. Κατόπιν τούτου τιμώρησε τον υποπλοίαρχο με περιορισμό 5 ημερών. Αλλά και εγώ του την φύλαγα. Είχα παρατηρήσει ότι προσερχόμενος στο ΓΕΕΦ κάθε πρωί με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο, οι νέοι οπλίτες της ΕΣΑ που ήταν στην πύλη δεν με χαιρετούσαν, ενώ χαιρετούσαν κανονικά ακόμη και εισερχομένους ανθυπολοχαγούς. Ένα πρωί σταμάτησα το αυτοκίνητο στην πύλη κάλεσα κοντά μου το οπλίτη και τον ρώτησα γιατί δεν με χαιρετάει όταν εισέρχομαι στο ΓΕΕΦ. Μου απάντησε απορρημένος και φοβισμένος «Δεν ξέρω τι είστε, και τι βαθμό φέρετε». Ανέβηκα στο γραφείο μου, και έγραψα μία αναφορά προς το ΓΕΕΦ, αναφέροντας το γεγονός, και σημειώνοντας ειρωνικά ότι υπάρχουν και αξιωματικοί και άλλων όπλων πλην του Σ.Ξ., και ότι θα πρέπει οι οπλίτες της Ε.Φ. να το γνωρίζουν, και εφόσον δεν το ξέρουν να τους γίνουν μαθήματα στις μονάδες τους. Εφόσον δε το επιθυμούν είμαι διατεθειμένος να τους αποστείλω έγχρωμους πίνακες με τα διακριτικά των αξιωματικών του Ναυτικού και της Αεροπορίας σε αντιστοιχία με τα ίδια του Σ.Ξ. Σε μερικές ημέρες το ΓΕΕΦ εξέδωσε διαταγή προς όλες τις μονάδες του με τους πίνακες αντιστοιχίας των βαθμών, και έτσι τόσο εμείς του Ναυτικού όσο και οι συνάδελφοί μας αεροπόροι λαμβάναμε τον χαιρετισμό που εδικαιούμεθα.

Από ότι μου είπε ο φίλος μου αντισυνταγματάρχης διευθυντής του 1ου Ε.Γ. ο Ντενίσης δεν ήθελε να βγάλει τέτοια διαταγή, για να μη <μειωθεί> !!!

Από την ημέρα που είχα έλθει στην Κύπρο προσπαθούσα να αξιοποιήσω την παλαιά ξύλινη τορπιλλάκατο, που μας είχε δώσει η Κυπριακή κυβέρνησις, αλλά χωρίς επιτυχία.Το ξύλινο σκάφος λόγω πολυκαιρίας παρουσίαζε διαρροές. Η μηχανή παρόλες τις επισκευές που της κάναμε, δεν απέδιδε και δεν μπορούσε να κρατήσει πολλές στροφές με αποτέλεσμα η ταχύτης του σκάφους να είναι μόνο 10-12 κόμβους, μόλις ανεβάζαμε στροφές για μεγαλύτερη ταχύτητα ξεμπλοκάριζε η μηχανή και δούλευε χωρίς να γυρίζει η προπέλα. Έκανα ένα έγγραφο στο υπουργείο εσωτερικών και τους ζήτησα να πάρουν πίσω το σκάφος, και να το χρησιμοποιήσουν όπως αυτοί θέλουν, γιατί είναι ακατάλληλο για πολεμικό. Ενοχλήθηκαν και έστειλαν μία επιτροπή στην Ναυτική βάση, μαζί με το πωλητή του σκάφους μεγαλοεπιχειρηματία Καϊσή, για να εξετάση το σκάφος. Είδαν το χάλι του, και συμφώνησαν μαζί μου, πλην του πωλητού, ο οποίος προέτινε, να το αλλάξη με ένα άλλο του ιδίου τύπου, αλλά βέβαια της ιδίας ηλικίας. Οι υπάλληλοι του υπουργείου έδειξαν να συμφωνούν, εγώ αντέδρασα και τους είπα ότι δεν το θέλω, και ότι επιθυμώ να έχω πολεμικά πλοία και όχι σκάφη scrap, κατάλληλα ίσως για θαλαμηγοί αναψυχής, και τους ζήτησα να το πάρουν πίσω και ας το δώσουν στην αστυνομία ή στους πλοηγούς των λιμανιών. Φύγανε μουδιασμένοι, ο δε Καϊσής ούτε που με χαιρέτησε.

Μετά μερικές ημέρες με εντολή του υπουργείου παρέδωσα το σκάφος στην αστυνομία Αμμοχώστου, και απηλλάγην από αυτόν τον μπελά.

Με το πέρασμα του χρόνου η κατάστασις στην Κύπρο από τις επιχειρήσεις της ΕΟΚΑ Β’, κατά του Μακαρίου, και των εφεδρικών κατά της ΕΟΚΑ Β’ είχε εκτραχυνθεί μέχρι που δεν πήγαινε άλλο. Μάχες, στα ορεινά, οδομαχίες στις πόλεις, ανατινάξεις κυβερνητικών κυρίως κτιρίων, και γενικώτερα μία κατάστασις πολύ άσχημη. Οι υπηρεσίες του Μακαρίου είχαν εντείνει τις παρακολουθήσεις μας, καθώς θεωρούσαν ότι όλοι οι Ελλαδίτες ήταν μαζί με την ΕΟΚΑ Β’. Ένα απόγευμα του Σεπτεμβρίου δύο διμοιρίες καταδρομέων γύριζαν στο στρατόπεδό τους από ασκήσεις, με τρία φορτηγά αυτοκίνητα, τραγουδώντας εμβατήρια, και φωνάζοντας «Ενωσις». Στο κέντρο της Λευκωσίας, τους μπλόκαραν τρεις διμοιρίες εφεδρικών με βαρέα όπλα, σταμάτησαν τα φορτηγά και αξίωσαν να μη ξανακουστεί η κραυγή «Ενωσις». Ο επί κεφαλής Έλλην υπολοχαγός, κρατώντας την ψυχραιμία του τους εκάλεσε να ανοίξουν αμέσως τον δρόμο, ενώ οι επί κεφαλής ανθυπολοχαγοί (Κύπριοι) και οι καταδρομείς ετοίμασαν τα όπλα τους για μάχη. Ο υπολοχαγός τηλεφώνησε αμέσως στον διοικητή του αντισυνταγματάρχη Κομπόκη, και αυτός ειδοποίησε αμέσως τον Ντενίση, αφού έκανε αρκετή ώρα να τον εντοπίσει διότι έπαιζε χαρτιά σε φιλικό του σπίτι. Ο Κομπόκης στο μεταξύ πήγε στον τόπο του επεισοδίου και συγκράτησε τους καταδρομείς οι οποίοι είχαν θεωρήσει μεγάλη προσβολή αυτό που είχε γίνει, και ήταν έτοιμοι να επιτεθούν στους εφεδρικούς. Ο Ντενίσης όταν αντελήφθη το κρίσιμο της καταστάσεως, ήλθε σε επαφή με τον υπουργό εσωτερικών και αυτός με τον Μακάριο, και τελικά απεχώρησαν οι εφεδρικοί μετά δύο ώρες, κραυγάζοντες Μακάριος, Μακάριος, ενώ οι καταδρομείς ανταπαντούσαν Ενωσις, Ενωσις.

Ο Ντενίσης την επομένη έκανε μία χλιαρή διαμαρτυρία στον υπουργό εσωτερικών, αλλά αυτός του απήντησε ότι το εφεδρικό σώμα της αστυνομίας τυπικά μόνον ανήκε στο υπουργείο του, και στην ουσία έπαιρνε διαταγές από τον Μακάριο απ’ευθείας. Σε σύσκεψη που είχαμε στο ΓΕΕΦ επί του επεισοδίου, προετάθει από ορισμένους να εκδοθεί διαταγή και να απαγορευθεί η λέξις «Ενωσις» ως σύνθημα, αλλά αντιδράσαμε η πλειοψηφία των παρισταμένων αξιωματικών και η πρότασις απεσύρθει. Το επεισόδιο μας είχε πεισμώσει. Δεν είχαμε έλθει στην Κύπρο για να εξυπηρετήσουμε τις προσωπικές φιλοδοξίες του Μακαρίου, αλλά για να προστατεύσουμε την Νήσο από εξωτερικό εχθρό!

Μετά μία εβδομάδα, με ένα νέο νόμο ο Μακάριος, κατήργησε και την Ελληνική ιθαγένεια στους Κυπρίους από τις ταυτότητές τους. Μέχρι τότε στις ταυτότητές τους ανεγράφετο Υπηκοότης. Κυπριακή, και Ιθαγένεια. Ελληνική (για τους Ελληνοκυπρίους) ή Τουρκική(για τους Τουρκοκυπρίους). Με τον νέο νόμο υπήρχε η λέξις Κυπριακή και στην υπηκοότητα και στην ιθαγένεια. Αυτό βέβαια για τους Ελληνοκυπρίους. Διότι οι Τουρκοκύπριοι δεν εδέχοντο την αλλαγή. Σιγά- σιγά αρχίσαμε να αισθανόμεθα ότι είμεθα ανεπιθύμητοι στο νησί. Βεβαίως οι «ενωτικοί» Κύπριοι οι οποίοι εκείνη την εποχή ήσαν περίπου το 60% του πληθυσμού, δεν συμφωνούσαν με τους χειρισμούς του Μακαρίου, και ανοικτά μας έδιναν την υποστήριξή τους σε κάθε ευκαιρία. Επί πλέον το επιβαλλόμενο άνωθεν ανθελληνικό πνεύμα, και οι παρακολουθήσεις που μας εγένοντο μας έκαναν να διακείμεθα φιλικά προς την ΕΟΚΑ Β’ παρόλο που αυτή δεν είχε καλές σχέσεις με την τότε Ελληνική κυβέρνηση.

Τον Σεπτέμβριο του 1973 ένας γείτονας «ενωτικός» με επληροφόρησε ότι κάθε βράδυ το σπίτι το παρακολουθούν οι εφεδρικοί. Τον ευχαρίστησα και του είπα ότι το ξέρω.

Τον Οκτώβριο έκανα μία επιθεώρηση στο ΣΕΠ του ακρωτηρίου ‘Απόστολος Ανδρέας’. Πηγαίνωντας εν στολή με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο και με πινακίδα που να γράφει ΝΔΚ, στον δρόμο προς το Ριζοκάρπασσο υπήρχε ένα μπλόκο των εφεδρικών. Ένας από αυτούς έκανε σήμα να σταματήσω παρά την πινακίδα του αυτοκινήτου και τις χαρακτηριστικές μεγάλες κεραίες που είχε. Είπα στον οδηγό μου να τον αγνοήσει και να συνεχίσει τον δρόμο του. Ενώ τον είχαμε προσπεράσει περί τα 50 μέτρα αντελήφθην ότι πυροβόλησε στον αέρα. Είπα στον οδηγό μου να σταματήσει και να κάνει όπισθεν. Μόλις τον πλησιάσαμε πετάχτηκα έξαλλος έξω κρατώντας στο χέρι το πιστόλι μου, και του λέω «κοίταξε καθίκι, εγώ δεν σηκώνω τέτοια, θα πάρω το καλάσνικωφ που έχεις και θα στο βάλω στον κ….  σου». Επενέβη ένας λοχίας και μου ζήτησε συγνώμη για την αβλεψία του υφισταμένου του. Τους ξαναέβρισα και έφυγα. Όταν γύρισα στο γραφείο μου στην ΝΔΚ, εξέδωσα γραπτή διαταγή προς τις υπηρεσίες μου, με την οποία τους διέτασσα να μη δεχθούν επί ουδενί λόγω οιονδήποτε έλεγχον από εφεδρικούς σε οποιονδήποτε μέρος της Κύπρου, και επι πλέον διέτασσα την ΝΒΧ να έχει πάντοτε σε ετοιμότητα ομάδα εκ 15 υπαξιωματικών και ναυτών, υπό αξιωματικό, απάντων ενόπλων, και να επέμβη κατόπιν διαταγής μου, σε περίπτωση που οιοσδήποτε εκ των ανδρών της ΝΔΚ βρεθεί σε δύσκολη θέση. Την διαταγή μου την κοινοποίησα στον αρχηγό του ΓΕΕΦ, με παράκληση να την κοινοποιήσει στο υπουργείο εσωτερικών. Ο Ντενίσης μου  είπε ότι δεν μπορεί να την κοινοποιήσει (ποτέ δεν κατάλαβα το γιατί), και μου προσέθεσε «Εσείς οι ναυταίοι δεν σηκώνετε μύγα στο σπαθί σας». Δεν του απήντησα, αλλά μετά μερικές ημέρες παρόμοια διαταγή έβγαλε και ο Κομπόκης για τους καταδρομείς.

Μετά μερικές ημέρες ένας ναύτης μου Κύπριος έχοντας κανονική άδεια πήγαινε εν στολή από την Αμμόχωστο στην Λάρνακα. Στον δρόμο τον σταμάτησαν οι εφεδρικοί, και βρίζοντας την Εθνική Φρουρά ,την Ελλάδα, το Ναυτικό, εμένα προσωπικά, και το…. ΝΑΤΟ, τον εκτύπησαν βίαια. Μετά μία περίπου ώρα ο ναύτης με πήρε  @τηλέφωνο και μου ανέφερε το γεγονός. Έστειλα αμέσως το άγημα από την ΝΒΧ με εντολή να συλλάβουν τους εφεδρικούς και να τους μεταφέρουν στην ΝΒΧ. Όταν το άγημα έφθασε στο σημείο του μπλόκου οι εφεδρικοί είχαν φύγει. Ο επί κεφαλής εφ. Σημαιοφόρος (Ελλαδίτης) πήγε με το άγημα στον σταθμό των εφεδρικών στην Αμμόχωστο και απαίτησε από τον διοικητή του να του παραδώσει τους άνδρες του που ήταν στο μπλόκο. Αυτός του απήντησε (ψευδώς) ότι δεν είχε στείλει καμία ομάδα για μπλόκο εκείνη την ημέρα και ότι προφανώς ο ναύτης κάπου αλλού θα είχε ξυλοκοπηθεί. Από την ημέρα εκείνη και βλέποντας τις αντιδράσεις μας, δεν ξαναενοχλήθηκε προσωπικό της ΝΔΚ, ενώ αντιθέτως γινόντουσταν πολλά παρόμοια επεισόδια με άνδρες του Σ.Ξ.

Παρακολουθούσαμε από τις ειδήσεις τις αλλαγές που γινόντουσαν στην Ελλάδα, με τον σχηματισμό κυβερνήσεως από τον Μαρκεζίνη.  Ήταν φανερό ότι κάτι θα γινόταν, και η ατμόσφαιρα ήταν βαριά. Αργότερα έγιναν τα γεγονότα του πολυτεχνείου, που τα βλέπαμε στην κυπριακή τηλεόραση. Οι “μακαριακοί” χαιρόντουσαν με την πτώση του μισητού, για αυτούς, Παπαδόπουλου, αλλά δεν μπορούσαν να φανταστούν την τροπή των γεγονότων από την ημέρα εκείνη και μετά.  Όταν έγινε η ανάληψη της διακυβερνήσεως στην ουσία από τον Ταξίαρχο Ιωαννίδη, με πρωθυπουργό τον Ανδρουτσόπουλο, και πρόεδρο δημοκρατίας τον στρατηγό Γκιζίκη, παραμείναμε σε επιφυλακή όλη την ημέρα στο ΓΕΕΦ.  Και τον Ανδρουτσόπουλο και τον Ιωαννίδη τους εγνώριζα υπηρεσιακώς και μου είχαν και οι δύο μεγάλη εκτίμηση.  Περισσότερο χαρούμενος ήταν ο επιτελάρχης του ΓΕΕΦ ταξίαρχος Παύλος Παπαδάκης (ουδεμία σχέση έχων με τον πλωτάρχη υφιστάμενόν μου, πλην της συνωνυμίας) ο οποίος ήταν προσωπικός φίλος του Ιωαννίδη. Τον Ντενίση είχαν αρχίσει να τον ζώνουν τα φίδια γιατί όλο αυτό τα διάστημα παρίστανε τον φίλο του Παπαδοπούλου, αν και μετά την μεταπολίτευση δήλωσε και αυτός όπως και πολλοί άλλοι ‘αντιστασιακός’.

Ο Μακάριος μετά την αλλαγή στην Ελλάδα σκλήρυνε την στάση του απέναντί μας. Οι παρακολουθήσεις μας ήταν πιο εντατικές και επί πλέον κάθε βράδυ εφεδρικοί παρακολουθούσαν και τα στρατόπεδα της εθνικής φρουράς.

Τέλος Νοεμβρίου ήλθα για μερικές ημέρες στην Ελλάδα μαζί με την Λίλυ και τον Παναγιώτη. Πήγα στο ΓΕΝ και συναντήθηκα με τον Αρχηγό Ναυτικού αντιναύαρχο Αραπάκη, με τον οποίο συνεζήτησα πιθανότητες να με ενισχύσει το Ναυτικό με τορπιλλακάτους. Δυστυχώς το Ναυτικό δεν είχε δυνατότητα ενισχύσεως μου εκείνη την εποχή, αλλά μου συνέστησε να προσπαθήσω μέσω της Κυπριακής να αγοράσω καινούργιες τορπιλλακάτους. Πήγα εν συνεχεία στο ΓΕΕΘΑ και ζήτησε να με δεί ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, ο οποίος με ερώτησε για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο, κυρίως όσον αφορά στην δράση των Εφεδρικών, και μου συνέστησε να «είμαι κοντά» στον επιτελάρχη του ΓΕΕΦ ταξίαρχο Παπαδάκη, από τον οποίο όπως μου είπε έχει ακούσει τα καλλίτερα λόγια για εμένα. Στην συνέχεια συναντήθηκα με τον κουμπάρο μου Μανωλόπουλο εν αποστρατεία πλέον αντιναύαρχο, και του ζήτησα την συμβουλή του για αγορά νέων ταχέων σκαφών. Μου επρότεινε να αγοράσω μικρά περιπολικά σκάφη με κατευθυνόμενα βλήματα, που ήταν πιο αποτελεσματικά για την άμυνα της Κύπρου, από τις τορπιλλακάτους.

Στις 6 Δεκεμβρίου ημέρα του Αγίου Νικολάου, έγινε στην ΝΒΧ η καθιερωμένη γιορτή του Ναυτικού. Είχα καλέσει και τον Μακάριο, ο οποίος με επληροφόρησε ότι «λόγω άλλων υποχρεώσεών του» δεν μπορούσε να έλθει και ώριζε ως αντικαταστάτη του τον πρόεδρο της Βουλής Γλ. Κληρίδη. Η τελετή ήταν άψογη από πάσης πλευράς με παρελάση των ναυτών, με επιδείξεις βατραχανθρώπων και ανατίναξη υποβρυχίου στόχου, με επιδείξεις τορπιλλακάτων και πραγματική βολή τορπίλλης. Μετά την δοξολογία που χοροστάτησε ο μητροπολίτης Αμμοχώστου, εγένοντο καταθέσεις στεφάνων στο υπάρχων εκεί μνημείο για τους πεσόντας άνδρας του Ναυτικού στην Κύπρο, και εν συνεχεία εδιάβασα την Ημερησία διαταγή μου για την επέτειο. Η διαταγή μου έκανε εντύπωση, διότι για πρώτη φορά ανεφέρετο ότι όλοι μας είμαστε έτοιμοι να θυσιαστούμε αμυνόμενοι της Κύπρου, και να δώσουμε και την τελευταία ρανίδα του αίματός μας για την πραγμάτωση των δικαίων της νήσου. Ο ραδιοφωνικός σταθμός (ΡΙΚ) στις βραδυνές ειδήσεις του αναμετάδωσε ηχογραφημένη την ανάγνωση της διαταγής από εμέ, και είχε εκτενές ρεπορτάζ από την τελετή, οι δε εφημερίδες της επομένης, με εξαίρεση αυτή του κομμουνιστικού κόμματος, είχαν την ημερησία διαταγή μου με ευμενή σχόλια στην πρώτη τους σελίδα. Με παράκληση μου στούς δημοσιογράφους εζήτησα να μη αναφέρονται το όνομα μου όπως και όνομα οιουδήποτε αξιωματικού μου, όπως και να μη προβάλουν από την τηλεόραση σκηνές από την τελετή για λόγους ασφαλείας. Συνεμορφώθησαν προς τιμή τους όλοι.  Μετά μερικές ημέρες ένας γνωστός επιχειρηματίας της Κύπρου στενά συνδεδεμένος με τον Γρίβα μου διαβίβασε τα συγχαρητήρια του Γρίβα για τα όσα είχα πεί στην διαταγή μου.

Μετά από μελέτη διατιθεμένων περιπολικών κατευθυνομένων βλημάτων, είχα καταλήξει στον τύπο των Γαλλικών ESTEREL με βλήματα SS12. Έστειλα μία επιστολή στην Γαλλία στα Ναυπηγεία ESTEREL αναφέροντας το ενδιαφέρον μας. Σε μερικές ημέρες ήλθαν στην Λευκωσία, τρεις Γάλλοι από τα Ναυπηγεία για συζητήσεις. Ο Ντενίσης ήταν αρνητικός στο να αποκτηθούν πλοία. Σε συζήτηση που είχα μαζί του εδήλωσε ότι δεν εγκρίνη διάθεση κονδυλίων από τον προϋπολογισμό της Ε.Φ. για πλοία και προτιμά να δώσει τα χρήματα αυτά για να αγοράσει πολυβόλα!!! Του απάντησα ότι εγώ θα προχωρήσω και θα βρώ χρήματα για τα πλοία που θέλω. Βασιζόμουνα στην εκτίμηση, ότι ο Μακάριος δεν θα ενέκρινε αγορά πολυβόλων, που θα μπορούσαν, ίσως να χρησιμοποιηθούν εναντίον των εφεδρικών, ενώ ένα πολεμικό πλοίο με κατευθυνόμενα βλήματα δεν είχε δυνατότητα για κάτι τέτοιο, και επί πλέον θα έδειχνε στην Ελληνική κυβέρνηση, ότι ενδιαφέρεται για την άμυνα της Κύπρου, χωρίς να τίθεται εν κινδύνω η πρόθεσίς του για ανάπτυξη του αντιπάλου δέους της Ε.Φ. δηλαδή του εφεδρικού σώματος του οποίου η δύναμις είχε ήδη φθάσει τους 7.000. Με την βοήθεια του Επιτελάρχου, μου διετέθει η αίθουσα συνεδριάσεων της Ε.Φ. και οι Γάλλοι προέβαλαν σε ταινία τα υπόψιν πλοία και τις δυνατότητες τους, στους διευθυντάς των επιτελικών γραφείων της Ε.Φ., στους διοικητάς Πυροβολικού, Καταδρομών, και Διαβιβάσεων, και σε όλους τους μόνιμους  αξιωματικούς της ΝΔΚ. Τα πλοία πραγματικά είχαν καλές, για την τιμή τους, δυνατότητες, αλλά οπωσδήποτε πολύ πιο καλές από τις υπάρχουσες Ρωσσικές τορπιλλακάτους που ήταν ήδη 25 ετών πλοία, και η ταχύτητά τους μετά βίας έφθανε πλέον τα 15-17 μίλλια την ώρα, από 50 που είχαν τα σκάφη, όταν ήταν καινούργια. Επί πλέον μπορούσε να κτυπήσεις στόχο σε απόσταση 15-20 μίλλια, και δεν χρειαζόταν να πλησιάσεις στο ένα μίλι για να ρίξεις τορπίλλη, όπως  γινόταν με τα υπάρχοντα πλοία. Η ταχύτης τους έφθανε τα 25 μίλλια την ώρα. Όλοι οι παριστάμενοι συμφώνησαν ότι τα πλοία αυτά θα βοηθούσαν τα μέγιστα στην αποστολή της Ε.Φ. Όλοι πλην του Ντενίση που ήθελε πολυβόλα, και όχι κατευθυνόμενα βλήματα !!! Τον αγνόησα και πήγαμε με τον επιτελάρχη στον υπουργό εσωτερικών όπου του θέσαμε το θέμα. Ο υπουργός μας είπε ότι θα θέσει το θέμα στον Μακάριο, και θα μας απαντήσει, διότι το ποσόν που απαιτείται ( περίπου ένα εκατομμύριο Λίρες) είναι αρκετά μεγάλο και θέλει να έχει την έγκρισή του. Το υπουργείο πήρε την έγκριση του Μακαρίου, και άρχισε συνομιλίες με τους Γάλλους, πάντοτε παρουσία μου, για να επιτύχει καλλίτερες τιμές αγοράς. Ο Ντενίσης επέμενε να πάρει πολυβόλα. Η απάντηση του Υπουργείου ήταν ότι το θέμα εξετάζεται και θα του απαντήσουν εν καιρώ. Φαίνεται ότι η εκτίμησίς μου, όσον αφορά τις προθέσεις του Μακαρίου για αγορά πολυβόλων, ήταν σωστή. Άλλωστε ο Ντενίσης δεν προέτινε κάποιο συγκεκριμένο τύπο για αγορά, αλλά γενικώς έλεγε για πολυβόλα, χωρίς να έχει κάνει έστω μία διερεύνηση αγοράς ώστε να ξέρει τι ζητάει ακριβώς.

Οι συνομιλίες κράτησαν περίπου ένα μήνα, και τελικά συνεφωνήθει η αγορά δύο περιπολικών κατευθυνομένων βλημάτων, υπεγράφησαν τα σχετικά συμβόλαια, και σε λίγες ημέρες εδώθει η σχετική προκαταβολή με επιταγή που υπέγραφε ο ίδιος ο Μακάριος, με κόκκινο μελάνι, δικαίωμα που είχε εκχωρηθεί στον εκάστοτε αρχιεπίσκοπο Κύπρου, από Βυζαντινό αυτοκράτωρα εδώ και 6 αιώνες. Την επιταγή μου την έδειξε ο Υπουργός την ημέρα που την έδωσε στους Γάλλους. Με ένα δείπνο σε κοσμικό εστιατόριο της Λευκωσίας, επισφραγίσαμε την συμφωνία όλοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτήν. Η συμφωνία αυτή και «η νίκη» μου κατά κάποιο τρόπο, έναντι του Ντενίση, είχε ανεβάσει «ψηλά» τις μετοχές μου μεταξύ των αξιωματικών του Σ.Ξ. της Ε.Φ. Όλοι μου εφέροντο πιο φιλικά από πριν, και πολλές φορές ζητούσαν την συμβουλή μου σε πολλά θέματα που τους απασχολούσαν. Στην ουσία με θαύμαζαν, και η δικαιολογημένη «έπαρσίς» των έναντι των αξιωματικών των άλλων κλάδων των Ε.Δ. λόγω της “επαναστάσεως” της 21ης Απριλίου, δεν είχε εφαρμογή σε εμένα, εάν δε κανείς τολμούσε να πεί κάτι, τον έβαζα αμέσως στην θέση του, χωρίς πολλές κουβέντες. Με είχαν όλοι σε μεγάλη εκτίμηση, καθώς και σε όλο το προσωπικό της ΝΔΚ. Το πρώτο από τα νέα μας πλοία θα παραδινόταν τον Αύγουστο του 1974 και το δεύτερο τον Οκτώβριο του ιδίου έτους. Δεκαπέντε ημέρες προ της παραδόσεως των πλοίων, θα έπρεπε να στείλω τα πληρώματα παραλαβής στην Γαλλία για να εκπαιδευτούν στα συστήματα των σκαφών.

Στο διάστημα που συνομιλούσαμε για την αγορά των πλοίων, ο Αρχηγός Ναυτικού, που τον τηρούσα ενήμερο σχετικά με την αγορά των νέων σκαφών, έστειλε τον Διευθυντή του 2ου Κλάδου του ΓΕΝ, τον Αρχιπλοίαρχο Δ.Σταμούλη, για να επιθεωρήσει την ΝΔΚ, και να με συνδράμει όπως είχα ζητήσει, στην επιτυχή εξέλιξη των συνομιλιών.  Έμεινε στην Κύπρο τέσσερεις ημέρες, επιθεώρησε όλες τις υπηρεσίες και τα πλοία μου, είδε τον Υπουργό εσωτερικών, τον Ντενίση, και παρεκάθησε με την γυναίκα του, σε δείπνο στο σπίτι μου, όπου είχα καλέσει, τον επιτελάρχη ΓΕΕΦ, τους διευθυντάς των Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, με τις συζύγους τους, και τον παιδικό φίλο μου ταξίαρχο αεροπορίας Σπύρο Αλευρά, που ευρίσκετο για υπηρεσιακούς λόγους στην Κύπρο. Περάσαμε πολύ καλά σε μία πραγματική φιλική ατμόσφαιρα. Ο Σταμούλης έφυγε κατενθουσιασμένος, από όσα είχε ιδεί, και είχε ακούσει, όσον αφορά στο Ναυτικό στην Κύπρο. Όταν επέστρεψε στο ΓΕΝ, εγγράφως μου έστειλε τα συγχαρητήρια του και την ευαρέσκειά του, και μου έγγραφε ότι στην Κύπρο αισθάνθηκε υπερήφανος ως αξιωματικός του Ναυτικού για το υψηλό επίπεδο που ευρίσκοντο τα πλοία μου και οι υπηρεσίες μου, αλλά και για τον σεβασμό που οι αξιωματικοί του Σ.Ξ. έδειχναν προς το πρόσωπό μου, και το προσωπικό μου γενικώτερα.

Μετά οκτώ μήνες με την μεταπολίτευση, ο ίδιος ξεχνόντας όλα αυτά, υπέγραψε την τιμωρία μου, με αργία δια προσκαίρου παύσεως, που του είχε ζητήσει ο Αβέρωφ, χωρίς ίχνος τροπής.

Την εποχή εκείνη πέθανε λόγω των κακουχιών, και της σχετικά μεγάλης του ηλικίας (78 ετών), ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Β’ στρατηγός Γρίβας. Το νέο έπεσε σαν βόμβα στην Κύπρο. Ότι και να ήταν ο Γρίβας, ήταν ο άνθρωπος που πολέμησε τους Άγγλους, κα έδωσε την ελευθερία στο νησί. Όλοι το αναγνώριζαν αυτό, ακόμα και οι Μακαριακοί που κατά βάθος επίχαιραν για τον θάνατό του, διότι η προσπάθειά τους για ανεξάρτητη και αδέσμευτη Κύπρο ( και όχι η ένωσις με την Ελλάδα), θα ήταν πλέον πιο εύκολη.  Άλλωστε ο Μακάριος όπως είχε κάποτε δηλώσει, προτιμούσε να είναι πρόεδρος ενός ανεξαρτήτου νησιού, παρά να ενωθεί αυτό με την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να παραμείνει μόνο αρχιεπίσκοπος, χωρίς κοσμική εξουσία. Τώρα λοιπόν του δινόταν η ευκαιρία να το κάνει χωρίς να έχει ουσιαστική αντίσταση. Στα κρυφά σχέδιά του ( τα οποία είχαμε μάθει στην Ε.Φ. πιθανόν διότι ήθελε να τα μάθουμε) ήταν να διώξει όλους τους Έλληνες αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, και Έλληνες ναύτες που είχα στην ΝΔΚ, και να δημιουργήσει Στρατό με βάση το Εφεδρικό Σώμα, διοικούμενο αποκλειστικά από Κυπρίους, και με την συμμετοχή μισθοφόρων κυρίως από κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, όταν τα κενά δεν θα μπορούσε να τα καλύψει με Κυπρίους. Αυτούς που δεν ήθελε ήταν τους Έλληνες.

Η κηδεία του Γρίβα έγινε στην Λεμεσό, κοντά στο κρησφύγετο όπου διέμενε, και ήταν επίσημη. Του απεδώθησαν τιμές στρατηγού εν ενεργεία,  όπου προσήλθαν όλοι οι αξιωματικοί της Ε.Φ. με στολή και τα ξίφη μας, και χιλιάδες κόσμου, οι οποίοι με δάκρυα στα μάτια, μας αγκάλιαζαν όταν προσερχόμεθα, μας ασπάζοντο, φωνάζοντας «ένωσις-ένωσις», και απαιτούσαν να μη εγκαταλείψουμε ποτέ την Κύπρο, έστω και εάν ο Μακάριος το ζητούσε. Κατά την διάρκεια της νεκρωσίμου ακολουθίας, τέσσερεις ανώτεροι αξιωματικοί κρατούσαν τις τέσσερεις γαλανόλευκες ταινίες που είχε το φέρετρο. Ένας από αυτούς ήμουν και εγώ. Ένας πέμπτος αξιωματικός του Σ.Ξ. κρατούσε σε ένα μαξιλαράκι τα παράσημα και μετάλλια του Γρίβα. Εκ μέρους του Μακαρίου παρέστη ένας εκ των υπουργών της κυβερνήσεως, ο οποίος και απεδοκιμάσθει από το πλήθος κατά την προσέλευσή του. Ως εκπρόσωποι των Ελληνικών Ε.Δ. είχαν έλθει από την Αθήνα, ένας υποστράτηγος και τέσσερεις συνταγματάρχαι, οι οποίοι είχαν συνεργασθεί με τον Γρίβα στην οργάνωση Χ κατά την κατοχή στην Αθήνα, αλλά και το 1964-1967 στην Κύπρο.

Οι Μακαριακοί είχαν ‘εξαφανιστεί’ εκείνες τις ημέρες. Το μεγάλος πλήθος του ‘αγριεμένου’ κόσμου που ήταν στην κηδεία, και η σύσσωμη παρουσία της Εθνικής Φρουράς σε αυτήν, δημιουργούσαν προβλήματα στα σχέδια του Μακαρίου, που σκεπτόταν πλέον με πιο τρόπο θα τα θέσει σε εφαρμογή, με τέτοιες αντιδράσεις του κόσμου, και βεβαίως την διαφαινομένη αντίδραση της Ε.Φ. Την άλλη ημέρα τόσο οι εφημερίδες της Κύπρου όσο και της Ελλάδος είχαν εκτενείς περιγραφές από την κηδεία, και στις περισσότερες υπήρχε η φωτογραφία μου κρατώντας την ταινία του φερέτρου, παρά το ότι είχαμε ζητήσει από τους δημοσιογράφους να μη δημοσιεύουν φωτογραφίες μας για λόγους ασφαλείας.

Μετά μερικές ημέρες, ο Ιωαννίδης από την Ελλάδα, αποφάσισε να εγκαταλήψει την πραγματική ουδετερότητα που κρατούσε μέχρι τότε το ΓΕΕΘΑ έναντι της ΕΟΚΑ Β’ και να την βοηθήσει πλέον στον αγώνα της κατά του Μακαρίου, όχι βέβαια φανερά. Αυτό έγινε γνωστό σε περιορισμένο αριθμό αξιωματικών στην Κύπρο, (εξαιρουμένου του Ντενίση) μεταξύ των οποίων ήμουν και εγώ. Μετά μερικές ημέρες εζητήθει από το ΓΕΕΘΑ η αποχώρησις του υπαρχηγού του Γρίβα αποστράτου αντισυνταγματάρχου Καρούσου και η επιστροφή του στην Αθήνα, διότι ο εν λόγω αξιωματικός ήτο αντίθετος προς στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών. ( Μετά την μεταπολίτευση επανήλθε στον Στρατό και έφθασε μέχρι τον βαθμό του αντιστρατήγου). Την αρχηγία της ΕΟΚΑ Β’ ανέλαβε άλλος συνεργάτης του Γρίβα (Κύπριος) αλλά στην ουσία αρχηγός ήταν πλέον Έλλην αντισυνταγματάρχης εν ενεργεία του  Σ.Ξ. υπασπιστής του Γρίβα το 1964-1965, ο οποίος ερχόταν από την Αθήνα στην Λευκωσία, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, ως επίσημος ‘Ταχυδρόμος’ μεταξύ ΓΕΕΘΑ και ΓΕΕΦ. Εν τω μεταξύ συνεχώς λαμβάναμε πληροφορίες για αφίξεις οπλισμού στην Κύπρο, για εξοπλισμό του εφεδρικού σώματος. Μου είχαν αναθέσει να ερευνήσω ένα ‘Μότορσιπ’ στο λιμάνι της Λάρνακας, διότι είχαμε πληροφορίες ότι θα έφερνε όπλα. Πήρα μαζί μου τον Παπαργύρη, δύο υπαξιωματικούς, και δύο ναύτες, και πήγαμε στην Λάρνακα, μπήκαμε στο λιμάνι αδιαφορώντας για τους αστυνομικούς και τελωνειακούς που ήταν εκεί, τοποθέτησα τους δύο ναύτες ένοπλους στην είσοδο του πλοίου με εντολή να απαγορεύσουν την είσοδο και την έξοδο σε οιονδήποτε, και ζήτησα από τον ‘έντρομο’ πλοίαρχο του ‘μότορσιπ’ να μου δώσει τα σχέδια φορτώσεως του φορτίου που έφερε, ενώ ο Παπαργύρης και οι δύο υπαξιωματικοί ερεύνησαν όλο το πλοίο και το φορτίο του, αλλά δεν βρήκαν όπλα. Η πληροφορία που μας είχε έλθει δεν ήταν αληθής. Ζήτησα συγνώμη από τον πλοίαρχο για την ενόχληση και γυρίσαμε στην Λευκωσία. Μετά μερικές ημέρες λάβαμε την πληροφορία ότι είχαν εκφορτωθεί όπλα στο ακρωτήριο Κορμακίτης και τα είχαν αποθηκεύσει στο κτίριο του εκεί ευρισκομένου φάρου. Από την μελέτη των αναφορών που είχα από το εκεί ευρισκόμενο ραντάρ μου, προέκυπτε ότι δεν είχε προσεγγίσει πλοίο στην περιοχή το τελευταίο δεκαήμερο, παρά ταύτα με μία ομάδα 15 ανδρών της ΝΔΚ πήγαμε νύκτα και ερευνήσαμε όλο το κτίριο του φάρου χωρίς να βρούμε τίποτα. Από τον σταθμό του ραντάρ μου είπαν ότι προ 20ημέρου είχαν παρατηρήσει μεγάλη κίνηση από αυτοκίνητα του εφεδρικού στην περιοχή, και ενόμιζαν ότι ήταν μία από τις συνήθεις επιχειρήσεις του κατά της ΕΟΚΑ Β’. Φαίνεται ότι όταν πήγαμε εμείς τα όπλα είχαν ήδη μεταφερθεί.

Τον Απρίλιο προγραμμάτισα και έκανα μία άσκηση  επειγούσης μεταφοράς του επιτελείου μου από τον χώρο που κατείχε στο κτίριο της Ε.Φ., στα οχήματα που είχα ετοιμάσει για αυτό τον σκοπό, και εγκατάσταση του επιτελείου σε υπαίθριο χώρο μακριά από την Λευκωσία. Κατά της 9 το πρωί της ημέρας της ασκήσεως το φορτηγό-κλούβα που είχε μονίμως εγκατεστημένους τους ασυρμάτους και τον θάλαμο επιχειρήσεων, ο τράκτορας με το αντιαεροπορικό ‘έρλικον’, η γεννήτρια  επ’αυτοκινήτου, τρία LAND ROVER για την μεταφορά του προσωπικού, και το αυτοκίνητό μου, ήλθαν κάτω από τα γραφεία μας, και αφού μεταφέραμε τους απαραίτητους κώδικες και την άκρως απόρρητη αλληλογραφία στην κλούβα, επιβιβαστήκαμε ένοπλοι στα αυτοκίνητα, και ξεκινήσαμε προς μία περιοχή 5 περίπου χλμ. μακρυά από την Λευκωσία στον δρόμο προς την Λάρνακα, όπου υπήρχε πυκνή συστάδα υψηλών δένδρων. Προηγείτο ένα αυτοκίνητο με τρείς ναύτες Ν/Α, οι οποίοι στις διασταυρώσεις σταματούσαν την κυκλοφορία για να περάσουμε.  Μόλις είχαμε βγή από την Λευκωσία δύο αυτοκίνητα με εφεδρικούς, «κόλλησαν» πίσω από την φάλαγγα. Σταμάτησα την φάλαγγα στην άκρη του δρόμου και έστειλα δύο Ν/Α να τους πούν,  να προχωρήσουν στον ‘προορισμό’ τους προσπερνώντας μας. Τι να κάνουν, μας προσπέρασαν κανονικά με κατεύθυνση την Λάρνακα. Συνεχίσαμε την πορεία μας και φθάσαμε στο χώρο που είχαμε επιλέξει. Εγκαταστήσαμε αμέσως περιμετρικά ένοπλους ναύτες και υπαξιωματικούς, και σε ένα λοφίσκο το αντιαεροπορικό, υψώσαμε τις κεραίες επικοινωνιών, τροφοδοτήσαμε με ρεύμα την κλούβα από την γεννήτρια, ενεργοποιήσαμε τα μέσα επικοινωνιών μας, ήλθαμε σε ραδιοτηλεφωνική επαφή με όλα τα πλοία και τις υπηρεσίες μου,  με το ΓΕΝ στην Αθήνα, καθώς και με δύο τορπιλλακάτους του Β.Ν. που συμπτωματικά έκαναν ασκήσεις στο Αιγαίον. Δουλέψαμε περίπου τρείς ώρες ανταλλάσοντας σήματα με απόλυτη ευκολία σαν να βρισκόμαστε στα γραφεία μας στο ΓΕΕΦ. Από το κινητό ‘στρατηγείο’ μου είχα πλήρη έλεγχο των μονάδων μου, και μπορούσα να εξασκήσω πλήρη επιχειρησιακό έλεγχο σε πλοία του Β.Ν. που θα ευρίσκοντο στην περιοχή ευθύνης μου που ήταν ανατολικά του μεσημβρινού των 31 μοιρών ανατολικού μήκους. Με το πέρας της ασκήσεως μαζέψαμε πάλι όλα τα πράγματά μας και επιστρέψαμε στο στρατόπεδο ‘Καποττά’ στην Λευκωσία όπου παρέμεναν τα οχήματα της ΝΔΚ, και το προσωπικό στην συνέχεια μετεφέρθει πίσω στα γραφεία μας.

Τέλος Μαΐου είχα προγραμματίσει επιθεώρηση της ΝΒΧ, και πήγαινα εκεί με το υπηρεσιακό μου αυτοκίνητο, με εμφανή την πινακίδα «Ναυτικός Διοικητής Κύπρου» με τον οδηγό μου και ένα ναύτη Ν/Α οπλισμένο συνοδεία μου. Την ίδια ημέρα ο Μακάριος, επρόκειτο να πάει σε μία εκδήλωση στην Αμμόχωστο. Ο δρόμος από την Λευκωσία στην Αμμόχωστο και από τις δύο πλευρές του, ήταν γεμάτος από ενόπλους εφεδρικούς ένας κάθε περίπου 100 μέτρα, ενώ ένα ελαφρύ αεροσκάφος έκανε συνέχεια διαδρομές από πάνω του, και υπήρχαν και 3-4 σημεία αστυνομικού ελέγχου στην διαδρομή. Με το που μπήκα στον δρόμο αυτό για να πάω στην ΝΒΧ, παρατήρησα ότι ένα αυτοκίνητο – προφανώς της Κυπριακής ΚΥΠ – παρακολουθούσε διακριτικά το δικό μου. Έφθασα στην ΝΒΧ, και γύρισα πίσω στην Λευκωσία χωρίς κανείς να με ενοχλήσει ή σταματήσει το αυτοκίνητο μου στα σημεία ελέγχου.

Φαίνεται ότι είχαν μάθει το μάθημά τους όσον αφορά στο προσωπικό του Ναυτικού στην Κύπρο.

Τον Ιούνιο έγιναν οι ετήσιες μεταθέσεις των αξιωματικών του Σ.Ξ. που υπηρετούσαν στην Κύπρο ήδη δύο χρόνια, και μετετέθει στην Ελλάδα ο επιτελάρχης του ΓΕΕΦ, που είχε ήδη προαχθεί σε υποστράτηγο, αντικατασταθείς από τον συμμαθητή μου στην ΣΕΕΘΑ ταξίαρχο Γιαννακόδημο, καθώς και ο μέχρι τότε διοικητής της ΕΛΔΥΚ συνταγματάρχης Κονδύλης που αντεκατεστάθει από τον ομοιόβαθμό του Νικολαίδη που ήταν μέχρι τότε διευθυντής του 3ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ ( με τον οποίο είχα συγκρουστεί για τις περίφημες οδηγίες μάχης που είχε εκδόσει χωρίς να με ρωτήσει). Πριν φύγει ο Παπαδάκης είχε συγκεντρώσει ορισμένους αξιωματικούς μεταξύ των οποίων και εμένα, και μας είπε ότι η Ελληνική κυβέρνησις ( δηλ. ο Ιωαννίδης) θα σκλήρυνε την στάση της κατά του Μακαρίου, και ίσως φθάναμε στο σημείο να διαταχθεί η ανατροπή του. Όλοι δηλώσαμε έτοιμοι για κάτι τέτοιο, καθώς απόρρητα σχέδια για μία ενέργεια αυτής της μορφής, υπήρχαν από πενταετίας στο ΓΕΕΦ, γνωστά σε μία μόνο μικρή ομάδα αξιωματικών.
Η ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Η κατάστασις τον Ιούνιο του 1974 είχε φθάσει στο απροχώρητο. Όλοι οι αξιωματικοί αισθανόμεθα σαν να είμαστε σε εχθρικό κράτος. Ακόμα και ο Ντενίσης, που λόγω συζύγου, ήταν πιο κοντά προς τους Κυπρίους, καταλάβαινε ότι γρήγορα θα ξεσπούσε η καταιγίδα. Οι φιλικές προς τον Μακάριο εφημερίδες, και γενικώς η πλειονότης του Κυπριακού τύπου, ο οποίος χρηματοδοτείτο ως συνήθως από τον έχοντα την εξουσία, με δύο ή τρείς εξαιρέσεις, καθημερινά είχε άρθρα συγκεκαλυμμένα κατά της παρουσίας Ελλήνων αξιωματικών στην Κύπρο. Οι Τούρκοι τα διαβάζανε και χαιρόντουσταν. Οι παρακολουθήσεις μας από την Κυπριακή ΚΥΠ ήταν συνεχείς ακόμα και όταν πηγαίναμε για διασκέδαση. Οι επιχειρήσεις κατά της ακεφάλου ΕΟΚΑ Β’ είχαν ενταθεί και με την βοήθεια καταδοτών, είχαν συλληφθεί όλοι σχεδόν οι επικεφαλείς των τομέων της. Στις 15 Ιουνίου παρουσιάστηκε για κατάταξη στην Ε.Φ. η νέα κληρουχία. Από τους καταταχθέντας ένας αριθμός περί τους 60 θα εγένοντο, σύμφωνα με τον νόμο περί Ε.Φ., έφεδροι ανθυπολοχαγοί. Οι άνδρες αυτοί, συνήθως με πανεπιστημιακή μόρφωση, επελέγοντο από τους αρμοδίους του 1ου Ε.Γ. της Ε.Φ. και φοιτούσαν για 6 μήνες στην σχολή εφέδρων αξιωματικών στο Ηράκλειο της Κρήτης, και μετά επανήρχοντο στην Κύπρο και αναλάμβαναν τα καθήκοντά τους ως ανθυπολοχαγοί – διμοιρίτες. Ο κατάλογος στελνόταν από το ΓΕΕΦ στον υπουργό εσωτερικών ο οποίος εξέδιδε την σχετική διαταγή για την εκπαίδευσή τους στο εξωτερικό. Όταν ο κατάλογος υπεβλήθει στον Υπουργό, αυτός τον έδωσε στον Μακάριο που τον ζήτησε, και σε μερικές ημέρες επεστράφει στο ΓΕΕΦ με διεγραμμένα περί τα 45 ονόματα με την παρατήρηση ότι αυτοί δεν μπορούν να γίνουν αξιωματικοί διότι είναι «ενωτικοί». Προετίνετο δε να συμπληρωθεί ο κατάλογος από το υπουργείο με νέα ονόματα χωρίς να παρεμβάλλεται η Ε.Φ. στην επιλογή τους. Αυτό δεν είχε γίνει ποτέ από της ιδρύσεως της Ε.Φ.  το 1964. Ο Ντενίσης ηρνήθει να συμμορφωθεί, και εδήλωσε στον υπουργό ότι εμμένει στον συνταχθέντα από την Ε.Φ. κατάλογο, και ότι εάν δεν χορηγηθεί διαβατήριο στους υποψηφίους για να πάνε στο Ηράκλειο θα τους εκπαιδεύσει στις μονάδες της Ε.Φ. στην Κύπρο. Το θέμα είχε παραμείνει σε εκκρεμότητα μέχρι τις αρχές Ιουλίου, όπου τα επακολουθήσαντα γεγονότα έθεσαν το πρόβλημα στις καλένδες.  Ο Μακάριος ο οποίος είχε πλέον εξοπλίσει καλά το εφεδρικό σώμα, που αριθμούσε περί τους 8.000 άνδρες στο τέλος Ιουνίου έκρινε ότι ήλθε η στιγμή να μας διώξει από την Κύπρο.

Στις αρχές Ιουλίου, αντίθετα από οποιανδήποτε δεοντολογία, κοινοποίησε στον τύπο απόρρητη του επιστολή που είχε στείλει στον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας στρατηγό Γκιζίκη, με την οποία τον καλούσε να ανακαλέσει μέχρι τις 15 Ιουλίου στην Ελλάδα όλο το Ελλαδικό προσωπικό της Ε.Φ. με την δικαιολογία ότι συνομωτούσαμε εναντίον του, και συνεργαζόμεθα με την ΕΟΚΑ Β’ για την ανατροπή του, χωρίς βέβαια να παρουσιάζει οποιανδήποτε απόδειξη των ισχυρισμών του. Επί πλέον με διάταγμά του περιόριζε την θητεία των οπλιτών της Ε.Φ. στους 12 μήνες από 30 που ήταν, με αποτέλεσμα η οροφή της Ε.Φ. από 12.000 άνδρες να πέσει στους 4.000. Σε ερώτηση δημοσιογράφων σχετικά με την εξασθένηση της Κυπριακής αμύνης απάντησε ότι δεν διαβλέπει κίνδυνο από την Τουρκία, και ότι το κενό των 400 περίπου Ελλαδιτών αξιωματικών,  θα το καλύψει με Κυπρίους ( που ήταν περί τους 30 και πλαισίωναν το εφεδρικό) και με ξένους αξιωματικούς που θα ερχόντουσταν εθελοντικώς (!!!) να υπηρετήσουν στην Κύπρο.

Μετά την λήψη της επιστολής στην Ελλάδα απεφασίσθει η ανατροπή του Μακαρίου, από το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ και τον πρόεδρο Γκιζίκη. Με ένα ταγματάρχη που υπηρετούσε στην Κύπρο, και είχε κληθεί στο ΓΕΕΘΑ για ‘ταχυδρομείο’ η απόφασις έγινε γνωστή σε μικρό κύκλο αξιωματικών της Ε.Φ. μεταξύ των οποίων και εμού, από τον ‘ταχυδρόμο’ άμα τη επιστροφή του στην Κύπρο στις 5 Ιουλίου. Η επιχείρησις θα γινόταν στις 15 Ιουλίου, και επί κεφαλής θα ήταν ο αμέσως μετά τον Ντενίση στην αρχαιότητα ταξίαρχος Γεωργίτσης, και ο Ντενίσης – τον οποίο δεν εμπιστεύετο ο Ιωαννίδης – θα εκαλείτο εκείνη την ημέρα στην Αθήνα για σύσκεψη, ώστε να απουσιάζει από την Κύπρο κατά την επιχείρηση. Είχαμε δέκα ημέρες να προετοιμαστούμε. Κάναμε 2-3 μυστικές συναντήσεις στις οποίες καταστρώσαμε το πλάνο της ενεργείας, τους αντικειμενικούς σκοπούς, και την αποστολή κάθε μονάδος που θα ελάμβανε μέρος, βασιζόμενοι σε ήδη υπάρχον από το 1968 απόρρητο σχέδιο επί του αντικειμένου, που υπήρχε στα αρχεία της Ε.Φ.. Το μεγαλύτερο βάρος είχε πέσει στην επιλαρχία αρμάτων που είχε κυρίως Ελλαδίτες, στους καταδρομείς ( τρία τάγματα) που ήταν στην πλειοψηφία τους καλά εκπαιδευμένοι και «ενωτικοί’, στην ΝΔΚ που το προσωπικό της ήταν κατά 85% από την Ελλάδα, και στην ΕΛΔΥΚ που ήταν αμιγώς Ελληνικό σύνταγμα. Το εγχείρημα όπως αποφασίσαμε δεν θα γινόταν νυκτερινές ώρες, όπως συνήθως συμβαίνει με τέτοιου είδος επιχειρήσεις, διότι ολόκληρα τα βράδια τα στρατόπεδά μας ήταν υπό παρακολούθηση από τους εφεδρικούς, και αυτή σταματούσε κατά τις έξη το πρωί, για να ξαναρχίσει κατά τις οκτώ το βράδυ. Θα γινόταν αφού οι παρακολουθούντες εφεδρικοί έφευγαν το πρωί, και το ΓΕΕΘΑ είχε ορίσει, να είναι η 7η πρωινή η ώρα έναρξις του εγχειρήματος. Επειδή όμως από  06.45 έως 07.45 υπήρχε μεγάλο τράφικ στους δρόμους από το πλήθος που πήγαινε στις δουλειές του ( Μαγαζιά,  επιχειρήσεις, γραφεία, τράπεζες άνοιγαν μεταξύ 07.45 -08.00) που θα δυσχέραινε την κίνηση των αρμάτων και των στρατιωτικών οχημάτων που θα χρησιμοποιούσαμε, απεφασίσθει τελικά η ώρα ενάρξεως της επιχειρήσεως να είναι 08.15 όταν πλέον το τραφικ στους δρόμους ήταν μηδαμινό.

Οι πρώτοι αντικειμενικοί σκοποί ήταν το Προεδρικό μέγαρο, για την σύλληψη ή εξουδετέρωση του Μακαρίου, το κτίριο της αστυνομίας στο οποίο συστεγάζετο και το ΓΕΕΦ, το στρατόπεδο των εφεδρικών δίπλα στο κτίριο της  αστυνομίας, ο οργανισμός τηλεπικοινωνιών (CYTA),  ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός ΡΙΚ, το μέγαρο της αρχιεπισκοπής (που κατά τις πληροφορίες μας είχε οπλισμό των εφεδρικών), και ο αστυνομικός σταθμός Πύλης Πάφου, όπου στρατωνίζετο η αφρόκρεμα των εφεδρικών, και ήταν το ανακριτικό τμήμα για τους συλλαμβανομένους ‘ενωτικούς’. Συνεχίσαμε κανονικά την δουλειά μας, χωρίς να προκαλούμε υποψίες για το εγχείρημα. Εγινε εκείνες τις ημέρες μία συγκέντρωσις όλων των Ελλαδιτών αξιωματικών στο αμφιθέατρο του ΓΕΕΦ, από τον Ντενίση, στην οποία μας ανέλυσε την κατάσταση την οποία ήδη γνωρίζαμε από τον τύπο, μας συνέστησε ψυχραιμία, και εν κατακλείδι μας είπε, ότι εάν η Ελληνική κυβέρνησις  αποδεχθεί την απαίτηση του Μακαρίου, πράγμα κατά την γνώμη του δύσκολο, τότε θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε για αναχώρηση από το νησί. Μας συνέστησε να εξακολουθήσουμε την δουλειά μας με ψυχραιμία.

Εκείνες τις ημέρες μου κοινοποιήθηκε από το ΓΕΝ το όνομα του αντικαταστάτου μου ( ήταν ο αντιπλοίαρχος Καρατσώλης, μία τάξις νεώτερός μου) ο οποίος σύμφωνα με την διαταγή θα ερχόταν στην Κύπρο, αφού εγώ θα συμπλήρωνα διετία, περί τα μέσα Αυγούστου, και εγώ θα ετοποθετούμην Κυβερνήτης στο αντιτορπιλλικό Σφενδόνη. Η Λίλυ άρχισε να πακετάρει τα πράγματά μας, τα οποία δεν ήταν και πολλά, διότι νοικιάζαμε επιπλομένα σπίτια, και είχαμε στην ουσία μόνο μερικά καλά σερβίτσια και τα ρούχα μας.

Τρείς ημέρες προ του εγχειρήματος πήγα στην ΝΒΧ, όπου σε συγκέντρωση των μονίμων αξιωματικών μου, που έκανα στο γραφείο του διοικητού της, τους ενημέρωσα για την ‘κίνηση’. Πλήν δύο υποπλοιάρχων, του Κανδαλέπα και του Τσαταλού, οι άλλοι αξιωματικοί εδέχθησαν την πληροφορία σαν κάτι αναμενόμενο, χωρίς αντιρρήσεις, και κάποιοι με υποκρυπτόμενο ενθουσιασμό. Μου εδήλωσαν ότι είναι έτοιμοι να αναλάβουν οιανδήποτε αποστολή τους ανέθετα. Οι δύο υποπλοίαρχοι, που ήταν αυτοί που είχαν έλθει όπως έλεγαν στην Κύπρο, για να αγοράσουν τα ηλεκτρικά του ο ένας, και για να φτιάξει μπουτίκ η γυναίκα του ο άλλος, δεν παρουσιάζοντο αντίθετοι στην κίνηση, αλλά φοβόντουσαν για την ζωή των σε περίπτωση εμπλοκής σε μάχες με τους εφεδρικούς.  Τους επέστησα την προσοχή όσον αφορά στο απόρρητον της ενεργείας, και έδωσα στον διοικητή Παπαδάκη οδηγίες να στείλει με την έναρξιν της ενεργείας αυτοκίνητα με συνοδεία βατραχανθρώπων να μαζέψουν όλες τις οικογένειες των Ελλαδιτών που έμεναν στην περιοχή, και να τις μεταφέρουν στις θερινές εγκαταστάσεις των αξιωματικών στην Αμμόχωστο όπου θα παρέμεναν υπό την προστασία των βατραχανθρώπων όσο διάστημα θα χρειαζόταν, ώστε να μη υποστούν τυχόν αντίποινα από τους εφεδρικούς. Επίσης να έχει σε ετοιμότητα ένοπλη ομάδα εκ 50 ναυτών με 6 υπαξιωματικούς και υπό αξιωματικό, για να την αποστείλει στο επιτελείο μου στην Λευκωσία όταν την ζητήσω. Ο υποπλοίαρχος (μηχ) Γ. Ντάνος εζήτησε να είναι αυτός επί κεφαλής, και το εδέχθην.  Πήγα εν συνεχεία στην Κυρήνεια και ενημέρωσα σχετικά τον Υποπλοίαρχο Τσομάκη, στον οποίο έδωσα εντολή να απομονώση με την έναρξη της επιχειρήσεως τον Ναυτικό Σταθμό κλείνοντας τις πόρτες του φρουρίου, και απαγορεύοντας την είσοδο σε οιονδήποτε, και να τεθεί υπό της διαταγές του διοικητού της εκεί στρατιωτικής διοικήσεως, παρέχοντας βοήθεια και υποστήριξη σε ότι του ζητηθεί. Με ενθουσιασμό συγκατετέθει. Ένα πρόβλημα που με απασχολούσε ήταν το προσωπικό του Ναυτικού Σταθμού Πάφου. Η Πάφος από όπου κατήγετο ο Μακάριος ήταν το κατ’εξοχήν προπύργιό του. Ο αριθμός των εφεδρικών εκεί ήταν πολύ μεγαλύτερος από τις στρατιωτικές μονάδες της Ε.Φ. και πολύ καλύτερα εξοπλισμένος. Για τον λόγο αυτόν οι μονάδες της Ε.Φ. της Πάφου είχαν μείνει απληροφόρητες για το εγχείρημα, εν γνώσει μας ότι, θα εγκλωβιστούν από τους εφεδρικούς και θα συλληφθούν οι Έλληνες αξιωματικοί. Αυτό δεν ήθελα να γίνει για το προσωπικό μου. Ειδοποίησα τον κυβερνήτη του περιπολικού ‘Λεβέντης’ τον υποπλοίαρχο Ταβλαρίδη να με συναντήσει και του έδωσα διαταγή περιπολίας με εντολή τα ξημερώματα της 15ης Ιουλίου να καταπλεύσει στον λιμένα της Πάφου εμπρός από τον Ναυτικό Σταθμό, όπου θα προστάτευε τον σταθμό με τα πυροβόλα του πλοίου από οιανδήποτε εισβολή εφεδρικών, και θα επιβίβαζε το προσωπικό του Ναυτικού σταθμού και τις 2-3 Ελληνικές οικογένειες του προσωπικού, στο πλοίο, απομακρυνόμενος του λιμένος, ώστε να μη συλληφθεί κανείς από το προσωπικό του Ναυτικού, από τους εφεδρικούς του Μακαρίου. Και αυτός έφυγε με ενθουσιασμό για την αποστολή του. Τα ΣΕΠ (ραντάρ) δεν είχαν καμία πληροφόρηση διότι δεν χρειαζόταν, και διότι είχαν συνεχή ετοιμότητα, με εξοπλισμένα πάντοτε τα αντιαεροπορικά ‘έρλικον’ των 20 χιλιοστών, που ήταν αρκετά να αποθαρρύνουν οιονδήποτε θα ήθελε να παραβιάσει τα στρατόπεδά των. Εν συνεχεία ασχολήθηκα με τα του επιτελείου μου. Μίλησα με τους υποπλοιάρχους (μηχ) Παπαργύρη και (ο) Τζεφεράκο. Στον πρώτο ανέθεσα την αποστολή της καταλήψεως του ΟΤΕ (CYTA), την φύλαξή του, και την διακοπή των τηλεφώνων της περιοχής Λευκωσίας το ταχύτερον μετά την εκδήλωση της ενεργείας, και ο δεύτερος θα ήταν βοηθός μου στην κατάληψη του δευτέρου ορόφου της αστυνομίας, την συγκέντρωση όλων των ευρισκομένων εκεί αστυνομικών στον χώρο της καντίνας υπό προσωρινό περιορισμό, και την διακοπή των ραδιοεπικοινωνιών της αστυνομίας, και απενεργοποίηση της σειρήνας που υπήρχε στην οροφή του μεγάρου. Επίσης την σύλληψη και περιορισμό των δύο φρουρών του εφεδρικού σώματος, που είχαν εγκατασταθεί τελευταία στα δύο άκρα του δευτέρου ορόφου του αστυνομικού μεγάρου, προφανώς για να μας παρακολουθούν. Ο Παπαργύρης θα είχε μαζί του 3 υπαξιωματικούς και τρεις ναύτες, και στην δική μου ομάδα θα είχα εκτός από τον Τζεφεράκο, ένα εφ. Σημαιοφόρο, τρεις υπαξιωματικούς και τέσσερεις ναύτες. Ένας εφ. σημαιοφόρος, δύο υπαξιωματικοί, και δύο ναύτες θα παρέμεναν στα γραφεία του επιτελείου για την φύλαξή των. Την Πέμπτη 11/7 ο Ντενίσης εκλήθει επειγόντως στην Αθήνα για συνομιλίες επί της δημιουργηθείσης καταστάσεως. Οι διευθυντές κλάδων του ΓΕΕΦ πήγαμε ως γινόταν συνήθως στο αεροδρόμιο και τον αποχαιρετήσαμε. Δημοσιογράφοι παριστάμενοι στην αναχώρηση τον ερώτησαν για τον σκοπό της αναχωρήσεως του, και τους απήντησε ότι στην σύσκεψη που θα έχει με την Ελληνική κυβέρνηση και τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Μπονάνο θα προσπαθήσουν να βρουν μία λύση στην δημιουργηθείσα κατάσταση.Την Παρασκευή 12/7 και το Σάββατο 13/7 κάναμε με διάφορες δικαιολογίες αναγνώριση των στόχων των αποστολών μας, για να ξέρουμε τι πιθανώς θα αντιμετωπίσουμε.

Την Κυριακή όλοι σχεδόν οι αξιωματικοί της Ε.Φ. με τις οικογένειές μας βρεθήκαμε στις θερινές εγκαταστάσεις των αξιωματικών της Ε.Φ. στην Αμμόχωστο, κάνοντας μπάνιο στην Θάλασσα, και διασκεδάζοντας, όπως γινόταν συνήθως όλες τις Κυριακές του καλοκαιριού, ώστε να μη κινήσουμε καμία υποψία ότι κάτι έκτακτο θα συνέβαινε.

Το ΓΕΕΦ είχε μεριμνήσει όπως με την έναρξη της επιχειρήσεως επιτάξει το ξενοδοχείο ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ στην Λευκωσία και μεταφέρει συνοδεία ενόπλων όλες τις οικογένειες των Ελλάδιτών αξιωματικών εκεί όπου θα παρέμεναν υπό την προστασία μίας διμοιρίας εθνοφρουρών, για αποφυγή αντιποίνων εκ μέρους των εφεδρικών. Είχαμε εγκαίρως δώσει τις διευθύνσεις μας και είχε καθωρισθεί ο τρόπος περισυλλογής των οικογενειών. Εγώ επειδή διέμενα σε απομεμακρυσμένη περιοχή της Λευκωσίας είχα δώσει την διεύθυνση του σπιτιού του Παπαργύρη που έμενε στο κέντρο της Λευκωσίας.

Το πρωί της Δευτέρας 15 Ιουλίου, στις 06.30 όπως γινόταν συνήθως, ήλθε ο ναύτης οδηγός μου με ένα ναύτη Ν/Α με το υπηρεσιακό αυτοκίνητό μου για να με πάρουν από το σπίτι για το ΓΕΕΦ. Είχα ξυπνήσει εγκαίρως την Λίλυ, και της είπα τι επρόκειτο να γίνει ( διότι μέχρι εκείνη στιγμή δεν ήξερε τίποτα), η οποία πήρε σε μία τσάντα μερικά πράγματα απαραίτητα, και ετοίμασε και τον Παναγιώτη, και με το αυτοκίνητο τους πήγα πρώτα στο σπίτι του Παπαργύρη, και εν συνεχεία πήγα στο γραφείο μου στο ΓΕΕΦ. Πριν τους αφήσω, τους φίλησα και τους δύο, και είπα στην Λίλυ να μη φοβάται, και ότι ελπίζω όλα να πάνε καλά. Ήξερε την κατάσταση που υπήρχε στην Κύπρο τότε. Καταλάβαινε ότι το εγχείρημα δεν θα ήταν εύκολο και αναίμακτο. Με στωϊκότητα με αγκάλιασε και μου είπε να προσέχω. Όταν έφθασα στο ΓΕΕΦ, διάβασα ως γινόταν συνήθως την αλληλογραφία που μου έφερε ο αρμόδιος υπαξιωματικός, τα σήματα της προηγουμένης βραδιάς, και τις αναφορές του θαλάμου επιχειρήσεων. Έδωσα οδηγίες για να συνταχθούν απαντήσεις σε ορισμένα έγγραφα, και μετά, ως έκανα συνήθως, κατέβηκα στον πρώτο όροφο που ήταν τα επιτελικά γραφεία του ΓΕΕΦ και το γραφείο του αρχηγού και του επιτελάρχου. Πήγα στο γραφείο του επιτελάρχου όπου ο Γιαννακόδημος μου είπε ότι όλα θα εξελιχθούν σύμφωνα με τον σχεδιασμό που έχουμε κάνει, και μου επιβεβαίωσε την ώρα ενάρξεως του εγχειρήματος στις 08.15. Ο επί κεφαλής ταξίαρχος Γεωργίτσης θα ερχόταν στο ΓΕΕΦ πέντε λεπτά προ της ώρας αυτής, για να μη κινήσει υποψίες. Συναντήθηκα με τον διοικητή καταδρομέων αντισυνταγματάρχη Κομπόκη, τον υποδιοικητή τεθωρακισμένων αντισυνταγματάρχη Λαμπρινό, και τον υποδιοικητή της ΕΛΔΥΚ ταγματάρχη Κώστα Παπαγιάννη ( απλή συνωνυμία μαζί μου) με τους οποίους ανταλλάξαμε τις τελευταίες πληροφορίες που είχαμε και συντονίσαμε τα ρολόγια μας. Οι εφεδρικοί που παρακολουθούσαν τα στρατόπεδα και τα σπίτια μας είχαν αποχωρήσει για τα στρατόπεδά τους στις 07.00. Επέστρεψα στο γραφείο μου. Στις 08.00 είπα  στον Αεροπορικό διοικητή Κύπρου σμήναρχο Καραστατήρα, που το γραφείο του ήταν ακριβώς δίπλα στο δικό μου, να έλθει για ένα καφέ. Δεν ήταν γνώστης του τι επρόκειτο να γίνει. Του εξήγησα, και του διαβίβασα εντολή του Γεωργίτση να πάει με μία ένοπλη ομάδα και να θέσει υπό τον έλεγχό του τον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου Λευκωσίας, ενώ το αεροδρόμιο θα το καταλάμβανε ένας λόχος της ΕΛΔΥΚ. Έφυγε σε λίγα λεπτά για την αποστολή του. Στις 08.10 συγκέντρωσα το προσωπικό μου, στο γραφείο μου, και τους εγνώρισα ότι με εντολή του ΓΕΕΘΑ θα ανατρέπαμε τον Μακάριο. Διέταξα όλους να παραλάβουν τον οπλισμό τους και πυρομαχικά και απαγόρευσα την έξοδό τους από τα γραφεία, καθώς και οποιοδήποτε τηλεφώνημα, σε οιονδήποτε. Ο Παπαργύρης είχε ήδη φύγει με την ομάδα του για το στρατόπεδο ‘Καποττά’ από όπου θα παραλάμβανε οπλισμό, και το LAND ROVER με το οποίο θα πήγαινε στην CYTA. Στις 08.15 οι ομάδες του επιτελείου μου, αφόπλισαν πρώτα τους δύο ένοπλους εφεδρικούς που υπήρχαν στο κτίριο αιφνιδιάζοντας τους, πριν ή χρησιμοποιήσουν τα καλάσνικωφ που είχαν, και τους έθεσαν υπό περιορισμό σε ένα από τα γραφεία μας, και συγχρόνως εισβάλαμε στα γραφεία της αστυνομίας και στο θάλαμο επικοινωνιών της, όπου υπό την απειλή των όπλων μας συλλάβαμε τους εκεί ευρισκομένους, ενώ δύο ναύτες ανέβηκαν στην ταράτσα του κτιρίου και απενεργοποίησαν την εκεί ευρισκομένη σειρήνα. Με την βοήθεια δύο υπαξιωματικών μου έθεσα «εκτός» τις ραδιοεπικοινωνίες της αστυνομίας ( το αντίστοιχο 100 για την Ελλάδα), και οδηγήσαμε τους αξιωματικούς της αστυνομίας στο 1ο Ε.Γ. του ΓΕΕΦ υπό περιορισμό, τους αστυφύλακες στον χώρο της Καντίνας, και το γυναικείο προσωπικό σε γραφείο της διευθύνσεως επικοινωνιών του ΓΕΕΦ. Σε όλους εζήτησα να μου παραδώσουν τυχόν φορητό οπλισμό που είχαν επάνω τους, αλλά ήταν όλοι άοπλοι. Η εξουδετέρωσίς τους και ο περιορισμός τους στους προεπιλεγμένους χώρους είχε γίνει αναίμακτα, και μόνο ένας υπαστυνόμος στον θάλαμο ραδιοεπικοινωνιών προσεπάθησε να αντισταθεί, αλλά εξουδετερώθηκε αμέσως, και ακολούθησε τους υπολοίπους, αφού του αφαιρέσαμε το περίστροφό του. Στο ισόγειο του κτιρίου και στον πρώτο όροφο που την εκκαθάρισή τους είχαν αναλάβει άνδρες του Σ.Ξ. υπό την εποπτεία αξιωματικού του 2ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, ‘έπεσαν’ 2-3 πυροβολισμοί ευτυχώς χωρίς θύματα. Από το διπλανό στρατόπεδο των εφεδρικών άκουσαν τους πυροβολισμόυς και εσήμαναν συναγερμό. Ακροβολιστήκαμε όλοι στα παράθυρα του κτιρίου έτοιμοι να αποκρούσουμε τυχόν επίθεσή τους, αλλά δεν χρειάστηκε. Σε 2-3 λεπτά κατέφθασαν δύο λόχοι της 3ης μοίρας καταδρομών, όπως προεβλέπετο από τα σχέδια για την ασφάλεια του ΓΕΕΦ, και επετέθησαν στο στρατόπεδο των εφεδρικών. Άρχισε σφοδρή μάχη. Συγχρόνως οι εφεδρικοί έβαλαν με πολυβόλα στα παράθυρα του ΓΕΕΦ όπου ήταν τα γραφεία μας. Πήγα στο χώρο της καντίνας που ήταν συγκεντρωμένοι οι αστυφύλακες και τους είπα να καθήσουν κάτω ώστε να μη βληθούν από καμμία σφαίρα. Την ώρα που τους μιλούσα μία ριπή πολυβόλου πέρασε πάνω από το κεφάλι μου και οι σφαίρες καρφώθηκαν στον απέναντι τοίχο. Καλύφθηκα ενστικτωδώς πίσω από μία κολόνα, και αφού βεβαιώθηκα ότι όλοι ήταν καλυμμένοι γύρισα στο γραφείο μου. Έξω από το κτίριο η μάχη συνεχίζετο, με θύματα και από τις δύο πλευρές. Σήκωσα το τηλέφωνό μου και είδα ότι ήταν ‘κομμένο’. Άρα ο Παπαργύρης είχε κάνει σωστά την δουλειά του. Σε μία στιγμή οι εφεδρικοί σήκωσαν μία λευκή σημαία στις θέσεις που αμύνοντο. Ένας υπολοχαγός των καταδρομών (Ελλαδίτης) άοπλος βγήκε στον δρόμο και άρχισε να πλησιάζει προς το σημείο εκείνο. Ενώ είχε φθάσει περί τα 20 μέτρα από αυτό μία ριπή πολυβόλου από τους εφεδρικούς τον έρριξε νεκρό. Μόνο δειλοί και εγκληματίες μπορούν να κάνουν τέτοιο πράγμα. Και οι εφεδρικοί ήταν και από τα δύο. Μετά από αυτό οι καταδρομείς εζήτησαν ενίσχυση από ένα άρμα μάχης. Σε μερικά λεπτά ένα άρμα μάχης ήλθε και άρχισε να ‘διαλύει’ κυριολεκτικά το στρατόπεδο, και μετά δέκα λεπτά οι εφεδρικοί παρεδώθησαν πραγματικά αυτή την φορά. Οι καταδρομείς έξαλλοι μπήκαν στο στρατόπεδο και αναζήτησαν αυτούς που είχαν σκοτώσει τον υπολοχαγό. Κανείς ποτέ δεν έμαθε εάν τους βρήκαν και τι τους έκαναν. Άλλωστε αυτά τα πράγματα δεν συνιστώνται για δημοσίευση ή συγγραφή. Η περιοχή του ΓΕΕΦ και το ΡΙΚ είχαν πλέον ξεκαθαριστεί και ήταν στα χέρια μας, και το πρώτο ραδιοφωνικό διάγγελμα της Ε.Φ. ( όπως το είχαν συντάξει από το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ) βγήκε στον αέρα, και γνωστοποιούσε τον ‘θάνατο’ του Μακαρίου, και την ανάληψη διακυβερνήσεως της Κύπρου από την Εθνική Φρουρά. Η ώρα ήδη ήταν 10.00, και η περιοχή ήταν πλέον ήσυχη.

Ο Παπαργύρης στην κατάληψη της CYTA και την διακοπή των τηλεφωνικών επικοινωνιών της Κύπρου δεν συνάντησε σοβαρά προβλήματα. Με το που έφθασε εκεί με την ομάδα του εξουδετέρωσε τους φύλακες αστυνομικούς του κτιρίου, χωρίς να τους σκοτώσει ή τραυματίσει, κατέλαβε το κτίριο, συγκέντρωσε όλο το προσωπικό του οργανισμού σε μια αίθουσα υπό περιορισμό, και με την βοήθεια των υπαξιωματικών που είχε μαζί του διέκοψε τα τηλέφωνα σε όλο το νησί, και παρέμεινε εκεί επί 6 ώρες έως ότου παρέδωσε τις εγκαταστάσεις σε ομάδα της διευθύνσεως διαβιβάσεων του ΓΕΕΦ, αφήνοντας μόνο έναν αρχικελευστή εκεί για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ΝΔΚ σε τηλεφωνικές επικοινωνίες. Στην ΝΒΧ κινήθηκαν αμέσως τα αυτοκίνητα συλλογής των οικογενειών των Ελλαδιτών τις μετέφεραν, συνοδεία, στις θερινές εγκαταστάσεις και ανέλαβαν την φρούρησή τους, για αποφυγή οιασδήποτε ενεργείας εναντίον τους. Ετοίμασαν δε την ένοπλη διμοιρία και την έστειλαν στην Λευκωσία στις 12.00 όταν την εζήτησα. Η διμοιρία υπό τον υποπλοίαρχο Ντάνο ανέλαβε την φρούρηση του Γενικού νοσοκομείου Λευκωσίας στο οποίο διεκομίζοντο τραυματίες και από τις δύο πλευρές. Αργότερα, μετά την μεταπολίτευση, κατηγόρησαν (ψευδώς) τον Ντάνο ότι δήθεν δεν επέτρεπε την νοσηλεία τραυματιών του εφεδρικού, ενώ το μόνο που έκανε ήταν να ελέγχει εάν είχαν όπλα μαζί τους, -και είχαν οι περισσότεροι- να τους τα αφαιρεί, και μετά να τους επιτρέπει την είσοδο τους για νοσηλεία. Στον Ναυτικό σταθμό Κυρηνείας ο Τσομακής συνεργάσθει άψογα με τον εκεί στρατιωτικό διοικητή, και δημιούργησε εντός του σταθμού στρατόπεδο, για τους συλλαμβανομένους στην περιοχή εφεδρικούς, υπό την επιτήρηση προσωπικού του Ναυτικού. Οι σταθμοί εγκαίρου προειδοποιήσεως συνέχισαν κανονικά την λειτουργία τους χωρίς να λάβουν μέρος στο εγχείρημα, και χωρίς να ενοχληθούν από οιονδήποτε. Στην Πάφο το περιπολικό ‘Λεβέντης’ κατέπλευσε στις 6 το πρωί της 15ης Ιουλίου, και ο κυβερνήτης του στις 8 το πρωί ειδοποίησε τους 2-3 Ελλαδίτες, που είχαν οικογένειες εκεί, να φέρουν γρήγορα τις οικογένειές τους στο πλοίο, και διέταξε τον επί κεφαλής του σταθμού εφ. σημαιοφόρο να εξοπλίσει το προσωπικό του σταθμού να το συγκεντρώσει, να κλειδώσει τις αποθήκες και τα γραφεία του σταθμού και να επιβιβασθούν όλοι στο πλοίο. Αυτός δίσταζε να εκτελέσει την διαταγή, και προσπαθούσε να έλθει σε επαφή ραδιοτηλεφωνική μαζί μου, για να πάρει εντολή από εμένα. Η ώρα είχε πάει 09.00. Από το γραφείο μου στο ΓΕΕΦ είχαν εντολή να μη απαντούν σε οιανδήποτε κλήση, εφ όσον δεν ήμουν εγώ εκεί, και δεν απήντησαν. Εκείνη την ώρα αλλαφιασμένες φθάσανε στο πλοίο οι οικογένειες των Ελλαδιτών, και περιέγραψαν σκηνές που είχαν δεί με συλλήψεις και προπηλακισμούς Ελλήνων αξιωματικών, και των οικογενειών των, από τους εφεδρικούς στους δρόμους, και στην στρατιωτική διοίκηση της Πάφου, και έδωσαν την πληροφορία ότι ένας λόχος περίπου εφεδρικών προχωρούσε προς το λιμάνι για την κατάληψη του Ναυτικού σταθμού. Οι δισταγμοί του διοικητού έφυγαν και άρχισε η επιβίβαση στο πλοίο. Συγχρόνως τα πρώτα τμήματα των εφεδρικών αλλαλάζοντα και πυροβολούντα έκαναν την εμφάνισή τους στον δρόμο που οδηγούσε στο Σταθμό. Ο κυβερνήτης έκανε τους απαραίτητους χειρισμούς, αφού όλοι είχαν επιβιβασθεί στο πλοίο, και άρχισε να απομακρύνεται από την προβλήτα. Οι εφεδρικοί τότε έστρεψαν τα πυρά του κατά του πλοίου. Ο κυβερνήτης με μερικές βολές με τα ‘ έρλικον’ τους έκανε να σταματήσουν πανικόβλητοι την επέλαση τους και να τρέξουν πίσω καλυπτόμενοι από τα υπάρχοντα κτίρια. Το πλοίο βγήκε από το λιμάνι και παρέμεινε ανοικτά μακρυά από το βεληνεκές των όπλων των εφεδρικών. Ουδείς από το προσωπικό του Ναυτικού συνελλήφθει από τους εφεδρικούς. Θυμήθηκα τα λόγια του Ντενίση. «Εσείς οι ναυταίοι δεν σηκώνετε μύγα στο σπαθί σας».

Στις επιχειρήσεις για την κατάληψη του προεδρικού μεγάρου, και την ‘εξουδετέρωση’ του Μακαρίου, την κατάληψη του αεροδρομίου από την ΕΛΔΥΚ, του κτιρίου της αρχιεπισκοπής, και του αστυνομικού σταθμού πύλης Πάφου, η ΝΔΚ δεν είχε καμμία συμμετοχή, και εν πολλοίς οι επιχειρήσεις αυτές έχουν παρουσιασθεί στον μεταπολιτευτικό τύπο ανάλογα με τις συμπάθειες που έχει ο καθένας. Δύο πράγματα θέλω να σημειώσω για αυτές τις επιχειρήσεις. Πρώτον η ψευδής ιστορία που είπε ο Μακάριος ότι δήθεν δεχόταν μία ομάδα παιδιών από το Κάϊρο όταν άρχισε η επίθεση στο προεδρικό μέγαρο, και τους εγκατέλειψε διαφεύγοντας, όπως λέει από το πίσω μέρος του μεγάρου που ήταν αφύλακτο κλπ. για να φθάσει στην Πάφο. Αυτά τα «παιδιά» βρέθηκαν ποτέ ; Πήρε ποτέ κανείς δημοσιογράφος μία συνέντευξη από αυτά ή από τους συνοδούς τους, έτσι απλώς για την επιβεβαίωση του γεγονότος ; Οταν οι δημοσιογράφοι παίρνουν συνέντευξη ακόμη και από μία γάτα που κάνει νιάου, πως και τους ξέφυγαν αυτά τα παιδιά!!! Εκτός εάν ακόμη τα ψάχνουν. Το πλέον σίγουρο είναι ότι δεν βρισκόταν στο προεδρικό μέγαρο ειδοποιημένος για την επιχείρηση. ( Ο Αβέρωφ διετείνετο πολύ αργότερα ότι τον είχε ειδοποιήσει). Επίσης ότι οδηγίες για την εξόντωση του Μακαρίου δεν είχαν ποτέ δοθεί, διότι θα ήταν πολύ εύκολο να εξοντωθεί το πρωί της ιδίας ημέρας γύρω στις 07.30 που περνούσε με το αυτοκίνητό του εμπρός από την σε συναγερμό ευρισκομένη για το εγχείρημα ΕΛΔΥΚ, εάν ήταν αυτός στο αυτοκίνητο και όχι κανείς σωσίας του. Δεύτερον αυτό που έκανε σε όλους μας εντύπωση ήταν το γεγονός ότι μετά την κατάληψη του αρχιεπισκοπικού μεγάρου, που επετεύχθει μετά πολύωρες λυσσώδεις μάχες με τους εφεδρικούς το εσπέρας της ιδίας ημέρας, ανακαλύψαμε στα υπόγεια του, τεράστιες ποσότητες φορητού οπλισμού και αντιαρματικών, ικανά για τον εξοπλισμό μίας Μεραρχίας. Τα όπλα αυτά κυρίως καλάσνικωφ, άρχισαν από την επομένη να καταγράφονται από την Ε.Φ. με σκοπό τον μελλοντικό εξοπλισμό της με τα μοντέρνα αυτά όπλα. Δυστυχώς η μετά μερικές ημέρες τουρκική εισβολή δεν επέτρεψε την διανομή τους στην Ε.Φ., και έτσι οι Τούρκοι αντιμετωπίσθηκαν με ‘ενφηλντ 303’ του 2ου παγκοσμίου πολέμου, αφού ο Μακάριος φύλαγε τον μοντέρνο οπλισμό στις αποθήκες του, για τους δικούς του.

Κατά τις 12 το μεσημέρι της ιδίας ημέρας ομάδα εφεδρικών επετέθη στο ξενοδοχείο ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ προφανώς για να συλλάβει τις οικογένειές μας και να μπορέσει με αυτόν τον τρόπο να μας εκβιάσει αργότερα. Η διμοιρία προστασίας του ξενοδοχείου, απέκρουσε την επίθεση, αφού πρώτα όλες οι οικογένειες, κατέβηκαν στο υπόγειο του ξενοδοχείου για να προστατευθούν από τις σφαίρες των όπλων και πολυβόλων. Αμέσως από το ΓΕΕΦ στείλαμε ένα άρμα μάχης, το οποίο ξεκαθάρισε την περιοχή, και περισσότεροι επιτεθέντες συνελήφθησαν μεταφερθέντες στις φυλακές Λευκωσίας. Το βράδυ της ιδίας ημέρας όταν έκλεψα λίγο χρόνο, και είχα πάει στο ξενοδοχείο να δω την Λίλυ και τον Παναγιώτη, βρήκα τον Παναγιώτη να παίζει με άδειους κάλυκες, μαζί με τα άλλα παιδάκια της ηλικίας του που ήταν εκεί. Θυμήθηκα τον εαυτόν μου που πριν από 30 χρόνια (τον Δεκέμβριο του 1944 στην Αθήνα!) έπαιζα και εγώ με τα ‘ίδια παιχνίδια’.

Γυρνώντας στην συνέχεια στο γραφείο μου, όπου θα πέρναγα όλη την νύκτα, επληροφορήθην τον ορισμό του δημοσιογράφου, και διευθυντού της Κυπριακής εφημερίδος ΜΑΧΗ, Νίκου Σαμψών ως προέδρου της δημοκρατίας σε αντικατάσταση του Μακαρίου. Ο Σαμψών ήταν ένας από τους ήρωες της Κύπρου κατά τον αγώνα της ΕΟΚΑ για την απελευθέρωση του νησιού από τους Άγγλους, και με δικές του ένοπλες ομάδες είχε ξεκαθαρίσει, μαζί με τον Λυσσαρίδη και τις ομάδες του, την Λευκωσία από τους Τούρκους στις μάχες του Δεκεμβρίου 1963. Είχε τώρα πολιτικοποιηθεί έχοντας ένα μικρό αριθμό πολύ πιστών οπαδών, που τον ‘έβγαζε’ βουλευτή στις εκλογές. Δεν συμπαθούσε τον Μακάριο, χωρίς όμως να είναι και υποστηρικτής της ΕΟΚΑ Β’. Ορκίστηκε κατά τύχη Πρόεδρος, διότι η επιλογή του ΓΕΕΘΑ ήταν ο πρόεδρος της βουλής Κληρίδης ή ο Γενικός εισαγγελεύς Τριανταφυλλίδης, αλλά και οι δύο δεν ευρέθησαν, παρόλο που αναζητήθηκαν.

Κατά τις 10 το βράδυ ενώ ευρισκόμουν στο γραφείο μου παρακολουθών, τα γεγονότα από την τηλεόραση, μία ριπή οπλοπολυβόλου έσπασε τα τζάμια του γραφείου και οι σφαίρες κτύπησαν στον απέναντι τοίχο. Σβύσαμε αμέσως όλα τα φώτα και πηγαίνοντας σε άλλο γραφείο προσπαθούσαμε μέσα στο σκοτάδι να εντοπίσουμε το σημείο από όπου είχαν ριφθεί οι πυροβολισμοί. Σε λίγο ένας ταγματάρχης, έφερε κυάλια νυκτερινής σκοπεύσεως, από αυτά που είχαν οι εφεδρικοί, και με αυτά εντοπίσαμε το σημείο που ήταν από ένα σπίτι περί τα 200 μέτρα μακρυά. Σε λίγο το άρμα που ευρίσκετο έξω από το ΓΕΕΦ εκινήθει προς τα εκεί και τους εξουδετέρωσε. Η υπόλοιπη νύκτα πέρασε ήρεμα, και στο ΓΕΕΦ σχεδίαζαν την επιχείρηση της επομένης για την κατάληψη της Πάφου όπου είχε καταφύγει ο Μακάριος. Δύο τάγματα και μία επιλαρχία αρμάτων θα ξεκινούσαν στις 12 τα μεσάνυκτα επ’αυτοκινήτων και με δρομολόγια από το όρος Τρόοδος θα πήγαιναν στην Πάφο. Η Λεμεσός η οποία ήταν το προπύργιο των ‘ενωτικών’ το βράδυ δέχθηκε επίθεση από περίπου 3.000 εφεδρικούς και οπαδούς του Μακαρίου που είχαν ξεκινήση από την Πάφο, και είχαν περάσει ένοπλοι από τις Αγγλικές βάσεις χωρίς οι Άγγλοι να τους ενωχλήσουν, ενώ μέχρι τότε ποτέ δεν επέτρεπαν σε ενόπλους να διέλθουν δια των βάσεων. Οι δυνάμεις της Ε.Φ. στην Λεμεσό ήταν αμελητέες, διότι εκ των σχεδίων ήταν περιοχή επιστρατεύσεως. Οι ενωτικοί πληροφορηθέντες την κίνηση των εφεδρικών τους περίμεναν δυτικά της Λεμεσού, όπου και τους εξουδετέρωσαν μετά πολύωρες μάχες με πολλά θύματα από το μέρος των εφεδρικών. Τα υπολείμματα των, επέστρεψαν ατάκτως στην Πάφο με πεσμένο το ηθικό.

Το πρωί της επομένης ο ραδιοφωνικός σταθμός της Πάφου μετέδιδε συνεχώς μήνυμα του Μακαρίου για αντίσταση του πληθυσμού στην ‘Ελληνική Χούντα’, όπως έλεγε, που είχε καταλάβει την εξουσία. Ηρωτήθην από το ΓΕΕΦ εάν ήτο δυνατό το περιπολικό ‘Λεβέντης’ να καταστρέψει με τα πυροβόλα του την κεραία του ραδιοσταθμού. Τους απάντησα καταφατικά. Ανέβηκα στο γραφείο μου και μίλησα με το ραδιοτηλέφωνο με τον κυβερνήτη του πλοίου, ο οποίος μου είπε ότι βλέπει την κεραία.  Τον διέταξα να καταστρέψει την κεραία του ραδιοσταθμού.  Αρνήθηκε εντόνως λέγοντας ότι δεν συνιστάται ο βομβαρδισμός της διότι κάτωθεν του πυλώνος της ευρίσκοντο οικίες, οι οποίες πιθανόν θα εβάλοντο από τα βλήματα του ‘Μπώφορς’.  Τελικά, του είπα να μη κάνει τον βομβαρδισμό, και του ακύρωσα την διαταγή. Μετά την μεταπολίτευση κατηγόρησαν τον Κυβερνήτη ότι ‘βομβάρδισε’ την Πάφο και ότι υπήρξαν θύματα μεταξύ του αμάχου πληθυσμού!!! ενώ δεν είχε ρίξει άλλες βολές πλην εκείνων κατά των εφεδρικών που εκκινούντο να καταλάβουν τον Ναυτικό Σταθμό. Τελικώς ο Μακάριος, στην θέα των ταγμάτων και των αρμάτων που πλησίαζαν την Πάφο, από το Τρόοδος, έφυγε με Αγγλικό ελικόπτερο στις Αγγλικές Βάσεις και από εκεί με Βρεττανικό αεροσκάφος στο Λονδίνο.

Το ίδιο πρωί έστειλα μία ομάδα της ΝΔΚ υπό αξιωματικό να ερευνήσει το σπίτι από το οποίο είχαν προέλθει το προηγούμενο βράδυ οι πολυβολισμοί κατά του γραφείου μου. Μετά 1-2 ώρες επανήλθαν φέροντες μαζί τους περί τα δέκα καλάσνικωφ, άφθονα πυρομαχικά, και μία βαλίτσα με μεγάλο αριθμό ξένων χαρτονομισμάτων, κυρίως Γερμανικά μάρκα και Βρετανικές στερλίνες, αξίας άνω των 10.000.000.δρχ  της εποχής εκείνης, εκ πρώτης όψεως. Επίσης μου ανέφεραν ότι μέσα στο σπίτι υπήρχαν τελείως σύγχρονες συσκευές τηλεπικοινωνιών, στην δε οροφή του σπιτιού υπήρχαν τεράστιες κεραίες, για τις συσκευές αυτές. Αμέσως κάλεσα στο γραφείο μου τον Υποπλοίαρχο Τζεφεράκο, και μαζί του, παίρνοντας την βαλίτσα με τα χρήματα κατέβηκα στον πρώτο όροφο στο γραφείο του Αρχηγού ΓΕΕΦ που ευρίσκετο ο Γεωργίτσης με επιτελείς του, και μαζί με τον Τζεφεράκο του παρέδωσα την βαλίτσα με τα χρήματα, αναφέροντάς του που την είχαμε βρεί. ( μετά την μεταπολίτευση με κατηγόρησαν μεταξύ πολλών άλλων και για κλοπές και λεηλασίες από αυτό το σπίτι, που όπως έμαθα ανήκε στον συνεργάτη του Μακαρίου μεγαλοεπιχειρηματία Αζίνα, που ήταν και στενός φίλος του Αβέρωφ).

Επίσης του εζήτησα να στείλει αξιωματικούς των διαβιβάσεων για να ελέγξουν τις συσκευές επικοινωνιών που υπήρχαν εκεί. Μου εζήτησε να πάω εγώ πρώτα να τις δω και να του αναφέρω τι ακριβώς είναι. Πήγα με μία ομάδα ανδρών στο σπίτι που ήταν μία πολυτελής βίλλα, με εμφανή σημάδια επειγούσης αναχωρήσεως των ενοίκων της, και είδα τις συσκευές. Επρόκειτο για τελευταίου τύπου συσκευές ραδιοτηλετύπων, τις οποίες ούτε στο όνειρό μας δεν είχαμε δεί τότε στις Ε.Δ., καθώς και μία συσκευή ραδιοτηλεφωνίας SSB 1.000 Watt με την οποία λόγω της ισχύος της μπορούσε κανείς να μιλήσει ραδιοτηλεφωνικώς σε μεγάλες αποστάσεις, όπως με την Αγγλία, την Ρωσσία, μέχρι και την Ινδία. Οι δε τεράστιες κεραίες στην οροφή του σπιτιού έδειχναν ότι χρησιμοποιούντο για συνομιλίες μεγάλων αποστάσεων. Σε χαρτί με συχνότητες που ήταν σε μία από αυτές αναγράφετο ως «τακτικός συνομιλητής» μία εταιρεία προμηθείας όπλων της Σοβιετικής Ενώσεως και μία αντίστοιχη της Τσεχοσλοβακίας. Ο ιδιοκτήτης της οικίας ήταν προφανώς ο προμηθευτής των όπλων του Μακαρίου, όπως προ δύο δεκαετιών ήταν ο προμηθευτής όπλων του Γρίβα στην πρώτη ΕΟΚΑ. Ανέφερα τα συμπεράσματά μου στον Γεωργίτση ο οποίος έδωσε εντολή στις Διαβιβάσεις της Ε.Φ. να πάνε στο σπίτι και να πάρουν τις συσκευές. Εμείς κρατήσαμε τα καλάσνικωφ και εξοπλίστηκε το επιτελείο μου με αυτά. Το απόγευμα και ενώ ολόκληρο πλέον το νησί ήταν υπό τον έλεγχό μας, φύγαν οι οικογένειές μας από το ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ και επέστρεψαν στα σπίτια μας. Πήρα την Λίλυ και τον Παναγιώτη από το ξενοδοχείο και πήγαμε σπίτι για να πλυθούμε και να φρεσκαριστούμε λίγο, και μετά τους ξαναπήγα στο σπίτι του Παπαργύρη, γιατί δεν ήθελα να μένουν στο απομεμακρυσμένο σπίτι μας μόνοι τους, εφόσον εγώ θα διανυκτέρευα πάλι στο γραφείο μου. Το βράδυ στο γραφείο μου μου τηλεφώνησαν από το ΓΕΝ ο συμμαθητής μου Νικολόπουλος, που ήταν διευθυντής του 2ου Ε.Γ., μαζί με τον πλωτάρχη Κούβαρη που ήταν υπασπιστής του Γκιζίκη, για να μάθουν από πρώτο χέρι πληροφορίες σχετικά με το εγχείρημα, και αφού και οι δύο μου διαβίβασαν τα συγχαρητήρια των προϊσταμένων τους για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος, μου εδήλωσαν ότι με απόφαση του Αρχηγού ΓΕΝ και λόγω της νέας διαμορφουμένης καταστάσεως στην Κύπρο, θα παρέμενα άλλον ένα χρόνο εκεί, και δεν θα έφευγα στα μέσα Αυγούστου όπως προεβλέπετο.

Εν τω μεταξύ η κατάστασις είχε πλέον σταθεροποιηθεί. Πλήθος συγχαρητηρίων τηλεγραφημάτων έφθανε από κάθε γωνιά της Κύπρου προς το ΓΕΕΦ και τον Σαμψών. Τα πιο πολλά από γνωστούς ενωτικούς, αλλά τα περισσότερα από τους μέχρι χθές υποστηρικτάς του Μακαρίου που κατήχαν μία κάποια θέση ( Δήμαρχοι, κοινοτάρχες, διευθυνταί οργανισμών κλπ) που προκειμένου να χάσουν την θέση τους κατεφέροντο με σκληρή γλώσσα κατά του πρώην ευεγέρτου των Μακαρίου. Γλειώδη ανθρωπάρια, που βρίσκονται σε όλες τις κοινωνίες σαν παράσιτα στους εκάστοτε κρατούντες.

Οι Τουρκοκύπριοι ήταν ήρεμοι. Ο Ντεκτάς εδήλωνε ότι η υπόθεσις ήταν εσωτερική των Ελληνοκυπρίων και δεν τον αφορούσε. Αι ΗΠΑ αναγνώρισαν την νέα κυβέρνηση του Σαμψών, ως νόμιμη κυβέρνηση του νησιού. Η ζωή στο νησί ξανάρχισε όπως παλιά με τις πτήσεις των αεροσκαφών, κρουαζεροπλοίων κλπ. Την Πέμπτη 18 Ιουλίου με τηνΛίλυ αποφασίσαμε να πάει στην Αθήνα με τον Παναγιώτη και να μείνη εκεί μέχρι να σταθεροποιηθεί τελείως η κατάστασις οπότε θα τους καλούσα να έλθουν πίσω. Βγάλαμε εισιτήρια με την Ολυμπιακή για το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974.

Την επομένη ημέρα 19 Ιουλίου ήλθε στην Αμμόχωστο το αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ στο οποίο ήμουν παλαιότερα κυβερνήτης, με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Χανδρινό, και έφερε τους 400 νέους οπλίτες της ΕΛΔΥΚ, σε αντικατάσταση όσων είχαν ήδη συμπληρώσει διετία στην Κύπρο, και γυρνούσαν στην Ελλάδα για να απολυθούν. Πήγα από το πρωί στην Αμμόχωστο και επέβλεψα τόσο την αποβίβαση των αφικνουμένων, προστασία του πλοίου από δολιοφθορές , όσο και την επιβίβαση των αποχωρούντων, διότι αυτό ήταν μέσα στις ευθύνες μου, κινήσεις οι οποίες έγιναν χωρίς κανένα πρόβλημα.

Το βράδυ της ιδίας ημέρας πήγα την Λίλυ και τον Παναγιώτη στο σπίτι του Παπαργύρη, και εγώ πήγα στο γραφείο μου, όπου και θα διανυκτέρευα, και το πρωί θα τους πήγαινα στο αεροδρόμιο να φύγουν για την Αθήνα.

Φεύγοντας από το σπίτι του Παπαργύρη παρατήρησα στον δρόμο μεγάλη κίνηση ιδιωτικών αυτοκινήτων με οικογένειες να κατευθύνονται προς τα νότια του νησιού. Σταμάτησα σε ένα μπλόκο που υπήρχε και ρώτησα τον επί κεφαλής ανθυπολοχαγό τι συμβαίνει. Μου απήντησε ότι ο πληθυσμός έχει πανικοβληθεί, διότι το BBC στην απογευματινή εκπομπή του είπε ότι Τουρκικός στρατός αποβιβάζεται στα βόρρεια της Κύπρου. Έσπευσα στο γραφείο του Γεωργίτση. Ο Σαμψών ήταν εκεί και ετοίμαζε μία κυβερνητική ανακοίνωση που διάψευδε την είδηση, και συγχρόνως είχε καλέσει τον Άγγλο πρέσβυ για να διαμαρτυρηθεί. Επικοινώνησα με τον Ναυτικό Σταθμό Κυρηνείας και τα ραντάρ μου, και μου είπαν ότι δεν υπάρχει κάτι το ανησυχητικό. Αλλοίμονο, η θύελλα ερχόταν και εμείς δεν είχαμε καμμία πληροφορία. Παρέμεινα στο γραφείο μου. Προηγουμένως με ένα ΙΧ αυτοκίνητο με δύο ναύτες είχα στείλει στον Ναυτικό Σταθμό Πάφου δύο κλείστρα αντιαεροπορικών ‘έρλικον’ διότι οι εφεδρικοί όταν είχαν καταλάβει τον σταθμό είχαν αφαιρέσει και πετάξει στην θάλασσα τα κλείστρα των δύο αντιαεροπορικών που είχε ο Σταθμός.
Η ΕΙΣΒΟΛΗ

Γύρω στις 21.40 από το Ραντάρ που είχα στο ακρωτήριο Αποστόλου Ανδρέα έλαβα την πρώτη αναφορά ότι 6 πλοία σε σχηματισμό που ερχόντουσαν από την περιοχή της Μερσίνας (Τουρκία) έπλεαν με κατεύθυνση το ανατολικό μέρος της Κύπρου. Αρχίσαμε να τα υποτυπώνουμε στον πίνακα υποτυπώσεων που είχα στον θάλαμο επιχειρήσεων. Μετά περίπου μία ώρα ευρίσκοντο περί τα 30-35 μίλλια από το ακρωτήριο, πλέοντα προς τον κόλπο της Αμμοχώστου. Κατέβηκα στο γραφείο του Γεωργίτση και του ανέφερα το γεγονός. Αυτός ανησύχησε. Πήρε αμέσως μπροστά μου στο τηλέφωνο τον θάλαμο επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ στην Αθήνα, και τους το ανέφερε. Τον καθησύχασαν, και του είπαν ότι πιθανόν κάνει ασκήσεις ο Τουρκικός στόλος, και δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Γύρισα στο γραφείο μου, πάντοτε ανήσυχος. Έδωσα εντολή στα 4 ραντάρ μου να μου αναφέρουν με λεπτομέρειες οιονδήποτε ύποπτο στόχο είχαν στις οθόνες τους. Σε λίγη ώρα συγχρόνως τα ραντάρ του Αποστόλου Ανδρέα και του ακρωτηρίου Κορμακίτη, μου αναφέρουν ότι εντοπίζουν ομάδα πλοίων προερχομένη πάλι από την Μερσίνα με κατεύθυνση προς τις Βόρρειες- Βορρειοδυτικές ακτές της Κύπρου. Τα πρώτα πλοία συνέχιζαν τον πλού τους με μικρή ταχύτητα προς τον κόλπο της Αμμοχώστου. Αρχίσαμε να υποτυπώνουμε και την δεύτερη ομάδα.     Οι μονάδες μου και τα πλοία μου, ευρίσκοντο στην συνήθη ετοιμότητά τους ( πλην των σταθμών ραντάρ). Το περιπολικό ‘Λεβέντης’ είχε επιστρέψει στην ΝΒΧ, για επισκευή του άξονά του, από την Πάφο αφού το προσωπικό του εκεί Ναυτικού Σταθμού είχε επανεγκατασταθεί στον σταθμό, και η διατεθείσα διμοιρία από την ΝΒΧ, είχε επιστρέψει από το νοσοκομείο Λευκωσίας στην βάση της πριν από δύο ημέρες. Το ίδιο και οι βατραχάνθρωποι από τις θερινές εγκαταστάσεις αξιωματικών στην Αμμόχωστο.

Στις 2 την νύκτα της 20ης Ιουλίου, η ομάδα των πλοίων που έπλεε προς τον κόλπο της Αμμοχώστου άλλαξε πορεία κατά 180 μοίρες και άρχισε να πλέει προς βορρά με κατεύθυνση προς την Τουρκία. Η δεύτερη ομάδα που ήδη, από τον διαχωρισμό των στόχων στις οθόνες των ραντάρ, υπολογίζαμε ότι αποτελείτο από 10-12 πλοία, συνέχιζε την πορεία της, και ευρίσκετο περί τα 30 μίλλια από τις βόρρειες ακτές της Κύπρου. Ξανανέφερα τις τελευταίες πληροφορίες στον Γεωργίτση.  Εκάλεσε πάλι το ΓΕΕΘΑ στο τηλέφωνο και τους είπε ποία ήταν η τελευταία εικόνα που είχαμε. Ο συνταγματάρχης επί κεφαλής εκείνο το βράδυ στον θάλαμο επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ, του απάντησε πάλι τα ίδια. Ότι δηλαδή οι Τούρκοι κάνουν ασκήσεις, και εκτιμά ότι και τα υπόλοιπα πλοία θα αναστρέψουν προς βορράν σε λίγο. Φάνηκε ότι τον ενοχλούσαμε που παίρναμε κάθε τόσο τηλέφωνο, και του..διακόπταμε τον ύπνο. Γεγονός ήταν πάντως ότι το ΓΕΕΘΑ ή δεν είχε ακούσει το ΒΒC της προηγουμένης ημέρας, ή δεν είχε λάβει υπ’ όψιν την αποστολή τηλεγραφήματος του Στρατιωτικού Ακολούθου στο Λονδίνο επί του θέματος, αλλά ούτε είχε πάρει πληροφορίες από την ΚΥΠ για τα συμβαίνοντα στην Τουρκία και ιδιαίτερα στην Μερσίνη, η οποία από ότι γνώριζα, από την εποχή που ήμουν στην Άγκυρα, είχε στην περιοχή πληροφοριοδότες, και ήταν αδύνατον να μη ήξερε τι γινόταν εκεί. Αρχηγός της ΚΥΠ ήταν τότε ο Υποστράτηγος Σταθόπουλος, με τον οποίο είχα συνυπηρετήσει στην Άγκυρα, και αυτός ήταν ένας λόγος παραπάνω για να είχε την προσοχή του στην Τουρκία. Αλλά φαίνεται το κουβάρι της » προδοσίας » είχε αρχίσει να ξετυλίγεται.

Γύρισα στο γραφείο μου προβληματισμένος, και ανήσυχος. Στον θάλαμο επιχειρήσεων η βάρδια έπαιρνε τις αναφορές από τα ραντάρ και υποτύπωνε τους στόχους στον χάρτη. Ξάπλωσα με τα ρούχα, και με αναμμένα τα φώτα στο γραφείο μου, σε ένα ‘ράντζο’ που είχα στο γραφείο μου, και αμέσως με πήρε ο ύπνος, ένας ανήσυχος και εφιαλτικός ύπνος που δεν κράτησε πάνω από μία ώρα. Στις τρείς και τέταρτο πετάχτηκα από το κρεβάτι μου, και πήγα στον θάλαμο επιχειρήσεων. Τα πλοία ήταν σε απόσταση 20 μιλλίων από την βόρρεια ακτή της Κύπρου, και είχαν ελαττώσει την ταχύτητά τους από τους 15 κόμβους στους 9-10 κόμβους. Χωρίς να διστάσω καθόλου, έστειλα αμέσως σήμα συναγερμού σε όλες τις μονάδες και τα πλοία μου, με σαφή εντολή να πλήξουν οιονδήποτε προσπαθήσει να ενεργήσει κατά αυτών, και να καταρρίψουν οιοδήποτε αεροσκάφος  περάσει στον εναέριο χώρο τους. Να είναι δε έτοιμοι για την εφαρμογή των οδηγιών Μάχης που είχα εκδόσει προ έτους. Παράλληλα διέταξα τους δύο ναύτες οδηγούς που είχα στο επιτελείο μου να φέρουν αμέσως στον περίβολο του ΓΕΕΦ τον κινητό θάλαμο επιχειρήσεων με την γεννήτρια, και το αντιαεροπορικό επ’ αυτοκινήτου που είχαμε. Κατέβηκα εν συνεχεία στο γραφείο του Γεωργίτση, και του είπα τις τελευταίες αναφορές που είχα, και τα μέτρα που είχα λάβει. Ξαναπήρε στο τηλέφωνο το ΓΕΕΘΑ. Του απαντήσαν τα ίδια. Ασκήσεις των Τούρκων, και να μη ανησυχούμε. Μου το είπε, και του απάντησα με μία βρισιά για τους επιτελείς του ΓΕΕΘΑ, ενώ του είπα ότι εγώ εκτιμώ αλλιώς την κατάσταση και ότι θα διατηρήσω την πολεμική ετοιμότητα της ΝΔΚ. Δεν μου απήντησε και έφυγα. Τον είδα και αυτόν προβληματισμένο, και σε λίγο εκάλεσε στο γραφείο του τους διευθυντάς των Ε.Γ. του ΓΕΕΦ για να συσκεφτούν. Γύρισα στον Θάλαμο επιχειρήσεων και είχα συνεχή ραδιοτηλεφωνική επικοινωνία με τα δύο Ραντάρ μου στην Βόρρεια Κύπρο. Στις 04.30 η ομάδα των πλοίων σταμάτησε περί τα 10 μίλλια από την Κυρήνεια. Φαινόταν πλέον καθαρά ότι θα έκαναν απόβαση. Μόλις είχε αρχίση το λυκαγεύς της ημέρας εκείνης. Πήγα στον Γεωργίτση του ανέφερα την τελευταία κατάσταση, και την εκτίμησή μου, και επέστρεψα αμέσως στο γραφείο μου, χωρίς να περιμένω τι θα κάνει, ή τι εντολές θα έδινε. Εγώ είχα λάβει τις αποφάσεις μου. Έστειλα αμέσως σήμα και γνώριζα στις υπηρεσίες μου την κατάσταση, και ότι πιθανόν σε λίγο θα υποστούν αεροπορικές επιθέσεις. Κατέστησα τα αντιαεροπορικά μου ελεύθερα, με εντολή να καταρρίπτουν όλα τα υπεριπτάμενα αεροσκάφη, διέταξα τις τορπιλλακάτους της ΝΒΧ να αποπλεύσουν και να πάνε στις περιοχές αποκρύψεως τους που είχαμε καθωρίσει με τις οδηγίες μάχης, και τέλος, πήρα τον Τσομάκη στην Κυρήνεια, ο οποίος μέσα στην πρωινή αχλύ έβλεπε ήδη τα Τουρκικά πλοία, εξήγησα την κατάσταση και του έδωσα εντολή να αποπλεύσει αμέσως » σε πολεμική έγερση»  και να πάει να τορπιλλίσει τα Τουρκικά πλοία, μαζί με την δεύτερη τορπιλλάκατο που υπήρχε στην Κυρήνεια με κυβερνήτη τον εφ. σημαιοφόρο Ν. Βερύκιο. Μου απήντησε » Φεύγω αμέσως κύριε Διοικητά». Μόλις πρόλαβα να του πώ » να προσέχεις Λευτέρη» και μου έκλεισε το τηλέφωνο σπεύδων να εκτελέσει την διαταγή. Άφησε αντικαταστάτη του στον σταθμό τον αρχικελευστή Γαρύφαλλο Γαλιατσό και με τον Βερύκιο και τα πληρώματα των τορπιλλακάτων έτρεξαν και επιβιβάστηκαν σε αυτές. Απέπλευσαν 2-3 λεπτά πριν τις 5 το πρωί από το λιμάνι σε πολεμική έγερση, αφού μου ανέφεραν ότι αποπλέουν και τους απάντησα «καλή τύχη «. Κατέβηκα τρέχοντας στο γραφείο του Γεωργίτση για να του αναφέρω τις κινήσεις που είχα διατάξει. Ενώ έμπαινα στο γραφείο του ακούστηκαν οι πρώτες βόμβες που έριχναν Τουρκικά αεροσκάφη στην περιοχή της ΕΛΔΥΚ, ενώ από το παράθυρο του γραφείου του είδαμε αλεξιπτωτιστές να πέφτουν στην Τουρκοκυπριακό τομέα της Λευκωσίας. Η εισβολή είχε αρχίσει. Ο Γεωργίτσης πήρε αμέσως το ΓΕΕΘΑ στο τηλέφωνο και τους ανέφερε το γεγονός. Στο γραφείο του είχαν μαζευτεί σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ. Ζήτησε τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Μπονάνο. Δεν είχε πάει ακόμα στο γραφείο του. Άλλωστε ήταν νωρίς. Μόλις 5 το πρωί. Ο Συνταγματάρχης του θαλάμου επιχειρήσεων, του είπε να επιδείξουμε…. αυτοσυγκράτηση !!! Ο Γεωργίτσης εξανέστη. Τον στόλισε με κοσμητικά επίθετα, και του είπε να ειδοποιήσει αμέσως τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ και την Κυβέρνηση, βγάζοντας από το παράθυρο το ακουστικό του τηλεφώνου του, για να ακούσει τις βόμβες που έπεφταν. Ο παρευρισκόμενος επιτελάρχης του ΓΕΕΦ – ένας αξιωματικός πολύ χαμηλών τόνων – επενέβει τότε και απευθυνόμενος στους ευρισκομένους εκεί αξιωματικούς, είπε με αγανάκτηση » είναι όλοι τους ηλίθιοι, εδώ έχουμε πόλεμο, εφαρμόστε αμέσως τα υφιστάμενα σχέδια και διατάξτε τις μονάδες σας να χτυπήσουν στο ψαχνό». Αμέσως όλοι οι παριστάμενοι αξιωματικοί έφυγαν τρέχοντας, για να εκτελέσουν την διαταγή. Ανέβηκα στο γραφείο μου. Η Λίλυ μόλις με είχε ζητήσει στο τηλέφωνο. Της μίλησα για μερικά δευτερόλεπτα και της είπα ότι έχουμε πόλεμο, να παραμείνει στο σπίτι του Παπαργύρη, διότι πτήση προς την Αθήνα δεν θα γίνει, και θα την ξανακαλέσω όταν μπορέσω. Μετά έτρεξα στο ραδιοτηλέφωνο. Η ώρα ήταν 05.10. Άκουσα πρώτα τον Βερύκιο να με καλεί και να μου αναφέρει ότι η τορπιλλάκατός του υπέστη βλάβες από αεροπορική επίθεση, ετέθη εκτός η μία μηχανή και κατεστράφη το πηδάλιο, το δε σκάφος σχεδόν ακυβέρνητο πλησιάζει τις ανατολικές ακτές της Κυρήνειας. Του είπα να εγκαταλήψει το σκάφος και να διασώσει τους τραυματίες. Σε 2-3 λεπτά ο Τσομάκης μου αναφέρει » ευρίσκομαι 2 μίλλια από την νηοπομπή, ετοιμάζομαι να ρίξω τορπίλλες», και συγχρόνως με ένταση στην φωνή του, «με βομβαρδίζουν, με βομβαρδίζουν, με βομβ….» και η φωνή του διεκόπη απότομα, και παρά τις κλήσεις μου δεν απαντούσε. Ήταν δυστυχώς ο πρώτος νεκρός της εισβολής. Αυτός και όλο του το πλήρωμα των 8 υπαξιωματικών και ναυτών εκ των οποίων 2  ναύτες ήταν Κύπριοι. Ο ένατος αρχικελευστής Ρ/Ε Δ. Μαγέτος βαριά τραυματισμένος με όλο το στομάχι σχεδόν έξω από το σώμα του, εκτινάχτηκε στην θάλασσα λιπόθυμος, αλλά φορώντας το σωσίβιό του, κατά την ανατίναξη της τορπιλλακάτου, από τις βόμβες, και μετά μερικές ώρες το κύμα τον έβγαλε σε μία ακτή κοντά στο λιμάνι της Κυρηνείας, όπου προσωπικό του Ναυτικού σταθμού τον παρέλαβε και τον έστειλαν με LAND ROVER εν μέσω βομβαρδισμών στο νοσοκομείο της Λευκωσίας, όπου ήδη είχαν διακομιστεί ο Βερύκιος που είχε ένα θραύσμα βόμβας στην κάτω σιαγώνα του, και 7 άνδρες από το πλήρωμά του, με αρκετά σοβαρά τραύματα. Όλοι τους είχαν βγει στην ξηρά κολυμπώντας, καθώς η τορπιλλάκατός τους είχε βυθισθεί περί τα 500 από αυτήν, πολυβολούμενοι από τα Τουρκικά αεροσκάφη. Ο Ναυτικός σταθμός Κυρηνείας μου αναφέρει την απώλεια της τορπιλλακάτου του Τσομάκη καθώς και ότι αποβατικά έχουν ξεκινήσει από την νηοπομπή προς την ακτή δυτικά της Κυρηνείας, ενώ από τον Σταθμό βάλουν συνεχώς κατά των υπεριπταμένων αεροσκαφών με τα αντιαεροπορικά των. Επίσης μου αναφέρουν ότι το Βρετανικό ελικοπτεροφόρο ΕΡΜΗΣ έχει καταπλεύσει έξω από την Κυρήνεια και κάνει ανενόχλητα πτήσεις ελικοπτέρων με την ακτή μεταφέροντας Άγγλους υπηκόους στο  πλοίο. Οι Άγγλοι μέσα σε μία ώρα είχαν στείλει το πλοίο τους εκεί !!! Μάλλον ήξεραν και το σημείο αποβάσεως και την ώρα της ενάρξεως της εισβολής και το είχαν εκεί δίπλα. Όλοι επομένως το ήξεραν εκτός από το ΓΕΕΘΑ !!! και κατ’ ακολουθία εμείς που παίρναμε από αυτό τις πληροφορίες μας .  Στις 06.00 διετάχθει από τον Γεωργίτση η εγκατάληψις του κτιρίου του ΓΕΕΦ, διότι οι βόμβες είχαν αρχίσει να μας πλησιάζουν, και η εγκατάστασίς μας στο υπάρχον υπόγειο στρατηγείο στην περιοχή Μαλούντα 15 χλμ νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.  Αμέσως έδωσα εντολή να μεταφερθούμε όλοι στα αυτοκίνητα που από τις 4 το πρωί είχα φροντίσει να έχω στον περίβολο του ΓΕΕΦ. Σε 5 λεπτά ξεκινήσαμε εν μέσω βομβαρδισμών προς την Μαλούντα. Θυμήθηκα ότι στην βιασύνη μου δεν είχα πάρει μαζί μου τους κώδικες επικοινωνιών, που μου ήταν απαραίτητοι γιατί τους αλλάζαμε κάθε 4 ώρες. Είπα στον οδηγό μου να κάνει αναστροφή και με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο επέστρεψα στο γραφείο μου, ενώ η αυτοκινητοπομπή συνέχιζε προς την Μαλούντα. Λίγο πριν φθάσω στο κτίριο του ΓΕΕΦ μας πολυβόλισε ένα αεροσκάφος, βγήκαμε από το αυτοκίνητο και καλυφθήκαμε σε ένα σπίτι. Σε λίγο μπήκαμε πάλι στο αυτοκίνητο και πήρα τους κώδικες από το γραφείο μου, αλλά και το κράνος μου, που ποτέ δεν ήθελα να το χρησιμοποιώ, αλλά τώρα ήταν αναγκαίο. Επίσης πήρα μία χακί στρατιωτική στολή που μας είχαν μοιράσει πριν από πολύ καιρό, διότι ήμουν με την  λευκή θερινή στολή μου, δηλαδή » πολύ καλός στόχος».  Πήραμε πάλι τον δρόμο για την Μαλούντα. Στα μισά περίπου του δρόμου είδα την ‘ κλούβα’ σταματημένη και τα άλλα αυτοκίνητα πίσω της. Πλησίασα και μου είπαν ότι είχε πάθει βλάβη η μηχανή της. Διέταξα αμέσως το προσωπικό να την σπρώξει με τα χέρια σε μία συστάδα δένδρων που απείχε  περί τα 30 μέτρα από το σημείο, μαζί με την ηλεκτρογεννήτρια, και να ακολουθήσει το αντιαεροπορικό μαζί. Αφού έγινε αυτό είπα να παραμείνει μόνο το προσωπικό του θαλάμου επιχειρήσεων και οι δύο χειριστές του αντιαεροπορικού, όλοι δε οι άλλοι να συνεχίσουν προς την Μαλούντα, ενώ έστειλα τον οδηγό μου με έναν υπαξιωματικό με το αυτοκίνητό μου σε στρατόπεδο στην Λευκωσία για να φέρουν ένα όχημα ρυμουλκήσεως της Ε.Φ. για να ρυμουλκήσουμε την ‘ κλούβα’ στην Μαλούντα. Εγώ έμεινα στον θάλαμο επιχειρήσεων, όπου ήμουν σε συνεχή επικοινωνία με τις υπηρεσίες μου στο νησί. Τα ραντάρ μου ανέφεραν ότι υφίσταντο αεροπορικές επιδρομές, τις οποίες απέκρουαν με τα αντιαεροπορικά τους. Προσπάθησα να έλθω σε επαφή με το ΛΕΣΒΟΣ το οποίο όπως υπολόγιζα έπρεπε να ευρίσκεται νότια της Κύπρου στο ύψος περίπου της Πάφου, δηλαδή σε περιοχή δικής μου επιχειρησιακής ευθύνης. Σε λίγο μου απάντησε ο Χανδρινός στο ραδιοτηλέφωνο, και μου είπε ότι έλαβε διαταγή από το ΓΕΕΘΑ να καταπλεύσει στην Πάφο και να αποβιβάσει τους 400 οπλίτες της ΕΛΔΥΚ που είχε πάρει την προηγουμένη για επαναπατρισμό στην Ελλάδα ( η μοναδική σωστή κίνηση από το ΓΕΕΘΑ). Του συνέστησα είναι συνεχώς σε πολεμική έγερση για απόκρουση επιθέσεων από αεροσκάφη, και όταν αποπλεύση από την Πάφο να απομακρυνθεί όσο το δυνατόν πιο μακρυά από την Κύπρο, πριν πάρει δυτική πορεία για την επιστροφή του στην Ελλάδα. Μου απήντησε ότι αυτό είχε κατά νούν να κάνει.  Στις 10.00 ένα Τουρκικό αναγνωριστικό (προφανώς) αεροσκάφος πέρασε δύο φορές από πάνω μας και βαλλόμενο από το αντιαεροπορικό μας, απεμακρύνθη. Ένας αγγελιαφόρος, από την Μαλούντα ήλθε και μου είπε να έλθω σε τηλεφωνική επαφή με τον Γεωργίτση που ήταν ήδη εγκατεστημένος εκεί. Πήγα δίπλα σε ένα κτίριο, που ήταν μία θεολογική σχολή, και ζήτησα να τηλεφωνήσω. Με έκπληξη άκουσα τον ιερέα που μου άνοιξε την πόρτα να μου λέει ότι δεν είχαν τηλέφωνο, ( ψευδές) και με παρεκάλεσε να απομακρύνω αμέσως τα αυτοκίνητα από εκεί που ήταν διότι φοβόντουσταν μήπως βομβαρδιστεί το κτίριό τους. Ήθελα να του απαντήσω κάτι βαρύ αλλά κρατήθηκα. Εμείς παίζαμε την ζωή μας και αυτός μας κράταγε ‘ μούτρα’ γιατί είχαμε διώξει τον Μακάριο. Γύρισα στην ‘κλούβα’ και είπα στον αρχικελευστή Οικονομίδη να ανεβεί σε μία κολώνα τηλεφωνικών γραμμών που υπήρχε εκεί και να τραβήξει μία γραμμή, οποιανδήποτε, προς την ‘κλούβα’, πράγμα που έγινε μέσα σε πέντε λεπτά και έτσι ήλθα σε τηλεφωνική επικοινωνία με το ΓΕΕΦ στην Μαλούντα. Θεία δίκη η γραμμή που είχαμε κόψει ήταν της θεολογικής σχολής ( που μας είπαν ότι δεν είχαν τηλέφωνο), γιατί κάθε τόσο και λίγο κτυπούσε το τηλέφωνο και μας ζητούσαν να μιλήσουν με ιερείς της σχολής. Τους το κλείναμε χωρίς εξηγήσεις.

Στις 12.00 έφθασε έπειτα από 4 ώρες περίπου αναμονής και η ρυμούλκα της Ε.Φ. Έδεσε την κλούβα και άρχισε να την ρυμουλκεί στην Μαλούντα, συνοδεία του αντιαεροπορικού μας. Εγώ έφυγα αμέσως με το αυτοκίνητό μου για το υπόγειο στρατηγείο. Στον δρόμο ο οδηγός μου μου είπε ότι πηγαίνοντας στο στρατόπεδο για την ρυμούλκα πέρασε από την περιοχή που τελευταία είχαμε κάνει την άσκηση μεταφοράς επιτελείου της ΝΔΚ στον δρόμο προς την Λάρνακα, και είδε ότι την είχαν κάψει με βόμβες ‘ναπάλμ’ τα Τουρκικά αεροσκάφη. Φαίνεται όταν κάναμε την άσκηση η περιοχή που πήγαμε σημειώθηκε από διερχομένους Τουρκοκυπρίους και είχε δοθεί στην Τουρκική διοίκηση ως το σημείο που θα εγκατασταθεί το επιτελείο μου εν πολέμω. Σημειωτέον ότι η κίνησις των τουρκοκυπρίων σε ολόκληρη την Κύπρο ήταν ελεύθερη με απόφαση του Μακαρίου, χωρίς κανένα έλεγχο, ενώ απαγορευόταν η δική μας στους τουρκοκυπριακούς θύλακες, που γινόταν μόνο κάτω από αυστηρούς ελέγχους κατά την είσοδο σε αυτούς. Έφθασα στο υπόγειο στρατηγείο γύρω στη μία το μεσημέρι. Το προσωπικό της ΝΔΚ που είχε φθάσει από το πρωί, είχε ήδη τακτοποιήσει τους δύο υπόγειους θαλάμους που μας είχαν διατεθεί, είχε αναπετάσει τις κεραίες των συσκευών και είχε αποκαταστήσει τις επικοινωνίες. Το μόνο μικρό πρόβλημα που υπήρχε ήταν ότι οι χωμάτινοι τοίχοι αυτού του παλαιού ορυχείου που είχαμε μετατρέψει σε στρατηγείο, ήταν συνεχώς υγροί, και σε συνδυασμό με το χωμάτινο δάπεδο που σε μερικά σημεία ήταν σκέτη λάσπη, δημιουργούσαν μία κρύα ατμόσφαιρα, τελείως διαφορετική από την καυτή Ιουλιανή ατμόσφαιρα που επικρατούσε έξω στο ύπαιθρο. Στις 4 το απόγευμα ο Παπαργύρης μου είπε ότι είχε έλθει σε επαφή με μία Κυπριακή οικογένεια γνωστή του στην Λευκωσία, που για να αποφύγει τους βομβαρδισμούς εκεί, θα πήγαινε στο Όρος Τρόοδος, και τους παρεκάλεσε να πάρουν μαζί τους την γυναίκα του, και την Λίλυ με τον Παναγιώτη, ώστε να είναι όσον το δυνατόν πιο ασφαλείς, πράγμα που εδέχθησαν ευχαρίστως. Μέσα στις σκουτούρες μου, την αγωνία, και την ένταση των ωρών αυτών, είχα ξεχάσει το πολυτιμότερο πράγμα που είχα. Την οικογένειά μου. Ευτυχώς όλα ήταν καλά με αυτήν και δεν είχαν κινδυνεύσει μέχρι στιγμής. Βεβαίως με τους βομβαρδισμούς στην Λευκωσία, και μόλις καμμία βόμβα έπεφτε κοντά στο σπίτι που έμεναν, καλύπτοντο κυρίως κάτω από κρεβάτια, με φόβο βεβαίως, και ο Παναγιώτης για λίγο καιρό μετά τα γεγονότα της κύπρου μόλις άκουγε ήχο από αεροπλάνο έτρεχε και κρυβόταν όπου μπορούσε!  Στις 5 περίπου το απόγευμα ένας οπλίτης της ΕΣΑ με ειδοποίησε ότι η γυναίκα μου και ο υιός μου περίμεναν να με δούν στον δρόμο έξω από το ορυχείο-επιτελείο που οδηγούσε προς το Τρόοδος. Βγήκα όπως ήμουν εκείνη την στιγμή. Με τα χακί ρούχα, το πιστόλι μου στην ζώνη, ένα καλάσνικωφ στο χέρι, το κράνος μου, αξύριστος και ταλαιπωρημένος από τα γεγονότα και την αϋπνία ( είχα ήδη συμπληρώσει 35 ώρες χωρίς ύπνο). Η Λίλυ με κοίταξε έκπληκτη και δάκρυσε. Με αγκάλιασε και μου είπε » Πρόσεχε δεν θέλω να σκοτωθείς» . Η Μάρω, η γυναίκα του Παπαργύρη έβαλε τα κλάματα. Την ρώτησα γιατί κλαίει. Δεν μου απάντησε. Μετά είπε στην Λίλυ «για να είναι σε τέτοια χάλια ο άνδρας σου, σκέψου πως θα είναι ο δικός μου». Ο Παπαργύρης δεν είχε έλθει να την δεί, διότι μίλαγε εκείνη την στιγμή με την Πάφο. Αφού ευχαρίστησα το ζεύγος των Κυπρίων, που τους μετέφεραν τους χαιρέτισα πάλι και φύγανε. Η Λίλυ μου είπε ότι δύο φορές κατά την διαδρομή τους, Τουρκικά αεροσκάφη τους πολυβολούσαν τον δρόμο και αναγκάστηκαν να βγούν από το αυτοκίνητο και να καλυφθούν στα παρακείμενα χαντάκια. Γύρισα στην ‘ κλούβα ‘ που ήταν σταματημένη έξω από την είσοδο του ορυχείου και καμουφλαρισμένη με κλαδιά δένδρων. Ήλθα σε επαφή με το ΓΕΝ, και ρώτησα εάν θα έστελναν τις δύο τορπιλλακάτους στην Κύπρο όπως προέβλεπαν τα υφιστάμενα σχέδια στην Ελλάδα, για την περίπτωση εισβολής στην Κύπρο, και οι οποίες θα δρούσαν υπό την επιχειρησιακή μου ευθύνη. Μου απάντησαν με μισόλογα. Περισσότερο ήθελαν πληροφορίες για την πορεία των  επιχειρήσεων μας στην Κύπρο, έτσι απλώς για να ξέρουν τι γίνεται. Έκλεισα αηδιασμένος το ραδιοτηλέφωνο. Προσπάθησα να έλθω σε επαφή με τις δύο τορπιλλακάτους μου της περιοχής Αμμοχώστου, που είχα διατάξει από το πρωί να πλεύσουν στην περιοχή ‘ αποκρύψεως’, χωρίς επιτυχία. Φαντάστηκα ότι μέσα στην σπηλιά που έπρεπε να ευρίσκοντο, δεν θα ήτο δυνατή η ραδιοεπικοινωνία. Γύρισα στον θάλαμο στο ορυχείο. Ο Παπαργύρης μου ανέφερε, ότι από την Πάφο μας είχαν πληροφορήσει ότι οι 400 άνδρες της ΕΛΔΥΚ αποβιβάστηκαν ασφαλώς από το ΛΕΣΒΟΣ, και εν συνεχεία το ΛΕΣΒΟΣ με τα πυροβόλα του έβαλε κατά του εκεί Τουρκοκυπριακού θύλακα, και ανάγκασε τους υπερασπιστές του να παραδωθούν στις μικρές δυνάμεις της εκεί Ε.Φ. Σημειωτέον ότι ο θύλαξ αυτός ήταν από τους ισχυρότερους των Τουρκοκυπρίων. Το ΛΕΣΒΟΣ είχε αποπλεύσει χωρίς πρόβλημα με πορεία προς Νότον, και ήδη από την υποτύπωση η θέσις του ήταν περί τα 35 μίλλια νοτίως της Πάφου. Επίσης ο σημαιοφόρος διοικητής του σταθμού Πάφου ανέφερε ότι περί τα 12-15 μίλλια βορρειοανατολικά της Πάφου είχαν εμφανιστεί δύο αντιτορπιλλικά και ερωτούσε να του πούμε εάν είναι Ελληνικά ή Τουρκικά. Του είπαμε να αναμείνει απάντηση. Από την υποτύπωση στόχων που είχαμε φαινόταν σαφώς ότι ήταν δύο Τουρκικά αντιτορπιλλικά, τα οποία από την περιοχή Κυρηνείας είχαν πλεύσει δυτικά στο ακρωτήριο Κορμακίτης και εν συνεχεία νοτιοδυτικά προς περιοχή Κοκκίνων και Πάφου. Εκείνη την ώρα με φώναξε ο Γεωργίτσης, και μου έδειξε ένα σήμα των Τουρκοκυπρίων που είχαμε υποκλέψει, από την Πάφο πρός την Τουρκική στρατιωτική διοίκηση που έλεγε ότι «δεν μπορούν να αντισταθούν άλλο, διότι βομβαρδίζονται από Ελληνικά(πληθυντικός) πολεμικά πλοία, και παραδίδονται». Με ερώτησε εάν υπήρχαν πλοία στην περιοχή, του απάντησα αρνητικά, και του διευκρίνισα ότι προφανώς εννοούσαν το ΛΕΣΒΟΣ, διότι αυτό τους βομβάρδισε, και ο πληθυντικός που χρησιμοποιούν είναι πιθανώς για να δικαιολογήσουν την παράδοσή τους στην Ε.Φ.  Γύρισα στον θάλαμο της ΝΔΚ. Ο σταθμός της Πάφου περίμενε ακόμα την απάντησή μας για τα αντιτορπιλλικά. Από το μυαλό μου πέρασε ότι όπως εμείς υποκλέπταμε αυτούς έτσι και οι Τούρκοι θα έκαναν σε εμάς. Το είπα στον Παπαργύρη που ήταν στο ραδιοτηλέφωνο και ο οποίος είπε στον σταθμό Πάφου «ότι είναι Ελληνικά αλλά να μη έλθει σε επαφή μαζί τους γιατί είναι μυστικό ακόμα». Ο σημαιοφόρος πανηγύρισε στο τηλέφωνο, αλλά ευτυχώς το ‘μυστικό’  που του είπαμε τον έκαναν να μη ..τους καλέσει με τον προβολέα ή να σηκώσει…..σημαιοστολισμό για την ‘άφιξή’ τους. Μας εκάλεσε μετά μία ώρα περίπου και σαφώς ταραγμένος μας αναφέρει ότι αεροσκάφη έχουν επιτεθεί στα » Ελληνικά» αντιτορπιλλικά και το ένα έχει αρχίσει να βυθίζεται ενώ το δεύτερο είναι σταματημένο μέσα σε πυκνούς καπνούς από τις πυρκαϊές που έχει. Ζητούσε δε άδεια να πάει με ψαράδικα να σώσει τους ναυαγούς. Τον αποτρέψαμε και του είπαμε την αλήθεια ότι δεν ήταν Ελληνικά αλλά Τουρκικά. Μας έκλεισε το ραδιοτηλέφωνο διότι ο σταθμός υφίστατο αεροπορική επίθεση και τα αντιαεροπορικά του απαντούσαν σε αυτήν επιτυχώς με αποτέλεσμα να καταρρίψουν ένα αεροσκάφος, αλλά να πληγεί με βόμβα και να καταστραφεί ένα απομεμακρυσμένο φυλάκιο του σταθμού άδειο ευτυχώς την στιγμή της επιθέσεως από προσωπικό. Οι αποθήκες πυρομαχικών, τορπιλλών, και τα υπόλοιπα κτίρια του σταθμού, παρέμειναν ανέπαφα. Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι, το πρωί είχαν κινηθεί να αποβιβαστούν δυτικά της Κυρηνείας σε μία ακτή γεμάτη βράχους. Όταν τους αντελήφθησαν έστρεψαν προς δυσμάς και παραπλέοντας την ακτή προσπαθούσαν να βρουν κατάλληλο αμμώδες μέρος για να προσγιαλωθούν. Βρήκαν μία μικρή αμμουδιά πέντα μίλλια δυτικά της Κυρηνείας, και προσγιαλώθηκαν. Κατά τον παράλληλο προς την ακτή πλού των αποβατικών αυτά εβάλοντο συνεχώς από την ξηρά με πάρα πολύ μεγάλες απώλειες στο προσωπικό τους. Τελικά είχαν προσγιαλωθεί και είχαν σχηματίσει ένα μικρό προγεφύρωμα με 2-3 λόχους, επί της ακτής ακτίνος όχι μεγαλύτερης από 300 μέτρα, στο οποίο και παρέμεναν βαλλόμενοι, και προστατευόμενοι από την αεροπορία τους, που ελλείψει αντιπάλου έκανε ότι ήθελε στους ουρανούς της Κύπρου. Οι δυνάμεις Σ.Ξ. της Ε.Φ.  ενήργησαν σύμφωνα με τα πολεμικά σχέδια, και αρχικά τον υπάρχον μηχανοκίνητο τάγμα πεζικού εκκινήθει από την Μόρφου που ήταν η βάσις του προς την περιοχή αποβάσεως στις 08.30 πλην όμως εβλήθει ανηλεώς από την Τουρκική αεροπορία, κατά την μετακίνησή του και κατεστράφει σχεδόν ολοσχερώς πλησίον της Μύρτου. Εφονεύθησαν σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί του και το 60% των οπλιτών. Η ΕΛΔΥΚ επετέθη αμέσως κατά των Τούρκων στον τομέα της Λευκωσίας, λίαν επιτυχώς και κατέλαβε μεγάλο κομμάτι του τουρκοκυπριακού τομέα, με αποτέλεσμα ο Ντεκτάς να πανικοβληθεί και να ζητάει ελικόπτερο να τον μεταφέρει στα τουρκικά πλοία για ασφάλεια , όπως προέκυψε από υποκλαπέν σήμα. Οι καταδρομείς ανέμεναν στα σημεία εξορμήσεως των για να επιτεθούν μόλις ενύκτωνε και να καταλάβουν το Φρούριο του Αγ. Ιλαρίωνα που δέσποζε και ήλεγχε τον δρόμο Κυρηνείας -Λευκωσίας, καθώς και ολόκληρο τον τουρκικό θύλακα της Λευκωσίας, και άλλες μονάδες πεζικού σε όλη την Κύπρο είχαν επιτεθεί κατά των τουρκικών θυλάκων που ήταν διεσπαρμένοι σε ολόκληρο το νησί, και καταλάμβαναν το ένα μετά τον άλλο. Στην περιοχή της αποβάσεως την αμυντική προσπάθεια την είχε το εκεί στρατιωτικό συγκρότημα και λίγα πυροβόλα που είχε, διότι ύστερα από την ζημιά που υπέστη το μηχανοκίνητο τάγμα, μόνο το βράδυ θα στέλναμε πια ενισχύσεις στην περιοχή.

Σκέφτηκα, το βράδυ να στείλω τους βατραχανθρώπους που είχα στην ΝΒΧ, για να καταστρέψουμε τα ευρισκόμενα στην ακτή αποβατικά, και πήρα τηλέφωνο την ΝΒΧ για να ζητήσω τον υποπλοίαρχο Γουλέα που ήταν ο επικεφαλής των. Το τηλέφωνο, προς μεγάλη έκπληξή μου, το σήκωσε ο πλωτάρχης Παπαδάκης ο οποίος έπρεπε να ευρίσκεται ως διοικητής τορπιλλακάτων, με τις τορπιλλακάτους στην περιοχή αποκρύψεως που τους είχα στείλει από το πρωί. Έκπληκτος τον ερώτησα τι κάνει εκεί, και που είναι οι τορπιλλάκατοι. Αρχισε να μου απάντάει με μισόλογα, και δικαιολογίες. Η μία τορπιλλάκατος με κυβερνήτη τον Τσαταλό μόλις ξεκίνησε το πρωί «έπαθε» βλάβη, την  οποία δεν μου κατανόμασε, και επέστρεψε στην ΝΒΧ όπου το πλήρωμα την εγκατέλειψε και πήγαν στις εγκαταστάσεις της βάσεως. Η δεύτερη με  κυβερνήτη τον Κανδαλέπα, στην οποία επέβαινε και ο Παπαδάκης  έπλευσε προς το λιμάνι Αμμοχώστου ( τελείως αντίθετη πορεία από την περιοχή αποκρύψεως) και προσάραξε στην ακτή, εγκαταληφθείσα από όλους τους επιβαίνοντες, που επέστρεψαν στην ΝΒΧ με την βοήθεια πλωτού μέσου που ζήτησαν και τους έστειλαν από την βάση. Δηλαδή τον ερώτησα δεν έχω πια τορπιλλακάτους; Μου απάντησε πάλι με μισόλογα ότι θα προσπαθήσουν να επισκευάσουν την πρώτη, και κάτι άλλες δικαιολογίες. Από την φωνή του φαινόταν καθαρά ότι το ηθικό του ήταν στο μηδέν, και τίποτα δεν θα μπορούσε να προσφέρει στις πολεμικές επιχειρήσεις. Του είπα να προετοιμάσει τους βατραχανθρώπους για νυκτερινή επιχείρηση την οποία από τις συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί εκτίμησα ότι δεν θα μπορούσα να την κάνω το ίδιο βράδυ, διότι και ο Γουλέας ήταν ήδη επηρεασμένος από το όλο κλίμα που είχε δημιουργήσει ο Παπαδάκης. Του είπα (του Γουλέα) να τους έχει έτοιμους να επιχειρήσουν το επόμενο βράδυ.  Έκλεισα το τηλέφωνο, χωρίς να τους ερωτήσω τίποτα άλλο, ενώ προς στιγμή μου πέρασε η ιδέα να πάω στην ΝΒΧ να τους συλλάβω, να τους απαλλάξω από τα καθήκοντά τους και να αναθέσω την διοίκηση σε άλλον αξιωματικό. Αλλά επεκράτησαν πλέον ψύχραιμες σκέψεις, καθώς η παρουσία μου στην Λευκωσία, ήταν απαραίτητη λόγω των εν εξελίξει επιχειρήσεων. Άφησα λοιπόν την διερεύνηση των κινήσεων των για αργότερα που θα ήμουν πιο νηφάλιος.  Δεν τους υπολόγιζα για αξιόμαχη πλέον μονάδα, και μόνο τα αντιαεροπορικά της βάσεως έκαναν την δουλειά τους καλά ( κατέρριψαν δύο αεροσκάφη), και αυτό χάρις στις πρωτοβουλίες του αρχικελευστού Πυράρχου της Βάσεως, που είχε χωρίς βοήθεια, από (…..), οργανώσει την αντιαεροπορική άμυνα.

Κατά τις 21.30 είδα τον σμήναρχο Καραστατήρα να τρέχει στον Γεωργίτση φωνάζοντας. Δεσμεύστε τα αντιαεροπορικά, κτυπούν τα δικά μας αεροσκάφη, που φέρνουν καταδρομείς. Ο Γεωργίτσης τον κοίταξε και του είπε. Τα έχουμε δεσμεύσει. Ποίοι είναι αυτοί που βάλουν; Ο Καραστατήρας τον κοίταξε απορρημένος. Άλλωστε αυτός ήταν υπεύθυνος για την αντιαεροπορική άμυνα στο νησί. Έπρεπε να ήξερε που ήταν τα αντιαεροπορικά, αλλά και αυτό ήταν δύσκολο διότι είχαν διασπαρεί σε όλη την Κύπρο, δεν είχαν όλα επικοινωνία με το ΓΕΕΦ, και πολλά αντιαεροπορικά τα εχειρίζοντο Κύπριοι της ΕΟΚΑ Β’ καθώς και εθελοντές χωρίς να έχουν επαφή με το ΓΕΕΦ. Το ‘αλλαλούμ’ αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καταρριφθούν δύο Ελληνικά αεροσκάφη ΝΟΡΑΤΛΑΣ, να υποστούν μη επισκευάσιμες ζημιές άλλα δύο, να φονευθούν 35 Έλληνες καταδρομείς, και να τραυματισθούν άλλοι τόσοι, που τους είχαν στείλει από την Κρήτη για να μας ενισχύσουν. ( Η δεύτερη σωστή κίνηση του ΓΕΕΘΑ). Το βράδυ ολοκληρώθηκαν οι καταλήψεις όλων των τουρκοκυπριακών θυλάκων στην Κύπρο, πλην αυτού της Λευκωσίας, ο οποίος περισφίγγετο από την ΕΛΔΥΚ και τους καταδρομείς που είχαν εκδηλώσει την επίθεσή τους και ήταν έτοιμοι να καταλάβουν το φρούριο του Αγ. Ιλαρίωνα. Και έμενε και το μικρό προγεφύρωμα στην ακτή που είχε δημιουργηθεί το πρωί, χωρίς να επεκταθεί. Προ της εισβολής οι Τουρκικοί θύλακες καταλάμβαναν το 7-8% του Κυπριακού εδάφους. Εκείνο το βράδυ της εισβολής το ποσοστό είχε περιορισθεί στο 3%.

Κατά τις 10 το βράδυ είπα στο μισό προσωπικό του επιτελείου, να ξαπλώσει να κοιμηθεί σε κάτι ‘ράντζα’ που βάλαμε στον ένα από τους δύο θαλάμους που είχαμε και να σκεπαστούν καλά με κουβέρτες που είχαμε πάρει από τη επιμελητεία του ΓΕΕΦ, γιατί η υγρασία μέσα στους θαλάμους ήταν τρομερή. Δεν τους επέτρεψα να κοιμηθούν στο ύπαιθρο όπως ήθελαν, που ήταν πιο ζέστη, γιατί φοβόμουνα μήπως τα Τουρκικά αεροσκάφη που βεβαίως είχαν εντοπίσει την θέση του υπόγειου στρατηγείου, έριχναν βόμβες ‘ναπάλμ’ οπότε θα τους έκαιαν. Έπαιρνα συνέχεια αναφορές από τα ραντάρ μου, και περιέργως δεν υπήρχε κίνησις Τουρκικών πλοίων από την περιοχή συγκεντρώσεών των προς την ακτή αποβάσεως. Μόνο κινήσεις πλοίων προς και από την Τουρκία. Επίσης την νύκτα δεν υπήρχαν πτήσεις αεροσκαφών, προφανώς διότι οι Τούρκοι δεν ήταν εκπαιδευμένοι για νυκτερινές αεροπορικές επιχειρήσεις. Μίλησα 2-3 φορές με το ΓΕΝ από την ‘κλούβα’, και με το ΛΕΣΒΟΣ, που ασφαλώς είχε βγή, από τον τομέα της επιχειρησιακής ευθύνης μου και είχε εισέλθει στον αντίστοιχο του ΓΕΝ. Μια ,δυο, φορές ήλθα σε επαφή με δύο Ελληνικές τορπιλλακάτους, οι οποίες όμως παρά τα σχέδια παρέμεναν ‘κάπου’ στο Αιγαίον. Δεν είχα πληροφορίες για Ελληνικά υποβρύχια στην περιοχή, γιατί τα υποβρύχια δρούν παντού υπό την επιχειρησιακή ευθύνη του ΓΕΝ που δεν μεταβιβάζεται σε Ναυτικές διοικήσεις. Πολύ αργότερα, μετά ένα μήνα περίπου έμαθα ότι είχαν σταλεί δύο υποβρύχια, τα οποία όμως ο Αρχηγός Ναυτικού τα ‘γύρισε’ πίσω, για….δικούς του λόγους.

Κατά την μία το πρωί ξάπλωσα και εγώ σε ένα ‘ραντζο’ και κοιμήθηκα πολύ βαριά για τέσσερεις ώρες, διότι είχα ειπεί να με ξυπνήσουν στις 5 το πρωί που άρχισε να φέγγει. Από το βράδυ είχα αποφασίσει να πάω προς την περιοχή αποβάσεως, να καταγράψω ακριβώς τις θέσεις των Τούρκων, και το βράδυ να πάω με τους βατραχανθρώπους, για από θαλάσσης καταστροφή όσων αποβατικών θα ευρίσκοντο εκεί. Είπα στον οδηγό μου να φέρει το υπηρεσιακό αυτοκίνητο, και να παραλάβει οπλισμό, καθώς και σε δύο υπαξιωματικούς μου, να έλθουν μαζί μου. Όλοι μας είμαστε οπλισμένοι με καλάσνικωφ, και εγώ επί πλέον είχα το υπηρεσιακό μου 45άρι πιστόλι. Ξεκινήσαμε από την Μαλούντα, και άφησα εντολή στον υποπλοίαρχο (ο) Τζεφεράκο που είχε εκείνη την ώρα βάρδια στον θάλαμο επιχειρήσεων, να μου αναφέρει οτιδήποτε έκτακτο παρόλο που με το ραδιοτηλέφωνο του αυτοκινήτου είχα πλήρη επικοινωνία με όλες τις υπηρεσίες μου στο νησί. Αποφύγαμε την κίνησή μας από κυρίους δρόμους και χρησιμοποιούσαμε χωματόδρομους περνώντας μέσα από οικισμούς και πολύ μικρά χωριά, όπου παντού υπήρχαν οπλισμένοι Κύπριοι, άλλοι επίστρατοι, άλλοι εθελοντές, και πυροβολούσαν με μηδαμινές πιθανότητες επιτυχίας τα υπεριπτάμενα αεροσκάφη, και παρακολουθούσαν τις περιοχές τους μη πέσουν αλεξιπτωτιστές. Η Τουρκική αεροπορία από το πρωί, απόλυτος κυρίαρχος των αιθέρων ( η Ελληνική αεροπορική βοήθεια που προεβλέπετο από τα σχέδια δεν ήλθε ποτέ) εβομβάρδιζε αγρίως, οτιδήποτε θεωρείτο στόχος, και κυρίως την περιοχή πλησίον του προγεφυρώματος της αποβάσεως, όπου η κατάστασις στην οποία είχαν περιέλθει οι εκεί μονάδες της Ε.Φ. ήταν απελπιστική. Εν μέσω των βομβαρδιζομένων δρόμων εμείς κινούμεθα με το αυτοκίνητο προς τα Βόρρεια της Κύπρου. Ο οδηγός μου είχε πασαλείψει το αυτοκίνητο με λάσπη, και το χρώμα του από μπλέ είχε γίνει χωμάτινο και έτσι δεν εντοπιζόταν από τα αεροσκάφη. Πλησιάζοντας στο ύψος της Λευκωσίας από δυσμάς είδαμε να πέφτει στον Τουρκικό τομέα της μεγάλος αριθμός αλεξιπτωτιστών. Φθάνοντας στην διάβαση της Μύρτου, από όπου μετά θα παίρναμε τον βόρρειο παραλιακό δρόμο προς ανατολάς για να πάμε προς το προγεφύρωμα, και περίπου δύο μίλλια πριν φθάσουμε στην διάβαση, είδαμε μία ομάδα από δέκα περίπου επίστρατους να τρέχει προς τα χωράφια κοιτώντας στον αέρα. Σταματήσαμε το αυτοκίνητο και πεταχτήκαμε έξω καθώς αντιληφθήκαμε Τούρκους αλεξιπτωτιστάς να πηδούν από ένα αεροσκάφος που είχε βληθεί, έβγαζε καπνούς και είχε κατεύθυνση προς την θάλασσα που ήταν σε απόσταση τριών μιλλίων από εμάς.  Πλησιάσαμε και μαζί με τους επίστρατους αρχίσαμε να τους πυροβολούμε με τα καλάσνικωφ τα οποία ήταν φοβερά όπλα και είχαν δραστικό βεληνεκές τα 600 μέτρα, σε αντίθεση με τα αμερικανικά Μ1 που είχαν οι Τούρκοι με δραστικό βεληνεκές τα 200μ. Σύντομα τους εξουδετερώσαμε, τους πήραμε τα όπλα και τους αφήσαμε εκεί νεκρούς.   Γυρνώντας στο αυτοκίνητο είδα ότι από την αριστερή γάμπα μου έτρεχε αίμα και ο αστράγαλός μου είχε αρχίσει να πρήζεται. Σήκωσα το παντελόνι της χακί φόρμας που φορούσα, και είδα μία μικρή πληγή που αιμορραγούσε στην γάμπα προερχομένη  πιθανώς από εξοστρακισμό βολίδος από τα όπλα των Τούρκων, που ευτυχώς λόγω του μικρού βεληνεκούς των όπλων τους, είχε χάσει την δύναμή της και έτσι δεν μου είχε κάνει ζημιά. Τύλιξα την πληγή με ένα επίδεσμο από το φαρμακείο του αυτοκινήτου, και με ένα πανί τον αστράγαλό μου που πρηζόταν, λόγω προφανώς παραπατήματός μου στα χωράφια χωρίς να το καταλάβω, στην ένταση της στιγμής. Είχαμε αφαιρέσει την ζωή ανθρώπων χωρίς να νιώσουμε την παραμικρή τύψη, αλλά ευχαριστημένοι που δεν είμαστε εμείς στην θέση τους, και νιώθαμε ένα σφίξιμο στο στομάχι, που μάλλον αισθάνονται όλοι όσοι βρεθούν μπροστά στην επιλογή ή εσύ ή εγώ με βραβείο τον θάνατο. Ένα σφίξιμο που μάλλον προέρχεται από φόβο, αλλά όχι δειλία.

Δεν συνεχίσαμε προς Κυρήνεια γιατί ο μοναδικός δρόμος βομβαρδιζόταν ανηλεώς, και επειδή ο επίδεσμος του τραύματός μου είχε γεμίσει με αίμα,  πήραμε το δρόμο της επιστροφής στην Μαλούντα, όπου φθάσαμε χωρίς απρόοπτα στις 12 το μεσημέρι. Ο γιατρός του ΓΕΕΦ εξέτασε το τραύμα που ήταν από σφαίρα όπως μου είπε, το καθάρισε, σταμάτησε το αίμα, έβαλε τρία ράμματα, και το εκάλυψε με ‘λευκοπλάστ’, ενώ στον αστράγαλο μου έβαλε ελαστικό επίδεσμο, και από πάνω φόρεσα την αρβύλα μου στην οποία μόλις χωρούσε το πρησμένο πόδι μου. Επέστρεψα στον θάλαμο επιχειρήσεων, αρκετά στεναχωρημένος, που δεν θα εκδηλωνόταν επίθεσις βατραχανθρώπων το βράδυ όπως είχα σχεδιάσει. Μέχρι το βράδυ της ιδίας ημέρας δεν μπορούσε να κινηθεί τίποτα στο ύπαιθρο της Κύπρου γιατί βομβαρδιζόταν συνεχώς. Η τακτική κατάστασις ήταν όπως είχε μείνη από το πρωί, με τους Τούρκους να έχουν μόνο το 3% του νησιού δικό τους.

Το μεγαλύτερο μέρος της βραδιάς το πέρασα στο γραφείο του Γεωργίτση, παρακολουθώντας τις κινήσεις των στρατιωτικών μονάδων που διέτασσε για την περίσχεση του προγεφυρώματος, και τις αγωνιώδεις προσπάθειες του προς το ΓΕΕΘΑ για να μας στείλουν αεροπορική υποστήριξη από την Ελλάδα. Εμείς μέσα στην υπερένταση που είχαμε με τις πολεμικές επιχειρήσεις εν εξελίξει, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε, τις διέργασίες και την «προδοσία» που συνετελούντο στο «εθνικό κέντρο» όπως το λέγαμε, με αποκορύφωμα να λάβουμε διαταγή να υποχωρήσει η ΕΛΔΥΚ πίσω στο στρατόπεδό της, καθώς και να οπισθοχωρήσουν οι καταδρομείς από την περίσχεση του φρουρίου του Αγ. Ιλαρίωνα, και να παραμείνουν αρκετά μακρυά από αυτό. Δύο κινήσεις τελείως παρανοϊκές, που πραγματικά δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε, και για τις οποίες εδώθει η σχετική διαταγή από τον Γεωργίτση, με κρύα καρδιά και σκεπτικισμό. Σκεφτήκαμε ότι αυτό εζητήθει για να μη είναι κοντά στις Τουρκικές δυνάμεις όταν αυτές θα προσεβάλοντο από Ελληνικά αεροσκάφη.Το βράδυ αυτό έγινε και μία επιχείρησις εκκαθαρισμού των μικρών Τουρκικών θυλάκων πέριξ του φρουρίου της Αμμοχώστου, στις οποίες έλαβε μέρος εθελοντικώς ομάδα υπαξιωματικών της ΝΒΧ, παρά τις αντιρρήσεις επί του προκειμένου του Διοικητού των Αντιπλοιάρχου Παπαδάκη ( μόλις είχε προαχθεί). Οι υπαξιωματικοί της ΝΒΧ οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Ναυτόπαιδες την εποχή που ήμουν υποδιοικητής στον Πόρο, πίστευαν σε εμένα, όπως και εγώ σε αυτούς, και η δράσις τους κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων, ήταν η πρέπουσα, και αντιστρόφως αντίθετη των ηττοπαθών ενεργειών των αξιωματικών τους. Μετά την επιτυχή επιχείρηση που ανάγκασε όλους τους Τούρκους της περιοχής να κλεισθούν μέσα στο παλαιό φρούριο της Αμμοχώστου, μου έστειλαν στην Λευκωσία την Τουρκική σημαία που είχαν υποστείλει από ένα φυλάκιο που είχαν καταλάβει, και μία προτομή του Αττατούρκ που ευρίσκετο έξω από αυτό. Και τα δύο, μετά από χρόνια τα παρέδωσα στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, με σημείωμά μου για το πως ευρέθησαν στα χέρια μου. Ο Παπαργύρης μετά από τηλεφώνημα που είχε κάνει στον υποπλοίαρχο (μηχ) Ντάνο στην ΝΒΧ, μου ανέφερε ότι μετά από επιθεώρηση των μηχανών που είχε κάνει ο Ντάνος στην τορπιλλάκατο του Τσαταλού αυτή ευρέθει χωρίς καμία βλάβη, και ανακριβώς είχε αναφερθεί βλάβη από τον κυβερνήτη της, και επομένως ουδείς λόγος υφίστατο ώστε να μη πάει στο σημείο αποκρύψεως, αλλά επέστρεψε στην Ναυτική βάση. Ο Τσαταλός (…..), και παρακολουθών από το ραδιοτηλέφωνο την τύχη του Τσομάκη και των τορπιλλακάτων της Κυρηνείας, θεώρησε προτιμότερο για την…υγεία του, να επιστρέψει, και να εγκαταλήψει το σκάφος του, χωρίς να ρίξει έστω και μία βολή με τα αντιαεροπορικά του. Και αυτό εν καιρώ πολέμου.

Ο Παπαδάκης (…..) και αυτός τον εκάλυπτε, και δεν μου είχε αναφέρει τίποτα. Έστειλα σήμα και  του κοινοποίησα απόφασή μου ότι αναλάμβανω εγώ απ’ ευθείας τον επιχειρησιακό έλεγχο και των τορπιλλακάτων της ΝΒΧ, τον οποίο είχε μέχρι τότε αυτός, και τον άφηνα μόνο διοικητή της ΝΒΧ χωρίς να εμπλέκεται στις τορπιλλακάτους.

Την επομένη ημέρα Δευτέρα 22 Ιουλίου, από το πρώτο φώς άρχισαν τρομεροί βομβαρδισμοί από την Τουρκική αεροπορία, η οποία εξουδετέρωσε τις επίγειες δυνάμεις μας πέριξ του προγεφυρώματος, και μεγάλος αριθμός αρμάτων και στρατευμάτων που είχαν αποβιβασθεί την προηγουμένη, διέσπασε τις αμυντικές γραμμές μας προς ανατολάς και άρχισε να κινείται προς την Κυρήνεια γύρω στις 11.30. Η αντίσταση της Ε.Φ. λόγω των καταστροφών που είχε υποστεί από την αεροπορία, ήταν σπασμωδική αλλά ηρωική, χωρίς όμως επιτυχία. Περί ώρα 14.00 τα πρώτα τμήματα των Τούρκων, εισήλθαν στην Κυρήνεια, η οποία είχε εγκαταληφθεί από τις δυνάμεις της Ε.Φ. πλην του Φρουρίου της Κυρηνείας στο λιμάνι, όπου ευρίσκετο ο Ναυτικός σταθμός. Ήλθα αμέσως σε επαφή με τον επί κεφαλής αρχικελευστή Γαλιατσό, και του εγνώρισα ότι έπρεπε να μη συλληφθούν αιχμάλωτοι, συνιστώντας του να αποχωρήσουν, και να κινηθούν ανατολικά ώστε να ενωθούν με τις εκεί ευρισκόμενες δυνάμεις των καταδρομέων. Έκπληκτος, αλλά και υπερήφανος για το προσωπικό μου και τους υπαξιωματικούς μου, τον άκουσα να μου λέει. Όχι, κύριε διοικητά, δεν θα εγκαταλείψουμε αμαχητί το Φρούριο, που είναι το μόνο κτίριο στην Κυρήνεια που κυματίζει ακόμα η Ελληνική σημαία. Θα το υπερασπιστούμε, με οποιοδήποτε κόστος και θα εκδικηθούμε για τον χαμό του διοικητού μας του Τσομάκη. Πάντως, μου εδήλωσε γελώντας στο τηλέφωνο, δεν πρόκειται να μας πιάσουν αιχμαλώτους, και σοβαρά μου προσέθεσε, » εδώ θα γίνει νέο Σούλι «. Με συγκίνηση τον συνεχάρην για την απόφασή του, και του συνέστησα να καταστρέψει από τώρα όλους τους κώδικες και οδηγίες μάχης που υπήρχαν στον Σταθμό, και του είπα ότι θα είμαστε σε συνεχή ραδιοτηλεφωνική επαφή, διότι δυστυχώς δεν μπορώ να του προσφέρω άλλης φύσεως βοήθεια.

Στις 15.00 εγνώστει από το ΓΕΕΘΑ ότι Ελληνικά αεροσκάφη θα αποστέλοντο προς βοήθεια μας. Κάπως αργά βέβαια, αλλά και αυτά τελικά δεν ήλθαν. Σε λίγο με νέο σήμα το ΓΕΕΘΑ ακύρωσε το προηγούμενο. Εν τω μεταξύ το ΓΕΕΦ με σήμα του είχε δεσμεύσει τα αντιαεροπορικά, ώστε να μη βληθεί Ελληνικό αεροσκάφος, και η Τουρκική αεροπορία επωφελουμένη του γεγονότος εξαπέλυσε αριθμό επιθέσεων σε διάφορα σημεία του νησιού με βόμβες ‘ναπάλμ’. Στην ΝΒΧ ο Παπαδάκης και οι αξιωματικοί του, πλήν του Ντάνου, όταν άκουσαν για βομβαρδισμούς με ‘ναπάλμ’ έτρεξαν προς την θάλασσα και μπήκαν μέσα ώστε να προφυλαχτούν σε περίπτωση επιθέσεως στην Βάση. Οι υπαξιωματικοί και οι ναύτες παρέμειναν στα αντιαεροπορικά μόνοι τους και με πρωτοβουλία τους, για να αποκρούσουν τυχόν επιτιθέμενα αεροσκάφη. Το ίδιο και ο υποπλοίαρχος Ταβλαρίδης, και το πλήρωμα του στο περιπολικό Λεβέντης που ευρίσκετο εκείνη την στιγμή στην ΝΒΧ.

Τελικά επίθεση δεν έγινε αλλά (…..), ξεφτιλίστηκαν στα μάτια των υφισταμένων τους.

Στις 16.00 ο Γεωργίτσης εκάλεσε όλους τους αξιωματικούς στο γραφείο του. Εκεί ευρίσκετο και ο Ινδός στρατηγός επικεφαλής των δυνάμεων του ΟΗΕ στην Κύπρο, που μας εγνώρισε ότι ο ΟΗΕ είχε διατάξει διακοπή των εχθροπραξιών από ώρας 16.00, την οποίαν είχαν αποδεχθεί και η Ελλάς και η Τουρκία, και μας ζήτησε να διακόψουμε και εμείς τις εχθροπραξίες, διότι και οι Τούρκοι θα τις διέκοπταν. Ο Γεωργίτσης επικοινώνησε με το ΓΕΕΘΑ, από όπου του είπαν να διακόψουμε τις εχθροπραξίες. Ο Ινδός με ανακούφιση άκουσε το ‘ναί’ του Γεωργίτση, και έφυγε για να συντονίσει την επίβλεψη του ΟΗΕ στη απόφαση. Με γενικό σήμα του ΓΕΕΦ γνωστοποιήθηκε σε όλες τις μονάδες η διακοπή των εχθροπραξιών. Ήταν 16.20 της δευτέρας 22 Ιουλίου. Με ανακούφιση την δεχτήκαμε διότι τα πυρομαχικά μας, μόλις έφθαναν για μία ακόμη ημέρα. Το είπαμε στο ΓΕΕΘΑ, που μας εγνώρισε ( τότε σκέφτηκε να μας πληροφορήσει) ότι είχε αποπλεύσει προ διημέρου ένα ‘Μότορσιπ’ γεμάτο πυρομαχικά που θα έφθανε το βράδυ στο λιμάνι της Λεμεσού. Ο Γεωργίτσης με κοίταξε.  » Γιώργο θα το αναλάβεις και αυτό» με ερώτησε. Του απάντησα ‘ναί, διότι τα λιμάνια είναι στην ευθύνη μου’. Γύρισα στον θάλαμο επιχειρήσεων και ανέθεσα στον Παπαργύρη και σε «αγγαρεία»  να πάνε με αυτοκίνητα στην Λεμεσό να ξεφορτώσουν το πλοίο και να μεταφέρουν τα πυρομαχικά στις αποθήκες της Ε.Φ.

Στις 18.00 ο Γαλιατσός από την Κυρήνεια μου αναφέρει ότι προσέγγισαν την πύλη του Φρουρίου, που την είχαν κλείσει, ένα άρμα και ένα τεθωρακισμένο μεταφοράς προσωπικού, με 15 περίπου Τούρκους και δύο αξιωματικούς, και τους εκάλεσαν, να υποστείλουν την Ελληνική σημαία, και να παραδοθούν. Οι υπαξιωματικοί και οι ναύτες του σταθμού, τους απήντησαν με καταιγισμό πυρών και με ρίψη χειροβομβίδων από τις επάλξεις του φρουρίου, και εφόνευσαν περί τους 10 άνδρες, καταστρέφοντας το τεθωρακισμένο. Το άρμα απεμακρύνθει αφήνοντας τα πτώματα των φονευθέντων μπροστά στην πύλη του φρουρίου. Τον συνεχάρην και πάλι, και μου απάντησε » Εκδικηθήκαμε για τον Τσομάκη».

Ο Παπαργύρης με την ομάδα του έφυγε γύρω στις 19.00 για την Λεμεσό ξεφορτώσαν όλη την νύκτα τα πυρομαχικά, και στις 6 το πρωί της επομένης τα πυρομαχικά ήταν στις αποθήκες της Ε.Φ. Οι μάχες είχαν σταματήσει, και μόνο στην πράσινη γραμμή στην Λευκωσία, κάθε βράδυ είχαμε ανταλλαγές πυροβολισμών καθώς και οι δύο προσπαθούσαμε να βελτιώσουμε τις θέσεις μας.

Την επομένη όλο το ΓΕΕΦ επέστρεψε στα κανονικά γραφεία του στην Λευκωσία. Γυρίσαμε και εμείς και διέταξα τον κινητό θάλαμο επιχειρήσεων την ‘κλούβα’ όπως την λέγαμε, με την γεννήτρια και το αντιαεροπορικό να παραμείνουν για κάθε ενδεχόμενο στον περίβολο του ΓΕΕΦ. Με χαρά είδα το ΙΧ αυτοκίνητό μου, που το είχα εγκαταλήψει στον περίβολο του ΓΕΕΦ, να είναι εντάξει, χωρίς σημάδια από σφαίρες ή βλήματα. Η περιοχή γύρω από το ΓΕΕΦ είχε βομβαρδιστεί, το δε σπίτι του Αζίνα,( αυτό που με κατηγόρησαν αργότερα ότι… είχα λεηλατήσει!!!) με τις μεγάλες κεραίες στην ταράτσα του είχε ισοπεδωθεί από τις βόμβες. Προφανώς τα Τουρκικά αεροσκάφη είχαν θεωρήσει ότι ήταν σταθμός επικοινωνιών του ΓΕΕΦ.

Τότε που η μεγάλη ένταση είχε πια περάσει θυμήθηκα ότι είχα και …οικογένεια, που δεν ήξερα που βρισκόταν εκείνη την στιγμή. Είπα στον οδηγό μου να πάει με το αυτοκίνητο στο Όρος Τρόοδος και να βρή που είναι η Λίλυ, ο Παναγιώτης και η Μάρω του Παπαργύρη. Εφυγε κατά τις 11 το πρωί. Γύρισε από το βουνό στις 6 το απόγευμα αφού τους είχε ανακαλύψει εκεί που τους είχε κρύψει ο δάσκαλος ενός χωριού, που ευτυχώς ήταν ‘ενωτικός’ και έτσι δεν είχαν φόβο από τυχόν αντεκδικήσεις Μακαριακών.  Μου είπε ότι είναι καλά και ότι η Λίλυ θέλει να της στείλω μερικά κουτιά γάλα για τον Παναγιώτη, και μερικά χρήματα για να έχει να ψωνίσει διάφορα μικροπράγματα που ήταν απαραίτητα. Τόσο η Λίλυ όσο και η γυναίκα του Παπαργύρη χαρήκανε που έμαθαν ότι δεν ήταν …χήρες !!

Από το πρωί προσπαθούσα να έλθω σε επικοινωνία με τον Ν.Σ. Κυρηνείας χωρίς επιτυχία, και είχα αρχίσει να ανησυχώ πάρα πολύ. Έπαιρνα λίγο κουράγιο από τις υποκλοπές των σημάτων των Τούρκων στα οποία ουδέν ανάφεραν για κατάληψη του φρουρίου, ενώ την προηγουμένη είχαν αναφέρει τις απώλειες που τους είχε προκαλέσει το προσωπικό του ΝΣΚ. Με μεγάλη ανακούφιση υποδέχτηκα στις 18.30 ένα φορτηγό της Ε.Φ. που αφίχθη στο ΓΕΕΦ με όλο το προσωπικό του Σταθμού, με τον οπλισμό του. Τους βάλαμε στα γραφεία όπου τους δώσαμε κάτι να φάνε, και ο Γαλιατσός μου ανέφερε ότι μετά την χθεσινή μάχη οι Τούρκοι είχαν εξαγριωθεί, και ολόκληρη την νύκτα με μεγάφωνα τους απειλούσαν και τους καλούσαν να παραδοθούν, ενώ αυτοί απαντούσαν με πυροβολισμούς στις απειλές. Το πρωί εκκινήθησαν όλοι μέσω των στοών του φρουρίου που τις εγνώριζαν καλά, και εξήλθαν από την ανατολική πλευρά του, αποφεύγοντας τους Τούρκους, και μετά από πορεία πέντε ωρών, καλυπτόμενοι συνεχώς μέσα σε ξεροπόταμους και δένδρα, συναντήθηκαν με τους καταδρομείς της Ε.Φ. και από εκεί με το φορτηγό που τους διέθεσαν στην Λευκωσία. Ένας μόνο υπαξιωματικός ο κελευστής Γιαβρούτας  χάθηκε μέσα στις στοές, και δεν τους ακολούθησε. Αργότερα αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους. Επειδή δεν είχα χώρο να τους κοιμήσω, τους έστειλα με αυτοκίνητα στην ΝΒΧ. Ρώτησα τον Γαλιατσό εάν γνωρίζει τίποτα για τις τρείς- τέσσερεις οικογένειες των υπαξιωματικών που κατοικούσαν στην Κυρήνεια, και μου απάντησε ότι όλες οι Ελληνικές οικογένειες ήταν σε ξενοδοχείο της Κυρηνείας υπό την προστασία του ΟΗΕ. Κάτι ήταν και αυτό. Το βράδυ ύστερα από 9 ημέρες κοιμήθηκα συνεχώς για 8 ώρες στο ‘ράντζο’ του γραφείου μου.

Το πρωί της Τετάρτης 24 Ιουλίου μάθαμε τα νέα από την Ελλάδα, για την μεταπολίτευση που είχε γίνει την προηγουμένη, χωρίς να μας αγγίζουν τόσο τα γεγονότα, γιατί ζούσαμε σε πολεμική ατμόσφαιρα, επειδή οι Τούρκοι όλο και προκαλούσαν και εμείς τους απαντούσαμε. Επίσης και στην Κύπρο έγινε αλλαγή προέδρου Δημοκρατίας, και ανάλαβε πρόεδρος ο Κληρίδης αντικαθιστώντας τον Σαμψών.

Έστειλα τον οδηγό μου και αγόρασε μερικά κουτιά γάλα, και του έδωσα και χρήματα για να τα πάει στην Λίλυ και να της πεί ότι το βράδυ θα πήγαινα και εγώ να τους δώ. Εν συνεχεία κάλεσα τον Παπαδάκη να έλθει από την ΝΒΧ στην Λευκωσία στο γραφείο μου. Έπρεπε να ξεκαθαρίσω τι είχε γίνει με τις τορπιλλακάτους. Ήλθε κατά το μεσημέρι με κολλαρισμένη λευκή στολή   Νο 8, σε αντίθεση με εμάς στο επιτελείο που φορούσαμε ακόμη τις σκονισμένες χακί στολές μας. Το προσωπικό του επιτελείου μου που ήξερε τα γεγονότα τον κοίταζε με περιφρόνηση. Με φοβισμένο ύφος (…..), μου είπε ότι την ημέρα της εισβολής, ακούγοντας τον Τσομάκη να λέει ‘με βομβαρδίζουν, με βομβαρδίζουν, κλπ’ φοβήθηκε και τα έχασε τόσο πολύ που έχασε κάθε έλεγχο για τους υφισταμένους του, με αποτέλεσμα ο Τσαταλός να δηλώσει ψευδώς βλάβη, να επιστρέψει στην ΝΒΧ, και να εγκαταλείψει την Τ/Α του, και μάλιστα πήγε κατευθείαν στην οικία του, ο δε  Κανδαλέπας, κυβερνήτης της τορπιλλακάτου που επέβαινε και ο ίδιος, ακόμη πιο φοβισμένος, να του ζητάει να πάνε στο λιμάνι της Αμμοχώστου δήθεν για να πάρουν τσιγάρα, όπου θα εγκατέλειπαν την τορπιλλάκατο πηγαίνοντας σπίτια τους. Τελικώς αποφάσισαν να προσαράξουν την τορπιλλάκατο στην ακτή βορρείως της Αμμοχώστου, να την εγκαταλείψουν εκεί και να γυρίσουν στην βάση δια ξηράς. Όταν την προσάραξαν αντελήφθησαν ότι η περιοχή ήταν ναρκοπέδιο της Ε.Φ. και με το ραδιοτηλέφωνο της Τ/Α ειδοποίησαν την βάση που έστειλε πλωτό μέσο και τους μάζεψε. Βέβαια ύστερα από αυτό δεν ήτο δυνατόν να εξασκήσει διοίκηση διότι οι υπαξιωματικοί, κυρίως, αλλά και οι ναύτες (…..), πίσω από την πλάτη του, τους δε δύο υποπλοιάρχους, κυβερνήτας των Τ/Α ούτε που ήθελαν να τους ξέρουν.

Μου ανέφερε επίσης ότι ο υποδιοικητής της βάσεως υποπλοίαρχος Δούκας δεν ήταν στην βάση τις τρεις ημέρες του πολέμου αλλά στο σπίτι του, λόγω  στομαχικών διαταραχών, όπως είχε δηλώσει. Ο διοικητής βατραχανθρώπων υποπλοίαρχος Γουλέας και ο βοηθός του ανθυποπλοίαρχος (ΠΥ), ήταν στην βάση (…..).  Ο υποπλοίαρχος (μηχ) Ντάνος ήταν ενεργός στα συνεργεία και σε ολόκληρη την βάση και αυτά εν μέσω συνεχών αεροπορικών επιθέσεων.  Το προσωπικό της βάσης εξόπλιζε αντιαεροπορικά. Στην ουσία δηλαδή την βάση την υπερασπίζοντο οι υπαξιωματικοί και ναυτοδιόποι, και ο Κυβερνήτης του περιπολικού ‘Λεβέντης’ υποπλοίαρχος Ταβλαρίδης με το πλήρωμά του.  Τα αναφερθέντα από τον Παπαδάκη  ήταν σοβαρότατα (…..)σύμφωνα με τον στρατιωτικό ποινικό κώδικα, και ήμουν αναγκασμένος να το αναφέρω στον Γεωργίτση. Αυτός ήθελε να συλλάβει αμέσως και να φυλακίσει τους Παπαδάκη, Κανδαλέπα και Τσαταλό, και να τους παραπέμψει στο στρατοδικείο (με προβλεπόμενη, εν πολέμω, μέχρι και  την ποινή του θανάτου!).  Τον απέτρεψα διότι δεν είχα αξιωματικούς να τους αντικαταστήσω, και του είπα ότι θα κάνω εγώ πρώτα ένορκη διοικητική εξέταση, και θα τους παραπέμψω σε τακτικό ανακριτή για περαιτέρω παραπομπή τους στο ναυτοδικείο στην Ελλάδα.  Συμφώνησε διότι δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Είπα στον Παπαδάκη να φύγει και ότι θα κάνω ΕΔΕ για το θέμα. Έφυγε σαν βρεγμένη γάτα. Εν συνεχεία συνέταξα και απέστειλα στο ΓΕΝ τηλεφωνικώς σήμα στο οποίο ανέφερα τις απώλειες μας (νεκρούς), τους τραυματίες, και τον αγνοούμενο(αιχμάλωτο) από το Ελλαδικό προσωπικό για να ειδοποιηθούν οι οικογένειές των, και πήρα στο τηλέφωνο την μητέρα μου, στην Αθήνα που έκλαιγε μόλις με άκουσε, και της είπα ότι είμαι ζωντανός, καθώς και τους γονείς της Λίλυς, που και αυτοί συγκινημένοι άκουσαν ότι και οι τρείς μας είμαστε καλά.

Κατά το μεσημέρι ο ΟΗΕ με αυτοκίνητό του έφερε στο ΓΕΕΦ Ελληνικές οικογένειες από την Κυρήνεια, μεταξύ αυτών και τις οικογένειες των τριών υπαξιωματικών του Ναυτικού σταθμού που έμεναν εκεί, που τις κράτησα για λίγο στο γραφείο μου, και επικοινώνησαν με τους άνδρες τους που ήταν όλοι τραυματίες και ευρίσκοντο στην ΝΒΧ, όπου είχαν πάει μετά την νοσηλεία τους στο νοσοκομείο Λευκωσίας. Τις έστειλα με αυτοκίνητα της ΝΔΚ σε ξενοδοχείο που είχε επιτάξει η Ε.Φ. στην Λεμεσό για τις οικογένειες, και είπα και στους άνδρες τους να πάνε και αυτοί και να μείνουν στο ξενοδοχείο έως ότου επαναπατριστούν στην Ελλάδα.

Εξέδωσα μία διαταγή εκτελέσεως Ενόρκου Διοικητικής Εξετάσεως για τις ενέργειες των αξιωματικών της ΝΒΧ, με την οποία ώριζα ως εξεταστή τον πλωτάρχη(μόλις είχε προαχθεί) Παπαργύρη, που ήταν ο τρίτος σε αρχαιότητα αξιωματικός της ΝΔΚ μετά από εμένα και τον Παπαδάκη, στον οποίο έδωσα εντολή να μην εξετάσει τον Παπαδάκη διότι ήτο αρχαιότερός του, αλλά το κενό θα το συμπλήρωνα εγώ ζητώντας από τον Παπαδάκη να μου υποβάλει έγγραφη αναφορά, για όσα μου είχε αναφέρει προφορικά. Εάν χρειαζόταν θα του έπαιρνα εγώ ένορκο κατάθεση. Το απόγευμα κατά τις 17.00 με αυτοκίνητα που ζήτησα από την Ε.Φ. ανεφοδίασα όλες μου τις υπηρεσίες με πυρομαχικά, και έτσι συμπληρώθηκε πάλι ο «φόρτος πολέμου’, που είχε ελαττωθεί με τις επιχειρήσεις σε επικίνδυνο βαθμό. Επίσης διέταξα τον Παπαργύρη και τον αρχικελευστή ηλεκτρονικό Οικονομίδη να πάνε με το LAND ROVER της ΝΔΚ στον Κορμακίτη διότι το εκεί ραντάρ παρουσίασε βλάβη, και έπρεπε να φτιαχτεί. Κατά τις 6 ξεκίνησα με τον οδηγό μου και το υπηρεσιακό αυτοκίνητο για το Τρόοδος για να συναντήσω την Λίλυ και τον Παναγιώτη. Τους είδα με χαρά όπως και εκείνοι. Ο Δάσκαλος του χωριού τους είχε πλέον πάρει στο σπίτι του υπό την προστασία του, όπως και την γυναίκα του Παπαργύρη.  Κάθησα μαζί τους περίπου μία ώρα, τους ξαναφίλησα και έφυγα. Η γυναίκα του Παπαργύρη με ρωτούσε συνεχώς για τον άνδρα της, που δεν τον είχε δεί καθόλου από την ημέρα της εισβολής, διότι φοβόταν ότι είναι τραυματίας και της το έκρυβα. Της είπα ότι είναι μιά χαρά, και ότι θα τον στείλω αύριο να τους πάρει όλους και να τους πάει στην Λεμεσό στο ξενοδοχείο που έχει επιτάξει η Ε.Φ. για τις οικογένειες των αξιωματικών.  Γύρισα στο γραφείο μου κατά τις 21.30. Βλέπω τον υποπλοίαρχο Τζεφεράκο να μιλάει με συνομωτικό τρόπο με τον Παπαργύρη, που μόλις είχε γυρίσει από τον Κορμακίτη. ‘Τι συμβαίνει’ ; τους ερώτησα και απευθυνόμενος στον Παπαργύρη, τον ερωτώ ‘Εν τάξει το ραντάρ Γιώργο’; Ζωηρός όπως πάντοτε μου λέει ‘ Το ραντάρ εντάξει……το…..LAND ROVER……δεν είναι εν τάξει….ελάτε να το δείτε’. Καταβαίνουμε στον περίβολο του ΓΕΕΦ και βλέπω το αυτοκίνητο να έχει γίνει ‘σουρωτήρι’ από σφαίρες. Δισταχτικά, ο Παπαργύρης μου εξηγεί ότι για να κερδίσει χρόνο πηγαίνωντας στον Κορμακίτη, δεν ακολούθησε το ασφαλές δρομολόγιο στην ελεύθερη περιοχή της Κύπρου, αλλά ένα πιο σύντομο δρόμο που περνούσε μέσα από τουρκοκυπριακή περιοχή, βαλλόμενος από τους Τούρκους, και ανταποδίδοντας τα πυρά από το αυτοκίνητο. Παρορμητικός όπως ήταν πάντοτε, δήλωνε υπερήφανος, διότι είχε δεί Τούρκους να πέφτουν κάτω μετά τους πυροβολισμούς του, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο που εξετέθει χωρίς λόγο, τόσο αυτός όσο και οι δύο άλλοι που ήταν μαζί του. Τον επέπληξα για την πράξη του και του είπα ότι έχω υποσχεθεί στην γυναίκα του ότι θα κάνω ότι μπορώ για να μην μείνει χήρα, και του ανέθεσα να φροντίσει στην Ε.Φ. να μας αντικαταστήσουν το LAND ROVER.

Την επομένη ημέρα, επειδή το προσωπικό της ΝΔΚ λόγω της επιστρατεύσεως που είχε γίνει την ημέρα της εισβολής, και διετηρείτο ακόμη, ήταν αρκετό – έφθανε τους 350 άνδρες- με διαταγή μου δημιουργήθηκαν δύο Ναυτικοί Σταθμοί ανά ένας στα λιμάνια της Λάρνακος και της Λεμεσού, με επί κεφαλής έφεδρους Σημαιοφόρους.

Το νησί ευρίσκετο ακόμη σε ναυτικό αποκλεισμό από τους Τούρκους, η δε αεροπορική επικοινωνία με το εξωτερικό είχε διακοπεί, το δε διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας – το μοναδικό τότε στο νησί – ήταν ανενεργό, και φυλασσόταν από την ΕΛΔΥΚ και τους Έλληνες καταδρομείς, οι οποίοι και το υπερασπίστηκαν όταν μία ημέρα μετά την κατάπαυση του πυρός οι Τούρκοι προσπάθησαν να το καταλάβουν, και ήλθαν και σε αντιπαράθεση με Βρετανικές δυνάμεις που ήταν εκεί, υπό την σημαία του ΟΗΕ. Το αεροδρόμιο αυτό απήχε περί τα 500-600 μέτρα από τα σύνορα του Τουρκικού θύλακα εκεί, και βεβαίως δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Ο από θαλάσσης αποκλεισμός που είχαν διακηρύξει οι Τούρκοι στις 20 Ιουλίου δεν είχε ανακληθεί παρά την κατάπαυση του πυρός, και έτσι δεν κατέπλεαν επιβατικά πλοία στο νησί. Ήθελα να έχω έλεγχο στα δύο και μοναδικά πλέον εμπορικά λιμάνια τις Κύπρου, διότι το λιμάνι της Αμμοχώστου δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πια διότι ευρίσκετο εντός ακτίνας βολής και ελαφρών ακόμη όπλων από το Φρούριο που είχαν εγκλειστεί οι Τούρκοι. Πήγα αυθημερόν και στα δύο λιμάνια με τους ορισθέντας σημαιοφόρους-διοικητάς, τους καθόρισα τις αποστολές τους, επιτάξαμε οικήματα για την εγκατάσταση των σταθμών, καθωρίσαμε τα της τροφοδοσίας του προσωπικού από τις πλησιέστερες στρατιωτικές μονάδες, και ζητήσαμε την τοποθέτηση τηλεφώνου στα κτίρια που έγινε εντός της ιδίας ημέρας. Πριν φύγω από το γραφείο μου είχα πεί στον Παπαργύρη, να πάει με ένα LAND ROVER στο χωριό που ήταν η γυναίκα του με την Λίλυ και τον Παναγιώτη, και να τους μεταφέρει στο ξενοδοχείο της Λεμεσού που έμεναν οι οικογένειες των Αξιωματικών. Πήρε μαζί του και τον έφεδρο Σημαιοφόρο Ασημένιο (Κύπριο) που διέμενε στην Λεμεσό για να τον βοηθήσει στην διαδρομή, και να μη βρεθεί … σε Τούρκικες πάλι περιοχές. Τελικά μετέφερε την γυναίκα του και τους δικούς μου, όχι στο ξενοδοχείο, αλλά στο σπίτι του Ασημένιου, διότι οι γονείς του σημαιοφόρου με κανένα τρόπο δεν ήθελαν να πάνε σε ξενοδοχείο και θεωρούσαν υποχρέωσή των να τους φιλοξενήσουν στο σπίτι τους. Έτσι εγκαταστάθηκαν εκεί όπου ήταν πολύ πιο ασφαλείς και επι πλέον υπήρχε και τηλέφωνο για να μιλάμε. Οι νέοι ναυτικοί σταθμοί άρχισαν από την επομένη να λειτουργούν κανονικά και υπήρχε πλήρεις έλεγχος των δύο λιμανιών πλέον. Εκείνη την ημέρα το ΓΕΕΦ έλαβε και την πρώτη διαταγή από την νέα κυβέρνηση της Ελλάδος, που μας απαγόρευε, οιανδήποτε πολεμική εμπλοκή με τους Τούρκους έστω και εάν προκληθούμε, και να τηρούμε αυστηρά την εκεχειρία.

Την επομένη ημέρα οι Τούρκοι κινήθηκαν προς τα Δυτικά του προγεφυρώματος, προς τις κωμοπόλεις Λάπηθος και Καραβάς, τις οποίες και κατέλαβαν, σχεδόν αμαχητί διότι μας απαγόρευσαν να τους αντιμετωπίσουμε ( Η προδοσία συνεχιζόταν). Έτσι διεύρυναν πολύ προς Δυσμάς το προγεφύρωμά των. Από τα ραντάρ μου τα οποία ήταν σε συνεχή λειτουργία συνεχώς μου έδιναν αναφορές για Τουρκικά πλοία που έπλεαν ανενόχλητα μεταξύ Κυρηνείας και Μερσίνας, μεταφέροντα ενισχύσεις στους Τούρκους, και πολύ επιτυχώς ο σημαιοφόρος διοικητής στον Απόστολο Ανδρέα, μου είπε ότι η συχνότης των δρομολογίων του θυμίζει τα δρομολόγια Αίγινα-Μέθανα-Πόρο την θερινή περίοδο.

Εμείς με διαταγές της κυβερνήσεώς μας, δεν επιτρέπετο να αντιδράσουμε, αλλά και καμία βοήθεια σε στρατιωτικό επίπεδο περιμέναμε.

Το βράδυ της ιδίας ημέρας έφεραν στο ΓΕΕΦ ένα Τούρκο αντισυνταγματάρχη των τεθωρακισμένων που είχε συλληφθεί αιχμάλωτος, όταν το άρμα που επέβαινε, είχε βληθεί επιτυχώς από αντιαρματικό βλήμα και είχε ακινητοποιηθεί, ανατολικά της Κυρήνειας. Τον ανέκριναν αξιωματικοί του 2ου Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, και με φώναξαν και εμένα για να τον ερωτήσω και εγώ εάν ήθελα καμία πληροφορία. Μπήκα στο γραφείο που τον είχαν, με την χακί στολή μου, και τα διακριτικά του αντιπλοιάρχου στον γιακά μου. Του είπα Τουρκικά «Γκουναϊντίν Γιαρμπάι» δηλαδή ‘καλημέρα αντισυνταγματάρχα’ και τον είδα να τα χάνει για λίγο. Εν συνεχεία του είπα. ‘Πες μου, σε ποία Μεραρχία ανήκεις’, και μου απάντησε το όνομά του και τον βαθμό του. Κοίταξε του λέω, ξέρουμε τα πάντα για εσάς, ξέρουμε ότι ανήκεις στην 6η τεθωρακισμένη Μεραρχία ( το ξέραμε από υποκλοπές), που εδρεύει στην Άγκυρα. Να σου πώ και κάτι άλλο, να σου πώ που είναι ο φούρνος της Μεραρχίας σου που παίρνετε το ψωμί σας στην Άγκυρα. Είναι στο δεύτερο στενό μετά το πολυκατάστημα GIMA στην Attatourk Boulvari καθώς κατεβαίνουμε προς το ULUS αριστερά.(Το ήξερα από τότε που υπηρετούσα ως βοηθός Ναυτικού Ακολούθου στην Άγκυρα). Κατέρρευσε. Σκέφτηκε ότι για να γνωρίζουμε τέτοιες λεπτομέρειες, ήταν περιττό να μας λέει μόνο τον όνομά του και τον βαθμό του, και έγινε πιό συνεργάσιμος. Τον ερώτησα με τι είδους αποβατικά αποβιβάστηκε στην Κύπρο και από που. Μου απήντησε, από την Μερσίνη με ένα LCU του Τουρκικού στρατού, όχι του Ναυτικού. (Ο Τουρκικός Σ.Ξ. διέθετε 6 LCU, τα οποία δεν ήταν εντεταγμένα στο ΝΑΤΟ). Όταν τον ερώτησα με ποίο νομικό έρεισμα εισέβαλαν στην Κύπρο μου απήντησε ότι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του νομίμου προέδρου της Κύπρου Μακαρίου. Εν συνεχεία τον ερώτησα, πως μετακινήθηκε η Μεραρχία από την Άγκυρα στην Μερσίνα, και πότε. Μου απήντησε ότι μετακινήθηκε σιδηροδρομικώς, (και τα άρματα επίσης), και ότι έφυγαν από την Άγκυρα στις 10 Ιουλίου. Νόμιζα ότι δεν άκουσα καλά και τον ξαναερώτησα. Είπες 10 Ιουλίου, και μου απήντησε, ναι, φύγαμε πριν δύο εβδομάδες. Όλοι οι αξιωματικοί που είμαστε εκεί μείναμε έκπληκτοι, με αυτό που μας είπε. Ξεκίνησε δηλαδή η Μεραρχία, σχεδόν την ημέρα που το ΓΕΕΘΑ μας εγνώρισε την απόφασή του για ανατροπή του Μακαρίου, και πέντε ημέρες πριν την υλοποίηση του  εγχειρήματος. Και βεβαίως διερωτώμεθα. Οι Τούρκοι εγνώριζαν ότι θα γίνει ανατροπή του Μακαρίου πριν από εμάς ; Ο στρατιωτικός ακόλουθος στην Άγκυρα, δεν πήρε είδηση ότι είχε μετακινηθεί ολόκληρη Μεραρχία, και μάλιστα σιδηροδρομικώς ; Εάν το είχε αντιληφθεί και είχε ειδοποιήσει το ΓΕΕΘΑ, γιατί εμείς μείναμε στο σκοτάδι ; Στο μυαλό μας άρχισε να σχηματίζεται σιγά σιγά η εικόνα της προδοσίας, που κάποιοι είχαν προσχεδιάσει, με ποιος ξέρει τι είδους ανταλλάγματα. Γύρισα στο γραφείο μου σκεπτικός, και δεν είπα τίποτα σε κανένα από τους αξιωματικούς μου. Το μόνο που ζήτησα από τους αξιωματικούς του 2ου Ε.Γ. ήταν όταν θα γίνει ανταλλαγή αιχμαλώτων να ανταλλαγεί ο αξιωματικός αυτός με τον αιχμαλωτισθέντα στο φρούρειο της Κυρηνείας Κελευστή Γαβρούτα.

Κυλούσαν έτσι οι ημέρες, με τους Τούρκους να επεκτείνουν σιγά-σιγά το προγεφύρωμα τους όχι όμως σε μεγάλο βαθμό, διότι εμείς μη έχοντας τίποτα άλλο, και επειδή δεν μας επιτρέπετο να εμπλακούμε σε μάχη, βάλαμε το τάγμα μηχανικού της Ε.Φ. και τοποθέτησε νάρκες γύρω από το προγεφύρωμα, που απεδείχθησαν αρκετά αποτελεσματικές, όταν επιχειρήθει νέα επέκτασις του προγεφυρώματος. Έστειλα ενισχύσεις στο ραντάρ του Κορμακίτη που ήταν δυτικά της Κυρήνειας (20 ναύτες ) για την άμυνα του χώρου, διότι οι Τούρκοι επεκτείνοντο προς εκείνη την κατεύθυνση, και έδωσα εντολή στον αρχικελευστή Πεταλά που ήταν στο ραντάρ να είναι σε συνεχή συναγερμό ώστε να αποκρούσουν τυχόν επίθεση των Τούρκων, από ξηράς, και σε περίπτωση που η αντίστασίς των δεν θα είναι επιτυχής, να ανατινάξουν με εκρηκτικά τις εγκαταστάσεις και το ραντάρ και να κινηθούν προς την Λευκωσία. Χαρακτηριστικά του ετόνισα ότι σε καμμία περίπτωση, δεν θα εγκαταλήψουν το ραντάρ αμαχιτί, δεν θα παραδωθούν, και δεν θα πιαστούν αιχμάλωτοι.

Στις 27 Ιουλίου επιθεώρησα τους ναυτικούς σταθμούς Πάφου, Λεμεσού και Λάρνακος, περισσότερο για να ανυψώσω το ηθικό του προσωπικού των, και ευτυχώς είδα σε όλους μία μεγάλη αποφασιστικότητα για αγώνα, και ένα υψηλό ηθικό. Με την ευκαιρία πήγα και στο σπίτι του Ασημένιου στην Λεμεσό, όπου έκατσα με την Λίλυ και τον Παναγιώτη 4-5 ώρες και έφαγα και το πρώτο σπιτικό φαί μετά δύο εβδομάδες, κάνοντας και ένα καλό ζεστό μπάνιο. Γυρίζοντας στο γραφείο μου αργά το απόγευμα με περίμενε ο Κανδαλέπας που είχε έλθει από την ΝΒΧ, και ζήτησε να με δεί(…..)μου ανέφερε, ότι είχε μετανιώσει (…..) ότι θα ήθελε να ξαναυπηρετήσει μαζί μου διότι με εκτιμούσε αφάνταστα, παρακαλώντας με να φροντίσω να τοποθετηθεί στο αντιτορπιλλικό ΣΦΕΝΔΟΝΗ στο οποίο θα πήγαινα κυβερνήτης, και τέλος μου ανέφερε ότι φοβάται να επιστρέψει στην ΝΒΧ (…..) του είπα να επιστρέψει στην ΝΒΧ και να μη φοβάται τίποτα. Έφυγε να επιστρέψει, και μετά μία ώρα πήρα το αυτοκίνητό μου και πήγα στην ΝΒΧ όπου έφθασα στις 9 περίπου το βράδυ. Είπα στον αξιωματικό φυλακής ( διότι ο διοικητής και οι άλλοι αξιωματικοί ήταν στα σπίτια τους) να ειδοποιήσει όλους τους υπαξιωματικούς να συγκεντρωθούν στο καρρέ τους. Σε λίγο με ειδοποίησε ότι είχαν συγκεντρωθεί. Μπήκα στο καρρέ τους και όλοι σηκώθηκαν όρθιοι σε στάση προσοχής, ενώ στα μάτια τους έβλεπα καθαρά την εκτίμηση και τον θαυμασμό που είχαν προς το πρόσωπό μου. Τους είπα να καθήσουν, και να μου πούν τι τους απασχολεί, έχοντας πάντα κατά νουν την στρατιωτική ιεραρχία και την πειθαρχία. Μου απήντησαν εκ μέρους των ένας-δύο που είχαν κάποια οικειότητα μαζί μου καθώς είχαμε ξαναυπηρετήσει μαζί 3-4 φορές. Μου εδήλωσαν ότι δεν έχουν πλέον καμμία εμπιστοσύνη στον Παπαδάκη, στον Τσαταλό, και τον Κανδαλέπα, (…..), ότι τους είχαν εγκαταλήψει μόνους τους κατά τις επιχειρήσεις, και ότι δεν θέλουν να υπηρετούν κάτω από αυτούς, και ιδίως να δέχονται παρατηρήσεις ή επιπλήξεις. Τους απάντησα σε αυστηρό τόνο. Εάν ήταν άλλη εποχή θα σας είχα συλλάβει όλους και θα πηγαίνατε ναυτοδικείο. Επειδή όμως σε ορισμένα πράγματα έχετε δίκιο, σας λέω το εξής. Αυτούς τους αξιωματικούς έχω τώρα, και με αυτούς θα προχωρήσω όπως μπορώ. Φροντίστε να είσαστε τυπικοί μαζί τους, και σε καμμία περίπτωση απείθαρχοι διότι θα σας τιμωρήσω σκληρά. Σε καμία περίπτωση δεν θα ανεχτώ να απειλήσετε αξιωματικό, και σε αντίθετη περίπτωση θα λάβω εναντίον σας σκληρά μέτρα, έστω και εάν έχετε δίκιο, αλλά να γνωρίζεται ότι σας εμπιστεύομαι, σας θεωρώ την ραχοκοκαλιά της ΝΔΚ, και το γραφείο μου είναι πάντα ανοικτό, σε οτιδήποτε θελήσετε. Δεν επιθυμώ να ξαναεπανέλθω στα θέματα αυτά. Σηκώθηκα. Το ίδιο έκαναν και αυτοί. Παρατήρησα με ικανοποίηση, ότι το ηθικό τους παρέμενε υψηλό, και ότι με έβλεπαν με σεβασμό. Τους αποχαιρέτησα δια χειραψίας έναν έναν και τους έλεγα και ένα καλό λόγο. Έτσι με την μέθοδο του μαστιγίου και του καρότου, κράτησα πειθαρχικούς αυτούς τους υπέροχους άνδρες, που τόσο πίστευαν σε εμένα και σε αυτό που έκαναν.

Γύρισα στο γραφείο μου κατά τα μεσάνυκτα. Οι μάχες γύρω στην ‘πράσινη γραμμή’ στην Λευκωσία έδιναν και έπαιρναν. Ρώτησα τον Τζεφεράκο που ήταν ο Παπαργύρης. Άρχισε να μου τα ‘μασάει’ και τελικά μου είπε ότι ήταν στην ‘πράσινη γραμμή’ για να ‘καθαρίσει’ κανένα Τούρκο όπως του είχε πεί. Γύρισε κατά τις 2 τα ξημερώματα. Του έβαλα τις φωνές και του απαγόρευσα να ξαναπάει στην ‘πράσινη γραμμή’. Αρκετά θύματα είχα δεν χρειαζόντουσταν και άλλα και μάλιστα χωρίς σπουδαίο λόγο. Κοιμήθηκα πάλι λίγες ώρες, και το πρωί πήγα με ένα ΙΧ φορτηγό, που ενοικίασα, στο σπίτι μου, στον Άγιο Δομέτιο, όπου φόρτωσα τα πακεταρισμένα από τις αρχές Ιουλίου πράγματά μας και τα έστειλα στον Ναυτικό σταθμό Λεμεσού, επιστρέφοντας τα κλειδιά του σπιτιού στον ιδιοκτήτη του, και αφήνοντας πλέον το σπίτι. Πήρα σε μία βαλίτσα τις στολές μου και δύο πολιτικά κοστούμια και τα πήγα στο γραφείο μου.

Από την Αθήνα μας είχαν τελείως εγκαταλήψει. Εκτός από το ότι μας είχαν δέσει τα χέρια με το να μη αντιδρούμε σε Τουρκικές προκλήσεις, ουδεμία σκέψις ή πρόθεσις υπήρχε για ενίσχυσή μας, παρά το ότι καθημερινά τους στέλναμε αναφορές για την ενίσχυση των Τούρκων κυρίως με άρματα από την Τουρκία. Η κυβέρνησις και ειδικώς ο Υπουργός Εθν. Αμύνης φαίνεται ότι περισσότερο ενδιαφέροντο να σταθεροποιηθούν ως κυβέρνησις, και λιγώτερο για εμάς στην Κύπρο, που μάλλον θα τους βόλευε να εξουδετερωθούμε φυσικά ή με αιχμαλωσία, και έτσι θα είχαν έναν λιγώτερο μπελά στο κεφάλι τους.

Ο Γεωργίτσης έκανε συνεχώς εκκλήσεις στο ΓΕΕΘΑ για βοήθεια, χωρίς ανταπόκριση, όπως επίσης για την αποστολή ενός επιβατικού πλοίου έστω και με τα σήματα του Ερυθρού Σταυρού, για να παραλάβει τις οικογένειες, και  τους τραυματίες Ελλαδίτες, ώστε να νοσηλευτούν καλλίτερα στα στρατιωτικά νοσοκομεία των Αθηνών. Το ΓΕΕΘΑ τελικά στις 30 Ιουλίου αποφάσισε να στείλει το φέρρυ-μπώτ ΣΑΠΦΩ, για αυτή την δουλειά, που θα κατέπλεε στην Λεμεσό την 1η Αυγούστου. Το ΓΕΕΦ μου ανέθεσε να σχεδιάσω και να επιβλέψω την επιβίβαση των τραυματιών και των οικογενειών, ώστε το αργότερο το μεσημέρι της 1ης Αυγούστου το πλοίο να αποπλεύσει, για τον Πειραιά. Εκανα τον σχεδιασμό και ειδοποίησα πρώτα όλους τους τραυματίες να είναι έτοιμοι να επιβιβασθούν πρώτοι στο πλοίο, και μετά τον επικεφαλής του ξενοδοχείου στην Λεμεσό να μου στέλνει ανά ομάδες τις Ελλαδικές οικογένειες στο λιμάνι για να επιβιβαστούν, και τέλος με σήμα μου προς όλο το Ελλαδικό προσωπικό, τους εγνώριζα ότι μπορούσαν να φορτώσουν στο πλοίο τα αυτοκίνητά των και τις οικοσκευές των στο γκαράζ του πλοίου. Ήλθα σε επαφή με τον λιμενάρχη Πειραιώς τον φίλο μου πλοίαρχο Λ.Σ. Στεφανάκη, από τον οποίο ζήτησα κάθε δυνατή διευκόλυνση για τους επιβαίνοντας, όταν το πλοίο θα έφθανε στο Πειραιά, πράγμα που μου το υποσχέθηκε και το έκανε. Το απόγευμα της 31ης Ιουλίου ένας υπολοχαγός των διαβιβάσεων του ΓΕΕΦ μου παρέδωσε ένα σήμα που είχαν λάβει από το ΓΕΕΘΑ, και το είχε εκδόσει ο Αβέρωφ που έλεγε ότι, στο πλοίο να επιβιβαστούν κατά σειρά α) το προσωπικό της πρεσβείας, β) οι Έλληνες τουρίστες που ευρίσκοντο στην Κύπρο, γ) οι τραυματίες, και δ) εάν υπάρξει χώρος να επιβιβασθούν και οικογένειες των στρατιωτικών!!! Μόλις το είδα έγινα έξαλλος, εφώναξα κάτι πολύ βαριές κουβέντες για τον ..υπουργό, και είπα στο υπολοχαγό » Απάντησέ  του  μ….α, ότι εγώ είμαι εδώ υπεύθυνος, και πρώτα από όλους, θα επιβιβάσω τους τραυματίες και τις οικογένειες, και να με αφήσει ήσυχο να κάνω την δουλειά μου. Εδώ έχουμε πόλεμο, δεν χρειαζόμεθα τζιτζιφιόγκους να μας κάνουν κουμάντο». Οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ που άκουσαν τις φωνές μου βγήκαν από τα γραφεία τους, και όταν έμαθαν γιατί φώναζα, πήραν όλοι το μέρος μου και μου έδιναν συγχαρητήρια για την αντίδρασή μου.

Την άλλη ημέρα από τις 6 το πρωί ήμουν στο λιμάνι της Λεμεσού, όπου το είχαν αποκλείσει οι Ναύτες του εκεί Σταθμού, και δεν άφηναν κανένα να εισέλθει, πλήν των τελωνειακών, και του υγειονομικού. Σε ένα δωμάτιο του Σταθμού, εγκατέστησα τους άνδρες ελέγχου διαβατηρίων της Κυπριακής αστυνομίας, και τέσσερεις ναύτες τους προσκόμιζαν τα διαβατήρια που έπαιρναν από τις γυναίκες και τα παιδιά των οικογενειών για να τα σφραγίσουν για την έξοδό τους από το νησί. Το πλοίο έφθασε στις 8 το πρωί, και η επιβίβασις των τραυματιών άρχισε στις 08.30, και κράτησε 15′, εν συνεχεία επιβιβάστηκαν οι οικογένειες που στη είσοδο του καταπέλτου ο αρχικαμαρώτος του πλοίου τους έδινε τον αριθμό καμπίνας που θα είχαν, και μέχρι τις 11.00 είχαν επιβιβαστεί, και οι οικογένειες. Κατά τις 12.00 έφθασε και ένα λεωφορείο με 15 πρόσωπα από την Ελληνική πρεσβεία, και κάπου 10-15 Έλληνες τουρίστες, που επιβιβάστηκαν και αυτοί. Σύνολον περί τα 1.200 άτομα. Φορτώθηκαν εν συνεχεία τα αυτοκίνητα, και οικοσκευές, ( μεταξύ των οποίων και τα δικά μου) και το πλοίο αναχώρησε στις 13.00 για την Ελλάδα. Η Λίλυ με τον Παναγιώτη, και την γυναίκα του Παπαργύρη, επιβιβάστηκαν μαζί με τις άλλες οικογένειες, και μάλιστα ο αρχικαμαρώτος του πλοίου, ήθελε να τους δώσει μία σουίτα για να μείνουν, αλλά τον απέτρεψα, και τους έδωσε μία τρίκλινη καμπίνα, αφού του είπα να δώσει την σουίτα σε τρείς συζύγους φονευθέντων αξιωματικών, που δυστυχώς έφευγαν μόνες τους πίσω. Έμεινα στο λιμάνι μέχρι το πλοίο να βγεί από αυτό αποχαιρετώντας την Λίλυ και τον Παναγιώτη, με συγκίνηση, έχοντας κατά νουν ότι πιθανόν δεν θα τους ξαναέβλεπα. Και αυτό διότι σε μία εξωυπηρεσιακή συγκέντρωση που είχαμε την προηγουμένη οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ, είχαμε αποφασίσει, ότι τώρα που οι οικογένειές μας ήταν ασφαλείς, εφόσον οι ενισχυόμενοι συνεχώς Τούρκοι εκκινούντο για την κατάληψη όλης της Κύπρου, θα αμυνόμεθα μέχρις εσχάτων, και σε περίπτωση που δεν θα μπορούσαμε να ‘κρατήσουμε’ δεν θα παραδιδόμεθα με κανένα λόγο, αλλά θα προσπαθούσαμε να διαφύγουμε δια θαλάσσης προς Αίγυπτο, ή θα θέταμε τέρμα στην ζωή μας. Με αυτές τις σκέψεις στο μυαλό επέστρεψα το απόγευμα της 1ης Αυγούστου στο γραφείο μου, ήσυχος διότι τουλάχιστον η οικογένειά μου ήταν πλέον ασφαλής. Την επομένη με την βοήθεια ενός λοχαγού δικαστικού του ΓΕΕΦ, και με οδηγό τον κώδικα Διεθνούς Ναυτικού Δικαίου που είχα στο γραφείο μου, προετοιμάσαμε πρωτόκολλα επιτάξεως εμπορικών πλοίων, για  περίπτωση που θα χρειαζόταν μία τέτοια κίνησις. Όσο δε για τα πληρώματα που θα επάνδρωναν τα επιτασσόμενα πλοία δεν υπήρχε πρόβλημα. Είχαμε υπερπληθώρα προσωπικού στην ΝΔΚ.

Κατά το μεσημέρι και επειδή πολλοί αξιωματικοί ανησυχούσαν, και όχι αδίκως, για την ασφάλεια του πλού του ΣΑΠΦΩ, πήρα τηλέφωνο το λιμεναρχείο Ρόδου και του εζήτησα να έλθει σε επαφή με το πλοίο, και να μου πούνε που ευρίσκεται. Σε λίγο μου απάντησαν ότι το πλοίο έχει μπεί στα Ελληνικά χωρικά ύδατα πλησίον της Ρόδου. Το ανακοίνωσα στους αξιωματικούς του ΓΕΕΦ, και ησύχασαν. Το απόγευμα πήρα τηλέφωνο τον αδερφό μου Τάσο στην Αθήνα και του είπα ότι το επόμενο πρωί θα έφθανε στον Πειραιά το ΣΑΠΦΩ και να φρόντιζε να παραλάβει την Λίλυ με τον Παναγιώτη, καθώς και το αυτοκίνητό μου, με την οικοσκευή μου. Μου είπε ότι το ήξερε ήδη από τις εφημερίδες ότι θα κατάπλεε το ΣΑΠΦΩ και ότι είχε συνεννοηθεί με τον πεθερό μου και θα πήγαιναν μαζί. Την ώρα που του τηλεφωνούσα, οι Τούρκοι από την πράσινη γραμμή άρχισαν να βάλουν όλμους προς το ΓΕΕΦ (πρώτη φορά μετά την ανακωχή, αλλά όχι και τελευταία). Ο Τάσος άκουσε τους θορύβους και με ρώτησε τι είναι. Του απάντησα ότι μας ρίχνουν όλμους, και ότι εάν συνεχίσουνε θα αρχίσουμε τα ίδια και εμείς και από εκεί και πέρα όποιος επιβιώσει. Θορυβήθηκε, και μου λέει. «Κοίταξε να μη σκοτωθείς, διότι κανείς από το κράτος δεν θα κοιτάξει την οικογένειά σου, και μάλιστα με τις σημερινές συνθήκες».

Το πρωί της επομένης το ΣΑΠΦΩ έφθασε στον Πειραιά όπου με πραγματική βοήθεια του Λιμενάρχου πλοιάρχου Στεφανάκη, της Στρατιωτικής Διοικήσεως Πειραιώς και του…ΓΕΑ ( Το Ναυτικό απουσίαζε παντελώς) που είχαν στείλει αυτοκίνητα και παραλάμβαναν τις οικογένειες και τις οικοσκευές των και τις μετέφεραν στα σπίτια τους, έγινε ασφαλής και γρήγορη αποβίβαση των ταλαιπωρημένων οικογενειών. Την μικρή μας οικοσκευή μετάφερε στο σπίτι του πεθερού μου στα Πατήσια ένα φορτηγό της Αεροπορίας με σμηνίτες. Το αυτοκίνητό μου το παρέλαβε ο Τάσος, ενώ ο πεθερός μου πήρε την Λίλυ και τον Παναγιώτη, και πήγαν στο σπίτι του. Ο Στεφανάκης είχε την καλοσύνη να με πάρει τηλέφωνο και να μου πεί ότι όλα πήγαν καλά. Το γνωστοποίησα με σήμα προς όλες τις μονάδες του ΓΕΕΦ προς μεγάλη ανακούφιση των αξιωματικών και υπαξιωματικών.

Στις 4 Αυγούστου με το πρώτο πλοίο της γραμμής Πειραιά – Λεμεσός ( τα δρομολόγια ξανάρχισαν, καθώς έληξε ο ναυτικός αποκλεισμός) ήλθε στην Κύπρο νέος Διοικητής της  Ε.Φ. ο αντιστράτηγος Καραγιάννης, και άρχισε να ενημερώνεται και να παραλαμβάνει από τον ταξίαρχο Γεωργίτση.

ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ

Τον νέο αρχηγό ΓΕΕΦ αντιστράτηγο Καραγιάννη υπεδέχθημεν όλοι οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ στην είσοδο του επιτελείου, όπου του παρουσιαστήκαμε, και εν συνεχεία περάσαμε στο αμφιθέατρο του ΓΕΕΦ όπου μας ωμίλησε, για λίγο, και μας μετέφερε τα συγχαρητήρια του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, για την πολεμική μας δράση,( είχε προηγηθεί επίσημο σήμα από το ΓΕΕΘΑ, με παρόμοιο περιεχόμενο) και εν συνεχεία μας είπε ότι τα πράγματα στην Ελλάδα έχουν πλέον αλλάξει, και ότι τώρα έχουμε μία κυβέρνηση από πολιτικούς, που…θα αλλάξουν την διεθνή εικόνα της χώρας, και ότι θα πρέπει να βοηθήσουμε τους πολιτικούς στο έργο τους. Εμάς εκείνη την στιγμή λίγο μας ενδιέφερε η πολιτική κατάστασις στην Ελλάδα, και το μόνο που θέλαμε ήταν να μας ενισχύση το ‘Εθνικό κέντρο’ στον αγώνα μας κατά των Τούρκων, και του το είπαμε. Άφησε να εννοηθεί ότι δεν θα είχαμε βοήθεια, και ότι το θέμα θα επιλυόταν δια της διπλωματικής οδού. Απογοητευθήκαμε διότι ξέραμε την εδώ κατάσταση, και επί πλέον φαινόταν καθαρά ότι οι Τούρκοι ενισχυόμενοι συνεχώς, άλλα είχαν στον νούν τους. Αλλά δυστυχώς δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα.

Την επομένη ο Παπαργύρης άρχισε την Ένορκο Διοικητική Εξέταση για τις πράξεις των κυβερνητών των τορπιλλακάτων, κατά τις επιχειρήσεις, και εξήτασε τους υποπλοιάρχους Κανδαλέπα και Τσαταλό. Την επομένη το πρωί ήλθε σήμα από το ΓΕΝ με το οποίο διετάσσετο ή μετάθεσις του Παπαργύρη στην Αθήνα στο ΓΕΝ, και περαιτέρω τοποθέτησίς του σε αντιτορπιλλικό. Αργά το απόγευμα της ιδίας ημέρας με σήμα του ΓΕΕΘΑ διετάσσετο η αντικατάστασις τών διοικητών Καταδρομών, Τεθωρακισμένων, Πυροβολικού, Διαβιβάσεων, και του Ναυτικού διοικητού, η παράδοσις των καθηκόντων τους στους αμέσως νεωτέρους τους αξιωματικούς, και η επιστροφή τους στην Ελλάδα. Ο Παπαργύρης, αηδιασμένος, έφτιαξε τα πράγματά του το απόγευμα, και την επομένη έφυγε από την Λεμεσό με το πλοίο για την Ελλάδα.

Εγώ την επομένη κάλεσα τον Παπαδάκη στην Λευκωσία και άρχισα να του παραδίδω κανονικά την Ναυτική Διοίκηση. Του παρέδωσα τα πάντα, μέχρι και το υπηρεσιακό μου πιστόλι, και τον μανδύα ισχυρού ψύχους που είχα. Τέλος στις 10 Αυγούστου, ακριβώς δύο χρόνια αφότου είχα έλθει, υπέγραψα τα πρωτόκολλα παραδώσεως-παραλαβής, και εξέδωσα την τελευταία ημερησία διαταγή μου προς τους άνδρες της ΝΔΚ, στην οποία τους ευχαριστούσα και τους συνέχαιρα για την πολεμική τους δράση και τους προέτρεπα, να συνεχίσουν εάν χρειαστεί να πολεμήσουν με τον ίδιο τρόπο, και να μη ξεχάσουν δύο πράγματα. α) ότι οι νεκροί συνάδελφοι μας ζητούν εκδίκηση, και β) το ναυτικό ποτέ δεν παραδόθηκε ούτε υπέστειλε τας σημαίας του. Μετά κατέβηκα στην αίθουσα διαλέξεων του ΓΕΕΦ όπου σε μία αποχαιρετιστήριο τελετή οι αξιωματικοί του ΓΕΕΦ, μου έδωσαν τον θυρεό του Εθνικής Φρουράς  πάνω στον οποίον είχαν τοποθετήσει μία μικρή μπρούτζινη πλάκα, που έγραφε » Στον αντιπλοίαρχο Γεώργιο Παπαγιάνη, Ναυτικόν Διοικητή Κύπρου. Τιμής ένεκεν», και με αποχαιρέτησαν όλοι με συγκίνηση. ( Τον θυρεό αυτό τον παρέδωσα μετά 20 χρόνια στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, και εκτίθεται μαζί με άλλους θυρεούς του Ναυτικού).  Το απόγευμα της ιδίας ημέρας άφησα το γραφείο μου και φορώντας πολιτικά ρούχα για πρώτη φορά εδώ και 25 ημέρες, πήγα στην Λεμεσό και κατέλυσα σε ένα ξενοδοχείο. Μαζί μου είχα και το καλάσνικωφ  το οποίον είχαμε βρεί στο σπίτι του Αζίνα και είχα στην μάχη με τους αλεξιπτωτιστάς στις 21 Ιουλίου, με σκοπό να το κρατήσω ως ενθύμιον. Ο έφεδρος σημαιοφόρος (Κύπριος) που ήταν διαγγελεύς μου, και με συνόδευε για τελευταία φορά, μου είπε.   » Κύριε διοικητά, εκείν που θα πάτε τι να το κάνετεν το όπλον, ενώ εμείς εδώ το θέλουμεν για να πολεμήσουμεν τους Τούρκους». Είχε δίκιο. Του χάρισα το όπλο και του είπα. Πάρτο, αλλά πρόσεξε διότι έχει ιστορία αυτό το όπλο, κοίταξε να την συνεχίσεις. Με ευχαρίστησε κατενθουσιασμένος, παίρνωντας το καλάσνικωφ. Κοιμήθηκα σε μαλακό κρεβάτι μετά από 26 ημέρες ύπνου σε ‘ράντζο’, και την επομένη ημέρα «αποχαιρέτησα» το νησί και επιβιβάστηκα στο ΣΑΠΦΩ για την επιστροφή μου στην Ελλάδα. Μαζί μου επιβιβάστηκαν ο Γεωργίτσης και οι άλλοι διοικηταί που είχαν αντικατασταθεί, παρά την λαμπρή πολεμικήν τους δράση, και ενώ φαινόταν καθαρά ότι οι επιχειρήσεις των Τούρκων θα ξανάρχιζαν.

Στις 13 Αυγούστου φθάσαμε στο Πειραιά, όπου με περίμεναν η Λίλυ με τον Τάσο, και με πήραν και πήγαμε στο σπίτι του πεθερού μου όπου με περίμεναν η μητέρα μου και τα πεθερικά μου αλλά κι ο Παναγιώτης, που χώθηκε στην αγκαλιά μου, και δεν έλεγε να φύγει.

Την επομένη φορώντας στολή υπ αριθ. 8 πήγα στο ΓΕΝ, όπου παρουσιάστηκα στον Αρχηγό ΓΕΝ Αραπάκη. Αυτός με καλωσόρισε, μου μίλησε με κολακευτικά λόγια για την δράση μας στον πόλεμο, αλλά άρχισε να μου λέει και για το «πραξικόπημα» κατά του Μακαρίου, ..ότι δεν έπρεπε να γίνει, …ότι αλληλοσκοτωθήκαμε Έλληνες μεταξύ μας, και κάτι άλλα παρόμοια. Παρατήρησα ότι δεν φορούσε όπως πρώτα το μετάλλιο του αγήματος ‘εμβολής’ της Μέσης Ανατολής, που είχε λάβει μέρος για την ανακατάληψη των πλοίων του Β.Ν. που είχαν καταληφθεί από τους κομμουνιστάς το 1944, και του το είπα, προσθέτοντας. Μας εσείς δεν δώσατε εντολή να παραμείνω ακόμη ένα χρόνο στην Κύπρο, ακυρώνοντας την μετάθεση του Καρατσώλη, γιατί δεν μου τα λέγατε τότε αυτά, αλλά δηλώνατε υπερήφανος για την δράση του Ναυτικού. Με κοίταξε σαστισμένος και νευριασμένος, και μου είπε με συγχωρείς τώρα πρέπει να φύγω να δώ τον κύριο Υπουργό. Έφυγα και μέσα μου σκεπτόμουν. Παλαιότερα έλεγε ‘πρέπει να φύγω να πάω να δώ τον Μίμη (Ιωαννίδη)’. Αλλάξαν οι καιροί. Πήγα εν συνεχεία στην διεύθυνση εξοπλισμών, όπου συνήντησα τον υποναύαρχο (Μηχ.) Ζωγραφάκη στον οποίο παρέδωσα όλα τα ‘χαρτιά’ σχετικά με την παραγγελία που είχε γίνει στην Γαλλία για τα δύο περιπολικά κατευθυνομένων βλημάτων, τα οποία δυστυχώς δεν είχαν προλάβει να έλθουν στην Κύπρο μέχρι τότε, και του εισηγήθηκα να τα πάρει πλέον το Ναυτικό εκμεταλλευόμενο την ήδη τρέχουσα παραγγελία. Μου υποσχέθηκε ότι θα το προχωρήσει, και πραγματικά τα πλοία εντάχθησαν στο Π.Ν. τον Δεκέμβριο του 1974.

Μία στιγμή βλέπω στον διάδρομο του ΓΕΝ τον πλοίαρχο Βασιλειάδη, και μου λέει, » Γιώργο τα έμαθες, οι Τούρκοι εκδήλωσαν επίθεση στην Κύπρο, και σχεδόν έχουν καταλάβει το μισό νησί. Την ΝΒΧ την εγκατέλειψαν, άθικτη στα χέρια των Τούρκων, απορώ γιατί δεν έφυγαν οι δύο τορπιλλάκατοι για την Λάρνακα». Ποιός θα τις έπαιρνε κύριε Βασιλειάδη, του απαντώ, (…..)ο Παπαδάκης που ορίσατε διοικητή, ή ο Κανδαλέπας με τον Τσαταλό;  Και αφού ο διοικητής είναι (…..) να διοικήσει τι περιμένετε από το κατώτερο προσωπικό;  Το ίδιο βράδυ άκουσα τον Καραμανλή στην τηλεόραση, που ήταν πρωθυπουργός, να δικαιολογήται διότι η Ελλάς δεν είχε στείλει βοήθεια στην Κύπρο λέγοντας ότι η Κύπρος είναι μακρυά !!! Και τότε γιατί όλα τα σχέδια του ΓΕΕΘΑ τα οποία είχαν αρχίσει να γίνονται από το 1960, που ήταν πάλι πρωθυπουργός, προέβλεπαν στρατιωτική βοήθεια στο νησί σε περίπτωση που θα εισβάλουν οι Τούρκοι ; Πήγε τώρα πιο μακρυά ή Κύπρος από ότι ήταν τότε;

Και είχα δίκιο, σε όσα είχα πεί στον Βασιλειάδη, για τον Παπαδάκη, διότι, όπως εκ των υστέρων μου είπαν οι υπαξιωματικοί μου, με την αποχώρηση μου πνεύμα ηττοπαθείας επεκράτησε.  Kατά την επίθεση των Τούρκων στις 14 Αυγούστου, ουδεμία διαταγή ουσιαστικής πολεμικής δράσης εξεδώθει από το επιτελείο της ΝΔΚ προς τα πλοία και τις υπηρεσίες της, και με τις πρώτες βολές έφυγε ο Παπαδάκης από το ΓΕΕΦ και εκκινήθει προς Λεμεσό, αφήνωντας όλες τις μονάδες να πράξουν ότι νόμιζαν, χωρίς καμμία κατεύθυνση. Έτσι η ΝΒΧ εγκατελήφθει εν σπουδή από το προσωπικό της το οποίον εκκινήθει προς τις Αγγλικές βάσεις, όπου αφού  υπέστησαν από τους Αγγλους τον εξευτελισμό του αφοπλισμού των μετέβησαν στην Λάρνακα, αφήνωντας την βάση χωρίς να ολοκληρωθούν όλες (…..) όπως προεβλέπετο από τις οδηγίες μάχης, και μόνο ο κυβερνήτης του Λεβέντης ανατίναξε το πλοίο του πριν ή το εγκαταλήψει. Στον επικρατήσαντα πανικό κατά την αποχώρηση έλησμόνησαν να υποστείλουν και την σημαία της βάσεως, οι δε αξιωματικοί  με εξαίρεση τον Ντάνο και τους αξιωματικούς των βατραχανθρώπων απεχώρησαν πρώτοι. Το Ραντάρ του Κορμακίτη εγκαταλήφθει και αυτό ταχέως από το προσωπικό του αφού ανετινάχθει και το προσωπικό εκκινήθει προς την Λευκωσία και εν συνεχεία στην Λεμεσό. Στο ραντάρ του Αποστόλου Ανδρέα χάρις στον πατριωτισμό και την ψυχραιμία του επικεφαλής Έλληνος Σημαιοφόρου, αφού με κίνδυνο να αποκοπούν από τους Τούρκους έδιναν συνεχώς αναφορές, και απέκρουαν αεροπορικές επιθέσεις, μη έχοντες δε καμμία επαφή με το επιτελείο, τελικώς ανετίναξαν τις εγκαταστάσεις των και το Ραντάρ, και συντεταγμένοι και ετοιμοπόλεμοι με τρία αυτοκίνητα που επέταξαν εκκινήθησαν προς την Αμμόχωστο. Περνώντας έξω από την εγκαταλελειμένη ΝΒΧ ο Σημαιοφόρος σταμάτησε, πήγε μέσα, υπέστειλε την σημαία, και την πήρε μαζί του. Εν συνεχεία κινήθηκαν σε δύσβατους δρόμους και έφθασαν στην Αγία Νάπα με όλο το φορητό οπλισμό τους αποφεύγοντας να περάσουν μέσα από τις Αγγλικές βάσεις. Αυτά χάρις στις εξαίρετες πολεμικές αρετές, και τον πατριωτισμό του Σημαιοφόρου.

Έφυγα από το ΓΕΝ απογοητευμένος με τις εξελίξεις, και ζήτησα 10 ημέρες άδεια, την οποίαν μου την δώσανε αμέσως.

 

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Στο διάστημα αυτό ξεκουράστηκα πραγματικά, βοήθησα την Λίλυ να οργανώσουμε την ζωή μας στα Πατήσια, και εκτελώνισα το αυτοκίνητό μου και του έβαλα Ελληνικές πινακίδες. Στις 25 Αυγούστου που έληξε η άδειά μου παρουσιάστηκα στο ΓΕΝ, πιστεύοντας ότι θα έπαιρνα φύλλο πορείας για το ΣΦΕΝΔΟΝΗ. Μου είπαν ότι με εντολή του Υπουργού, είχαν ακυρωθεί οι προηγούμενες τοποθετήσεις, και ότι θα ‘έβγαιναν’ καινούργιες. Γύρισα σπίτι απογοητευμένος. Ξαναπήγα στο ΓΕΝ στις 27 του μηνός, αφού με είχαν ειδοποιήσει ότι είχαν υπογραφεί οι νέες τοποθετήσεις. Αντί να με τοποθετήσουν κυβερνήτη αντιτορπιλλικού, ο Αβέρωφ με τοποθετούσε στο γραφείο συνδέσμων του ΝΑΤΟ στο ΓΕΕΘΑ. Μία θέσις τελείως ‘νεκρή’ διότι ήδη από τριημέρου η Ελλάς είχε αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Έμπαινα δηλαδή στο ‘ψυγείο’. Την επομένη πήγα στο ΓΕΕΘΑ στο καινούργιο μου γραφείο όπου θα αντικαθιστούσα τον αντιπλοίαρχο Περισσάκη (μία τάξις αρχαιότερός μου), που ήταν πλέον όψιμος ‘αντιστασιακός’ και ήταν στα μέσα και στα έξω. ( Αποστρατεύτηκε μετά μερικά χρόνια ως υποναύαρχος και ο Αβέρωφ τον είχε κάνει Νομάρχη Κερκύρας). Δεν είχε να μου παραδώσει τίποτα διότι το γραφείο ήταν νεκρό, αλλά μόνο αρχεία παρελθόντων ετών. Προϊστάμενός του ήταν ένας συνταγματάρχης, που δήλωνε και αυτός ‘αντιστασιακός’ και περίμενε να μετατεθεί και αυτός σε άλλη θέση. Το γραφείο υπαγόταν στον υποστράτηγο Πολίτη, συμμαθητή μου στην ΣΕΘΑ, ο οποίος όπως και οι άλλοι αξιωματικοί του Σ.Ξ. ήταν υπέρμαχοι της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου. Παρουσιάστηκα και σε αυτόν. Άρχισε τις τυπικότητες. » καλώς ήλθατε κύριε αντιπλοίαρχε κλπ.» δεν μου είπε καν να καθήσω. Νευρίασα, διότι άρχισε να μου αναπτύσσει, και τα…. καλά της μεταπολίτευσης, και δεν κρατήθηκα.» Ρε Πολίτη, του λέω, τι είναι αυτά που μου λές. Εσύ δεν ήσουν που πρίν τρία χρόνια φώναζες υπέρ της 21ης Απριλίου. Πήγαινε να τα πείς σε κανένα άλλο αυτά». Εξεπλάγει δεν μου απάντησε,  έφυγα από το γραφείο του, και δεν ξαναπάτησα σε αυτό. Βγαίνοντας στον διάδρομο έρχομαι πρόσωπο με πρόσωπο με τον Ντενίση, που περιφερόταν στο ΓΕΕΘΑ, για λόγους που δεν γνωρίζω, αλλά υποπτεύομαι. Εκείνη την εποχή πλήθος αξιωματικών περιεφέρετο στο ΓΕΕΘΑ δηλώνοντες αντιστασιακοί. Ε, Παπαγιάννη, μου λέει,  περιμένατε να φύγω από το νησί για να ‘σκοτώσετε’ τον Μακάριο, και συνωμοτούσατε εναντίον μου με τον Επιτελάρχη μου τον Παπαδάκη. Του απαντώ. Και γιατί δεν ρωτάτε, τον φίλο σας, τον Μπονάνο (ΑΓΕΕΘΑ) που σας είχε τοποθετήσει αρχηγό ΓΕΕΦ να σας πεί την αλήθεια; Με δικές του διαταγές κινηθήκαμε. Δεν απάντησε και μπήκε σε ένα γραφείο.

Μετά δύο ημέρες από το ΓΕΝ με εντολή του Υπουργού όπως μου είπαν μου ζήτησαν να υποβάλω αναφορά για την συμμετοχή μου στην κίνηση κατά του Μακαρίου (ακόμα δεν το ονόμαζαν πραξικόπημα).  Τους υπέβαλα αυθημερόν την αναφορά μου στην οποία παραδεχόμουν την συμμετοχή μου, και σημείωνα ότι δεν έκανα τίποτα άλλο παρά να εκτελέσω τις διαταγές που είχαν έλθει από το ΓΕΕΘΑ.

Στις 4 Σεπτεμβρίου πήγα στο γραφείο μου, και επρόκειτο να υπογράψω τα πρωτόκολλα παραδώσεως και παραλαβής με τον Περισσάκη. Μόλις με είδε ο Περισσάκης μου λέει. Γιατί ήλθες ; Του απαντώ. Γιατί ρε Ηλία, δεν έπρεπε να έλθω;  Μου δείχνει την εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΗ που είχε στο γραφείο του. Πρωτοσέλιδος οκτάστηλος τίτλος με φωτογραφία μου έλεγε ότι ο Αβέρωφ με τιμωρούσε με τρίμηνη αργία δια προσκαίρου πράξεως, για την συμμετοχή μου στο «πραξικόπημα» κατά του Μακαρίου, και βέβαια το ρεπορτάζ είχε και τις σχετικές σάλτσες, για τον πρώτο ‘χουντικό’ που τιμωρείται, για τις εκκαθαρίσεις που θα ακολουθήσουν, για δικαστήρια που θα μας…πάνε κλπ. Πήγα αμέσως στο ΓΕΝ στον διευθυντή προσωπικού αρχιπλοίαρχο Σταμούλη, και του λέω. Από πότε οι αξιωματικοί μαθαίνουν τις ποινές τους από τις εφημερίδες, χωρίς να τους έχει κοινοποιηθεί τίποτα;  Άρχισε να μου δικαιολογήται και να μου λέει ότι το γραφείο του Αβέρωφ το έδωσε στην δημοσιότηττα, και μου έδωσε το έγγραφο με την ποινή μου που την υπέγραφε ο ίδιος, ως ο αρμόδιος αξιωματικός. ( Πριν ένα χρόνο μου είχε στείλη την ευαρέσκεια του ΓΕΝ και το προσωπικό γράμμα του με ευχαριστίες για την παραμονή του στην Κύπρο). Έφυγα αηδιασμένος με την όλη κατάσταση, πήγα σπίτι έβγαλα την στολή μου, φόρεσα πολιτικά ρούχα και έφυγα με το αυτοκίνητό μου για την Αργολίδα στο πατρικό σπίτι του πεθερού μου όπου ήδη είχαν πάει η Λίλυ με τον Παναγιώτη. Στον δρόμο από το ραδιόφωνο άκουσα μία δήλωση του Αβέρωφ, που προσπαθούσε να γλυκάνει το χάπι λέγοντας ότι η τιμωρία μου δεν έχει σχέση, με έναρξη εκκαθαρίσεων αξιωματικών, και ότι αναγκάστηκε να με τιμωρήσει παρά του ότι είμαι εξαίρετος αξιωματικός. Προφανώς η δήλωση έγινε εξ αιτίας αντιδράσεων αξιωματικών που με εγνώριζαν, και περισσότερο συναδέλφων μου που είχαν υπηρετήσει μαζί μου στην Κύπρο, και εγνώριζαν την δράση μου.

Στο σπίτι του πεθερού μου καθίσαμε μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου, και βρήκα την ευκαιρία να τακτοποιήσω και να συμπληρώσω τις πολεμικές εκθέσεις και τις προτάσεις μου για ηθικές αμοιβές για κάθε Ελλαδίτη της ΝΔΚ (αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, και ναύτες), τις οποίες παρέδωσα στο αρμόδιο γραφείο του ΓΕΝ στις 12 Σεπτεμβρίου.

Τον Οκτώβριο, επίσης, ο ταξίαρχος Δ. Ιωαννίδης  με ειδοποίησε να πάω να συναντήσω τον δικηγόρο του Γιώργο Αλφαντάκη ο οποίος θα αναλάμβανε και τις νομικές περιπτώσεις των αξιωματικών που εμπλέκονταν στο θέμα της Κύπρου.  Πήγα και τον είδα, μου έδειξε το υλικό που είχε μαζέψει για την Κύπρο, και τότε πολλά από τα ερωτήματα που είχαμε όταν είμαστε εκεί άρχισαν να βρίσκουν απάντηση. Τα υποβρύχια που πήγαιναν στην Κύπρο σύμφωνα με τα υπάρχοντα σχέδια τα είχε ανακαλέσει ο Αραπάκης «διότι κινδύνευε η ….. Ρόδος» !!! Τα αεροσκάφη που επρόκειτο να απογειωθούν από την Σούδα για να μας βοηθήσουν, τα σταμάτησε ο ΑΓΕΑ Παπανικολάου, διότι φοβόταν επίθεση της ….Βουλγαρίας !!! Ένα Φέρρυ μπωτ με πεζοναύτες και κυπρίους εθελοντές (1.000 άτομα) ο Μπονάνος το γύρισε πίσω διότι κινδύνευαν τα νησιά του ..Αιγαίου. Ο αρχηγός της ΚΥΠ υποστράτηγος Σταθόπουλος με τον οποίον είχα συνυπηρετήσει στην Άγκυρα (υπέρμαχος της 21ης Απριλίου και φίλος του Παπαδόπουλου) έλεγε ότι οι Βούλγαροι έχουν συγκεντρώσει μεραρχίες !! στα σύνορα για να μας επιτεθούν. Τον διέψευσε αργότερα ο τότε στρατιωτικός ακόλουθος στην Σόφια. Επίσης μου ωμίλησε για πληροφορίες που είχε, σχετικά με μία συνάντηση που είχαν στο Παρίσι τον Ιούνιο του 1974 οι Καραμανλής, Μακάριος, και Ετσεβίτ, καθώς και μία άλλη στην Ρώμη την ίδια περίοδο ο Ετσεβίτ με τον Αβέρωφ και τον Κληρίδη, όπου εκτιμώ ότι και καταρτίστηκε το σενάριο ανατροπής της τότε Ελληνικής Κυβερνήσεως, με άξονα την ανατροπή του Μακαρίου, το οποίο σερβιρίστηκε επιτυχώς δια εκτέλεση στον Ιωαννίδη, και στο οποίο συμβάλαμε εν αγνοία μας όλοι εμείς που τώρα βρισκόμεθα υπό διωγμόν. Τότε μου ελύθει και η απορία πως η 6η τεθωρακισμένη Μεραρχία των Τούρκων εκκινήθει στην Μερσίνα 5 ημέρες προ της εκδηλώσεως του εγχειρήματος ανατροπής του Μακαρίου. Όλα φαίνεται ήταν προσχεδιασμένα, και εμείς είμαστε τα πιόνια που έπαιξαν το παιχνίδι των αδιστάκτων πολιτικών.  Λέγεται ότι είχαν συμφωνήσει να πάρουν οι Τούρκοι ένα μικρό κομμάτι μόνο αλλά οι Τούρκοι ως συνήθως αθέτησαν την συμφωνία, άρπαξαν την ευκαιρία από τα μαλλιά και πήραν αυτό που ήθελαν και είχαν σχεδιάσει από το 1963. Ο Αλφαντάκης με μηνυτήρια αναφορά του προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κατήγγειλε την τότε στρατιωτική ηγεσία και τους υπολοίπους για εσχάτη προδοσία, πράγμα που ταρακούνησε την τότε πολιτική ηγεσία, η οποία σταμάτησε κάθε αναφορά στο Κυπριακό.

Ο Αβέρωφ έστελνε κάθε ημέρα αστυνομικούς και υπαλλήλους της ΚΥΠ να παρακολουθούν εμένα και συναδέλφους μου.  Ορισμένους από αυτούς που μας παρακολουθούσαν τους γνωρίζαμε και πολλές φορές τους καλούσαμε και σε συζητήσεις μας και τους κερνούσαμε καφέ.

Τον Νοέμβριο έγιναν εκλογές και ο Καραμανλής τις κέρδισε με μεγάλη πλειοψηφία. Στα μέσα Δεκεμβρίου έγινε και δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Δεν επέτρεψαν στον Κωνσταντίνο να έλθει στην Ελλάδα, για να αγωνιστεί υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας.  Όλα τα κόμματα, προεξάρχοντος του Καραμανλή έλαβαν θέση κατά του Βασιλέως, και βέβαια χωρίς αντίπαλο επεκράτησαν στο δημοψήφισμα, μετά από μία εμετική, εναντίον του Βασιλέως, προεκλογική εκστρατεία που κάνανε. Παρόλα αυτά ένα 35% του λαού ψήφισε υπέρ του Βασιλέως. Ο Καραμανλής ο οποίος, ότι είχε γίνει το ώφειλε στην εύνοια του Παλατιού, που τον είχε ορίσει αυθαίρετα πρωθυπουργό μετά τον θάνατο του Παπάγου, απέδειξε την ορθότητα του λεγομένου » Ουδείς χειρότερος εχθρός, από του ευεργετηθέντος» από την ομιλία του μετά το δημοψήφισμα όπου χαρακτήρισε τον Βασιλικό θεσμό ως το «καρκίνωμα» της Ελλάδος. Αυτά κάνουν οι πολιτικοί…..  Μετά το δημοψήφισμα άλλαξε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ανέλαβε ο Κ. Τσάτσος. Άλλαξαν επίσης οι αρχηγοί ΓΕΕΘΑ, ΓΕΣ, ΓΕΝ και ΓΕΑ, και στην θέση τους τοποθετήθηκαν απόστρατοι που επανήλθαν στην ενέργεια και ήταν μακρυά από τις Ε.Δ. το λιγώτερο 7 χρόνια. Όλοι οι αποχωρήσαντες στηλοβάτες του στρατιωτικού καθεστώτος, που είχαν τοποθετηθεί στα αξιώματά τους από τον Ιωαννίδη, έφυγαν με πλήρεις τιμές και δόξες, ως ‘επίτιμοι’ αρχηγοί, ο δε αντιστράτηγος Γκιζίκης (ο μόνος που ανέλαβε τις ευθύνες του για τα γεγονότα της Κύπρου), μέχρι τον θάνατόν του μετά 20 περίπου χρόνια απολάμβανε τις ηθικές και υλικές αμοιβές ενός πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας. Ολόκληρο το μένος των πολιτικών είχε ξεσπάσει σε εμάς τους ‘μικρούς’, ενώ οι προϊστάμενοί μας που μας διέταξαν να κάνουμε ότι κάναμε, δεν ενοχλήθηκαν.

Στις 5 Δεκεμβρίου έληξε η ποινή που μου είχε επιβληθεί, και στις 7 Δεκεμβρίου ( διότι 6 Δεκεμβρίου ήταν αργία στο Ναυτικό) παρουσιάστηκα στο ΓΕΕΘΑ για να αναλάβω πάλι υπηρεσία στο γραφείο ΝΑΤΟ. Μου είπαν ότι σύμφωνα με τον νόμο (και αυτό ήταν αλήθεια) έπρεπε να μετατεθώ σε άλλη υπηρεσία, και μου έδωσαν φύλλο πορείας για το ΓΕΝ. Πήγα στο Β’ κλάδο του ΓΕΝ, όπου ο πλοίαρχος Καρακίτσος που είχε αντικαταστήσει τον Σταμούλη μου είπε ότι δεν έχουν ακόμα αποφασίσει που θα τοποθετηθώ, και προς το παρόν ανήκω στην δύναμη του ΓΕΝ. Να πάω σπίτι μου και θα μου τηλεφωνήσουν, όταν γίνει η νέα τοποθέτησις να πάω στην νέα μου υπηρεσία. Έφυγα από το ΓΕΝ και γύρισα στο σπίτι μου. Δεν φανταζόμουν εκείνη την στιγμή ότι ήταν η τελευταία φορά που φόραγα την στολή του αξιωματικού. Και αυτό διότι η κυβέρνησις για να μας καθησυχάσει άφηνε να διαρρεύσει, ότι μετά το δημοψήφισμα, και σε μικρό χρονικό διάστημα, θα γυρνούσαμε στις υπηρεσίες μας, χωρίς άλλες κυρώσεις. Αυτό μου είχε πεί και προσωπικά και ο γραμματέας του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Τσάτσου, ο Κ. Βασιλειάδης.

Αλλά δυστυχώς όλοι μας κορόιδευαν. Στην ουσία προετοίμαζαν την αποστρατεία μας από τις Ε.Δ. και έψαχναν να βρουν αφορμή για αυτήν. Δεν μπορούσαμε να εργασθούμε σε οιανδήποτε δουλειά γιατί νομικά δεν είμασταν απόστρατοι.

Πέρασαν έτσι τρείς ολόκληροι μήνες, και στις 12 Μαρτίου του 1975, μερικές ημέρες πρίν γίνουν οι ετήσιες κρίσεις των αξιωματικών, το βράδυ συνέλαβαν περί τους 30 αξιωματικούς, διότι…. θα εκδήλωναν πραξικόπημα για ανατροπή της Κυβερνήσεως, και τους φυλάκισαν στην ΕΣΑ, όπου άρχισαν να τους ανακρίνουν για να μάθουν λεπτομέρειες για το επικείμενο πραξικόπημα.

Οι δημοσιογράφοι το ονόμασαν ‘πραξικόπημα της πυζάμας».

Βέβαια στην τραγικότητα των στιγμών υπήρχε και ιλαρότης. Συνέλαβαν τον υποστράτηγο Παπαδάκη (πρώην επιτελάρχη στην Κύπρο), ο οποίος δεν είχε καμμία σχέση με την ομάδα της ‘πυζάμας’, όπως και τον πρώην διοικητή της ΕΛΔΥΚ συνταγματάρχη Κονδύλη, που εργαζόταν ήδη κρυφά στα SUPER MARKET του Σκλαβενίτη, και τον….αντισυνταγματάρχη…..Παπαγιάνη! στο σπίτι του σε ένα χωριό της Κρήτης. Πιθανόν ο τελευταίος να συνελήφθη αντί εμού (αν και ουδεμία συμμετοχή στην υποτιθέμενη συνωμοσία της “πυζάμας” είχα, αν δεχτούμε ότι υπήρξε ποτέ ομάς της “πυζάμας”).  Εγώ βέβαια από την επομένη που έμαθα για τις συλλήψεις περίμενα ανά πάσα στιγμή να κτυπήσει η πόρτα του σπιτιού για να με συλλάβουν. Όταν μετά τρείς ημέρες αντελήφθησαν το λάθος τους άφησαν τον αντισυνταγματάρχη ελεύθερο αλλά δεν με συνέλαβαν, διότι ήδη είχε βρεθεί η δικαιολογία για τις αποστρατείες μας. Με αφορμή το δήθεν πραξικόπημα το απόγευμα της 15ης Μαρτίου  1975 ακούσαμε από την τηλεόραση ότι αποστρατεύτηκαν 220 αξιωματικοί, εκ των οποίων 40 περίπου από το Ναυτικό μεταξύ των οποίων και εγώ, καθώς και οι αξιωματικοί μου στην Κύπρο, Παπαργύρης, Ντάνος, και Ταβλαρίδης, που είχαν εξαίρετο πολεμική δράση κατά των Τούρκων και φυσικά ουδεμία συμμετοχή στην … συνωμοσία της “πυζάμας”!  Μας αποστράτευσαν με έκτακτες κρίσεις και μάλιστα με τον βαθμό που φέραμε την ημέρα της αποστρατείας μας.

Την επομένη 16 Μαρτίου 1975, πήγαμε με πολιτικά πλέον στο ΓΕΝ, όπου παραδώσαμε τις στρατιωτικές ταυτότητές μας, τα βιβλιάρια νοσηλείας, και μας έδωσαν όλα τα σχετικά ‘χαρτιά’ για να βγάλουμε πολιτικές ταυτότητες, καθώς και τα ‘φύλλα πορείας ‘ για το ….σπίτι μας. Τουλάχιστον μας είχαν εγγράψει στα στελέχη της εφεδρείας του Π.Ν.

Εκείνη την εποχή, πήγα στον εφοπλιστή Ποταμιάνο που τον ήξερα από παλαιότερα, και εθεωρείτο  αντιμακαριακός και φίλος του Γρίβα, για να του ζητήσω να εργαστώ στην ναυτιλιακή εταιρεία του, διότι αμέσως μετά την αποστρατεία μου είχα πάρει από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας το δίπλωμα Πρώτου Πλοιάρχου Εμπορικού Ναυτικού, που το εδικαιούμην βάσει του βαθμού μου και της θαλασσίας υπηρεσίας που είχα στο πολεμικό Ναυτικό. Με δέχτηκε λίαν φιλικά και μου είπε ότι θα με προσλάβει στην εταιρεία του. Μετά δύο ημέρες πήγα στην εταιρεία του και με έβαλε σε ένα γραφείο δίπλα στο δικό του όπου άρχισα να ενημερώνομαι για την νέα μου δουλειά. Μετά μερικές ημέρες πήγαμε μαζί στα Ναυπηγεία Ελευσίνος όπου δεξαμενιζόταν ένα πλοίο της εταιρείας, για παρακολούθηση των εργασιών. Μετά τρείς ημέρες που το πλοίο θα ‘έβγαινε’ από τα Ναυπηγεία, του ζήτησα να πάω να παρακολουθήσω τον αποδεξαμενισμό. Μου αρνήθηκε και μου είπε διστακτικά ότι καλό θα ήταν να μη έβγαινα από το γραφείο μου.  Μου είπε τελικά να έρχομαι στο γραφείο, αλλά να αποφεύγω να κυκλοφορώ έξω στον Πειραιά, και μελλοντικά που και που θα μου ανέθετε και καμμία εργασία. Έφυγα.  Πολύ αργότερα μου είπε ότι ο Αβέρωφ του ζήτησε να με απολύσει, απειλώντας τον…. Ο Αβέρωφ εξακολουθούσε να μας παρακολουθεί, και να μας κυνηγάει.  Αν και δεν στήριξα τους ‘συνταγματάρχες” και μάλιστα κινήθηκα και εναντίον τους τον Δεκέμβριο του 1967 (γεγονός για το οποίο θα μπορούσαν να με είχαν αποστρατεύσει), θυμήθηκα τον Παπαδόπουλο, ο οποίος φρόντισε ο ίδιος να βρούν δουλειά αρκετοί “αντιχουντικοί” αξιωματικοί που ο ίδιος απεστράτευσε επί επταετίας, για να μη έχουν πρόβλημα επιβιώσεως. Βέβαια δεν πρέπει να λησμονούμε και το γεγονός ότι υπήρξαν και διώξεις αξιόλογων συναδέλφων μου επί επταετίας, οι οποίοι είχαν την ατυχία να χαρακτηρισθούν επικίνδυνοι για το καθεστώς.

Γύρω στις 20 Ιουλίου έμαθα ότι με ζητούσε ο ανακριτής του Ναυτοδικείου για να μου ‘πάρει’ κατάθεση για τα γεγονότα της Κύπρου. Τον πήρα τηλέφωνο και μου όρισε την ημέρα που ήθελε να πάω. Πήγα στο Πειραιά, έχοντας κατά νουν ότι πιθανόν να με προφυλάκιζε μετά την κατάθεσή μου, διότι τότε η «δημοκρατική κυβέρνησις» είχε αρχίσει μία ‘εργολαβία’ ανακρίσεων εναντίον αξιωματικών τους οποίους εν συνεχεία προφυλάκιζε μέχρι την δίκη των, και οι οποίοι στην πλειονότητά τους αθωόνοντο στις δίκες που ακολουθούσαν. Του έδωσα πλήρη, αληθή, και εμπεριστατομένη κατάθεση για τα γεγονότα, και επέμενα να γραφεί στα πρακτικά η συμπεριφορά και οι ενέργειες των Παπαδάκη, Κανδαλέπα, και Τσαταλού, αναφέροντας και την διακοπή της ΕΔΕ που είχα διατάξει.  Αυτά διότι πλέον ο ανακριτής με τις επίσημες καταγγελίες μου, θα έπρεπε να κινήσει την πρέπουσα διαδικασία. Με είχε ερωτήσει για τις κατηγορίες εναντίον μου, ‘περί λεηλασιών’ και του είπα ότι όποιος έχει αποδείξεις για αυτές να έλθει να τις καταθέσει. Μου είπε ότι για τα χρήματα που είχα παραδώσει στον ΑΓΕΕΦ, ότι ο Αζίνας δήλωσε ότι δεν ήταν δικά του, και ότι τα έβαλε μέσω εμού η ΚΥΠ στο σπίτι του, για να τον ενοχοποιήσει, για παράβαση του Κυπριακού νόμου περί συναλλάγματος. Ωραία του λέγω τότε να μου τα δώσουν πίσω, ώστε να λύσω και το οικονομικό μου πρόβλημα. (Αργότερα έμαθα ότι ο Αζίνας παρέλαβε τα χρήματά του). Τελείωσα την κατάθεσή μου, και μου είπε να περιμένω για να συνεννοηθεί με τον Επίτροπο του Ναυτοδικείου. Περίμενα ότι θα επέστρεφε με την Ναυτική αστυνομία για να με οδηγήσουν στην Ψυτάλλεια που ήταν οι φυλακές του Ναυτικού, ή στο τμήμα μεταγωγών για μεταφορά στον Κορυδαλλό. Επανήλθε μετά 10 λεπτά και μου είπε. «Μπορείτε να φύγετε κύριε αντιπλοίαρχε, εάν σας ξαναχρειαστούμε θα σας φωνάξουμε». Έφυγα και πήγα στην οικογένειά μου στο σπίτι του πεθερού μου στην Αργολίδα.  Λίγες ημέρες αργότερα , με εκκάλεσε ο ανακριτής του πρωτοδικείου Ναυπλίου, για κατάθεση, διότι σε ένα πηγάδι της Επιδαύρου είχαν βρεθεί κάτι παλαιά όπλα (πιθανώς από την εποχή του συμμοριτοπολέμου) και κάποιος ηλίθιος δημοσιογράφος του Ναυπλίου έγγραψε ότι τα όπλα αυτά μάλλον τα ‘είχα κρύψει’ εγώ. Του έδωσα κατάθεση, κατάλαβε ο άνθρωπος ότι ουδεμία σχέση είχα, και έκλεισε την υπόθεση. Ο τοπικός χωροφύλακας μου είπε συγκεκαλυμμένα ότι έχει εντολή από το ΓΕΕΘΑ να με παρακολουθεί και να αναφέρει οποιανδήποτε ύποπτη κίνησή μου.

Με την επιστροφή μου στην Αθήνα, πολλοί δημοσιογράφοι, ήλθαν σε επαφή μαζί μου, για να πάρουν από πρώτο χέρι στοιχεία για το Κυπριακό, και να γράψουν βιβλία ή ρεπορτάζ για το θέμα. Οι πρώτοι που έγραψαν βιβλία βασιζόμενοι και στις δικές μου μαρτυρίες ήταν ο Τάκης Θεοδωρακόπουλος που έγραψε στην Αγγλική το «The Greek upheaval» που εκδόθηκε στην Νέα Υόρκη, και ο Κύπριος Σπύρος Παπαγεωργίου που έχει ασχοληθεί ευρέως με το Κυπριακό, και τα οποία, αν και ανακριβή σε ορισμένα σημεία τους, ήταν και μία πρώτη δικαίωσις μου, από τις πολλές που ακολούθησαν. Βεβαίως υπήρχαν και δημοσιογράφοι, που ακολουθώντας τις κυβερνητικές εντολές «έριχναν» την λάσπη τους στην δράση μας φθάσαντες στο σημείο να γράψουν, ότι….οι εφεδρικοί του Μακαρίου μόνο πολέμησαν τους Τούρκους και όχι εμείς. Μόνο που δεν έγραψαν πως σκοτώθηκαν τόσοι Ελλαδίτες στην Κύπρο. Ντροπή για αυτούς που τους έβαλαν να γράψουν τέτοια πράγματα.

Συνήντησα και τους Ντάνο και Ταβλαρίδη που είχαν αποστρατευθεί και οι δύο, και μου είπαν πολλές πληροφορίες. Είχαν επιστρέψει από την Κύπρο στις αρχές του περασμένου Σεπτεμβρίου (1974) μαζί με τους Παπαδάκη, Κανδαλέπα και Τσαταλό, και οι τρείς αυτοί ‘κύριοι’ με το που ήλθαν στην Ελλάδα πήγαν κατευθείαν στο γραφείο του Αβέρωφ, καταγγέλοντας όλους όσους είχαν πολεμήσει τους Τούρκους στην Κύπρο ως ‘χουντικούς’ προφανώς για να σώσουν το τομάρι τους από τις (…..) ενέργειές τους κατά την εισβολή των Τούρκων, και ο Αβέρωφ άδραξε την ευκαιρία για να τιμωρήσει τους ‘χουντικούς’. Επί μία εβδομάδα μπαινόβγαιναν στο γραφείο του Αβέρωφ καταγγέλοντες τους πάντας, και παρουσιαζόμενοι ως οι ‘αντιστασιακοί’ της Κύπρου. Έτσι εξηγείται και η τιμωρία μου στις 5 Σεπτεμβρίου 1974. Ο Αβέρωφ τους είχε τοποθετήσει σε περίοπτες θέσεις του ΓΕΝ, τον δε Τσαταλό τον είχε τοποθετήσει υπασπιστή του νέου ΑΓΕΝ.

Ο Ντάνος με τον Ταβλαρίδη που και αυτοί είχαν ήδη βγάλει φυλλάδια και διπλώματα εμπορικού ναυτικού, είχαν “μπαρκάρει” για να μπορέσουν να ζήσουν. Ο Ντάνος μου ανέφερε ότι φεύγοντας από την Κύπρο, Μακαριακοί τον πυροβόλησαν για να τον σκοτώσουν ενώ ανέβαινε την σκάλα του πλοίου. Έδωσα όσο μπορούσα θάρρος στους δύο αυτούς πολύ καλούς αξιωματικούς, και τους είπα ότι πάντα θα είμαι ‘κοντά’ τους. Δυστυχώς δεν μπορούσα να κάνω κάτι παραπάνω.

Εν τω μεταξύ ο Παπαδάκης και οι “συνεργοί” του συνέχιζαν τις καταγγελίες τους εναντίον των περισσοτέρων υπαξιωματικών της Κύπρου, και ιδίως εναντίον ορισμένων με εξαίρετη πολεμική δράση, με σκοπό να τους σπιλώσουν, και τυχόν καταθέσεις των εναντίων τους για (…..)που είχαν επιδείξει να μη ληφθεί σοβαρά υπόψιν, διότι ήσαν ‘χουντικοί’. (…..). Τι τους έφταιγαν οι υπαξιωματικοί εάν αυτοί δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων.

Άρχισε λοιπόν ο Αβέρωφ ανακριτικά συμβούλια κατά των υπαξιωματικών, και σε διάστημα ενός έτους είχε αποστρατεύσει το 85% των υπαξιωματικών που ήταν μαζί μου στην Κύπρο.  Διεσώθη ο αρχικελευστής Γαλιατσός (αυτός που παρέμεινε και πολέμησε στην εγκλωβισμένη από τους Τούρκους Κυρήνεια), διότι τότε το σκάνδαλο θα ήταν μεγάλο, αλλά τον τοποθέτησαν σε μία νεκρή υπηρεσία στην Σούδα, και τον αποστράτευσαν μετά ένα χρόνο. (…..). Έτσι συμπεριφέρθηκαν στον ‘ήρωα’ της Κυρηνείας.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, με ανακούφιση για εμένα και την οικογένειά μου, μπορώ να πώ, έμαθα ότι με απόφαση της Βουλής κατόπιν εισηγήσεως του Καραμανλή, ανεστάλη επ’ αόριστον για …εθνικούς λόγους πάσα ποινική δίωξις αφορώσα στο Κυπριακό. Προφανώς φοβόταν μήπως βγούν στην φόρα οι ενέργειές του επί του θέματος.

Ο Παπανδρέου που δεν είχε καθόλου εμπλακεί στο Κυπριακό, επέμενε στο άνοιγμα του «Φακέλλου της Κύπρου», αλλά όταν τον …άνοιξε μετά 10 χρόνια πάλι …κλειστός έμεινε.

Τον Οκτώβριο, μου απεστάλει κλήσις «κατηγορουμένου» για τα Κυπριακά σε δίκη που θα άρχιζε μετά δέκα ημέρες στο Ναυτοδικείο. Ειδοποίησα τον  δικηγόρο Γεώργιο Αλφαντάκη ο οποίος ανέλαβε την υπεράσπισή μου και ο οποίος πήρε την δικογραφία από το Ναυτοδικείο, και αφού την διάβασε μου είπε ότι είναι τόσο διάτρητες οι κατηγορίες, που δεν μπορούν να σταθούν.  Επί πλέον μου είπε ότι συγκέντρωσε όλα τα στοιχεία που έχει, και θα τα βγάλει όλα στην φόρα. Ο Αβέρωφ όταν έμαθε για τα στοιχεία μας, έδωσε εντολή να σταματήσει η διαδικασία, και να ανασταλεί η δίωξη.  Έτσι μετά μερικές ημέρες έλαβα νέα ειδοποίηση του Ναυτοδικείου ότι η δίκη αναβάλλεται επ ‘ αόριστον (ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ ΠΟΤΕ!).  Έτσι δεν κατέληξα στις φυλακές !!

Μετά από όλη αυτή την ταραγμένη περίοδο κατάφερα σταδιακά να αποκτήσω και εγώ πλέον μία ήσυχη ζωή ως πολίτης.

Όλα τα παραπάνω γεγονότα με έκαναν να μισήσω την Νέα Δημοκρατία, τους ηγέτες της και την Κεντροδεξιά παράταξη για το υπόλοιπο της ζωής μου.  Δεν ακολούθησα την “επανάσταση της 21ης Απριλίου” και ήλθα σε υπηρεσιακή σύγκρουση με πολλούς που δήλωσαν “επαναστατικοί” και με την ίδια την “επανάσταση” τον Δεκέμβριο του 67 όταν εστήριξα τον Βασιλέα και παρολίγον να αποστρατευθώ (εάν αυτό συνέβαινε τότε, τώρα θα χαρακτηριζόμουν ως  ….. “αντιστασιακός”!!!).  Όμως με το μένος ορισμένων πολιτικών και του τύπου εναντίων μας ( με αποκαλούν “συνεργάτη των Απριλιανών”) και τις συνεχείς διώξεις από τον Αύγουστο του 74 και μετά,  φθάσαμε σχεδόν στο σημείο  να αναπολούμε τις ημέρες της “χούντας”!  Αποδέχομαι ότι ίσως ήταν προσωπικό και πολιτικό σφάλμα ότι εστήριξα τον ταξίαρχο Δ. Ιωαννίδη στην “κίνηση” (ή “πραξικόπημα”), και μόνον αυτήν, κατά του Μακαρίου, ατυχές συμβάν με καταστροφική κατάληξη που πολλά δεινά έφερε εις τον τόπον.  Η Κύπρος όμως δεν χάθηκε την 15η Ιουλίου αλλά την 15η Αυγούστου…..

 

Ο “ΦΑΚΕΛΟΣ” ΚΑΙ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ 1985-1988

 

Ένα γεγονός που σχετίζεται με τα ‘Κυπριακά’ ήταν το άνοιγμα (θάψιμο) του «Φακέλου της Κύπρου» σε εξεταστική επιτροπή της βουλής το 1985 στην οποία βεβαίως εκλήθην να καταθέσω.  Σε παρατηρήσεις ενός βουλευτή για ενέργειες υφισταμένων μου του απάντησα » ότι αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη για πράξεις υφισταμένων μου, διότι ουδείς θα διενοείτο να πράξει κάτι χωρίς να το γνωρίζω, και να συγκατατεθώ. Η διοίκησις που εξασκούσα ήταν πλήρης χωρίς να επιτρέπω κενά».  Όλοι μείνανε άφωνοι, και μερικοί μάλιστα ψιθύρισαν κάτι σαν «συγχαρητήρια». Αυτό, επειδή εκείνες τις ημέρες είχε εκδοθεί ένα βιβλίο του στρατηγού Μπονάνου, που ήταν αρχηγός ΓΕΕΘΑ το καλοκαίρι του 1974, και είχε διατάξει την ενέργεια κατά του Μακαρίου, αλλά και όλες τις ύποπτες κινήσεις που ακολούθησαν στον πόλεμο, που έλεγε λίγο πολύ ότι όλα έγιναν εν αγνοία του από κατώτερους αξιωματικούς!!! Αυτός ούτε είχε δεί ούτε είχε ακούσει τίποτα !!!

Επειδή είχε καταθέσει και ο Παπαδάκης και είχε επαναλάβει τις κατηγορίες του εναντίον μου  ζήτησα να εξετασθώ κατ’ αντιπαράσταση μαζί του πράγμα που εγένετο.  Περιέγραψα στους Βουλευτάς τις ενέργειες τις δικές του  καθώς και τις αντίστοιχες των Κανδαλέπα και Τσαταλού. Οι δύο τελευταίοι έχοντες πολιτικές συνδέσεις με υπουργούς ήταν ακόμη στην ενέργεια, ενώ ο Παπαδάκης είχε αποστρατευθεί με το στίγμα του δειλού από το Ναυτικό.  Ο Παπαδάκης ερωτήθηκε εάν είχε περατωθεί η ΕΔΕ που είχα διατάξει. Απήντησε ‘Μάλιστα περατώθηκε από τον πλοίαρχο Παππά το 1977’.  Ένας βουλευτής ερώτησε. ‘Τρία χρόνια για μία διοικητική εξέταση’ ? Του απήντησε ότι άρχισε με εντολή του Ναυτοδικείου το 1976. (Φαίνεται ότι η τότε κατάθεσίς μου έπιασε τόπο). Και γιατί δεν εκλήθην εγώ να δώσω ένορκο κατάθεση; τον ερώτησα.  Τότε, η ΕΔΕ είναι ελλιπής προσέθεσα. Δεν απήντησε. Οι βουλευταί κατάλαβαν ότι κάτι δεν πήγε καλά με αυτήν την ιστορία. Ένας βουλευτής τον ερώτησε. Τιμωρηθήκατε; Μάλιστα του απήντησε ‘με επίπληξη και οι τρείς μας’.  Ζήτησα το λόγο και είπα στην επιτροπή. Το 1950 όταν ήμουν Ναυτικός Δόκιμος είχα κρυώσει και στο διάλειμμα των μαθημάτων μου ήλθε το φλέμα στο στόμα, δεν πρόφτασα να βγάλω το μαντήλι μου, και έφτυσα χάμω στο χώμα του κήπου. Ο δόκιμος υπηρεσίας με ανέφερε και το μεσημέρι άκουσα την ποινή μου. » Διότι έπτυσε χαμαί. Φυλάκισις 5 ημερών».  «Για ένα φτύσιμο κάτω το Ναυτικό με τιμώρησε με 5 ημέρες φυλάκιση, τους κυρίους αυτούς για τόσο σοβαρά παραπτώματα τους ….επέπληξε. Σημειώστε ότι η τορπιλλάκατος του Κανδαλέπα έχει μεταφερθεί ακέραια στο Ναυτικό Μουσείο της Κωνσταντινουπόλεως, και φέρει και την Ελληνική σημαία».

 

Τα γεγονότα της περιόδου 1985-1988 για άλλη μία φορά διατάραξαν την οικογενειακή μας γαλήνη και τις σχέσεις μου με συναδέλφους και εργοδότες.  Προβλήματα και “περιθωριοποίηση” αντιμετώπισαν και η Λίλυ, τα παιδιά μου και στενοί συγγενείς.  Για άλλη μία φορά όπως και το 1975 αναγκάστηκα να φύγω μακρυά από την χώρα, αυτή την φορά στην Ανατολική Αφρική – Ινδικό Ωκεανό για διάστημα τεσσάρων ετών.

Για όλες τις επιλογές που έκανα στην ζωήν μου, και κάποιες ήταν λανθασμένες, ουδέποτε μετάνιωσα.  Πάντα με οδηγούσε ο γνήσιος πατριωτισμός μου.   Ίσως να μπορούσα να κάνω διαφορετικά για το θέμα του Μακαρίου αν εγνώριζα περισσότερα, ίσως μας ετύφλωσε το πείσμα μας για τις πράξεις αρκετών Μακαριακών και την στάση των έναντι των Ελλήνων, ίσως παρασυρθήκαμε από την δική μας επιθυμία για Ένωση, ίσως εγώ έδειξα μεγάλη εμπιστοσύνη προς την ηγεσία των Αθηνών. Δεν έχει πλέον σημασία. Είναι, δυστυχώς, πολύ εύκολο να κρίνεις εκ των υστέρων.  Ίσως, τελικά, πάλι τα ίδια να έκανα.

Από τους στόχους που είχα στην ζωή μου δεν μπόρεσα να εκπληρώσω μόνον ένα. Να αποκαταστήσω την αλήθεια για όσα έγιναν εκείνες τις ταραγμένες ημέρες του 1974 στην Κύπρο.  Το οφείλω όχι μόνο σε εμένα, αλλά σε όλους όσους επολέμησαν μαζί μου, σε όσους άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού έδωσαν την ζωή τους για την Ελλάδα, στους συγγενείς τους και τις οικογένειές τους και σε όλους όσους υπέφεραν και υποφέρουν ακόμη εξαιτίας όλων αυτών των δραματικών γεγονότων.  Προσπάθησα για ένα μεγάλο διάστημα μετά την αποστρατεία μου, μαζί με άλλους, αλλά δεν μπορέσαμε να φθάσουμε στον στόχο μας.  Τώρα νιώθω ότι είναι πλέον αργά.

 

---

[1] Πρόκειται για τον υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου Παναγιώτη Παπαγιάννη, σημείωμα του οποίου προλογίζει το κείμενο του πατέρα του.

[2] Πρόκειται για την εργασία Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήσης, Αθήνα 2006, όπου ο Β΄ τόμος αφιερώνεται Στους Πατριώτες που έπεσαν στην Κύπρο υπερασπιζόμενοι την ελευθερία της.

Μιλούν Υπαξιωματικοί του Ναυτικού – (στην Κύπρο το 1974)

…Και εδώ κάνανε άσκηση με τους Τούρκους!

ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗΣ ΚΩΣΤΑΣ – 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011

-. Πες μου κύριε  Κωνσταντίνου[1], κάτι θέλεις να διορθώσεις από την περασμένη  φορά;

Κωνσταντίνου.- Πρώτα πρώτα  δεν είπα το εξής, με ρωτήσατε στο τέλος   τι με πείραξε πιο πολύ. Και σας είπα με πείραξε ότι μου βάλανε  το πιστόλι μπροστά και το τομσον για να πάω να κάνω πραξικόπημα. Εάν ήταν στην Ελλάδα κάτι θα είχα κάνει νομικά. Δυστυχώς εκεί δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Δεύτερον… αυτό ήταν το κυριότερο, δεύτερον, Αξ/κό στα πυροβόλα στις τρεις πρώτες ημέρες του πολέμου δεν είδα  ούτε έναν, μόνο τον Ντάνο που πήγαινε στα συνεργεία κάπου-κάπου και τον Ταβλαρίδη που πήγαινε στο καράβι του τον ΛΕΒΕΝΤΗ. Δεν σας είπα όμως ότι πολύ συχνά ακουγόταν από τα μεγάφωνα το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ να πάει γρήγορα στο πλοίο. Αυτό  μπορώ να σας πω ότι γινόταν κάθε μισή ώρα, κάθε μια ώρα μα ήταν όλες τις ημέρες, την δεύτερη την τρίτη κλπ. Δεν θα σας πω  γιατί, μετά το έμαθα.  Θα το πει αυτός που το ξέρει και το άκουσε. Αυτός ήταν ο λόγος. Όπως επίσης σας είπα ότι μετά που έφυγε ο Παπαδάκης  από διοικητής και έγινε Ναυτ. Διοικητής Κύπρου και παρέλαβε ο Υποδιοικητής ΔΟΥΚΑΣ ως Διοικητής, από εκεί και πέρα είχαμε πράγματι Διοικητή γιατί πρώτα νοιώθαμε ότι δεν είχαμε, και ο οποίος πολύ συντονισμένα έκανε την υποχώρηση,  και πήγαμε στην Λάρνακα και εν συνεχεία στην Λεμεσό και επιστρέψαμε στην Ελλάδα. Και που, όπως σας είπα έβγαλε αυτές  τις φήμες και γλιτώσαμε στην Λάρνακα από κάποια επεισόδια  με τους Ελληνοκυπρίους. Αυτά, δεν θα πω άλλα.

-..  Θες να πεις δηλαδή ότι με τον Δούκα διοικητή λειτούργησε  η Βάση και γίνανε όλα κανονικά και ειδικά στην υποχώρηση;

Κωνσταντίνου.- Πραγματικά δεν ξέρω γιατί τις ημέρες του πολέμου δεν τον είδαμε τον Παπαδάκη που ήταν Διοικητής. Δηλαδή  το γνωρίζω αλλά το έμαθα μετά.  Θα σας πει ο Κώστας Αθανασούλης.-

-. Κύριε Αθανασούλη κάτι ήθελες να πεις για το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ;

Αθανασούλης.- Λέτε να αρχίσουμε από  εκεί; Από αυτό το σημείο;

-. Ας το καλύψουμε  αυτό του  πληρώματος του ΛΕΒΕΝΤΗ

Αθανασούλης.- Όλη μου την υπηρεσία στην Κύπρο από  όταν  πήγα στο Νησί μέχρι που έφυγα είχα παραλάβει την συνεννόηση της Ν.Β.Χ. Σε νορμάλ καταστάσεις η δουλειά δεν ήταν πολλή, και γι’ αυτό τις περισσότερες εργάσιμες ώρες εργαζόμουν στο γραφείο του υποδιοικητή. Οι ναύτες της Σν τα κατάφερναν  και μόνοι τους. Όταν έγινε το πραξικόπημα  οι πιο πολλοί πήγαν σε διάφορες θέσεις πχ στο Νοσοκομείο της Λευκωσίας στα θέρετρα αξ/κών ΣΑΛΑΜΙΣ κλπ. Τα γραφεία στην Βάση κλείσανε και από εκείνη την ημέρα μέχρι και την εγκατάλειψη τις Βάσης ήμουν στην συνεννόηση συνεχώς. Στην συνέχεια του μικρού κτιρίου της Σν ο Κανδαλέπας με το Τσαταλό εάν θυμάμαι καλά είχαν φτιάξει έναν  μικρό θάλαμο επιχειρήσεων πολύ πριν αρχίσουν πραξικόπημα   και τουρκικές επιχειρήσεις και κατά  την διάρκεια του πολέμου είχαμε κάποια  καλή θα έλεγα εικόνα για το τι συμβαίνει σε όλο το Νησί. Εκείνο που λέει όμως συνέβη………(όταν) μιλάει ο Δ.Κων/νου για την 1η  φάση που το ΛΕΒΕΝΤΗΣ γύρισε από την Πάφο  που από ότι μάθαμε πήγε να βομβαρδίσει τον ραδιοφωνικό σταθμό που μίλησε ο Μακάριος και ότι δεν τον βομβάρδισε διότι όπως είπαν είχε σπίτια κοντά. Αυτά ακούστηκαν……και δεν τα διέψευσε κανένας, ούτε τα επιβεβαίωσε.

-.. Η ιστορία με τον Μακάριο  είναι στο πραξικόπημα. Το πραξικόπημα  είναι πριν την εισβολή. Άρα αυτά  που λες έγιναν πριν την εισβολή.

Αθανασούλης.- Σωστά μιλάω για  πριν την εισβολή  για το πραξικόπημα,  το λέω όμως διότι το ΛΕΒΕΝΤΗΣ  έδρευε στην Αμμόχωστο, ποτέ στην βάση. Όταν όμως άρχισε η εισβολή  για  πρώτη φορά  νομίζω ήρθε στην Βάση. Λοιπόν  το ΛΕΒΕΝΤΗΣ ήρθε και έδεσε στο λιμανάκι με τις Τ/Α. Κυβερνήτης ήταν ο Ταβλαρίδης. Δεν  τον ήξερα, πρώτη φορά τότε τον είδα, δεν είχα μαζί του καμιά σχέση και αυτό το βιολί με το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ στο πλοίο, που είπε ο Κωνσταντίνου  άρχισε νομίζω από την πρώτη ημέρα, της εισβολής και όταν   έρχονταν ειδήσεις ότι τα πράγματα πηγαίνουν    πολύ άσχημα με την απόβαση, τότε περιμέναμε το τηλέφωνο. Πως γινόταν λοιπόν, χτυπούσε το τηλέφωνο στην συνεννόηση και μου λέγανε  πες από τα μεγάφωνα το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ ταχέως στον ΛΕΒΕΝΤΗ.  Το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ εκτός ενός μικρού αριθμού ατόμων που έμενε πάνω στο πλοίο για το μπόφορς,  ενδιαιτούσε στη Ν.Β.Χ. Και αυτός ήταν ο λόγος που κάναμε τις ανακοινώσεις να πάει  γρήγορα στο πλοίο. Τώρα στην αρχή δεν δώσαμε σημασία αλλά όταν αυτό άρχισε να επαναλαμβάνεται κάθε ώρα κάθε ημέρα και πιο συχνά, όλοι μα ΟΛΟΙ άρχισαν να αναρωτιούνται τι συμβαίνει και κυρίως τι  σημαίνει αυτό. Δόθηκαν  από ορισμένους  υπαξιωματικούς συναδέλφους διάφορες εξηγήσεις…   Το συζητούσαμε τις νυκτερινές ώρες  εκεί γύρω στις 1 με 2, που  ορισμένοι από τα πυροβόλα τους ερχόταν  να μάθουν τα νεότερα και τις εξελίξεις των εισβολέων, διότι όλοι οι μόνιμοι ήταν διαιρεμένοι επικεφαλής πυροβόλων και την ημέρα ήταν θανάσιμο λάθος να κυκλοφορείς μες στην Βάση, λόγω  αεροπλάνων, και ερχόταν να τούς ενημερώσω. Αυτό δένει  με ότι είπε ο Κωνσταντίνου, ότι δεν έβλεπε κανένα  επί τρεις ημέρες. ‘Όπως είπα και πιο πάνω ένα από τα κύρια θέματα της συζήτησης ήταν  τι επί τέλους συμβαίνει με τον ΛΕΒΕΝΤΗ και το πλήρωμα του, τέσσερις πέντε πολύ στενοί  μου φίλοι και συνάδελφοι καταλήγαμε σε ένα πράγμα. Ότι κάποιοι, όταν οι καταστάσεις δυσκόλευαν ετοιμαζόντουσαν να την κοπανήσουν.  Για να είμαι ακριβής αυτό ήταν πάντα το δεύτερό μας θέμα.Λοιπόν γινόταν κάποιες περίεργες συναντήσεις στο διοικητήριο, που ήταν μονίμως μέσα στο κτίριο ο Παπαδάκης, κάποιοι με τσαντάκια και χαρτοφύλακες πήγαιναν και ερχόντουσαν και το κύριο ήταν,,ότι οι ανακοινώσεις γινόταν  πάντα μετά μια είδηση η ένα σήμα που έλεγε ότι  τα πράγματα πάνε μάλλον προς το τέλος τους και πιθανόν  να καταλειφθεί το βόρειο μέρος του Νησιού και θα αποκοπούμε. Τότε δε προς  το τέλος της πρώτης φάσης επικρατούσε  στην Διοίκηση κάποιο είδους    ανησυχίας αν όχι πανικός. Εφόσον όλοι συμφωνούσαμε ότι   δεν υπάρχει άλλη εξήγηση παρά μια, ότι κάποιοι  είναι έτοιμοι να φύγουν δια θαλάσσης. Ένα βράδυ έγιναν και κινήσεις που ενίσχυσαν τις υποψίες μας, ότι έχει σχηματισθεί μια μικρή ομάδα,  ένας συνάδελφος  επικεφαλής πυροβόλου είπε ότι αν  αποπειραθεί κάποιος να  φύγει  με το ΛΕΒΕΝΤΗ υποχρεωτικά πρέπει να περάσει από το πυροβόλο μου μπροστά, εγώ τότε δεν θα το επιτρέψω αυτό καμιά περίπτωση. Στην πρόταση αυτή συμφωνήσαμε όλοι, και αμέσως ένας δεύτερος είπε τότε και εγώ από την άλλη μεριά,δεν θα τους το επιτρέψω………   Πήραμε απόφαση να μην φύγει κανένας τους μόνος ή η μικρή ομάδα που είχε σχηματισθεί. Οι δε  συνάδελφοι που ήταν επικεφαλής των πυροβόλων στο λιμάνι να κάνουν  αυτό που πρέπει σε όσους   εν καιρώ πολέμου ενεργούν έτσι.. Αυτή η ιδέα ήταν ενός   επικεφαλής  πυροβόλου εκεί κοντά στο λιμάνι, που υιοθετήθηκε από όλους, να εκτελεστεί δίχως να  το ξαναπούμε. Τα γεγονότα μας ευνόησαν και με την αλλαγή της Κυβέρνησης στην Ελλάδα έγιναν αλλαγές και στην Κύπρο με αποτέλεσμα ο Διοικητής Παπαδάκης να μετατεθεί και ΓΕΕΦ ΝΔΚ  και, να παραλάβει Διοικητής ο πλωτάρχης Π. Δούκας ένας σοβαρός και συνετός  Αξ/κός με αποτέλεσμα να ακυρωθούν ευτυχώς για όλους τα σχέδιά μας και από την ώρα που έφυγε ο Παπαδάκης και μετά να μην ξαναανακοινώσει κανείς το πλήρωμα του Λεβέντη στο Λεβέντη. Τότε  πραγματικά φάνηκε  ότι,αυτό το σενάριο που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, ήταν σωστό στις προβλέψεις μας.. Α, εδώ για να μην  το ξεχάσω, θέλω μετά από τόσες δεκαετίες να ευχαριστήσω  έναν συνάδελφο ιδιαίτερα, τον Δημήτρη τον Ζέρβα που ήταν σηματονόμος στις τορπιλακάτους  και ο οποίος αφού οι Τ/Α έμειναν δεμένες η ανύπαρκτες κατά την διάρκεια της εισβολής – αυτό είναι μια  ξεχωριστή ιστορία – ο Ζέρβας λοιπόν ήλθε εθελοντικά στην συνεννόηση και η βοήθειά του ήταν ανεκτίμητη. ‘Έμεινε όλο αυτό  το διάστημα   των γεγονότων στην συνεννόηση. Σ’ ευχαριστώ Δημήτρη.

-. Εκτιμάς δηλαδή ότι  καλούσαν το πλήρωμα στον ΛΕΒΕΝΤΗ για να είναι έτοιμο το πλοίο ώστε μερικοί  να σας εγκαταλείψουν στην Βάση και  να φύγουν;

Αθανασούλης.- Ναι αυτήν την εκτίμηση κάνω και όχι μόνο εγώ. Είχαν πολλοί  μα πάρα πολλοί την  ίδια άποψη. Μέχρι κι από ναύτες  το άκουσα να το σχολιάζουν ειρωνικά… άκουσα με τα αυτιά ναύτη να λέει σε άλλον,   τι ώρα αρχίζουν απόψε τα δρομολόγια του ΛΕΒΕΝΤΗ και δεν το έλεγε τυχαία, το έλεγε γιατί ήταν σίγουρος ότι τον άκουγα. Μετά όπως σας είπα και πιο πάνω ήμασταν σχεδόν βέβαιοι.

-. Και γιατί να μην παίρνανε  όλο το πλήρωμα, όλο τον κόσμο  που ήταν στην βάση;

Αθανασούλης.- Είχαμε χονδρικά, (κανένας δεν  ήξερε με ακρίβεια πόσοι είχαν  έρθει και καταταγεί), τετρακόσιους περίπου  ανθρώπους. Πού να τους βάλουν σε ένα περιπολικό; Δεν γινότανε. Μπορούσαν να πάρουν ένα μικρό αριθμό είκοσι ή τριάντα…  αλλά τότε θα ήταν ολοφάνερο αυτό,  ενώ τρεις τέσσερις…    πίστευαν ότι  όσο λιγότεροι τόσο καλύτερα και έτσι θα ήταν απαρατήρητοι.

Κωνσταντίνου.-  Το νούμερο ένα ήταν  ο ΓΚΙΚΑΣ που καθόμουνα κι εγώ μαζί του στο πυροβόλο.

-. Ήσασταν αποφασισμένοι να χτυπήσετε το πλοίο;

Αθανασούλης.- Δεν έχω χρησιμοποίηση  την λέξη χτυπήσει, είπα  ότι σε καμία περίπτωση να μην φύγουν κάποιοι, το βαπόρι… δεν είχε πρόβλημα, άλλοι  είχαν…….Εδώ θέλω να σας πω γιατί κατά τους υπολογισμούς μου χονδρικά ήμασταν περίπου τετρακόσιοι. Υπολογίζω στην Βάση και τα πληρώματα των Τ/Α διακόσιοι και άλλους τόσους επίστρατους. Όταν Κηρύχθηκε η επιστράτευση… μην πάει το μυαλό σας…  πριν την εισβολή, δεν έγινε κάποια επιστράτευση…  την παραμονή,  όχι τέτοια πράγματα, μετά την απόβαση το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου έλεγε όποιος μπορεί να φέρει όπλο να καταταγεί.  Αποτέλεσμα ήταν σ’ εμάς έπρεπε πχ να καταταγούν πενήντα ή εξήντα και ήρθαν διακόσιοι, καταλαβαίνετε τι χαμός έγινε τότε εάν δεν έχεις όπλα να τους δόσεις ούτε τόσες στολές. Μιλάμε για οργανωμένο χάος.

-. Το ΛΕΒΕΝΤΗΣ  έμεινε στην Βάση μαζί με τις Τ/Α και τα πήραν  οι Τούρκοι όταν έφθασαν εκεί η είχαν…

Αθανασούλης.- Όχι δεν έχουμε φτάσει εκεί… δεν έχω φτάσει εκεί πέρα γιατί δεν πιάσαμε όλη…   εν πάσι περιπτώσει……….   Η απόβαση άρχισε  αν θυμάμαι καλά  Σάββατο 4.30 το πρωί. Και έγινε κατάπαυση  την Δευτέρα το μεσημέρι στις μία. Να έχετε κατά νου ότι δεν είναι δυνατόν μετά από τέσσερις δεκαετίες  να είναι ακριβείς ημερομηνίες  και ώρες. Έρχεται την Δευτέρα το μεσημέρι λοιπόν στις μία παρά τέταρτο ένα σήμα αστραπιαίο και λέει από ώρας 1 πυροβόλα δεσμευμένα, ακόμη και για δοκιμές πυροβόλων θα παίρνετε άδεια από το ΓΕΕΦ. Δρομολογήθηκε  αμέσως και συμμορφωθήκαμε  με το σήμα. Σε συζητήσεις που  έγιναν  γύρω από αυτό ήταν πως είναι δυνατόν να παίρνουμε άδεια, για δοκιμές των πυροβόλων, όταν τα τουρκικά αεροπλάνα μας βομβάρδιζαν  όλη την ώρα; Κατά την διακοπή των εχθροπραξιών  έφθασε στη Βάση  από την Κυρήνεια ο Αρχικελευστής Γαλιάτσος με το πλήρωμα του Ναυτικού Σταθμού Κυρήνειας μετά από περιπέτειες και με τα πόδια. Εκεί μας είπε ότι με την κατάπαυση του πυρός που κάναμε εμείς, οι Τούρκοι βάρεσαν με ότι είχαν και δεν είχαν και πήραν την Κυρήνεια. Εμείς πάντως νομοταγείς…….

-. Πάμε λίγο από την αρχή, ποια ήτανε τα καθήκοντά  σου στη Βάση και για πιο διάστημα έμεινες στην Κύπρο;

Αθανασούλης.-  Πήγα το καλοκαίρι του 73 στην Κύπρο και έμεινα μέχρι μετά τον πόλεμο τον Σεπτέμβριο του 74… έμεινα για περίπου 2 μήνες μετά την απόβαση στο Νησί. Τοποθετήθηκα απ ευθείας στη Βάση. Ανέλαβε υπεύθυνος στη συνεννόηση. Η Σν είχε περιορισμένες δυνατότητες, ένα ραδιοτηλέφωνο VHF 2 δέκτες και ένα πομποδέκτη SSB. Η κίνηση σε σήματα ήταν πέντε έξη  την ημέρα και κάναμε τακτικές επαφές  η μάλλον συνεχή ακρόαση με τα Ρ/Ε του Ναυτικού.  Είχαμε ένα στον Απόστολο Ανδρέα ένα στην Αγία Νάπα στην Αμμόχωστο και ένα στον Κορμακίτη πάνω από την Κυρήνεια. Τα είχαν ονομάσει ΣΕΠ (Σταθμός Εγκαίρου Προειδοποιήσεως).

-.  Άρα έζησες όλη την  περίοδο από το πραξικόπημα, την εισβολή των  Τούρκων, την πρώτη εισβολή, τον  δεύτερο πόλεμο, τον δεύτερο Αττίλα και μετά τον δεύτερο  Αττίλα ένα μήνα περίπου;

Αθανασούλης.- Να απαντήσω  στο τελευταίο για να το κλείσουμε. Κατά τον πρώτο πόλεμο μας βομβάρδισαν πολλές φορές τα Τούρκικα αεροπλάνα. Τα Ρ/Ε του Ναυτικού μας έδιναν αναφορές για το τι γίνεται στην περιοχή τους από στόχους επιφανείας, »εννοώ πλοία » εμείς όμως είχαμε  μεγάλο πρόβλημα με τα αεροπλάνα και τότε απροσδόκητα από κάποια επικοινωνία, τυχαία βέβαια με το ΡΑΝΤΑΡ της  Αεροπορίας, που ήταν  πάνω από εμάς στο βουνό Καντάρα, άρχισαν και μας έδιναν κινήσεις αεροπλάνων και ποια ερχόντανε  για εμάς. Αυτό έγινε αρκετές φορές και πιστεύω ότι την τρίτη ημέρα το αντιλήφθηκαν οι Τούρκοι γιατί τους περιμέναμε, τα αντιαεροπορικά μας ήταν πάντα από εκεί που ερχόταν στραμμένα προς την κατεύθυνσή τους και μ’ αυτό τον τρόπο τούς ρίξαμε 4 αεροπλάνα και 2 είδαμε που έφυγαν  βγάζοντας καπνούς, μετά επιβεβαιώθηκε ότι έπεσαν το ένα στο Τρίκωμο  και δεν θυμάμαι πού το άλλο, αλλά μας το είπαν χωρικοί από τα γύρω χωριά. Λόγω του ότι ήμασταν ο μόνος   σταθερός στρατιωτικός  στόχος, γιατί  όλα τα στρατόπεδα  είχαν αδειάσει, εμείς και η ΕΛΔΥΚ… και είμαστε στην διαδρομή μεταξύ Αποστόλου Ανδρέα και Αμμοχώστου, βομβάρδιζαν συχνά  πυκνά το λιμάνι και την  περιοχή της Αμμοχώστου, περνούσαν τακτικά και μας έριχναν ό,τι τους απόμενε.

-. Άρα θες να πεις ότι  αυτήν την προσφορά καταρχήν της Αεροπορίας δεν την έχει αναγνωρίσει το Ναυτικό αφενός και αφετέρου δεν έχει αναγνωρισθεί ιστορικά η προσφορά  του προσωπικού μονίμων υπαξιωματικών και ναυτών της Βάσης με την κατάρριψη 4 έως 6 Τουρκικών αεροσκαφών. Μάλιστα. Πάμε λίγο πίσω  στο κλίμα που επικρατούσε  στο προσωπικό το στρατιωτικό των Ελλήνων στην Κύπρο επί Μακαρίου πριν το πραξικόπημα.

Αθανασούλης.-  Θα ήθελα να τονίσω εδώ  την άριστη συμπεριφορά των  ναυτών και υπαξιωματικών στον πόλεμο. Το ηθικό  ήταν πολύ υψηλό και δεν παρατηρήθηκε ούτε μια ολιγωρία σε όλη την διάρκεια των δύο φάσεων του πολέμου. Τώρα στο κλίμα που επικρατούσε επί Μακαρίου. Εγώ είχα την οικογένειά μου στην Κύπρο και οι πιο πολλοί μέναμε στα γύρω κοντινά χωριά και λίγοι στην Αμμόχωστο. Στην αρχή τους πρώτους 6-7 μήνες το κλίμα που βρήκα εκεί θα έλεγα ότι ήταν πολύ φιλικό  προς εμάς από τους Κυπρίους. Επίσης θα έλεγα όμως  ότι από κάποια στιγμή και μετά αντιστράφηκε  και έγινε ψυχρό και συνεχώς χειροτέρευε. Τα Κυπριακά ΜΜΕ άρχισαν να κάνουν  επιθέσεις εναντίον των Ελλαδιτών, όχι φυσικά χωρίς λόγο,  και η  Κυπριακή Κυβέρνηση να ανακοινώνει επίσημα ότι η Ελλάδα   πρέπει να ανακαλέσει όλους τους Ελλαδίτες  αξιωματικούς και ποιοι θα μείνουν από εμάς εκεί θα το πουν αυτοί. Εκεί προέκυψε και μια άλλη σοβαρή διαφωνία μεταξύ ΓΕΕΦ και Κυπριακής Κυβέρνησης, σχετικά με το ποιος θα επιλέγει τους έφεδρους αξιωματικούς που ερχόταν στην Εθνοφρουρά οι Κύπριοι  να υπηρετήσουν την θητεία τους, και φυσικά η Εθνοφρουρά διοικείτο από Ελλαδίτες και έκαναν αυτοί την επιλογή. Τα πράγματα είχαν πάει σε αδιέξοδο όταν ανακοίνωσε η Κυπριακή Δημοκρατία ότι θα επιλέγει  τους Κυπρίους Εφέδρους Αξιωματικούς, αλλιώς δεν  θα τους αναγνωρίσει και δεν θα τους μισθοδοτεί. Θυμάμαι ότι αυτοί οι Κύπριοι Αξιωματικοί ερχόταν στην Ελλάδα ένα διάστημα για εκπαίδευση. Τότε πλέον το κλίμα κύριε Κακαρά για εμάς τους Ελλαδίτες έπαψε να είναι ψυχρό και έγινε καθαρά εχθρικό. Σε αυτό το σημείο  επεμβαίνει η Ελληνική Κυβέρνηση και καλεί, όπως ανακοινώθηκε, τον ΓΕΕΦ Αντιστράτηγο    στην Αθήναι για να αποφασιστεί πως θα  γίνεται η επιλογή των Εφέδρων Αξ/κών και ποιοι από εμάς  θα μείνουμε στο νησί. Αν θυμάμαι καλά τον αντικατέστησε ο ταξίαρχος Γεωργίτσης Επιτελάρχης. Εδώ θέλω να διευκρινίσω ότι όταν λέω Ελλαδίτες εννοώ εμάς από εδώ, γιατί Έλληνες είμαστε όλοι. Στην συνέχεια  έγινε το πραξικόπημα και πάνω σε αυτό δεν μπορώ να γνωρίζω ποια ήταν αληθινά και ποια όχι. Θα ήθελα εδώ  να πω με έμφαση ότι διαβάζοντας  περιπτώσεις πολλών στρατιωτικών που έχουν γραφεί  για την περίοδο της εισβολής που και αυτοί έζησαν, όλοι γράφουν και αναφέρουν  περιπτώσεις  θάρρους, αυτοθυσίας  των υπηρετούντων σε διάφορα μέτωπα και για ηρωισμούς. Με μεγάλη μου έκπληξη δεν διάβασα καμιά αναφορά για τα  σίγουρα 4 αεροπλάνα  που ρίξαμε στην ΝΒΧ. Δεν ξέρω οι αξ/κοι  του Ναυτικού εάν είχαν η έχουν κάποιο λόγο  και  το κρατάνε μυστικό. Εδώ θα μιλήσω λίγο επί προσωπικού. Είναι συνηθισμένο στο Ναυτικό οι συνάδελφοι  και όχι μόνο, να ρωτούν το προσωπικό της Συνεννόησης τι νέα έχουμε, αυτή η ερώτηση σε εμένα λόγω της θέσης μου, γινόταν τακτικά. Και όπως σας είπα τον τελευταίο καιρό με εχθρικό κλίμα στο νησί και  την προοπτική ότι όλοι η σχεδόν όλοι  από εμάς θα έφευγαν, ήταν  πάντα στην επικαιρότητα. Κάποια ημέρα στο καρέ Υπαξιωματικοί την ώρα του καφέ ερωτήθηκα για  μια  ακόμη φορά πως βλέπω την κατάσταση  και αν θα φύγουμε και ότι ευρέως συζητείται για πραξικόπημα ειδικά μετά την συγκέντρωση  στην Λέσχη Αξ/κων  φόρα παρτίδα από τον Παπαγιάννη. Η απάντηση μου ήταν ότι παιδιά αυτό που σας λέω ισχύει για πάντα, εμένα δεν με έστειλαν εδώ για να κανονίσω ποιος θα είναι πρόεδρος της Κυπριακής  Δημοκρατίας, αυτό είναι δουλειά των Ελλήνων της Κύπρου ποιον θέλουν πρόεδρο κλπ εμείς είμαστε εδώ για άλλο σκοπό. Το λέω διότι διάβασα κάπου, δεν θυμάμαι ποιος το είπε, νομίζω ο Γουλέας, μάλλον ο Γουλέας, δεν είμαι σίγουρος ποιος είπε ότι οι Υπαξιωματικοί που έδιωξαν τις οικογένειές τους ήξεραν ότι θα γίνει πραξικόπημα.  Λέω λοιπόν δυνατά για να το ακούσουν όσοι πίστευαν κάτι τέτοιο ότι ήταν μακριά νυχτωμένοι  και δεν έβλεπαν ένα φουρκί μακριά από την μύτη τους, ότι το πραξικόπημα ήταν ολοφάνερο το ήξεραν και οι πέτρες ότι έρχονταν και οι Τούρκοι το ίδιο Ε Ρ Χ Ο Τ Α Ν Κ Α Ι ΑΥΤΟΊ. Δικό τους πρόβλημα αυτό, που δεν τα έβλεπαν αυτά.. Και τούτο διότι συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Έρχεται στην ΝΒΧ κάποιο απόγευμα ο Ν.Δ ΚΥΠΡΟΥ και ανακοινώνει στην λέσχη Αξ/κών φόρα παρτίδα όπως σας είπα πιο πάνω ότι την τάδε του μηνός  θα γίνει πραξικόπημα και θα αλλάξουμε τον Μακάριο φυσικά. Αυτό την άλλη ημέρα το μάθαμε ό λ ο ι. Κυκλοφόρησε. Και λέω στον Δημήτρη τον Κωνσταντίνου, Δημήτρη έχουμε πραξικόπημα, φύγε για Λευκωσία  βγάλε εισιτήρια να φύγουν οι οικογένειες μας για Αθήνα, ο Κωνσταντίνου μου  λέει το ξέρω και  ποιος δεν το ξέρει, χθες ήταν  εδώ ο ΝΔΚ,  ΑΥΤΟ ΤΟ ΞΕΡΟΥΝ ΟΛΟΙ. Και εγώ πήγα, του λέω, να σου πω ένα μυστικό. Αργότερα μιλώντας με τον Κων/νου μου θύμισε ότι αυτός πρώτος ήλθε και μου είπε ότι αποφάσισε να στείλουμε τις οικογένειες μας στην Ελλάδα και όντως έτσι είναι. Όταν  η είδηση περί πραξικοπήματος σε μια -δυο ημέρες μαθεύτηκε από όλους σχεδόν, ο ΝΔΚ ξαναήρθε στην Βάση και μάζεψε αυτούς που είχε ειδοποιήσει για το πραξικόπημα, και τους είπε να το ξεχάσουν δεν γίνεται τίποτε, ότι ΔΕΝ  θα γίνει  το πραξικόπημα και ακόμα ότι τους απείλησε μην τολμήσουν και μιλήσουν γύρω από  αυτό το θέμα. Εμείς που δεν συμμετείχαμε δεν το μάθαμε  αυτό περί αναβολής,  το μάθαμε πολύ μετά, και για αυτό κύριοι εσείς  που βγάζετε εύκολα συμπεράσματα διώξαμε τις οικογένειες μας  ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ και εγώ. Η αλήθεια κύριε Κακαρά και μετά πολλές δεκαετίες δεν χάνεται. Το ολοφάνερο το κουτούλησαν δεν το είδαν, αλλά  αυτό είναι συνήθως το λάθος που κάνουν  όσοι  άνθρωποι  έχουν πολύ μυαλό. Μένοντας στην  υπηρεσία μου στην Βάση πριν το πραξικόπημα, όπως σας είπα η κίνηση στην Σν δεν ήταν μεγάλη και έτσι τις πιο πολλές ώρες βρισκόμουν  στο γραφείο του υποδιοικητή και εκεί είχαμε φτιάξει ένα ας το πω έτσι ψευτοδίκτυο πληροφοριών. Και πού και πού μας έπεφτε και καμιά πληροφορία Είμαστε άσχετοι με το αντικείμενο, αλλά απλώς το προσπαθούσαμε.

-. Οι πληροφορίες, για να το ξεκαθαρίσουμε, αφορούσε τι; Τον Κυπριακό λαό η τους Τούρκους;

Αθανασούλης.-  Σε καμιά περίπτωση τον Κυπριακό λαό βέβαια εμείς κοιτάζαμε ότι έχει σχέση με την άμυνα και σας λέω δεν ήταν κάτι σπουδαίο. Αυτοί που μας έδιναν πληροφορίες ήταν όχι πάρα πολλοί,  δεν θυμάμαι και τα ονόματα τους…

-. Όχι μην πεις ονόματα.

Αθανασούλης.- Στο Μπογάζι λοιπόν, στην πλαζ  σύχναζε ένας Άγγλος τουρίστας και είχε πιάσει φιλίες με  αρκετούς κατοίκους και άλλους λουόμενους. Κάποια μέρα μας περνά η πληροφορία ότι αυτός δεν είναι Άγγλος τουρίστας αλλά Τούρκος λοχαγός. Ε, κι εμείς εκεί είχαμε έναν δύο δικούς μας να τον παρακολουθούν. Κάποιο απόγευμα  μας λέει ένας στρατιώτης απ τους δικούς μας ότι αυτός ο τύπος είναι στο ΣΑΛΑΜΙΣ που ήταν τα θέρετρα Αξ/κων και κάτι γράφει. Αυτός σύρθηκε πίσω του και με κιάλια, δεν ξέρω πως,   είδε ότι κάνει χαρτογράφηση της ακτής. ‘Όταν αυτή την πληροφορία   την πέρασα στον αρμόδιο στην Βάση μου είπε ότι αυτό, η χαρτογράφηση σημαίνει απόβαση. Εγώ δεν είχα  κάποια άποψη μη γνωρίζοντας το θέμα, απλώς φακέλωσα την πληροφορία και την έστειλα στον αρμόδιο του ΓΕΕΦ Αξ/κο  πληροφοριών συνταγματάρχη………Αυτό δεν  σας το λέω για κανένα άλλο λόγο αλλά επειδή κάποια στιγμή με ρωτήσατε εάν κατά την γνώμη μου η εδώ ηγεσία  ήξερε περί αποβάσεως και πραξικοπήματος, γιατί ο τότε αρχηγός Ναυτικού είχε δηλώσει άγνοια, δεν είναι δυνατόν ξέρω εγώ, εάν γνώριζε η όχι  ο Αρχηγός Ναυτικού, αλλά εκεί  στο νησί υπήρχαν  σημάδια τόσο για το πραξικόπημα όσο και την εισβολή. Σας είπα μόνο μία περίπτωση, υπήρχαν και άλλα, αλλά δεν έχει νόημα να τα ξαναπούμε. Σας είπα πιο πάνω για ένα στρατιώτη, δεν έγινε κάποιο λάθος, ήταν κάποιος  που υπηρετούσε στο  Τάγμα που έδρευε στο Μπογάζι και συνεργαζόταν μαζί μας, μας έφερνε καμιά πληροφορία αυτής της μορφής πάντα.

-.  Αυτό  δυο περίπου μήνες πριν την Τουρκική απόβαση;

Αθανασούλης.- Ναι περίπου,  κάπου εκεί κοντά.

Κωνσταντίνου.- Όταν πηγαίναμε  για να κάνουμε μπάνιο με τις οικογένειες μας αυτό εκεί  ήταν κάπου στις 15 Μαίου

-.  Εντάξει κάπως  αξιοποιήθηκε, άγνωστο  πως.

Αθανασούλης.- Δεν μπορώ να ξέρω, πιθανόν  ναι, πιθανόν όχι. Όμως, όταν  έγινε το πραξικόπημα και μετά ήταν φανερό ότι  θα εισβάλουν οι Τούρκοι. Το ΒΒC μέρες πριν την εισβολή έλεγε ότι οι Τούρκοι συγκεντρώνουν δυνάμεις  στην νότια Τουρκία, αποβατικές δυνάμεις, την ημέρα της απόβασης κατά τις δέκα το πρωί πήρα τηλέφωνο έναν συμμαθητή μου στο ΣΔΑΜ  και εφόσον είπα δυο τυπικές λέξεις του λέω εσείς τι κάνετε σήμερα Γιάννη εκεί; Και μου απάντησε έχουμε σε εξέλιξη άσκηση ΝΑVCΟΜΕΧ 99.με τους Τούρκους. Η άσκηση αυτή είναι άσκηση  Ασυρμάτου, μεταξύ των Στρατηγείων του ΝΑΤΟ. Και του απαντάω καλά ρε Γιάννη εμείς εδώ  έχουμε προβλήματα πολύ  σοβαρά με τους Τούρκους.Ο συνάδελφος μου απαντά  προβλήματα ε, δεν πιστεύω να άνοιξε μύτη; Εγώ του  λέω όχι  λίγα πράγματα. Δεν πίστευα  αυτά  που άκουσα. Στην Κύπρο χυνόταν αίμα και εδώ  κάνανε άσκηση με τους Τούρκους!

-. Πάμε λίγο στο πραξικόπημα. Όταν έγινε η σύσκεψη με τον Παπαγιάννη και μετά.

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα και πιο  πριν, το κλίμα είχε ανατραπεί και  η ατμόσφαιρα είχε γίνει εχθρική  για εμάς.

-. Είχαμε εμείς αξ/κους η  στελέχη οπαδούς του Γρίβα; Στο  Ναυτικό εννοώ.

Αθανασούλης.- Του Γριβα; Όχι δεν είχα ακούσει ποτέ κάτι τέτοιο, πιστεύω ότι θα το ήξερα, όχι.

-. Πες κύριε Κωνσταντίνου, πες.

Κωνσταντίνου.- Είπε ο κύριος Κακαράς αν είχαμε χουντικούς, όταν μέναμε στο  Μπογάζι ερχότανε αυτός ο Αλέκος και έψαχνε τις οικογένειες μας  να κάνουμε σχέσεις. Το έχω πει εγώ, το έχω αναφέρει ότι όταν ερχόταν και χτύπαγε εγώ κρυβόμουνα πίσω από τον καναπέ και η γυναίκα μου του έλεγε ότι λείπω.

Αθανασούλης. Δεν τον ξέρω καθόλου  αυτόν που λες, έχω ακούσει  όμως  ότι υπήρχαν σαν αυτόν  τύποι που δημιουργούσαν σχέσεις με Ελλαδίτες, φιλικές σχέσεις εννοώ με σκοπό να τους οδηγήσουν προς ΕΟΚΑ Β η τους πραξικοπηματίες,  και τα δυο  αυτά πήγαιναν μαζί μάλλον.

Κωνσταντίνου.- Με μας  δεν είχαν σχέσεις  εκεί κάτω στο Μπογάζι, φαινόταν ότι  ήταν χουντικοί και λοιπά. Φάνηκαν  όμως  μερικοί πριν από το πραξικόπημα… το είπε ο Αγιασοφίτης ο οποίος προσπάθησε να με στρατολογήσει…

Αθανασούλης.- Ναι; Nαι;

Κωνσταντίνου.- ….και του είπα μην με απασχολείς. Όπως το είχα πει και στον Ντάνο. Εγώ θέλω να φύγω .Λοιπόν, την έχω αναφέρει την ιστορία, ήτανε μερικοί και γύρω  γύρω από τον Αγιασοφίτη ήτανε δυο τρεις οι οποίοι ήτανε υπέρ του πραξικοπήματος. Όπως ήτανε και ο Ντάνος που… παράξενα, το ανάφερα ότι ο Ντάνος όταν ήρθε κάτω, εγώ με την γυναίκα μου τον λέγαμε κομμουνιστή,  διότι όλο τραγούδια του Θεοδωράκη είχε, και λοιπά και δεν μιλούσε για δεξιά, μιλούσε… ήτανε δηλαδή προς τα αριστερά. Το πως τον μετέπεισε ο Παπαγιάννης, είναι άλλη ιστορία. Μετά ήθελε να μείνει και για  τα χρήματα.

-. Πάμε λοιπόν στο πραξικόπημα

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα και πιο πάνω,  όλα τα μαθαίναμε από εδώ κι από κει. Δεν συμμετείχα σε κάποια κλίκα, συνάντηση η σύσκεψη και έτσι δεν είχα καμία ενημέρωση, ούτε κάποιος από τους κοντινούς μου για να έχουμε από μέσα πληροφόρηση, αλλά όπως   αποδείχθηκε   μετά,  οι  διοργανωτές και  οι συμμετέχοντες δεν τηρούσαν  ούτε τους βασικούς κανόνες των συνωμοτών και έτσι τα μαθαίναμε όλα η σχεδόν όλα. Κυκλοφορούσαν πολλά στη Βάση. Ακούστηκε λοιπόν  ότι ο Τσαταλός αρνήθηκε μαζί  με τον Κανδαλέπα να συμμετάσχουν σε πραξικόπημα για ανατροπή του Μακαρίου και ζήτησαν από τον Παπαγιάννη  γραπτή εντολή από τον Αρχηγό Ναυτικού. Μετά το πραξικόπημα,  κάποιοι  εκδήλωσαν την χουντική τους ταυτότητα όπως ο Ντάνος και ο Ταβλαρίδης  που φώναζαν δημόσια πόλεμος, γιατί δεν γίνεται πόλεμος  εννοούσαν πόλεμο Ελλάδας -Τουρκίας γιατί η εισβολή είχε είδη γίνει. Κατά την γνώμη μου ήλπιζαν ότι ο πόλεμος θα σκέπαζε  όλες τις ανομίες που είχαν η δεν είχαν η κάνει

-. Δεν έζησες  τίποτα  από αυτά;

Αθανασούλης.- Για την ΕΟΚΑ Β μιλάτε; Όχι.

-. Ας τα αφήσουμε, δεν είναι σημαντικά…..

Αθανασούλης. Όχι έχω  κάτι άλλο να σας πω, κάτι που έγινε όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα  και ετοίμασαν τα αγήματα για διάφορες προκαθορισμένες αποστολές. Έχει σημασία αυτό  γιατί  είπαν ότι όσοι γνώριζαν, μάλλον ήταν μυημένοι στο πραξικόπημα έστειλαν τις οικογένειες τους στην Ελλάδα. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Κων/νου αλλά,  όχι μόνο δεν συμμετείχε, αλλά τον  πήραν εκβιαστικά και φυσικά με το ζόρι. Εγώ  έμεινα  στη συνεννόηση στη Βάση δεν πήγα πουθενά. Συνεχίζοντας για το πραξικόπημα  και εφόσον  ήρθαμε στην Ελλάδα με καλέσανε στο ΓΕΕΘΑ  με σήμα προς το ΣΔΑΜ που υπηρετούσα για να καταθέσω τι γνωρίζω  για το πραξικόπημα. . Δεν ξέρω ποιος έδωσε το  όνομά μου στο πεντάγωνο, δεν  έμαθα ποτέ αλλά κλήθηκα σαν  μάρτυρας  κατηγορίας  η κάτι  τέτοιο, εναντίον των πραξικοπηματιών. Πράγματι  όταν πήγα εκεί ήταν ένας υποστράτηγος της στρατιωτικής Δικαιοσύνης με τον γραμματέα του και κατέθετα πολλές  ώρες απαντώντας σε ότι γνώριζα, αλλά του είπα έχει  περάσει κάποιο διάστημα  και μπορεί να μου διαφεύγει κάτι. Επίσης όλα  τον τελευταίο καιρό στην Κύπρο εξελισσόταν τόσο γρήγορα και ήταν τόσα πολλά που το θεωρώ σίγουρο κάτι θα μου διαφεύγει. Τελειώνοντας  πριν υπογράψω  την κατάθεση μου με ρώτησε  τι άλλο έχω να προσθέσω. Του είπα  τίποτε άλλο. Αλλά έχοντας  μια άλλη κατάθεση μπροστά του, δεν έμαθα ποτέ ποιανού ήταν μου διαβάζει τα εξής Κοιτάχτε χάλια ρε παιδιά που κατάντησε το Ναυτικό να συμμετάσχει σε πραξικόπημα και να τους εξαγοράζουνε  με ένα δίκαννο ένα τρανζίστορ και ένα καλάμι ψαρέματος.

-. Αυτά τα είπες εσύ ναι η όχι;

Αθανασούλης.- Ναι τα έχω πει αυτά, αυτά είναι δικά μου λόγια,  αλλά συγνώμη  στρατηγέ με ένα καλάμι ψαρέματος  θα ασχολ…    όποτε εκνευρισμένος  με ερώτησε εάν πηγαίνω για ψάρεμα και εάν γνωρίζω πόσο κάνει  ένα καλάμι ψαρέματος. Εκνευρίστηκε αρκετά και χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι για αυτή την παράλειψη μου. Του απάντησα όχι δεν γνωρίζω την τιμή του καλαμιού αλλά εμένα με ενόχλησε ότι ανταμείβανε τους πραξικοπηματίες  και καταδίκασα την πράξη, σαν πράξη, όταν το είπα. Δεν με ενδιέφεραν οι τιμές αυτών των πραγμάτων. Τώρα πότε το είπα. Ήταν αργά βράδυ είχε τελειώσει το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και όσοι είχαν πάρει μέρος ερχόταν στην Βάση. Έξω από την Σν είχε  μια  μικρή πλατεία και είχαν σταματήσει τα φορτηγά και κατέβαιναν  από τα  αυτά τα αγήματα, που όπως σας είπα  είχαμε στείλει έξω, νομίζω τρία  γκρουπ και καθώς κατέβαιναν  είδα αυτούς που κρατούσαν τα  αντικείμενα που ανάφερα πιο πάνω.

-. Ήταν τα δώρα που τους είχε δώσει ο…

Αθανασούλης.- Ναι τους είχανε εξαγοράσει αλλά πιστεύω κυρίως για να τους κάνουν συνενόχους σε ότι ανομίες είχαν κάνει οι  επικεφαλής των πραξικοπηματιών.

-. Κώστα συγνώμη. Ποια ήτανε  η εντύπωσή σου ότι αυτός ο αξ/κός που έκανε την ανάκριση θεωρούσε σοβαρό το στοιχείο η δεν  το θεωρούσε; Γιατί χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι;

Αθανασούλης.- To θεωρούσε  πολύ σοβαρό  από ότι αντιλήφθηκα και από τον τρόπο που χειρίστηκε την όλη διαδικασία της κατάθεσής μου. Αν λάβουμε υπ όψιν και την συγκεκριμένη ερώτηση αν ήμουν εγώ που είπα αυτήν την φράση χάλια που κατάντησε το ναυτικό………και   από τον τρόπο που έκανε την δουλειά του το θεωρούσε σοβαρή παράλειψη. Το εννοούσε όταν είπε  ξέρεις πόσο κάνει ένα καλάμι…    δεν αστειευόταν. Κατάλαβα ότι φοβήθηκε  μήπως προσπαθώ να του κρύψω κάτι

-. Μάλιστα.

Αθανασούλης.- Μετά από κάποιο διάστημα  μου ήρθε μια κλήση μάρτυρα να πάω στο Ναυτοδικείο  μια  συγκεκριμένη ημερομηνία  που θα γινόταν η δίκη των χουντικών. Πριν από την ημερομηνία ήρθε ένα ειδοποιητήριο ότι η δίκη αναβάλλεται για….  δεν  είναι δυνατόν να θυμάμαι μετά τέσσερις δεκαετίες.  Όταν πλησίαζε η  ημερομηνία  έγινε πάλι το ίδιο περί αναβολής και νέας ημερομηνίας  για άλλο ένα χρόνο, μετά ήρθε  τρίτη αναβολή και  το ειδοποιητήριο που έλαβα έλεγε αναβάλλεται μέχρι νεοτέρας. Δεν ξέρω τώρα, 37 χρόνια  μετά   αν είναι σε ισχύ το μέχρι νεοτέρας.  Εδώ  στην Ελλάδα όλα είναι πιθανά, μετά  37 χρόνια να γίνει η δίκη των χουντικών  και για φαντάσου να ανοίξει και ο φάκελος της Κύπρου θα έχει πλάκα…   και  εν συνεχεία να τους καταδικάσουν  σε ισόβια…….

-. Και  δεν έγινε ποτέ…  Ναι κύριε Κων/νου;

Κωνσταντίνου.-  Συγνώμη. Αυτοί οι οποίοι φέρανε αυτά τα δώρα δεν είναι αυτοί που πήγαν στο σπίτι του Αζίνα; Στο σπίτι του Αζίνα  πήγε κάποια ομάδα από το ΓΕΕΦ. Εμείς σαν ομάδα όταν τελειώσαμε από το νοσοκομείο που είμαστε, πήγαμε και στηθήκαμε στην γραμμή για να έρθει ο Παπαγιάννης να μας πει ξέρω εγώ συγχαρητήρια και σαν Διοικητής  ήθελε να φανεί. Και μέσα στα συγχαρητήρια…    εκεί που ήρθε και μας είχε στην γραμμή ο Ντάνος……λοιπόν έστειλε κάποιον να φέρει αυτά τα δώρα. Τα είχανε  μαζέψει από κάπου. Τα είχε  μαζέψει από κάπου. Και όπως σας είπα και την προηγουμένη φορά το ένα δώρο το μεγαλύτερο ήταν ένα δίκαννο, μου το δώσανε εμένα και δεν το πήρα. Και δεν το πήρα…….και το λέω φανερά, κάτι……δεν ήθελα.

-. Εκ των υστέρων τα δώσανε αυτά, αφού είχανε προηγηθεί……

Κων/νου.- Δεν φταίνε δηλαδή  αυτοί  οι οποίοι  πήραν τα πράγματα και  να μην τα παίρνανε ο Αζίνας δεν  θα τα έπαιρνε.

Αθανασούλης.- Εγώ δεν έχω να κάνω με τον…….

-. Είναι γνωστή υπόθεση

Αθανασούλης.- Δεν έχω να σας πω τίποτε για τον Αζίνα, ούτε αυτόν ήξερα  και για την περίπτωση κλεμμένων χρημάτων δεν ξέρω, άκουσα από εδώ  από εκεί διάφορα…    δεν ήταν δυνατόν  μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό  των  αλληλοσυγκρουόμενων  ειδήσεων να βρει  κάποιος άκρη αυτές τις ώρες. Το γνωρίζω από τον Δημήτρη  ότι κάτι του δώσανε  και φυσικότατα δεν το πήρε για το ήθος του, αλλά  εγώ είπα αυτή την φράση που κάποιος την άκουσε  περί κατάντιας του ναυτικού, γιατί Δημήτρη αυτά  τα πραγματάκια  ήτανε πλιάτσικο ναι, ήτανε πλιάτσικο  και δεν με ενδιαφέρει η αξία τους. Και σήμερα 37 χρόνια μετά, κύριε Κακαρά, εξακολουθώ να πιστεύω ότι ήταν  μεγάλη ξεφτίλα για εμάς,  το ναυτικό εννοώ και πιστεύω ότι θα έπρεπε να τους είχαν ψαλιδίσει από την ρίζα αυτούς που κάνανε αυτά τα  πράγματα και αυτό το  πλιάτσικο. Και όπως σας ξαναείπα   ευτυχώς που αποφάσισα και έδιωξα την οικογένεια και είχα λιγότερα προβλήματα, γιατί τα πράγματα αγρίεψαν πλέον με τους Κύπριους, αλλά τα σκέπασε όλα η Τουρκική εισβολή… Πολλές φορές σκέπτομαι αν αυτή την φράση περί κατάντιας του Ναυτικού την είχε ακούσει κάποιος χουντικός και την διαβίβαζε  στους πραξικοπηματίες, την ώρα που είχαν επικρατήσει, ποια θα ήταν η τύχη μου, ευτυχώς αυτός που το άκουσε την μετέφερε στο ΓΕΕΘΑ με την μεταπολίτευση.

Κων/νου.- Δεν ξεκίνησες εσύ να διώξεις την οικογένεια σου, εγώ  ξεκίνησα. Εάν δεν έδιωχνα την  οικογένεια μου εσύ δεν θα την  έδιωχνες, διότι σου είχα πει…….παρόλο που  ήξερες πληροφορίες από την  θέση σου τις οποίες……τώρα τελευταία  μου τις είπες σχετικά με την…    παρόλο που είμαστε φίλοι  και τρώγαμε μαζί και τα παιδιά μας παίζανε μαζί, λοιπόν άστο…    και εγώ ξεκίνησα να διώξω την οικογένειά μου και εσύ ακολούθησες μαζί μου και όταν  αποφάσισα να πάω για εισιτήρια στην Λευκωσία μου είπες βγάλε και για τους δικούς μου.

Αθανασούλης.- Συμφωνώ Δημήτρη, εντάξει.  Ναι είχα πληροφορίες αλλά εσύ  δούλευες σε ένα γραφείο που ήσουνα μαζί με έναν πραξικοπηματία. Εγώ στο  γραφείο που δούλευα  ο  προϊστάμενός μου δεν ήταν και έτσι σε αυτόν  τον τομέα ήσουν καλύτερα ενημερωμένος.

Κωνσταντίνου. Ναι.

-. Να ρωτήσω κάτι που ίσως είχε πέσει στην αντίληψη σου ως ασυρματιστή  υπεύθυνο Υπόλογο, ήσουν Υπόλογος;

Αθανασούλης.- Ναι, ναι ήμουν.

-. Ένας απλός ασυρματιστής που ήσουν καθόσουν στον ασύρματο, είχες  ακούσει αν……Στην διάρκεια του πραξικοπήματος γινόντουσαν  συνεννοήσεις μεταξύ ΝΔΚ – ΓΕΝ, είχες  αντιληφθεί τίποτα πάνω σε αυτό;

Αθανασούλης.- Δεν  ξέρω, υποθέτω ότι η ΝΔΚ πρέπει να είχε επαφή με ΓΕΝ  και δεν ξέρω αν είχαν τηλεφωνική επαφή η τον ασύρματο, ήταν σε ενέργεια η εφεδρεία, πιστεύω ότι θα πρέπει να λειτουργούσε ο ασύρματος  στο πραξικόπημα και εν καιρώ πολέμου, πάντως προσωπικά δεν είχα ακούσει κάτι πάνω σε αυτό. Είχα όμως ακούσει διάλογο στον ασύρματο μεταξύ Πενταγώνου και ΓΕΕΦ, αρκετές φορές. Αλλά μια φορά την  πρώτη ημέρα της απόβασης άκουσα  έναν διάλογο, θα σας τον πω πιο κάτω.

-. Πες τον τώρα.

Αθανασούλης. Λοιπόν μεταξύ ΝΔΚ και  ΓΕΝ  τι συνεννοήσεις έγιναν δεν ξέρω…..

-. Να σου εξηγήσω γιατί  ρωτάω. Γιατί ο Αραπάκης στο βιβλίο του λέει ότι δεν είχε ιδέα ότι  θα γινόταν πραξικόπημα στην Κύπρο. Αυτό καταθέτει αυτός  ο άνθρωπος, ο οποίος έχει πεθάνει τώρα. Ότι  έγινε πραξικόπημα δηλαδή στην Κύπρο, αυτός ήταν αρχηγός Ναυτικού στην Ελλάδα και δεν γνώριζε  ότι εκεί σχεδιαζότανε κάτι τέτοιο. Ενώ είναι γνωστό ότι είχε επαφές με τον Παπαγιάννη και τηλεφωνικές και λοιπά. Εν πάση περιπτώσει πάμε σε αυτό που άκουσες εσύ με τα αυτιά σου, αυτά που έζησες στην διάρκεια της εισβολής.

Αθανασούλης. Κύριε Κακαρά,  θα σας  πω αμέσως το τι άκουσα, αλλά όμως η  απλή λογική λέει ότι αυτό το δεν  ήξερε είναι παραμύθι, γιατί ποιος Ναυτικός Διοικητής  θα κινητοποιούσε όλο  το Ναυτικό Κύπρου   χωρίς  άδεια του ΓΕΝ; Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνηθισμένο να υπάρχουν και θύματα. Ποιος θα αναλάμβανε τις ευθύνες; Μην ξεχνάμε ότι από τη ΝΒΧ έφυγαν τρία αγήματα, αν θυμάμαι καλά. Και στην Κυρήνεια  το Ναυτικό πήρε μέρος, άρα  η άποψή μου είναι ότι πρέπει να γνώριζε το ΓΕΝ για το πραξικόπημα. Τώρα σας λέω με σιγουριά για  αυτά που έζησα, άκουσα η είδα. Στην  πρώτη ημέρα της απόβασης πρέπει να ήταν γύρω στις 12 με 1 το βράδυ, εδώ  σας λέω ότι η νύχτα ήταν  ότι τι καλύτερο για μας, γιατί  σταματούσαν τα Τουρκικά αεροπλάνα να μας χτυπούνε και εκεί είχα μια ανάπαυλα και είχα βάλει την SSB στην συχνότητα του ΓΕΕΦ.

-. Η SSB  είναι ασύρματος παγκοσμίου λήψεως;

Αθανασούλης.- Ναι, ακριβώς, είναι πομποδέκτης  παγκοσμίου λήψεως, ασύρματος και ραδιοτηλέφωνο. Εκεί λοιπόν άκουσα κάποιο Ελλαδίτη να μιλάει. Μιλούσε με το πεντάγωνο  η το ΓΕΣ και αποκαλούσε  αυτόν στην Αθήνα στρατηγέ μου, έλεγε λοιπόν αυτός από την Λευκωσία  ΓΕΕΦ, στρατηγέ μου αυτή την στιγμή τους έχουμε  τριακόσια μέτρα από την θάλασσα και πιστεύω ότι μέχρι το πρωί θα τους ρίξουμε στην θάλασσα. Λάβετε υπό όψιν όμως ότι έχουμε πολλές απώλειες. Θέλουμε οπωσδήποτε ενισχύσεις.  Απάντηση από Αθήνα,  ενισχύσεις δεν μπορούμε να σας στείλουμε, όμως οι σκέψεις μας είναι μαζί σας. Η απάντηση από το ΓΕΕΦ ήταν η σκέψις σας δεν μας αρκεί Στρατηγέ…..έχουμε πολλές απώλειες .Αυτά τα άκουσα   ο ίδιος, εννοώ δεν μου μεταφέρθηκαν. Και για να κλείσω αυτό το θέμα…….

-. Στην πρώτη εισβολή;

Αθανασούλης.- Ναι στην πρώτη εισβολή  στον ΑΤΤΙΛΑ 1,το βράδυ της πρώτης ημέρας. Μετά  λίγη ώρα άκουσα από το ΡΙΚ να λέει ότι τη νύκτα  απόψε θα τους ρίξουμε στην θάλασσα, ό,τι  έλεγε πριν λίγο με το ραδιοτηλέφωνο  το ΓΕΕΦ. Την Άλλη μέρα πρωί- πρωί άκουσα  τον ΜΠΑΥΡΑΚ,  είναι ο ραδιοσταθμός των Τουρκοκυπρίων, να λέει  το έξης στα Ελληνικά καλή σας ημέρα σας μιλάμε από τον βυθό της θάλασσας  που μας ρίξατε χθες το βράδυ. Αυτό είναι μια ένδειξη ότι οι Τούρκοι είχαν παρακολουθήσει τον ίδιο διάλογο Λευκωσίας- ΓΕΕΘΑ. Λεπτομέρειες θα μου πείτε, καλά…

Κωνσταντίνου.- Την παρασκευή το βράδυ….

Αθανασούλης..- Σάββατο νομίζω….

Κωνσταντίνου.- Ναι έχεις δίκιο Σάββατο  έγινε η απόβαση..

Αθανασούλης.- Και το Σάββατο το βράδυ  εκεί γύρω στις μια η ώρα ξημερώνοντας Κυριακή  είπε τους έχουμε τριακο…

-. ‘Άρα είχε γίνει η απόβαση….

Αθανασούλης.-…..Ναι

-. Είχανε κάνει προγεφύρωμα τριακόσια  μέτρα και γίνονταν μάχες.

Αθανασούλης.- Ναι, γινόταν μάχες, όσοι ήταν στην Κύπρο δεν ήταν όλοι πραξικοπηματίες  κύριε Κακαρά, το αντίθετο θα έλεγα, οι πραξικοπηματίες ήταν λίγοι αλλά καλά τοποθετημένοι εκεί που έπρεπε για να ελέγχουν την κατάσταση, λοιπόν γινότανε μάχες και κάποιοι πολεμούσαν εκεί πέρα στο σημείο της απόβασης και σε πολλά άλλα σημεία όπως η ΕΛΔΥΚ, η ναυτική βάση ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ και  αλλού…  κάποιοι άλλοι σκοτωνότανε σε διάφορα μέρη πολεμώντας για το Νησί…   Το δεύτερο που άκουσα…. το δεύτερο που άκουσα στην συχνότητα του Αρχηγείου Ναυτικού. Θυμόμουν κάποιες συχνότητες του Ναυτικού και παρακολουθούσα ακούγοντας όσο μπορούσα και όπου μπορούσα για να ενημερώνομαι  πώς εξελίσσονται γενικά οι καταστάσεις. Η ενημέρωσή  μας στην διάρκεια του πολέμου από το Επιτελείο της Ε.Φ. και Ν.Δ.Κ. ήταν το λιγότερο που θα μπορούσα να πω  μικρή η  μηδενική, και όπως ήταν φυσικό κοιτούσαμε να ενημερωθούμε από οποιαδήποτε πηγή ήταν δυνατόν να μάθουμε πώς εξελίσσονται γενικά   οι επιχειρήσεις στο Νησί. Εκεί άκουσα ένα διάλογο πάλι στη ίδια συσκευή  που σας είπα πιο πάνω. Σας λέω δύο  περιπτώσεις από τις εκατοντάδες που ακούγαμε όλο το 24 τετράωρο. ‘Ήταν σίγουρα δικό μας πλοίο εκεί στην περιοχή της Κύπρου και  το πλοίο ζήτησε όταν έκανε επαφή, να μιλήσει με τον αρχηγό. Του απάντησαν ότι ο αρχηγός είναι απασχολημένος και μίλησε με κάποιον  αξ/κό από τις επιχειρήσεις. Αυτός από το πλοίο μας  έβγαινε κατά τους δικούς μας υπολογισμούς ότι πρέπει να είναι κοντά στο Νησί γιατί έγινε ο εξής  διάλογος, εφ όσον πρώτα του είπαν ότι ο αρχηγός ήταν απασχολημένος.

Πλοίο.  Θέλω να μεταβιβάσετε στον αρχηγό  να μας πει αν θα  εκτελεστεί το πρόγραμμα. Φυσικά εμείς καταλάβαμε εάν θα βαρέσει

Αρχηγείο: Περιμένετε.

Αρχηγείο προς πλοίο: ‘Ο αρχηγός  είπε ότι  προς το παρόν να περιμένετε.

Πλοίο: Τι να περιμένουμε, εδώ τους δικούς μας τους έχουν κάψει εδώ  επάνω.

Το πλοίο αν θυμάμαι καλά επέμενε  δύο φορές ακόμη και μετά όπως ήταν φυσικό σιώπησε γιατί πρόδιδε και την θέση του. Τότε πλέον βεβαιωθήκαμε ότι  ήταν δικό μας πλοίο. Δεν θυμάμαι  ποιος από δίπλα στις δικές μας  επιχειρήσεις   πού άκουσε τον  διάλογο  μας είπε ότι πρέπει να ήταν  πυραυλάκατος η υποβρύχιο και εφόσον ήταν  μεσημέρι πρέπει να ήταν  υποβρύχιο, διότι αυτά τα δυο είδη πλοίων δρουν  μόνα τους. Τι είχε συμβεί λοιπόν.  Αυτά πρέπει να συνέβησαν την Κυριακή η  Δευτέρα πρωί, τρίτη ημέρα μάλλον  τής  εισβολής. Εκείνο το πρωινό λοιπόν είχαν πάει τέσσερα νομίζω αεροπλάνα, όταν αναφέρω αεροπλάνα μιλάω πάντα για Τουρκικά, και  χτυπούσαν άσχημα  με βόμβες Ναπάλμ  το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ στον Απόστολο Ανδρέα. Το ΣΕΠ   ήταν  Ραντάρ  που Ναυτικού και υπαγόταν απ ευθείας σε  εμάς, στη ΝΒΧ. Από τη βάση τους δώσαμε  εντολή να εγκαταλείψουν  αμέσως το ΡΑΝΤΑΡ  και να κρυφτούν στο δάσος. Άρα το πλοίο βρισκόταν στην περιοχή, διότι η εμβέλεια των ραδιοτηλεφώνων που χρησιμοποιούσαμε ήταν περιορισμένη γύρω στα 50 ν. μ. και είπε την φράση εδώ τους δικούς μας τους καίνε τι να περιμένουμε ;.

-. Άρα εκτιμάς ότι αυτοί  που μιλούσαν  στην SSB ήτανε ένας από το αρχηγείο Ναυτικού η Αρχηγείο Στόλου…

Αθανασούλης.- Ναι έτσι  ακριβώς εκτιμούσα  τότε, όταν ήλθα επάνω βεβαιώθηκα  ότι υπήρχε Υ/Β στην περιοχή της  Κυρήνειας…

-. ..από την Ελλάδα και ο Κυβερνήτης  κάποιου πλοίου που κυκλοφορούσε στην περιοχή. Ελληνικού πλοίου.

Αθανασούλης. Εκατό τοις εκατό, Ελληνικού, αυτού του είδους τους διαλόγους στο ραδιοτηλέφωνο τους έχω ακούσει στον Στόλο αμέτρητες φορές  και δεν θα μπορούσα να κάνω λάθος.

-. Δεν κατάλαβα, ο Κυβερνήτης του πλοίου, βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή. Παρακολουθούσε  την δική σου συζήτηση με το ραντάρ ο Κυβερνήτης;

Αθανασούλης.  Σαφέστατα, είμαι σίγουρος, ας  πω, πιστεύω  καλύτερα, ότι άκουσε  τον δικό μας διάλογο με  το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ  την ώρα που τους χτυπούσαν.

-. Και ρωτάει εσένα ο Κυβερνήτης;

Αθανασούλης. Δεν ρωτάει εμένα. Την ώρα που εμείς μιλούσαμε με το ΡΑΝΤΑΡ στο VHF   άκουσε  τον διάλογό μας, έτσι πιστεύω ότι έγινε, και μας άκουσαν ότι καίνε το δικό μας ΡΑΝΤΑΡ, και όταν τελειώσαμε  με τον βομβαρδισμό να ζητάει να  μιλήσει με τον Αρχηγό επειγόντως… και να λέει την φράση εδώ πάνω στο Νησί καίνε τους δικούς μας, ήταν φανερό ότι είχε ακούσει τον διάλογο στο ραδιοτηλέφωνο ΡΑΝΤΑΡ ΑΣΤΗΡ-ΝΒΧ.

-. Αυτά βεβαιώνουν δηλαδή ότι  τα Αρχηγεία Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας δεν ήθελαν  ουδεμία  ανάμιξη στην εισβολή των Τούρκων  στην Κύπρο;

Αθανασούλης.-.  Κύριε Κακαρά, όταν το ΓΕΕΘΑ λέει την μια ημέρα ενισχύσεις δεν μπορούμε να σας στείλουμε, η  σκέψη μας είναι μαζί σας και  την επομένη  ο Κυβερνήτης ενός Υ/Β όπως επιβεβαιώθηκε μετά  (λέει) καίνε τον κόσμο μας, θα εκτελεστεί το πρόγραμμα; Και του λένε όχι τότε νομίζω ότι βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι δεν ήθελαν να αναμιχθούν. Δεν θέλω… ας το αφήσω!….

-. Ναι, κύριε Αθανασούλη;

Αθανασούλης.- Συζητούσαμε για το ΡΑΝΤΑΡ της αεροπορίας και πάθανε ακριβώς  τα ίδια στο ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ. Εντάξει, αυτοί οι στόχοι σε πόλεμο, το ξέρουν όλοι αυτό, είναι πρώτοι και καταδικασμένοι. Την προηγουμένη, σε  μια  από τις πολλές επιθέσεις  προς εμάς  και ενώ τους είχε εντοπίσει το Ραντάρ της Αεροπορίας και μας είχε πει ότι έρχονται για εσάς,  γύρισαν απότομα τα τέσσερα αεροπλάνα και πήγαν με  ναπάλμ, και  επιτέθηκαν, η  μάλλον κάψανε τα πάντα   στο ραντάρ της αεροπορίας. Εδώ κάνω μια μικρή παρένθεση, όλοι παρακολουθούσαμε  να χτυπούνε  τους αεροπόρους  μας, χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτούς, επέδρασε αρνητικά στο   ηθικό μας. Συνεχίζοντας θα σας πω  για το πρώτο αεροπλάνο που ρίξαμε και έπεσε στο χωριό  Μπογάζι κοντά στο σχολείο. Το βλέπαμε από την Σν απέξω τέσσερις πέντε μαζί και κάποιος μου λέει, δεν θυμάμαι ποιος, Αθανασούλη πας να δεις; Επήγα με τρεις τέσσερις  οπλισμένους ναύτες. Το αεροπλάνο είχε  πέσει στην πλατεία του χωριού πολύ κοντά στο σχολείο που ήταν πολλά γυναικόπαιδα μέσα. Από τον πιλότο υπήρχε μόνο το πόδι του από το γόνατο και κάτω και το στομάχι του. Επίσης βρήκα ένα χάρτη της περιοχής μας,, με στόχους και ένα μεγάλο φιλμ. Πήραμε το φιλμ και τον χάρτη…

Κωνσταντίνου. Τον χάρτη;

Αθανασούλης. Ναι…   Ωστόσο μέσα στο καλοκαίρι και με καύσωνα  πήραν αμέσως φωτιά  ξερά χόρτα στην γύρω  περιοχή, πήγα στο στρατόπεδο  που έδρευε μέσα στο χωριό και είπα στον Αξ/κό φυλακής  για τη φωτιά που άρχιζε να δυναμώνει και έστειλε ένα άγημα με στρατιώτες και την έσβησαν αμέσως. Οι φωτιές ήταν ένα συνεχές φαινόμενο. Όπου να κοιτούσες, οι πλαγιές των βουνών καιγότανε. Πιστεύω ότι δεν υπήρχαν στόχοι απλώς έκαιγαν τα δάση  για εκφοβισμό του κόσμου,

Αθανασούλης. Την πρώτη ημέρα ρίξαμε δυο αεροπλάνα….

 

Κωνσταντίνου. Τέσσερα συνολικά……

Αθανασούλης.- Τέσσερα και δυο αμφισβητούμενα, για τα δυο με βεβαίωσαν  κάτοικοι του Τρικώμου ότι τα είχαν δει  να πέφτουν το ένα κοντά στο  Τρίκωμο στον  δρόμο  Μπογάζι -Αμμόχωστος  και το άλλο  στο Τρίκωμο μες  στα στάρια. Το Τρικωμο είναι  κύριε Κακαρά γύρω στο 6-7  χιλιόμετρα, ίσως περισσότερο από το Μπογάζι. Λέω για τα δύο γιατί δεν έπεσαν  εκεί σε εμάς αλλά έφυγαν καπνίζοντας από τα πυρά μας. Απορώ και πάλι γιατί όπως μου είπατε δεν αναφέρεται πουθενά αυτό.

.-. Και εσείς θα έπρεπε  να κάνετε γράμματα  σε αυτούς που το παρουσιάζουν  τα γεγονότα και να το λέγατε αυτό. Για να κυκλοφορήσει. Πως θα διαδοθεί αλλιώς;

Αθανασούλης.- Εντάξει…εγώ μιλάω για το Ναυτικό… σαν υπηρεσία… η ηγεσία στην Κύπρο, δεν μπορούσαν  να τα αναφέρουν;

-. Εγώ παίρνω τώρα αυτές  τις συνεντεύξεις, αν δεν με αποδεσμεύσετε  εσείς δεν μπορώ να τις βγάλω  στην επιφάνεια.

Αθανασούλης.- Εντάξει……

Κωνσταντίνου. Εγώ ότι είπα είναι ελεύθερο

Αθανασούλης. Εντάξει κύριε Κακαρά, είχαν  μείνει στην μνήμη μας σαν ένα κακό όνειρο επί τριάντα εφτά χρόνια δεν το έβγαλα σε κανέναν, αν το έκανα  τώρα είναι γιατί  με πίεσαν κάποιοι στενοί φίλοι για τον ίδιο λόγω που είπατε και εσείς, ότι η ιστορία πρέπει να λέγεται… Θα ήθελα επίσης να σας  πω   ότι σχετικά με την εισβολή  στην Κύπρο, νομίζω ότι το γράφει κάποιος  Σέργης η  κάπως έτσι δεν θυμάμαι  ακριβώς το όνομα του,  και που  το διάβασα, αναφέρεται κατά κάποιο τρόπο  απαξιωτικά για τη Ν.Β.Χ και  για το Ναυτικό. Τουλάχιστον αυτό κατάλαβα εγώ, απόστρατος του Στρατού Ξηράς. Φυσικά πιστεύω  αυτές τις πληροφορίες συγκέντρωσε, αυτές  έγραψε. Γράφει συγκεκριμένα ότι εγκαταλείψαμε τη Βάση και όταν την επομένη  μέρα  που πέρασε  ο Σημ/ρος του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ πήγε στη Βάση  και το ραντάρ ήταν ολόκληρο στην θέση του και  το πήρε αυτός  και το έσωσε,  και  πήρε κάποια πράγματα η κατάστρεψε άλλα,  και  η Βάση κάπνιζε, συνεχίζει    λέγοντας ότι πέρασε την επομένη μέρα που εμείς την εγκαταλείψαμε, το ξαναλέω ότι αυτό είναι παραμύθι. Λέω λοιπόν  ότι  όταν αποφασίστηκε να εγκαταλειφθεί η Βάση ειδοποιήσαμε τηλεφωνικώς το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ δύο τρεις ώρες πριν να κοτσάρει το ΡΑΝΤΑΡ  του, και γενικώς να γίνει προετοιμασία  εγκατάλειψης με προορισμό την Λάρνακα. Αυτά τα είπα εγώ, προσωπικά στον σημαιοφόρο. Επίσης η Διοίκηση της Ν.Β.Χ έλαβε υπόψη ότι αυτοί  θέλουν δύο ώρες περισσότερο από εμάς για Λάρνακα και ο Διοικητής μου είπε, να ειδοποιήσεις το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ και να  με ενημερώσεις ότι ετοιμάζονται   γιατί ήταν πιο βόρεια .Όταν ήλθε το εκτελεστικό από ΓΕΝ-ΝΔΚ να φύγουμε τον πήρα στο τηλέφωνο και του είπα ξεκινήστε για Λάρνακα. Εν τω μεταξύ  θα σας πω πιο κάτω πως έγινε η εγκατάλειψη της Βάσης. Η ώρα ήταν γύρω στο μεσημέρι. Φεύγοντας εμείς, ο σημαιοφόρος πέρασε λίγο μετά. Από τα γραφόμενα του Σέργη βγαίνει ότι ο σημαιοφόρος πήγε στην Βάση  και έσωσε το ΡΑΝΤΑΡ της Βάσης που εμείς δεν είχαμε και, ότι ήταν η επομένη μέρα την ώρα   που πέρασε  και όχι την ίδια. Δηλαδή  δεν εκτέλεσε  την διαταγή εγκατάλειψης  της αμέσου προϊσταμένης  του αρχής που ήταν η Ν.Β.Χ  και κάθισε περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες εκεί. Άρα ο Σημ/ρος η δεν υπάκουσε η την άλλη μέρα του κάναν χάρη οι Τούρκοι και τον άφησαν να περάσει η πήγαινε το ημερολόγιό του μία μέρα πίσω. Το ερώτημα είναι γιατί δεν διασταυρώθηκε αυτό και γράφτηκε; Και σε καμιά περίπτωση δεν ήταν δυνατόν να καπνίζει είκοσι τέσσερις ώρες  η Βάση μετά που φύγαμε, δεν είχαν πάρει φωτιά η πετρελαιοπηγές του Κουβέιτ, έγγραφα, κάψαμε κλπ και όπως  πιστεύω όταν ανατινάζεις μια τορπιλάκατο βουλιάζει, δεν καίγεται έξη μέρες ένα σκάφος 23-30 μέτρα. Επίσης έχει γραφεί ότι, οι Τούρκοι φθάσανε κοντά στην Αμμόχωστο και σταμάτησαν, για αρκετό  χρόνο δεν ξέρω πόσο10 η  15 ώρες, και περίμεναν να αδειάσει  η Καρπασία, γιατί δεν ήθελαν  πολλές χιλιάδες  εγκλωβισμένους και επί πλέον η γραμμή αποκοπής δεν ήταν  Λευκωσία- Μπογάζι είναι Λευκωσία –Αμμόχωστος, το Μπογάζι είναι περίπου  30 με 40 χιλιόμετρα βόρεια της Αμμοχώστου, μπορεί να πήγαν οι Τούρκοι την επαύριο, μετά  από 3 η 13 ημέρες. Στο Τρίκωμο  μου είπε ένας  κάτοικος, που είχε κάποιους δικούς του αποκλεισμένους, του είπανε ότι εκεί πήγαν κάποιοι Τούρκοι οχτώ ημέρες μετά, δεν ξέρω αν αληθεύει, αλλά το Τρίκωμο είναι  7-10 χιλιόμετρα νοτιότερα από το Μπογάζι. ΟΙ Τούρκοι καθυστέρησαν να αποκόψουν την βόρεια Κύπρο γιατί δεν ήθελαν πολλούς εγκλωβισμένους. Και όπως απεδείχθη το πετύχανε, και έμειναν ελάχιστοι, αυτό ήταν γνωστό αυτές τις ημέρες. Έχει λοιπόν σημασία πότε οι Τούρκοι φτάσανε στο Μπογάζι. Τι υπονοεί αυτός που το έγραψε; Ότι φοβηθήκαμε και φύγαμε; Μα έγινε κανονική διαδικασία  αναχώρησης μέσω ΝΔΚ  -ΓΕΝ.  Ήρθε εγκριτικό  και φύγαμε κανονικά και όπως έπρεπε. Υπάρχει και ένας μοναδικός που το διάβασα  Αξ/κός του Ναυτικού, δεν ξέρω άλλους, αλλά αυτός που δεν ήταν στην Βάση αλλά έφυγε μαζί μας έχει άλλους λόγους, είναι γνωστό γιατί το κατάθεσε. Καλό θα είναι λοιπόν όσοι λένε η γράφουν για αυτή  την εποχή  και αναφέρονται στο ναυτικό να μην ξεχνάν ότι άλλο ναυτικό  και άλλο πεζικό η τα τεθωρακισμένα, ο καθένας είναι εκπαιδευμένος να δρα,  για εκεί που έχει εκπαιδευτεί, στο στοιχείο του. Είναι πολύ εύκολο να  κρίνεις  κάποιον αλλά είναι δύσκολο να τον κρίνεις σωστά. Ήμασταν έξω από το στοιχείο μας…    κύριοι, αλλά δεν αφήσαμε πίσω τίποτα στην τύχη του, δεν αφήσαμε  τα πυροβόλα,  γιατί τα υπονόμευσε ο Γουλέας, δεν αφήσαμε πίσω τις  άχρηστες ήδη Τορπιλακάτους, ούτε τον Λεβέντη τον αφήσαμε, δεν αφήσαμε καμιά συσκευή, κανένα διαβαθμισμένο έγγραφο η κλείδες κλπ τα κατάστρεψε όλα παρουσία μου το προσωπικό της Σν, αφήσαμε  μόνο ένα πράγμα αφήσαμε  πίσω    χαμένη την μισή κυπριακή δημοκρατία. Καλό θα ήταν λοιπόν   να διορθωθεί αυτή η ιστορική ανακρίβεια που παρακολουθώ στο διαδίκτυο η μ’ αυτά που γράφονται στα διάφορα  βιβλία, τα απλοϊκά υπονοούμενα από ορισμένους για το πως φύγαμε από την Βάση.,  ο δε  Σημ/ρος πρέπει  να  πει, γιατί δεν εκτέλεσε  την διαταγή της ΝΒΧ  και τι έκανε είκοσι τέσσερις ώρες στον Απόστολο Ανδρέα; Και θα πρέπει  να γνωρίζουμε ότι μιλάμε για Σημ/ρο, εννοούμε στρατεύσιμο Σημ/ρο που υπηρετούσε την θητεία του. Kαι  η τελευταία και ατράνταχτη απόδειξη. Όπως σας είπα πιο πάνω εγώ, έφυγα προτελευταίος γύρω στις τρεις, λέω πάλι οι ώρες είναι σχετικές, Άφησα τον Γουλέα στην Συνεννόηση να κάθεται στο γραφείο μου και μου είπε μην σπας το τηλέφωνο, το σπάω εγώ όταν φύγω. Υπολογίζω ότι το τηλέφωνο που πήρε ο Γουλέας από τον υποδιοικητή  της Ν.Δ.Κ να ήταν μια η μιάμιση ώρα μετά που έφυγα εγώ με τους τέσσερις ναύτες. Ο Υποδιοικητής της ΝΔΚ  είπε την πιο κάτω φράση στον υποπλοίαρχο Γουλέα. Ακόμα εκεί είσαστε, φύγετε αμέσως, γιατί θα αποκλειόταν, αυτό δεν αποδείχνει πέρα  από κάθε αμφιβολία ότι ο Σημ/ρος του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ πέρασε  αμέσως  μετά την αποχώρηση των βατραχανθρώπων και για αυτό είδε και τους καπνούς; Είναι δυνατόν τόσους ανθρώπους να μας διαψεύδει ο Σημ/ρος και οι λοιποί να το δημοσιεύουν χωρίς να το διασταυρώσουν;

Κωνσταντίνου.-  Έχω  θυμηθεί  κάτι σημαντικό που μας είχε διαφύγει μισό λεπτό…   Όταν βομβαρδίσανε το ΡΑΝΤΑΡ που ήτανε πάνω από εμάς, εκεί ήτανε και ο Μαργέλης ο κουμπάρος μου που τον στεφάνωσα την παραμονή του πραξικοπήματος, αφού τους βομβαρδίσανε…..εσείς πρέπει να είχατε επικοινωνία όλο το τριήμερο μέχρι την κατάπαυση του πυρός, μέχρι την ανακωχή, διότι την τρίτη ημέρα πρωί-πρωί  που ήρθανε δυο αεροπλάνα από την Ανατολή πάνω από την θάλασσα και εμείς λέγαμε ότι οι Τούρκοι μετά από αυτά που τους ρίξαμε, δεν κάνουν πλέον επιχειρήσεις τόσο χαμηλά και υποψιαζόμασταν ότι ήταν Εγγλέζικα, λοιπόν η Αεροπορία ήταν αυτή που μας έσωσε, διότι το δεύτερο αεροπλάνο δεν το βλέπαμε και ακούστηκε από τα μεγάφωνα  προσοχή, έρχεται και δεύτερο αεροπλάνο, έρχεται και δεύτερο άπω την θάλασσα, είναι ακριβώς στον ήλιο, και του έριξαν τα πυροβόλα και αυτός παίρνοντας στροφή έριξε τις βόμβες έξω από  το συρματόπλεγμα ακριβώς της βάσης. Άρα είχατε επικοινωνία όλο το τριήμερο.

Αθανασούλης.-Είναι Δημήτρη, είναι  σχεδόν  έτσι. Μια και το είπες,  αυτό το περιστατικό έγινε ως εξής. Μετά τον βομβαρδισμό των Αεροπόρων μας, και του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ όλοι λέγαμε και ξέραμε ότι είναι η σειρά μας. Όλοι ήταν σε υπερένταση με αυτό που είχαμε δει με τις ναπάλμ. Το θέαμα με τους αεροπόρους να τους καίνε ήταν πολύ άγριο. Εκείνο το πρωί ήλθαν τέσσερα αεροπλάνα, οι πυροβολητές μας με το που άκουσαν έρχονται αεροπλάνα, – ως συνήθως ερχότανε από  το Καστρούλι από βόρεια, είχαμε τρεις με ένα ΕΡΛΙΓΚΟΝ στο Καστρούλι και βάραγαν και αυτοί -άρχισαν να ρίχνουν από μα κριά,όταν λοιπόν είδαν  το μπαράζ, γύρισαν πίσω, βόρεια και σε λίγο  ήρθαν ένας από βόρεια, ένας  από νότια Αμμόχωστο  και ένα  από την θάλασσα. Το τέταρτο  δεν φαινόταν πουθενά και εκεί που γινόταν  ο χαμός με τα  τρία, χτυπάει το τηλέφωνο  και όταν το σήκωσα, με το  ζόρι τον άκουγα αυτόν που  μιλούσε και ξεχώρισα να λέει  ότι σας έρχεται και άλλο αεροπλάνο από την θάλασσα, γυρνώντας το κεφάλι μου βλέπω το τέταρτο σε απόσταση, αν μπορεί κάποιος να την λογαριάσει σωστά,  100-200μ   από τη βάση, δεν ξέρω τι ακριβώς   άκουσες εσύ Δημήτρη γιατί δεν φώναξα αλλά ούρλιαζα στα μεγάφωνα, έρχεται και άλλο αεροπλάνο  από θάλασσα και είναι ακριβώς στον ήλιο, αυτό ήταν αρκετό γιατί  ίσα -ίσα που  πρόλαβαν δυο τρία ΕΡΛΙΓΚΟΝ  να στραφούν και να του ρίξουν, οπότε αυτός  βλέποντας τα πυρά έστριψε  αμέσως και έριξε τις δυο νομίζω βόμβες-ρουκέτες του πάνω στα συρματοπλέγματα της βάσης όχι ακριβώς απ έξω. Εδώ κύριε Κακαρά  θα σημειώσω μια σοβαρή παράλειψη των  υπευθύνων της βάσης. Μέσα στη βάση  σε ένα σημείο είχαμε ένα μεγάλο αριθμό από βαρέλια με καύσιμα ήταν τριακόσια, ήταν οχτακόσια, δεν ξέρω πόσα, ήταν πάρα πολλά και ήταν εκτεθειμένα στην ύπαιθρο. Αν μια βόμβα  ναπάλμ η μια κοινή ρουκέτα έπεφτε εκεί θα έφευγε όλη η βάση για Αίγυπτο. Οι αρμόδιοι έπρεπε να  λάβουν μέτρα ούτως ώστε να μην είναι έτσι εκτεθειμένα. Όσο για τη βοήθεια των αεροπόρων δεν λέω τίποτα άλλο γιατί  θα είναι λίγο.

Κωνσταντίνου.- Περίμενε Κώστα έχω να πω κάτι ακόμη σχετικά με την  αποχώρηση…   βέβαια εσύ τα ξέρεις από την δική σου πλευρά, να  πω και εγώ αυτά που έχω πει  στον κύριο Κακαρά και θα το θυμάται. Εγώ πάντα….καθόμουνα  στο πρώτο πυροβόλο μπροστά  από το καρέ στο πρώτο πυροβόλο που ήταν ο Γκίκας, συμμαθητής μου, ο τηλεγραφητής και τον βοηθούσα. Είχα αυτό το ραδιόφωνο  παγκοσμίου λήψεως και άκουσα ότι…   ήταν δέκα το πρωί  περίπου,  και άκουσα ότι στις 08.15 το πρωί έσπασε η γραμμή  Λευκωσία – Αμμοχώστου και έρχονται  αυτά που ανέφερες προηγουμένως, νομίζω τανκς λέει ο Δημήτρης, έφυγα και πήγα και το είπα στον Δούκα. Ο  Δούκας έμαθα ότι πήρε στο τηλέφωνο Τον Παπαδάκη,   μάθαμε ότι πήρε τηλέφωνο τον Παπαδάκη, μετά θα συμπληρώσεις εσύ η θα το διορθώσεις,  πήρε λοιπόν τηλέφωνο τον Παπαδάκη  ο οποίος είπε να μείνετε εκεί. Έχω μιλήσει με τον Τζεφεράκο, τον Οικονομικό που ήτανε πάνω στο ΓΕΕΦ  ο οποίος  μου βεβαίωσε ότι ο Ανέστης Παπαδάκης είπε ότι εμείς θα κλειστούμε μέσα.

Αθανασούλης.- Δημήτρη δεν μπορώ να γνωρίζω   ούτε το διάλογο Παπαδάκη- Τζεφεράκου, ούτε αν τηλεφώνησε ο Τζεφεράκος στον Δούκα, όχι δεν τα ξέρω αυτά.. Το άκουσα και εγώ, ότι αυτήν την απάντηση έδωσε ο Παπαδάκης, κυκλοφόρησε αυτή η φήμη, δεν ήμουν μπροστά για να το επιβεβαιώσω η να το διαψεύσω. Εμείς το ξέραμε  στην  Συνεννόηση/Επιχειρήσεις ότι έσπασε το μέτωπο στην Μια Μηλιά η κάπου εκεί, δεν έχει σημασία το μέρος,   την ίδια ώρα που έγινε αυτό και δεν περιμέναμε το ράδιο. Στον Δούκα πήγαν πολλοί  που το άκουσαν αυτό και του το είπαν, αλλά ήταν ήδη ενήμερος και μερικοί είπαν ότι δεν έδωσε σημασία, από ότι διάβασα  ο Ταβλαρίδης με τον Γουλεα,  αλλά είχε ειδοποιηθεί πιο πριν από όλους ο Δούκας και την ώρα που του το είπαν   όλοι οι πιο πάνω, είχε  κάνει ενέργειες  υπηρεσιακές και είχε δρομολογήσει τα της αποχώρησης, είναι πολύ εύκολο να καταλάβει κάποιος γιατί το έπαιζε αδιάφορος, ενώ γινόντανε οι προετοιμασίες κανονικής αποχώρησης, και  από το Ράδιο   το άκουσα  ότι οι  Τούρκοι προελαύνουν προς Αμμόχωστο  στην Πεδιάδα  της  Μεσαορίας χωρίς να υπάρχει καμία αντίσταση προς Αμμόχωστο. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι αυτές τις ώρες  θα ήθελα να κάνουν κριτική οι  επιτελάρχες και λοιποί ηγήτορες,  αν λειτουργούσε τίποτα, σας λέω το απόλυτο μπάχαλο. Δεν μας έστειλαν κανένα σήμα για ενημέρωση, πιθανόν ο νέος ΝΔΚ να έφτιαχνε  φύλλα ποιότητας και χωρίς άλλα σχόλια  αυτό  έκανε, είχε τον χρόνο να το κάνει και να τα στείλει πριν φύγουμε από την Λεμεσό για να τα υπογράψει και ο νέος Διοικητής ο Παν. Δούκας. Όσο για το αν είπε η όχι να μην φύγετε από τη βάση ας σας πιάσουν αιχμαλώτους, δεν το άκουσα Δημήτρη, αλλά γνωρίζοντας καλά τον άνθρωπο το θεωρώ βέβαιο ότι το είπε, διότι μου το είπαν και εμένα κάποιο άλλοι που ήταν κοντά του, εξ άλλου τυχαίως έμαθα πριν είκοσι ημέρες ότι αποστρατεύθηκε αντιναύαρχος, με αυτά τα προσόντα  το αντιναύαρχος είναι λίγο  Αλήθεια πως μπορούσε……δεν φαντάστηκε ότι θα πέφτανε στα χέρια μου και θα έβλεπα τι είχε κάνει ο … Σταθήκαμε τυχεροί όμως  κύριε Κακαρά, πιστεύω πολύ τυχεροί γιατί Διοικητής παρέλαβε ο  κύριος Δούκας. Τίποτε άλλο. Συνεχίζω πως εγκαταλείψαμε την ΝΒΧ. Όταν μάθαμε, όπως σωστά είπε ο Κων/νου, από το ράδιο οι πολλοί ότι κατάρρευσε η  γραμμή άμυνας στην Λευκωσία  και δεν υπάρχει καμιά αντίσταση πουθενά, όπως είπε το  BBC, το πότε θα έφθαναν  στην Αμμόχωστο  ήταν θέμα χρόνου. Τότε ο Διοικητής όντως τηλεφώνησε στην ΝΔΚ και είπε στην ανωτέρα μας αρχή τι συμβαίνει και  επί λέξη νομίζω ότι πρέπει να  αποχωρίσουμε από τη Βάση προς Λάρνακα, ότι πρέπει να φύγουμε συντεταγμένοι και το τελευταίο ότι η παραμονή μας εδώ  δεν έχει  πλέον νόημα, φυσικά αυτό το άκουσα ο ίδιος, Δημήτρη. Εν συνεχεία κάλεσε  τους Αξ\κους σε συγκέντρωση και τους ανακοίνωσε  με ηρεμία, χωρίς να δημιουργηθεί  καμιά ανησυχία στο προσωπικό, να προετοιμαστεί ο καθένας στον τομέα του και τους άνδρες του να είναι έτοιμοι, περιμένουμε την έγκριση από το ΓΕΝ για εγκαταλείψουμε την βάση. Μάλιστα. Έτσι έγινε με ακρίβεια κύριε Κακαρά. Αυτά δεν μου τα είπε κάποιος, αλλά γινόντανε παρουσία  μου, μην ξεχνάτε ότι στον ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ την τελευταία ημέρα δεν μας πολυενόχλησαν τα Τούρκικα  αεροπλάνα και ο Διοικητής έδρευε  στην Σν/Επιχειρήσεις.

-. Καταστρέφοντας τα υπόλοιπα;

Αθανασούλης.- Είχε γίνει προετοιμασία, όπως σας είπα, και όταν ήρθε το εκτελεστικό  για αναχώρηση Έφυγαν όλοι  συντεταγμένα και οργανωμένα για Λάρνακα,. έμεινε πίσω ο Υποπλοίαρχος ΟΥΚ  Σ. Γουλέας και εγώ με τέσσερις ναύτες στην συνεννόηση. Οι βατραχάνθρωποι του Γουλέα τους άκουσα που έκαναν υπονόμευση στο πυραρχείο και στο λιμάνι, να έχετε κατά νου ότι η έκταση της βάσης ήταν πολύ μεγάλη. Οι τέσσερις ναύτες που είχα στις Επιχειρήσεις/ Σν έφεραν ένα δοχείο βενζίνη και κάψαμε το διαβαθμισμένο υλικό, κλείδες κλπ ότι υπήρχε   εκεί μέσα. Στη συνέχεια με μια βαριά κομματιάσαμε όλες τις  συσκευές ασυρμάτου. Έστειλα έναν ναύτη και έφερε το αυτοκίνητο μου έξω από τις Επιχειρήσεις/ΣΝ. Το τελευταίο που κάναμε ήταν ένα τηλέφωνο στο ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ να δούμε τι κάνουν. Δεν μας απάντησαν ποτέ. Συμπέρασμα,  είχαν είδη ξεκινήσει.

-. Δεν  σας  απάντησε κανείς ;.Το συμπέρασμα λοιπόν είναι  ανακριβές  ότι την άλλη ημέρα πέρασε ο Σημ/ρος, πέρασε την ίδια ήμερα πιθανότατα σε 2-3 ώρες που φύγατε εσείς, και αυτό είναι το ερώτημα ότι, αυτά που έπρεπε να καταστρέψετε στη βάση, τα καταστρέψατε και τα  κάψατε;

Αθανασούλης.- Αυτό  θα σας πω πάλι, την  ώρα που καίγαμε, σπάζαμε και λοιπά ήρθε ο Γουλέας και κάθισε σε μια καρέκλα μέσα στην ΣΝ και μας έβλεπε, ενώ οι άνδρες του συνέχιζαν την υπονόμευση. Όταν τελειώσανε όλα παίρνω την βαριά να σπάσω το τηλέφωνο πάνω στο γραφείο και μου λέει ο Γουλέας άστο ρε Αθανασούλη θα το σπάσω εγώ φεύγοντας… Μετά, αργά το βράδυ   στην Λάρνακα  έμαθα ότι  το τηλέφωνο που δεν  έσπασα   κάποια στιγμή χτύπησε και ήταν, αν θυμάμαι καλά, ο Τζεφεράκος  Υποδιοικητής  ΝΔΚ και είπε στον Γουλεα  ακόμα εκεί είστε, φύγετε ολοταχώς……

.-Που σημαίνει ότι   δεν αμφισβητείται  ότι ο Γουλεας  δεν υπονόμευσε την Βάση.

Αθανασούλης.- Πρώτη φορά το ακούω ότι  δεν υπονόμευσε τη βάση. Εγώ μέχρι  αυτή την στιγμή δεν το έχω ξανά ακούσει,  εγώ άκουγα κάποιες εκρήξεις μέσ’ την Βάση και νομίζω στο  πυραρχείο και όπως σας είπα ήμουν  απασχολημένος φουλ με  την δική μου δουλειά, όμως τον άφησα εκεί φεύγοντας.

Κωνσταντίνου.- Ναι, γιατί μας έκλεισαν εμάς κάτω. Εννοείς πιθανόν, πιθανόν, επειδή δεν ακούσαμε να  ανατινάζονται  οι τορπίλες, πιθανόν λέγοντάς του  ο Τζεφεράκος ακόμη εκεί είστε να άφησε την καταστροφή μισή;

Αθανασούλης.- ‘Όχι. Εγώ  άκουσα εκρήξεις, εσείς δεν ήταν δυνατόν να ακούσετε γιατί όλο το γκρουπ φύγατε  σε  δυο τρία λεπτά η Βάση είχε αδειάσει, πως  να ακούσετε, εγώ άκουσα πάντως εκρήξεις δεν ξέρω τι ήταν, είμαι υποχρεωμένος να το πω, εκτός αν κάνανε λάθος τα αυτιά μου. Δημήτρη την ώρα που συζητάμε, εσείς πρέπει να είσαστε πάνω από 40 χιλιόμετρα μακριά το λιγότερο.

Κωνσταντίνου.- Επειδή  έχω απλώς  μια τοις  χιλίοις πιθανότητες  να έχω αμφιβολία,  δήλωσα στον κ. Κακαρά  ότι μετέφερα… την παραμονή της εισβολής των Τούρκων μετέφερα την πληροφορία  που είχα από πρόσωπο   που εργαζόταν στην Αγγλική βάση των πλοίων,  ότι οι Τούρκοι θα κάνουν  εισβολή, αλλά δεν ήξερα ποια ημέρα. Ήξερα μάλλον  για την Δευτέρα, μετά την Δευτέρα. Λοιπόν,  γύρισα στην βάση και  το είπα σε… δεν θυμάμαι στον Υποδιοικητή μάλλον, δεν μπορεί να το είπα στον Διοικητή, το ανάφερα πάντως….φύγανε……Φορτώσανε  δυο φορτηγά  πυρομαχικά  τα οποία φύγανε  και πήγανε στην Κυρήνεια και είχαν πυρομαχικά οι άνθρωποι και δώσανε και εντολή να φύγουνε δυο τορπιλάκατοι από τις τρεις  να πάνε στην Κυρήνεια να γίνουν  τέσσερις εκεί. Λοιπόν οι τορπιλάκατες  που πέσανε στην ξηρά, βράχια η άμμο δεν ξέρω…….εκείνη την μέρα    την ώρα που γινότανε πόλεμος, ξεβράστηκε μια τορπιλάκατος στην  Σαλαμίνα της Κύπρου κάτω. Την ώρα του πολέμου δεν έφυγε καμιά τορπιλάκατος μέσα από την βάση. Ίσα-Ίσα που την δεύτερη μέρα ήρθε και το περιπολικό ΛΕΒΕΝΤΗΣ και μας βοήθησε  με το ΜΠΟΦΟΡΣ που είχε……και βλέπω  που βγάζανε καπνό. Λοιπόν  εκείνο το βράδυ  δεν δόθηκε εντολή  να φύγουνε  οι τορπιλάκατες  να πάνε στην Κυρήνεια.

Αθανασούλης.- Δεν ξέρω, δεν ξέρω αυτή την περίπτωση.

-. Εννοεί  του Κανδαλέπα  και του Τσαταλού ;

Αθανασούλης. Ναι, δεν το ξέρω αυτή την περίπτωση  και δεν λαβαίνω θέση. Τα σήματα των  Τ/Α   τα έπαιρνε  από εμάς ο Ζέρβας, Σν, και γι’ αυτό  αποφεύγω να πω  κάτι πάνω σε αυτό το θέμα. Έχω  πολύ  λίγες γνώσεις πάνω  σε αυτά τα πλοία, δεν υπηρέτησα ποτέ σε τορπιλάκατο. Και έτσι δεν ξέρω Δημήτρη αν ήταν εφικτό να ταξιδεύουν οι Τ/Α  μέρα μεσημέρι, δεν τα ξέρω  καθόλου αυτά.

Κωνσταντίνου. Όχι βράδυ……βράδυ έφερα  την πληροφορία, βραδάκι ήτανε. Και…..

Αθανασούλης.-  Δεν το ξέρω, έχω πλήρη  άγνοια του θέματος  και δεν  παίρνω  καμία θέση……

Κωνσταντίνου. Και πώς γίνεται  να έχουν  πέσει οι Τορπιλάκατες την δεύτερη τρίτη μέρα  έξω όταν  την πρώτη μέρα  του πολέμου ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός ήτανε περιορισμένοι στα δωμάτια τους;

Αθανασούλης.- Όχι δεν τα ‘ξερα αυτά. Ξέρω ότι ο…   με πας σε άλλο θέμα τώρα στο  θέμα του πραξικοπήματος…

Κωνσταντίνου. Όχι, την πρώτη μέρα της εισβολής.

Αθανασούλης.- Με πας πάλι σε  άλλο θέμα στο πραξικόπημα, από την ημέρα  που ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο  πραξικόπημα  ήτανε φανερό ακόμα  και στον τελευταίο ότι είχαν  πέσει στην δυσμένεια της Διοίκησης  και σύμφωνα  με ότι κυκλοφορούσε τους είχαν καθαιρέσει και από Κυβερνήτες Τορπιλακάτων. Δεν πήγα να τους ρωτήσω φυσικά, αλλά όταν όλη ημέρα ήταν στην Βάση και δεν ήταν στο πλοίο τους, όπως συνήθως τότε, αυτό βγαίνει, όμως δεν μπαίνω στην ουσία του θέματος  αυτού, πολύ απλά γιατί δεν το γνωρίζω.. Είπα στον κύριο Κακαρά ότι  θα του πω αυτά που είδα – άκουσα  και αντιλήφθηκα εγώ, όχι αυτά που κυκλοφορούσαν, γι’ αυτό  συνέχεια διευκρινίζω ότι τα άλφα η βήτα ήταν φήμες. Τώρα ότι ήταν σε δυσμένεια  ήταν πολύ φανερό.

ΚωνσταντίνουΝαι.

Αθανασούλης.-  Δεν έχω να πω κάτι περισσότερο  πάνω στο θέμα των Τορπιλακάτων.

Κωνσταντίνου. Είπα μήπως ήτανε στις Επιχειρήσεις.

Αθανασούλης.- Κατά την διάρκεια του πολέμου  και οι δυο παρέμεναν  για μεγάλα διαστήματα στις Επιχειρήσεις παρακολουθώντας τις εξελίξεις   της εισβολής και ενημερώνοντας  τους επιχειρησιακούς χάρτες που είχαμε. Όμως  αυτές τις ώρες δεν έγινε ποτέ   καμία τέτοια συζήτηση.

-. Κύριε Αθανασούλη των Αξιωματικών  γενικά που υπηρετούσαν στη βάση, δεν αναφέρομαι στους εφέδρους, αναφέρομαι στους μονίμους Αξ/κους, είτε προέρχονται   εξ Υπαξιωματικών  είτε αυτών της Σχολής Δοκίμων, στην διάρκεια της εισβολής  η  συμμετοχή τους  στην άμυνα κατά  των εισβολέων ποια ήταν;

Αθανασούλης.- Γιά Τσαταλό- Κανδαλέπα σας  είπα, ο Παπαδάκης,δεν βγήκε  έξω  από το γραφείο του όλο τον  ΑΤΙΛΛΑ Ι, ο Γουλέας με τους ΟΥΚ  ήταν σε ετοιμότητα πάντα  όπου χρειαζότανε, ο  Ντάνος  υπεύθυνος των συνεργείων, αυτά ήταν κλειστά, δεν τον είδα καθόλου, ο Αρμενιάκος ήταν στα οχήματα, ούτε αυτόν τον έβλεπα, ο Ταβλαρίδης περιφερόταν στη βάση αφού το Λεβέντης ήταν δεμένος, όλο το παιχνίδι του πολέμου γινόταν από την Συννενόηση /Επιχειρήσεις και το πυραρχείο. Στα πυροβόλα δεν πήγαινε κανένας, ήταν μόνιμοι Υπακ/οι επικεφαλής  και κρίνετε εσείς ποια ήταν η συμμετοχή!

-. Και ο Κανδαλεπας και  ο Αρμενιακος΄;

Αθανασούλης.- Ο Κανδαλέπας  σας είπα ότι εφόσον δεν υπήρχε Τορπιλάκατος μαζί και ο Τσαταλός τις πιο  πολλές ώρες τις περνούσαν στις Επιχηρήσεις / Σν. Ο Αρμενιακος ήταν υπεύθυνος στα τροχοφόρα  και σας είπα πιο πάνω. Ξέρω όμως  το νόημα της ερώτησης. Είναι ότι σχολιάστηκε πάρα πολύ στην βάση  στην πρώτη φάση του πολέμου δεν εμφανίστηκε  πουθενά    αυτός που έπρεπε  να  φέρει γύρω τα πυροβόλα και να συγχαρεί τις ομοχειρίες  που έριξαν το πρώτο αεροπλάνο  για να τους τονώσει το ηθικό, Αυτή η δουλειά  έπρεπε να την κάνει  συγκεκριμένος άνθρωπος, να δει τι γίνεται σε κάθε πυροβόλο  τι προβλήματα έχουν, να φανεί τέλος πάντων ότι υπάρχει Διοίκηση, αλλά εξαφανισμένος, δεν το έκανε. Να λάβετε υπόψη σας ότι όσοι ήταν στα πυροβόλα  και ήταν το  ογδόντα τοις εκατό όπως  και στην συνεννόηση  για ενάμιση μήνα πραξικόπημα – ΑΤΙΛΛΑ Ι – ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ περισσότερο η λιγότερο, έμειναν εκεί μέρα  νύχτα και σε κάποια διαλλείματα  ησυχίας ένα φορτηγό  έκανε τον γύρω της βάσης και περνώντας με μεγάλη ταχύτητα τους έδινε μια φρατζόλα  ψωμί η κάτι φαγώσιμο. Συνεχίζω  για την εγκατάλειψη  της ΝΒΧ. Όλοι όπως είπαμε έφυγαν γύρω στις  δυο η ώρα, οι ώρες  και  ημερομηνίες  εξακολουθούν  να είναι πάντα σχετικές, εμείς    τέσσερις  που μείναμε  για να  καταστρέψουμε   το διαβαθμισμένο υλικό, συσκευές κλπ μας πήρε  30-40 λεπτά αυτό, κυρίως το κάψιμο εγγράφων αφήνοντας   πίσω τον Γουλέα.  Όταν βγήκαμε στον κύριο δρόμο Απόστολου Ανδρέα -Αμμοχώστου δεν κυκλοφορούσε ούτε πουλί. Ανάπτυξα ταχύτητα   για να προλάβω τους άλλους αλλά δεν φαινόταν κανείς πουθενά.  Πιστεύοντας  οι Τούρκοι έχουν φθάσει στην Αμμόχωστο  είπα στους τέσσερις ναύτες παιδιά ποιος ξέρει τον δρόμο να γυρίσουμε πίσω  εάν μας έχουν αποκλείσει για το βουνό την Καντάρα και ότι γίνει; Τους δύο ναύτες τους θυμάμαι ήταν ο Μαρκουλίδης από την Αμμόχωστο και ο Λοίζος Λουίζου από το Πατρίκι, μου είπαν γνωρίζουν καλά την περιοχή. Λίγο πριν φθάσουμε στην Αμμόχωστο, μέσα από τα σπαρτά βγήκε με ταχύτητα ένα μεγάλο στρατιωτικό καμιόνι και μας τράκαρε πάνω στην κύρια οδό ενώ οδηγούσα με 160 χι. Εμείς πήραμε τρεις τέσσερις κινηματογραφικές στροφές πάνω στον δρόμο και με ταχύτητα  πάμε και χτυπάμε   με την όπισθεν σε έναν τοίχο. Δεν τραυματίστηκε κανένας, μόνο εγώ  ελαφρά στα χέρια από τα σπασμένα  τζάμια, η τύχη όχι μόνο εκεί, γενικά ήταν συνεχώς με το μέρος μου

.-  Δυο αμάξια μέσα στην  ερημιά και τρακάρατε;

Αθανασούλης.-  Ναι.  Και υπήρχε  εξήγηση, αλλά   δεν την ήξερα. Το φορτηγό  που με τράκαρε ήταν δικό μας της Εθνικής φρουράς και του λέω βρε παιδί μου δεν προσέχεις γιατί πας έτσι; και ο στρατιώτης οδηγός  μου λέει έτρεχα γιατί  μου ρίχνανε πριν  λίγη ώρα  τα Τουρκικά τανκς. Τον ρώτησα πόσο μακριά  μέσα στην πεδιάδα είναι, δεν μπορούσε να μου πει με ακρίβεια, υπολόγισε μισή  ώρα δρόμος. Εάν αυτό το συνδυάσουμε με το τηλέφωνο Τζεφεράκου προς Γουλέα και με το ακόμη εκεί είστε βγαίνει για εμένα ότι ο Γουλέας  και οι άνδρες του πρέπει να πέρασαν ίσα-ίσα. Εμείς  εφόσον το αυτοκίνητό μου    πήρε μπροστά ανέλαβε την θέση του οδηγού ο ναύτης Μαρκουλίδης, λόγω πολλών τραυμάτων που είχα στα χέρια μου, και συνεχίσαμε με μεγάλη ταχύτητα προς Αμμόχωστο – Λάρνακα έχοντας πλέον βάσιμες ελπίδες ότι δεν θα χρειαστεί να πάμε για το βουνό. Φτάνοντας στα προάστια της Αμμοχώστου, το πρώτο που συναντάς είναι η Σακαρια  καθαρά τουρκοκυπριακό προάστιο. Ξέροντας ότι εκεί λόγω του πολέμου  δεν υπάρχει ψυχή, γιατί οι κάτοικοί του είχαν πάει όλοι στην πόλη της Αμμοχώστου στο κάστρο φυσικά, πριν  μπούμε στην κεντρική πλατεία βλέπουμε κάποια  μικρή αλλά σαν    ύποπτη κίνηση  και ενώ υποχρεωτικά λόγω κυκλικής πορείας πηγαίναμε με μικρή ταχύτητα,  ακούμε πυρά  μπροστά μας  από ένα πρόχωμα. Γυρνάμε αμέσως πίσω  και  αποφασίζουμε να πάμε μέσα από τα χωράφια   (στάρια) να βγούμε στον δρόμο της Λευκωσίας – Αμμοχώστου και εν συνεχεία  πάλι να μπούμε στον δρόμο Αμμοχώστου-Λάρνακας για να βρούμε τους δικούς μας. Έχετε, κατά νου ότι οι ναύτες μαζί μου είναι Ελληνοκύπριοι όλοι και  αυτό μετρούσε πολύ στις κινήσεις μας.  Μπαίνουμε μέσα στα σιτάρια στο ύψος του Κ.Α.Σ.Α  (Κέντρο Ανωτέρων Σπουδών Αμμοχώστου) και αρχίζουμε  να προχωράμε για να συναντήσουμε  τον δρόμο Αμμοχώστου – Λάρνακας. Τα καταφέραμε  περνώντας  με αεροπορικό τρόπο πάνω από ένα ανάχωμα και βγήκαμε στον δρόμο Λευκ-Αμοχ. Και εν συνεχεία από εκεί Αμμοχώστου-Λάρνακας και εκεί   βρήκαμε την κύρια δύναμη της βάσης, κινητοποιημένους, μια μεγάλη φάλαγγα μπροστά από τις Αγγλικές Βάσεις. Λάβετε υπόψη σας ότι ο δρόμος Αμμόχωστος- Λάρνακα περνά μέσα από την Αγγλική Βάση. Επίσης ότι όπου υπάρχει Αγγλική βάση οι Άγγλοι έχουν απόλυτη κυριαρχία και στους χάρτες γράφει έδαφος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Θα προσπαθήσω να σας  πω όσα  γνωρίζω  ο ίδιος και  έχει να κάνει με την συμπεριφορά  των Άγγλων  συγκεντρωτικά εδώ.  Φθάσαμε λοιπόν  και σταματήσαμε  στο τέλος της φάλαγγας. Κατέβηκα  και προχώρησα για να δω  τι συμβαίνει. Πολλοί    εφόσον  μας καλωσόρισαν, γιατί πίστευαν  ότι η είχαμε αποκλειστεί η  αιχμαλωτιστεί, εμείς  για μια ακόμη φορά   είχαμε μεγάλη τύχη.  Μου είπαν ότι δεν μας αφήνουν να περάσουμε κάτω  οι Άγγλοι εάν πρώτα δεν παραδώσουμε τα όπλα μας και ότι άλλο αυτοί  έκριναν, πυρομαχικά, χειροβομβίδες κλπ. Ο Διοικητής μας, μου το επιβεβαίωσε  και ήδη είχαν αρχίσει και συγκέντρωναν  τον οπλισμό τους σε ένα φορτηγό  το οποίο ξεκίνησε για να κάνει μια κυκλική διαδρομή τριών-  τεσσάρων ωρών περίπου  και να περάσουμε άοπλοι. Εν πάση περιπτώσει του είπα εμείς  θα τα βάλουμε στο δάπεδο  τα όπλα και θα τα κρατήσουμε. Μου  είπε υπ’ ευθύνη σας κάντετο αυτό. Έτσι και έγινε. Τώρα για  ποιο λόγο οι Άγγλοι δεν θελαν  να μας άφησαν να περάσουμε οπλισμένοι το ήξεραν αυτοί το ξέραμε και εμείς. Μας είχαν βομβαρδίσει δικά τους αεροπλάνα στη βάση και όλοι ήσαν πυρ και μανία μαζί τους. Αυτό επιβεβαιωμένο. Στην διάρκεια της πρώτης φάσης, όπως σας έχω ήδη πει, μας ειδοποιούσε τα ΡΑΝΤΑΡ της Αεροπορίας όταν αεροπλάνα ερχότανε για εμάς. Σε ένα τηλεφώνημα της Αεροπορίας  ήταν ο Διοικητής τους, πιθανόν να θυμάμαι σωστά. Αν όχι δεν πειράζει μου είπε  το όνομα του, επισμηναγός Ορφανός. Μου είπε  να ρωτήσω  τον Διοικητή μας το εξης οι Τούρκοι έχουν Αεροπλανοφόρο; Του απάντησα όχι, μου λέει σίγουρα; του λέω ναι γιατί με ρωτάτε; Μου απάντησε γιατί  κάποια από τα ελικόπτερα που έρχονται και βομβαρδίζουν πάνω στο Νησί, ξεκινάνε από το αεροπλανοφόρο που είναι 40-50 μίλια μακρυά από ό εδώ, είσαι λοιπόν σίγουρος  ότι δεν έχουν  τέτοιο πλοίο; Τον βεβαίωσα ότι είμαι  εκατό  τοις εκατό βέβαιος, αλλά το γεγονός  θα το αναφέρω στον Διοικητή μου  όπως και έγινε. Επίσης συνάδελφοι στα πυροβόλα χωρίς να γνωρίζουν  κάτι για αυτό, επέμεναν ότι σήμερα την πρώτη  ημέρα της αποβάσεως το αεροπλάνο που μας βομβάρδισε όταν έστριβε να φύγει  είδαν ότι ήταν Αγγλικό, δεν πιστεύω να έκαναν λάθος όλοι. Άρα, όντως είχαν τους λόγους τους να  μας υποχρεώσουν να περάσουμε άοπλοι από την Βάση τους. Αυτά τα δυο περιστατικά ήταν πραγματικότης. Πέρα από αυτό μας είπαν ότι τα αεροπλάνα τους που πετούσαν όπου ήθελαν, και όταν εντόπιζαν  δική μας στρατιωτική φάλαγγα να κινείται προς  διάφορα μέτωπα αμέσως ειδοποιούσαν τα Τουρκικά αεροπλάνα και  τις διέλυαν. Όλοι οι Άγγλοι του Νησιού πάνω στο καπό του αυτοκινήτου  τους είχαν βάλει μια μεγάλη σημαία τους, και στα σπίτια τους στις ταράτσες πάλι το ίδιο. Και όταν περάσαμε τελικά μέσα από τις βάσεις για Λάρνακα  είχαν βάλει στον δρόμο συρματοπλέγματα ζικ-ζακ ούτως ώστε η ταχύτητα μας να είναι έως τα 15-20 χιλιόμετρα. Φτάνοντας στην Λάρνακα πήγαμε σε ένα γυμνάσιο και εγκατασταθήκαμε. Την δεύτερη μέρα ήρθαν, δεν έμαθα γιατί  ήρθαν, με αυτοκίνητο 2-3 Άγγλοι πολίτες. Σταματήσανε στην πόρτα του  γυμνασίου και συζητούσανε με τον σκοπό. Εγώ απλώς παρακολουθούσα την σκηνή από αρκετά μακριά. Ξαφνικά ένας ναύτης ΟΥΚ Κύπριος αρπάζει την σημαία τους και την ποδοπατούσε. Αυτοί μπήκαν στο αυτοκίνητο τους και έφυγαν. Πλησίασα τον ναύτη  και του είπα, παρόλο το δίκιο του, ότι ήταν λάθος αυτό που έκανες, χωρίς άλλες εξηγήσεις. Μετά 15-20 λεπτά χτυπά το τηλέφωνο  εκεί  που ήμασταν και μας λέει ο  Στρατιωτικός  Διοικητής της Λάρνακας εκκενώστε το γυμνάσιο γιατί έρχονται Τούρκικα αεροπλάνα να σας βομβαρδίσουν, φάνηκε αμέσως  ποιο ήταν το λάθος του ΟΎΚ και επίσης ποιος ειδοποίησε τα Τουρκικά αεροπλάνα για το πού ήμασταν. Αυτά όσον αφορά την συμπεριφορά των Άγγλων στην  Κύπρο. Φυσικά  γνώριζαν   αυτά  και άλλα πολλά που εμείς δεν τα ξέραμε και μάλλον ακόμη δεν ξέρουμε και ιδίως σε πολιτικό επίπεδο που είναι μαιτρ  σε αυτά τα πεδία, η ευγενής αυτή φυλή.

Κωνσταντίνου.-  Εμείς δεν περάσαμε από  τα χωράφια.

Αθανασούλης.- Πιστεύω Δημήτρη ότι   αυτοί που είχαν  βγει στην Σακάρια  όπως είπε κάποιος, λέω βγει γιατί  όταν στον πρώτο γύρο της εισβολής το χωριό το κατάλαβαν οι Ελληνοκύπριοι της Εθνικής Φρουράς   δεν είχε βρεθεί εκεί ούτε ένας Τουρκοκύπριος, πιστεύω απόλυτα αυτούς  που είχαν      πει ότι υπήρχε ένα τούνελ που κατέληγε στο Κάστρο της Αμμοχώστου.  Άρα πρέπει να είναι   έτσι γιατί αυτοί    είχαν ειδοποιηθεί ότι τα Τουρκικά  στρατεύματα πλησιάζουν στην  Αμμόχωστο   και είχαν αρχίσει να επιστρέφουν. Όπως επίσης, εσείς περάσατε  δύο ώρες πριν από εμάς τους πέντε, είσαστε και  μια μεγάλη δύναμη  και αυτοί, οι δυο τρεις  που είχαν είδη επιστρέψει και είχαν στήσει τα δυο πολυβόλα στην πλατεία, κάποιος έκανε λόγο για ελεύθερους σκοπευτές, δεν  είχαν πρόβλημα να μας επιτεθούν. Κάπως έτσι   είναι  αλλά και τα στοιχεία εκεί οδηγούν.

Κωνσταντίνου.-  Έχω αναφέρει τι μας  έκαναν οι Εγγλέζοι.

Αθανασούλης. Εντάξει δεν το ήξερα  αυτό  ήταν  επίσης και η περίπτωση του Ρ/Ε της Αεροπορίας με τα ελικόπτερα / αεροπλάνα των Άγγλων. έπρεπε αυτό να ειπωθεί.

Κωνσταντίνου.- … στην βάση Ακρωτηρίου.

-.  Μου τάχει πει αυτά ο Κων/νου.

Κωνσταντίνου.-  Του είπα ότι……

-. Ας πει   την δική του πλευρά…….

Κωνσταντίνου.-  Ναι, ναι!

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα πιο πάνω εγκατασταθήκαμε σε ένα γυμνάσιο και μείναμε για λίγες ημέρες. Μας παραχώρησαν οι άνθρωποι δυο  τρεις τάξεις -γραφεία και ένα  τηλέφωνο. Πιάσαμε βάρδιες σε διάφορα  σημεία και οι τρεις ναύτες της Σν  έπιασαν τετραωρίες στο τηλέφωνο. Ενημερώθηκε το ΓΕΕΦ που είμαστε ειδοποιήθηκε η 4η νομίζω ανωτέρα στρατιωτική διοίκηση  για τις όποιες ανάγκες μας εν καιρώ πολέμου και άρχισαν, η Στρατιωτική Διοίκηση εννοώ, να μας εφοδιάζει κανονικά,  τροφοδοσία,…..

Κωνσταντίνου.-  Σε διακόπτω, τελικά, θα μου  πεις τελικά, ποιος έβγαλε την φήμη ;

Αθανασούλης. Ορίστε;

Κωνσταντίνου.-  Επειδή εσύ  ξέρεις…  ποιος  έβγαλε την φήμη  όταν είδαμε στα……..

Αθανασούλης.- Παρατηρήθηκε  ότι αρκετοί,  μετά την εγκατάστασή μας στην Λάρνακα, ότι κάποιοι άρχισαν ένας ένας να φεύγουν, αυτοί….

-. Ποιοι αυτοί;

Αθανασούλης.- Οι Κύπριοι. Ειδικά αυτοί που  τα χωριά τους ήταν στις επαρχίες  που περνούσαμε, έφευγαν……

-. Ένα λεπτό κύριε Αθανασούλη ; Ποιοι φεύγανε; φεύγανε οι επιστρατευμένοι που είχανε……..

Αθανασούλης.- Έφευγαν  οι έφεδροι κυρίως……..

-……..που είχανε έρθει στη βάση, φεύγανε οι Κύπριοι που  ήτανε εκεί έτσι κι αλλιώς και υπηρετούσανε, ποιοι φεύγανε, κάτοικοι από τα χωριά  για να γλυτώσουνε;

Αθανασούλης.- Από τους δικούς μας  Ελλαδίτες κανένας, εννοώ   τους Κύπριους  που υπηρετούσαν, έφυγαν μερικοί, αλλά οι ποιο πολλοί που έρευγαν ήταν οι επίστρατοι, να λάβετε υπόψη σας ότι εμείς είχαμε και ναύτες Ελλαδίτες, πιστεύω ήταν  οι μόνοι στρατεύσιμοι  Ελλαδίτες, που υπηρετούσαν στις τορπιλακάτους και ανήκαν στην Εθνική Φρουρά, για να μην τα μπλέξουμε με  αυτούς της ΕΛΔΥΚ, ήταν όλοι πληρώματα, στρατεύσιμοι  και μετά όταν δεν υπήρχαν Τ/Α   ήλθαν και ενσωματώθηκαν στο πλήρωμα στην βάση. Για να μην γίνει καμιά παρεξήγηση, κανένα  στέλεχος  η στρατεύσιμος Ελλαδίτης δεν λιποτάκτησε. Από ότι είχαμε μάθει, και στο στρατό  είχε πάρει διαστάσεις   το φαινόμενο αυτό. γιατί μόλις φθάσαμε στην Λεμεσό ήρθαν σήματα από τo ΓΕΕΦ πάνω  σ’ αυτό θέμα. Και όταν ήρθε ο νέος αρχηγός ΓΕΕΦ στρατηγός Καραγιάννης, αν θυμάμαι καλά,   ήταν από τα νέα μέτρα που  πήρε…

-. Πως το έλυσε;

Αθανασούλης.- Λεπτομέρειες δεν ξέρω, αλλά  λάβαμε σήματα πάνω στο θέμα   ότι έστησαν, μπλόκα  από στρατιωτική  αστυνομία  και όσους συλλαμβάνουν  θα  τιμωρούνται αυστηρά,  δεν ξέρω περισσότερα….

Κωνσταντίνου.- Κώστα εσύ ήσουνα δίπλα  στον Δούκα, ο Δούκας κυκλοφόρησε  μια φήμη… δηλαδή με εντολή του…   δεν ξέρω ποιος, δική του η κάποιος  του την έδινε… ότι μας έχει ζητηθεί από το ΓΕΕΦ να στείλουμε  ένα γκρουπ από τριακόσια άτομα στην πράσινη γραμμή στην Λευκωσία, ε, σε ένα τέταρτο όχι μόνο…

Αθανασούλης.- Θα το έλεγα τώρα….

Κωνσταντίνου.- Όχι μόνο οι επιστρατευμένοι…. δεν  είχαμε  στον δρόμο για την  Λεμεσό έναν Κύπριο, έναν Κύπριο από  τους κανονικούς. Ήμασταν μόνο Ελλαδίτες, κάνεις λάθος, τέλος πάντων υπερβάλεις. Ναι.

Αθανασούλης.-Ο Κωνσταντίνου   επιμένει να του πω ποιος  κυκλοφόρησε την  φήμη ότι οι ποιο πολλοί θα πάμε στην πράσινη γραμμή. Θέλω να σας  πω ότι  μόνο εκεί αυτές τις ώρες γινόταν  ο χαμός απ’ ότι ακούγαμε. Ειδοποιηθήκαμε   να ετοιμαστούμε, σε κάποιο χρονικό διάστημα  2 η 3 ωρών θα φύγουμε για Λευκωσία γιατί εκεί είχαν άμεση ανάγκη από κόσμο  κι εμείς έπρεπε να στείλουμε  τριακόσια άτομα εκεί. Ταυτόχρονα  από  πιο πριν σερνόταν  η φήμη ότι πάμε για Λευκωσία. Μόλις άκουσαν να ετοιμαστούμε, άρχισαν   να φεύγουν όχι μόνο οι επίστρατοι αλλά  και  ορισμένοι που υπηρετούσαν την κανονική τους θητεία, όμως έμειναν και κάποιοι μαζί μας… Ο Δημήτρης  εξακολουθεί να θέλει να  μάθει οπωσδήποτε ποιος έβγαλε τη φήμη. Λοιπόν  η απάντησή μου είναι, μπορεί να μην  ήταν  μόνο μια φήμη, μπορεί όμως να ήταν και αλήθεια. Και τα δυο παίζουν Δημήτρη… όσο για τον Δούκα δεν τον κρίνω εγώ γιατί όλοι,  με μεγάλη ευκολία θα πούνε ότι τον κρίνω… δεν είμαι αμερόληπτος,  γιατί όπως εσύ είπες ήμουν όχι κοντά αλλά πολύ κοντά του, σκέψου μόνο πώς χειρίστηκε το θέμα εγκατάλειψη βάσης… Λάρνακα… Λεμεσό… όσο καιρό ήταν Διοικητής και δεν άνοιξε μύτη μέχρι που ήρθαμε στην Ελλάδα!

-. Κύριε Αθανασούλη ποια ήταν η συμπεριφορά των Ελλήνων  Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και ναυτών που είχανε κατέβει, που είχατε κατέβει και είσαστε στην διάρκεια της απόβασης  στην βάση »ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ΄» που έζησες τα γεγονότα;

Αθανασούλης.- Με ρωτάτε για την συμπεριφορά  αποκλειστικά των Ελλήνων. Η συμπεριφορά  ήταν πολύ καλή έως αρίστη  στο  σύνολο όσον αφορά  τον πόλεμο, για το πραξικόπημα τα είπαμε, και μιλώ αυτή την στιγμή για υπαξ/κούς και ναύτες, για τούς αξιωματικούς σας είπα  έναν-έναν ό,τι γνωρίζω, όχι σενάρια και υποθέσεις. Στον πόλεμο επάνω λέω, πέρα από αυτό που με ρωτήσατε  ήταν ακριβώς το ίδιο, δηλαδή αρίστη η συμπεριφορά και  των αδελφών μας Κυπρίων, ίσως και καλύτερα  πολέμησαν και αυτοί, μέχρι που φάνηκε ότι το παιχνίδι  ήταν σικέ και στο τέλος στράφηκαν εναντίον μας ,και με το δίκιο τους βέβαια.  Δυστυχώς  υπήρξαν εξαιρέσεις, ευτυχώς ήταν ελάχιστες, δυστυχώς  αυτές οι ελάχιστες μπορούσαν να επηρεάσουν  αρνητικά το σύνολο, και έτσι μπορούμε  να λέμε  ότι το σύνολο  συμπεριεφέρθη άψογα σε ειδικές  συνθήκες και περιβάλλον  πεζικού και όχι στην θάλασσα. Οι κριτικές  είναι εύκολες κύριε Κακαρά, η πραγματικότητα ήταν  πολύ  σκληρή. Εκ των υστέρων  συνήθως  λέμε ότι  αυτό ήταν το σωστό η κείνο… Όταν φτάσαμε στη Λεμεσό μείναμε  για 4-5 εβδομάδες ίσως και περισσότερο  σε ένα Γυμνάσιο. Τότε άρχισαν λίγοι-λίγοι να φεύγουν….

-. Όταν λες φεύγανε εννοείς τι; Λιποτακτούσαν;

Αθανασούλης.- Όχι, όχι. Όταν λέω  να φεύγουν  εννοώ άρχισε ομάδες- ομάδες ο επαναπατρισμός, γιατί άρχισαν και τα  πρώτα  δρομολόγια των επιβατικών πλοίων. Θυμάμαι  πάντως ότι είχαμε πάρει  ένα σήμα,  πρέπει να ήταν από το Αρχηγείο Ναυτικού, δεν νομίζω από  το ΓΕΕΦ. Το σήμα αυτό ανέθετε στην ΝΒΧ να σχεδιάσει  πώς θα πρέπει να είναι το Ναυτικό στην Κύπρο με την νέα πραγματικότητα και ποιοι κατά την κρίση του Διοικητού χρειάζεται να παραμείνουν ακόμη στο νησί. Έτσι έμεινα   και ήρθα με τους λίγους τελευταίους. Εκεί λοιπόν που φτιάχναμε  πώς θα πρέπει να είναι το Ναυτικό, συνέβη αυτό που δεν μπορεί να συλλάβει ο νους κανενός λογικού ανθρώπου. Ακούστε τι συνέβη. Είναι  μάλλον πρωινή ώρα και καταφθάνει ένα  τζιπ λαντροβερ από την Λευκωσία. Κατέβηκε ένας Υπαξ/κός με ένα χαρτοφύλακα και όπως μου είπαν ήθελε τον διοικητή. Τον έστειλαν σε εμένα όχι γιατί τον αντικαθιστούσα, αλλά εγώ κρατούσα την όποια αλληλογραφία του. Συμπτωματικά  ο διοικητής είχε πάει στην στρατιωτική διοίκηση Λεμεσού για υπηρεσιακούς λόγους και ο υπαξ/κός που κρατούσε τον φάκελο έπρεπε να φύγει γρήγορα -εφόσον παραδώσει τον φάκελο και πάρει υπογραφές από τον Διοικητή μας- για Λευκωσία. Ανησύχησα  ιδιαίτερα μήπως ο φάκελος περιέχει καμιά περίεργη επιχείρηση  και μας αιχμαλωτίσουν όλους μαζί και του λέω δώσε μου τον φάκελο.  Ήταν προσωπικός για τον διοικητή και τότε ανησύχησα περισσότερο, και είπα  θα το ανοίξω, εδώ πιθανόν να παίζονται ζωές αυτές τις στιγμές, θα τον ανοίξω τον φάκελο Τον άνοιξα και έμεινα στην κυριολεξία ξερός. Ο Παπαδάκης μετά δυόμιση μήνες μετά την οριστική κατάπαυση του πυρός, βγήκε από το λαγούμι του και ξέρετε τι έκανε; βαθμολόγησε εμάς που επί δυόμιση μήνες  πολεμούσαμε σε διάφορα μέρη στο μέτωπο αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, δεν μπορεί κανένας άνθρωπος  στον πλανήτη να κάνει αυτό το πράγμα, τίποτα άλλο.

-. Άρα δεν έχουμε  καμία  λιποταξία Ελλήνων στην εισβολή;

Αθανασούλης. Θα μου επιτρέψετε να μην  λέω Ελλήνων, αλλά Ελλαδητών   και  Κυπρίων γιατί απλά είμαστε  όλοι Έλληνες. Να κύριε Κακαρά, μιλάμε για καμία  λιποταξία, και απορώ  που με ρωτάτε, το αντίθετο μάλιστα είχαμε αρκετούς ναύτες  και μονίμους Αξ/κους- Υπαξ/κους και αυτό ήταν ένα είδος  ατού, ότι ήμασταν όλοι μαζί.  Άσχετο περιστατικό. Μια ημέρα στην Ναυτική Βάση  για κάποιο μικρό διάστημα είχαμε ησυχία και λέω να πιω ένα ποτήρι παγωμένο νερό. Πήγα στην τραπεζαρία μας δεν βρήκα και πήγα στου πληρώματος. Βρήκα νερό  και ήταν πολύ κρύο εφόσον κανείς δεν περνούσε από εκεί, ήταν πολύ παγωμένο. Όταν άρχισα να πίνω χτυπάν οι σειρήνες αεροπορική επιδρομή, άρχισα να τρέχω να προλάβω  να πάω στη Σν, όμως δεν πρόλαβα  και τα αεροπλάνα ήρθαν πολύ γρήγορα πάνω από την κεντρική πλατεία   και  άρχισαν να πολυβολούν, τότε μπήκα κάτω από ένα ψηλό κτίριο στην μέση της βάσης, ενώ ταυτόχρονα  τα αεροπλάνα γάζωναν κατά μήκος την βάση και την πλατεία, εμείς τους  ανταποδίδαμε από κάτω. Εκεί λοιπόν έτρεξαν τέσσερις πέντε ναύτες. Ο διπλανός μου ναύτης εκεί που χτυπούσαν οι Τούρκοι από πάνω, και εμείς από κάτω, ένας χαμός δηλαδή, ο ναύτης δίπλα μου βγαίνει στην γωνία του κτιρίου και άρχισε να πυροβολεί τα αεροπλάνα. Του λέω βρε άνθρωπε με το Μ1  πας να ρίξης το αεροπλάνο; Μου απαντά όχι δεν το πυροβολώ να το ρίξω το πυροβολώ για να παίρνω θάρρος! Ναι, ναι γι’ αυτό μου έμεινε στην μνήμη……

-. Θυμάσαι ποιος ήταν αυτός;

Αθανασούλης.- Όχι φυσικά, Όχι, Ήταν Κύπριος  όμως και ήταν ο πιο ψηλός που  είχαμε στην βάση.

-. Δηλαδή κύριε Αθανασούλη στη διάρκεια της εισβολής  τα συναισθήματα των Κυπρίων απέναντι στους Έλληνες  στρατιωτικούς δεν είχαν αλλάξει λόγω του πραξικοπήματος ;

Αθανασούλης.- Στο διάστημα της εισβολής δεν περίσσευε χρόνος και σκέψη  για το πραξικόπημα. Όταν άρχισε ο πόλεμος  χουντικοί / ξεχουντικοί και Μακαριακοί / Εοκικοί  όλοι μαζί κοιτάγαμε   πώς να αντιμετωπίσουμε  την εισβολή. Πραγματικά δεν μίλησε  κανένας αυτές τις ώρες για χούντες, ΕΟΚΑ  κλπ αλλά άλλαξε και πολύ μάλιστα μετά την ανακωχή και το χάσιμο της μισής Κύπρου.

-. Τι άλλο θα ήθελες να θυμηθείς;

Αθανασούλης.- Πολλά, πάρα πολλά μου έρχονται στο μυαλό, όμως είναι σκόρπια, δεν  έχουν συνοχή και  είναι από διάφορα περιστατικά, κυρίως χρονικά, είναι ότι σε περίπτωση εχθροπραξιών δυο υποβρύχια και δυο η τέσσερις πυραυλάκατοι  αποσπώνται από  τον Ελληνικό Στόλο και τίθενται υπό τις διαταγές του Ναυτικού Διοικητού Κύπρου. Γιατί δεν  τα τηρήσανε αυτά τα σχέδια; Ακούστηκε εκ των υστέρων ότι, το  Υ/Β που σας είπα πως και εμείς ακούσαμε να μιλά με το Αρχηγείο,   ότι σίγουρα η Ελλάδα δεν θα χτυπήσει και ότι θα κάνουν στρατιωτικό περίπατο, πράγμα που έγινε. Και αν στη θέση του Κυβερνήτη του  Υποβρυχίου ήταν ένας Κουντουριώτης και δεν συμμορφωνόταν  την ώρα μας έκαιγαν και έριχνε τις τορπίλες  του στο υπερωκεάνιο (που μόλις καταλήφθηκε το λιμάνι της Κυρήνειας και έπεσε δίπλα λες και ήταν ποστάλι της γραμμής και αποβίβασε χιλιάδες, ναι χιλιάδες στρατιώτες, μας είπαν αυτοί που το είδαν), αν λοιπόν βαρούσε και σίγουρα θα  είχαν τεράστιες απώλειες τι θα γινόταν; Ποιος τους είχε βεβαιώσει ότι δεν θα ενοχληθούν στην μεταφορά  αυτού του στρατού; Δεν είμαι σε θέση να κρίνω τον Κυβερνήτη του Υ/Β    επειδή υπάκουσε στις διαταγές του Αρχηγείου, απλώς μιλάμε για σενάρια. Και επειδή μιλάμε για σενάρια θα άφηναν οι Αμερικάνοι να γίνει πόλεμος  μεταξύ δυο συμμάχων του ΝΑΤΟ, τους συνέφερε; Άλλο  ένα περιστατικό είναι το εξής.  Κάποια μέρα χτυπάει το τηλέφωνο, το σηκώνω και από την άλλη άκρη του τηλεφώνου, εφόσον με ρώτησε ποιος είμαι και αν μπορεί να μιλήσει  με τον Διοικητή του είπα  ότι δεχόμαστε  επίθεση από αεροπλάνα αυτή την στιγμή  και ο Διοικητής  δεν ήταν εκεί, ποτέ δεν ήταν φυσικά. Τότε μου είπε πες στον Διοικητή σου ότι έχουμε δυο Τούρκους αιχμαλώτους λοκατζήδες που τους είχαν ρίξει ελικόπτερα. Λοιπόν σε ανάκριση που τους κάναμε  μας είπαν ότι η ΝΒΧ ήταν ο στόχος τους, για την ακρίβεια  η αποστολή μας ήταν να εξαρθρώσουμαι την Ναυτική Βάση. Ο βαθμός ήταν συνταγματάρχης και  είναι αδύνατο να θυμηθώ  από  ποια Ανωτέρα Τακτική Διοίκηση ήταν, πιστεύω  μάλλον ότι ήταν από την Ανωτέρα Διοίκηση Αμμοχώστου, δε νομίζω να έχει σημασία αυτό,  σημασία είχε ο σκοπός των αλεξιπτωτιστών. Να προσθέσω ότι τα ελικόπτερα ερχόταν  είκοσι η τριάντα μαζί και όπου  θέλανε τους έριχναν και αμέσως άνοιγε ένα καινούργιο μέτωπο.

-. Ο Παπαδάκης  πότε παρέλαβε Διοικητής;

Αθανασούλης.- Εννοείται πότε  παρέλαβε Ν.Δ.Κ; Παρέλαβε αμέσως  μετά τον πρώτο ΑΤΙΛΛΑ. Με την  αλλαγή της Κυβέρνησης στην Ελλάδα ανεκλήθη ο Παπαγιάννης και πήγε Ν.Δ.Κ.  ο Παπαδάκης,  στην Ν.Β.Χ παρέλαβε ο  Δούκας.

-. Γιατί εκτιμάς ότι το ο Παπαδάκης σε έκανε στάσιμο; Γιατί το έκανε αυτό;

Αθανασούλης.- Πιθανόν επειδή  γνώριζα  πάρα πολλά πράγματα για την στάση  του και την συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια του πολέμου κυρίως. Όταν αποστρατεύθηκα με 30 χρόνια συντάξιμα δεν είχα ούτε ένα φύλο ποιότητας προακτέος κατά αρχαιότητα, όλα ήταν κατ’ εκλογή… αυτά.

-.  Τι πράγματα δηλαδή; Πάνω στα υπηρεσιακά πάντα;

Αθανασούλης.- Πάντα για τα  υπηρεσιακά…. Να σας πω. Δεν είχα ποτέ  προβλήματα μαζί του, εννοώ ότι έκανα τη δουλειά μου στην Βάση επί ένα χρόνο σωστά γιατί ποτέ  δεν μου έκανε ούτε μια φορά παρατήρηση, για να μη νομίσει κανείς ότι υπήρχε κάτι προηγούμενο. Το φύλο που μου έκανε σκίστηκε  από αυτούς που έπρεπε και πήγε στον σκουπιδοτενεκέ. Εγώ τότε, όπως σας είπα, προάχθηκα κανονικά με την τάξη μου σε Ανθ/στή και κανονικά  όταν συμπλήρωσα τα χρόνια σε Σημ/ρο.Το  1981  στα είκοσι πέντε χρόνια υπέβαλα παραίτηση δύο φορές, αλλά δεν έγινε αποδεκτή από το ΓΕΝ, και μου την γύρισαν πίσω. Ωστόσο λόγω της ελεεινής  συμπεριφοράς της υπηρεσίας προς εμάς που γυρίσαμε από την Κύπρο, είχα  αποφάσισα να φύγω οπωσδήποτε από αυτό το ναυτικό. Και έτσι στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1981 υπέβαλα υποψηφιότητα  με την ΕΔΗΚ και με  αποστράτευσαν υποχρεωτικά. Σας τα λέω αυτά γιατί το 1982 συνέβη ένα περιστατικό που με πήγε στην Κύπρο πάλι. Εφόσον αποστρατεύτηκα  με την υπηρεσία μου από το Πολεμικό Ναυτικό και την ειδικότητα μου, βάση νόμου που υπήρχε  το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας  μου χορήγησε δίπλωμα ασυρματιστή Α’ τάξεως μαζί και ναυτικό φυλλάδιο και αμέσως  ναυτολογήθηκα  σε επιβατικό/κρουαζιερόπλοιο  που εκινείτο  στην Ανατολική Μεσόγειο, σε πενθήμερο δρομολόγιο με δυο ημέρες παραμονής στον Πειραιά. Εκεί σε αυτό το πλοίο βρισκόμουν το 1983  όταν σε μια προσέγγιση στον Πειραιά πηγαίνοντας σπίτι μου, μου δώσανε οι οικείοι μου ένα χαρτί με ένα τηλέφωνο και το ονοματεπώνυμο ενός Ανθ\στή στο ΔΝΕ,   για να τον πάρω τηλέφωνο. Πράγματι τον πήρα και τον ρώτησα τι με θέλει. Μου απάντησε ότι  η υπηρεσία του ήταν στις μεταθέσεις των μονίμων  και ο Διευθυντής του  ήθελε να με συναντήσει, χωρίς να μου γιατί, αλλά να πήγαινα στον ΔΝΕ και αν δεν μπορούσα θα έστελνε ένα αυτοκίνητο να με πάει. Δεν είχα κανένα λόγο  να μην πάω. Του είπα όχι, δεν υπάρχει πρόβλημα  έχω μεταφορικό μέσον μόνο να είναι κάποιος στην πύλη του Κέντρου Εκπαιδεύσεως ΠΑΛΑΣΚΑΣ να με πάει στο γραφείο του από όπου θα πηγαίναμε  στον διευθυντή του. Έτσι και έγινε. Πήγα  στον ΔΝΕ  στο γραφείο του Ανθ/στη  και αυτός  αμέσως με πήγε στο γραφείο  του διευθυντού του. Ήταν κάποιος πλοίαρχος μάχιμος τον οποίο δεν είχα ξανασυναντήσει, όταν κάθισα με κέρασε καφέ και ευγενικά με ρώτησε  τα εξής δυο πράγματα. Πρώτον  αν θέλω να γυρίσω στο Ναυτικό  γιατί ξέρεις  τώρα τα τελευταία χρόνια πολλά άλλαξαν μιλάμε ότι εννοούσε   το 1981-1983, και θα το δεις και μόνος σου, γι’ αυτό καλό θα ήταν να γυρίσεις  πάλι ,πίσω στο Ναυτικό, Εγώ ασυναίσθητα κοίταξα την πόρτα του γραφείου του. Ομολογώ ότι με ξάφνιασε, ήταν κάτι που δεν περίμενα, αλλά χωρίς σκέψη το απέρριψα αμέσως, αυτό δεν γίνεται κύριε Β…    είμαι ναυτολογημένος στο  πλοίο…. και είμαι πολύ-πολύ καλά, και σηκώθηκα να φύγω. Ήταν απόλυτο το όχι μου και δεν το συζητούσα. Εντάξει εφόσον είσαι απόλυτος το δεύτερο που σε ρωτάω  θέλω να μου πεις εάν στην Κύπρο όταν ήσουν ήξερες το Βασίλη τον Γκίκα. Του είπα ναι τον ξέρω,  είμαστε στην Βάση μαζί. Όμως  να μου πείτε, γιατί  με ρωτάτε για τον Γκίκα. Μου λέει λοιπόν σε λίγες μέρες  έχουμε Συμβούλιο  για προαγωγές και στους υπό κρίση είναι ο Βασίλης ο Γκίκας για να προαχθεί σε Σημ/ρο. Λοιπόν εδώ έχει  κατηγορηθεί και ένα φύλλο ποιότητας από την Κύπρο  που τον κάνει στάσιμο. Του λέω  εκπλήσσομε γιατί  μετά τόσα χρόνια ισχύει αυτό το πράγμα, όμως σας λέω  πως είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να κρίνεται  στάσιμος για κάτι που έκανε η δεν έκανε στην Κύπρο,  ήταν και είναι  από τους καλύτερους  αν όχι ο καλύτερος αρχικελευστής, και γιατί τώρα  να μετράει αυτό το  φύλλο της Κύπρου; Γι’ αυτό ακριβώς σε φώναξα για να μην κάνουμε κάποιο λάθος και στη συζήτηση που κάναμε εδώ ο….. ήρθε και μου είπε ιδιαίτερα κύριε  Διευθυντά υπάρχει κάποιος άνθρωπος που μπορεί να σας βεβαιώσει  ότι  θέλετε για τον Γκίκα.  Εντάξει, αυτό που μου είπατε….   ότι  έχουν χρεώσει στον  Γκίκα είναι λάθος και όχι απλό λάθος είναι αισχρό ψέμα  και αν αφήσετε αυτόν τον άνθρωπο στάσιμο θα έχετε κάνει ένα έγκλημα. Μου είπε όχι θα το τακτοποιήσω. Σε πιστεύω όλα που μου είπες. Κάποτε, μετά ένα χρόνο η δυο είχα συναντήσει τυχαίως έναν παλιό συνάδελφο  που ήταν εν ενεργεία και τον ρώτησα για τον Γκίκα και μου είπε ότι είχε προαχθεί κανονικά σε  σημ/ρο και αυτό χάρη σε αυτόν τον Πλοίαρχο που έψαξε το θέμα και δεν  έγινε μια μεγάλη αδικία. Παράλληλα αυτός ο άνθρωπος  είχε ψάξει  και την δική μου ιστορία, γιατί φεύγοντας από το Ναυτικό  έκοψα κάθε δεσμό με το Σώμα. Εξακολουθώ να σας λέω περιστατικά όχι πλέον  με την σειρά,  χρονικά που συνέβησαν, αλλά όπως μου έρχονται στην θύμηση. Το επόμενο είναι  αυτό που άκουσα στο ραδιοτηλέφωνο  μιλώντας με τον Ναυτικό Σταθμό Πάφου. Υποθέτω ότι το περιστατικό έγινε τη δεύτερη ημέρα του ΑΤΙΛΛΑ 1. Έχω διαβάσει και ακούσει πολλά γι’ αυτό,  που γνωρίζουν από άλλες πηγές και ίσως γνωρίζουν περισσότερα από εμένα. Λοιπόν πρέπει να ήταν  το μεσημέρι της δεύτερης ημέρας της απόβασης. Όταν μας καλεί στο ραδιοτηλέφωνο ο Ναυτικός Σταθμός Πάφου. Όταν του απαντήσαμε, μας ζήτησε επειγόντως να τους ενημερώσουμε στην μάχη που γινόταν σε κοντινή του απόσταση πάνω από την θάλασσα μεταξύ πλοίων και αεροσκαφών ποια ήταν δικά μας, διότι μου λέει συνέβη το εξής, ήταν πολλά αεροπλάνα που μας είχαν επιτεθεί και μας χτυπούσαν αλύπητα. Απότομα όλα τα αεροπλάνα σηκώθηκαν και επιτέθηκαν σε δυο η τρία αντιτορπιλικά έξω  στα ανοικτά και αυτή τη στιγμή γίνεται ο χαμός, και εμείς υποθέτουμε ότι τα πλοία είναι του Ελληνικού Στόλου αλλά μας μπερδεύουν διότι με τα κιάλια βλέπουμε ότι τα πλοία   έχουν Τουρκική Σημαία. Του απαντάω περίμενε. Εμείς φυσικά  από ότι γνωρίζαμε  δεν είχαμε ούτε πλοία ούτε αεροσκάφη στην περιοχή.  Έτσι πήρα τηλέφωνο το ΓΕΕΦ  ΝΔΚ ήταν ο υποδιοικητής στο τηλέφωνο,  και όταν  του είπα περιληπτικά τι συμβαίνει αυτή την στιγμή, μου είπε  καμιά πληροφορία  δεν υπάρχει προς το παρόν, αυτό να πείτε και στον Ναυτικό Σταθμό Πάφου. Το μεταβίβασα αυτό στην Πάφο και του είπα να μας κάνεις αναμετάδοση για ότι σπουδαίο βλέπεις. Πράγματι μας έλεγε πώς εξελισσόταν η μάχη των πλοίων με τα αεροπλάνα έως ότου κάποια στιγμή μας λέει ότι τώρα βουλιάζει το ένα αντιτορπιλικό και έφυγε το άλλο. Φυσικά  εκ των υστέρων   δόθηκε  εξήγηση. Εμείς ξέραμε για τα δυο αντιτορπιλικά που είχαν έλθει από απέναντι, μάς έδινε στίγματα το ΣΕΠ ΔΟΞΑ που ήταν πάνω από  την Κυρήνεια στον  Κορμακίτη. Μας είχε  δώσει ο σημαιοφόρος του ΣΕΠ Δόξα την πορεία τους  από πριν που ερχόταν και όταν πλησίασαν τις Κυπριακές ακτές μας είπε τα βλέπω καλά με τα κυάλια είναι δυο Α/Τ τύπου Βέλος  και τους αριθμούς τους, η κάτι τέτοιο. Εν συνεχεία μας έδινε συνέχεια το στίγμα τους, έστρεψαν προς Δυτ.  Νότια. Δυτ. και περιέπλεαν το νησί. Κάποια στιγμή κατέπλευσε το αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ στη Λεμεσό και  αποβίβασε την ΕΛΔΥΚ αντί να την φέρει στην Ελλάδα. Εκεί ο τοπικός στρατιωτικός Διοικητής εζήτησε από τον Κυβερνήτη  του Α\Γ να του βομβαρδίσει στην πλαγιά ένα Τούρκικο θύλακα που ήταν γερά οπλισμένοι και είχαν μεγάλο πρόβλημα  με αυτούς. Ο Κυβερνήτης του Λέσβος  έκανε τον βομβαρδισμό στον θύλακα και τελειώνοντας έφυγε  προς τον Νοτιά, όχι προς Ελλάδα. Οι Τουρκοκύπριοι έστειλαν σήμα στην Τουρκία ότι Ελληνικό πολεμικό μας βομβάρδισε και οι Τούρκοι έστειλαν τα αεροπλάνα που βομβάρδιζαν τον  Ναυτικό Στ. Πάφου να βουλιάξουν το πολεμικό, την ώρα που εκεί έφθαναν τα δυο Τουρκικά που σας είπα πιο πάνω που τα παρακολουθούσε τα Ραντάρ του ΣΕΠ ΔΟΞΑ. Διατάξανε λοιπόν τα αεροπλάνα τους να βουλιάξουν το Ελληνικό πλοίο, αλλά στο στίγμα του ήταν τα δυο δικά τους και βούλιαξαν το ένα. Σ’ αυτή την επιχείρηση  είχαμε  μια ακόμη  σοβαρή απώλεια, χάθηκε ο  Κυβερνήτης  του ΛΕΣΒΟΣ πλωτάρχης  Μενδρινός…..

-. Χανδρινός;

Αθανασούλης.-  Λάθος μου, έχετε  δίκιο.

-. Όχι, Έκανες  πολύ καλά. Και  το θετικό είναι το στοιχείο, νομίζω, που δεν σας δίνανε στοιχεία από το  ραδιοτηλέφωνο, δεν σου απαντήσανε ότι είναι Τούρκοι;

Αθανασούλης. ΝΑΙ. Όταν σου λένε καμιά  πληροφορία  πάνω σε  αυτό, είναι  δουλειά μου να καταλάβω ότι πρέπει να σιωπήσω.   Φάνηκε  ότι κάτι συμβαίνει εκεί πέρα. Ήταν ολοφάνερο ότι  τα αεροπλάνα ήταν Τούρκικά  και τα πλοία επίσης… Καταλάβαμε ότι οι συζητήσεις τέρμα.

-.. Τι άλλο θυμάσαι κύριε Αθανασούλη που σου έκανε εντύπωση;

Αθανασούλης.- Στην απόβαση;

.-. Γενικά, γενικά.

Αθανασούλης. Θα σας πω  πάλι όπως μου έρχονται στο μυαλό. Θα σας πω τι  μας συνέβη όταν ήρθαμε στην πατρίδα. Όπως σας έχω πει ήρθα με τους λίγους τελευταίους, γύρω στους δέκα νομίζω ίσως περισσότεροι. Ήρθαμε με  πλοίο της γραμμής. Την  ίδια μέρα η την επαύριο παρουσιαστήκαμε στο πεντάγωνο στο Αρχηγείο Ναυτικού. Μας οδήγησαν στο γραφείο του Υπαρχηγού, αν   θυμάμαι  ήταν ο Υποναύαρχος Σταμούλης. Μπήκαμε μέσα και μας καλωσόρισε απολύτως τυπικά,  και μας είπε αυτήν την στιγμή δεν θα πούμε τίποτα. Πάρτε  σαράντα ημέρες άδεια και όταν γυρίσετε θα τα πούμε. Έτσι και έγινε. Δεν ξέρω τι έγιναν οι  υπόλοιποι, δεν  τους ξανασυνάντησα διότι την ημέρα που τελείωσε η άδεια μας και παρουσιαστήκαμε μας περίμενε  ένα φύλο πορείας  τον καθένα μας για την υπηρεσία του. Είχαν αφήσει εντολή στην πύλη του Πενταγώνου και μας έστελναν απευθείας  σε συγκεκριμένο γραφείο, παίρναμε το φύλλο πορείας και ο καθένας μας πήγαινε στην νέα του υπηρεσία του. Εγώ  μετατέθηκα στο ΣΔΑΜ, (Στρατηγείο Διοικήσεως  Ανατολικής Μεσογείου) στην Αγία Παρασκευή. Η  όλη συμπεριφορά τους στον Αρχηγείο, ήταν σαν να είναι ενοχλητική η παρουσία μας και  ήθελαν να μας ξεφορτωθούν. Μόνο που γιατί γλυτώσατε; δεν μας είπαν.

-. Είχε αλλάξει  το καθεστώς;

Αθανασούλης.- Βέβαια, το καθεστώς άλλαξε μεταξύ των δυο φάσεων του πολέμου.

.- Μετά τον πρώτο ΑΤΤΙΛΑ;

Αθανασούλης.- Δεν περιμέναμε, και δεν  θέλαμε να μας υποδεχτούν με τιμές  αλλά εγώ προσωπικά ένοιωθα να πλανιέται μια εχθρότητα στον αέρα. Σαν κάτι να μην είχαμε κάνει  καλά. Χουντικούς δεν μας είπαν, από όσο τουλάχιστον ξέρω εγώ, διότι ήσαν αυτοί  χουντικοί που μας κυβερνούσαν τότε. Πιθανόν να  ξέρανε, μάλλον αυτό είναι, ότι θα έπαιρναν  πόδι  οι μεγαλόσχημοι με την αλλαγή  και μας βλέπανε εχθρικά. Ένα πρωινό εργάσιμο πήγα στο ΓΕΝ. Βρήκα το κατάλληλο γραφείο και τους είπα φεύγοντας από την Κύπρο άφησα ένα μικρό χρέος στην Τράπεζα Κύπρου για ένα δάνειο που είχα πάρει. Συγκέντρωσα τα χρήματα και θέλω να τα στείλω,  μου είπαν ότι μόλις συγκεντρωθούν  όλοι που χρωστάνε θα σας ειδοποιήσουμε.  Μετά από δέκα μήνες, ένα χρόνο  έρχεται στο ΣΔΑΜ που υπηρετούσα ένα έγγραφο του ΓΕΝ που λέει οι κάτωθι  βαθμοφόροι, μια λίστα 7-8 άτομα,  φεύγοντας από την Κύπρο άφησαν χρέος στην τράπεζα,   το ποσόν που χρωστούσε ο καθένας μας, το δάνειο η τράπεζα της Κύπρου το έδινε κυρίως για αγορά αυτοκινήτου και το εξοφλούσαμε σε ένα χρόνο πριν επαναπατριστούμε κανονικά. Έλεγε λοιπόν τα ποσά του κάθε ενός από εμάς, δεν ήταν μεγάλα διότι  όλοι είχαμε ένα χρόνο και ήταν προς το τέλος και τελείωνε  ο χρόνος εξόφλησης, (συμπλήρωνε δε) το εξής Αυτοί που χρωστάν να τιμωρηθούν από τις υπηρεσίες τους διότι με αυτό που έκαναν εξέθεσαν την Ελλάδα εις την αλλοδαπή .Αλλά έτσι όπως φύγαμε με μια φόρμα εργασίας που μας είχε απομείνει  και την φοράγαμε  επί εξήντα ημέρες, ήταν φυσιολογικό να μην έχουμε αυτά τα χρήματα. Αντί λοιπόν να μας ειδοποιήσουν πώς να στείλουμε τα χρήματα ανακάλυψαν οι φωστήρες τι; Ότι είχαμε εκθέσει την Ελλάδα στο εξωτερικό! Δεν είχαν ακούσει εκεί  στο ΓΕΝ τίποτα για πραξικόπημα από Eλλαδήτες Αξκούς και καθαίρεση του εκλεγμένου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν είχαν ακούσει τίποτα για εισβολή και κατάληψη της μισής Κυπριακής Δημοκρατίας  από τούς Τούρκους, δεν είχαν ακούσει τίποτα για νεκρούς  και για το αίμα που χύθηκε, τίποτα δεν είχαν ακούσει οι χαρτογιακάδες και οι χούντες, μόνο ζητούσε το ΓΕΝ να  τιμωρηθούμε εμείς και όλα θα  αποκατασταθούν, και όλα θα ήταν μια χαρά, οι ανεγκέφαλοι, αυτοί που το συνέταξαν και αυτοί που το υπέγραψαν. Τώρα με καταλαβαίνετε γιατί πιο πάνω  μίλησα για άθλια και τρισάθλια συμπεριφορά του ΓΕΝ. Με ειδοποιούν κάποιο πρωί στο ΣΔΑΜ ότι ο διοικητής   Πλοίαρχος Παπασηφάκης  με θέλει να πάω στο γραφείο του. Πήγα. Μου λέει κάτσε και διάβασε αυτό. Ήταν αυτό το έγγραφο που ζητούσε να τιμωρηθώ. ‘Έμεινα ξερός. Του εξήγησα ακριβώς τι συμβαίνει. Παίρνει  τηλέφωνο  στο ΓΕΝ  στο γραφείο που είχε εκδώσει αυτό το χαρτί και αφού ρώτησε ποιος το έγραψε κλπ ρώτησε στο ΓΕΝ αυτόν που μιλούσε από ότι μου λέει εδώ ο Αθανασούλης αυτοί έχασαν τα πάντα στην Κύπρο και ακόμη οι οικογένειες τους είναι διάσπαρτες και μένουν σε φιλικά σπίτια, πολλοί έχουν νοικιάσει τα σπίτια τους και δεν έχουν  που να μείνουν,  ήρθε ο ίδιος στο γραφείο,     εσείς σαν Ναυτικό σε αυτούς τους ανθρώπους που θέλετε να τιμωρηθούν για το χρέος  που άφησαν στην αλλοδαπή, τι βοήθεια τους δώσατε; Η απάντηση ήταν ότι μπορούν να πάρουν 9 η 10 χιλ δραχμές από το ταμείο αλληλοβοηθείας. Τότε δεν τους δώσατε καμία βοήθεια διότι  αυτό το δάνειο το παίρνουν όλοι οι βαθμοφόροι του Ναυτικού ναι η όχι; και αυτός απάντησε ναι. Τώρα πες μου ποιος συνέταξε αυτό το ξινό έγγραφο ; Έφυγα από το γραφείο του διοικητού ΣΔΑΜ μη θέλοντας να ακούσω τίποτα άλλο και δεν εύρισκα τον δρόμο να γυρίσω στο υπόγειο, οφείλω να τονίσω ότι ο διοικητής ΣΔΑΜ μου είπε επί λέξει, πήγαινε στην δουλειά σου και αν θα τιμωρηθείς είναι δικό μου καπέλο και ξέχασε το. Εκτίμησα   αυτή την στάση του γιατί κατάλαβε με την μία τι είχε γίνει Έκανα ένα όρκο αυτή την στιγμή, ότι από εδώ και πέρα δε θα ασχολούμαι με τίποτα άλλο παρά μόνο πως θα φύγω από το Ναυτικό. Υπέβαλα δυο φορές παραίτηση και μου επιστράφηκαν, και δεν τις κάναν αποδεκτές δεν θυμάμαι… το 1981 κατέβηκα στις εκλογές υποψήφιος με την ΕΔΗΚ και επί τέλους έφυγα, γιατί από την ημέρα που μου είπαν ότι εξέθεσα εγώ και οι λοιποί βαθμοφόροι την Ελλάδα στην Κύπρο ένοιωθα τελείως ξένο σώμα. Και να στο λένε γραπτώς από την καρέκλα του Πενταγώνου πάει πολύ…

-. Ενώ είχαμε χάσει την  μισή Κύπρο

Αθανασούλης.- Ναι, κύριε  Κακαρά. Εμείς  άλλα περιμέναμε από το Γενικό Επιτελείο, μιά συμπαράσταση, τίποτα άλλο, αλλά αυτά τα σαΐνια άλλο αντιλήφθηκαν,  αντιλήφθηκαν ότι τους εκθέσαμε, μιλάμε για πολύ  μυαλό… Το επόμενο που θέλω να σας πω ότι εκεί στο 97 η 98  έλαβα ένα χαρτί όπου το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού μου ζητούσε αντίγραφο ποινικού μητρώου  και δεν θυμάμαι τι άλλο για να μας δώσουν  κάποιο μετάλλιο οι κουβαρντάδες σε όσους πολέμησαν στην Κύπρο. Βρε αχρείοι, τώρα 25 χρόνια μετά σας έπιασε ο πόνος να μου δώσετε, πετάλιο,  ανάξιοι; Έκανε μπαμ ότι κάτι βρωμάει. Πήρα το τηλέφωνο  του γραφείου που μας ζητούσε  αυτά τα δικαιολογητικά για το μετάλλιο στο  ΓΕΝ και είπα δεν το θέλω ευχαριστώ,  γιατί φαινότανε ότι κάποιο λάκκο είχε η φάβα. Πράγματι   σε μια εβδομάδα  με πήραν γνωστοί μου  στο  τηλέφωνο και μου είπαν ότι ο σκοπός τους  ήταν να ξεπλύνουν κάποιους  καραμπινάτους χουντικούς……

-. Έχω αρθρογραφήσει …

Αθανασούλης. Έχετε; … πού να το ξέρω.  Διάβασα στον τύπο μερικά σχόλια αλλά δεν ήξερα ότι συμμετείχατε.  Πάντως εγώ δεν δέχθηκα αυτό το μετάλλιο και δεν ξέρω τελικά τι έγινε.

-. Καλά έκανες, δεν έχασες τίποτα απολύτως, κράτησες την αξιοπρέπειά σου.

Αθανασούλης.- Δεν με ενδιαφέρει. Σκασίλα  μου, τα φέρνω βόλτα μια χαρά χωρίς  το μετάλλιό τους… Γιατί η αξιοπρέπεια έχει χαθεί  παντελώς στις ημέρες μας. Συνεχίζω σκόρπια  περιστατικά που μου έρχονται στο μυαλό τώρα, αν και μου φαίνεται σαν αστείο. Μια ημέρα με πήρε ο ύπνος όρθιο στη Σν ακουμπισμένο στον τοίχο φορώντας το κράνος μου και κάποια στιγμή ακούω ένα θόρυβο και ξυπνάω κυρίως από τον θόρυβο του κράνους στο τσιμέντο, είχα πέσει κάτω επάνω σε ένα ξύλινο πάγκο και (είδα) τους ναύτες να τρέχουν να δούνε τι ήταν αυτό που έκανε τόσο θόρυβο. Εδώ  θυμάμαι  για μια ακόμη φορά τη βοήθεια του Ζέρβα που  ερχόταν  και με βοηθούσε πάρα πολύ. Άλλος ένας επίσης που όλες τις ημέρες  και τις νύκτες βρισκόταν όλο το 24ωρο στο πόδι  έτοιμος, άγρυπνος ήταν ο πυράρχης ο Κασελούρης… Αυτό δεν πάει  να πει  ότι όλοι οι άλλοι δεν ήταν στα πυροβόλα τους μέρα -νύχτα. Είχαμε,  έτσι νομίζω γύρω στα δεκαπέντε έρλιγκον και μερικά  μπράουνιγκ πάνω στην ταράτσα ενός κτιρίου. Αυτοί, οι χειριστές, ήταν  γύρω στα τρία τέσσερα άτομα   και είχαν όλα έναν Υπαξ/κό επικεφαλής. Αυτά, τα πυροβόλα  παθαίνανε συχνά –  πυκνά  εμπλοκές. Μόλις παθαίνανε εμπλοκή  ειδοποιούσαν εμάς στη Σν και εμείς κάναμε ανακοίνωση, ο πυράρχης στο πυροβόλο πέντε π,χ η στο 1 η όπου αλλού……..Ο Κασελούρης είχε έδρα του στο πυραρχείο και ένα  καμιόνι,  και μόλις ανακοινώναμε βλάβη – και αυτό γινόταν τακτικά – άρχιζε να τρέχει από πυροβόλο σε πυροβόλο. Κάτι πάνω σε αυτό το οποίο επιβεβαιώνει πλήρως τον Κων/νου, δηλαδή ότι στην πρώτη φάση του πολέμου  δεν είδαμε κανέναν να κυκλοφορεί,  συμφωνώ απολύτως μαζί του. Σε μια συζήτηση   που είχα  με συναδέλφους ένα βράδυ, ήταν η τρίτη ημέρα του πολέμου,  με ρώτησαν, που είναι ρε Κώστα ο  τάδε που είναι ο άλλος κλπ… οπότε ένας λέει εγώ παιδιά  δεν βλέπω κανέναν από τους  πιο  ψηλά…   αλλά παρηγοριέμαι όσο ακούω όλη μέρα και νύχτα την φωνή του Αθανασούλη στα μεγάφωνα,  με παρηγορεί αυτό και λέω  εντάξει… Πάνω σε αυτό, επειδή κάποιοι ναύτες κυρίως αλλά και ορισμένοι συνάδελφοι τα έμπλεξαν και είπαν ο Αθανασούλης  μας έσωσε, λέω ότι, δεν είναι  σωστό. Έκανα τη  δουλειά μου  όπως την κάνανε  όλοι και με τις σωστές κινήσεις που γίνανε από την διοίκηση στον ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ, σωθήκαμε όλοι μαζί.

-. Σημασία είχανε και η  δική σου και του Κων/νου η  μαρτυρία, διότι εσύ έζησες  τα πράγματα,  μέσα από τον ασύρματο, μέσα από την Συννενόηση, μέσα από  τις Επιχειρήσεις, ήσουνα από τους αρχαίους υπαξ\κούς…

Αθανασούλης.Ο αρχαιότερος Υπαξ/κός  αλλά αυτό δεν έχει σημασία….

.- Ανθυπασπιστης δεν ήσουνα;

Αθανασούλης.- Αρχικελευστής.

-.  Ήσουν ο αρχαιότερος  από τους…

Αθανασούλης. Κυρίως στην θέση μου στη Σν. Καμιά πληροφορία δεν περνούσε στην βάση η σήμα, τηλέφωνα…  ένας μικρός,  ας τον πούμε,  θάλαμος επιχειρήσεων, όλα ήταν εκεί, βάλτε και τρεις δέκτες που ακούγαμε BBC,ΡΙΚ ΚΑΙ ΜΠΑΥΡΑΚ. Απλά, δεν ήταν δυνατόν να υπάρχει κάποιος μέσα στην βάση που να  είναι περισσότερο ενημερωμένος από εμάς στην  Σν. Στην συνέχεια της ιστορίας, έτσι πληροφοριακά το λέω, αυτός ο μικρός χώρος ήταν ο στόχος  για τα πυροβόλα  του ενενήντα τοις εκατό των αεροπλάνων, γι’ αυτό εκεί σε εμάς  δεν ερχόταν σχεδόν κανείς. Οι Τούρκοι όπως ήταν φυσικό σε όλο το Νησί βομβάρδισαν όλες τις κεραίες της CΥΤΑ, της τηλεόρασης, ραδιοφωνικών σταθμών… για να δημιουργήσουν κομφούζιο στις επικοινωνίες κλπ…..

-. Και αυτές τις έβγαζες  εσύ συμπυκνώνοντας  ότι άκουγες  από     ραδιόφωνα, SSB, ασύρματο… και ενημέρωνες…

Αθανασούλης.-  Όλα αυτά για να είμαστε ενημερωμένοι. Κανένας μα κανένας δεν έμπαινε στον κόπο από το  ΓΕΕΦ την ΝΔΚ να  μας πει τι γίνεται. Θα σας πω δυο μικρές ιστορίες. Τ ο ΜΠΑΥΡΑΚ εκτός από αυτό που σας είπα ότι σας μιλάμε από το βυθό  της θάλασσας που μας ρίξατε χτες βράδυ…    επαναλάμβανε  πολλές φορές στα Ελληνικά βέβαια, Έλληνες μην πολεμάτε το ειρηνευτικό εκστρατευτικό σώμα των Τούρκων, τα ηρωικά ΜΕΧΜΕΤΖΙΚ, ήταν οι πεζοναύτες αν θυμάμαι καλά την λέξη, ήρθαν για ειρηνευτικούς σκοπούς, το  επόμενο ειρωνικό σχόλιο, που συνήθιζε να λέει το BAYRAK ήταν:  Έλληνες μην πολεμάτε γιατί στο τέλος θα πάθετε ότι πάθατε στην Μικρά Ασία και η ιστορία σας το αναφέρει σαν Μικρασιατική καταστροφή.

-. Σαν τις σημερινές ειρηνευτικές που γίνονται και πάνε και σακατεύουν τον κόσμο.

Αθανασούλης.- Τι άλλο να πω… αυτά,  δεν  θυμάμαι κάτι άλλο…κάτι σπουδαίο που  να μου διαφεύγει. Νομίζω ότι το καλύψαμε όλο το Κυπριακό. Δεν ξέρω κάτι που  να….

-. Άρα εκτιμάς  ότι το πραξικόπημα έπαιξε σοβαρό ρόλο και στα συναισθήματα των Κυπρίων  απέναντι των Ελλήνων και βέβαια στην εισβολή  των Τούρκων. Το είπες μόνος σου.

Αθανασούλης.- Δεν  εκτιμώ ότι έπαιξε ένα  ρόλο, εκτιμώ  ότι  έπαιξε τον κύριο  ρόλο και κυριολεκτώ. Οι Κύπριοι των καιρό που  πήγα εγώ κάτω καλοκαίρι ‘73 δεν μας συμπαθούσαν απλώς,  αλλά ένοιωθαν κάτι περισσότερο από συμπάθεια   για όλους τους Ελλαδίτες. Τώρα όσον αφορά  την εισβολή των  Τούρκων τι να πω.  Είναι για  εμένα, σίγουρο ότι  το πραξικόπημα έφερε τους Τούρκους. Οι Τούρκοι  είπαν ότι πάμε να εισβάλουμε στην Κύπρο διότι με το πραξικόπημα διαταράχθηκε η ισορροπία στο Νησί και ότι τους έδιναν αυτό το δικαίωμα  σαν εγγυήτρια Δύναμη οι συνθήκες της Γενεύης, Λοζάνης κλπ. Δεν ξέρω, πιθανόν να το έκαναν, κάποια άλλη φορά. όμως το αποπειράθηκαν το 1964 και δεν το τόλμησαν, επίσης το 1967 και πάλι δεν το τόλμησαν. Το 1967 η Ελλάδα είχε   ισχυρό στράτευμα επάνω στο Νησί, το οποίο το φέραμε πίσω. Τώρα που χτύπησαν ήξεραν ότι το Νησί ήταν άοπλο, ότι η Εθν. Φρουρά κυνηγούσε τον Μακάριο, η Ελλάδα δεν είχε ουσιαστικά Κυβέρνηση, οι Αμερικανοί τους βεβαίωσαν ότι δεν θα ενοχληθούν από  την Ελλάδα, όπως και έγινε οι Ρώσοι δεν υποστήριζαν  άλλο τον Μακάριο  όπως παλιά. Επί τη ευκαιρία να σας πω κάτι με τους Ρωσικές τορπιλακάτους, που είχαμε στην Κύπρο, είχαμε πέντε  ναι πέντε  και είχαμε διαλύσει τη μία για να  επισκευάσουν οι μηχανικοί τις άλλες, διότι οι Ρώσοι δεν  έστελναν ανταλακτικά, όπως είχα ακούσει, αυτό μπορούν να το βεβαιώσουν η να το διαψεύσουν άλλοι κυρίως τα συνεργεία και οι μηχανικοί. Η κυβέρνηση της Κύπρου έδινε με το σταγονόμετρο τον τελευταίο καιρό η και καθόλου χρήματα  για υλικά και ανταλακτικά, περισσότερο την Κυβέρνηση την ενδιέφερε  να φύγουμε εμείς οι Ελλαδίτες από την Κύπρο, γιατί ήξερε με σιγουριά ότι της ετοιμάζουν πραξικόπημα, παρά η Εθνική Φρουρά που ανήκαμε, όπως βλέπετε  κατά την δική μου ταπεινή γνώμη συγκεντρώθηκαν πολλοί παράγοντες  για να κάνουν οι Τούρκοι ένα στρατιωτικό περίπατο, που για πολλά χρόνια το σχεδίαζαν αλλά δεν τολμούσαν.

.-Πιστεύεις ότι η τότε ηγεσία  που ήτανε εδώ, δηλαδή όχι η ηγεσία αλλά ο Ιωαννίδης συγκεκριμένα και με τους Αρχηγούς των όπλων  με τον Αραπάκη και με τους άλλους δύο του στρατού και τον Παπανικολάου της Αεροπορίας,  αυτοί οι τρεις ξέροντας, έχοντας οργανώσει και υλοποιώντας το πραξικόπημα ήξεραν  και είχαν συμφωνήσει για την εισβολή των Τούρκων; Γιατί υπάρχει και αυτή η εκτίμηση.

Αθανασούλης.-  Κοιτάχτε να δείτε, για  τον Ιωαννίδη δεν ξέρω, όταν λέω δεν ξέρω, εννοώ,  τίποτα. Τώρα για τους Αρχηγούς των Όπλων πάλι  από την θέση μου  δεν θα μπορούσα να ξέρω έστω και λίγα πράγματα. Μόνο να υποθέσω μπορώ. Και αυτό που υποθέτω είναι ότι οι Αμερικανοί βεβαίωσαν τους Τούρκους ότι η Ελλάδα δεν θα τους χτυπήσει αν πάνε για απόβαση στην Κύπρο, και τους Έλληνες κάνετε το πραξικόπημα και οι Τούρκοι δεν θα αντιδράσουν. Εννοώντας ότι δεν πρόκειται να επέμβουν. Μα αυτό βγαίνει καθαρά, ότι κάποιον δούλευαν και αυτός που δούλευαν δεν ήταν οι Τούρκοι  και ο Υφυπουργός τους, που έκανε δρομολόγια Αθήνα – ‘Άγκυρα συνέχεια, ήταν σκέτη κοροϊδία. Πιστεύω ότι το παιγνίδι ήταν στημένο.

-. Το θέμα είναι μήπως τους είπανε κάτι άλλο. Ότι  κάντε εσείς  το πραξικόπημα  να βρούμε εμείς  αφορμή  να κάνουμε ένα προγεφύρωμα  και εκεί θα κάτσει…

Αθανασούλης. Όπως και να έχει  εμείς δεν είχαμε καμία δουλειά να πάμε να ρίξουμε τον εκλεγμένο πρόεδρο της Κύπρου. Εδώ στην Ελλάδα  όταν έγινε   το πραξικόπημα, όπως είπαν ήταν μια Συνταγματική  εκτροπή. Το να κάνεις πραξικόπημα σε ένα άλλο κράτος τι ήταν; Γιατί  μπορεί  να λέγαμε ότι η Ε.Φ έκανε το πραξικόπημα, αλλά η Εθνική Φρουρά που ήταν  ο στρατός της Κύπρου, τα στελέχη της ήταν Ελλαδίτες  από την κορυφή έως κάτω, μόνο στον στρατό ξηράς είχανε  νομίζω ελάχιστους Κύπριους μονίμους και αυτοί χαμηλόβαθμοι. Άρα μην πει  κανένας ότι το πραξικόπημα το έκανε η Ε.Φ. Το κάναμε εμείς και εμείς το κατευθύναμε και εμείς προκαλέσαμε την Τουρκική εισβολή. Κύριε  Κακαρά συγνώμη, τώρα θυμήθηκα  μια άλλη περίπτωση. Το είχα ξεχάσει τελείως, δεν ξέρω  πόσο σπουδαίο είναι, αξιολογήστε το εσείς .’Όπως ξέρετε εμείς ανήκαμε στην Εθνική Φρουρά. Στην Επαρχία Αμμοχώστου έδρευε η 4η Ανωτέρα Διοίκηση της περιοχής με Διοικητή Συνταγματάρχη. Μην νομίσει κανείς ότι στην πραγματικότητα παίρναμε εντολές από  εκεί, απλώς  υπήρχε  κάποια συνεργασία και θεωρείτο η πιο πάνω από εμάς στρατιωτική Αρχή στην περιοχή. Μία ημέρα μας επισκέφθηκε   ο Διοικητής της 4ης Ανωτέρας  Διοίκησης και πήγε στον δικό μας Διοικητή δεν ξέρω τι είπαν, αυτό δεν μας ενδιαφέρει, αλλά αργότερα κάποια στιγμή βγήκαν από το γραφείο του Διοικητού μας και με φωνάζει ο δικός μας Αθανασούλη, πάρε χαρτί και μολύβι και έλα μαζί μας. Πήρα αυτά  που είπε και μπήκαμε οι τρεις μας σε ένα τζιπ και κάναμε μια επιθεώρηση θα έλεγα πάνω -κάτω  στην ακτή από την βάση. Επισκεφθήκαμε 3-4 χώρους,  περισσότερους -λιγότερους δεν θυμάμαι, που υπήρχαν πυροβολεία υπόγεια  με τσιμέντο όπως βλέπουμε στα έργα, στην Νορμανδία. Μου έλεγαν  τι έβλεπαν και  εγώ σημείωνα τις παρατηρήσεις τους. Αυτό  που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι όλα αυτά ήταν άδεια και έδειχναν εγκατάλειψη. Ρώτησα μετά  γιατί να είναι άδεια  και άχρηστα αυτά τα αμυντικά εργαλεία και αν ήταν πάντα έτσι. Έμαθα λοιπόν ότι τα άδειασαν, όταν το 1967  η μήπως 1968, πήραμε  την μεραρχία που είχαμε στο Νησί, τότε τα  εγκατέλειψαν άδεια. Αν αυτό σας λέει κάτι  σε σχέση με  αυτά που με ρωτήσατε πριν για τους Αρχηγούς και κυρίως αυτούς που Κυβερνούσαν την Ελλάδα αυτήν  την εποχή, έχει καλώς. Εγώ σαν άσχετος  βλέπω ότι για πολλά χρόνια εργαζόμαστε μαζί με τους Τούρκους πριν την εισβολή για να έρθουν οι Τούρκοι να καταλάβουν όσο πιο άνετα μπορούσαν την Κύπρο!

-. Επιθεώρηση κάνατε δηλαδή;

Αθανασούλης.- Ναι.

-. Πόσο καιρό πριν από την  εισβολή;

Αθανασούλης.- Αρκετό καιρό,  εννοώ   2-3 μήνες  νωρίτερα. Ήταν εντυπωσιακό,  στις πλαγιές  και στις  ακτές στο Μπογάζι  που ήταν  υψηλά από την θάλασσα, ήταν υπόγεια και   ήταν φτιαγμένα με τόνους  από μπετόν και σίδερα.

-. Τι άλλο θέλεις  να πεις για το Υποβρύχιο  και τον Παπαδάκη;

Αθανασούλης.- Ναι, για το Υποβρύχιο  που σας έλεγα προηγουμένως, και  για το υπερωκεάνιο. Μπορούσε να γράψει ιστορία ο Κυβερνήτης   του αν  έριχνε, με μια-δυο τορπίλες και έστελνε στον πάτο  το υπερωκεάνιο με τις χιλιάδες,   έτσι μας είπαν από την Κυρήνεια την λέξη χιλιάδες, στρατιώτες που επέβαιναν, όμως μπορεί να ήταν και αρνητικό το αποτέλεσμα, δεν έριξε και  με το εάν δεν κάνουμε τίποτα. Για τον Παπαδάκη  και  αυτά που είπα  πολλά του πέφτουν και δεν αξίζει να ασχοληθεί κάποιος περισσότερο  με αυτόν.

-.. ‘Αμα λέμε  για το υπερωκεάνιο, ήταν εκεί, εννοούμε σε πόση απόσταση από την Κυρήνεια;

Αθανασούλης.- Ήταν ανοικτά και όταν  στις 2 η ώρα της Δευτέρας έγινε  κατάπαυση του πυρός, οι Τούρκοι  τότε χτύπησαν και πήραν την Κυρήνεια όπως σας έχω πει. Μετά που πήραν  την πόλη της Κυρήνειας  και  το λιμάνι φυσικά,  ήρθε και έπεσε  δίπλα στο λιμάνι και αποβίβασε στρατό. Αυτό φυσικά δεν το είδα από το Μπογάζι, μας τα είπαν οι δικοί μας που ήρθαν από εκεί.

-. Δεν έριξε  και δεν  έγινε ιστορία;

Αθανασούλης.- Ναι δεν…οπότε ας το αφήσουμε.

-. Στην ιστορία κανείς δεν  μιλάει με το εάν. Δεν έγινε. Δυστυχώς. Δεν πήρε διαταγή, δεν πήρε το ρίσκο, δεν  έγινε.

Αθανασούλης.- Εντάξει, αυτό που λέμε είναι  η μια πλευρά η άλλη είναι ένας Κυβερνήτης Υ/Β  με μια τέτοια πράξη  του θα έβαζε αυτός την Ελλάδα υποχρεωτικά σε πόλεμο, βαριές πολύ βαριές ευθύνες  για έναν πλωτάρχη, ασήκωτες. Δεν την πήραν  αυτήν την απόφαση αυτοί που έπρεπε να την πάρουν, θα την έπαιρνε ο Κυβερνήτης του Υ/Β;

-. Πότε αποστρατεύθηκες κύριε  Αθανασούλη;

Αθανασούλης.- Αποστρατεύθηκα  το1981 με τις εκλογές, ήμουν υποψήφιος  με την ΕΔΗΚ και υποχρεωτικά με απέλυσαν, γιατί δεν με απέλυαν τη αιτήσει μου. Με την ευκαιρία να σας πω με δύο λόγια πως   έφυγα. Μας απέλυσαν μόλις ανακοινώθηκαν οι υποψηφιότητές μας και μας πήραν πάλι πίσω σαν εφέδρους μετά τις εκλογές. Υπηρετούσα για δεύτερη φορά στο ΣΔΑΜ. Εμείς που γυρίσαμε  στο Ναυτικό πάλι ήμασταν κάπου 60 άτομα, και κάθε ημέρα δημοσιεύαμε στον τύπο κριτικές και διαμαρτυρίες κλπ γιατί το να μας φέρουν πίσω ήταν παράνομο και κυρίως άδικο, ενώ ταυτόχρονα γινότανε πολλές επερωτήσεις στην Βουλή.  Μετά 3-4  μήνες έρχεται ένα σήμα εγώ και ένας άλλος συνάδελφος μου σαν μεγαλύτεροι στον Βαθμό να παρουσιαστούμε στο γραφείο του ΑΓΕΝ την… Πήγαμε λοιπόν τρεις, πήραμε  μαζί μας έναν Αρχικελευστή που είχε τελειώσει Νομική……..Μας λέει ο ΑΓΕΝ μας έχετε ζαλίσει με τον Τύπο και τη Βουλή, το  Ναυτικό έκανε μια βλακεία που σας πήρε πίσω, τώρα κοιτάμε να βρούμε τρόπο να απολυθείτε. Ο αρχικελευστής τότε λέει, κύριε Αρχηγέ, αυτή τη στιγμή γίνεται μία     άσκηση και έχετε πάρει πολλούς εφέδρους, σε δέκα περίπου ημέρες αυτοί θα απολυθούν, γιατί δεν μα ς απολύετε και εμάς μαζί; Ο Α/ΓΕΝ λέει,  βέβαια, είναι μιά καλή ιδέα αυτό θα γίνει αλλά  σε αυτές τις δέκα μέρες δεν θέλω να δω τίποτα στον Τύπο για το πρόβλημα σας, τότε εγώ ρώτησα,ο υπουργός άμυνας όμως κύριε αρχηγέ τι λέει; Και μου απαντά, άκου να σου πω, όταν έχεις τον Θεό μαζί σου τι τους θέλεις τους Αγίους; Έτσι ακριβώς όπως μας τα είπε έγιναν όλα. Αυτόν τον Αρχηγό τον έλεγαν Νίκο Παππά.

-..έτσι για το…   σου είχανε προτείνει, σε είχανε βάλει σε καμιά από τις ομάδες  που είχε πάει  ο Κωνσταντίνου και άλλοι, για συλλήψεις στην διάρκεια  του πραξικοπήματος;

Αθανασούλης.- Όχι δεν με  είχανε βάλει, όχι, ούτε καμιά προσέγγιση, ήμουν στην βάση και δεν  υπήρχε περίπτωση  να πάω, μου φαίνεται για γέλια να κάνω συλλήψεις, δεν μου πάει καθόλου. αλλά και για να με προσεγγίσουν  για να συμμετάσχω  δεν μπορούσε να το κάνει κάποιος  όπως σας είπα και πιο πάνω, είχα πει αμέτρητες φορές από πριν δημόσια, ότι δεν με ενδιαφέρει  ποιος είναι πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι αυτός που ψήφισαν οι Κύπριοι, και αυτοί ξέρουν καλύτερα από εμάς. Αυτό δεν το έλεγα έτσι ξεκάρφωτα, τον τελευταίο καιρό  ήταν το κύριο θέμα συζήτησης στην τραπεζαρία και στο καρέ. Με αυτή  την  θέση μου σε αυτό το θέμα δεν ήταν  δυνατόν να με  πλησιάσει κάποιος για να συμμετάσχω σε συνωμοσίες και πραξικοπήματα. Από όλο το Ναυτικό, γιατί όπως έμαθα μετά πολύ λίγοι η ελάχιστοι  ήσαν μυημένοι,  οι πιο πολλοί πήγαν  υποχρεωτικά και άλλοι ακόμη χειρότερα με το ζόρι όπως ο Κωνσταντίνου.

-. Τον Αγιασοφίτη τον Ήξερες;

Αθανασούλης. Ναι, τον ήξερα. Δεν είχα καταλάβει ότι ανήκε  στους συνωμότες,  τους πραξικοπηματίες ήταν βοηθός του Ντάνου και  πιστεύω  ότι από εκεί είχε επηρεαστεί. Δεν είχα  σχέσεις μαζί του. Ο Κων/νου  που εργαζόταν  με τον  Ντάνο στο ίδιο γραφείο πρέπει να είχε γερές αντιστάσεις για  να κατορθώσει  να μείνει έξω από  αυτή την κλίκα των πραξικοπηματιών. Στη Λεμεσό στο γυμνάσιο που μέναμε δυο Αξιωματικοί που ήταν στον πυρήνα των πραξικοπηματιών  φώναζαν πόλεμος, ρεεε πόλεμος πολλές φορές  την ημέρα. Όλοι ήξεραν  γιατί το φώναζαν.

-. Τον Ταβλαρίδη τον ήξερες;

Αθανασούλης. Όχι, καθόλου, καμία σχέση. Ήταν  Κυβερνήτης στο ΛΕΒΕΝΤΗΣ με βάση το λιμάνι της Αμμοχώστου. Μετά το πραξικόπημα ήρθε στην ναυτική βάση με το πλοίο, όταν  εγκαταλείψαμε τη βάση, με το πλήρωμα του ενσωματώθηκε  στο πλήρωμα της ΝΒΧ μέχρι το τέλος, δεν ξέρω τίποτα άλλο….

-. Ο Παπαργύρης ήτανε εκεί;

Αθανασούλης.- Ο Παπαργύρης ήταν στην Λευκωσία  στην ΝΔΚ. Επί έναν χρόνο και δύο μήνες που ήμουν εκεί δεν τον συνάντησα ποτέ. Δεν έμαθα  ποτέ  κύριε Κακαρά, αν πήγε φυλακή κανένας από τους πραξικοπηματίες – προδότες, αν έχετε  ακούσει εσείς  κάτι πείτε μου  σας παρακαλώ. Τελικά την  ιστορία εμείς οι Έλληνες την  επαναλαμβάνουμε  κάνοντας με ακρίβεια τα ίδια λάθη. Και  την αντιγράφουμε, πάντα  από την αρνητική της πλευρά. Και κλείνω  με την φράση του  ΜΠΑΥΡΑΚ Πάθατε  ακριβώς ότι  η ιστορία σας λέει σαν Μικρασιατική καταστροφή!!!

 

………………………………………………………………………………………………………….

 

---

[1] Στη συνέντευξη του Αθανασούλη ήταν παρών και ο Δημητρης Κωνσταντίνου με τον οποίο είχε προηγηθεί στις 2 Ιουν 2011 άλλη παρόμοια συζήτηση για το Κυπριακό και η οποία ήδη έχει αναρτηθεί.

Ένας απλός υπαξιωματικός μιλάει για πραξικόπημα και εισβολή στην Κύπρο

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΙΟΥΛΙΟ/ΑΥΓΟΥΣΤΟ 1974

-: Τι βαθμό έχεις τώρα κύριε Κωνσταντίνου;
Κων/νου: Αντιπλοίαρχος, απόστρατος ειδικότητα ηλεκτρολόγος.
-: Και μιλάμε για το Κυπριακό. Για την Κύπρο, για την υπηρεσία σου στην Κύπρο και μιλάμε άνετα.
Κων/νου: Κανένα πρόβλημα δεν έχω. Καταρχήν να σας πω ότι πολιτικά είμαι από αυτούς τους μεταβλητούς. Λοιπόν κατά διαστήματα πήγα και στο ένα κόμμα, πήγα και στο άλλο και δεν μου αρέσει δηλαδή αυτό το σύστημα το πολιτικό που λένε τώρα και σε πολλούς δεν αρέσει, εμένα δεν μου άρεσε ποτέ. Κυρίως μέσα στον στρατό. Δεν μπορούσα να… δεν εννοούσα μέσα στην δουλειά μου να συζητήσω θέμα τέτοιο. Και ίσως κάποτε να είχα ανακατευτεί. Ήρθε ένας συνάδερφος κάποτε, ο Γιαννούλης – πιθανώς να τον ξέρετε εσείς – να πάω σε ένα κέντρο σε μία συγκέντρωση που έκανε κάποιος ανώτερος αξιωματικός. Και μου είπε Πήγαινε και ζήτα να συμμετέχεις και εσύ. Δεν κατάλαβα να σας πω και τι ήταν αυτό και ούτε και ήξερα τίποτε και δεν μπορούσα να πάω να παρακαλέσω να συμμετάσχω σε μία εκδήλωση. Δεν ξέρω εάν αυτό ήταν το θέμα ή μία έχθρα που είχα από τους παλιούς πολύ φίλους μου … ότι τους έβαλα εγώ στα καράβια όταν ήμουνα στο … Μ’ αυτές τις ειδικότητες…
-: Γιατί αυτοί τι ήτανε πολιτικά και νομίζουν ότι είσαι αντίθετος;
Κων/νου: Εκείνη την περίοδο τουλάχιστον δύο που γνώριζα που ήτανε εκεί πάνω επρόσκειντο στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Και προσπαθήσανε μέσα από εκεί να με κάνουνε ότι εγώ δεν είμαι τέλος πάντων δικός τους και ότι δεν πρέπει να είμαι εκεί. Και μάλιστα μετά από δύο χρόνια που έκανα εκεί στο γραφείο, με βάλανε στις μεταθέσεις. Είχα κάνει κάποια μελέτη και ούτε ο διευθυντής μου, ούτε ο Κλαδάρχης μου ο Σκουριώτης τότε που ήτανε, ήθελαν να φύγω. Και μάλιστα μια μέρα, είχε πάει είκοσι φορές στον Β΄ κλάδο, δεν ξέρω εάν ήσαστε εσείς ακόμα εκεί…
-: Όχι.
Κων/νου: Ήτανε ο κύριος Βουραζέρης. Και κατεβαίνει κάτω και μου λέει, συγνώμη ήτανε και έκφραση του, ‘Ρε Μήτσο τι έχεις κάνει και όλος ο Β΄ κλάδος θέλει να φύγεις από το ΥΕΚ;’ Λέω ‘Κύριε διευθυντά, δεν έχω κάνει τίποτα’ του λέω.
-: Αυτά τώρα σε σχέση με το Κυπριακό και την υπηρεσία σου εκεί;
Κων/νου: Όχι, αλλά…
-: Γιατί τα λες;
Κων/νου: Γιατί τα λέω; Για να δείτε… ίσως αυτά που θα σας πω για το Κυπριακό να παίρνουν μια πλευρά της μιας ομάδας ή της άλλης ομάδας. Ήθελα να σας αποδείξω ότι είμαι ανεξάρτητος άνθρωπος ιδεολογικά. Πάμε τώρα στο Κυπριακό. Λοιπόν το 1972 ξεκίνησα από εκεί, επιλέχτηκα να πάω στην Αμερική σαν ανταλλαγή προσωπικού, επειδή έτυχε να μην πάω αποστολή παρ’ όλο που ήμουνα αρχηγός της σειράς μου – υπαρχηγός μάλλον, αρχηγός ήτανε ο Στρατήγης για τον οποίο πρέπει να ξέρετε προφανώς κάποια ιστορία… ο οποίος αποτάχτηκε σαν ναύτης – και δεν είχα πάει. Πέρασα σχολή Εθνικής έξι μήνες, κάτι έγινε μας στείλανε με απόσπαση στα καράβια μέχρι να διευθετηθεί η κατάσταση.
-: Για τον Στρατήγη είπες ότι ήτανε αρχηγός τάξεως και αποτάχτηκε, γιατί;
Κων/νου: Σε κάποιο καράβι κάποια διένεξη έγινε με τον πρώτο μηχανικό, κάποια διαταγή παράκουσε, ήτανε ένα θέμα υπηρεσιακό και λοιπά, ήτανε άσχετο. Λοιπόν μου λέει ο Λεόνε ‘Που θες να πας; Για λίγο θα πας, για δυο μήνες, τρεις.’ Λέω ‘Πάω στο ΘΥΕΛΛΑ.’ Λοιπόν πήγα στο ΘΥΕΛΛΑ, τελικά πέρασε ο καιρός, πέρασε ο καιρός και δεν είχαμε καμία ειδοποίηση πότε θα φύγουμε για την Αμερική. Στο ΘΥΕΛΛΑ όμως ήρθανε οι ετήσιες δηλώσεις της τοποθέτησης. Έρχεται ο οπλονόμος και εγώ δεν έκανα βέβαια γιατί ήμουνα με απόσπαση και περίμενα να φύγω. Μου λέει ‘Κάνεις δήλωση.’ Του λέω ‘Εγώ είμαι με απόσπαση, θα φύγω.’ Πηγαίνει στον ύπαρχο, λέει ο ύπαρχος ‘Όχι θα κάνεις.’ Τότε οι δηλώσεις ήτανε τρεις, δεν ήτανε τέσσερις όπως γνωρίζετε εσείς στο ΓΕΝ. Στη ΔΝΕ τις άλλαξε μετά ο κύριος Δημητριάδης και έκανε ξεχωριστή της Κύπρου. Και εκεί που δήλωσα στο εξωτερικό δήλωσα Ναι διότι νόμιζα ότι πήγαινα στην Αμερική. Μετά από λίγο καιρό έρχεται ένα σήμα να πάω στην Κύπρο. Ήτανε Απρίλιος περίπου, Απρίλιος του ’73. Δεν ήθελα να πάω, από εδώ από εκεί ρώτησα κάποιους συναδέλφους, δεν είχα κανένα λόγο. Πολλοί πηγαίνανε τότε για τα λεφτά, εγώ δόξα το Θεό με την γυναίκα μου καλά ήμουνα. Μάλιστα ήταν και άρρωστη η γυναίκα μου και δεν το εκμεταλλεύτηκα, διότι επρόκειτο να κάνει μία εγχείρηση καρδιάς. Λόγω ότι ήμουνα πολύ υπάκουος με τα καλά του και τα κακά του, πήγα στη ΔΝΕ είπα ότι δεν θέλω να πάω, μου είπε ο υπόλογος ο Δέρας εκεί ότι ‘Ένα μήνα φυλακή θα φας…’ μου λέει ‘… αν αρνηθείς.’ Ο χαζός εγώ το πίστεψα αντί ν’ ανεβώ στον… να πω ότι έχω ένα πρόβλημα και… Και πήγα στην Κύπρο. Συνέπεσε να πάω στην Κύπρο στο τέλος Μαΐου όταν ήτανε το Κίνημα του Ναυτικού, το οποίο δεν το πήρα είδηση καθόλου. Να σας πω ότι γύρισα μετά και δεν ήξερα τίποτα, κάτι πολύ λίγα άκουσα.
-: Γενικά στην Κύπρο δεν έμαθε κανείς για το Κίνημα του Ναυτικού;
Κων/νου: Εγώ να σας πω την αλήθεια με συναδέρφους δεν έκανα και πολύ παρέα.
-: Ραδιόφωνα, εφημερίδες;
Κων/νου: Τίποτα, τίποτα. Δεν έμαθα τίποτα. Και νομίζω ότι εκείνες τις μέρες πρέπει να ήμουνα στο ΓΕΝ για να φύγω. Και μάλιστα όταν γύρισα…, καταρχήν όταν γύρισα πήγα στο ΣΦΕΝΔΟΝΗ και ήτανε ύπαρχος… και καθίσαμε και τα λοιπά, και όταν διάβασα το βιβλίο σας…ή μάλλον πιο μπροστά το Κίνημα του Ναυτικού και μετά το δικό σας, τότε έμαθα ότι ο κύριος Δεμέστιχας ήταν και αυτός και όλοι σας όλον αυτόν τον αγώνα που είχατε κάνει. Δεν πήρα είδηση τίποτε κύριε Κακαρά. Με τους συναδέλφους σας δεν έκανα πολύ γιατί… δεν ξέρω… κάπου οι ιδέες τους δεν ταιριάζαμε ας πούμε. Ασχολούνταν με τα πράγματα τα οποία τα θεωρούσα άχρηστα και έτσι δεν έμαθα τίποτε. Τέλος πάντων. Και στην Κύπρο έναν μόνο συνάδερφο έκανα παρέα ο οποίος έτυχε και είναι στην γειτονιά μου, με τους άλλους δεν έκανα. Πάντα έκανα με ανθρώπους έξω από το Ναυτικό γι’ αυτό και δεν έχω πολλούς γνωστούς από το Ναυτικό, πολύ λίγους. Γνωστούς να τους βλέπω, να τους χαίρομαι, να δακρύζω που τους βλέπω…αλλά μέσα στην υπηρεσία δεν ξέρω…η στάση που κρατούσανε γενικά για την υπηρεσία δεν μου ταίριαζε. Να πούμε ένα παράδειγμα, παράδειγμα για τους αξιωματικούς. Υπήρχε…είχαμε μία διαφορά, ο καθένας ήτανε στα καθήκοντα του, ο καθένας λέει άλλα. Όταν κάναμε μία συζήτηση και έπαιρνα και έλεγα ‘Μισό λεπτό αυτή είναι η θέση μας…αυτά είναι τα καθήκοντα μας…ο άλλος πήγαινε και έκανε αυτά τα καθήκοντα…’ κάπου με θεωρούσανε και ύποπτο. Οπότε δεν έκανα καθόλου παρέα και είχα την ησυχία μου. Λοιπόν…πήγα στην Κύπρο στο τέλος του Μαΐου το ’73. Όταν πήγα κάτω, πήγα στο Μπογάζι και όταν παρουσιάστηκα στην βάση αντικατέστησα τον (…) Ντεσταβλάκη με τον οποίο ήμασταν στο Βέλγιο στην παραλαβή των ναρκαλιευτικών τύπου (…). Ήτανε μαζί με τον κύριο Ζαράνη στο τεχνικό γραφείο γι’ αυτό και λοιπόν είπε στον Ζαράνη ποιος ήμουνα εγώ, ήξερε ότι ασχολούμαι και με γραφική εργασία και λοιπά αρκετά…και με έβαλε στο τεχνικό γραφείο. Πως ξεκίνησα με τα γραφικά; Στη σχολή Ναυτοπαίδων όταν πήγα στον τρίτο μήνα ο κύριος Πολυάδης που μας έκανε Ελληνικά, μετά που πήγα στον πίνακα με πήρε στα (…) της σχολής επί 3 χρόνια και δεν έκανα αγγαρείες καθόλου και όσα μαθήματα ήτανε Ελληνικά – επειδή είχα κάνει δύο τάξεις στο γυμνάσιο και οι υπόλοιποι ήταν του Δημοτικού, σχεδόν η πλειονότητα – πήγαινα στο γραφείο…
-: Του Δημοτικού εννοείς και οι υπαξιωματικοί όλοι;
Κων/νου: Το πλείστον των υπαξιωματικών του στρατοπέδου ήταν του Δημοτικού, υποχρεωτικά. Ήμασταν λίγοι, λίγοι οι οποίοι είχαμε κάνει δυο, μία ή δυο τρεις τάξεις στο Γυμνάσιο και εγώ είχα βγάλει δυο τάξεις τότε. Και από εκεί ασχολήθηκα λιγάκι με τα γραφικά. Μπήκα λοιπόν στο γραφείο με τον κύριο Ζαράνη και μετά νομίζω από ένα τρίμηνο έφυγε και ο Ζαράνης και ήρθε ο κύριος Ντάνος, γνωστός τώρα από το σύστημα του Κυπριακού. Εγώ είχα νοικιάσει ένα σπίτι έξω από την βάση, το οποίο ήταν χωρισμένο στα δύο. Ήταν ένας υπάλληλος της Ηλεκτρικής της Λευκωσίας που μέσα σε ένα συνοικισμό που ήτανε ας πούμε κάποια ελίτ πλούσιοι, αυτός κατάφερε επειδή ήτανε στην ΔΕΗ και πήρε κι αυτός ένα μερίδιο και επειδή δεν είχε λεφτά να κάνει βίλα, έκανε ένα κτιριάκι το οποίο το είχε χωρίσει στη μέση και έκανε δυο δυαράκια, γκαρσονιέρες ας το πούμε έτσι. Αλλά είχε κάνει και μία μεσόπορτα για να μπορέσει να το περάσει από την Πολεοδομία. Έτσι λοιπόν πήγα μέσα…και μας άνοιξε και την πόρτα…ήταν έτσι ανοιχτό. Μετά λοιπόν που ήρθε ο κύριος Ντάνος έψαχνε κι αυτός για σπίτι. Ο κύριος Ντάνος ήταν τότε χωρισμένος και είχε μία κοπέλα με την οποία συζούσε. Πάρα πολύ καλή κοπέλα. Και ήρθε λοιπόν και έψαχνε ένα σπίτι, του είπα ότι νοικιάζει ο άλλος το διπλανό και τράβα και νοίκιασε το δίπλα και μετά από λίγες μέρες έκλεισε η πόρτα, έβαλε μια πόρτα και ήμασταν σε μία κατοικία σε δύο γκαρσονιέρες δίπλα δίπλα. Καλός άνθρωπος ο κύριος Ντάνος ήσυχος και λοιπά. Όταν έφτασε όμως… γι’ αυτό σου ρωτάω ένα πράγμα ότι άσχετα τι θα επακολουθήσει μετά και τι πίστεψε μετά, διότι είναι αλήθειες πολλά πράγματα που μπορεί να πήρα… Όταν κατέβηκε κάτω ο Ντάνος δεν ήτανε ας το πούμε δεξιός. Μάλιστα είχε τραγούδια του Θεοδωράκη και λοιπά κι έδειχνε ότι ήτανε ας πούμε από το Κέντρο και προς τα Αριστερά και έτσι ήταν μάλιστα και η κοπέλα. Γιατί η κοπέλα του έγινε φίλη με την γυναίκα μου. Αυτό κύλησε όλο το θέμα. Με το που πηγαίνεις στην Κρήτη προσπαθούνε κάποιοι να σε εγκλωβίσουνε…
Καν: Στην Κύπρο εννοείς.
Κων/νου: Ναι στην Κύπρο…είτε οι Γριβικοί…, κυρίως οι Γριβικοί πηγαίνανε τώρα εκεί πέρα, είτε Μακαριακοί. Πιο πολλοί οι Γριβικοί ερχόντουσαν εκεί σε μας τους Έλληνες. Λοιπόν ήτανε ένας Αλέκος εκεί ο οποίος ερχότανε…όταν ερχότανε… Παρέλειψα να σου πω ότι όταν πρωτοπήγα στην Κύπρο, έχω έναν ξάδερφο στην Κύπρο ο οποίος παλιά που είχε πάει παντρεύτηκε. Με αυτόν τον ξάδερφο όταν πηγαίναμε γυμνάσιο μέναμε στο ίδιο δωμάτιο. Πάρα πολύ καλός στα φιλολογικά, παντρεύτηκε στην Κρήτη. Παντρεύτηκε την…έγινε μπατζανάκης με τον αρχηγό της αστυνομίας της Κύπρου, δεν θυμάμαι πως τον λέγανε, Αντωνίου λεγόταν , Χριστοδούλου λεγότανε, δεν θυμάμαι. Μάλιστα πήγαμε στο σπίτι αυτουνού του αρχηγού της αστυνομίας μια μέρα σαν επίσκεψη…γιατί οι αδερφές δεν θέλαν…σαν επίσκεψη, αυτός δεν ήτανε εκεί, ήταν όμως η γυναίκα του. Έτσι λοιπόν μου συνέστησε ‘…να μην ανακατευτείς με κανένανε. Ούτε με τους μεν, ούτε με τους δε.’ Και πράγματι αυτό έπραξα. Ερχόταν λοιπόν μερικές φορές ένας Αλέκος Γριβικός και με ζήταγε. Εγώ για να μην φαίνομαι, άνοιγε την πόρτα η γυναίκα μου, του λέει ‘Δεν είναι εδώ’, ξάπλωνα πίσω από έναν καναπέ που είχαμε και δεν φαινόμουν καθόλου. Ε ήρθε 3-4 φορές βαρέθηκε, δεν ξαναήρθε. Είδε ότι εγώ δεν τσιμπάω, άλλοι δεν ξέρω τι κάνανε. Πέρασε ο καιρός ήσυχα και καλά, εγώ ήμουνα στο…
-: Όταν λες δεν ξέρεις τι κάνανε, εννοείς συναδέρφους δικούς σου, του Ναυτικού; Δικούς μας του Ναυτικού, τους οποίους εκτιμάς ότι προσέγγιζαν πάλι οι Γριβικοί αλλά δεν ξέρεις…
Κων/νου: Ναι, ναι δεν ξέρω. Οι πιο πολλοί μένανε στο Τρίκομο ή στον απέναντι συνοικισμό στο Μπογάζι, ενώ στον από ‘δω συνοικισμό που ήμουνα εγώ πάνω από το στρατόπεδο ήμασταν μόνο δύο, εγώ και ο Αθανασούλης ο τηλεγραφητής.
-: Εκτιμάς ότι αρκετούς τους είχανε προσεγγίσει και τους πήραν με το μέρος τους οι Γριβικοί;
Κων/νου: Οι Γριβικοί, κυρίως αυτοί που ήταν στο Τρίκομο. Και ίσως και στο απέναντι λιγάκι. Ο Αθανασούλης που ήτανε δίπλα μου δεν είχε ανακατευτεί και αυτός. Τουλάχιστον εμείς οι δύο που ήμασταν εκεί στον συνοικισμό και είχαμε μία δικιά μας παρέα με τους ανθρώπους που ήτανε εκεί στον συνοικισμό και ήτανε άνθρωποι καλού πολιτιστικού επιπέδου.
-: Ο Ντάνος;
Κων/νου: Θα συνεχίσω. Λοιπόν ο καιρός πέρασε όλο το χειμώνα…ο Ντάνος ήτανε ένας ήσυχος άνθρωπος και λοιπά. Μάλιστα μερικές φορές κάναμε και παρέα στο σπίτι, τραγούδια ο Ντάνος Θεοδωράκη και τέτοια και τα λοιπά, που νόμιζα που σας λέω ότι πήγαινε προς τα εκεί. Και πράγματι έτσι ήτανε γιατί τα έλεγε η κοπελιά του, αυτή που συζούσε, στην γυναίκα μου. Ήτανε τόσο καλός, μπορώ να πω αγαθός, που μια φορά εκεί που συζητάγαμε στο σπίτι του έλεγα ορισμένα πράγματα, κάπου πρέπει να κρατάς και μία έτσι σκληρή γραμμή και τα λοιπά, ‘Έλα ρε…’ του λέει η Λεία η γυναίκα του ‘…μέχρι και ο Κωνσταντίνου σου λέει ότι είσαι αγαθός’. Λοιπόν τέλος πάντων πέρασε ο καιρός και ερχόμαστε τώρα στην εποχή του Ιανουαρίου. Κυκλοφορούσε μία φήμη ότι θα γίνει πραξικόπημα τότε που ήτανε…
-: Ιανουάριο του ’73;
Κων/νου: Όχι το ’74 πάμε τώρα. Κυκλοφορούσε μία φήμη και βλέπαμε κάτι κινήσεις, γενικά βλέπαμε αυτούς που ξέραμε ότι είναι Γριβικοί, ότι επίκειται κάποιο πραξικόπημα. Και μάλιστα ήταν την περίοδο που ήταν ο Μακάριος στην Κίνα. Δεν θυμάμαι από πού έμαθα ότι…, έμαθα ότι οι Γριβικοί ήτανε κάπου αγριεμένοι γιατί δεν τους άφησε ο Γρίβας να κάνουνε το πραξικόπημα τότε. Δεν ξέρω, αυτό άκουσα, δεν θυμάμαι να σας πω από πού το άκουσα, αλλά αυτό έχει γίνει ακριβώς.
-: Πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου;
Κων/νου: Ναι εναντίον του Μακαρίου. Άσχετα οι μπόμπες που μπαίνανε κατά διαστήματα, που μπαίνανε κάποιες μπόμπες στον δρόμο και ποτέ δεν τον χτυπήσανε και λοιπά, δεν μπορούσαν να κάνουνε αυτό που έκανε ο Παναγούλης ξέρω ‘γω. Έτσι λοιπόν πέρασε αυτός ο καιρός, οι Γριβικοί ήτανε κάπως…τους έβλεπες μισοαλαφιασμένους. Κάπως δυσαρεστημένοι. Έρχεται τώρα λίγο το τελευταίο δίμηνο πριν το πραξικόπημα του καλοκαιριού του Ιουλίου – ας πούμε από τον Μάιο – που αρχίζει η προεδρική αστυνομία, η προεδρική φρουρά και μας κάνει ελέγχους κατά διαστήματα στους δρόμους. Μας κάνουν έναν ψυχολογικό πόλεμο.
-: Σε ποιους κάνει ελέγχους;
Κων/νου: Σε μας του στρατού, του Ναυτικού ήμασταν. Μας σταμάταγε όταν γυρίζαμε από τη Λευκωσία, όταν πηγαίναμε στη Λευκωσία μας σταμάταγε και μας έλεγχε τα αυτοκίνητα, το πορτμπαγκάζ και λοιπά, μας έδειχνε έτσι ότι ‘Σας ελέγχουμε, σας κάνουμε…σας έχουμε…’ ή σαν να λέει ‘Σηκωθείτε και φύγετε’ μια τέτοια συμπεριφορά. Όχι η κανονική αστυνομία, η προεδρική φρουρά, έχουνε δύο αστυνομίες στην Κύπρο. Έτσι λοιπόν έγινε αυτό το διάγγελμα του Μακαρίου που έλεγε ότι οι Έλληνες αξιωματικοί πρέπει να φύγουνε από την Κύπρο. Το συζήτησα με τον Ντάνο, ο Ντάνος όμως είχε πάρει ένα αυτοκίνητο με δάνειο και δεν ήθελε να φύγει από την Κύπρο, είχε πρόβλημα οικονομικό. Πάντα είχε πρόβλημα οικονομικό. Και του είχε υποσχεθεί ο Παπαγιάννης ότι θα τον κρατήσει και τρίτο χρόνο κάτω. Εγώ δεν είχα τέτοιο πρόβλημα γιατί και το αυτοκίνητο που το αγόρασα…, είχα λεφτά πριν κατέβω στην Κύπρο και τα λεφτά που αγόρασα το αυτοκίνητο μου τα δώσανε τον πρώτο μήνα, μου τα στείλανε από τη Γερμανία και μάλιστα με φωνάξανε και στο ΓΕΕΦ, πού βρήκα τα λεφτά. Νομίζανε ότι έδωσα κάποια πληροφορία, ήτανε αυτό που…, κάποια συναλλαγή, κατάσκοπος ότι είμαι. Τους έδειξα το παραστατικό ότι τα έχω από τη Γερμανία τα λεφτά, ότι έχω εκεί την κουνιάδα μου και τελείωσε. Εγώ δεν είχα κανένα πρόβλημα και του έλεγα να πάμε να φύγουμε να πάμε στην Ελλάδα, αφού δεν μας θέλουνε να πάμε να φύγουμε, με το ζόρι θα καθίσουμε εκεί κάτω; Αυτός ήθελε να καθίσει όμως. Φτάνουμε λοιπόν τις τελευταίες μέρες τώρα (…), μαζί με τον Ντάνο πολλοί θέλανε να καθίσουνε, κι άλλοι θέλανε να καθίσουνε κάτω και κυρίως ο Αγιασοφίτης, τον οποίο κάπου τον έχετε γράψει, ο οποίος ήτανε σφόδρα δικτυωμένος στους Γριβικούς απ’ ότι μας έλεγε. Και μάλιστα ήρθε μια μέρα και με έπιασε και μου ζήτησε να λάβω μέρος στο πραξικόπημα και του λέω ‘Εμένα μην με ανακατεύεις’.
-: Πότε ήρθε και σου ζήτησε κάτι τέτοιο, θυμάσαι ημερομηνίες; Όχι;
Κων/νου: Τελευταία εβδομάδα πριν το πραξικόπημα. Λοιπόν θα φτάσουμε στην τελευταία εβδομάδα. Λοιπόν πάμε μία εβδομάδα πίσω πριν το πραξικόπημα τώρα. Αυτός πρέπει να μου το είπε γύρω στις 8 ημέρες πριν από το πραξικόπημα. ‘Ξέρεις…’ λέει ‘…θα γίνει πραξικόπημα…’ ‘εμένα …’ του λέω ‘…μην με ανακατεύεις, δεν ασχολούμαι με τέτοια…’ και δεν ήθελα να ανακατευτώ με τίποτα με τέτοια πράγματα. ‘Εγώ…’ του λέω ‘…θέλω να φύγω.’ Το πραξικόπημα έγινε Δευτέρα, τη Δευτέρα λοιπόν την προηγούμενη είμαι στο γραφείο. Στο γραφείο που είμαι εκτός από βοηθός του τμηματάρχη των συνεργείων, είχα και τον εφοδιασμό. Δύο μέρες την εβδομάδα τουλάχιστον πήγαινα στην Αμμόχωστο, πήγαινα στα δημόσια έργα έπαιρνα τις καταστάσεις και προμήθευα με υλικά τη βάση.
-: Τι υλικά εννοείς;
Κων/νου: Χρώματα, βίδες, εργαλεία και λοιπά. Και είχα πάρα πολύ καλές σχέσεις με όλον τον κόσμο. Θα σας κάνω διακοπή, γιατί είχα πάρα πολύ καλές σχέσεις; Όταν πρωτοπήγα στα δημόσια έργα είχα και μια κατάσταση και υπήρχε και μία παραγγελία για κάτι σιφόνια των τορπιλακάτων σαν αυτά που βάζουμε στο μπάνιο για να μην φεύγουν τα νερά κάτω. Ήταν μια παραγγελία η οποία ήταν εκατόν πέντε λίρες, πάω να τα πάρω, τα βλέπω, εκατόν πέντε λίρες εκείνα τα πράγματα; πέντε πραγματάκια, ήταν πολλά. Λέω ‘Με συγχωρείτε εγώ δεν τα παίρνω αυτά’ Δεν τα πήρα. Μου λένε… ‘εγώ δεν τα παίρνω εκατόν πέντε λίρες. Αυτά …’ λέω ‘… πέντε λίρες και πολύ είναι, μια λίρα το καθένα και πολύ είναι.’ Λέει ‘Τα παρήγγειλε ο άλλος…’ ‘Εγώ…’ λέω ‘…δεν τα παίρνω.’ Και μου λέει ο άλλος… Εγώ…’ λέω ‘…άντε να σου δώσω δέκα λίρες’ του λέω. Κατάλαβε τώρα αυτός που τα κατασκεύαζε ότι εγώ δεν αγοράζω και μου λέει ‘Δεν πειράζει…’ λέει ‘…πάρτα δωρεάν’ και τα πήρα δωρεάν. Με άφησε αυτός από τα δημόσια έργα να πάω να ψωνίσω, πήγα ψώνισα, έπαιρνα τις προσφορές μου. Έπαιρνα τις προσφορές μου, ψώνισα βίδες, μόλις είχα βγει, λέει ‘Γιατί πήρες βίδες από αυτόν;’ Έπρεπε να έρχεται και ένας των δημοσίων έργων για να ψωνίζω αλλά τέλος πάντων. Λέω ‘Τι γιατί πήρα; Αυτός είχε τις φθηνότερες και καλύτερες’ ‘Αυτός είναι κομμουνιστής’ μου λέει. Λέω, ‘Εμένα δεν με απασχολεί, θα στέλνεις τον βοηθό σου μαζί μου, θα παίρνουμε προσφορές και θα ψωνίζουμε από εκεί που είναι φθηνότερες και καλύτερες’ του λέω. Από εκεί και πέρα έληξε, έβγαινα έξω και ξέρανε οι καταστηματάρχες ότι δεν έχω δικτυωθεί πολύ και μ’ αγαπούσανε πάρα πολύ. Μάλιστα ξέχναγα το πορτοφόλι πολλές φορές στα καταστήματα και με ψάχνανε για να μου δώσουνε το πορτοφόλι. Έτσι λοιπόν. Είμαι στο γραφείο…
-: Θες να πεις δηλαδή ότι το υπόλοιπο σύστημα εκεί των παραγγελιών της μονάδας παράγγελνε όχι από κομμουνιστές αλλά από ανθρώπους με τους οποίους χρηματιζόταν;
Κων/νου: Πιθανώς, δεν ξέρω. Εγώ αυτό διαπίστωσα και αυτό έκανα. Αυτό που μου είπε αυτός των δημοσίων έργων ότι ‘Κακώς ψωνίζεις από εκεί’ εγώ ψώνισα από εκεί. Το ίδιο έκανα και μετέπειτα στην σταδιοδρομία μου και εδώ, και στον Ναύσταθμο που ήμουνα στην Διεύθυνση Τεχνικού το ίδιο έκανα και είχαμε και πολλές ιστορίες εκεί και ελέγχους. Λοιπόν, πιθανώς φαίνεται ότι από τότε υπήρχε το σαράκι της μοίρας. Λοιπόν, είναι Δευτέρα και έρχεται στο γραφείο ο κύριος Κανδαλέπας με τον κύριο Τσαταλό, κάποιος από τους δύο είχε βάρδια εκείνη την ημέρα, αξιωματικός φυλακής, και ζήτησε από τον Ντάνο να τους κάνει την βάρδια γιατί επρόκειτο να διώξουν τις γυναίκες τους. Το άκουσα και τελείωσε.
-: Εννοείς να διώξουν τις γυναίκες τους για την Αθήνα. Να ‘ρθούνε …
Κων/νου: Ναι, για την Αθήνα, ναι. Να έρθουνε για την Αθήνα. Λοιπόν, την ίδια μέρα το βράδυ εγώ είχα υπηρεσία, είχα υπόλογος φυλακής και όπως καθόμασταν εδώ παρέα αξιωματικών ακούω μια συζήτηση ότι ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός διώχνουν τις γυναίκες τους, διώχνουν τις γυναίκες τους, το άκουσα εκεί κάτω. Και ότι είχε έρθει ο Παπαγιάννης κάποια μέρα μέσα, ή απόγευμα ή την Κυριακή σε αργία, δεν το θυμάμαι τώρα ακριβώς, και κάλεσε τους αξιωματικούς. Γι’ αυτό σας λέω ότι εγώ δεν τα μάθαινα, έτυχε εκεί και είχα βάρδια, αν δεν είχα βάρδια δεν θα το μάθαινα. Κι ότι στην σύσκεψη εκεί πέταξε έξω τον Κανδαλέπα και τον Τσαταλό οι οποίοι ήτανε λέει αντίθετοι προς αυτά που τους έλεγε. Το έψαξα την άλλη μέρα και έμαθα ότι πράγματι ήταν κάτι σχετικό με πραξικόπημα και αυτοί δεν συμφωνούσανε και τους πέταξε έξω. Αντιλαμβάνομαι λοιπόν… όχι, την ίδια μέρα, την ίδια μέρα το συζητήσαμε εκεί κάτω στο καρέ. Φεύγω παρατάω τη βάρδια, λέω σε έναν συνάδερφο ‘Έχε το νου σου’ και όπως ήμουνα – τότε μας έδωσαν και περίστροφα τις τελευταίες μέρες όταν κάναμε βάρδια – και όπως ήμουνα βγήκα έξω, πήγα στην γυναίκα μου και της λέω ‘Γυναίκα ετοιμάσου, ετοίμασε τα πράγματα, θα πάμε να ψωνίσουμε αύριο στην Λευκωσία, θα πάω να βγάλω εισιτήρια στην Λευκωσία, θα ψωνίσουμε στην Αμμόχωστο και θα φύγεις για την Ελλάδα. Θα πας στην Ελλάδα, θα έρθει και η αδερφή σου από την Γερμανία να την δεις, θα δούμε τι θα γίνει και αν όλα πάνε καλά ξαναέρχεσαι κάτω. Πας με μία άδεια’. Η γυναίκα μου ανένδοτη δεν ήθελε να φύγει. Γυρίζω στην βάση. Την άλλη μέρα πηγαίνω στο σπίτι, έχει μιλήσει όμως η γυναίκα μου με την γυναίκα του Ντάνου, ήταν σαν μια οικογένεια είχαμε γίνει κατά κάποιον τρόπο, τουλάχιστον οι γυναίκες μεταξύ τους, εγώ είχα και ένα παιδάκι, εκείνη δεν είχε παιδάκι και ήταν μαζί όλη μέρα. Και της είπε ‘Πάρε το παιδί και φύγετε’ της είπε. Ξέρεις καμιά φορά συγκινούμαι με ορισμένα πράγματα. Έτσι λοιπόν φεύγω την Τετάρτη και πάω στην Λευκωσία, γιατί έπρεπε από εκεί να βγάλουμε εισιτήριο, παίρναμε ένα χαρτί για να μας βγάλουν εισιτήριο. Δεν θυμάμαι, πηγαίναμε στο ΓΕΕΦ για να μας βγάλουνε εισιτήριο. Πήγα εκεί πήρα κάποιο χαρτί, δεν θυμάμαι πως ήτανε, πήγα έβγαλα εισιτήρια, το βράδυ γυρίζουμε στην Αμμόχωστο, στην Αμμόχωστο ψωνίζουμε ορισμένα δώρα και λοιπά και πάμε σπίτι. Την άλλη μέρα τώρα την Πέμπτη με πιάνουν ορισμένοι άλλοι συνάδερφοι και μου λένε ‘Να πας στην Λευκωσία να μας βγάλεις χαρτιά’ γιατί αυτοί δεν ξέρανε που να πάνε, πώς να κινηθούνε. Λέω ‘Να πάω παιδιά’ είπα ότι θα πάω και στην Αμμόχωστο να πάρω και κάποια πράγματα…
-: Εννοείς να πας να βγάλεις τα χαρτιά τους ώστε να βγάλουν εισιτήριο για τις γυναίκες τους;
Κων/νου: Ναι. Ναι, για τις γυναίκες τους. Λοιπόν πήγα έβγαλα λοιπόν και για την γυναίκα του Αθανασούλη που ήτανε καλά, ο Αθανασούλης ήταν στο τμήμα πληροφοριών – πως το λένε το Α2, πως το λένε εκεί πέρα- και γνώριζε κάποια πράγματα, αυτά τα οποία έρχονται μυστικά με τους Τούρκους και λοιπά. Τα σχέδια, τους χάρτες, εγώ δεν είχα πάρει είδηση για αυτούς τους χάρτες. Βγάζω λοιπόν για δυο τρεις, βγάζω εισιτήρια… Έχει έρθει τώρα πάλι…όταν ήμουνα εγώ στην Λευκωσία είχε έρθει ο Παπαγιάννης πάλι στην βάση…
-: Θες να πεις με τον Γιαννούλη ότι οι μυστικές υπηρεσίες ‘ξέραν ότι θα γίνει η εισβολή…
Κων/νου: Ο Αθανασούλης όχι ο Γιαννούλης.
-: Ο Αθανασούλης, ναι.
Κων/νου: Όχι, λέγανε ότι…ξέρανε ότι οι Τούρκοι είχαν κάποιους χάρτες και δείχνανε την Κύπρο χωρισμένη και κάτι τέτοια πράγματα. Και ξέρανε κάτι, ότι για το πραξικόπημα…ορισμένα πράγματα τα οποία ότι…δεν θα γινότανε, να όπως για το πραξικόπημα, το ήξερε. Αυτό δεν μπορώ να το αποδείξω, δεν μου είπε τίποτα το παιδί. Άκουσα εκ των υστέρων όταν ήμασταν στην Λεμεσό και κάναμε υποχώρηση, ότι αυτοί εκεί στο γραφείο είχανε κάποιες πληροφορίες, τώρα τι πληροφορίες δεν ξέρω. Λοιπόν έχει έρθει ο Παπαγιάννης πάλι και μάζεψε τους αξιωματικούς, δεν ξέρω τώρα τι τους είπε, τι συμφωνήσανε και λοιπά. Τους είπε όμως ότι δεν θα γίνει πραξικόπημα. Τους είπε ότι το πραξικόπημα δεν θα γίνει τελικά. Εξ ου και ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός δεν διώξανε τις γυναίκες τους. Εγώ όμως ήμουνα στην Λευκωσία και αυτή την συγκέντρωση δεν την έμαθα. Σας είπα ότι δεν είχα επαφές με κανέναν. Δεν την έμαθα την μπλόφα αλλά και να την μάθαινα πάλι το ίδιο θα έκανα. Έτσι λοιπόν όλα τα εισιτήρια που έβγαλα δεν τα χρησιμοποίησαν οι άλλοι, εκτός από τον Αθανασούλη που ήταν στο γραφείο. Γι’ αυτό σας λέω ότι πιθανόν κάτι να ήξερε. Λοιπόν το Σάββατο παίρνω τη γυναίκα μου και τη γυναίκα του Αθανασούλη και πηγαίνω στην Λευκωσία σε μία οικογένεια Κυπριακή, όχι του ξαδέρφου μου, σε μία άλλη οικογένεια. Πηγαίνω σε μία οικογένεια Κυπριακή και κάθομαι στο σπίτι και δίνω στην γυναίκα, στην γυναίκα την Κύπρια, να πάει τις γυναίκες στο αεροδρόμιο για να μην φαίνομαι εγώ στο αεροδρόμιο. Νομίζω, νομίζω ότι πιθανώς…να μην μπλέξω…ο Τζεφεράκος να μου είπε τότε που πήγα να βγάλω εισιτήριο ‘Καλύτερα μην πας στο αεροδρόμιο εσύ γιατί σας παρακολουθούνε’…πάντως έστειλα μία Κύπρια γυναίκα και πήγε τις γυναίκες στο αεροδρόμιο και φύγανε. Είναι Σάββατο τώρα…η γυναίκα μου την παραμονή του πραξικοπήματος είχε προγραμματιστεί να στεφανώσει ένα ζευγάρι. Εκεί στη βάση είχαμε διάφορους συναδέρφους, ήταν ένας συνάδερφος ο οποίος είναι μεγαλύτερος από εμένα – ζει ακόμα, πρέπει να είναι 75 χρονών, κάποιος Ζέρβας σηματωρός – του οποίου η κόρη θα παντρευότανε κάποιον συνάδερφο της αεροπορίας πάνω από εκεί από την βάση την δική μας από το βουνό ψηλά. Και ήρθε μια μέρα και παρακάλεσε ‘Μήτσο…’ μου λέει ‘…δεν βρίσκω κουμπάρο…’ μου λέει ‘…εσύ δεν έχεις ανάγκη από λεφτά…μπορείς να παντρέψεις τα παιδιά;’ ‘Έτσι επί λέξει, κανένας δεν ήθελε από αυτούς τους γνωστούς του τους φίλους του να παντρέψει, ίσως και να με εκτιμούσε διαφορετικά αλλά ήξερε ότι δεν είχα ανάγκη από λεφτά, ήξερε ότι δεν είχα χρέη, το αυτοκίνητο το είχα πάρει ντούκου και κανονίσαμε με την γυναίκα μου να τα στεφανώσουμε… δεν ήταν και τίποτα. Έτσι λοιπόν θα γινότανε ο γάμος την άλλη μέρα και αναγκαστικά στεφάνωσα εγώ το ζευγάρι αυτό. Εξαιρετικό παιδί μάλιστα, από τα Άγραφα. Έρχεται τώρα, περνάει η Κυριακή, γίνεται ο γάμος, την Δευτέρα το πρωί, πρωί πρωί γίνεται ο συναγερμός του πραξικοπήματος, χτυπάνε οι σειρήνες στη βάση μαζευόμαστε όλοι στο κέντρο, ο διοικητής ο Παπαγιάννης τώρα με το περίστροφο στο χέρι, ο πυράρχης με το τόμσον δίπλα του και εμείς εκεί.
-: Σε ποια βάση γίνονται αυτά;
Κων/νου: Στη βάση Χρυσούλη στο Μπογάζι, στη βάση Χρυσούλη στο Μπογάζι. Και κάνει διαίρεση έστειλε τον υποδιοικητή κάπου εκεί στην Αμμόχωστο σε κάτι (…) δεν ξέρω τι ήτανε και ούτε και έμαθα, πάντως πήγε εκεί με μία ομάδα μικρή πέντε άτομα, δεν ξέρω τι. Διαίρεσε τον Ντάνο και μαζί με μας…
-: Κύριε Κωνσταντίνου ποια ήταν η αποστολή που πήρατε από τον Παπαδάκη για την φύλαξη του νοσοκομείου με τον Ντάνο επικεφαλής;
Κων/νου: Από τον Παπαδάκη πήραμε εντολή να πάμε στο κέντρο διερχομένων στη Λευκωσία. Από εκεί μας πήρε ο Ντάνος, δεν ξέρω ποιος του έδωσε εντολή, να πάμε στο ΓΕΕΦ. Καθίσαμε εκεί, όπως σας είπα προηγουμένως, στο ΓΕΕΦ έξω για να φαινόμαστε ότι λαμβάνουμε μέρος στο πραξικόπημα το Ναυτικό, για να φαίνεται ο Παπαγιάννης ότι το όπλο του έλαβε μέρος στο πραξικόπημα και μετά πήγαμε να φρουρήσουμε το νοσοκομείο. Έτσι λοιπόν εγώ δεν διαιρέθηκα πουθενά γιατί ήξερε ο Ντάνος επειδή είχαμε και μια σχέση εκεί που μέναμε και ήμασταν και στο γραφείο και στο σπίτι μαζί, δεν με απασχόλησε γιατί ήξερε ότι δεν θέλω να συμμετάσχω. Κοιμήθηκα σε μία ρόβερ μέσα το βράδυ, δεν πήρα το χαπάκι που μας δώσανε σε όλους για να μην κοιμηθούμε. Την άλλη μέρα το πρωί χάλασε ένα ασανσέρ και με βρήκε και μου λέει αν μπορώ να κάνω κάτι, ήτανε και ο διευθυντής του νοσοκομείου. Ο διευθυντής του νοσοκομείου δε, δεν ήθελε να τον δει, όπως σας είπα, όταν πρωτοπήγαμε. Πήγα μέσα, βλέπω ότι…πηγαίνω στο ασανσέρ και βλέπω ότι είχε πέσει το ρελέ υπερφορτώσεως λόγω του ότι είχαν μπει πολλά άτομα μέσα. Λοιπόν το έφτιαξα και μετά μου λέει ο διευθυντής του νοσοκομείου ‘Δεν κάθεσαι εδώ…’ μου λέει ‘…να το κοιτάζεις το ασανσέρ;’ Άλλο που δεν ήθελα εγώ να βρω και μια αποστολή μέσα στο νοσοκομείο να μην είμαι έρμαιο έξω. Έτσι λοιπόν όλες τις μέρες που καθίσαμε εκεί ήμουνα με το ασανσέρ. Πήγαινα βόλτες πάνω κάτω, καθόμουνα. Μετά την δεύτερη μέρα άρχισε μία μεταβολή συμπεριφοράς του διευθυντού του νοσοκομείου προς τον Ντάνο. Ο Ντάνος…ερχόντουσαν άτομα τα οποία ήταν τραυματισμένα για νοσηλεία και ήρθανε κάποιες ομάδες Γριβικών οι οποίοι θέλανε να κάνουνε και αυτοί φρουρά στο νοσοκομείο και να μην επιτρέπεται στους Μακαριακούς να νοσηλεύονται. Ο Ντάνος όμως αυτό δεν το αποδέχθηκε και ήρθε σε ρήξη μεταξύ τους και μάλιστα παραλίγο να τον χτυπήσουνε.
-: Είπες ότι ήρθανε Γριβικοί και απαίτησαν να μην νοσηλεύονται στο νοσοκομείο;
Κων/νου: Ναι, ναι.
-: Και το ζήτησαν αυτό από τον Ντάνο και ο Ντάνος διαφώνησε;
Κων/νου: Ναι, ακριβώς. Έγινε εκεί μια φασαρία και τους είπε όχι δεν γίνεται αυτό το πράγμα, φωνάζανε αυτοί εκεί… Μετά από αυτά ο διευθυντής όταν είδε πως ο Ντάνος κράτησε αυτή τη στάση άρχισε και τον έπαιρνε για καφέ. Από την Τρίτη μέρα βέβαια δεν πήγαινε ο διευθυντής ας πούμε ούτε για καφέ ούτε για φαγητό, εάν δεν έπαιρνε και τον Ντάνο μαζί. Είχανε γίνει πλέον κολλητοί.
-: Εν τω μεταξύ το νοσοκομείο νοσηλεύει κανονικά όποιον ερχότανε;
Κων/νου: Κανονικά όλους. Ναι, ναι.
-: Οποιονδήποτε ερχότανε τραυματισμένος από το πραξικόπημα, είτε Μακαριακός…
Κων/νου: Ναι, ναι.
-: Πως τους ξεχωρίζανε αυτούς αν είναι Μακαριακοί ή…;
Κων/νου: Δεν εξετάζανε καθόλου, όποιος ερχότανε έμπαινε μέσα, μετά από αυτή την άρνηση του Ντάνου να δεχθεί μαζί με τους Έλληνες στην είσοδο του νοσοκομείου να είναι και οι Γριβικοί, οι οποίοι θα επιλέγουνε ποιοι θα νοσηλεύονται και ποιοι όχι. Έτσι λοιπόν μετά άρχισε μία καλή σχέση με τον διευθυντή του νοσοκομείου γι’ αυτό και παραξενεύτηκα όταν μετά από καιρό, έξι μήνες που γύρισα στην Ελλάδα, διάβασα ότι ο διευθυντής του νοσοκομείου καταθέτει και κατά του Ντάνου. Τότε σκέφτηκα ότι κάπου πιέστηκε ο διευθυντής του νοσοκομείου για να εκφραστεί κατά του Ντάνου αρνητικά. Γιατί είχανε γίνει κατά κάποιον τρόπο κολλητοί τις τελευταίες μέρες, τέλος πάντων. Περάσανε λοιπόν οι μέρες ο αρχαιότερος ο Καραπάνος που ήταν μαζί μας κάτι χρειάστηκε στην βάση, γιατί ήταν μηχανικός, και έμεινα εγώ αρχαιότερος, χωρίς όμως να αναλάβω καμία υποχρέωση. Δεν ξέρω ποιος έκανε τον αρχαιότερο πλέον στους υπαξιωματικούς εκεί που ήμαστε, τους είχε μάλλον ο Ντάνος. Όταν τελείωσε η αποστολή μας εκεί και θα επιστρέφαμε στη βάση μαζευτήκαμε και μας πήγανε στο ΓΕΕΦ. Εκεί λοιπόν στη γραμμή…
-: Ένα λεπτό κύριε Κωνσταντίνου, έχει γραφτεί ότι στο νοσοκομείο ο Ντάνος με δικούς του ανθρώπους έκανε έρευνες σε γιατρούς, πήρε πιστόλια και ατομικά…
Κων/νου: Ξέχασα να σας το πω. Ναι, ναι. Στο νοσοκομείο άκουσα ότι έλεγχε τους γιατρούς για πιστόλια και λοιπά, δεν το διαπίστωσα αλλά όμως ξέρω το εξής εφάρμοσε στους γιατρούς…του κάνανε κάπου οι γιατροί… πηγαίνανε έξω και δεν ερχόντουσαν οι άλλοι. Θέλανε οι γιατροί να αφήσουν το νοσοκομείο με πολύ λίγο προσωπικό σαν αντίδραση. Λοιπόν, εφάρμοσε το εξής, έστελνε το τετράκανο με ένα δυο άτομα πόσα μαζί, πήγαινε τον γιατρό κάπου έπαιρνε τον άλλον πρώτα και μετά κατέβαζε τον γιατρό. Του έλεγε ‘Θα παραδόσεις, θα φέρεις κάποιον γιατρό και μετά θα φύγει ο άλλος’. Σε μια φάση λοιπόν το τετράκανο πήγε κάπου και οι πολίτες εκείνης της περιοχής πιάσανε αιχμάλωτο κάποιον ναύτη…πιάσανε έναν ή δύο δεν ξέρω, κάποιον πιάσανε αιχμάλωτο και δεν τον αφήσανε και γυρίζει το τετράκανο και κάποιοι δεν είχανε γυρίσει.
-: Το τετράκανο είναι κάποιο όχημα που…
Κων/νου: Είναι ένα μικρό όχημα ας πούμε που έχει τέσσερα μπράουνιγκ, κάτι τέτοιο. Λοιπόν, και εδώ είναι το παράξενο…σας είπα ότι έλεγα τον Ντάνο καμία φορά αγαθό, ήπιο και λοιπά που δεν μπορούσες να το φανταστείς…εξεπλάγη από την αντίδραση του, μπήκε στο τετράκανο, πήγε στο σημείο εκείνο και είπε ‘Αφήστε τους ανθρώπους…’ ή τον άνθρωπο, δεν θυμάμαι αν ήταν ένας ή δύο ‘…αφήστε τους ελεύθερους να έρθουνε, διαφορετικά θα σας διαλύσω, θα σας πυροβολήσω’. Τέτοιο θάρρος δεν το περίμενα από τον Ντάνο με τον χαρακτήρα που είχε. Αυτό ήταν το επεισόδιο με τους γιατρούς, τους είχε υπό έλεγχο, δεν φεύγει κάποιος αν δεν έρθει άλλος και για τις νοσοκόμες, όχι μόνο για τους γιατρούς. Λοιπόν…
-: Επίσης γράφτηκε ότι ο Ντάνος ή αρνήθηκε ή υποχρεώθηκε να κάνει ταφή νεκρών και μαζί με τους νεκρούς ετάφησαν και ζωντανοί και τραυματισμένοι. Ξέρεις τίποτα πάνω σε αυτό;
Κων/νου: Απολύτως τίποτα.
-: Δεν έχεις ακούσει τίποτα;
Κων/νου: Τίποτα, τίποτα, τίποτα απολύτως. Τίποτα. Παρόλο που ήμουνα μέσα στο νοσοκομείο στο ασανσέρ, αλλά ούτε και από συνάδερφο άκουσα κάποιον. Δεν θα το έλεγε κάποιος; Γιατί συζητούσαμε μετά που γυρίσαμε στη Λάρνακα, στη Λευκωσία, κάποιος θα έλεγε κάτι. Δεν άκουσα τίποτα. Εάν το έκανε δεν ξέρω. Γυρίζουμε λοιπόν στο ΓΕΕΦ και καθόμαστε σε σειρά να έρθει να μας συγχαρεί ο Παπαγιάννης ο διοικητής. Ήρθε λοιπόν ο Παπαγιάννης είπε κάτι λόγια, αυτά που λένε τα συνηθισμένα και έχει εκεί μια ομάδα υπαξιωματικών του επιτελείου και φέρνει κάποια δώρα. Ήταν ένα δίκαννο, ένα φορητό ραδιοφωνάκι – αυτό που σήμερα έχει πέντε ευρώ, κάτι πλαστικά…ένα πρασινωπό ήταν μάλιστα, ένα καλάμι ψαρέματος και κάτι άλλο…το άλλο δεν θυμάμαι τι ήτανε, ένα ευτελές πράγμα. Και λέει αυτά είναι από ένα σπίτι που έπεσε, μοίρασε τα δώρα. Ποιος είναι αρχαιότερος… αρχαιότερος ο Κωνσταντίνου. Μου δίνουνε το δίκαννο. Το πήρα στα χέρια μου, να το κάνω τι εγώ το δίκαννο. Ο συνάδερφος μου ο Σαγιάς εκεί πέρα ‘Ά ρε να το είχα εγώ το δίκαννο να πηγαίνω για κυνήγι…’ και λοιπά, του λέω ‘Κύριε Ντάνο δεν το θέλω, δώστε το στον Σαγιά’. Δεν το έκανα να το δώσω επειδή νόμιζα ότι αυτό είναι παράνομη πράξη, τελείωσε…εγώ δεν το χρειαζόμουνα. Ούτε είχα σκεφτεί ότι αυτό το έχουνε κλέψει ή το έχουνε αρπάξει από κάποιον. Λοιπόν, το πήρε τελικά ο Σαγιάς και έδωσε άλλα τρία εκεί, τα έδωσε σε διάφορους άλλους συναδέρφους. Κανένας από τους συναδέρφους, από αυτούς που τα πήρανε, δεν πήγε να τα πάρει από κάπου και ούτε επρόκειτο από εκεί που τα πήρανε αυτοί του επιτελείου να τα πάρει ο ενδιαφερόμενος. Από κάπου τα είχανε ξαφρίσει, δεν ξέρω…και απ’ ότι έμαθα από βιβλία που διάβασα – και νομίζω από το δικό σας – ότι είχανε πάει σε κάποιο σπίτι του Ανανία…
-: Του Αζίνα
Κων/νου: Ναι, τέλος πάντων…μπορεί να τα πήρανε από εκεί. Έτσι λοιπόν αυτά τα έδωσε ο Παπαγιάννης στους τέσσερις πιο παλιούς. Γυρίζουμε λοιπόν στη βάση, εγώ στη βάση πλέον δεν έχω…η γυναίκα μου έχει φύγει και έχω μια γνωστή μου οικογένεια εκεί έξω, αν δεν κάνω λάθος πρέπει να γυρίσαμε στις είκοσι τρεις όχι… δεκαπέντε και τέσσερις…δέκα εννιά. Όταν γυρίζω στη βάση πηγαίνω σε ένα σπίτι που ήτανε φιλικό μου εκεί έξω που μέναμε, εκεί που έμενα στην γειτονιά μου. Εκεί ήτανε μια οικογένεια κυπριακή που ο άντρας της δούλευε στο ακρωτήρι στους Εγγλέζους, στη βάση. Μάλιστα παρεξηγήθηκε η γυναίκα που πήγα σπίτι της, παρ’ όλο που είχαμε πάρα πολύ καλές σχέσεις, πάρα πολύ καλή σχέση και εδώ στην Αθήνα είχε έρθει μετά και ειδωθήκαμε και στο σπίτι της είχαμε πάει στην Λευκωσία. Όταν ήταν έκρυθμη η κατάσταση δεν μας αφήνανε να πηγαίνουμε στην βάση εάν δεν είχαμε κάποιο όπλο μαζί μας και είχα πάρει τη ζώνη με το περίστροφο και της κακοφάνηκε που με είδε έτσι με την εξάρτηση. Αφού συζητήσαμε μου είπε ότι ‘Οι Τούρκοι θα κάνουνε εισβολή και θα έρθει ο άντρας μου να με πάρει μετά το σαββατοκύριακο’ δυστυχώς δεν πρόλαβε, την πληροφορία την έμαθε την ημερομηνία… δεν έπιασε λοιπόν και εγκλωβίστηκε η γυναίκα αυτή με τα δυο της κορίτσια…
-: Πότε είπες ότι δώσανε αυτή την πληροφορία στη γυναίκα αυτή;
Κων/νου: Αυτή δεν ξέρω πια ημέρα την έμαθε, εγώ την έμαθα την παραμονή του πραξικοπήματος το απόγευμα. Λάθος, παραμονή της εισβολής των Τούρκων, αφού γυρίσαμε από το πραξικόπημα.
-: Ότι δηλαδή επίκειται εισβολή των Τούρκων. Παραμονή το έμαθες;
Κων/νου: Ναι. Και μου λέει ότι ‘Θα έρθει ο άντρας μου να μας πάρει γιατί οι Τούρκοι θα κάνουν εισβολή’. Είχα μαζέψει και τα πράγματά μου όταν έφυγε η γυναίκα μου, τα είχα μπαουλιάσει αλλά δυστυχώς κάπου αμέλησα και δεν βρήκα κάποια μεταφορική να τα διώξω και μείνανε εκεί. Λοιπόν, αφού έμαθα την πληροφορία με το που πηγαίνουμε στην βάση και πηγαίνω στον υποδιοικητή τον Δούκα και του λέω ‘Κύριε υποδιοικητά…’ του λέω ‘…έμαθα αυτό και αυτό, ότι οι Τούρκοι θα κάνουν εισβολή’. Φαίνεται ότι πήγε μέσα το είπε στον διοικητή ειδοποιήσανε τα ραντάρ να τα βάλουν σε ενέργεια και άκουσα μετά ότι τα ραντάρ εντόπισαν…φαίνεται τα ραντάρ τα είχανε κλειστά; Πώς τα ραντάρ δεν είχανε δει τίποτα γρηγορότερα; Και είπαν τα ραντάρ ότι βλέπουνε πολλά πλοία σε κάποια απόσταση, δεν ξέρω. Αμέσως λοιπόν δεν ξέρω τι συνεννοήσεις έγιναν, αν πήρε τον Παπαγιάννη ο Παπαδάκης και λοιπά, πάντως φορτωθήκανε δύο φορτηγά, αν δεν κάνω λάθος όχι ένα, δύο φορτηγά πρέπει να ήτανε, με πυρομαχικά και πήγανε στην Κυρήνεια. Αυτό έσωσε τη βάση. Ή μάλλον τον κόσμο εκεί της Κυρήνειας που γράφτηκε στο βιβλίο. Αν δεν κάνω λάθος πρέπει να τα συνόδεψε αυτός ο Ζέρβας που πάντρεψα την κόρη του, δεν είμαι βέβαιος, δεν το θυμάμαι…το άκουσα δεν το είδα. Δηλαδή το έχω ακούσει ότι τα συνόδεψε εκείνος αλλά δεν το είδα με τα μάτια μου.
-: Ποιος συνόδεψε είπες;
Κων/νου: Τα φορτηγά που πήγαν τα πυρομαχικά στην Κυρήνεια πρέπει να τα συνόδεψε ο Ζέρβας ο σηματωρός, το άκουσα δεν το είδα με τα μάτια μου. Έτσι λοιπόν πάντως πήγαν τα πυρομαχικά και είχανε πυρομαχικά να αμυνθούνε οι άνθρωποι που ήτανε εκεί στο κλιμάκιο. Την άλλη μέρα το πρωί πράγματι είκοσι Ιουλίου γίνεται η εισβολή, συναγερμός το πρωί πρωί στα πυροβολεία, αυτός που είχε κάνει την αντιαεροπορική άμυνα της βάσεως του Χρυσούλη πρέπει να ήτανε πολύ έξυπνος αξιωματικός, είχε μία πάρα πολύ καλή διάταξη απ’ ότι είπανε…Και είχαμε λοιπόν συνεχείς αεροπορικές επιδρομές. Τα στοιχεία που έχετε πάρει στο βιβλίο σας, γιατί εσείς τα είδατε από κάποιο ημερολόγιο φαντάζομαι, το ημερολόγιο αυτό δεν γράφτηκε σωστά. Ή δεν σας δώσανε το κανονικό ημερολόγιο ή δεν γραφόντουσαν στο ημερολόγιο ή παραποιηθήκανε.
-: Ποια στοιχεία είναι αυτά που παραποιήθηκαν;
Κων/νου: Ορισμένα στοιχεία που αναφέρονται…, αυτά θα σας τα πω στη συνέχεια δηλαδή… Το πρώτο αεροπλάνο καταρχήν που έπεσε στην Κύπρο πρέπει να ήτανε αυτό που έριξε η βάση του Χρυσούλη. Δεν άκουσα από το ραδιόφωνο να ρίξανε πιο μπροστά. Ποτέ όμως κανένα αεροπλάνο που έριξε η βάση Χρυσούλη δεν ανακοινώθηκε από το ραδιόφωνο και αυτό έγινε σκόπιμα για να μην μας έχουνε στο μάτι και μας κάνουνε…και μας έχουνε σε συνεχή επιδρομή. Η βάση μας έριξε τέσσερα αεροπλάνα, όχι δύο που έχει αναφερθεί. Είχαμε συνεχείς αεροπορικές επιδρομές και φύγανε τόσα πυρομαχικά που αν ήταν μία ώρα ακόμα από την ανακωχή θα είχαμε σβήσει όλοι.
-: Ποιος ήτανε επικεφαλής της άμυνας στη βάση;
Κων/νου: Τώρα θα σας πω. Επικεφαλής της άμυνας βάσης ήταν ένας επικελευστής, Κασελούρης πρέπει να λεγότανε, Κασελούρης. Διοικητής, υποδιοικητής αξιωματικός ουδείς, πουθενά.
-: Που ήτανε οι αξιωματικοί;
Κων/νου: Στα δωμάτια ή στα γραφεία τους. Το κοντρόλ της βάσης έγινε από την ψυχή του Κασελούρη, ο οποίος έπρεπε να έχει παρασημοφορηθεί… και από τον Ζέρβα και τον Αθανασούλη που ήταν στον ασύρματο.
-: Οι συνάδελφοι σου οι μόνιμοι υπαξιωματικοί;
Κων/νου: Ναι, ναι.
-: Ο Κασελούρης τι ειδικότητα;
Κων/νου: Πυροβολητής.
-: Και το μικρό του όνομα;
Κων/νου: Γρηγόρης νομίζω. Λοιπόν φώναζε, γκάριζε να στέλνει πυρομαχικά σε όλα τα πυροβόλα – γιατί ήταν και πολλά τα πυροβόλα γύρω γύρω – και να έχει ομάδες και να στέλνουν πυρομαχικά. Κάπου κάπου έβλεπες τον Ντάνο να πηγαίνει στα συνεργεία μόνο, δεν ξέρω τι δουλειές είχε στα συνεργεία, κάτι…, μόνο για να πάει στα συνεργεία για να δει τι έγινε. Και την δεύτερη ημέρα, από την δεύτερη ημέρα έβλεπες κάπου κάπου και τον… πως τον λένε που έφυγε με την πλάκα…μισό λεπτό…αυτός που ήταν στον ΛΕΒΕΝΤΗ κυβερνήτης…και τον αποτάξανε…θα το θυμηθώ τώρα, θα σας πω….που είχε μπόφορς πάνω …ο ΛΕΒΕΝΤΗΣ η βάση του ήτανε κάτω στην Αμμόχωστο αλλά ήρθε…
-: Ο Ταβλαρίδης;
Κων/νου: Ο Ταβλαρίδης. Κάπου κάπου έβλεπες τον Ταβλαρίδη ο οποίος πήγαινε στο καράβι του έκανε μία επιθεώρηση και γύριζε και καθότανε πάνω στα δωμάτια των αξιωματικών. Συγνώμη ξέχασα να σας πω ένα πάρα πολύ βασικό, ερχόμαστε πίσω. Μισό λεπτό αυτό έγινε…όχι, όχι τώρα είναι, κάπου εδώ είναι η ιστορία με τον Ταβλαρίδη. Ο Ταβλαρίδης είχε πάει στην Πάφο…ναι, ναι είναι.. Την περίοδο ο Ταβλαρίδης…ο Ταβλαρίδης είναι ένας αξιωματικός, κατά την εκτίμησή μας εμάς που ήμασταν υπαξιωματικοί, ένας καλός άνθρωπος. Τώρα οι γνώσεις του τι ήταν σαν αξιωματικός είναι ένα άλλο θέμα. Έτσι λοιπόν αυτός είχε πάει εκεί στην Πάφο, η ιστορία είναι η γνωστή που έριξε κάπου…που του ζητήσανε να ρίξει κάπου και έσωσε κάποιο φρούριο δικό μας και λοιπά, τον διατάζανε…
-: Ένα λεπτό.
Κων/νου: Ναι.
-: Στην Πάφο ο Ταβλαρίδης κατηγορείται ότι χτύπησε τον ραδιοφωνικό σταθμό εναντίον του Μακαρίου, στο πραξικόπημα.
Κων/νου: Ναι. Δεν θυμάμαι πότε ήταν ο Μακάριος που έφυγε από εκεί που είχε κρυφτεί, πρέπει να ήτανε μετά στον πόλεμο… την περίοδο του πολέμου; Ο Ταβλαρίδης σε κάποια φάση, άκουγα από τον ασύρματο και του λέγανε ρίξε…είχαμε ακούσει ότι βρέθηκε ο Μακάριος, ανακαλύψανε τον Μακάριο που έφευγε με ένα ελικόπτερο και του λέγανε ρίξε και ο Ταβλαρίδης φαίνεται ότι δεν έριχνε, ‘Ρίξε’ του φωνάζανε από τα μεγάφωνα και ακουγότανε από τα μεγάφωνα γιατί τα μεγάφωνα ήτανε ανοιχτά για να ακούμε ότι μας έλεγε η αεροπορία…ναι, ήτανε στον πόλεμο, ναι στον πόλεμο – δεν θυμάμαι σε ποια φάση έγινε ακριβώς ποια μέρα ήτανε αυτό. Μας έλεγε η αεροπορία από πάνω, ο γαμπρός που στεφάνωσα και λοιπά ήταν πάνω στο βουνό και την άλλη κοπέλα του Ζέρβα παντρεύτηκε έναν άλλο πάλι επισμηνία που ήταν και εκείνος εκεί πάνω και οι δύο γαμπροί αεροπόροι…
-: Εννοείς από τα ραντάρ;
Κων/νου: Ναι από τα ραντάρ και είχανε ανοιχτά τα μεγάφωνα του ασυρμάτου και ότι ελέγετο πλέον μέσ’ τον ασύρματο το ακούγαμε όλοι. Έτσι λοιπόν διατάχτηκε δυο τρεις τέσσερις φορές δυνατά ο Ταβλαρίδης να ρίξει και δεν έριχνε. Τώρα λένε…διάβασα ότι ήτανε στον ραδιοφωνικό σταθμό, εμείς ακούσαμε ότι…είχαμε ακούσει εκεί ότι του λέγανε να ρίξει στο ελικόπτερο του Μακαρίου γιατί ακούσαμε μετά ‘Τώρα έφυγε’ λέει, ακούσαμε κάποιον και λέει ‘Τώρα έφυγε’. Και μάλλον πρέπει να έριξε αφού είχε φύγει το ελικόπτερο, τώρα πως δεν έχει αναφερθεί αυτό; Εμείς αυτό καταλάβαμε και αυτό ελέχθη μετά μεταξύ μας.
-: Αυτά όμως όχι στην εισβολή των Τούρκων. Αυτά πρέπει να γίνανε στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου όταν έφυγε ο Μακάριος και περνώντας από την Πάφο σταμάτησε στον ραδιοφωνικό σταθμό και έκανε…
Κων/νου: Δεν το θυμάμαι ποια ακριβώς περίοδο ήτανε, πάντως του λέγανε ρίξε και δεν έριχνε, μετά ίσως να έριξε μετά από τρεις τέσσερις επίμονες εντολές…τώρα εάν είχε συνδεθεί…τώρα ποιος έριχνε…μήπως είχαν συνδέσει τον Παπαγιάννη και έλεγε…δεν ξέρω. Γιατί η φωνή δεν ήταν κάποιου που ήταν από εκεί μέσα, που γνωρίζαμε τις φωνές. Αυτό έτσι για τον Ταβλαρίδη που σας είπα. Σας είπα πότε τον βλέπαμε κάποτε να πηγαίνει μόνο στο καράβι του και να έρχεται. Τι μας χρησίμευσε ο ΛΕΒΕΝΤΗΣ που ήρθε μέσα…; Μας χρησίμευσε διότι είχε μπόφορς και το μπόφορς έριχνε πιο μακριά και όταν πηγαίνανε τα βλήματα πάνω βγάζαν έναν καπνό. Έτσι λοιπόν όταν ερχόταν ένα αεροπλάνο, ο ΛΕΒΕΝΤΗΣ μας γλίτωσε και μας φτάσανε τα πυρομαχικά, διότι με το που βλέπανε τα αεροπλάνα ότι ρίχνει το μπόφορς φεύγανε τις πιο πολλές φορές, όσες μπορούσανε, οπότε τα μπράουνιγκ και τα έρλιγκον δε ρίχνανε και γλιτώναμε τα πυρομαχικά. Την τρίτη μέρα…, αυτό γινότανε, εγώ το βράδυ ήμουνα στον προβολέα τον μεγάλο απάνω, η βάρδια μου ήτανε στον προβολέα για την νύχτα και την ημέρα καθόμουνα στο πρώτο μπροστά από το (…) ήτανε το πρώτο πυροβόλο, ήτανε το νούμερο ένα που λέγανε, μαζί με τον συνάδελφο μου τον Γκίκα. Λοιπόν την τρίτη ημέρα πρωί πρωί…, ενώ τα αεροπλάνα ξέραμε ότι έρχονταν από αυτή την διεύθυνση, από την άλλη, την τρίτη ημέρα μας ήρθανε τελείως από την πλευρά του ηλίου δύο αεροπλάνα και πολύ χαμηλά στη θάλασσα, ποτέ δεν είχαμε δει τα Τούρκικα αεροπλάνα. Ελέχθη… υποθέσανε πολλοί ότι αυτά τα δύο αεροπλάνα πρέπει να ήτανε Εγγλέζικα. Δεν μπορώ να το αποδείξω. Ήρθανε τελείως από τη θάλασσα…μας ειδοποίησε το ραντάρ, φωνάζανε τα μεγάφωνα, αρχίσανε και ρίξανε τα πυροβόλα, έφυγε. Όλες αυτές τις ημέρες δεν άκουγες τα αεροπλάνα από πού έρχονται, γιατί είχε πιάσει μία καταχνιά, μια ασπρίλα, τον ουρανό – δεν έβρισκε ουρανό – από τα καυσαέρια ήτανε, δεν ξέρω από την ζέστη ήτανε και ακούγαμε μία γενική βουή. Αφού ρίξαμε και έφυγε το αεροπλάνο μείναμε ήσυχοι. Ακούει το ραντάρ…μας ακούνε εμάς που πλέον ησυχάσαμε κάτω, αυτοί έχουνε δει ότι έρχεται και δεύτερο αεροπλάνο από πίσω και αγωνιωδώς τελευταία στιγμή, με αγωνία, ΄΄ερχεται και δεύτερο΄ και αρχίσανε και ρίξανε τα πυροβόλα…
-: Σας φωνάξανε ότι έρχεται και δεύτερο αεροπλάνο από το ραντάρ η αεροπορία;
Κων/νου: Ναι. Και αυτό χαμηλά από τη θάλασσα, ξεστράτισε στη θάλασσα. Με το που ρίξανε τα αεροπλάνα φαίνεται ότι αυτό πήρε ύψος, αυτά είναι εκατοστά του δευτερολέπτου τώρα και πέρασε ένας πύραυλος, ο οποίος πέρασε ξυστά από πάνω μας. Τώρα θα πέρασε τέσσερα μέτρα πάνω από το κεφάλι μας, μας πήρε ο αέρας και προχώρησε και έπεσε σε μια απόσταση τώρα από εκεί που καθόμασταν εμείς εκατό μέτρα, ακριβώς έξω από το συρματόπλεγμα και έκανε μία πάρα πολύ μεγάλη τρύπα. Δηλαδή ήμασταν ξεγραμμένοι, γιατί εκεί ακριβώς που πέρναγε και θα έριχνε ήταν και διακόσια βαρέλια πετρέλαια, βενζίνες. Έτσι γλιτώσαμε. Έρχεται το απόγευμα, είχαμε πυρομαχικά τώρα πολύ λίγα…για μια ώρα, ευτυχώς έγινε η ανακωχή. Έχουνε έρθει στη βάση μέσα κύριε Κακαρά χιλιάδες άτομα Κύπριοι, ενώ δεν ανήκουν στην επιστράτευση στο Ναυτικό ήτανε, στον Στρατό, ήρθανε και καθίσανε στην βάση και δώσανε τα φύλλα πορείας.
-: Για να επιστρατευτούν δηλαδή, για να πολεμήσουν;
Κων/νου: Ναι. Ήρθανε για την βάση.
-: Για να βοηθήσουν στην βάση;
Κων/νου: Για να μην πολεμήσουν.
-: Άρα Δημήτρη ήρθανε αυτοί οι Κύπριοι στη βάση όχι για να πολεμήσουν;…
Κων/νου: Για να μην πάνε στον Στρατό ξηράς και πολεμήσουν και ήρθανε εδώ στην βάση για να πούνε ότι εμείς καταταγήκαμε οπότε ήμαστε εντάξει. Λοιπόν όλο το τριήμερο η δουλειά τους ήτανε με τα αγροτικά να πηγαίνουν έξω να γεμίζουνε καρπούζια και να τρώνε καρπούζια. Λέμε τώρα για χίλια πεντακόσια άτομα, μεγάλο αριθμό. Βρώμισε η βάση από τις καρπουζόφλουδες. Μόλις τελείωσε το τριήμερο αρχίσανε…βλέπουμε ομάδες ομάδες και κάτι συνομωσίες. Λοιπόν…
-: Εννοείς συζητούσαν μεταξύ τους;
Κων/νου: Συζητούσαν μεταξύ τους και ένας ναύτης Κύπριος, γιατί εμείς είχαμε…οι υπαξιωματικοί συνήθως είχαμε καλές επαφές με τους ναύτες και μας είπε ότι ‘Οι Κύπριοι θέλουνε να σας μαχαιρώσουνε’. Λοιπόν φαινόντουσαν οι κινήσεις τους…δεν φαινόντουσαν καλές, ομάδες ομάδες. Αυτό το μεταφέραμε, δεν θυμάμαι στον υποδιοικητή ήτανε…
-: Ποιος ήτανε υποδιοικητής;
Κων/νου: Ήτανε ο Δούκας. Ο Δούκας ναι.
-: Διοικητής;
Κων/νου: Ο Ανέστης ο Παπαδάκης.
-: Ο Παπαδάκης.
Κων/νου: Ναι ο οποίος…
-: Δημήτρη να ξεκαθαρίσουμε ένα σημείο. Το ρόλο των αξιωματικών στην διάρκεια των βομβαρδισμών. Εννοείς ότι ο Κασελούρης είχε ουσιαστικά την διεύθυνση της άμυνας της βάσης σε όλο…
Κων/νου: Ο Κασελούρης ήτανε διοικητής, υποδιοικητής, πυράρχης, ότι θέλετε. Διοικητή δεν είχαμε, ούτε υποδιοικητή είχαμε, ούτε αξιωματικούς είχαμε.
-: Ήτανε εξαφανισμένοι.
Κων/νου: Εκτός από τον Ντάνο για τα συνεργεία και τον Κανδαλέπα για το καράβι. Δεν πάτησε αξιωματικός σε ένα πυροβόλο, να πάει να καθίσει με έναν άνθρωπο.
-: Έπρεπε να έρχονται αυτοί στα πυροβόλα;
Κων/νου: Γιατί να μην πάνε; Υποτίθεται τι θα κάνανε; (…) στα καράβια…
-: Υπονοείς ότι φοβόντουσαν και δεν βγαίνανε από τα κτήρια;
Κων/νου: Φοβόντουσαν…καταλάβανε τι κακό κάνανε και απελπιστήκανε; Τι να πω; Πάντως δεν ήτανε στάση αξιωματικών.
-: Και αυτοί ήτανε ο Παπαδάκης, Δούκας…
Κων/νου: Δούκας…ποιος ήτανε; Μετά ήτανε…μισό λεπτό…ο Κανδαλέπας και Τσαταλός ήτανε μέσα…
-: Ο Ντάνος;
Κων/νου: Ο Ντάνος, ο…αυτός με τα αυτοκίνητα…ο ανθυποπλοίαρχος που τον κατηγορήσανε και για ένα περίστροφο αλλά δεν το είχε πάρει, ήτανε καλός,
-: Ο Αρμενιάκος.
Κων/νου: Ο Αρμενιάκος ναι και κανένας άλλος. Λοιπόν κλείστε το λιγάκι.
…………………..
-: Δημήτρη πες μου κάτι για τον Γκίκα που του δώσανε κάποιο δώρο εκεί και στη συνέχεια υπέστη στην Ελλάδα και στασιμότητα και λοιπά.
Κων/νου: Ούτε ο Γκίκας ούτε ο άλλος που πήρε το καλάμι του ψαρέματος κάνανε τίποτα ή τα πήρανε. Τώρα από πού τα είχανε αυτά, από πού τα είχε ο Παπαγιάννης…; Δεν ξέραμε. Του δώσανε ένα ευτελές πράγμα των πέντε ευρώ το πολύ, το πήρε. Ήρθε όμως μετά ένας συνάδελφος Σπανουδάκης δικός μας μηχανικός όταν είχαμε γυρίσει στην Ελλάδα, δημοσίευσε σε κάποια εφημερίδα ότι αυτοί πήγανε σε κάποια σπίτια και κάνανε εφόδους και κλέψανε πράγματα και λοιπά.
-: Ο Ντάνος ξέρεις εάν είχε πάει με τον Παπαγιάννη σε αυτό το σπίτι του Αζήνα;
Κων/νου: Όχι, όχι. Δεν είχε πάει. Ο Ντάνος δεν είχε πάει ποτέ με τον Παπαγιάννη πουθενά.
-: Κάτι τώρα Δημήτρη για τον Κανδαλέπα και τον Τσαταλό. Υπάρχει μια θολούρα γύρω από τα…τουλάχιστον τα επίσημα στοιχεία από τις ΕΔΕ για το ποια ήτανε η συμπεριφορά τους όταν η τορπιλάκατοι προσγειαλώθηκαν…
Κων/νου: Εγώ, το βράδυ όταν…
-: Θέλεις να πεις καταρχήν το τι γνωρίζεις για αυτό το πράγμα;
Κων/νου: Ναι, ναι θα σας πω. Όταν γύρισα στη βάση και μετέφερα την πληροφορία ότι θα γίνει εισβολή, διατάξανε δύο φορτηγά να πάνε πυρομαχικά στην Κυρήνεια και τις δύο τορπιλακάτους του Ντάνου και του Τσαταλού να φύγουνε να πάνε να ενωθούνε με τις τορπιλακάτους του Τσομάκη και…ποιος άλλος…και οι άλλες που ήτανε στην Κυρήνεια, άλλωστε και αυτός ήτανε ο σκοπός των τορπιλακάτων, για να αμυνθούμε έναντι των Τούρκων. Όμως όταν ξεκινήσανε μάθαμε μετά ότι πέσανε έξω σε κάτι βράχια, κάπου έγινε λάθος…κάτι…κάτι έγινε και πέσανε στα βράχια. Τους κλείσανε μέσα…δεν ξέρουμε τώρα πως…από βλάβη πέσανε, δεν ξέρω πως πέσανε…
-: Αυτό έγινε πριν καν αρχίσει η εισβολή των Τούρκων;
Κων/νου: Ναι βέβαια, πριν καν αρχίσει. Την παραμονή το βράδυ. Πέσανε στα βράχια και μετά τους κλείσανε για να τους πάνε Ναυτοδικείο. Και μείνανε όλες τις μέρες του πολέμου αυτοί ήτανε κλεισμένοι στα δωμάτια τους και μάλιστα περιορισμένοι. Γιατί…λέγανε…άκουσα μετά ότι θα κάνουνε κάποια ΕΔΕ για να τους πάνε Ναυτοδικείο. Τώρα τι έγινε; Δεν πήρα είδηση σε αυτά τα πράγματα. Μετά όμως που τελείωσε η πρώτη φάση του πολέμου μείνανε στη βάση. Τώρα φαίνεται ότι κάποια ζημιά είχε γίνει στις μηχανές, δεν ξέρω τι είχε γίνει και ότι δεν είχανε ευθύνη απ’ ότι φάνηκε δηλαδή από τα γεγονότα μετά. Τώρα τι έγινε στην πραγματικότητα δεν ξέρω. Αυτό που ξέρω είναι ότι πέσανε στα βράχια. Έτσι λοιπόν αφού τελείωσε η πρώτη περίοδος και φτάνουμε στο σημείο που σας είχα πει ότι οι Κύπριοι θέλανε να μας μαχαιρώσουνε, παρακαλούσε ο…φεύγει ο Παπαγιάννης αμέσως μετά, τον καθαιρέσανε και έφυγε από ΑΓΕΕΦ και πήγε ο…ο Παπαδάκης έφυγε και πήγε ΓΕΕΦ στο διάστημα μετά, και έμεινε ο Δούκας πλέον από υποδιοικητής έγινε διοικητής. Δεν θυμάμαι τώρα ακριβώς αν ήτανε ακόμα ο Παπαδάκης ή όταν παρέλαβε ο Δούκας, γινόντουσαν συνεννοήσεις με τη Λευκωσία να … Ήμαστε λοιπόν, γινόντουσαν συνεννοήσεις με την Λευκωσία να τους δώσουνε τα φύλλα πορείας της επιστράτευσης και να φύγουνε μέσα από τη βάση. Δεν είχε λήξει όμως η επιστράτευση και δεν μπορούσανε να υπογραφούνε.
-: Εννοείς για τους χίλιους τόσους Κύπριους…
Κων/νου: Ναι για τους επιπλέον. Εμείς όμως δεν μπορούσαμε να κάνουμε από μόνοι μας γιατί εκεί στην Κύπρο υπαγόμασταν στον Στρατό ξηράς. Δεν ξέρω όμως…αυτό κράτησε καμιά μέρα δύο και κάπου ατύπως δόθηκε εντολή χωρίς να έχει λήξει η επιστράτευση και τους θεωρήσανε τα φύλλα επιστράτευσης και φύγανε.
-: Οι χίλιοι τόσοι…
Κων/νου: Και έτσι λοιπόν ελευθερώθηκε η βάση από αυτούς και μείναμε αυτοί που ήμασταν οι κανονικοί της βάσης. Περνούνε οι μέρες λοιπόν τώρα, εγώ βλέπω ότι πλέον στην Κύπρο δεν θα μείνω, πηγαίνω σπίτι κάποιες μέρες μπαουλιάζω τα πράγματα με σκοπό να τα στείλω στην Ελλάδα, δυστυχώς δεν πρόλαβα να τα στείλω και γίνεται η δεύτερη εισβολή στις δεκατέσσερις αν δεν κάνω λάθος Αυγούστου. Στις δεκατέσσερις Αυγούστου αρχίζει πάλι το ίδιο παραμύθι με τις αεροπορικές επιδρομές αλλά όλως παραδόξως στην βάση μας αεροπλάνα δεν φαίνονται. Περνάνε και μας έχουνε αγνοήσει, κάπου κάπου κανένα. Εγώ όπως σας είπα πήγαινα καθόμουνα με τον φίλο και συνάδερφο μου τον Γκίκα, ο οποίος ήταν και της σειράς μου, στο πρώτο πυροβόλο και του έκανα παρέα, έριχνα κάπου κάπου και καμιά βολή και είχα ένα ραδιόφωνο παγκοσμίου λήψεως και άκουγα ειδήσεις από την Ελλάδα. Είχα λοιπόν τότε την τότε ΥΕΝΕΔ, νομίζω ΥΕΝΕΔ λεγότανε και ακούω κατά τις 10 η ώρα, 10:30 ήτανε περίπου ότι στις 8:15 έχει σπάσει η γραμμή Λευκωσία Αμμοχώστου. Εάν έχει σπάσει η γραμμή Λευκωσία Αμμοχώστου και ότι κατευθύνονται τα Τούρκικα τανκς προς την Αμμόχωστο. Άραγε λοιπόν όπου να ‘ναι σε καμιά ώρα πρέπει να μας κλείνουνε. Πηγαίνω στον διοικητή τον Δούκα, του λέω ό,τι άκουσα από το ραδιόφωνο, παίρνει πάνω το ΓΕΕΦ και ο Παπαδάκης τίποτα. Αδιαφόρησε, ανήκουν στον στρατό. Απ’ ότι έμαθα, δεν ξέρω εάν έχετε μιλήσει καμιά φορά με τον κύριο Τζεφεράκο, ο οποίος μπορεί να σας το επιβεβαιώσει απολύτως, ο κύριος Τζεφεράκος άκουσε όλη αυτή την ιστορία και πρέπει να έχει έρθει ο Τζεφεράκος κρυφά από τον Παπαδάκη, απ’ ότι έμαθα, σε επαφή με τον Αραπάκη. Ο οποίος Αραπάκης χωρίς να έχει την δικαιοδοσία, γιατί υπαγόμαστε πλέον στον στρατό ξηράς, έδωσε υποχώρηση. Έδωσε εντολή να υποχωρήσουμε. Η εντολή όμως δόθηκε αργά το μεσημέρι, θυμάμαι που φτάσαμε ξέρω ‘γω δύο η ώρα, μετά τις δώδεκα γίνανε οι διαβουλεύσεις όλες αυτές τις ώρες. Το έχω συζητήσει και με τον κύριο Τζεφεράκο αυτό το θέμα και μου το έχει βεβαιώσει ο ίδιος, αλλά θα πρέπει ο ίδιος να το πει, όχι να το πω εγώ.
-: Ότι έδωσε εντολή ο Αραπάκης ο αρχηγός του ΓΕΝ, να υποχωρήσει το Ναυτικό τότε, να αδειάσει η βάση της Χρυσούλης;
Κων/νου: Ναι, γιατί ήτανε επόμενο ότι θα μας κλείνανε, εμείς με τι θα πολεμούσαμε με τα έμφιλ που είχαμε τους Τούρκους; Αφού η απόσταση Λευκωσία Αμμόχωστο είναι μια ώρα με το αυτοκίνητο, τα τανκς θέλουνε δύο, θέλουνε τρεις ώρες, πάλι καλά που αργήσανε. Λοιπόν, γιατί μπαίνανε οι Τούρκοι ανενόχλητοι, δεν είχανε αντίσταση και κάνανε βόλτες. Και πραγματικά το μεσημέρι δίνεται εντολή να φύγουμε. Είχα και μέσα στο αυτοκίνητο μερικές βαλίτσες, αυτές που ήθελα να πάω κάτω να τις ταχυδρομήσω, μάλλον να τις στείλω με μεταφορική στην Ελλάδα και τις πέταξα τις βαλίτσες και φόρτωσα κάτι άτομα, γιατί δεν είχαμε και μέσα, πού να φορτωθούμε όλοι, δεν είχανε όλα τα παιδιά αυτοκίνητα γιατί είχαμε και Κύπριους ναύτες μέσα, οι οποίοι δεν είχανε αυτοκίνητα. Έτσι λοιπόν δόθηκε εντολή να φύγουμε, φύγαμε και πήρε την εντολή ο Γουλέας να μείνει πίσω και να ανατινάξει τις τορπιλακάτους και τις τορπίλες, τις αποθήκες τορπιλών. Τώρα δεν ξέρω εάν ανατιναχτήκανε, εάν δεν ανατιναχτήκανε, δεν έχω μάθει και ούτε και συζήτησα ποτέ με κανέναν. Κάπου κάτι δεν άκουσα, καλό βέβαια, αλλά δεν ξέρω τίποτα.
-: Ναι, αλλά Δημήτρη αφήνεις ένα υπονοούμενο εδώ ότι ο Γουλέας δεν ανατίναξε τις τορπιλακάτους και τις τορπίλες.
Κων/νου: Δεν ακούστηκε, συνήθως όταν κάνεις κάτι ηρωικό ακούς, ότι, ξέρεις, έκανα αυτό το πράγμα…σκάσανε οι τορπίλες…έγινε αυτό…δώσανε εντολή να μπούνε…πως τα λένε αυτά που βάζουνε στους δυναμίτες, να βάλουνε ξέρω ‘γω πέντε μέτρα φυτίλι να προλαβαίνεις να φύγεις, ξέρω ‘γω, στα δύο χιλιόμετρα και να ανατιναχτούνε. Δεν άκουσα μετά από κανέναν ΟΥΚατζή…ήμασταν τόσες μέρες μαζί, ένα μήνα ακόμα μαζί περίπου κάτω στην Λεμεσό, δεν άκουσα ποτέ να πούνε ότι, ξέρετε σηκώθηκε καπνός, έγινε χαμός εκεί στη βάση.
-: Μάλιστα.
Κων/νου: Μου αφήνει κάποιο ερωτηματικό. Μπορεί να βάλανε πολύ φυτίλι και να είχανε απομακρυνθεί πολύ και δεν το ακούσαμε, δεν ξέρω.
-: Αναφέρθηκε επίσης, έχει λεχθεί επίσης ότι φορτώνατε ή φορτώνανε τα αυτοκίνητα τους με τα πράγματα τους και φεύγανε χωρίς να έχουνε σχετική εντολή να αδειάσει η βάση.
Κων/νου: Όχι, φύγαμε όλοι…φύγαμε όλοι…τώρα αν έφυγαν ένας δύο δεν τους πήρα…φύγαμε σε κομβόι. Τώρα αν φύγανε ένας δύο δεν μπορώ να το βεβαιώσω, δεν τους είδα, να, πήγα ξέρω ‘γω στο δωμάτιο μου. Εγώ πάντως ξεφόρτωσα βαλίτσες στο πίσω κάθισμα και έβαλα τρία άτομα. Τώρα, εάν άλλος φόρτωσε βαλίτσες και έφυγε δεν μπορώ να…συνήθως…πάντως φύγαμε σε κομβόι.
-: Και κόσμος δεν έμεινε πίσω;
Κων/νου: Όχι, όχι. Φύγαμε όλοι. Μπήκανε και τα φορτηγά, φορτώσανε στα φορτηγά τα πυρομαχικά, τα πυρομαχικά μας τα φορτώσανε στα φορτηγά και φύγαμε κομβόι. Ο Δούκας έκανε μία πάρα πολύ καλή υποχώρηση, συντεταγμένη. Ένας διοικητής δηλαδή που δεν τον είχαμε δει πριν.
-: Εκεί όμως υπήρχανε πόσες τορπιλάκατοι, γιατί το αναφέρεις αυτό;
Κων/νου: Ήτανε τρεις τορπιλάκατοι σε μας και δύο στην Κυρήνεια. Από τις τρεις η μία ήταν χαλασμένη, είχε βλάβη που δεν μπορούσε να πάει.
-: Αυτές οι δύο που δεν είχαν βλάβη δεν μπορούσαν να φύγουνε;
Κων/νου: Ε, ξεκινήσανε, δεν σας είπα να φύγουνε και πέσανε στα βράχια; Την παραμονή της εισβολής.
-: Άρα υπάρχει μια τορπιλάκατος η οποία είχε βλάβη, όταν υποχωρήσατε;
Κων/νου: Ναι, ναι. Αυτή έμεινε εκεί.
-: Ποια τορπιλάκατο έχουνε τώρα οι Τούρκοι στην Κωνσταντινούπολη, κάπου εκεί ή στην Σμύρνη, δεν ξέρω…
Κων/νου: Το ξέρω, το έχω ακούσει κι εγώ. Το έχω ακούσει και εγώ και δεν ξέρω ποια έχουνε, δεν ξέρω ποια έχουνε αυτοί. Ούτε και ξέρω…δεν πήγα καθόλου προς το συνεργείο προς τις τορπιλακάτους μετά. Χαζομάρα μου τώρα που το σκέφτομαι, χαζομάρα μου που δεν πήγα να δω τι έγινε, που χτυπήσανε την τορπιλάκατο την προηγούμενη…τις μέρες του πολέμου. Αλλά ήμασταν τόσο πολύ στρεσαρισμένοι τώρα όλη την ημέρα με τα αεροπλάνα να κοιμηθείς, όλη την ημέρα ήμασταν στα πυροβόλα δεν σε πιάνει ύπνος και το βράδυ ήμουνα στον προβολέα να κοιτάζουμε, δεν πήγα. Δεν ξέρω ποια είναι, πάντως φύγαμε και μείνανε οι ΟΥΚατζήδες να ανατινάξουνε. Οι ΟΥΚατζήδες βέβαια την περίοδο του πολέμου δεν κάνανε και καμιά δολιοφθορά. Κάπου εκεί που συζητάγαμε μεταξύ μας οι υπαξιωματικοί, θέλανε να πάνε στην Αμμόχωστο, απ’ ότι μας λένε και να μπούνε από τα τούνελ μέσα και να ανατινάξουνε το φρούριο της Αμμοχώστου, δεν έγινε τίποτα δεν ξέρω γιατί. Δεν άφησε κάποιος, δεν άφησε ο Παπαγιάννης, δεν ξέρω ποιος…
-: Εννοείς την περίοδο της εισβολής;
Κων/νου: Ναι της εισβολής, της πρώτης.
-: Και εφόσον οι Τούρκοι έχουνε καταλάβει τους χώρους τους οποίους…Να κάνουν δολιοφθορά δηλαδή;
Κων/νου: Μέσα στο φρούριο, ήταν μέσα στο φρούριο εγκλωβισμένοι στην Αμμόχωστο οι Τούρκοι την περίοδο της εισβολής. Τώρα λοιπόν στη δεύτερη εισβολή που πάμε στην υποχώρηση, είπαμε πως ο Δούκας μας οργάνωσε κανονικά – διοικητής κανονικός πλέον, πραγματικός, παντού έξω – και κάνουμε υποχώρηση. Προχωράμε φτάνουμε έξω από την Αμμόχωστο που έρχεται ο δρόμος δεξιά προς την Λευκωσία και αριστερά πάει προς την Αμμόχωστο και πρέπει να κάνουμε αριστερά και εμείς. Εκεί όμως είναι σε μια μικρή απόσταση από το φρούριο της Αμμοχώστου και επειδή οι Τούρκοι εγκαταλείψανε την Αμμόχωστο και έμεινε η Αμμόχωστος πλέον χωρίς κόσμο, οι Τούρκοι βγήκαν έξω από το φρούριο δεν είχανε τίποτα να φοβηθούνε, βγήκαν έξω και μάλιστα προχωρήσανε και ήρθαν και μας κλείσανε τον δρόμο. Και μην έχοντας δρόμο διαφυγής, ανεβήκαμε έναν λοφίσκο, ανεβήκαμε έναν λοφίσκο ο οποίος είχε και πέτρες κάτω, ένα δύο αυτοκίνητα απ’ ότι έμαθα, δεν θυμάμαι ποιανού ήτανε , μέσα στις πορτοκαλιές γιατί περάσαμε και κάτι πορτοκαλιές μετά για να μπορέσουμε να βρούμε…να κάνουμε παράκαμψη της φρουράς ξέρω ‘γω των Τούρκων που βγήκαν έξω, για να βρούμε τον δρόμο να πάμε προς το ακρωτήρι. Λοιπόν ευτυχώς το πεζώ ήτανε ψηλό και δεν είχα πρόβλημα στις πέτρες. Εκεί μέσα νομίζω πρέπει να μείνανε δύο αυτοκίνητα, ήτανε χαμηλά…βρήκανε σε πέτρες, δεν θυμάμαι τίποτα, ελέχθη αυτό το πράγμα, τα χάσανε τα αυτοκίνητα. Πάμε λοιπόν…τώρα φτάνουμε για…
-: Εν τω μεταξύ έχει ανακηρυχθεί ανακωχή.
Κων/νου: Όχι ακόμα.
-: Όχι ακόμα;
Κων/νου: Είμαστε στην πρώτη μέρα, την πρώτη μέρα της δεύτερης εισβολής γίνεται η υποχώρηση και σας είπα ότι αεροπλάνα δεν ερχόντουσαν σχεδόν καθόλου, μας είχανε αγνοήσει σαν βάση. Λοιπόν, ίσως να είχανε μάθει και ότι ρίξαμε 4 αεροπλάνα μετά και σου λέει και γιατί να χάσουμε και κανένα αεροπλάνο εφόσον τους έχουμε σίγουρους από αλλού. Παίρνουμε το δρόμο λοιπόν για τη Λάρνακα και φτάνουμε στο ακρωτήρι, στη βάση του ακρωτηρίου, που πρέπει να περάσουμε μέσα από τη βάση των Εγγλέζων. Οι Εγγλέζοι δεν μας αφήνουνε να περάσουμε, λέει ‘Θα περάσετε απ’ έξω από τα χωράφια’. Πάμε πίσω, θα ξανάρθουμε ακριβώς εδώ. Τις ημέρες λοιπόν της πρώτης εισβολής – ξεχνάμε, είμαστε και γέροι τώρα – οι Τούρκοι…όχι οι Τούρκοι, τα ελικόπτερα του ΟΗΕ έχουνε βάλει στο στόχαστρο τις οικογένειες των Ελλήνων αξιωματικών. Μαζί με τις οικογένειες των Ελλήνων αξιωματικών έχει μπει και αυτή η κυρία η γνωστή μου, η γειτόνισσα μου που σας είπα που έδωσε την πληροφορία.
-: Όταν λες στο στόχαστρο… τα ελικόπτερα έχουνε βάλει στο στόχαστρο οικογένειες, τι εννοείς;
Κων/νου: Παρακολουθούνε σε ποιο μέρος βρίσκονται, φαίνεται ότι δίνουνε τις συντεταγμένες, σε όποιο μέρος είναι οι οικογένειες των αξιωματικών μετά από πέντε λεπτά γίνεται βομβαρδισμός από τους Τούρκους.
-: Εννοείς ότι τα ελικόπτερα του ΟΗΕ…
Κων/νου: Μόλις οι οικογένειές μας βλέπανε ελικόπτερο του ΟΗΕ, έπρεπε να μετακινηθούνε, φεύγανε δύο χιλιόμετρα τρεία. Στα πέντε λεπτά εκεί που ήταν πρώτα γινότανε βομβαρδισμός. Τους ξανά ανακαλύπτανε τα ελικόπτερα, φεύγανε οι οικογένειες, ξανά βομβαρδισμός σε πέντε λεπτά.
-: Τι εθνικότητα είχαν αυτά τα ελικόπτερα;
Κων/νου: Εγγλέζικα νομίζω. Εκεί της βάσεως του ακρωτηρίου ήτανε, τα αγγλικά του ΟΗΕ λέγανε απάνω, ξέρω ‘γω τι να σας πω τώρα, λέγανε ότι ήτανε του ΟΗΕ…ξέρω ‘γω…Κυπριακά τέτοια…
-: Σε ρωτάω γιατί υπήρχε και ένα ελικοπτεροφόρο στην περιοχή …
Κων/νου: Αυτό ήτανε μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης εισβολής το οποίο μετέφερε στρατά πίσω από την Κυρήνεια και για πίσω από τα Ελληνικά στρατά και να τους εγκλωβίσουνε πλέον και από μπρος και από πίσω.
-: Ποιο μετέφερε; Αγγλικά ελικόπτερα μεταφέρανε Τουρκικό στρατό; Τι κάνανε;
Κων/νου: Ναι βέβαια. Αυτό λεγότανε εκεί κάτω…ότι μεταφέρανε από…οι Τούρκοι είχανε πιάσει ένα μικρό περιθώριο εκεί, πίσω λοιπόν σε κάποια φάση ήτανε οι Έλληνες και μετά φέρανε στρατό Τούρκικο πίσω από το…
-: Ποιοι το μεταφέρανε;
Κων/νου: Αυτό το ελικοπτεροφόρο.
-: Το Αγγλικό ελικοπτεροφόρο;.
Κων/νου: Ναι. Ήτανε η φήμη που κυκλοφορούσε. Δεν ξέρω τώρα, δεν το είδα, δεν το είδα. Και πήγα και για να το δω όταν ήρθε στον Πειραιά, στον Πειραιά πήγα για να δω ποιο ήταν αυτό το ελικοπτεροφόρο. Επειδή είχα ακούσει ότι μετέφερε τέτοια…Λοιπόν οι οικογένειες των αξιωματικών τραβήξανε ένα λούκι κάθε πέντε λεπτά να μπορέσουνε να αλλάζουνε μέχρι να κρυφτούνε το βράδυ και να τους χάσουνε. Γιατί το βράδυ δεν κυκλοφορούσε τίποτα. Λοιπόν, ξαναπηγαίνουμε λοιπόν τώρα στην βάση του ακρωτηρίου. Εάν πηγαίναμε απ’ έξω, ήτανε ημέρα ακόμα, ξέραμε ότι σε πέντε λεπτά θα μας βομβαρδίσουνε οι Τούρκοι, έχοντας παράδειγμα τις οικογένειες των αξιωματικών, υπαξιωματικών, τέλος πάντων όλων εκεί. Με τίποτα δεν πηγαίναμε απ’ έξω, κάποια συνεννόηση κάνει ο Δούκας τώρα εν τω μεταξύ μέχρι να έρθουμε από εκεί και μας είπε να βγάλουμε τις φυσιγγιοθήκες από τα όπλα, σιγά τα όπλα. Βγάλαμε τις φυσιγγιοθήκες και μας αφήσανε και μπήκαμε στη βάση.
-: Οι Άγγλοι;
Κων/νου: Οι Άγγλοι. Μόλις πάμε να βγούμε μας κλείνουνε την πόρτα. ‘Ή θα παραδώσετε τα όπλα ή θα φύγετε μέσα από τα χωράφια και θα κάνετε μία παράκαμψη’ όπως κάναμε μέσα στην Αμμόχωστο για παράδειγμα. Ξέραμε ότι αν βγούμε από τα χωράφια θα μας βομβαρδίσουνε. Πετάγεται, μέσα σε όλη αυτή τη φασαρία πετάγεται ένας ΟΥΚατζής και βγάζει μία χειροβομβίδα να την πετάξει. Τον συγκρατεί…επενέβη ο Δούκας, δεν ξέρω ο Δούκας τον κράτησε ή κάποιος άλλος πάντως έγινε μια φασαρία, τον συγκρατήσανε εκεί και πονηρά σκεπτόμενος ο Δούκας ή κάποιος τον συμβούλεψε, είπε στους οδηγούς των φορτηγών να χαλάσουν τις μηχανές, την τροφοδοσία των μηχανών και να μην παίρνουνε μπροστά, κρυφά βέβαια. Και μας είπε να φορτώσουμε τα…έκανε συμφωνία με τους Εγγλέζους να φορτώσουμε τα όπλα και τα πυρομαχικά στα φορτηγά τα οποία θα φύγουνε από τα χωράφια και εμείς θα φύγουμε άοπλοι και θα πάμε στην Λάρνακα. Πραγματικά συμφωνήσανε με αυτό, φύγαμε άοπλοι με τα αυτοκίνητα μας και μείνανε τα φορτηγά για να φύγουνε από τα χωράφια. Αφού φύγαμε εμείς πήγαν τα φορτηγά να βάλουνε μπροστά και δεν παίρνανε μπροστά οπότε μετά έπιασε που νύχτωσε και όταν νύχτωσε αποκαταστήσανε την βλάβη και πήραν δρόμο και πήγαν στα χωράφια και ήρθανε στην Λάρνακα. Στην Λάρνακα που κατεβήκαμε αρχίσανε τώρα οι Κύπριοι, οι Κύπριοι ναύτες και λοιπά που είχαμε μαζί μας και όσοι ήτανε νομίμως επιστρατευμένοι, να έχουμε πάλι τις ίδιες ομάδες όπως είχαμε στο Μπουγάζι που τα έχουνε βάλει μ’ εμάς τους Έλληνες και κυκλοφορεί μια φήμη ότι κάτι ετοιμάζουν οι Κύπριοι, γιατί όλο κρυφίως και μεθοδεύανε. Έτσι λοιπόν…δεν ξέρω τώρα ο Δούκας πάλι το σκέφτηκε, τους το επέτρεψε κανένας, κυκλοφόρησε η φήμη ότι όταν θα έρθουνε να μην απομακρυνθούμε πολύ, όταν θα έρθουνε τα φορτηγά και τα πυρομαχικά και τα όπλα θα φύγουμε και θα πάμε στη Λευκωσία να ενωθούμε με τον στρατό ξηράς. Σε ένα δεκαπεντάλεπτο δεν υπήρχε δείγμα από Κύπριους.
-: Γιατί Δημήτρη εκτιμάς ότι έγινε αυτό το πράγμα;
Κων/νου: Διότι δεν ξέρω ποιοι Κύπριοι πολεμήσανε στην (…), θα σας πω και πιο κάτω, αλλά διαπιστώστε ότι οι Κύπριοι δεν θέλανε να πολεμήσουνε, το πλείστον τουλάχιστον απ’ όσους γνώρισα.
-: Γιατί δεν ήθελαν να πολεμήσουνε;
Κων/νου: Διότι θεωρούσανε ότι ίσως επειδή στο πραξικόπημα, επειδή κάναμε το πραξικόπημα και τα είχανε βάλει μαζί μας και νομίζανε ότι εάν μας καθαρίσουνε εμάς θα ξαναφτιάξει η Κύπρος όπως ήτανε, και με ποιο σκεπτικό; Πάντως δεν μας χωνεύανε, δεν μας χωνεύανε, μετά το πραξικόπημα δηλαδή υπήρχε μία πολύ μεγάλη, πολύ μεγάλη έχθρα. Τόσο μεγάλη που θα πάω λίγο πίσω πάλι, στο ενδιάμεσο των δύο εισβολών…εγώ όπως σας είπα πήγαινα για εφοδιασμό στην Αμμόχωστο, μια μέρα την αποθήκη της ναυτικής βάσεως την είχε ένας έφεδρος σημαιοφόρος Κύπριος ο Ιωάννου, λοιπόν εκείνη την ημέρα δεν ξέρω γιατί, πήγαμε για βόλτα και πήγαμε μαζί στην Αμμόχωστο. Και δεν είχαμε τίποτα να κάνουμε, πήγαμε βόλτα, πήγαμε σε μία καφετέρια να πιούμε έναν καφέ σε κάποια φάση και μια ομάδα νεολαίας, αφού με άκουσε που μιλούσα ελληνικά, η κυπριακή διάλεκτος είναι γνωστή, σηκώθηκε εχθρικά εναντίον μου και τους σταμάτησε ο Κύπριος ο άλλος και τους λέει ‘Παιδιά μην ανησυχείτε αυτός είναι δικός μας’ λέει ‘Δεν έχει ανακατευτεί πουθενά’ τους είπε και έτσι ηρεμήσανε. Λοιπόν, ας πούμε υπήρχε μία έχθρα μετά από το πραξικόπημα πολύ μεγάλη και ίσως γι’ αυτό μας είχαν και εκεί έχθρα. Το θέμα είναι ότι μετά το δεκαπεντάλεπτο που σας είπα από αυτήν την φήμη, χαθήκαν όλοι. Όταν ήρθαν την νύχτα, κατά τις μία η ώρα την νύχτα ήρθαν τα φορτηγά με τα πυρομαχικά, φύγαμε κατευθείαν και κατεβήκαμε Λεμεσό. Στη Λεμεσό πήγαμε και εγκατασταθήκαμε σε ένα σχολείο στο οποίο είχανε βάση οι Γριβικοί. Οι Γριβικοί είχανε κάνει ομάδες και οι Μακαριακοί είχανε άλλες ομάδες στη Λεμεσό και τσακωνόντουσαν μεταξύ τους.
-: Ακόμα και στην εισβολή;
Κων/νου: Ακόμα και στην εισβολή, θα σας πω τώρα. Την άλλη μέρα… α όσο για φαγητό, τι κάνανε αυτοί οι Γριβικοί; Είχανε στήσει εκεί ένα μαγειρείο, πηγαίνανε παίρνανε ζώα από Τούρκους συνήθως, γιατί οι Τούρκοι πήγανε στην Λεμεσό οι Τούρκοι πολίτες πήγαν και παραδόθηκαν μόνοι τους στους Έλληνες, στις Ελληνικές αρχές και πήγαν και κλειστήκαν μέσα στο…πως το λένε, στο στάδιο φρουρούμενοι γιατί δεν θέλανε να έχουνε καμία σχέση με όλες αυτές τις διενέξεις. ‘Εμείς είμαστε φιλήσυχοι..’ λένε…
-: Οι Τουρκοκύπριοι εννοείς;
Κων/νου: Οι Τουρκοκύπριοι ναι, ‘…και θέλουμε να ζούμε όπως ζούσαμε’. Λοιπόν αυτοί ήτανε…πηγαίνανε και κλέβανε ζώα και κάθε μέρα σφάζανε και ψήνανε, κάθε μέρα είχε ψητό και πατάτες. Και μας φέρνανε…
-: Τα πουλάγανε εννοείς;
Κων/νου: Όχι, όχι. Δεν τα πουλάγανε, τρώγανε οι ίδιοι και μας φέρνανε και μας μία δύο λαμαρίνες να τρώμε. Είχαμε δηλαδή αυτές τις μέρες ειδικά το φαγητό δωρεάν, μερικές μέρες.
-: Στη Λεμεσό εννοείς.
Κων/νου: Στη Λεμεσό. Την δεύτερη μέρα βγαίνω έξω και ένα παιδάκι μου τρακάρισε το αυτοκίνητο. Ο πατέρας του είχε φαναρτζίδικο, έτυχε να έχει φαναρτζίδικο. Με πήγε στον φαναρτζή, ήτανε ο παππούς του εκεί και όπως συζητάγαμε του λέω ‘Ρε παππού…’ λέω ‘…ο εγγονός σας δεν πήγε να επιστρατευτεί;’ Μου λέει ‘Όταν έγινε η επιστράτευση τον κράτησα στο τέλος και όταν τελείωσαν τα όπλα τότε πήγα και τον παρέδωσα και αφού δεν είχε όπλα…’ λέει ‘…τον διώξανε’ ‘Ναι αλλά…’ του λέω ‘…κοίταξε να δεις εδώ στη Λευκωσία γίνεται πόλεμος και εκεί κάτω δουλεύανε οι ταβέρνες και οι κινηματογράφοι. Καλά…’ λέω ‘…πάνω γίνεται πόλεμος. Είναι σαν στην Άρτα να δουλεύουνε οι κινηματογράφοι και οι ταβέρνες και στα Γιάννενα να γίνεται πόλεμος’ λέει ‘Δεν γίνεται εδώ πόλεμος, στην Λευκωσία γίνεται ο πόλεμος…’ μου λέει ‘…τι μας νοιάζει εμάς;’ Μια απάντηση! Έμεινα, δεν είπα τίποτα, τι να πω. Έτσι λοιπόν περάσανε…έρχεται λοιπόν την δεύτερη ημέρα την τρίτη, εμείς δεν είχαμε να κάνουμε τίποτα, καθόμασταν εκεί, βγαίναμε κάναμε καμιά βόλτα, τρώγαμε το μεσημέρι, το βράδυ βγαίναμε πηγαίναμε βρίσκαμε τίποτε κανένα σουβλατζίδικο τρώγαμε. Δεν ξέρω ποιος έδωσε την εντολή και μας διαιρέσανε να πηγαίνουμε στον Τουρκομαλαχαλά το βράδυ και να φυλάμε βάρδια στα σπίτια των Τουρκοκυπρίων που είχανε φύγει οι άντρες και είχανε πάει στο γήπεδο φρουρούμενοι, να φυλάμε τις οικογένειες τους γιατί πηγαίνανε κυρίως οι Γριβικοί και τους λεηλατούσανε.
-: Τα σπίτια τους;
Κων/νου: Ναι, τα σπίτια. Τους παίρνανε…
-: Των Τουρκοκυπρίων;
Κων/νου: Των Τουρκοκυπρίων. Τους παίρνανε ρούχα, τους παίρνανε κατσαρόλες, διάφορα πράγματα, ζώα…καλά τα ζώα τα παίρνανε με το έτσι θέλω. Έτσι λοιπόν πήγα σε μία, την πρώτη βραδιά με πήγαν σε μία οικογένεια, έλειπε η γυναίκα, ήταν μια γυναίκα με ένα παιδάκι, έλειπε από εκεί και ήτανε σε κάποια πεθερικά της, ήταν εκεί στην γειτονιά, πήγα εκεί να την βρω και να πάμε μετά στο σπίτι. Με κέρασε…ο άνθρωπος ο οικοδεσπότης εκεί ήθελε να με κεράσει και ξέρετε εγώ ήμουνα πολύ διστακτικός, αυτός με κατάλαβε ‘Μην είσαι…δεν σε δηλητηριάζω παιδάκι μου…’ μου λέει ‘…δεν έχουμε τίποτε, εμείς είμαστε ήσυχοι άνθρωποι…’ μου λέει ‘…δεν έχουμε καμιά δουλειά, φάε πιες με την ησυχία σου’. Έτσι λοιπόν την έβγαλα πολλές μέρες σε αυτό το σπίτι, πήγαινα και κοιμόμουνα…κοιμόμουνα, λαγοκοιμόμουνα καμιά φορά πάνω στο μπαλκόνι μην έρθουνε οι αυτοί οι Γριβικοί κυρίως και κάνανε ως λεηλασίες. Μετά την πρώτη βραδιά έγινε μια ησυχία, πέσανε και κάτι…όταν ακούγαμε θόρυβο ρίχναμε και καμία, εγώ δεν έριξα δεν έτυχε. Σε μένανε δεν έτυχε τίποτε. Την άλλη μέρα όμως τι γίνεται; Εκεί που ήτανε οι Γριβικοί ξέραμε στο…πως το λένε, στο σχολείο, πηγαίνουμε και τους βρίσκουμε και λέω ‘Παιδιά μας έχουνε βάλει και φυλάμε εκεί πάνω, και χτες…’
-: Τους προειδοποίησες;
Κων/νου: Λοιπόν και ήρθανε και αυτό το πράγμα. Λέω ‘Θα σκοτωθούμε μεταξύ μας. Κρίμα…’ λέω ‘…να σκοτωθούμε μεταξύ μας’. Εμείς φοβόμαστε όχι μην σκοτώσουμε κανέναν από αυτούς, γιατί αυτούς αποκλείεται να τους σκοτώσουμε, αυτοί ήτανε γάτες στον πόλεμο. Έπειτα αυτοί είχανε καλάζνικοφ εμείς είχαμε έρλικγκον, τι να κάνουμε να τα βάζεις τώρα με αυτούς.
-: Όχι έρλιγκον.
Κων/νου: (…). Λοιπόν δεν ξαναήρθανε όσο καιρό πηγαίναμε εκεί βάρδια… λέει ‘Πηγαίντε και κοιμηθείτε ήσυχα, δεν θα έρθει κανένας’ λέει. Φαίνεται δώσανε εντολή μεταξύ τους ‘Μην πάτε εκεί που φυλάνε, θα πάμε εμείς αλλού που δεν φυλάνε’. Περάσανε πολλές μέρες. Μια μέρα συζητάω λοιπόν, μου λέει ο Κανδαλέπας, ήτανε με τον Τσαταλό, μου λέει ‘Ά ρε Κωνσταντίνου…’ μου λέει ‘…δε σε πίστεψα…’ μου λέει ‘…έδιωξες την γυναίκα σου και έπρεπε να την διώξω και ‘γω. Έπρεπε να ‘ξερα ότι εσύ ξέρεις ότι θα γίνει εισβολή. Ότι κάτι θα γίνει.’ Όχι λάθος, πραξικόπημα. Και λέω ‘Όχι εγώ δεν ήξερα. Εάν είχα μάθει την μπλόφα του Παπαγιάννη που έγινε την Πέμπτη…’ ή την Παρασκευή, δεν θυμάμαι, μία από τις δύο μέρες, νομίζω την Παρασκευή, αυτοί πιστέψανε την μπλόφα του Παπαγιάννη ότι δεν θα γίνει πραξικόπημα και ακυρώσανε…
-: Ότι δεν θα γίνει;
Κων/νου: Ότι δεν θα γίνει, και ακυρώσανε. Εγώ δεν την έμαθα την μπλόφα και την έδιωξα την γυναίκα μου. Ούτως η άλλως και να την μάθαινα την μπλόφα δεν θα την έλεγα στην γυναίκα μου και θα την έδιωχνα, γιατί ήθελα να φύγει, αλλά τέλος πάντων. Και έτσι λοιπόν γι’ αυτό πιστεύω ότι ο Αθανασούλης κάτι έπρεπε να ήξερε γιατί την μπλόφα την έμαθε, αλλά ο Αθανασούλης όμως την έδιωξε μαζί με την γυναίκα μου. ‘Σοβαρά…’ μου λέει ‘…δεν ήξερες τίποτε;’ ‘Όχι δεν ήξερα τίποτε’ του λέω. Τελείωσε και από εκεί και πάνω, ήρθαμε απάνω κύριε Κακαρά και μας διαιρέσανε έναν έναν σε κάθε καράβι για να μην έχουμε επαφή μεταξύ μας και κάνουμε κανένα πραξικόπημα εδώ στην Ελλάδα.
-: Αυτό δεν το καταλαβαίνω.
Κων/νου: Να μην είμαστε μαζεμένοι…
-: Έχει γίνει η μεταπολίτευση στην Ελλάδα;
Κων/νου: Έχει γίνει η μεταπολίτευση, ποτέ σε καμιά υπηρεσία δεν πήγανε δυο άτομα από την Κύπρο.
-: Και έχουμε τον Αραπάκη, εξακολουθούμε και τον έχουμε αρχηγό του Ναυτικού;
Κων/νου: Δεν θυμάμαι ποιον έχουμε κύριε Κακαρά, συνήθως δεν ασχολούμουνα με τίποτα. Εγώ θέλετε, ήμουνα από χωριό, από χωριό ήμουνα, ένα χωριό πολύ ορεινό, πολύ πτωχό, ένα ήσυχο παιδί ήμουνα και δεν με ενδιέφερε ποτέ ποιος είναι ο άλλος, με ενδιέφερε να κάνω την δουλειά μου.
-: Δημήτρη τι πικρίες σου έχουνε μείνει τώρα από αυτήν την υπηρεσία σου εκεί κάτω; Από το πραξικόπημα και την εισβολή των Τούρκων.
Κων/νου: Πάρα πολλές.
-: Δηλαδή;
Κων/νου: Καταρχήν μας είπανε ότι δεν μας θέλουνε, έπρεπε να φύγουμε. Καταστρέψαμε την Κύπρο, την Ελλάδα από βλακεία μας.
-: Ότι δεν σας θέλουνε ποιοι;
Κων/νου: Καταστρέψαμε την Κύπρο από βλακείες δικές μας. Κάνοντας ένα πραξικόπημα. Και η πικρία μου είναι δεν με ρώτησε κανένας, μου έβαλε το πιστόλι μπροστά στο ένα μέτρο να πάω να κάνω πραξικόπημα.
-: Ναι αλλά εσύ προσωπικά δεν συμμετείχες, αν εξαιρέσουμε ότι έπαιξες ουδέτερο ρόλο.
Κων/νου: Το καλό για μένα ήτανε ότι ήτανε ο Ντάνος με τον οποίο είχαμε πάρα πολύ καλή σχέση και ήξερε τι πιστεύω και είχαμε…τρώγαμε μαζί, πίναμε μαζί και ήτανε και καλό παιδί, καλός άνθρωπος δηλαδή. Αν ήτανε κανένα άλλο στραβόξυλο; Πως θα καθάριζα; Δεν ξέρω εγώ πως θα καθάριζα.
-: Άρα εσύ πιστεύεις ότι ο Ντάνος είναι αθώος για αυτά που τον κατηγορούνε;
Κων/νου: Όχι δεν είναι. Συμφώνησε στο πραξικόπημα, ήτανε σύμφωνος για το πραξικόπημα. Ήτανε σύμφωνος για το πραξικόπημα. Δεν συμφωνώ όμως γι’ αυτά που τον κατηγορούνε στο νοσοκομείο. Απολύτως. Ήτανε πάρα πολύ σωστός στο νοσοκομείο. Συμφώνησε και…και γιατί συμφώνησε στο πραξικόπημα; Όχι γιατί ήτανε δεξιός, Γριβικός και λοιπά, δεν ήτανε. Συμφώνησε γιατί του υποσχέθηκε ο Παπαγιάννης ότι θα μείνει τρίτο χρόνο και πάνω, στο χρήμα δελεάστηκε. Είχε ανάγκη χρημάτων.
-: Επίσης Δημήτρη αφήνεις…δεν αφήνεις να υπονοηθεί, το λες καθαρά ότι οι Κύπριοι δεν ήθελαν να πολεμήσουν στην διάρκεια και των δύο εισβολών. Εν τούτοις έχουμε Κύπριους οι οποίοι πολέμησαν.
Κων/νου: Πολέμησαν ναι. Πολεμήσανε…, αυτούς τουλάχιστον που γνώρισα εγώ. Διότι σας είπα ότι γέμισε η βάση με ανθρώπους οι οποίοι έπρεπε να πάνε στον στρατό ξηράς και δεν θέλανε να πάνε στον στρατό ξηράς…
-: Μήπως δεν μπορούσανε να πάνε στα κέντρα;
Κων/νου: Μπορούσανε, δεν θέλανε. Τους λέγανε να πάνε, να πάνε και λοιπά. Δεν φεύγανε από την βάση με τίποτε. Όταν παρουσιαζόντουσαν τους λέγανε δεν είσαι εδώ, θα πάτε εκεί, δεν θέλανε. Δεύτερον, κάτω στην Λάρνακα με το που κυκλοφόρησε η φήμη ότι μόλις έρθουνε τα φορτηγά θα πάμε στην Λευκωσία να ενωθούμε με τον στρατό ξηράς, σε ένα δεκαπεντάλεπτο είχανε εξαφανιστεί άπαντες και τρίτον με αυτούς που μίλησα…δυο τρεις που μίλησα στην Λεμεσό μου είπανε ‘Ο πόλεμος γίνεται στην Λευκωσία, τι μας νοιάζει εμάς;’
-: Αυτό σου το είπανε Ελληνοκύπριοι;
Κων/νου: Ελληνοκύπριοι ναι.
-: Γιατί νόμιζα ότι είπες ότι σου το είπανε Τουρκοκύπριοι.
Κων/νου: Όχι, όχι. Ελληνοκύπριοι. Αυτός είχε το φαναρτζίδικο αμέσως που πήγα, με πήγε το παιδί για να μου διορθώσει το φτερό που μου χτύπησε. Βέβαια και ήτανε Ελληνοκύπριοι, οι άλλοι είχανε εκεί τις οικογένειες τους, είχανε τις περιουσίες τους εκεί. Οι Τουρκοκύπριοι ήτανε πάρα πολύ καλοί άνθρωποι κύριε Κακαρά. Εγώ γνώρισα πάρα πολλούς Τουρκοκύπριους στην Αμμόχωστο που έβγαινα, μάλιστα ένα παιδί που πήγαινα στην…σε ένα συνεργείο και έφτιαχνα το αυτοκίνητο λίγους μήνες πριν από το πραξικόπημα, με ρωτάει μου λέει ‘Κάνετε ασκήσεις εσείς καθόλου;’ Τι να του πω, του λέω ‘Εμείς είμαστε Ναυτικό τι ασκήσεις να κάνουμε εμείς έχουμε τα πλοία μας και τα…’ τέτοια. ‘Εμάς…’ λέει ‘…κάθε σαββατοκύριακο έρχονται Τούρκοι αξιωματικοί και μας πηγαίνουνε πεζοπορίες πάνω στα βουνά…

2 Ιουνίου 2011

Μιλάει ο Γουλέας, Διοικητής των ΟΥΚ στην Κυπρο το ’74

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΓΟΥΛΕΑ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΩΝ ΟΥΚ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ  (Αθήνα 2 Ιουνίου 2002)

Ο Γουλέας αποκαλύπτει, χωρίς να διστάζει, στοιχεία για σύμπραξη ενάντια της δικτατορίας 1967-1974 με στελέχη του ναυτικού που τα πρώτα χρόνια ήταν τοποθετημένοι ως φίλοι του Απριλιανού καθεστώτος. Χρειάζεται κουράγιο να μιλήσει κανείς με τον τρόπο που αναφέρεται στον Ταβλαρίδη. Εναντίον του οποίου καταλογίζονται δράσεις στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, που λίγοι είχαν από το ναυτικό, ενώ παράλληλα σημειώνει πως γνώριζε και τα της οργάνωσης για κίνημα στο ναυτικό. Τονίζεται στο σημείο αυτό πως η εξάρθρωση της οργάνωσης για κίνημα το Μάιο 1973, έχει προηγηθεί του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου, όπου στελέχη και του ναυτικού συμμετέχουν εκτελώντας διαταγές της χούντας. Αναφέρει στοιχεία για Κιοσσέ, Σταματελόπουλο, Πετρόπουλο, Γκιόκεζα και άλλους. Εκφράζει την έμμεση αποδοκιμασία του επειδή στελέχη μικρότερων βαθμών που είχαν κάποιας μορφής σύμπραξη στην προετοιμασία του κινήματος (όπως ο Ισμαηλάκος) δεν προβλήθηκαν. Θεωρεί πως οι βασιλόφρονες στο ναυτικό ήταν πέντε τοις εκατό περίπου. Ενάντιος στις διαδοχικές και πολλές ΄΄αποκαταστάσεις΄΄ όπως και οι περισσότεροι ερωτηθέντες κατά την έρευνα ό,που ανήκει και η παρούσα συζήτηση..

———————————————————————–
Κ. Κύριε Γουλέα, επειδή αναφέρατε τον Ταβλαρίδη μου θυμίσατε ότι στην αναφορά που κάνατε και μου είχατε δώσει, λέγοντάς μου ότι έχει εξαφανιστεί από τα αρχεία του ΓΕΝ, γράφατε ότι … ή μάλλον είναι εμφανής η προσπάθειά σας να αποδυναμώσετε την κακή εντύπωση που είχε δημιουργηθεί τότε για τον Ταβλαρίδη. Πώς το εξηγείτε αυτό;
Γ. Είναι πολύ απλό το θέμα. Όταν ο Παπαγιάννης ήρθε και μάζεψε τους αξιωματικούς στη βάση της Σούσου, στο Μπουγάζι, για να τους ενημερώσει για τις μέλλουσες κινήσεις που ήταν οι εναντίον της κυβέρνησης του Μακαρίου, αντιμετώπισε την καθολική αντίδραση των αξιωματικών της βάσης. Σε αυτή την συνάντηση έλειπε ο Ταβλαρίδης γιατί ήταν κυβερνήτης στο «ΛΕΒΕΝΤΗ», στο «Π.Π. ΛΕΒΕΝΤΗ» που έχει έδρα την Αμμόχωστο. Δεν τον είχε καλέσει να λάβει μέρος στην ενημέρωση. Εγώ πήγα, περίπου……είχε τελειώσει η ενημέρωση γιατί είχα, όπως γράφω στην αναφορά μου, είχα επιδείξεις με τους βατραχανθρώπους στο ΡΙΚ, Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου. Και πήγα εκεί μέσα περίπου μιάμιση ώρα μετά τη συγκέντρωση των αξιωματικών. Ο Ταβλαρίδης δεν ήταν. Όταν έφυγε ο Παπαγιάννης και πλέον όλοι οι αξιωματικοί είπαμε ότι δεν θα λάβουμε μέρος σε αυτό το πραξικόπημα, και κατάλαβα ότι ανεξάρτητα δεν μπορούσε κανείς να αντιδράσει εκείνη τη στιγμή αλλά περίμενε να υπάρξει μια πιο κατάλληλη ατμόσφαιρα για να στηριχτεί ο ένας στον άλλον, δεν ξέρω αν αντιλαμβάνεσαι, αν πω εγώ όχι με μπαγλαρώνουν, εκείνη τη στιγμή σκέφτεσαι πολλά πράγματα. Δεν σηκώθηκαν σύσσωμοι οι αξιωματικοί παρά μόλις έφυγε ο Παπαγιάννης διερωτήθηκαν όλοι και είπαν όχι εν απουσία του Παπαγιάννη και τον ξανακαλέσαμε να έρθει την άλλη μέρα και του είπαμε όχι, πλέον είχαμε συμφωνήσει, πλην του Ντάνου και του Αρμενιάκου, μάλλον όχι, ο Αρμενιάκος δεν εξέφρασε γνώμη, ο Ντάνος είπε ότι «αν εγώ διαταχθώ να εκτελέσω κινήσεις θα εκτελέσω», το είπε πολύ ξερά.
Κ. Ο Ταβλαρίδης τώρα……..
Γ. Ας έρθουμε τώρα στον Ταβλαρίδη. Ο Ταβλαρίδης ήταν απών από όλη αυτή την κατάσταση. Η εκτίμηση η δική μου είναι η εξής : ο Παπαγιάννης όταν είδε όλη αυτή την συντριπτική αντίδραση των αξιωματικών, φοβήθηκε να πει στον Ταβλαρίδη, ή να τον φωνάξει και να του πει τα ίδια πράγματα. Τι έκανε; Του έδωσε διαταγή μια μέρα πριν το πραξικόπημα, αφού εμάς μας είχε καθησυχάσει ότι δεν θα γινόταν πραξικόπημα. Στη δεύτερη δηλαδή συνάντηση ο Παπαγιάννης μας είπε «ξεχάστε το δεν πρόκειται να γίνει πραξικόπημα, και ετοιμασθείτε να φύγετε εντός δεκαπέντε είκοσι ημερών γιατί όλοι οι αξιωματικοί θα επαναπατρισθούν». Αν θυμάσαι υπήρχε αλληλογραφία Μακαρίου με Γκιζίκη και είχε ζητήσει ο Μακάριος την απομάκρυνση των Ελλήνων αξιωματικών, γιατί υπήρχαν πληροφορίες για το πραξικόπημα, της κινήσεως καταργήσεως της νόμιμης τάξης. Ερχόμαστε λοιπόν στον Ταβλαρίδη. Τον παίρνει τηλέφωνο τον Ταβλαρίδη, μια μέρα πριν το πραξικόπημα και του λέει «φύγε χωρίς να δώσεις απόπλου΄΄ (στη ναυτική βάση της Σούδας, στην οποία υπαγόταν διοικητικά), ΄΄και πήγαινε στην Πάφο». Ο Ταβλαρίδης έψαξε να με βρει γιατί είχαμε κατέβει από το ίδιο καράβι και είχαμε κοινωνικές σχέσεις, ήμασταν στην ίδια ποδοσφαιρική ομάδα στη Σχολή Δοκίμων….δε με βρήκε, γιατί εγώ με το Δούκα ήμαστε σε ένα φιλικό σπίτι. Αυτά μου τα διηγείται ο Ταβλαρίδης από θέση ισχύος μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος. Δε μου τα διηγείται δηλαδή από θέση που προσπαθούσε να δικαιολογηθεί, τα διηγείται τότε που το πραξικόπημα είχε επικρατήσει και ήταν οι ήρωες της υπόθεσης… πριν την εισβολή. Αυτά γίνονται δεκαπέντε δεκαέξι του μηνός, η εισβολή γίνεται στις είκοσι. Φεύγει λοιπόν ο Ταβλαρίδης με το καράβι και πάει στην Πάφο και περιμένει. Και γίνεται το πραξικόπημα τη Δευτέρα, αυτό έγινε την Κυριακή. Είδε δε… αυτό μου το διηγείται ο ίδιος, επαναλαμβάνω από κάποια θέση όταν θεωρείται ένας από τους ήρωες του πραξικοπήματος γιατί με το πλοίο του είχε αποκλείσει τη διαφυγή του Μακαρίου δια θαλάσσης από την Πάφο, ας το πούμε έτσι θεωρητικά, και είχε διαταχθεί να βάλει και εναντίον της Πάφου, που δεν έβαλε εναντίον της Πάφου αλλά εναντίον του ναυτικού σταθμού της Πάφου που είχε καταληφθεί από το εφεδρικό Σώμα. Πάει λοιπόν στην Πάφο, ευρισκόμενος στην Πάφο τη Δευτέρα το πρωί, και ακούει εμβατήρια ο Ταβλαρίδης στο ραδιόφωνο. Εν τω μεταξύ η Πάφος είχε ασυνήθη ησυχία από πλευράς κινήσεως, και παίρνει τηλέφωνο την πέμπτη νομίζω ανωτέρα ναυτική διοίκηση, το κομμάτι του στρατού της Πάφου, διοικητικά διαιρεμένη η Κύπρος, και βγαίνει ένας, όπως μου λέει, Ελληνοκύπριος λοχαγός και του λέει «ναι κύριε κυβερνήτα εδώ είναι ο διοικητής, ελάτε πάνω σας θέλει, ο διοικητής αυτή τη στιγμή δε μπορεί να σας μιλήσει». Αντί να πάει ο Ταβλαρίδης, στέλνει ένα αξιωματικό. Δεν πρόλαβε ο αξιωματικός να ετοιμαστεί να φύγει και βλέπει εφεδρικούς, δηλαδή του εφεδρικού Σώματος της αστυνομίας του Μακαρίου, να έρχονται με πολεμικές ας πούμε προθέσεις, επιθετικές, και να προσπαθούν να μπούνε και να καταλάβουν το ναυτικό σταθμό της Πάφου, που πλησίον ήταν αυτός παραβεβλημένος.
Κ. Εννοείτε αυτοκίνητα και κόσμο οπλισμένο;
Γ. Εφεδρικούς με αυτόματα και λοιπά. Και βλέπει τους αξιωματικούς της βάσεως, μάλιστα ένας είχε και τη γυναίκα του με το μωρό τους, να τρέχουν προς το καράβι για να αποφύγουν αυτή την επίθεση και παράλληλα του βάλουν, τον πυροβολούν.
Κ. Και εκεί απαντάει ο Ταβλαρίδης. Τα λέτε και στην αναφορά σας. Αυτή ήταν μια καλή πράξη για τον Ταβλαρίδη, κάτω από αυτές τις συνθήκες προσπαθεί να διασώσει κάποιο κόσμο και τους φέρνει πίσω. Ο Ταβλαρίδης, μη γελιόμαστε τώρα, για όλο το ναυτικό εξακολουθεί να είναι ένα κόκκινο πανί στην υπόθεση της Κύπρου. Και είστε ο μόνος με τον οποίο εγώ συζητάω για δεύτερη φορά, και προς τιμήν σας, κάνετε μια προσπάθεια να αποδυναμώσετε τις δυσμενείς εντυπώσεις για τον Ταβλαρίδη σε αυτή τη φάση.
Γ. Σε αυτή τη φάση είμαι πεπεισμένος ότι έτσι ήταν τα πράγματα, γιατί δεν είχε κανένα λόγο να καλύψει τις κινήσεις του.
Κ. Η ρήση του για την αγορά και εξόφληση του αυτοκινήτου είναι γεγονός;
Γ. Θα τα πω όλα, και πως έγινε και πως εξελίχθηκε η συζήτηση. Αυτό ήταν αντίδραση στη δράση, δηλαδή ήταν αντίδραση σε αιχμές και ερωτήσεις άλλων συναδέλφων που του κάναν μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος. Και αυτά όλα γινόντουσαν στη λέσχη των αξιωματικών μεταξύ δεκαπέντε και είκοσι Ιουλίου. Φεύγει και έρχεται το βράδυ στην Πάφο, καταπλέει. Και όπως λέω στην αναφορά μου, χτύπησε και μια προπέλα. Διατάσσεται… ο Μακάριος βρισκόταν στην Πάφο, είχε διαφύγει, είχε βγάλει και το διάγγελμά του το ραδιοφωνικό, ο κόσμος ήξερε ότι ο Μακάριος βρίσκεται στην Πάφο. Διατάσσεται αμέσως να αποπλεύσει, να καταπλεύσει στην Πάφο και να αποκλείσει τη διαφυγή του Μακαρίου δια θαλάσσης. Διατάσσεται να πάει με τον Ταβλαρίδη ο Κανδαλέπας επειδή ο Ταβλαρίδης ήταν ξύπνιος. Πρόσεχε όμως να δεις. Όταν ήρθε στην ακτή … μετά την διαφυγή του από την Πάφο, μετά τη σώα διαφυγή του από τις επιθέσεις των εφεδρικών, ήταν σε έξαλλη κατάσταση, δηλαδή ήταν εξαγριωμένος εναντίον αυτής της κίνησης, είχε αρχίσει δηλαδή να γιγαντώνεται μέσα του η αντιμακαριακή πρόθεση. Αυτά όμως δεν είναι τελείως ξεκομμένα από την προ του πραξικοπήματος περίοδο (όταν οι τεταμένες σχέσεις Μακαρίου – ελληνικής κυβέρνησης σε παρένθεση), της χούντας του Παπαδόπουλου, είχαν φέρει το εφεδρικό αστυνομικό τμήμα του Μακαρίου να κάνει εξονυχιστικούς ελέγχους στους Έλληνες αξιωματικούς όταν έφευγαν από τις βάσεις τους, πολλές φορές. Εμάς μας είχαν σταματήσει να ελέγξουν τα αυτοκίνητά μας και λοιπά, δηλαδή υπήρχε … και καταλαβαίνεις ότι στο άτομο δημιουργείται μια αντίδραση που είναι απέξω, όταν δεν έχει καμιά σχέση άμεση, και στο κάτω κάτω της γραφής όπως απεδείχθη, οι περισσότεροι στο ναυτικό δεν είχαν καμία σχέση με τη χούντα.
Κ. Θέλω να σας ρωτήσω κάτι, γιατί μπήκατε ακριβώς στο κλίμα που αφορά εκείνη την περίοδο εκεί, και αναφερθήκατε ότι οι εφεδρικές δυνάμεις οι λεγόμενες, οι οπαδοί του Μακαρίου οι ένοπλοι, αντιστρατεύονται όλους τους αξιωματικούς τους Έλληνες που ήταν εκεί κάτω.
Γ. Γιατί προφανώς υπήρχαν οι πληροφορίες, υπήρχαν οι κινήσεις ότι κάτι δεν πάει καλά με τους Έλληνες αξιωματικούς, οργανώνονται βάσει άλλων διαταγών, και ποιοι ήταν οι εγκέφαλοι του πραξικοπήματος στην Κύπρο εναντίον του Μακαρίου…
Κ. Γιατί όμως; Εγώ θα συνεχίσω το ερώτημα.
Γ. Γιατί να γίνει το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου; Εδώ μπαίνουμε σε άλλα πεδία, δεν τελειώσαμε με τον Ταβλαρίδη……..
Κ. Το ξέρω ότι δεν τελειώσαμε, αλλά μου λέτε πράγματα που τα λέτε και στην αναφορά σας και τα έχει και ο Μεταλληνός, είναι σαφές για μένα τώρα ότι ο Ταβλαρίδης εξελικτικά τοποθετείται υπέρ του πραξικοπήματος και συμμετέχει υλοποιώντας διαταγές χωρίς να έχει και πλήρη γνώση, μην ξεχνάμε τις ηλικίες, το βαθμό, τη θέση. Αυτά είναι καθαρά για μένα.
Γ. Συμφωνώ απόλυτα, δεν έχω καμιά αντίρρηση…
Κ. Τώρα για το αυτοκίνητο…
Γ. Καλά, στο αυτοκίνητο θα έρθουμε. Τώρα γιατί το κλίμα έτσι… υπήρχε η δράση της ΕΟΚΑ Β κάτω, είναι γνωστό, η αντιμακαριακή δράση, το κλίμα ήταν άθλιο. Το εφεδρικό Σώμα όταν το έφτιαξε ο Μακάριος, το έφτιαξε ο άνθρωπος για να υπερασπίσει τις νόμιμες καταστάσεις, όσο άσχημο και αν φαινόταν σε εμάς που τότε ούτε είχαμε εμβαθύνει στις καταστάσεις, είπες και το νεαρό της ηλικίας, και δεν είχαμε και καμία παιδεία, ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας…
Κ. Αυτά θέλω κύριε Γουλέα…
Γ. Μα αυτά είναι γνωστά Αντώνη…
Κ. Δεν είναι γνωστά …
Γ. Την εποχή εκείνη, αν θα πάρεις τις τάξεις που είχαν μπει στις στρατιωτικές σχολές, ναι μεν υπήρχαν ορισμένες εξαιρέσεις για τον άλφα ή βήτα λόγο, οικογενειακή παράδοση, οικογενειακές ας το πούμε εμπειρίες και πείρα του περιβάλλοντος στο οποίο μεγάλωσαν τους ανέπτυξαν ή τους έδωσαν και άλλες γνώσεις ούτως ώστε να έχουν μια καλύτερη θέση από μένα, ή από τον κάθε άλλο δεκαοχτάχρονο που έμπαινε σε μια στρατιωτική σχολή, που δεν άκουγες τίποτα άλλο τότε μετεμφυλιακή κατάσταση : ποιοι ήταν οι σφάχτες και ποιοι ήταν οι νικητές, αυτό άκουγες. Έχεις στο ερωτηματολόγιό σου αν υπήρχε προπαγάνδα αντικομουνιστική… και το πνεύμα που καλλιεργούσαν… δεν ερχόντουσαν και μας έκαναν διαλέξεις εναντίον του κομμουνισμού; Αυτά είναι γνωστά…
Κ. Δεν είναι γνωστά. Ακούστε, στην έρευνα το τι γράφουν οι εφημερίδες οι διάφορες και τι λένε τα κόμματα είναι άλλη ιστορία…
Γ. Νομίζω ότι αν ρωτήσεις τη συντριπτική πλειοψηφία των αξιωματικών που μπήκαν στις σχολές τότε, αυτό θα σου πουν, δεν θα σου πουν τίποτα άλλο.
Κ. Οι επιλογές για την Κύπρο πως γινόντουσαν τότε στους αξιωματικούς, έστω στους νεαρούς αξιωματικούς που πήγαιναν κάτω;
Γ. Βασικά οι θέσεις χρειαζόταν να πληρωθούν, έτσι δεν είναι; Υπήρχε μια προτεραιότητα στην επετηρίδα του ΓΕΝ, ποιος πήγε, ποιος δεν πήγε, ποιανού είναι η σειρά, ποιος θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στο έργο. Και αν δεις και από τις αντιδράσεις δηλαδή, δεν πάει στο μυαλό μου ότι οργανώθηκε στο επίπεδο το δικό μας, δηλαδή στο επίπεδο του ανθυποπλοιάρχου – υποπλοιάρχου, (αν και υποπλοίαρχος τότε ήταν μεγάλο βαθμός, ανθυποπλοίαρχοι ήμασταν η συντριπτική αριθμητική πλειοψηφία που ήμασταν εκεί), ότι οργανώθηκε με κάποιο σκεπτικό ειδικά για να φέρουν σε πέρας κάποιο άλλο έργο, ειδικά στο ναυτικό. Δεν ξέρω τι έγινε στο στρατό, πόσο μάλλον στην αεροπορία, που η αεροπορία ήταν το τρίτο, τέταρτο, δεν έπαιξε κανένα ρόλο ιδιαίτερο. Το βασικό ήταν οι ειδικές δυνάμεις που ήταν στην Κύπρο, οι καταδρομείς, τα υποτυπώδη τεθωρακισμένα που υπήρχαν τότε… μια προετοιμασία μιας κίνησης εναντίον του Μακαρίου, όπως εξελίχθηκε…
Κ. Μια και το λέτε, στην ΕΔΕ αναφέρεται ότι εσείς είχατε ενημερωθεί για το πραξικόπημα τρεις μήνες νωρίτερα …
Γ. Εγώ Αντώνη κατέβηκα στην Κύπρο, ήθελα να φύγω το συντομότερο από την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην Ελλάδα μετά το κίνημα του ναυτικού….
Κ. Εξηγείστε το, δεν το καταλαβαίνω.
Γ. Γιατί εγώ ήμουν μπλεγμένος στο κίνημα του ναυτικού…
Κ. Μου λέτε πολλά σοβαρά πράγματα μαζί, ξεκαθαρίστε μου ένα ένα, γιατί υπήρχε…
Γ. Αυτά είναι προσωπικά θέματα…
Κ. Δεν είναι προσωπικά θέματα, είναι ιστορικά και πρέπει να τα ξεκαθαρίζουμε ένα ένα. Γιατί θέλατε να φύγετε και τι ήταν το κλίμα που δημιουργήθηκε μετά από το κίνημα του ναυτικού;
Γ. Ήταν αφόρητο το κλίμα μέσα στο ναυτικό, κοιτούσε ο ένας τον άλλο. Εγώ υπηρετούσα στο «ΑΣΠΙΣ», ο κυβερνήτης ο Γκιόκεζας συνελήφθη, ο Μανουσόπουλος συνελήφθη. Όλοι οι άλλοι τη γλιτώσανε γιατί μέσα στο κίνημα του ναυτικού οι μπλεγμένοι, ανεξάρτητα αν συνελήφθησαν ή όχι, και μάλιστα σε ένα άρθρο που έχω εδώ του «Βήματος» δεν αναφέρει το όνομα του Μιχάλη του Ισμαϊλάκου, ήταν και αυτός …
Κ. Έχουμε μπλέξει πολλά πράγματα μαζί, ολοκληρώστε τα ο κλίμα που υπήρξε στο ναυτικό μετά από το κίνημα του ναυτικού εξαιτίας του οποίου θέλατε να πάτε στην Κύπρο.
Γ. Το κλίμα ήταν πολύ άσχημο. Πρώτον είχαν συλληφθεί 59 – 60 συνάδελφοι και είχαν αποταχθεί, αυτοί που δεν συνελήφθησαν….
Κ. Ποιοι ήταν αυτοί που δεν συνελήφθησαν και δεν είναι γνωστοί, πείτε τα ονόματα αυτά.
Γ. Από το καράβι το δικό μου ήταν : ο Μηνόγιαννης πρώτος μηχανικός, ο Γαρδικιώτης ο Νίκος, δεύτερος μηχανικός, εγώ, ο Ταβλαρίδης, όσο παράξενο και αν σου φαίνεται, ο Μιχούδης ο Αριστείδης, όλοι ξέραμε, εγώ είχα ενημερωθεί και είχα μυηθεί στο κίνημα από τον ίδιο τον κυβερνήτη, τον Γκιόκεζα, προϋπήρξε άλλη ιστορία πώς πήγα εγώ στο «ΑΣΠΙΣ». Στο «ΑΣΠΙΣ» πήγα μετά από ένα χρόνο υποδιοικητής στη ΜΥΚ. Δεν έχει αναφερθεί παρά μονάχα από τη «Βραδινή», έγραψα ένα άρθρο, ίσως είναι και καινούριο στοιχείο για σένα, είχαν υπάρξει συναντήσεις βατραχανθρώπων αξιωματικών με πρωτοστάτη το Νίκο τον Κιοσσέ, στο γραφείο το δικό μου που ήμουν τότε υποδιοικητής, για εξουδετέρωση του Παπαδόπουλου όταν θα ερχόταν στο «Παλάσκα» για το Πάσχα το 1971. Εγώ μετά τη ΓΕ τοποθετήθηκα υποδιοικητής στη ΜΥΚ το 1971, ήμουν υποδιοικητής, στην ουσία διοικητής (γιατί ο διοικητής ήταν ο πλοίαρχος Πουλίδης του ΚΕΚΑΝ, ερχόταν ο άνθρωπος, δεν είχε σχέση με το αντικείμενο των υποβρύχιων καταστροφών, έβλεπε την αλληλογραφία, μου έδινε οδηγίες, του ανέφερα βέβαια, τον επισκεπτόμουν καθημερινά στο ΚΕΚΑΝ, αλλά τη διοίκηση της μονάδας την εξασκούσα εγώ), και υπήρξε προσέγγιση του Κιοσσέ…
Κ. Από ποιόν προσέγγιση;
Γ. Προσέγγιση σε εμένα από τον Κιοσσέ…
Κ. Και ποιος τον είχε μυήσει στο κίνημα;
Γ. Το συμπέρασμα το δικό μου… όχι στο κίνημα του ναυτικού, μιλάμε για άλλη κίνηση…
Κ. Ξεχωριστή κίνηση;
Γ. Εάν θυμάσαι, κάποτε είχε αρχίσει ο Σταματελλόπουλος να αρθρογραφεί στη «Βραδινή» εναντίον του Παπαδόπουλου, «Αποφασίζουμε και διατάζουμε» κάτι άρθρα και τα λοιπά. Φαίνεται λοιπόν ότι αυτός είχε οργανώσει κάποια κίνηση και στον στρατό ξηράς, και από την πλευρά του ναυτικού ο βασικός ήταν ο Νίκος ο Κιοσσές να οργανώσει κίνηση αντιπαπαδοπουλική.
Κ. Ο Πετρόπουλος ήταν σε αυτή την κίνηση;
Γ. Βεβαίως, ο Στάθης ο Πετρόπουλος… συναντήθηκα εγώ με τον Κιοσσέ και τον Στάθη τον Πετρόπουλο σε ταβέρνα. Γιατί εμένα; Γιατί εγώ ήμουν υποδιοικητής στους βατραχανθρώπους και είχα τη δύναμη στα χέρια μου.
Κ. Ποια χρονιά έγινε αυτό;
Γ. Το 71.
Κ. Θυμάστε μήνα και λοιπά;
Γ. Ήταν χειμώνας του 71, πρέπει να ήταν Γενάρης, Φλεβάρης, Μάρτης κάπου εκεί.
Κ. Ο Πετρόπουλος ήταν απότακτος;
Γ. Είχε αποταχθεί ο Πετρόπουλος.
Κ. Ο Γκιόκεζας ήταν στην κίνηση;
Γ. Αυτό δεν το ξέρω, ούτε τον ρώτησα παρότι τον είχα κυβερνήτη…
Κ. Ο Αναγνωστόπουλος ήταν στην κίνηση του Σταματελόπουλου;
Γ. Δεν μπορώ να βγάλω συμπέρασμα, γιατί ο Αναγνωστόπουλος ήταν φίλος με το Νίκο τον Κιοσσέ, πρέπει να ήταν… δεν ξέρω, τι να πω… ο Στάθης ο Πετρόπουλος ήταν σαφέστατα. Συναντηθήκαμε τέσσερις φορές στο γραφείο μου οι εξής: ο Δούμουρας, εγώ, ο Κανελλόπουλος και ο Κιοσσές με σκοπό να οργανώσουμε την εξουδετέρωση του Παπαδόπουλου το Πάσχα που θα τους επισκεπτόταν …
Κ. Τι σχεδιάζατε σε αυτή τη συνάντηση;
Γ. Ήταν στα αρχικά στάδια της συνάντησης η σκέψη, να απομονώναμε την περιοχή με τους βατραχανθρώπους καλώς, να υπήρχε και κάποια συνδρομή με μυημένους του στρατού ξηράς για την ευρύτερη περιοχή του Σχιστού και τα λοιπά…
Κ. Από το στρατό τι κάλυψη είχατε, εκτός του Σταματελόπουλου;
Γ. Δεν ξέρω, δεν είχα άμεση γνώση, δεν μου είχαν αναφερθεί εμένα στοιχεία, εξάλλου σου είπα ότι ήταν αρχικές ακόμα οι συζητήσεις και μάλιστα με πολλές αμφιβολίες. Τι συμπέρασμα είχα βγάλει εγώ τότε που ήμουν μικρός….
Κ. Τι αμφιβολίες, ποιανού αμφιβολίες;
Γ. Εγώ, τις δικές μου. Οι αμφιβολίες ήταν ότι «πήγε να αλλάξει ο Μανωλιός και να βάλει το σώβρακο του αλλιώς», δηλαδή κάποιος άλλος από την παρέα της υποτίθεται 21ης Απριλίου να αναλάμβανε τα ηνία, αυτή την άποψη είχα σχηματίσει χωρίς να είμαι τελείως σίγουρος. Είχε αναφερθεί το όνομα του Καραμανλή, δηλαδή μια πολιτική κατάσταση… αν υπήρξαν επαφές με τον Καραμανλή εγώ αμφιβάλω, αλλά πιθανώς για δελεασμό ανθρώπων που θέλαν μια δημοκρατική εξέλιξη της κατάστασης να θέλαν να είναι και ο πιο…
Κ. Από ποιον αναφέρθηκε το όνομα του Καραμανλή;
Γ. Δεν θυμάμαι, πρέπει να είναι ή από τον Κιοσσέ ή από τον Στάθη τον Πετρόπουλο.
Κ. Σήμερα έχετε την εντύπωση ότι αυτές οι συναντήσεις που είχατε εσείς τότε, γινόντουσαν και κάτω από κάποια ομπρέλα του Σταματελόπουλου, είπατε ότι συναντήσατε το Σταματελόπουλο.
Γ. Ναι, αυτό μπορώ να το συμπεράνω, γιατί υπήρχε η αντίθεση πλέον σε δημόσιο χώρο, σε δημόσια έντυπα, του Σταματελόπουλου που αρθρογραφούσε εναντίον του Παπαδόπουλου.
Κ. Τον οποίο και συναντήσατε τρεις φορές, ε;
Γ. Το Σταματελόπουλου ποτέ, τον Στάθη τον Πετρόπουλο μια φορά. Τον Σταματελόπουλο ποτέ δεν τον συνάντησα εγώ. Απλώς αυτοί προσπαθούσαν να προσεταιριστούν τους βατραχανθρώπους επειδή επέκειτο το Πάσχα και είχε προγραμματιστεί ή ξέρω γω θα προγραμμάτιζαν την επίσκεψη του Παπαδόπουλου στο Παλάσκα.
Κ. Πως εξηγείτε το γεγονός ότι…
Γ. Δεν τέλειωσα όμως. Αυτή η κίνηση τα ανέφερε με χαρτί και καλαμάρι.
Κ. Τι εννοείτε;
Γ. Ότι λέγαμε οι τέσσερις μας στο γραφείο, δηλαδή ότι έλεγε ο Κιοσσές, ο Γουλέας, ο Δούμουρας και Κανελόπουλος ήταν γνωστό στην χούντα.
Κ. Ποιος το ανέφερε δηλαδή από τους τέσσερις;
Γ. Δεν έχω μάθει ποτέ το όνομά του.
Κ. Το ξέρετε το όνομα απλά δεν το λέτε τώρα.
Γ. Δεν το έχω ………..
Κ. Έτσι μένει η υποψία στους άλλους τρεις όμως, είναι άδικο αυτό το πράγμα. Εν πάση περιπτώσει.
Γ. Το όνομα πρέπει να το ξέρει ο Νίκος ο Κιοσσές.
Κ. Τον έχω πάρει τηλέφωνο και του έχω ζητήσει ένα ραντεβού. Παρότι μπορεί να με μισεί σε προσωπική βάση, έχω ζητήσει ένα ραντεβού και θα τον ρωτήσω. Πως εξηγείτε το …..
Γ. Να τελειώσουμε με αυτήν την κίνηση;
Κ. Να τελειώσουμε.
Γ. Ως γνωστόν με κάλεσε εμένα ο Αραπάκης στο στόλο, ο τότε διοικητής μου ήταν ο υποναύαρχος Μανωλόπουλος και Αρχηγός Αιγαίου Πελάγους (σ.σ. ΑΑΠ) ήταν ο Αραπάκης, με κάλεσε στο στόλο να με δει. Εγώ αρνήθηκα να πάω γιατί δεν είχα έγγραφο, -ήμουν και νέος τότε και λίγο ζωηρός- με πήρε ο ίδιος τελικά, αφού τρεις φορές αρνήθηκα να πάω, έβαζε τον Ρίτσο και με έπαιρνε, εγώ κάτι υποψιάστηκα και τελικά με πήρε ο ίδιος, δεν μπορούσα να αρνηθώ στον τότε ΑΑΠ, εν απουσία του Μανωλόπουλου, έλειπε ο Μανωλόπουλος κάπου είχε πάει. Όταν πήγα στο γραφείο του μου είπε αυτά τα πράγματα, λέει «συναντιέστε στο γραφείο υπό τύπον οργανώσεως», κατά τη διάρκεια που περνούσα το δίαυλο, έφευγε ο Νίκος ο Κιοσσές με άλλη βάρκα, Μου έκανε ορισμένα νοήματα και κατάλαβα.
Κ. Τον είχε φωνάξει ο Αραπάκης τον Κιοσσέ για τον ίδιο λόγο. Ο Αραπάκης με τι αρμοδιότητα ; Ήταν αρχηγός του στόλου.
Γ. Ξέρω γω τι ήταν……
Κ. Κύριε Γουλέα να μην ξεφύγουμε από τον Αραπάκη. Το 1971 ήταν αρχηγός του στόλου. Δεν έχει ούτε ανακριτικές αρμοδιότητες ούτε προϊστάμενός σας είναι, εσείς υπάγεστε στον Διοικητή Ναυτικής Εκπαίδευσης και επιχειρησιακά στο ΓΕΝ στο ΑΝ. Κανείς από αυτούς τους δύο, δηλαδή ούτε το ΓΕΝ ούτε ο προϊστάμενός σας δεν σας κάλεσε, αλλά σας κάλεσε ο αρχηγός του στόλου, ο Αραπάκης. Και πού καταλήξατε τελικά;
Γ. Τίποτα, του είπα ότι μιλούσαμε για ποδοσφαιρικά θέματα, βατραχάνθρωποι είμαστε και συναντιόμαστε πατροπαράδοτα, έρχονται, πίνουμε καφέ…..Μου είπε ότι κάτι ακούστηκε για κάτι κινήσεις, για κάποιες μονάδες να κινηθούνε και εγώ βέβαια έκανα τον ανήξερο, δεν παραδέχθηκα τίποτα από όλα αυτά. Μου είπε μάλιστα ότι υπάρχει άνθρωπος από εκεί, που μπορεί να βεβαιώσει όλα εκείνα, «ήταν» μου λέει «μέσα στις συζητήσεις σας»…..
Κ. Στην τετράδα, και το είπε ο Αραπάκης;
Γ. Ναι, του λέω «ας έρθει ο άνθρωπος αυτός να τον δούμε, ποιος είναι»………..από κει και πέρα πήραν μετάθεση οι πάντες……..
Κ. Και εσείς;
Γ. Βεβαίως, εγώ πήγα στο «ΑΣΠΙΣ», μόλις είχα κλείσει χρόνο στη ΜΥΚ, ο Νίκος έφυγε στην Κρήτη, ο Δούμουρας πήγε κυβερνήτης σε ένα οχηματαγωγό και ο Κανελόπουλος πήγε στη Θεσσαλονίκη και μετά από τρεις μήνες γύρισε υποδιοικητής στη ΜΥΚ.
Κ. Ο Κανελόπουλος πήγε υποδιοικητής στη ΜΥΚ μετά από τρεις μήνες, ο Δούμουρας που πήγε;
Γ. Σε οχηματαγωγό.
Κ Αυτό φωτίζει αμέσως τον Κανελόπουλο σαν τον άλλο που…
Γ. Αυτό σα συμπέρασμα πιθανώς μπορεί να βγει.
Γ. Άρα αυτή η κίνηση σταματάει εκεί και κλείνει…Ένα λεπτό για να ολοκληρώσουμε με τον Κιοσσέ, τις σχέσεις. Τα επόμενα χρόνια μέχρι τη μεταπολίτευση ή τα προηγούμενα χρόνια, γιατί και ο Κιοσσές και οι δύο συνάδελφοι που αναφέρατε ήσαστε όλοι των ΟΥΚ, είχατε ειδική εκπαίδευση στην Αμερική και είχατε πάρει ειδικό πτυχίο, ήσαστε άνθρωποι με ειδικές γνώσεις και ειδικές ικανότητες…
Γ. Στο ναυτικό.
Κ. Στο ναυτικό μέσα. Χρησιμοποιηθήκατε ποτέ εσείς προσωπικά ή οποιοσδήποτε από τους υπόλοιπους ή οι μονάδες των ΟΥΚ για σκοπούς εκτός της αποστολής των ΟΥΚ;
Γ. Ναι, προφανώς ήταν γνωστά ότι χρησιμοποιήθηκαν οι ΟΥΚ και βασικά οι μόνιμοι υπαξιωματικοί, οι οποίοι κατά τη γνώμη μου ήταν αφελείς στην εποχή τους, με το θέμα των ανακρίσεων των υπαξιωματικών στο «ΕΛΛΗ».
Κ. Αυτά είναι γνωστά δεν θέλω επ’ αυτού…
Γ. Πέραν τούτου εγώ δεν έχω άλλα για τους βατραχανθρώπους ειδικά…
Κ. Εσείς κληθήκατε ποτέ επικεφαλής ΟΥΚ ή μεμονωμένα να παίξετε κάποιο ρόλο ή να δράσετε υπέρ της δικτατορίας εκείνα τα χρόνια;
Γ. Όχι.
Κ. Πως εξηγείτε τώρα το γεγονός ότι δύο άνθρωποι, όπως ο Πετρόπουλος που αναφέρατε, είναι για το ναυτικό, για τους παλιούς του ναυτικού μια περίπτωση ξεχωριστή, μια ιδιάζουσα περίπτωση και ένας άνθρωπος που τον θαύμασαν και τον αγάπησαν πολλοί αξιωματικοί και εξακολουθούν να τον αγαπούν, αυτός λοιπόν ο άνθρωπος και ο Κιοσσές πάλι, και ο Κιοσσές μια ιδιάζουσα περίπτωση, πως εξηγείτε ότι συνέδεσαν τη σταδιοδρομία τους τα πρώτα χρόνια μετά το 67 με τη δικτατορία, με το καθεστώς, και από ένα σημείο και μετά έχουμε πλήρη και κάθετη διαφοροποίηση, όπως ήδη αναφέρατε για τον Κιοσσέ και για τον Πετρόπουλο;
Γ. Εγώ για την περίπτωση του Νίκου του Κιοσσέ, που είναι ένας άριστος οικογενειάρχης, θρησκευόμενος, αλλά δεν ήταν θα έλεγα οπορτουνιστής, από στρατιωτική οικογένεια, ο πατέρας του ήταν αρχηγός του ναυτικού, με ιστορία, έχει αφήσει και καλό όνομα στο ναυτικό, ο Δημήτρης ο Κιοσσές, και με όλες αυτές τις καταστάσεις τις παρελθούσες…
Κ. Τι εννοείτε, δεν κατάλαβα.
Γ. Από επιπολαιότητα………
Κ. Τι εννοείτε για το παρελθόν;
Γ. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο επικράτησε μια παράταξη η οποία στα πρώτα χρόνια καταπίεσε τους ηττημένους. Από κει και πέρα ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του. Πού δεν συμβαίνει αυτό σε έναν εμφύλιο πόλεμο, η χειρότερη κατάσταση που μπορεί να συμβεί, έτσι δεν είναι; Και επικράτησε η δεξιά παράταξη, οι ούτω καλούμενοι «εθνικόφρονες». Ο Κιοσσές μεγάλωσε σε αυτό το περιβάλλον, και όχι μόνο ο Κιοσσές, χιλιάδες άνθρωποι και πολλοί οι οποίοι υπηρέτησαν τις ένοπλες δυνάμεις, και γαλουχήθηκαν. Αυτή ήταν η ιστορία της νεότερης Ελλάδος, της μετεμφυλιακής. Θέλω να πω λοιπόν, κατ’ εμέ ο Κιοσσές από επιπολαιότητα, αφελή ενθουσιασμό, μπήκε τουλάχιστον στα αρχικά στάδια σε αυτό το δρόμο. Γιατί αργότερα, πιθανόν να έπαιξαν ρόλο και προσωπικοί λόγοι…
Κ. Σας θυμίζω ότι ο πεθερός του Κιοσσέ ήταν αρχηγός του ναυτικού……ο Περβενάς ήταν αρχηγός του ναυτικού όταν διατάσσεται ο Κιοσσές να γίνει μέλος ανακριτικής επιτροπής υπό τον Ευαγγελόπουλο για τις ανακρίσεις του «ΕΛΛΗ» μαζί με Σωμαρίπα και κάποιον άλλο. Εκεί έγινε ότι έγινε….
Γ. …στα πρόσωπα και ανθρώπους αφιερωμένους να φέρουν σε πέρας ότι έπρεπε να φέρουν…
Κ. Ερχόμαστε στο 71 να ΄΄συνωμοτεί΄΄ σε εισαγωγικά ο Κιοσσές μαζί σας και με άλλους δύο για να συλλάβετε τον Παπαδόπουλο. Ξέρετε άλλες δραστηριότητες του Κιοσσέ;
Γ. Όχι ξέρω ότι ήταν μυημένος στο κίνημα του ναυτικού.
Κ. Από ποιόν ήταν μυημένος;
Γ. Από τον Γκιόκεζα.
Κ. Στην ίδια ομάδα λοιπόν του Σταματελόπουλου έχουμε μια αύξουσα δραστηριότητα αξιωματικών και μέσα στο κίνημα.
Γ. Αυτό είναι συμπέρασμα δικό μου. Ότι πρέπει να ήταν στο κίνημα.
Κ. Δεν είναι μόνο δικό σας κύριε Γουλέα, έχει κατατεθεί στις ανακρίσεις που έγιναν τότε στο ΕΑΤ – ΕΣΑ. Το όνομά του αναφέρεται εμμέσως και αμέσως ως μυημένου στο κίνημα. Τώρα να έρθουμε στην περίπτωση σας. Φεύγετε μετά το κίνημα του ναυτικού, όπου είπατε ότι σας έχει μυήσει ποιος;
Γ. Ο κυβερνήτης μου.
Κ. Πόσο καιρό πριν τις 23 Μαΐου;
Γ. Εγώ πήγα στο «ΑΣΠΙΣ» μετά από αυτά τα γεγονότα, την αποκάλυψη αυτής της κίνησης που μας διέσπειραν εμάς τους τρεις, πήγα στο «ΑΣΠΙΣ».
Κ. Το 71.
Γ. Το 72. Όπου μετά από ένα χρονικό διάστημα στο γραφείο του…
Κ. Τι σας είπε, μπορείτε να θυμηθείτε αυτό το διάλογο;
Γ. Το διάλογο δε μπορώ να τον θυμηθώ κατά λέξη Αντώνη, απλώς μπορώ να θυμηθώ ποιες ήταν οι προθέσεις μου σε περίπτωση που αναλάβω δράση εναντίον της επταετίας.
Κ. Αυτό ήταν το ερώτημα του κυβερνήτη σας, του Γκιόκεζα; Του απαντήσατε ότι θα είσαστε μαζί του;
Γ. Ναι.
Κ. Είπατε ότι και ο Ταβλαρίδης είχε μυηθεί.
Γ. Θα σου πω γιατί… ο Ταβλαρίδης ή το είχε πάρει χαμπάρι μέσα από το καράβι, (δεν ξέρω αν φώναξε ιδιαίτερα τον Ταβλαρίδη να του κάνει την ίδια συζήτηση, που ίσως το αμφιβάλω), αλλά από διάφορους υπαινιγμούς μεταξύ σοβαρού και αστείου, κατά τη διάρκεια πλόων και ασκήσεων. Αν θυμάσαι, υπήρξε μια ημερομηνία που θα εκινείτο το ναυτικό κατά τη διάρκεια της άσκησης «Αστραπή», όπου ο Μαργαρίτης θα έμπαινε στο δικό μας το καράβι, το «ΑΣΠΙΣ». Εκεί υπήρξε μια προετοιμασία με το να δοθεί το τελικό ΟΚ για να συλλάβουμε τον Μαργαρίτη.
Κ. Αρχές του 73.
Γ. Ναι. Ήταν σε «Αστραπή». Πριν το Μάιο του 73.
Κ. Με τον Ταβλαρίδη, εκτίμησή σας ήταν ότι ή το είχε πάρει χαμπάρι ή κάποιος του είχε μιλήσει. Εν τούτοις δεν μίλησε αυτός ποτέ για το κίνημα πριν εκδηλωθεί, πριν τις 23 Μαΐου;
Γ. Όχι, ο Ταβλαρίδης βασιλικών συναισθημάτων, πιστεύω αυτό πρέπει να το ξέρεις…
Κ. Όχι δεν το ξέρω. Μιας και φτάσαμε στο κίνημα να το καλύψουμε πριν πάμε στα της Κύπρου πάλι. Υπάρχει μια επισήμανση, πληροφορία, ότι ένα με ενάμιση μήνα πριν γίνουν οι συλλήψεις στις 23 Μαΐου του κινήματος…
Γ. Πριν γίνει το κίνημα…
Κ. Πριν γίνει το κίνημα, έτσι και αλλιώς δεν έγινε το κίνημα, έγιναν συλλήψεις, κατεστάλη το κίνημα…..
Γ. Το κίνημα κατεστάλη την ημερομηνία που θα εκδηλωνόταν, το βράδυ που θα εκδηλωνόταν, όταν μας συλλάβανε εμάς, μας συνέλαβαν στο «ΠΑΛΑΣΚΑ», σχεδόν το μισό επιτελείο των αξιωματικών του «ΑΣΠΙΣ», γνωστό, και μας φύτεψαν και τον Πατίλη μέσα για να ακούει τι λέμε……
Κ. Τι εννοείτε, αυτό είναι καινούριο…..
Γ. Μεταξύ των συλληφθέντων των αξιωματικών του «Ασπίς». Εμείς θα φεύγαμε την επόμενη μέρα για να κάνουμε δήθεν δοκιμή του πορειογράφου. Ο Νίκος ο Παππάς με το «ΒΕΛΟΣ» ήταν στη νατοϊκή άσκηση, ο «ΚΑΝΑΡΗΣ» με τον Κώστα το Ζωγράφο θα ήταν σε κάποια άλλη άσκηση, ο Παπαδόγγονας με το ΝΑΥΑΡΙΝΟ και το Μάλιαρη θα έφευγε και αυτός, όλοι θα φεύγαμε για κάποιο λόγο ασκήσεων, δοκιμών. Και γελούσαμε μέχρι το βράδυ γιατί θα φεύγαμε κάπου έξι ώρα το πρωί, ήταν ο απόπλους με βάρδια… το Μιχούδη τον Αριστείδη. Εγώ κατέβαινα με τον Μανουσόπουλο και τον Ισμαϊλάκο και μας σταματάνε στην πύλη του «ΠΑΛΑΣΚΑ», είχαν ήδη σταματήσει και τον Μηνόγιαννη, και μας πάνε στη Λέσχη αξιωματικών και λένε «δεν μπορείτε να…..υπάρχει κάποιο θέμα, θεωρείτε τους εαυτούς σας φιλοξενούμενους του ΚΕΠΑΛ» μας λέει ο τότε διοικητής του ΠΑΛΑΣΚΑ …
Κ. Ποιος;
Γ. Τσιμπάμπας, δεν θυμάμαι το όνομά του. Και διανυκτερεύσαμε στο «ΠΑΛΑΣΚΑ». Μαζί ήταν όλοι οι αξιωματικοί του «Ασπίς» και ήταν και ο Πατίλης. Ο Πατίλης άσχετος με εμάς, και το καταλάβαμε αμέσως, ότι τον είχαν στείλει να δουν τι συζητήσεις θα κάναμε μεταξύ μας. Οφθαλμοφανές.
Κ. Επανέρχομαι στο ερώτημα που άρχισα να σας κάνω. Ποια είναι η γνώμη σας, η εκτίμησή σας για το πώς προδόθηκε σε εισαγωγικά το κίνημα;
Γ. Αυτό δεν το ξέρω καθόλου.
Κ. Γνωρίζετε αν ένα – ενάμιση μήνα πριν τις 23 Μαΐου ενημερώθηκαν οι αρμόδιες υπηρεσίες τότε για το κίνημα;
Γ. Τι μπορώ να πω εγώ. Μπορώ να πω το εξής. Όταν κάναμε την μεθόρμιση το μεσημέρι της 22ας, πηγαίναμε στη τσαμαδούρα με το «ΑΣΠΙΣ» εγώ στο Ναύσταθμο Κρήτης σε όλες τις κινήσεις μεθορμίσεως ο κυβερνήτης μου είχε δώσει το καράβι να το πηγαίνω……..φεύγαμε από το «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ», εμείς ήμασταν ενδιάμεσο καράβι, ήταν το «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ» απ’ έξω και ανοίξαμε το «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ» για να φύγουμε. Αποκρινόμασταν από την προβλήτα, απλώς ήρθε μια διαίσθηση, από τα βλέμματα των αξιωματικών του «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ», κατάλαβα ότι κάτι συμβαίνει. Μόνο όπως μας κοίταζαν.
Κ. Του «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ». Ποιών αξιωματικών του «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ»;
Γ. Δεν θυμάμαι τα ονόματά τους.
Κ. Θέλετε να πείτε ότι οι αξιωματικοί του «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ» ήξεραν ότι εσείς ξεκινάτε για κίνημα;
Γ. Εγώ θα στο πω αλλά θα σε παρακαλέσω να μην το χρησιμοποιήσεις το όνομα.
Κ. Δεν θα το χρησιμοποιήσω.
Γ. Κλείστο…
Κ. Άνθρωποι του κινήματος κύριε Γουλέα, ο Κολιγιάννης, είχε ενημερωθεί ενάμιση μήνα πριν την εκδήλωση του κινήματος τουλάχιστον με την κατάθεση κάποιου τότε συναδέλφου ότι «σας παρακολουθεί η χούντα». Δεν μιλάμε λοιπόν για προδοσία του κινήματος την παραμονή ή δύο μέρες πριν τις 23 Μαΐου. Μιλάμε ότι το κίνημα είχε προδοθεί, ήταν γνωστό στις υπηρεσίες της δικτατορίας πολύ πριν εκδηλωθεί και το άφησαν να φτάσει εκείνη την ημέρα.
Γ. Εγώ δεν ξέρω καθόλου για το θέμα της προδοσίας, δηλαδή ποιοι; Αυτές τις θεωρίες για κάποιους υπαξιωματικούς, κάποιος Οικονομίδης;
Κ. Όχι Οικονομίδης…
Γ. Δεν ξέρω, δεν έχω καθόλου…
Κ. Ερχόμαστε στην περίπτωση τη δική σας, ο οποίος κάτω από εκείνο το κλίμα όπως το περιγράψατε, θέλετε να φύγετε και φεύγετε και πάτε Κύπρο. Τι αισθήματα έχουν οι αξιωματικοί, οι Έλληνες που υπηρετούν στην Κύπρο απέναντι στο Μακάριο;
Γ. Απέναντι στο Μακάριο προσωπικά μπορεί να είχαν επί προσωπικής βάσης τις κρίσεις και τις απόψεις τους, αλλά απέναντι στην κυβέρνηση του Μακαρίου ήταν νομοταγείς, δεν υπήρχε δηλαδή αμφιβολία ότι έπρεπε να υπηρετήσουν τον σκοπό για τον οποίο πή�