Ένας Αντιστράτηγος μιλάει για τον ΕΔΕΣ, τον ΙΔΕΑ, την αντίσταση στη χούντα

 

ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΝΙΚΟΣ ΛΥΤΡΑΣ

ΕΝΑΣ ΥΠΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥ ΖΕΡΒΑ,  ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΤΑΚΛΗ, ΤΟΥ ΚΑΡΟΥΣΟΥ…

 

Ο Λύτρας είναι αξιωματικός προελεύσεως των ανδρών του Ζέρβα με τον ΕΔΕΣ. Όπως ο Καρούσος, και ο Μουστακλής που εμφανίζονται στην ίδια σειρά με παρόμοιες συνεντεύξεις. Πολέμησε τη δεκαετία του 1940, υπηρέτησε το στρατό και ήταν παρών και στην αντίσταση κατά της δικτατορίας 1967-74, υφιστάμενος τις συνέπειες της δράσης του.

Μιλάει και αποκαλύπτει διάφορα για τον ΙΔΕΑ, τον Γρίβα Διγενή, Τις αντιστασιακές οργανώσεις.

Είναι οξύς στις τοποθετήσεις του και δεν κρύβει σκέψεις και συναισθήματα. Με επιμονή του έχουν αφαιρεθεί τμήματα, που αφορούν στελέχη των ΕΔ εν ενεργεία και απόστρατους, που άλλοι αντιστάθηκαν και άλλοι υπηρέτησαν τη δικτατορία. Η αθυροστομία του θα πρόσφερε περισσότερο στη ΄΄ζωντάνια΄΄ του κειμένου.

 

20-11-02

 

.-  Μόλις λέγαμε ότι ανέβηκες στο βουνό στην κατοχή με τον Ζέρβα. Πες μου δύο λόγια για αυτή σου τη δραστηριότητα εκείνα τα χρόνια.

Λ. Εγώ μόλις τελείωσα το γυμνάσιο, επειδή ο πατέρας μου ήταν έμπορος και ήθελε κάποιο βοηθό, ήταν έμπορος ο πατέρας μου στα Γιάννενα, μου λέει Πήγαινε στην Ανωτάτη Εμπορική. Έδωσα εξετάσεις, μπήκα στην Ανωτάτη Εμπορική και ύστερα από 40 μέρες έφυγα από εκεί. Έφυγα από εκεί, από την Αθήνα δηλαδή, έφυγα γιατί πείναγα και ξαναγύρισα στα Γιάννενα. Μόλις πάτησα εκεί είχα ένα επεισόδιο με τον πατέρα μου. Ο οποίος εκτός των άλλων, είχε μια αποθήκη με χορτονομή και ήρθανε κάτι Ιταλοί, μιλάω ειλικρινά τώρα δηλαδή, οι οποίοι θέλανε να επιτάξουν το χόρτο αυτό. Όπως μιλάγανε ήμουνα κοντά του, συνέπεσε να είμαι κοντά του, προσβλήθηκα που μιλάγανε στον πατέρα μου. Και λέω στον …, δεν θυμάμαι τώρα, διερμηνέα Ιταλό, του λέω Γιατί συμπεριφέρεσαι έτσι στον πατέρα μου; Και τι θέλεις εσύ; μου λέει και μου ρίχνει ένα χαστούκι. Του ‘γραψα σαράντα (…). Τότε ήμουνα εύσωμος και τα λοιπά, είχα τα νεύρα μου τον αρπάζω από τον λαιμό. Τον αρπάζω από το λαιμό και άρχισα να του ρίχνω κλοτσιές στ’ αρχίδια και από εδώ και από εκεί … τον έκανα τόπι. Επεμβαίνει ο Ιταλός αξιωματικός, τέλος πάντων με συλλαμβάνουνε και με πηγαίνουνε στα κρατητήρια τότε της Καραμπινιερίας ας πούμε, η οποία ήταν στο Καπλάνειο σχολείο των Ιωαννίνων. Με ‘βαλαν κάτω, αρχίσανε το ξύλο, μέχρι αυγά εδώ στις μασχάλες και τα λοιπά … Τελικά επειδή ήμουνα και λιγάκι {μικρός}…, με βγάλανε σε 24 ώρες από εκεί. Και μόλις έφτασα απέναντι από το σπίτι μου, πήρα ένα τορβά, τότε έτσι λέγαμε τις βαλίτσες να πούμε, τα μάλλινα εκείνα τα … και έφυγα για το βουνό. Από τότε ήμουνα στο Ζέρβα. Δηλαδή από τον Ιούνιο του 1943 ήμουνα ένοπλο μέλος του Ζέρβα.

.-  Πόσο διάστημα έμεινες με τον Ζέρβα; Είχες όπλο, πολέμησες τους Γερμανούς;

Λ. Γερμανούς και Ιταλούς, και κομμουνιστές.

.-  Και συμμετείχες στις συγκρούσεις με τον Ε.Λ.Α.Σ..

Λ. Διότι μας χτυπάγανε συγχρόνως Γερμανοί και Ελασίτες, εμάς στο Ζέρβα.

.-  Με τον Καρούσο συναντήθηκες στον Ζέρβα;

Λ. Όχι με τον Γιώργο. Δεν συναντήθηκα, αλλά ήταν και αυτός στον Ζέρβα.

.-  Με τον Σπύρο τον Μουστακλή συναντήθηκες;

Λ. Βέβαια, ήμασταν μαζί, ναι.

.-  Πολεμήσατε μαζί με τον Σπύρο τον Μουστακλή;

Λ. Όχι, διότι εγώ ήμουνα στην Ήπειρο αυτός ήτανε στο βάλτο. Στο αρχηγείο του βάλτου. Κατάλαβες;

.-  Τελειώνει ο πόλεμος….Πότε εμπλέκεσαι με τον στρατό ξηράς και πώς;

Λ. Απευθείας … μας πήγανε μετά τον Ζέρβα, μας επετέθη ο Ε.Λ.Α.Σ. στα σύνορα Ιωαννίνων που υπήρχαν τότε, μας επετέθη και αναγκαστήκαμε κατόπιν πιέσεως των Εγγλέζων να οπισθοχωρήσουμε, να πάμε στην Πρέβεζα, μας επιβιβάζουν σε καράβια και μας πήγαν στην Κέρκυρα. Πολεμώντας πήγαμε στην Πρέβεζα. Μας χτύπαγε συνέχεια ο Ε.Λ.Α.Σ. μέχρι που φτάσανε στο καράβι, τα Εγγλέζικα της Πρέβεζας. Λοιπόν, εκεί ανεβήκαμε απάνω, μάλιστα εγώ ήμουνα η οπισθοφυλακή του τμήματός μου και είχε ξεκινήσει περίπου το καράβι όταν βρισκόμουνα σε …, σε εκείνες τις τέτοιες μωρέ, τις σκάλες τις …

.-  Στα ρέλια.

Λ. Ναι στα ρέλια να πούμε. Ανέβαινα απάνω, ν’ ανέβω κι εγώ τελευταίος. Τελικά να μην τα πολυλογώ πάμε στην Κέρκυρα, όπου καθίσαμε μέχρι την απελευθέρωση και…, όχι απελευθέρωση, μετά που έληξε το κίνημα, εννοώ δηλαδή εδώ στην Αθήνα. Όπου μετά ήρθαν οι Εγγλέζοι και έφτιαξαν…, φτιάξαμε τον Ελληνικό στρατό. Εγώ ήμουνα τότε ανθυπολοχαγός του Ζέρβα και υπήρξε μια διαταγή που λέει Άπαντες οι ανθυπολοχαγοί του Ζέρβα κατατάσσονται στον στρατό ξηράς με τον βαθμό του δοκίμου και εν συνεχεία να μπούνε χωρίς εξετάσεις σχολή ευελπίδων για να γίνουμε αξιωματικοί. Και πράγματι εγώ κατετάγην τότε στην Κέρκυρα. Και απετέλεσα οπλίτης ή δόκιμος αξιωματικός της στρατιωτικής διοικήσεως Ηπείρου τότε.

.-  Έμεινες στη σχολή ευελπίδων και πόσο διάστημα;

Λ. Δεν πήγα σχολή ευελπίδων.

.-  Πως εξελίχτηκες στο στρατό ξηράς;

Λ. Ε δε σου λέω; Ότι μας είπανε τότε ότι, θα μπούμε άνευ εξετάσεων. Ωραία. Το 1945 ο κύριος Σοφούλης αντί να εφαρμόσει αυτή την διαταγή, που είχε εκδώσει τότε να πούμε για μας, μας κάνει εθελοντές λοχίες. Και δεν μας δίνει και απολυτήριο. Με αποτέλεσμα εγώ να αναγκαστώ το 1946 να δώσω εξετάσεις στη σχολή ευελπίδων. Δυστυχώς δεν μπήκα, ήμουνα επιλαχών. Και βγαίνει διαταγή πάλι και λέει Οι επιλαχόντες και ανθυπολοχαγοί του Ζέρβα θα φοιτήσουν στη σχολή Έφεδρων Αξιωματικών Κέρκυρας και από εκεί θα βγούνε απευθείας μόνιμοι αξιωματικοί. Και θα ακολουθήσουμε την τάξη του έτους αυτού της σχολής ευελπίδων. Και όπως έγινε. Ανήκω στο αριστερό της τάξης ’48.

.-  Έρχεται ο εμφύλιος. Νίκο, συμμετέχεις στον εμφύλιο πόλεμο;

Λ. Συμμετέχω σε όλον τον εμφύλιο πόλεμο.

.-  Πολεμάς στον εμφύλιο;

Λ. Πολέμησα στον εμφύλιο. Να σου δείξω τα μετάλλια; Για να δεις πόσα έχω. Έχω φωτογραφία να σου δείξω. Δεν πολεμάω μόνο. Είναι ότι … είναι από τις … Αντώνη άστα να πάνε.

.-  Συναντήθηκες Νίκο έκτοτε με κομμουνιστές με τους οποίους είχες βρεθεί αντιμέτωπος στον εμφύλιο; Και τι είπατε αν συναντηθήκατε;

Λ. Με κομμουνιστές κατά τη διάρκεια τότε του εμφύλιου πολέμου δεν μπόρεσα να … Ούτε θα μπορούσα να μιλήσω μαζί τους, γιατί εμένα ήταν εχθρός μου. Εγώ είμαι αντικομουνιστής, πραγματικά δηλαδή, δεν γίνεται θέμα. Αλλά όχι όμως αντικομουνιστής ο οποίος είναι απόλυτος. Δηλαδή μπορώ να κάνω παρέα με έναν κομμουνιστή, αλλά το σύστημά του δεν μου αρέσει.

.-  Ανεξάρτητα από αυτό, θέλω να μου πεις εάν μετά τον εμφύλιο …

Λ. Τα είδες τα μετάλλια;

.-  Τα είδα και θα σε ρωτήσω για το βαθμό που έχεις εδώ και πόσους έχεις …

Λ. Αντιστράτηγος. Επίτιμος αντιστράτηγος.

.-  Αποστρατεύτηκες πότε από το στρατό;

Λ. Πολλές φορές. Ιστορία ολόκληρη. Τέλος πάντων. Λοιπόν μια και δεν τα ξέρεις ας τα πούμε. Γιατί είμαι ειλικρινής, ούτε παριστάνω τον αξιωματικό της σχολής ευελπίδων (…), διότι ορισμένοι, επειδή εγώ προέρχομαι εξ εφέδρων, δεν με συμπαθούν. Κατάλαβες;

.-  Γιατί δεν σε συμπαθούν; Δεν το επέλεξες αυτό.

Λ. Πες μου και μένα γιατί δεν με συμπαθούν. Διότι εξελίχτηκα, έφτασα στον ανώτατο βαθμό και δεν είμαι της σχολής ευελπίδων…..

.-  Νίκο ένα λεπτό. Θέλω να μου ξεκαθαρίσεις το πώς και γιατί οι αξιωματικοί της σχολής ευελπίδων, έβλεπαν εσάς τους πολεμιστές αξιωματικούς του στρατού ξηράς με αυτόν τον τρόπο.

Λ. Δεν υπήρχε χειρότερη συμπεριφορά απέναντι μας απ’ όλον τον στρατό να πούμε, απ’ όλο το επιτελείο του στρατού, για μας τους προερχόμενους από τον Ζέρβα. Αρχικώς μας θεωρούσαν και εμάς κομμουνιστές. Διότι λέει … ξέρω ‘γω είχαμε βγάλει … είχε βγάλει ο Ζέρβας μια διαταγή και δεν επέτρεπε σε αξιωματικούς βασιλικούς να συμμετέχουν στην οργάνωσή μας, στο σύνδεσμό μας. Πρώτον αυτό. Δεύτερον, ότι εμείς τέλος πάντων πολλές φορές θα είχαμε ενωθεί με τον Ε.Λ.Α.Σ.. Υπήρχε μια περίοδος τότε που μας είχε ενώσει να πούμε η Αγγλική αποστολή και είχαμε κοινό Γενικό Αρχηγείο στα Άγναντα Τζουμέρκων. Όπου εκεί μέχρι το 1943, δύο μήνες μετά που κατετάγην εγώ δηλαδή, τα σπάσανε. Δηλαδή διαφωνήσανε ο Ζέρβας και Άρης και τα λοιπά και από εκεί και πέρα μας χτυπάγανε με τη πρώτη ευκαιρία που βρίσκανε να μας διαλύσουνε. Και μας διέλυσαν δύο φορές. Ο Ζέρβας ήρθε μαζί με τους Γερμανούς.

.-  Αυτά είναι γνωστά. Θέλω να έρθεις στο γιατί δεν σας συμπαθούσαν οι αξιωματικοί της σχολής ευελπίδων;

Λ. Διερωτώμαι και μέχρι στιγμής, σε όλη μου τη ζωή γιατί.

.-  Πες μου εάν εσύ είχες και έχεις πικρίες και κόμπλεξ γι’ αυτό το πράγμα, για το γεγονός ότι δεν πέρασες στην σχολή ευελπίδων;

Λ. Εγώ έχω πικρία μόνο, κόμπλεξ όχι. Πικρία μόνο έχω. Διότι μπορούσε να πει τότε, να μας στείλουνε στη σχολή εφέδρων αξιωματικών Κέρκυρας, μπορούσαν να μας βάλουνε (…) σχολή και να ανήκουμε και εμείς στην ίδια τάξη της σχολής. Και να λεγόμεθα και ΣΕ, που αυτό δεν με υποτιμά εμένα που δεν το έχω, δεν με υποτιμά.

.-  Η αντιμετώπισή σας σταδιοδρομικά και βαθμολογικά, δηλαδή οι θέσεις που σας τοποθετούσε το Γενικό Επιτελείο Στρατού, αλλά και η συμπεριφορά της επίσημης ηγεσίας του στρατού ξηράς, σε σας τους αξιωματικούς που προερχόσαστε από τον Ζέρβα ή στους αξιωματικούς που προερχόντουσαν από υπαξιωματικούς, ποια ήταν;

Λ. Εγώ δεν το αντιμετώπισα αυτό το θέμα, διότι ήμουνα ικανός αξιωματικός. Δεν μπορούσε κανείς προερχόμενος της σχολής ευελπίδων, να με θίξει εμένα επαγγελματικά. Γι’ αυτό το λόγο μέχρι το 1953 που έγινα ταγματάρχης, δεν είχα αντιμετωπίσει από απόψεως μεταθέσεων και γενικά συμπεριφοράς, μεγάλη έτσι ας πούμε δίωξη. Ενώ άλλοι συνάδερφοι το είχαν αντιμετωπίσει αυτό.

.-  Για λόγους επαγγελματικούς;

Λ. Επαγγελματικούς. Ναι. Το λέω αυτό μετά πεποιθήσεως.

.-  Άρα δεν ήταν ο λόγος ότι δεν είχατε περάσει στη σχολή ευελπίδων. Ήταν και λόγοι επαγγελματικοί η συμπεριφορά τους;

Λ. Δηλαδή λόγοι οι οποίοι είχαν σχέση με την απόδοσή τους και γι’ αυτόν τον λόγο και επειδή ήταν του Ζέρβα, πέρναγαν άσχημα. Κατάλαβες; Δεν τους βοήθαγε.

.-  Πάμε στον κομμουνισμό. Πες μου εάν ως αξιωματικός ή την περίοδο που ήσουνα δόκιμος έφεδρος …

Λ. Δεν ήμουνα ποτέ. Δόκιμος ήμουνα μετά τον Ζέρβα, που καταταχτήκαμε μετά και μας κάνανε λοχίες. Για ένα διάστημα μηνών.

.-  Για οποιαδήποτε διάστημα ήσουνα στο στρατό ξηράς, πες μου εάν υπήρχε αντικομουνιστική προπαγάνδα.

Λ. Μέγιστη.

.-  Και πως την εξηγείς;

Λ. Εγώ παραδείγματος χάριν, ήμουνα αντικομουνιστής, δεν με ένοιαζε, κατάλαβες; Το ότι γινόταν αυτή η ηθική διαπαιδαγώγηση των στρατιωτών εναντίον του κομμουνισμού δεν με ένοιαζε, διότι έκανα και εγώ ο ίδιος ηθικές (…) τέτοιες. Και έλεγα ότι Ο κομμουνισμός … κυρίως όπως το έλεγαν οι μικροί αξιωματικοί … ήταν ο εχθρός της πατρίδας. Και αρχηγός τότε ήταν ο Τσιριμώκος. Με κατάλαβες; Τότε δε ο κομμουνισμός, μετά το κίνημα εδώ πέρα των Αθηνών, είχε κάνει αυτό το σφάλμα με αποτέλεσμα, με εκείνες τις σφαγές που έκανε και τα τέτοια, όλος ο κόσμος είχε επανέλθει πλέον προς την άκρα δεξιά. Κατάλαβες; Όλοι οι Έλληνες είχανε γίνει οπαδοί γενικά των …, πως λένε αυτοί ‘Εθνικά Κόμματα’ ξέρω ‘γω, κόμματα εθνικιστικά, που ήταν τότε και τα λοιπά. Κυρίως τότε ήταν ο Σοφούλης.

.-  Πες μου για το στρατό ξηράς. Υπήρχαν κομμουνιστές αξιωματικοί, μετά τον εμφύλιο πόλεμο …

Λ. Όχι.

.-  … στο στρατό ξηράς και γιατί δεν υπήρχαν;

Λ. Διότι υπήρχε μεγάλη … τέτοια, επιλογή.

.-  Πως γινόταν η επιλογή;

Λ. Με οποιονδήποτε τρόπο.

.-  Δηλαδή;

Λ. Εξαρτάται κανείς από πού ήταν, ποιον είχε διοικητή εκεί της χωροφυλακής και τι σχέση είχε με τη χωροφυλακή, για να του βγάλουν εκείνο το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων κατάλληλο ή όχι, για να μπει στη σχολή ευελπίδων.

.-  Επομένως η χωροφυλακή ήταν εκείνη που επέλεγε ουσιαστικά αυτούς, που πρόκειται να γίνουν αξιωματικοί;

Λ. Το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων το εξέδιδε η χωροφυλακή.

.-  Και για τους χωροφύλακες ποιος εξέδιδε πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων;

Λ. Δεν το ξέρω αυτό. Ασφαλώς οι πολιτικοί, που τους βάζανε μέσα. Τα σώματα ασφαλείας.

.-  Γνωρίζεις εάν υπήρχε διαδικασία επιλογής των χωροφυλάκων, τέτοια ώστε να μπορούν αυτοί …

Λ. Αφού υπήρχε στο στρατό, δεν θα υπήρχε στων χωροφυλάκων;

.-  Ποιος τους επέλεγε;

Λ. Στο στρατό δεν εισχώρησε ουδείς προερχόμενος με κακό πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Όλοι είχανε, από την αστυνομία την τοπική μέχρι ξέρω ‘γω το αρχηγείο χωροφυλακής, τέτοιο πιστοποιητικό που θεωρείται κατάλληλο για τη σχολή ευελπίδων.

.-  Θέλω να μου εξηγήσεις γιατί έπρεπε ο στρατός και η χωροφυλακή να μην έχουν κομμουνιστές. Τι φοβόντουσαν;

Λ. Κοίταξε, όταν λέμε εχθρός της πατρίδας ο κομμουνισμός, που ήταν το σύνθημα τότε της περιόδου, και δικαιολογημένα γιατί η εν γένει συμπεριφορά των κομμουνιστών ήταν τέτοια, που κατέληγε εις βάρος της πατρίδας.

.-  Άρα ο στρατός ήταν θεματοφύλακας, χωρίς τους κομμουνιστές, της ακεραιότητας της πατρίδας;

Λ. Έτσι πιστεύαμε τότε.

.-  Εντούτοις στο στρατό ξηράς διασώθηκαν και σταδιοδρόμησαν πολλοί αξιωματικοί που ήταν στον Ε.Λ.Α.Σ.. Πως το εξηγείς αυτό;

Λ. Αυτοί απλώς κάνανε μια δήλωση και είπαν ότι Εγώ ήμουνα στον Ε.Λ.Α.Σ., δεν πίστευα μεν, αλλά λόγω της περιοχής μου … Κατάλαβες; … Λόγω της περιοχής μου δεν υπήρχε άλλο τμήμα αντίστασης κατά των κατακτητών, έκανα χαρτιά και πήγα εκεί. Αυτή τη στιγμή όμως δηλώνω ότι δεν τους πιστεύω.

.-  Θέλω να μου πεις πόσο ποσοστό βασιλοφρόνων είχε ο στρατός ξηράς και πες μου τα ποσοστά της κομματικής τοποθέτησης των αξιωματικών του στρατού της δεκαετίας του ’50.

Λ. Κοίταξε, οι αξιωματικοί δεν είχαν ξεχωριστή ιδεολογία από τον υπόλοιπο ελληνικό λαό. Ήταν η τότε δεξιά που λέγαμε, έτσι δεν είναι; Το κέντρο, η Ένωση Κέντρου και δεν υπήρχε κανένα άλλο … και η Ε.Δ.Α., τα τρία αυτά κόμματα ήταν. Αξιωματικός που να ανήκει στην Ε.Δ.Α., δεν υπήρχε ποτέ κανένας, το αποκλείω. Αξιωματικοί που υπήρχαν στην Ένωση Κέντρου, διώχθηκαν από τη δεξιά και μεταξύ αυτών ήμουν και εγώ.

.-  Μια και αναφέρεσαι στην κομματική σου τοποθέτηση, η τοποθέτηση η πολιτική, κομματική των γονιών σου ποια ήταν; Και η δική σου πως εξελίχτηκε μετά;

Λ. Κοίτα να δεις, η δική μου εξελίχθη μεμονωμένα και λόγω των ιστορικών γεγονότων της ζωής μου. Ο πατέρας μου ήτανε στο Λαϊκό Κόμμα τότε του Τσαλδάρη. Ο πατέρας μου. Ο οποίος κατά την διάρκεια της κατοχής, είχε μετατρέψει το σπίτι του σε κέντρο εθνικής αντιστάσεως. Έστελνε συνεχώς στον Ζέρβα απάνω, αντάρτικο. Ήταν ένα κέντρο εθνικής αντιστάσεως το σπίτι του και από εκεί έστελνε αντάρτες, τροφοδοτούσε με αντάρτες τον Ζέρβα απάνω.

.-  Η πολιτική τοποθέτηση επομένως …

Λ. Ήταν του Λαϊκού Κόμματος, Τσαλδάρη.

.-  Η σημερινή ας πούμε νεοφιλελεύθερη δεξιά, η Νέα Δημοκρατία;

Λ. Ναι. Αυτή.

.-  Εσύ πως εξελίσσεσαι στη συνέχεια και από ότι κατάλαβα, μάλλον προς το κέντρο;

Λ. Ήμουνα κεντρώος από τη στιγμή που βγήκε ο Αντρέας Παπανδρέου. Δηλαδή ο Αντρέας Παπανδρέου δεν ήταν κεντρώος ακριβώς, αλλά λέω έγινα πιο πολύ δημοκράτης αξιωματικός από τη στιγμή που ανέβηκε απάνω ο Ανδρέας Παπανδρέου. Τον πίστευα αυτόν τον άνθρωπο και ακόμα τον πιστεύω βέβαια τον συχωρεμένο.

.-  Πότε πρωτοαποστρατεύτηκες από τον στρατό ξηράς;

Λ. Ναι, αυτό είναι το κυριότερο. Από εκεί ξεκινάει εμένα η ιδεολογία μου. Κατάλαβες; Το 1953 λοιπόν που έγινα ταγματάρχης, τότε αν θυμάσαι πήρε το 53% ο Γεώργιος Παπανδρέου και είχε και υπουργό Εθνικής Αμύνης τον Γαρουφαλιά. Ο Γαρουφαλιάς είχε πάρει υπασπιστή τον Νίκο τον Ζέρβα, ένα συμμαθητή μου της ίδιας κατηγορίας.

.-  Το ’53 ή το ’63 λες τώρα;

Λ. Στάσου ρε παιδί μου, το ’53 δεν έγινα ταγματάρχης; Το ’63 έγινα. Λοιπόν, είχε πάρει υπασπιστή τον Νίκο τον Ζέρβα, ο οποίος ήταν συμμαθητής μου. Εγώ υπηρετούσα τότε στο 340 στα Γιάννενα και με παίρνει τηλέφωνο και μου λέει Νίκο θέλεις να έρθεις στην Αθήνα;  λέω Γιατί ρε Νίκο; Καλά είμαι εδώ στο σπίτι μου.  Έλα δω μωρέ … μου λέει, … να σε έχουμε κοντά … και τα λοιπά. Εν τω μεταξύ η γυναίκα μου ήταν Αθηναία, επόμενο ήταν …, υπερίσχυσε το γυναικείο φύλλο και ήρθαμε εδώ. Και τοποθετήθηκα διοικητής του Κ.Ε.Σ.Α., αυτό είναι το Κ.Ε.Σ.Α. εδώ πλάι μου, δεν το είδες το στρατόπεδο που σου είπα; [1]

.-  Το είδα ναι.

Λ. Διοικητής του Κ.Ε.Σ.Α.. Όταν ήρθα λοιπόν εδώ στο Κ.Ε.Σ.Α., υπηρετούσε κάποιος δεξιός διοικητής και είχε τέτοια μέσα στο επιτελείο, που δεν ήθελε να μου παραδώσει την μονάδα. Ενώ ο Γαρουφαλλιάς είχε διατάξει να παραλάβω εγώ την μονάδα, υπήρχε …, το επιτελείο μέσα αντιδρούσε και δεν ήθελε να μου παραδώσει εμένα τη μονάδα. Και με κράτησαν 23 μέρες για να παραλάβω.

.-  Ένα λεπτό Νίκο. Υπονοείς ότι στην διάρκεια που έχουμε κυβέρνηση κέντρου, το Γενικό Επιτελείο Στρατού είχε μηχανισμό τέτοιον …

Λ. 100%.

.-  … και δεν υλοποιούσε τις επιθυμίες της πολιτικής ηγεσίας τότε;

Λ. Βεβαιότατα. Βεβαιότατα. 20 μέρες να παραλάβω. Μου έλεγε ο Νίκος Γιατί δεν παρέλαβες;  του λέω Πέστα στον αρχηγό σου. Εσύ τον έχεις, τον κύριο υπουργό. Τελικά καταλήξανε, γιατί τότε ήταν ο Γεννηματάς υπουργός, καταλήξανε και παρέλαβα τη μονάδα. Δεν ησυχάσανε, Αντώνη, επί δεκαεφτά μήνες να με διαβάλουνε συνεχώς.

.-  Πότε σε αποστρατεύσανε;

Λ. Τώρα θα τα εξηγήσουμε αυτά όλα. Τελικά έρχεται η πτώση του Παπανδρέου, έτσι; Τον Ιούλιο, 15 Ιουλίου δεν ήτανε; Και με παίρνει τηλέφωνο ο τότε αξιωματικός υπηρεσίας της μονάδας μου και μου λέει Κύριε διοικητά, αυτή τη στιγμή … λέει, … πήραμε σήμα με επιφυλακή, σας στέλνω το τζιπ να ανέβετε απάνω.  Τότε ήταν στο Διόνυσο, με τη δικτατορία ήταν εδώ. Πράγματι ήρθε το τζιπ με πήρε, πάω εκεί, μου λέει Δεν είναι μόνο αυτό… μου λέει, … έχουμε επιφυλακή. Αυτή τη στιγμή η μονάδα μας είναι περιτριγυρισμένη από ομάδες των ΛΟΚ. Με είχαν περιζώσει.

.-  Γιατί;

Λ. Γιατί ήμουνα του …, τότε να πούμε, του Παπανδρέου. Γιατί ήμουνα κεντρώος. Κατάλαβες; Ενώ αυτοί ήταν τότε βασιλικοί όλοι. Ήταν δύο μοίρες καταδρομών εκεί πέρα και οι δυο μοίρες αυτές καταδρομών … ενώ συνεργαζόμασταν ωραία, εκείνη την ημέρα έδειξαν το πρόσωπο τους. Με περικύκλωσαν, φαίνεται τέτοια εντολή είχαν με αποτέλεσμα να πάω εγώ, σαν λεβέντης αξιωματικός που ήμουνα τότε, στον έναν από αυτούς που …, του κλείνω την πόρτα δυνατά και του λέω…. Και αμέσως έδωσε διαταγή και φύγανε αυτοί. Σε πέντε μέρες έρχεται διαταγή μεταθέσεώς μου. Ήμουνα από τους πρώτους 10 αξιωματικούς, οι οποίοι φύγανε από τη φρουρά Αθηνών, λόγω αυτής της καταστάσεως, της πτώσης του Παπανδρέου. Ας πούμε τότε που γράφανε οι εφημερίδες, 10 αξιωματικοί που έφυγαν, μεταξύ αυτών ήμουν και εγώ. Λοιπόν, και με στέλνουν στην Ορεστιάδα απάνω, ως υποδιοικητή του 534 τάγματος εκεί. Και μόλις φτάνω στην μονάδα, απέξω ήταν το 166 και έπαιρνε τον διοικητή της μονάδας και τον πήγαινε στο νοσοκομείο. Και απευθείας ανέλαβα εγώ τη διοίκηση του τάγματος, ως υποδιοικητής που ήμουνα αμέσως ανέλαβα τη διοίκηση του τάγματος. Δεν περάσανε 2 μήνες, 2 ½ μήνες και έρχεται ο διοικητής της στρατιάς να μου κάνει επιθεώρηση. Μόλις μάθανε ότι ο Λύτρας πήρε μονάδα στα χέρια του, ως κεντρώος ας πούμε, σου λέει Τι γίνεται εδώ πέρα;

.-  Νίκο ένα λεπτό.

Λ. Ναι.

.-  Ένα λεπτό. Σε είχαν χαρακτηρίσει κεντρώο λόγω …

Λ. Από εδώ. Από εδώ που ήρθα.

.-  Μην μιλάμε και οι δύο μαζί.

Λ. Ναι.

.-  Σε είχαν χαρακτηρίσει κεντρώο διότι είχες τοποθετηθεί …

Λ. Στην μονάδα αυτή του Κ.Ε.Σ.Α. Κατά τη διάρκεια που διοικούσε ο Παπανδρέου.

.-  Και αυτή η βάφτιση σε ακολουθεί μέχρι που αποστρατεύεσαι;

Λ. Μέχρι και σήμερα. (…) θα πει ο Λύτρας είναι κομμουνιστής.

.-  Πότε σε αποστρατεύανε;

Λ. Τώρα θα σου πω, έχει συνέχεια. Λοιπόν, έρχεται ο διοικητής της στρατιάς, λέω στον συνταγματάρχη Κύριε συνταγματάρχη, εγώ ακόμα δεν παρέλαβα. Τι θα γίνει; Θα έρθει ο διοικητής της στρατιάς και θα του δώσω αναφορά και θα του πω σχετικά με την τακτική αποστολή της μονάδας μου …και τα λοιπά. Εγώ …λέω, … ακόμα δεν ήρθα σε επαφή με το επιτελείο του τάγματος, να μου πουν ποιο είναι το σχέδιο πυρός, ποια είναι η περιοχή μας …γιατί ήταν και τάγμα προκαλύψεως δηλαδή με τους Τούρκους πλάι, εκεί στην Καστανιά ήτανε, έχεις υπόψη σου, απάνω. Λέει Έχεις δίκιο αλλά θα είμαι και εγώ κοντά σου. Πάντως …λέει, … κοίταξε να κατατοπιστείς, γιατί εγώ σε ξέρω, είσαι ικανός αξιωματικός και δεν έχεις ανάγκη ούτε τον διοικητή της στρατιάς …Καραδημητρόπουλος, ήταν τότε διοικητής του συντάγματος, πολύ καλό παιδί και (…) μετά υπέροχα. Λοιπόν, έρχεται ο διοικητής της στρατιάς … Α, δεν σου είπα, πρώτα φωνάζω στο 2^ο γραφείο του τάγματος, ξέρεις ποιος ήταν; Ο Περδίκης!

.-  Μάλιστα.

Λ. Ο Περδίκης. Φωνάζω και το 3^ο γραφείο του τάγματος και τους λέω Φέρτε ρε παιδιά τα σχέδια εδώ, να ενημερωθώ, να δω που είμαστε, να μπορέσω να κατατοπίσω τον διοικητή στρατιάς που έρχεται να μας επισκεφτεί. Αυτοί μου λένε Δεν κάνουμε σχέδια. Σκέψου σενάρια, βαλτοί όλοι. Λέω Πως είναι δυνατόν; Λέει, Ο διοικητής που έφυγε, ήταν ανώμαλος και δεν κάναμε σχέδια, κάτι πρόχειρα χαρτιά και τέτοια. Λέω, τι λέτε ρε παιδιά; Τάγμα προκαλύψεως! Κάθομαι και εγώ, δύο μέρες πάω στο παρατηρητήριο του τάγματος, έβγαλα το σχέδιο πυρός που βασίζεται και η τακτική αντίληψη της μονάδας, βάση του σχεδίου πυρός. Αυτό δε ο υποδιοικητής της στρατιάς μόλις κατέβηκε από το ελικόπτερο και του έδωσα αναφορά και είδε τη μονάδα μου που ήτανε υπέροχη, μου λέει Ανέβα στο τζιπ διοικητή και πάμε στο παρατηρητήριο. Μόλις πήγαμε εκεί και κατεβήκαμε από το αυτοκίνητο, άρχισα εγώ να ενημερώνω τον διοικητή της στρατιάς, κανονικά όπως ξέρουμε, ε; Αρχίζουμε από τοπογραφίες και μετά όλα τα άλλα. Ο διοικητής μου λέει, Το σχέδιο πυρός. Κατάλαβες;….. Βαλτοί, προετοιμασία 100% να πούμε, για να ξεκάνουν αξιωματικούς δημοκρατικούς. Λοιπόν, επεμβαίνει ο Καραδημητρόπουλος και λέει Κύριε διοικητά, εδώ πέρα ο κύριος τώρα παρέλαβε. Λέει, Αυτό δεν {με νοιάζει}… Το σχέδιο πυρός. Και του δίνω και εγώ ένα σχέδιο πυρός δικό μου, όπως το είχα βγάλει από το παρατηρητήριο. Και έμοιαζε με αυτό που μου κρύβανε….

.-  Υπήρχε Νίκο το σχέδιο πυρός και δεν το έδειξαν;

Λ. Δεν υπήρχε…, δεν μου το δείξανε, δεν υπήρχε, τα είχανε εξαφανίσει όλα αυτά. Ο Περδίκης ήταν σου λέω. Ήταν μέσα σε αυτούς που ήτανε εξήντα …, της επιτροπής της χούντας να πούμε. Ήταν μέλος ο Περδίκης. Δεν τον έχεις ακούσει ποτέ τον Περδίκη;

.-  1964 αυτά;

Λ. Το ’64. Όχι ’65. Το ’65. Ήταν μετά την 15^η Ιουλίου του ’65 …. Λοιπόν, να μην τα πολυλογώ, αφού ευχαριστήθηκε από το σχέδιο πυρός και τα λοιπά, ξαναπαίρνουμε το τζιπ, κατεβαίνουμε κάτω,…, είχα ετοιμάσει μια δεξίωση με ουζάκι εκεί κάτω και πήγαμε, καθίσαμε όλοι στο τραπέζι, αρχίσαμε το μεζεδάκι … Και μένω εγώ με τον διοικητή της στρατιάς. Λέω, Στρατηγέ μου, επειδή κάτι πιστεύω και έχω μια απορία. Πως γίνεται αυτό το που ήρθατε ταχέως να επιθεωρήσετε την μονάδα μου; Ακόμα εγώ δεν είχα παραλάβει. Με κοίταξε και μου λέει, Είσαι πονηρός Λύτρα. Του λέω Γιατί; Κάνεις ερωτήσεις που δεν μπορώ να σου απαντήσω. Αυτός ήταν διοικητής του Ι.Δ.Ε.Α. τότε.

.-  Πάμε στον Ι.Δ.Ε.Α. μισό λεπτό, Νίκο και μετά στην αποστρατεία σου. Εσύ ήσουνα μέλος του Ι.Δ.Ε.Α.;

Λ. Εγώ ποτέ. Αλίμονο.

.-  Πως τον λέγανε τον διοικητή που ήρθε το ’65 να σε επιθεωρήσει;

Λ. Ο Λιναράς παιδί μου ήταν.

.-  Ήταν ο επικεφαλής της δέσμης;

Λ. Της δέσμης. Αυτός ήταν αρχηγός του Ι.Δ.Ε.Α. … τελικά αποτάχτηκε. Στάσου να σου εξηγήσω παρακάτω.

.-  Ένα λεπτό Νίκο. Μόλις είπες, που δεν γράφτηκε, ότι η προπαρασκευή τους ήταν από τότε … Ποιανών η προπαρασκευή;

Λ. Του Ι.Δ.Ε.Α., να ξεκάνει όλους τους δημοκρατικούς αξιωματικούς. Δηλαδή αυτούς που πιστεύανε στον Παπανδρέου και στην Ένωση Κέντρου.

.-  Με σκοπό;

Λ. Με σκοπό να γίνει εκκαθάριση του στρατού και να διοικούν μόνο αυτοί, του βασιλέως και του Ι.Δ.Ε.Α. ας πούμε. Τότε αυτοί διοικούσαν το στρατό, οι Μεσανατολίτες, οι Ταγματασφαλίτες και οι Βασιλικοί διοικούσαν τον στρατό τότε.

.-  Και μέσα σε αυτές τις κατηγορίες ήταν η κεντρική δέσμη του Ι.Δ.Ε.Α.;

Λ. Ο Ι.Δ.Ε.Α.. Αυτούς τους είχε …, αυτούς … ο Ι.Δ.Ε.Α. καλλιεργούσε το πνεύμα αυτό των υπόλοιπων κατηγοριών των αξιωματικών της δεξιάς.

.-  Πάμε στην περίπτωση τη δική σου.

Λ. Ναι. Λοιπόν, τελειώνει αυτό το επεισόδιο, φεύγει ο διοικητής της στρατιάς και έρχεται ο Καραδημητρόπουλος και μου λέει Ρε συ Νίκο τα πήγες ωραία, μπράβο …και τα λοιπά. Σε λίγες μέρες, δεκαπέντε είκοσι, έρχεται διαταγή μεταθέσεως μου από εκεί. Και με βάλανε στο σύνταγμα, δηλαδή στον Καραδημότροπουλο, στο επιτελείο του συντάγματος. Μου αφαίρεσαν τη διοίκηση του τάγματος και …

.-  Με λίγα λόγια, σε αποδυνάμωσαν;

Λ. Ναι, ασφαλώς. Και έγινα γραφιάς πλέον.

.-  Μάλιστα.

Λ. Εκεί αναγκαστικά τρώγαμε στη λέσχη. Εκεί έτρωγε ο Παπαδόπουλος ο Γεώργιος μαζί με τον Λαδά τον …, στην ίδια λέσχη διότι ο μεν Λαδάς ήταν υποδιοικητής του συντάγματος που ήμουνα εγώ, ο δε Γεώργιος Παπαδόπουλος ήταν διοικητής της μοίρας, η οποία είχε βάλει τη ζάχαρη στα αυτοκίνητα, αν θυμάσαι. Το ξέρεις αυτό;

.-  Το ξέρω.

Λ. Λοιπόν, αυτοί βλέποντας εμένα που πήγαινα στη λέσχη και διάβαζα ‘Βήμα’ και ‘Νέα’, δεν το χώνευαν, γιατί αυτοί έπαιρναν ‘Ελεύθερο Κόσμο’ τότε όλοι.

.-  Ένα λεπτό Νίκο. Αυτό σημαίνει ότι εσύ πλέον είσαι κεντρώος.

Λ. Βέβαια. Είμαι κεντρώος. Είμαι τοποθετημένος στην κεντρώα παράταξη. Λοιπόν μια μέρα ο Παπαδόπουλος, μου λέει Και μου έρχεσαι στην λέσχη με αυτήν την εφημερίδα; Λέω, Τι συμπεριφορά είναι αυτή; Αντισυνταγματάρχης ήτανε. Σε έναν ταγματάρχη μιλάτε. Γιατί μου μιλάτε έτσι; Δεν έχω δικαίωμα να διαβάζω οποιοδήποτε Τύπο; Δεν είναι Τύπος που κυκλοφορεί ελευθέρα; Για πιο λόγο εσύ θα μου πεις τι να διαβάζω; Έλληνες αξιωματικοί δεν διαβάζουν τέτοιον Τύπο λέει αυτό το…..

.-  Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος;

Λ. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος,….. Και ύστερα από αυτήν την προστριβή που είχαμε, σε 10 μέρες με παίρνει τηλέφωνο ο Περίδης, ο οποίος ήταν διοικητής των μονάδων της περιοχής εκεί πέρα της Ορεστιάδας, (είχε μια ταξιαρχία δηλαδή τότε και η 12^η ήταν κάτω στην Αλεξανδρούπολη, διοικητής ήταν ο Περίδης.) Ήταν Κυριακή εγώ δεν ήμουνα στο γραφείο έρχεται ο αγγελιοφόρος μου λέει,  Σε θέλει ο υπαρχηγός στο τηλέφωνο. Πηγαίνω λοιπόν στο γραφείο, τον παίρνω, μου λέει Πες μου Νίκο το εξής …Ο Περίδης ως υπολοχαγός είχε καταταγεί στο Ζέρβα και εγώ από τότε τον ήξερα, γιατί ήμουνα και εγώ ένοπλο μέλος στον Ζέρβα. Λοιπόν,  Ακούω του λέω, λέει Πήρες εφημερίδα σήμερα; Δεν πήρα, γιατί ακόμα δεν έφυγα από το σπίτι μου. λέω, Πάρε μια, μου λέει, τον ‘Ελληνικό Βορρά και διάβασέ τον και πάρεμε τηλέφωνο να μου πεις, εάν αυτά που γράφει για σένα είναι αλήθεια. Αυτομάτως αυτοί έβαλαν αυτόν που ήταν διοικητής του σώματος στρατού και έγραψε το εξής, Ο ταγματάρχης Λύτρας, ευρισκόμενος εις κεντρικόν περίπτερον της Ορεστιάδας και βλέπων τον ιδρυτή της Ε.Ρ.Ε. σε αναρτημένη εφημερίδα, ερώτησε ’Ποιος είναι αυτός;’ …Ρώτησα εγώ ‘Ποιος είναι αυτός;’ και μου απάντησαν Γιατί; οι παρευρισκόμενοι και εγώ τους λέω Δεν ξέρω. Πέστε μου ποιος είναι; και αυτοί, λέει Αντέστησαν και νευριάσανε με τη συμπεριφορά μου αυτή, απέναντι του ιδρυτού της Ε.Ρ.Ε. …λέω, έτσι; Και ζητούν από τον υπουργό Εθνικής Αμύνης την άμεση μετάθεση μου και την παραδειγματική μου τιμωρία.

.-  Αυτά Νίκο, έγραφε η εφημερίδα ‘Ελληνικός Βορράς’;

Λ. ‘Ελληνικός Βορράς’.

.-  Το 1965;

Λ. Δεν ξέρω αν μπορώ να το βρω … Λοιπόν, γίνεται ανάκριση, Εγώ είμαι υποχρεωμένος Νίκο …μου λέει ο Περίδης, … να διατάξω ένορκο διοικητική εξέταση. Εξέταση λέει αυτός. Γιατί όχι; λέω. Και διορίζεται κάποιος, ο αντικαταστάτης μου στο τάγμα, που παρέλαβε, ένας Παπάς ο οποίος είχε μείνει… και τον φέρανε εκεί για να μπορέσει να αποχτήσει χρόνο διοικήσεως, για να γίνει συνταγματάρχης. Κατάλαβες;

.-  Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της Ε.Δ.Ε.;

Λ. Της Ε.Δ.Ε.; Πενήντα μέρες φυλακή, διότι λέει …, πως το λένε …, δεν το θυμάμαι …

.-  Ασχολήθηκες με την πολιτική;

Λ. Όχι, όχι. Δεν … δεν μπόρεσαν να βγάλουν τέτοιο συμπέρασμα. ΄΄Διότι εθίγει η αξιοπρέπεια του Έλληνα αξιωματικού΄΄.

.-  Μάλιστα.

Λ. Πως όμως; Θα σου εξηγήσω πως έγινε η προανάκριση. Αυτός ο άνθρωπος έκανε πρώτα προανάκριση, μας πήρε κατάθεση αυτών των τριών μαρτύρων που ήτανε, και εμένα έτσι; Επειδή όμως δεν έβγαζε συμπέρασμα, ήθελε να κάνει και αντιπαράσταση, γενικά μια εξέταση. Και μας καλεί μια μέρα στο γραφείο του συντάγματος, είμαστε και οι τρεις απ’ έξω, περιμένουμε τον συνταγματάρχη να μας πει να μπούμε να μας εξετάσει. Αυτοί οι δύο δεν με ξέρανε εμένα ποιος είμαι. Ψευδομάρτυρες ήτανε, ακούς; Και χτυπάνε την πόρτα και λένε Εμείς κύριε συνταγματάρχα έχουμε δουλειά τι μας καθυστερείς εδώ πέρα; Ο Λύτρας δεν έχει σκοπό να έρθει.

.-  Και εσύ ήσουνα εκεί.

Λ. Και εγώ ήμουνα εκεί. Ανοίγει την πόρτα (…) ο Λύτρας, ξέρει. δεν έγινε εξέταση καταλαβαίνεις. Στηρίχτηκε λοιπόν όλη αυτή η υπόθεση και με τιμώρησαν με 50 μέρες φυλακή. Που όμως; Όταν …, πήρανε έναν Χατζηγιάννη αν θυμάσαι, τον ήξερες; Υπασπιστής του Παπάγου κάποτε, υπολοχαγός ήταν υπασπιστής του Παπάγου κάποτε, ένας Χατζηγιάννης τεθωρακισμένων, ο οποίος τότε ήταν διοικητής εκεί στην Ορεστιάδα.

.-  Χατζηγιάννης από τις Σπέτσες;

Λ. Δεν ξέρω από πού, δεν θυμάμαι… Και λέει αυτός στην κατάθεση του, τον πήραν για να υποβληθεί γενικά η ανάκριση, ότι Εγώ όταν πήγα στο περίπτερο, ο κύριος Λύτρας δεν ήταν εκεί. Είδα όμως τον κόσμο αγανακτισμένο …και στηρίχτηκαν σε αυτό το πράγμα και βγάλανε πόρισμα με 50 μέρες φυλακή, διότι έθιξα λέει, την …, πως το είπα προηγουμένως;

.-  Την αξιοπρέπεια του Έλληνα αξιωματικού.

Λ. Του Έλληνα αξιωματικού, ναι.

.-  Πότε σε αποστρατεύουνε Νίκο;

Λ. Τώρα δεν με αποστρατεύανε. Έρχεται εν συνεχεία μετάθεση και πάω στο Τσοτύλη. Όπου εκεί πάω υποδιοικητής της μονάδας επιστρατεύσεως του Τσοτύλη. Εκεί υπάρχει, ένας Τρομανάς, ο οποίος ήθελε και αυτός να γίνει συνταγματάρχης. Ο δε διοικητής του σώματος ξέρεις ποιος ήτανε; Ο Ζωιτάκης.

.-  Μάλιστα.

Λ. Λοιπόν, παίρνει εντολή ο Ζωιτάκης να με ξεκάνει και από εκεί. Βάζει έναν διοικητή των ΤΕΑ συνταγματάρχη, Κάργας, από τη Σάμο είναι; Δεν θυμάμαι. Λοιπόν, ο οποίος λέει ότι Σε συζήτηση που κάναμε με τον κύριο Λύτρα, είπαμε ότι τις εφημερίδες …οι εφημερίδες έχουνε κυκλοφοριακό σκοπό να πούμε. Γράφουνε πράγματα τα οποίο έχουνε σχέση με την κυκλοφορία τους. Και έφερα εγώ ως παράδειγμα, Παράδειγμα είναι το εξής, …λέω, … ο Τσιριμώκος θεωρείται αρχηγός των κομμουνιστών από όλο τον στρατό και τον βρίζαμε και αυτή τη στιγμή ο βασιλεύς του έδωσε εντολή να κάνει κυβέρνηση. Άρα λοιπόν δεν έχουνε κυκλοφοριακό σκοπό οι εφημερίδες όταν γράφουνε αυτά …και τα λοιπά. Πάει αυτός τα καταθέτει διαφορετικά. Ότι εγώ έθιξα τον Τσιριμώκο, αποκάλεσα αυτόν ανακτορικό άντρα και ούτω έθιξα τη δυναστεία του. Και γίνεται νέα προανάκριση. Η οποία καταλήγει με πενήντα μέρες φυλακή και έκτιση της ποινής πάλι εντός στρατοπέδου. Δεύτερο αυτό. Ύστερα από δύο μήνες έρχεται απόφαση για πειθαρχικό συμβούλιο με το ερώτημα της αποτάξεως.

.-  Μάλιστα.

Λ. Κατεβαίνω κάτω … ε, πρόεδρος του συμβουλίου ήτανε ο Ζαλοχώρης Αποστόλης, δεν ξέρω αν τον ξέρεις; Ένας λεβέντης, καλός αξιωματικός. Εγώ τον είχα διοικητή λόχου στις επιχειρήσεις, όταν ήμουνα ακόμα επιλοχίας. Ως επιλοχίας να πούμε του Ζαλοχώρη, κάναμε πολλές επιχειρήσεις. Ένας λεβέντης αξιωματικός. Μόλις φτάνω κάτω, γιατί από το Τσοτύλι κατέβηκα, Ρε Νίκο…μου λέει, … τι είναι αυτά που λένε για σένα; Κομμουνιστής και θέλουν να σε αποτάξουν; και τα λοιπά μου λέει…

.-  Λέγε Νίκο. Λέγε.

Λ. Ναι. Λοιπόν το αποτέλεσμα, βγάζει απόφαση ο Ζαλοχώρης ‘Αθώος’. Και ύστερα από ένα μήνα έρχεται νέα διαταγή με το ίδιο ερώτημα της αποτάξεως, διότι εξακρίβωσαν ότι η απόφαση του συμβουλίου ήταν….., ξέρω ‘γω πως χαρακτηρίζεται στη διαταγή. Λοιπόν, κατεβαίνω κάτω για δευτεροβάθμιο, όπου εκεί με αποτάξανε. Με συμβούλιο πειθαρχικό, πρόεδρος ο Αγγελής, ο Λαδάς, ένας Μεταξάς … τέλος πάντων αυτοί που ήταν μέσα στους εξήντα …

.-  Πάμε λίγο στον Λαδά, γιατί αναφέρθηκες στον Λαδά, ότι ήταν με τον Παπαδόπουλο στα σύνορα που υπηρετούσες το ’65 …

Λ. Ναι.

.-  Τι συμπεριφορά είχε ο Λαδάς, προσωπικά, απέναντι σου;

Λ. Απέναντι μου; Αρκεί να σου πω το εξής. Ότι, πρώτα – πρώτα ο Λαδάς δεν είχε καμία εκτίμηση…..

.-  Νίκο ο Λαδάς δεν είχε πολεμήσει τους Γερμανούς; Στο πόλεμο του ’40; Τους Ιταλούς;

Λ. Ήτανε τάξεως ΄42, ήτανε; Πολύ λίγο θα πολέμησε. Τώρα την ιστορία του Λαδά για τον πόλεμο του ’40 δεν ξέρω. Δεν …

.-  Αυτοί οι αξιωματικοί, στον εμφύλιο πολεμήσανε ή όχι;

Λ. Κοίταξε εγώ …, είναι τάξη ’47 ο Δερτιλής, εγώ δεν τον άκουσα παρά τώρα τελευταία να πούμε, με την αντίσταση μας δεν τον ήξερα καθόλου. Τότε με το Πολυτεχνείο τον έμαθα. Που λέει, χτύπησε έναν στρατιώτη, τι ήταν ιδιώτης, με το πιστόλι.

.-  Θα μου πεις για την Κύπρο μετά. Σε αποτάσσουν … Μετά για την Κύπρο, σε αποτάσσουν το 1966; Γιατί προφανώς πέρασες κάποιο δευτεροβάθμιο.

Λ. Ναι.

.-  Εσύ από τη λήξη του εμφύλιου πολέμου μέχρι την δικτατορία, έχεις οποιαδήποτε ανάμιξη σε ομάδες; …

Λ. Με καμία οργάνωση.

.-  … ή οργανώσεις παραστρατιωτικές μέσα στο στρατό;

Λ. Όταν ήμουνα, σου είπα, στο Κ.Ε.Σ.Α., που τέθηκε θέμα ΑΣΠΙΔΑ, εγώ μαζί με τον Μουστακλή, που είμαστε αδελφικοί φίλοι ας πούμε, πήγαμε και είπαμε Χρόνια Πολλά σε αυτόν τον…, που πέθανε τώρα … Αξιωματικός ήταν, των διαβιβάσεων. Ήταν τότε πάνω στο επιτελείο που υπηρετούσα εγώ να πούμε, τότε με τον …, πως τον λένε;

.-  Και σας ενέπλεξαν στον ΑΣΠΙΔΑ Νίκο;

Λ. Ναι, πήγαμε και είπαμε Χρόνια Πολλά στο σπίτι του μαζί με τον Μουστακλή. Και εκεί ήταν κάποιος, ο οποίος εν συνεχεία πήγε και κατέθεσε ότι μέσα στο σπίτι του … πως τον λέγανε αυτόν που αυτοκτόνησε το …, τον δικό μας τον αντιστασιακό. Εγώ τώρα έχω πάθει αμνησία.

.-  Πες μου εσύ, εάν υπήρχε υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ; Προσωπική σου γνώμη.

Λ. Όχι δεν υπήρχε. Ασφαλώς δεν υπήρχε.

.-  Λοιπόν …

Λ. Αλλά αυτός …, ένας από μέσα εκεί που πήγαμε και κάναμε …, ήταν δημοκρατικοί αξιωματικοί όλοι αυτοί που επισκέφτηκαν αυτόν τον κύριο, λέει ότι Εμείς …λέει, … κάναμε συμβούλιο …τότε, την ημέρα που επισκεφτήκαμε το σπίτι αυτουνού, … να έχουμε σύνδεσμο και εμείς, οι δημοκρατικοί αξιωματικοί της φρουράς Αθηνών και να κοιτάμε ο ένας τον άλλον …και τα λοιπά και τα λοιπά.

.-  Και κατηγορείσαι για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ;

Λ. Και με καλεί μια μέρα ο Σίμος, με ακούς;

.-  Σε ακούω, βεβαίως σε ακούω.

Λ. Ο οποίος έκανε την προανάκριση του ΑΣΠΙΔΑ και μου λέει Την τάδε του μηνός ήσαστε εκεί, στο τάδε σπίτι και κάποιος αξιωματικός είπε ότι ο Λύτρας νευρίασε και τους είπε ‘Αϊ γαμηθείτε πούστηδες.’ Αυτά τα λόγια. Ότι εγώ νευρίασα από τη συζήτηση που είχαμε εκεί και τους είπα Αϊ γαμηθείτε. να πούμε. Και με ρωτάει αυτός γιατί το είπα αυτό και τι συνέβη εκεί. Δεν ξέρω τίποτα …λέω εγώ, …κύριε ταξίαρχε. Σας παρακαλώ πολύ μην με ανακατεύετε και μην με απασχολείτε μαζί τους.

.-  Αυτή ήτανε η μοναδική εμπλοκή …

Λ. Η μοναδική μου εμπλοκή στον ΑΣΠΙΔΑ. Αυτό όμως το έμαθε ο Νίκος ο Ζέρβας, ο συμμαθητής μου και προσπαθούσε να πάω εγώ να καταθέσω, ότι πράγματι υπήρχε αυτή η κίνηση των δημοκρατικών αξιωματικών. Κατάλαβες;

.-  Μάλιστα.

Λ. Και γι’ αυτό με φώναξε ο Σίμος, για να βγάλει λάδι από το θέμα της συζητήσεως, κατάλαβες; Αλλά δεν μπόρεσε.

.-  Ερχόμαστε λοιπόν στην απόταξη σου. Στην αποστρατεία σου. Μέχρι την δικτατορία, έχεις κατέβει στην Κύπρο; Έχεις εμπλοκή με την Κύπρο;

Λ. Μέχρι την δικτατορία;

.-  Μάλιστα.

Λ. Πήγα ένα τάγμα, όταν ήμουνα διοικητής του Κ.Ε.Σ.Α.. Πήγα ένα τάγμα ανορθοδόξων στην Κύπρο και γύρισα.

.-  Τους μετέφερες απλά;

Λ. Ναι, τους μετέφερα. Ως διοικητής της μονάδος δηλαδή τότε, τους παρέδωσα σε άλλες μονάδες και έφυγα. Αυτή ήταν η εμπλοκή μου στην Κύπρο.

.-  Επομένως δεν γνωρίζεις για τα γεγονότα του ’63 – ’64, για τον Γρίβα, τον ρόλο που έπαιξε στην Κύπρο … Δεν γνωρίζεις προσωπικά, άλλο τι έμαθες.

Λ. Όχι. Δεν ξέρω τίποτα προσωπικά. Αλλά με τον Γρίβα εγώ έκανα αντίσταση.

.-  Θα πάμε αυτού. Εννοείς την περίοδο της κατοχής ή μετά;

Λ. Της χούντας παιδί μου.

.-  Πάμε στο 1967, Νίκο. Γίνεται η δικτατορία. Ήδη αναφέρθηκες, λέγοντας ότι αυτοί που προετοίμαζαν την δικτατορία μέσα από τον Ι.Δ.Ε.Α. …

Λ. Η προπαρασκευή.

.-  … στην προσπάθεια τους να καθαρίσουν …

Λ. Το στράτευμα από δημοκρατικά στοιχεία …

.-  … έκαναν αυτά που έκαναν.

Λ. Έκαναν αυτά που κάναν.

.-  Πάμε λοιπόν στην δικτατορία. Τι γίνεται;

Λ. Στη δικτατορία εγώ όπως ξέρεις ήμουνα σε διαθεσιμότητα τότε, δεν είχε βγει η απόφαση του … δεν είχε βγει η εγκύκλιος αποτάξεων, διότι είχα προσφύγει στο συμβούλιο επικρατείας αλλά δυστυχώς δεν μας άφησαν τότε, έκλεισαν τις υποθέσεις αυτές και δεν ασχολήθηκαν μαζί μας και έτσι βγήκε η εγκύκλιος και έφυγα ως απότακτος τον Σεπτέμβρη του 1967. Από τότε, μόλις αρχίσαμε εγώ, ο Σπύρος ο Μουστακλής, ο οποίος είχε φύγει και αυτός ως απότακτος, διότι αυτός είχε κατηγορήσει τον Δόβα τότε και τον είπε ΄΄μούμια΄΄, με αυτό το αιτιολογικό τον βγάλανε από τον στρατό ως απότακτο, πέρασε πειθαρχικό και αυτός. Λοιπόν, αποτέλεσμα εγώ και ο Σπύρος αρχίσαμε να ερευνούμε το θέμα, πως μπορούμε να αντιδράσουμε κατά της χούντας. Το στέκι μας ήταν στο Παγκράτι ένα καφενείο, ‘Ελλάς’ λέγεται, στην πλατεία Πλαστήρα, αν το έχεις υπ’ όψιν σου;

.-  Όχι.

Λ. Εκεί συναντιόμασταν όπου, ο Βασιλικόπουλος ερχότανε ήταν φίλος του Σπύρου, είχαν γνωριστεί στην Κύπρο αυτοί, ο Βαρδάνης ο Μιχάλης, ο …

.-  Το 1967 αυτά;

Λ. Ναι. Ο Αρχάκης, ο Αρχάκης …

.-  Ο Αλέκος ο Αρχάκης;

Λ. Ο Αλέκος ο Αρχάκης, όλα αυτά τα παιδιά ήταν δικά μας, εμένα και του Σπύρου, τα είχαμε μαζέψει και προσπαθούσαμε να βρούμε μια λύση, τι θα κάνουμε.

.-  Όλοι απόστρατοι αυτοί;

Λ. Όλοι απόστρατοι ήταν αυτοί, βέβαια. Λοιπόν, τελικά εγώ έρχομαι σε επαφή με έναν υπαρχηγό τον Τσίχλη…Γεώργιος. Λοιπόν και αυτός είχε πάρει εντολή …, δεν μπορώ να πω μετά πεποιθήσεως αν είναι αλήθεια, αλλά έλεγε ότι είχε πάρει εντολή από τον Γαρουφαλιά να φτιάξει μια αντίσταση κατά της χούντας. Επειδή εγώ είχα υπηρετήσει υπό τις διαταγές του Τσίχλη, με φωνάζει και με έβαλε μέσα στο επιτελείο να πούμε, αυτό που είχε οργανώσει, αντιστάσεως.

.-  Και ο Τσίχλης απόστρατος;

Λ. Και ο Τσίχλης απόστρατος ήτανε. Λοιπόν, εγώ έβαλα τον Σπύρο και τους υπόλοιπους τους βάλαμε εκεί, υποτίθεται ας πούμε ότι ήτανε μέσα στο επιτελείο αυτής της οργάνωσης, του τμήματος που προσπαθούσαμε να κάνουμε αντίσταση. Τέλος πάντων.

.-  Όνομα δώσατε σε αυτήν την ομάδα;

Λ. Λέγαμε του Τσίχλη, τότε. Δεν λέγαμε τίποτα … Εν συνεχεία εγώ οργανώνομαι από τον Γιώργο τον Καρούσο, με τον Οπρόπουλο. Τότε έγινε ο πραγματικός πυρήνας αντιστάσεως κατά της χούντας.

.-  Ποιοι ήσασταν σε αυτήν την ομάδα;

Λ. Εγώ, ο Καρούσος, ο Σπύρος ο Μουστακλής, ο Οπρόπουλος, πέντε …, τέσσερις, πόσοι είμαστε, πέντε. Εγώ, ο Καρούσος, ο Οπρόπουλος, ο Μουστακλής ποιος άλλος;

.-  Ο Βασιλικόπουλος, ο Βαρδάνης και ο Αρχάκης;

Λ. Μετά τους βάλαμε αυτούς μέσα.

.-  Και τους τρεις;

Λ. Τον πρώτο πυρήνα, στον πρώτο πυρήνα είμαστε εμείς οι τέσσερις, μετά βάλαμε τον Βασιλικόπουλο, τον Βαρδάνη και τον Αρχάκη.

.-  Και τι κάνατε Νίκο;

Λ. Τότε συνέπεσε να γίνει το κίνημα του …, του βασιλέως αυτού …

.-  13 του Δεκέμβρη το ’67.

Λ. Ναι, 13. Και τότε, είχε κι άλλους μυήσει ο Οπρόπουλος, υπαρχηγούς και τα λοιπά, είχε τότε τον …, τον στρατηγό τον Βαρδουλάκη, ο οποίος είχε έρθει σε επαφή με κάποιον από αυτούς που ήταν τότε στην χούντα και του είχαν εκμυστηρευτεί ότι διαθέτουν αξιωματικούς, αν θέλουμε να τους βοηθήσουμε να ρίξουνε τη χούντα. Ο διοικητής τότε της Α.Σ.Δ.Ε.Ν. ήταν φίλος του Βαρδουλάκη, δεν θυμάμαι ποιος ήταν.

.-  Ένα λεπτό Νίκο. Εννοείς ότι ο Βαρδουλάκης σας είχε πει ότι έχει εν ενεργεία αξιωματικούς …

Λ. Ναι.

.-  … έτοιμους να ρίξουν …

Λ. Ήταν και βασιλικός ο Βαρδουλάκης. Ο οποίος ήταν συνδεδεμένος απευθείας με τον βασιλιά. Λοιπόν, λέει ο Οπρόπουλος Βέβαια να τους βοηθήσουμε. Και θυμάμαι, τότε μας είχανε βάλει εμένα και τον Σπύρο τον Μουστακλή, ήταν δύο τάγματα που ήταν να (…) από την Αγία Παρασκευή πάνω, ξέρω ‘γω ήταν ένα σύνταγμα, ως διοικητές ταγμάτων για να επέμβουμε τότε στις 13 και να καταλάβουμε το αρχηγείο και όλα αυτά τα …, τη φρουρά γενικά των Αθηνών. Αλλά εμείς δεν τα πιστεύαμε αυτά, δηλαδή με μια σύσκεψη που κάναμε με τον Οπρόπουλο μας έλεγε Μην έχετε εμπιστοσύνη στις πληροφορίες αυτές. Θα ενεργήσουμε σωστά και ως Έλληνες πεπειραμένοι αξιωματικοί. Όταν λοιπόν ήρθε η 13^η, μας είχαν πει εμάς να πάμε να παρουσιαστούμε στην Α.Σ.Δ.Ε.Ν. να μας αναθέσουν την διοίκηση των ταγμάτων.

.-  Με στολή;

Λ. Στολή, φοράγαμε στολή, με καπέλο … τη στολή από μέσα με το περίστροφο μαζί, εγώ είχα και δικό μου περίστροφο. Λοιπόν, λέμε με τον Σπύρο Νίκο, να στείλουμε κανένα μικρό, να δούμε τι γίνεται, να το εξετάσουμε γιατί δεν είχαμε εμπιστοσύνη. Αλλά δεν χρειάστηκε να στείλουμε κανένα από αυτούς που είχαμε εμείς. Μάθαμε αμέσως ότι ο πρώτος αξιωματικός, μυημένος και αυτός με τον βασιλιά ας πούμε, που πήγε να πάρει αποστολή από τον διοικητή της Α.Σ.Δ.Ε.Ν., τον συλλάβανε και έτσι φύγαμε. Και δεν μας κυνηγήσανε εμάς. Με αποτέλεσμα, κάναμε μια σύσκεψη εκεί στο σπίτι του Αρχάκη και είπαμε ότι Από εδώ και στο εξής καμία, καμία συμφωνία με αξιωματικούς εν ενεργεία, διότι δεν τους είχαμε …, δεν πρέπει να τους έχουμε εμπιστοσύνη.

.-  Νίκο μισό λεπτό. Ο Βαρδάνης μέχρι το Σεπτέμβρη του ’67 δεν είχε αποστρατευτεί. Ήταν σε μονάδα στη Θράκη.

Λ. Τον Σεπτέμβρη του ’67; Βεβαιότατα. Εγώ δεν λέω τον Σεπτέμβρη του ’67.

.-  Λες το διάστημα λίγο πριν τις 13 του Δεκέμβρη;

Λ. Ναι. Κοίταξε, εγώ τον Βαρδάνη τον γνώρισα, σου είπα, στο καφενείο αυτό που πηγαίναμε, ήταν φίλος με τον Σπύρο. Είχαν συνυπηρετήσει μαζί με τον Σπύρο.

.-  Ως απόστρατο πλέον τον γνώρισες.

Λ. Τον είχανε αποτάξει … Πάντως επειδή, πραγματικά εγώ τον έζησα τον Βαρδάνη, έχει πολύ δημοκρατικές ιδέες ο Βαρδάνης. Μπορώ να σου πω ότι προσεγγίζει προς την αριστερά παρά προς το κέντρο. Τον ξέρω πως είναι. Και τότε είχε φύγει αυτός για ιδεολογικούς λόγους να πούμε, τώρα δεν ξέρω τον είχανε αποτάξει, ή είχε φύγει μόνος του, ή είχε παραιτηθεί, δεν θυμάμαι.

.-  Τον είχαν αποτάξει, με αιτιολογία ότι είναι στον ΑΣΠΙΔΑ. Με αυτήν την αιτιολογία.

Λ. Δεν ξέρω.

.-  Πάμε όμως παρακάτω.

Λ. Λοιπόν, κοίταξε να δεις τώρα. Εδώ το πρόβλημα είναι το εξής, ότι ο Βαρδάνης ήταν πάντα εχέμυθος. Ήταν ένα καλό παιδί, αλλά όταν άκουγε βασιλιά, όπως και ο Σπύρος ο Μουστακλής και δεξιά γινόταν θηρίο να πούμε. Ενώ εγώ έβαζα και λιγάκι νερό στο κρασί μου, κατάλαβες; Δεν ήμουν απόλυτος. Το αποτέλεσμα ήταν το εξής τώρα. Ότι εμείς κάναμε αυτήν την οργάνωση Οπρόπουλου, η οποία ήταν πραγματική οργάνωση και μΊα των ημερών είπα στον Οπρόπουλο Επειδή με κάλεσε ο Γρίβας …(επειδή θέλεις να σου μιλήσω για τον Γρίβα τώρα) … με κάλεσε ο Γρίβας για να με κάνει αρχηγό μιας ομάδας αντιστάσεως κατά της χούντας που προετοιμάζει …του λέω του Οπρόπουλου, Να πάω ή όχι; μου λέει Να πας, να δούμε τι γίνεται. Εμείς δε τότε ως οργάνωση δεν είχαμε ούτε οικονομικές δυνατότητες, ούτε γενικά δυνατότητες εξοπλισμού των ομάδων. Λοιπόν, μετά που πήγα στον Γρίβα, μου λέει Σε κάνω αρχηγό …λέω

.-  Ένα λεπτό Νίκο. Από πότε τον ήξερες τον Γρίβα και γιατί κάλεσε εσένα;

Λ. Γιατί κανείς δεν με ήξερε από παλιά, όταν ήρθε ο Γρίβας τότε από …, ο ήρωας Γρίβας τότε, στην Αθήνα και μπήκε και έγινε υποδιοικητής, ήτανε υπαρχηγός του κόμματος του Βενιζέλου τότε των φιλελευθέρων;

.-  Ανακατεύτηκε με την πολιτική.

Λ. Τότε που ανακατεύτηκε με την πολιτική, με είχε γνωρίσει εμένα σε μια μονάδα που υπηρετούσα στα Γιάννενα, που είχε έρθει να επισκεφτεί ένα Πάσχα. Όπου εκεί γνωριστήκαμε, ήταν ένας υπασπιστής του Γρίβα, ένας Θανάσο.. ξέρω ‘γω κάτι, ο οποίος με ήξερε εμένα, με συστήσανε και τα λοιπά και με ήξερε από τότε ο Γρίβας. Λοιπόν …

.-  Σε καλεί πότε ο Γρίβας στην δικτατορία; Και τι σου λέει;

Λ. Με κάλεσε και μου λέει να με κάνει αρχηγό μιας ομάδος αντιστάσεως κατά της χούντας.

.-  Αυτό σημαίνει ότι ο Γρίβας ήταν αντιχουντικός;

Λ. Τότε έλεγε …, εγώ δεν …

.-  Νίκο, μόλις ανέφερες ότι ο Γρίβας ετοίμαζε μέσα στο ’67, να σου ολοκληρώσω το ερώτημα. Μέσα στο 1967 ετοιμάζει αντιστασιακή αντιχουντική οργάνωση.

Λ. Όχι το ’67, το ’68. Ούτε το ’68. Πότε έγινε το κίνημα του Βασιλιά;

.-  Στις 13 του Δεκεμβρίου το ’67 έγινε.

Λ. Ναι. Τότε και το ’68. Για τον Γρίβα εννοώ τώρα, για τον Γρίβα. Το ’68 με κάλεσε και κατόπιν άδειας που μου έδωσε ο Οπρόπουλος τότε, να πάω να επισκεφτώ τον Γρίβα, κατάλαβες; Πήγα λοιπόν εκεί … Πήγα στον Γρίβα, βέβαια κρυφά και λοιπά. Με βάλανε από εσωτερική πόρτα μέσα, όπου συναντώ τον Γρίβα με έναν Κύπριο …

.-  Που ζούσε ο Γρίβας τότε;

Λ. Που ήταν τότε; Εδώ πέρα, μου φαίνεται στη …, κοίταξε ρε …

.-  Εντάξει δεν πειράζει. Πάμε παρακάτω. Τι σου είπε ο Γρίβας Νίκο;

Λ. Μου είπε ότι έχει σκοπό να κάνει μια ομάδα αντιστάσεως κατά της χούντας και θέλει να με βάλει αρχηγό. Εγώ του είπα ότι Είμαι και σε άλλη οργάνωση αντιστάσεως και δεν ξέρω. Θα σου απαντήσω σε δύο, τρεις μέρες εάν τελικά αποφασίσω. Τελικά, αφού πάλι ξαναρώτησα τον Οπρόπουλο, πήγα και τον είδα και λέω Συμφωνώ και μου είπε Εγώ θα σε ενισχύσω και οικονομικά και από απόψεως οπλισμού και προσωπικού από την Κύπρο, για να φτιάξετε βόμβες και διάφορα εκρηκτικά, τα οποία τότε ήταν απαραίτητα για την εμφάνιση γενικά, αντιστασιακών οργανώσεων κατά της χούντας, κατάλαβες;

.-  Ένα λεπτό Νίκο. Σου είπε τρία πράγματα τα οποία είναι σοβαρά. Ότι θα φέρει κόσμο από την Κύπρο; …

Λ. Ναι. Για να …

.-  … θα ενισχύσει; …

Λ. Για να εκπαιδεύσει προσωπικό δικό μας, το οποίο θα μπορεί να φτιάξει εκρηκτικά.

.-  Θα φέρει Κύπριους … Δηλαδή αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α.;

Λ. Της Ε.Ο.Κ.Α., ναι.

.-  Θα δώσει χρήματα να ενισχύσει οικονομικά και οπλισμό;

Λ. Και οπλισμό.

.-  Που θα τα έβρισκε ο Γρίβας;

Λ. Από πού θα τα έβρισκε; Από την Κύπρο θα τα έπαιρνε.

.-  Πάμε παρακάτω.

Λ. Λοιπόν, το αποτέλεσμα ήταν ότι έφερε μερικές χειροβομβίδες, μας έδωσε μερικά περίστροφα και έτσι οργανώσαμε τρεις ομάδες, εγώ δηλαδή, οι άλλοι δεν ήταν μέσα. Κατάλαβες; Εγώ φαίνομαι ως υπαρχηγός, ως αρχηγός του Γρίβα, ενώ οι άλλοι που είπαμε, Βαρδάνης και τα λοιπά και τα λοιπά, δεν ήρθαν με τον Γρίβα. Εγώ τους χρησιμοποιούσα.

.-  Μόλις μου λες ότι σε αυτήν την οργάνωση έβαλες τον Βαρδάνη και ποιους άλλους;

Λ. Όχι σε αυτήν την οργάνωση. Όχι σε αυτήν την οργάνωση. Στην οργάνωση του Οπρόπουλου βάλαμε.

.-  Αυτή την αφήνουμε. Πάμε στην οργάνωση του Γρίβα.

Λ. Στον Γρίβα πάω εγώ μόνος μου. Ο Γρίβας δεν ξέρει ότι εγώ είμαι με τον Οπρόπουλο. Ή με τον Βαρδάνη ή με τον Αρχάκη ή με τον τέτοιον, ή με τον Καρούσο, με κατάλαβες; Τελικά εγώ παρακαλάω τον Γρίβα εν συνεχεία να πάρουμε και τον Καρούσο μαζί.. Από την Κύπρο. Επειδή εκεί είχε κάνει την επιχείρηση αυτή, εκεί στην Κύπρο να πούμε. Και τελικά ο Γρίβας, ο οποίος ήταν διοικητής των μονάδων επί της Κύπρου, έκανε (…) μου φαίνεται τον Ντερτιλή και έδωσε και παράσημα, ενώ τον Καρούσο τον είχε παραπετάξει. Κατάλαβες; [2]

.-  Εξ ου και παίρνει ο Ντερτιλής αυτές τις ημέρες το παράσημο από το Γ.Ε.Σ.;

Λ. Ναι.

.-  Πάμε λοιπόν στην οργάνωση Γρίβα, με εσένα και τον Καρούσο. Ποιοι άλλοι ήταν μέσα σε αυτήν την οργάνωση Νίκο;

Λ. Δεν ήταν άλλοι, δεν ήταν άλλοι. Κανένας. Εγώ, ο Γρίβας και ένας Παπαδόπουλος ο Κύπριος, ο οποίος εν συνεχεία …

.-  Και ο Καρούσος;

Λ. Ο Καρούσος μαζί μου. Μαζί μου ο Καρούσος. Τον μόνο που μύησα εγώ τότε στον Γρίβα ήταν ο Καρούσος. Οι υπόλοιποι δεν ξέρανε τίποτα.

.-  Μάλιστα. Άστους τους υπόλοιπους.

Λ. Ούτε ο Σπύρος ο Μουστακλής, ούτε ο Βαρδάνης, ούτε τίποτα. Κατάλαβες;

.-  Άστους τους υπόλοιπους. Πάμε στην οργάνωση Γρίβα τώρα. Οι άλλοι ήταν οργάνωση Οπρόπουλου.

Λ. Ωραία. Λοιπόν, εξαναγκάζομαι εγώ και νοικιάζω ένα γραφείο, το οποίο το μετέτρεψα ως λογιστικό – φορολογικό γραφείο γιατί ήμουνα και της Ανωτάτης Εμπορικής, για να έχω και τις επαφές ας πούμε εκεί των μεμυημένων από τον Γρίβα, οι οποίοι ερχόντουσαν να με γνωρίσουν. Διότι αυτός είχε από τότε, από το Θησείο ας πούμε, με την οργάνωση…, ‘Χ’ ναι. Η οργάνωση ‘Χ’, και είχε πολύ κόσμο και από τον Πειραιά και από την Αθήνα. Και μου έδωσε εμένα τρεις ομάδες από αυτούς. Μια ομάδα ήταν στη Φιλαδέλφεια, μια ομάδα στον Πειραιά και η άλλη στην πλατεία …, εδώ κάτω που είναι ο Ο.Τ.Ε. Στη Βικτόρια.

.-  Αυτές οι ομάδες δεν ήταν φιλογερμανικές;

Λ. Ποιες ομάδες;

.-  Από την οργάνωση ‘Χ’.

Λ. Δεν ήξερα εγώ ότι ήταν ‘Χ’. Μου έδωσε άντρες και φτιάξαμε τρεις ομάδες σου λέω. Δεν σου είπα ότι θέλει να οργανώσει μια ομάδα αντιστάσεως κατά της χούντας;

.-  Μάλιστα.

Λ. Και με έκανε εμένα αρχηγό. Εμείς όμως, επειδή θέλαμε να εκμεταλλευτούμε, ο Οπρόπουλος και εμείς, το οικονομικό θέμα και τον εξοπλισμό, πήγα μαζί του εγώ για να διευκολύνω την κατάσταση. Αλλά αυτή η κατάσταση δεν κράτησε πολύ, δυο μήνες, τρεις. Γιατί εμένα με συλλάβανε.

.-  Εκπαίδευση κόσμου έγινε;

Λ. Έγινε.

.-  Σε εκρηκτικά;

Λ. Έγινε.

.-  Ποιανών ανθρώπων; Ποιοι εκπαιδεύτηκαν;

Λ. Σε αυτές τις τρεις ομάδες.

.-  Ονόματα υπάρχουν από αυτούς Νίκο;

Λ. Μπορώ να σου πω ότι, όταν ήρθε ένας Κύπριος ικανός να εκπαιδεύσει ανθρώπους σε τέτοια εκρηκτικά, είχαμε συναντηθεί εγώ, ο Βαρδάνης, ο Σπύρος ο Μουστακλής και αυτός, πήγαμε κάπου στην Ηλιούπολη εκεί και ήπιαμε κρασί και γνωριστήκαμε. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Βαρδάνης. Ο οποίος πολλές φορές μου έλεγε, Πήγε να με κάνει βασιλικό μου λέει Πήγε να με κάνει …

.-  Άρα ο Βαρδάνης έμαθε …, όπως και ο Βασιλικόπουλος …

Λ. Έμαθε, και οι άλλοι. Αλλά δεν ήταν μέσα στην οργάνωση…

.-  Γνώριζαν την ύπαρξη της όμως;

Λ. Την ύπαρξη της την ξέρανε.

.-  Αυτοί εκπαιδεύτηκαν σε εκρηκτικά;

Λ. Δεν κράτησε πολύ αυτό το πράγμα αγαπητέ μου, διότι εφόσον εμένα με συλλάβανε …

.-  Όσο και να κράτησε Νίκο. Αυτό που κράτησε.

Λ. Έγινε μια μέρα, δύο. Μία μέρα, δύο έγινε, κάποια εκπαίδευση από αυτόν τον Κύπριο. Έγινε.

.-  Τους αξιωματικούς που ανέφερες, τους εκπαίδευσε αυτός σε εκρηκτικά;

Λ. Όσο ήμουνα εγώ, που δεν με είχαν συλλάβει, δεν τους είχε εκπαιδεύσει ακόμα. Κατάλαβες; Εκπαίδευσε, σου είπα, τις τρεις ομάδες τους άλλους ρε παιδί μου που είχε ο Γρίβας από το …

.-  Εντάξει. Εγώ ψάχνω για τους αξιωματικούς.

Λ. Όχι, όχι. Λοιπόν … Τώρα τι άλλο θέλεις;

.-  Σε πιάνουνε …

Λ. Με συλλαμβάνουνε. Με αιτία … διότι εγώ …, αυτός ο Παπαδόπουλος, που σου είπα του Γρίβα, πήγε να αγοράσει ένα περίστροφο από έναν χωροφύλακα. Με αποτέλεσμα ο χωροφύλακας τον παρακολουθούσε και επειδή εγώ είχα επαφή μαζί του, με συλλαμβάνουν.

.-  Έγινε το ξήλωμα.

Λ. Και εφόσον συνελήφθην ας πούμε, τελείωσε το ξήλωμα, τελείωσε.

.-  Ο Γρίβας στην υπόθεση αυτή, αναφέρθηκε επί δικτατορίας, τότε;

Λ. Τι να αναφερθεί δηλαδή;

.-  Θέλω να πω, τον Γρίβα τον πιάσανε;

Λ. Όχι μωρέ. Ποιος τον μαρτύρησε για να τον πιάσουνε;

.-  Νίκο, ο Γρίβας κατεβαίνει στην Κύπρο για ποιο λόγο;

Λ. Για να ρίξει τον Μακάριο.

.-  Για να ρίξει τον Μακάριο ή για να συνεχίσει εκεί στην Κύπρο, μια κάποια αντιχουντική δραστηριότητα;

Λ. Είχε. Για να ρίξει τον Μακάριο.

.-  Ποιους είχε καλέσει μαζί του ο Γρίβας από τα …

Λ. Εμένα πρώτα και δεν πήγα εγώ και πήγε ο Γιώργος.

.-  Ο Καρούσος;

Λ. Πότε πήγε θυμάσαι;

.-  Όχι, δεν θυμάμαι. Που να τα ξέρω εγώ αυτά.

Λ. Γυρίσαμε από την εξορία εμείς, το ’71 γυρίσαμε από την εξορία.

.-  Εσένα σε εξόρισαν μετά από τη σύλληψη σου, για την υπόθεση αυτή;

Λ. Βέβαια. Δυόμιση  χρόνια στην Σέριφο και ενάμιση χρόνο στην Μακρακώμη.

.-  Τέσσερα χρόνια. Η κατηγορία ήταν;

Λ. Ποια κατηγορία; Αντιστασιακός.

.-  Δεν ήταν οι Ελεύθεροι Έλληνες; Τι, αυτοί δεν ήξεραν για την ομάδα Γρίβα; Τους πιάσανε διότι …

Λ. Πιάσαν και εμένα και τον Οπρόπουλο, την εποχή εκείνη που έπιασαν εμένα. Κατάλαβες;

.-  Είχαν πιάσει και τον Λεωνίδα τότε τον Βασιλικόπουλο, από την ίδια υπόθεση;

Λ. Όχι. Ο Λεωνίδας, ο Μουστακλής, ο Βαρδάνης και ο …, όχι ο Αρχάκης είχε συλληφθεί νωρίτερα.

.-  Ο Αρχάκης δεν είχε συλληφθεί για την ίδια υπόθεση;

Λ. Όχι. Είχε συλληφθεί για ένα περίστροφο δικό μου, του το είχα αφήσει εγώ στο σπίτι και δεν είπε τίποτα και τον χαρακτήρισαν ότι ήταν δικός μου και πέρασε στρατοδικείο και πήγε φυλακή τότε.

.-  Ο Αλέκος πήγε φυλακή. Εκεί τον είχα {γνωρίσει}. Η υπόθεση λοιπόν Αρχάκη, είναι ξεχωριστή, του βρήκαν όπλα…. Η υπόθεση Οπρόπουλου, Βασιλικόπουλου, Βαρδάνη, πάει μαζί;

Λ. Τίποτα. Συνελήφθη πρώτα ο Οπρόπουλος, μετά συνελήφθην εγώ. Οι υπόλοιποι συνελήφθησαν με τους Ελεύθερους Έλληνες.

.-  Εσύ δεν ήσουνα στους Ελεύθερους Έλληνες;

Λ. Όχι. Καμία σχέση εγώ με τους Ελεύθερους Έλληνες. Τι ήταν; Οργάνωση φιλελεύθερη, στα χαρτιά ήταν γραμμένη, τίποτα άλλο.

.-  Το ψάχνει ο Πανουργιάς ο …

Λ. Στρατηγός. Αυτός μου έστειλε χαρτί για μένα, μου είπε …, επιστολή να πάω να τον βοηθήσω.

.-  Εντούτοις τον πιάσανε Νίκο. Τον πιάσανε με τους Ελεύθερους Έλληνες.

Λ. Τον πιάσανε. Επόμενο ήταν….

.-  Δεν μου λες Νίκο, εκπαιδεύτηκαν εδώ άνθρωποι από αυτόν ή αυτούς, της {ΕΟΚΑ};

Λ. Ένας … Ένας ήρθε, ένας πρόλαβε όσο ήμουνα εγώ, γιατί μόλις εμένα με συλλάβανε πάει διαλύθηκε αυτή η οργάνωση.

.-  Δεν ανέπτυξε μετά καμία δραστηριότητα;

Λ. Καμία δραστηριότητα. Και σου είπα γιατί την έκανε ο Γρίβας αυτή…..

.-  Αυτό όμως είναι εκτίμηση, είναι συμπέρασμα, δεν είναι …

Λ. Κοίταξε, αυτή είναι η εκτίμηση μου. Εγώ δεν έχω άλλα στοιχεία….

.-  Εγώ το καταλαβαίνω Νίκο, αλλά θέλω να το ξεκαθαρίσουμε αυτό το σημείο γιατί είναι σοβαρό και άπτεται της τιμής …

Λ. Ενός έλληνα αξιωματικού.

.-  … όχι μόνο του Καρούσου. Και ανθρώπων οι οποίοι έχουνε πεθάνει, έχουνε φύγει από κοντά μας …και ήτανε πολεμιστές αυτοί οι άνθρωποι, συμπολεμιστές σας. Αξιωματικοί, όπως ο Οπρόπουλος …

Λ. Οι καλύτεροι αξιωματικοί. Του ελληνικού στρατού.

.-  Θέλω λοιπόν να μου πεις, μια και φτάσαμε στο θέμα αυτό του Καρούσου και του Σπύρου του Μουστακλή και του Βαρδάνη και του Οπρόπουλου και του Αλέκου του Αρχάκη του μακαρίτη. Τρεις από αυτούς δεν ζουν σήμερα, ο Οπρόπουλος, ο Αρχάκης και ο Σπύρος. Με αυτούς όμως είναι ξεκαθαρισμένη η κατάσταση. Ήδη μου είπες την αιτία συλλήψεως του Αρχάκη του Αλέκου.

Λ. Βέβαια. Μετά τη 13^η που συνεδριάσαμε στο σπίτι του, άφησα εγώ το περίστροφο το δικό μου. Αυτό δεν το ξέρει κανένας, πρώτη φορά το ακούς εσύ και όλος ο κόσμος. Και μου λέει ο Αλέκος, μου λέει Νίκο να σου φέρω το περίστροφο, λέω, λέω Άστο εκεί πέρα και καμιά μέρα θα βρεθούμε. Μια μέρα μετά την 13^η γιατί είχαν λάβει γνώση ότι έγινε η συγκέντρωση η δική μας εκεί, πήγε η ασφάλεια και έκανε έρευνα στο σπίτι και το βρήκε το περίστροφο και τον κατηγορήσανε ότι οπλοφορούσε και …

.-  Πως μάθανε η ασφάλεια ότι έγινε συγκέντρωση; Κάποιον παρακ…

Λ. Κάποιος … Κάποιος το είπε. Ή κάποιος το είπε ή μας παρακολουθούσαν.

.-  Ένα λεπτό. ‘Κάποιος το είπε’ είναι άλλο, πολύ διαφορετικό. Κάποιος το είπε από εσάς που ήσαστε εκεί;

Λ. Αποκλείεται. Από εμάς όχι.

.-  Άρα κάποιος σας κάρφωσε;

Λ. Κάποιος μας κάρφωσε.

.-  Αυτό ξεκαθαρίζει.

Λ. Αυτό ξεκαθαρίζει τελείως. Μα Έλληνες τέτοιοι αξιωματικοί προδότες, υπάρχουν πολλοί, δεν είναι θέμα. Μπορώ …

.-  Τι θες να πεις;

Λ. Θέλω να πω το εξής. Ότι εμείς τουλάχιστον, εμείς τουλάχιστον εξακριβώσαμε ότι όσους προσπαθούσαμε να μυήσουμε για αντιστασιακούς, οι πιο πολλοί μας προδώσανε.

.-  Είναι διαπιστωμένο, ξεκαθαρισμένο; Μπορείς να αναφέρεις ονόματα;

Λ. Δεν θέλω να αναφέρω ονόματα. Ξέρεις γιατί; Διότι θα εμπλακούν και πολλοί άλλοι μέσα. Παραδείγματος χάριν, ο Οπρόπουλος όταν ήταν διοικητής της μονάδας στο Τσοτίλη, ήθελε να κάνει αντίσταση με … ακόμα βρισκόμουνα εν ενεργεία.

.-  Αρχές του ’67.

Λ. Ναι. Και ήθελε να επιστρατεύσει, να ενεργοποιήσει τις μονάδες επιστρατεύσεως του Σερβιού, στο Σέρβιο. Με αποτέλεσμα, είχε κάνει ορισμένες επαφές, είχε μυήσει αξιωματικούς άλλους εν ενεργεία και μεταξύ αυτών και τον Καρούσο. Και εμείς μέσω του Καρούσου είχαμε μυηθεί για αυτήν την κίνηση Οπρόπουλου, ως απότακτοι τότε, εγώ και ο Σπύρος μέσω του Καρούσου. Και είχαμε τα αυτοκίνητα με τον σάκο μας έτοιμο, μόλις μας έκαναν σήμα ότι μας χρειάζονταν απάνω, να φύγουμε για να παραλάβουμε μονάδες. Τότε ο Οπρόπουλος είχε κάνει μια πολύ καλή (…) μέχρι και τον δεσπότη της περιοχής τότε, τον είχε μυήσει και αυτόν τον έρμο και κάποιος από αυτούς….το προδώσανε και δεν έγινε.

.-  Μάλιστα. Ξεκαθαρίσαμε … Ξεκαθάρισες εσύ Νίκο, το θέμα του Οπρόπουλου όσον αφορά το ρόλο του, αλλά και του Αλέκου του Αρχάκη.

Λ. Βέβαια.

.-  Να ξεμπερδέψουμε με τον Βασιλικόπουλο τον Λεωνίδα και τον Μιχάλη τον Βαρδάνη;

Λ. Ο Λεωνίδας δεν συνελήφθη διότι εμείς, εγώ και ο Οπρόπουλος, δεν μιλήσαμε. Φάγαμε και ξύλο, εγώ έμεινα σε κελί εκατόν εννιά μέρες, μαζί με τον τέτοιον, τον Φίλια και κάθε Παρασκευή μας βγάζανε να κάνουμε και καμία βόλτα και τα λέγαμε και καπνίζαμε και κάνα τσιγάρο.

.-  Στην Ε.Σ.Α. ή στην Ασφάλεια;

Λ. Στης Μπουμπουλίνας.

.-  Στην Ασφάλεια λοιπόν.

Λ. Ναι. Μπουμπουλίνας. Βέβαια. Εκατόν εννιά μέρες, ο τέτοιος κάθισε πολύ περισσότερες, ο Φίλιας. Εμένα τότε με πήγανε πάνω στο κέντρο διερχομένων εξόριστων, που ήταν απάνω Μαρούσι, στο Αστυνομικό Τμήμα Αμαρουσίου και από εκεί ήρθε διαταγή εκτοπίσεως μου για τη Σέριφο και έφυγα για τη Σέριφο. Ο πρώτος που έφυγα από εκεί. Εκεί μέσα ήταν ο Χαραλαμπόπουλος, ο Λιβάνης, Κατσιφάρας, ο.. αυτός ήταν υπουργός Δημόσιας Τάξεως…

.-  Δροσογιάννης;

Λ. Όχι ο Δροσογιάννης, δεν ήτανε.

.-  Σκουλαρίκης;

Λ. Ο Σκουλαρίκης.

.-  Πάμε πίσω στον Λεωνίδα τον Βασιλικόπουλο. Είχε καμία εμπλοκή ο Βασιλικόπουλος στις συλλήψεις με αυτήν την υπόθεση Οπρόπουλου; Ξέρεις; Εάν τον είχανε πιάσει τον Λεωνίδα για την υπόθεση;

Λ. Όχι, δεν τον είχανε πιάσει. Δεν τον είχανε πιάσει τον Λεωνίδα πρωτού συλλάβουν εμάς. Αυτοί ήτανε και ο Μουστακλής και ο Βασιλικόπουλος και ο Βαρδάνης, ήτανε …, αυτοί συνελήφθησαν …, ο Βαρδάνης τελευταία με το κίνημα του ναυτικού τότε και οι υπόλοιποι, ο Βασιλικόπουλος πήγε και φυλακή, πέρασε στρατοδικείο και τα λοιπά.

.-  Τι γνωρίζεις για την αντιστασιακή δραστηριότητα του Βασιλικόπουλου;

Λ. Εμείς τον είχαμε, στην δικιά μας οργάνωση, του Οπρόπουλου. Τώρα πότε συνελήφθη ο Οπρόπουλος και τι κατηγορία του είχαν δώσει … Εγώ βρισκόμουνα εξορία, δεν ξέρω.

.-  Ο Βασιλικόπουλος εννοείς;

Λ. Ναι. Εκείνο που ξέρω όμως, ότι ο Σπύρος είχε συνδεθεί με βασιλικούς αξιωματικούς και συνεχίσανε γενικά την αντιστασιακή τους {δραστηριότητα}, με τον τρόπο αυτόν να πούμε, εδώ στο εσωτερικό των Αθηνών. Μου έστελναν και εμένα σημειώματα, μου λέγαν ας πούμε Εντάξει συμφωνούμε …διότι εγώ τους έλεγα ότι όλες οι οργανώσεις πρέπει να ενωθούν, διότι ένας είναι ο εχθρός. Η χούντα. Όταν πέσουν αυτοί, τότε θα διευκολύνουν και την όλη υπόθεση γενικά, χαρακτηρίσεως αγωνιστών σε ποια ομάδα ανήκουνε, σε ποια πολιτική κατάσταση βρίσκονται και τα λοιπά. Δηλαδή, αυτό το οποίο λέγαμε τότε, το εφάρμοσαν αυτοί εδώ που έμειναν να πούμε.

.-  Για την δραστηριότητα του Σπύρου του Μουστακλή εκτός του κινήματος, ξέρεις τίποτα;

Λ. Όταν γυρίσαμε, (ήταν εξορία και ο Σπύρος με τους Ελεύθερους Έλληνες) όταν γυρίσαμε από την εξορία ο Σπύρος συνδέθηκε πάλι με τους βασιλικούς. Και τότε βέβαια, όταν τον έκλεισαν μέσα στο Ε.Α.Τ./Ε.Σ.Α., τον θεωρούσαν αρχηγό, γενικά, του κινήματος των Βασιλικών.

.-  Γιατί τους λες βασιλικούς; Ποιους εννοείς;

Λ. Τους αξιωματικούς του ναυτικού.

.-  Α έτσι πες μου Νίκο. Τους θεωρείς όλους βασιλόφρονες αυτούς τους αξιωματικούς του κινήματος;

Λ. Αυτό λέγανε, ότι ήτανε βασιλόφρονες. Εκτός βέβαια από τον Βασιλικόπουλο. Ο οποίος παραιτήθηκε μόνο και μόνο, διότι είχε σχέσεις … η γυναίκα του δηλαδή, ήτανε του Ηλιόπουλου. Είχε φύγει από το …

.-  Την ξέρω την υπόθεση του Λεωνίδα, έχουμε μιλήσει με τον Βασιλικόπουλο και είναι τα πράγματα όπως τα λες. Ο Βασιλικόπουλος δεν είχε καμία σχέση με τον βασιλιά. Αλλά και άλλοι αξιωματικοί του κινήματος …

Λ. Τέλος πάντων[3].

.-  Ο τελευταίος της υπόθεσης είναι ο Βαρδάνης.

Λ. Αγωνιστής, υπέροχος, εχέμυθος, άριστος και σε όλα. Να σκεφτείς ότι εγώ … ήτανε ο Οπρόπουλος (…) τότε που έγινε η μεταπολίτευση. Προσπαθούσα με κάθε τρόπο να τον φέρω κάτω τον Βαρδάνη μόνο και μόνο, για να έχουμε έναν άνθρωπο στο επιτελείο εκεί πέρα. Σκίστηκα πραγματικά και πράγματι ο Οπρόπουλος αγωνίστηκε και τον φέραμε. Ήταν απάνω στην …, που ήταν στην Ξάνθη, στη Κομοτηνή και τα λοιπά, κάπου εκεί …

.-  Να ξεκαθαρίσουμε άλλο ένα θέμα που σχετίζεται πάλι με πικρία που εξέφρασες για τον Καρούσο. Εσύ να το ξεκαθαρίσεις.

Λ. Εμένα η πικρία μου είναι αυτή. Ήμασταν αδέρφια πραγματικά, από τον Ζέρβα ακόμα, είμαστε συμμαθητές της ίδιας κατηγορίας, διότι ο Καρούσος δεν είναι από τη σχολή ευελπίδων όπως ξέρεις, όπως και ο Σπύρος ο Μουστακλής. Είμαστε οι τρεις αυτής της κατηγορίας, κάναμε αντίσταση κατά της χούντας, δεν υπήρχαν άλλοι συμμαθητές μας. Και αγαπιόμασταν τόσο σαν αδέρφια. Σαν αδέρφια.

.-  Όπως και ήταν {αντιχουντικός}.

Λ. Ο Καρούσος ήτανε, αλλά επειδή πήγε με τον Γρίβα, την έπαθε και έγινε Ε.Ο.Κ.Α. Β΄ με αποτέλεσμα να θεωρείται χουντικός.

.-  Κάτι το οποίο όμως δεν είναι πραγματικότητα…

Λ. Για μένα ο Γιώργος …

.-  Να τελειώσω το ερώτημα Νίκο. Έχεις περάσει δια πυρός και σιδήρου, έχεις πολεμήσει σε αυτόν τον τόπο και έχεις κάνει φυλακές και εξορίες και έχεις βασανιστεί. Επομένως η γνώμη σου είναι, όπως και ο ίδιος είπες νωρίτερα, βαρύνουσα. Και μιλάμε τώρα για τον τελευταίο από αυτήν την ομάδα των συντρόφων σου, των συμμαθητών και συμπολεμιστών …

Λ. Ποτέ δεν θα πιστέψω ότι ήτανε χουντικός ο Γιώργος. Ο χειρισμός και γενικά ο τρόπος που ενέργησε μετά από την …, που επανήλθαμε από την εξορία, ήταν τέτοιος που δεν προστάτεψε τον εαυτό του.

.-  Ωραία. Άρα ήταν … εκτιμάς ότι έκανε ορισμένα σφάλματα χειρισμών, για κάποιο λόγο που εμείς δεν ξέρουμε.

Λ. Δεν ξέρουμε, ναι.

.-  Πάμε στον Δροσογιάννη. Γνωρίζεις για την εμπλοκή του επί δικτατορίας; Και τι γνωρίζεις;

Λ. Κοίταξε ο Δροσογιάννης ήτανε ξάδερφος πρώτος της γυναίκας του Οπρόπουλου. Άρα ήταν μεμυημένος από τον Οπρόπουλο απευθείας και οπωσδήποτε ήταν αντιστασιακός, δεν γίνεται θέμα. Το σπίτι του δε μετά…, μετά την μεταπολίτευση, ο Δροσογιάννης το είχε κέντρο συσκέψεων.

.-  Μετά την μεταπολίτευση λες;

Λ. Ναι. Μετά την μεταπολίτευση.

.-  Τι συσκέψεων;

Λ. Πηγαίναμε εκεί, τον επισκεπτόμασταν, βγάζαμε …

.-  Για το κίνημα του ναυτικού, ποια είναι η γνώμη σου Νίκο; Πως αυτή η μεγάλη κίνηση απέτυχε όσον αφορά τα σχέδια που είχαν βάλει; Εσύ γνώριζες ότι ετοιμάζανε κίνημα;

Λ. Πως … Ενώ ο Σπύρος είχε μυηθεί, πάντα μου έλεγε, γιατί τότε εγώ εργαζόμουνα για να ενισχύσω την οικογένεια οικονομικώς, δεν ήμουνα καθόλου …, έπαιρνα μια σύνταξη, τα παιδιά σπουδάζανε, δεν είχαμε … και αναγκάστηκα και δούλεψα. Τότε με έβαλε ο …, βρε τι έχω πάθει … Ο Στράτος, με έβαλε ο Στράτος, υπουργός τότε εσωτερικών που ήτανε. Ο οποίος είχε την Πειραϊκή Πατραϊκή. Με ακούς;

.-  Είχε προσφερθεί να βοηθήσει και το κίνημα του ναυτικού.

Λ. Ναι. Προς χάριν του και ο μόνος εργοστασιάρχης ο οποίος να πούμε, έκανε μία τέτοια ενέργεια και παρουσιάσθηκε έτσι. Όλοι οι άλλοι ήταν χούντες. Και σου είπα ότι, επειδή ο Σπύρος έβλεπε ότι εγώ είχα απόλυτη ανάγκη να δουλέψω, προσπάθησε να μην μου πει γενικά τα του ναυτικού, διότι εγώ θα έμπαινα πάλι μέσα. Κατάλαβες; Και δεν ήθελε να με βάλει μόνο και μόνο για να μπορέσω να βγάλω καμιά δραχμή για τα παιδιά.

.-  Ποια η γνώμη σου για το κίνημα του ναυτικού;

Λ. Όταν το έμαθα ήδη είχαν συλληφθεί. Δεν το ήξερα. Δεν με είχε κατατοπίσει ο Σπύρος. Κατάλαβες; Έχεις αντίθετη γνώμη; Θέλεις άλλη πληροφορία;

.-  Όχι, όχι. Πες μου για τον Ιωαννίδη. Πως νομίζεις ότι ο αξιωματικός αυτός ενώ είχε το βαθμό του ταξιάρχου, ήλεγχε όλες τις ένοπλες δυνάμεις; Με τι τρόπο;

Λ. Είχε μυήσει όλους τους μικρούς αξιωματικούς στον Ι.Δ.Ε.Α.. Είχαν κάνει από τότε προπαρασκευή μεγάλη, διότι ο Παπαδόπουλος ήταν στην Κ.Υ.Π. υπολοχαγός και είχε οργανώσει όλη αυτή την υπόθεση. Είχε πολλούς μικρούς αξιωματικούς δικούς του. Αλλά μέσω του Ι.Δ.Ε.Α. όμως. Ο Λέκκας παραδείγματος χάριν, με τον οποίο συνυπηρετήσαμε εμείς, προσπάθησε να με βάλει στον Ι.Δ.Ε.Α. Του απάντησα Δεν θέλω. Δεν θέλω να ανήκω ποτέ σε κανέναν παρά μόνο στον εαυτό μου και στην υπηρεσία μου, και μου είπε, Για σένα νίπτω τας χείρας μου, από τότε που είμαστε στο Κ.Ε.Β.Ο.Π. μαζί …

.-  Από πότε δηλαδή;

Λ. Το ’53 που είμαστε στο Κ.Ε.Β.Ο.Π. μαζί. Κατάλαβες;

.-  Εννοείς ότι αυτοί οι αξιωματικοί του Ι.Δ.Ε.Α., απαρχής είχαν για στόχο κάποτε να κυβερνήσουν τη χώρα;

Λ. Βέβαια. Και γι’ αυτό είχαν αλληλοϋποστήριξη μεταξύ τους, μεγάλη.

.-  Έναν Καζακόπουλο, τον θυμάσαι;

Λ. Δεν τον ξέρω. Εγώ λίγους αξιωματικούς ξέρω της σχολής ευελπίδων. Θα έπρεπε να έχω συνυπηρετήσει για να τους ξέρω. Δεν είχα προϊστορία από τη σχολή με άλλους, που είχαν κάποια επαφή μεταξύ τους. Εμείς είμαστε απομονωμένοι από τέτοια στοιχεία. Κατάλαβες; Ούτε μας είχαν εμπιστοσύνη να μας πούνε κάτι και τα λοιπά.

.-  Πως φερόντουσαν οι αξιωματικοί της σχολής ευελπίδων στους υπαξιωματικούς πλέον;

Λ. Αυτό δεν το ξέρω.

.-  Τι γνώμη έχεις για τις αποκαταστάσεις των αντιχουντικών αξιωματικών;

Λ. Και αυτό έχω παράπονο….. Ενώ εγώ επανήλθα με το δευτεροβάθμιο, με τον Βαρδάνη μαζί. Κατάλαβες; Και αν δεν ήταν ο τέτοιος ο Τζανετής ο στρατηγός, εμείς δεν επρόκειτο να επανέλθουμε, ούτε εγώ ούτε ο Βαρδάνης. Εμένα επειδή με γνώρισε στην εξορία ο Τζανετής,…και με γνώρισε τι τύπος είμαι, όταν έγινε το δευτεροβάθμιο συμβούλιο των αντιστασιακών, μου λέει Πρώτα εσένα θα κάνω και τον Βαρδάνη γιατί με είχε γνωρίσει τι πράγμα είμαι. Ποιος ήταν ο χαρακτήρας μου, τι πίστευα και τα λοιπά.

.-  Τι γνωρίζεις για την ανάμιξη της C.I.A. …

Λ. Αυτά, τίποτα δεν ξέρω. Δεν ξέρω τέτοια πράγματα, διότι η C.I.A. είναι γνωστό πώς ενεργεί και τι κάνει. Και επίσης είναι γνωστό ότι, εάν έγινε δικτατορία στην Ελλάδα, έγινε από την C.I.A. μόνο και μόνο για να μπορέσουν να διχοτομήσουν την Κύπρο και να την κατευθύνουν ούτως ώστε ως τρίγωνο ας πούμε, ως μέλος του τρίγωνου του Περσικού Κόλπου να μπορέσουν να ελέγχουν τα καύσιμα, τα πετρέλαια. Η C.I.A. λοιπόν ενήργησε μόνο και μόνο για αυτόν τον σκοπό. Και βρήκε προδότες Έλληνες αξιωματικούς και πολιτικούς και κατόρθωσε αυτό το πράγμα που κατόρθωσε. Με μια εφταετία, να είναι σκλαβωμένος ο ελληνικός λαός σε ορισμένα τέρατα, Έλληνες αξιωματικούς επίορκους και σε ορισμένους πολιτικούς, οι οποίοι δεν είχανε καμία συνείδηση ότι είναι Έλληνες και θα έπρεπε να ασχοληθούν με την ελληνική ιστορία και με τον ελληνικό λαό….

.-  Εξακολουθείς να πιστεύεις Νίκο, ότι οι κομμουνιστές και ο κομμουνισμός είναι επικίνδυνος για την Ελλάδα;

Λ. Για την Ελλάδα οπωσδήποτε. Για την Ελλάδα οπωσδήποτε. Πες μου σε παρακαλώ, τι προτάσεις έχει κάνει το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος στη Βουλή των Ελλήνων, που να καλυτερεύει κάπως τις συνθήκες της Ελλάδος; Κατά της Ε.Ο.Κ.  είναι, κατά της Αμερικανικής πολιτικής είναι, κατά της Ευρωπαϊκής πολιτικής είναι, κατά της σοσιαλιστικής πολιτικής του ΠΑ.ΣΟ.Κ  είναι, τι είναι; Και τι πιστεύει; Πες μου σε παρακαλώ τι πιστεύει; Όταν ο υπαρκτός κομμουνισμός έπεσε σε είκοσι τέσσερις ώρες. Τι πιστεύει; Δηλαδή, ποιο είναι το πιστεύω του Κομμουνιστικού Κόμματος; Εγώ αμφιβάλλω αν έπρεπε να λέγεται πολιτικό κόμμα το Κομμουνιστικό Κόμμα. Εγώ αν ήμουνα πρωθυπουργός αυτή τη στιγμή, θα το έθετα εκτός νόμου. Δεν μπορώ όμως λόγω Ε.Ο.Κ.

.-  Νίκο, πόσοι αξιωματικοί του στρατού ξηράς, πιστεύεις εσύ, ότι έχουν την ίδια άποψη με σένα;

Λ. Όλοι τους. Κανένας αξιωματικός του ελληνικού στρατού, δεν είναι κομμουνιστής.

.-  Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και αντικομουνιστές.

Λ. Εγώ δεν είμαι αντικομουνιστής. Από θέση είμαι αντικομουνιστής, λόγω θέσεως είμαι αντικομουνιστής. Όχι λόγω αντιθέσεως, λόγω θέσεως. Ότι δεν μου αρέσει το σύστημά τους. Δηλαδή εγώ μπορώ να μιλήσω με έναν κομμουνιστή. Τον κάνω παρέα, ευχαρίστως. Τον θέλω να είναι κοντά μου, αλλά να είναι σωστός. Πες μου σε παρακαλώ, αυτή η Παπαρήγα πως έκανε την πολιτική της μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο; Ποτέ, ποτέ δεν έδωσε μια ευκαιρία να πιστέψουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το ελληνικό έθνος.

.-  Εντούτοις κατηγορείται το Κομμουνιστικό Κόμμα σήμερα, ότι συνεργάζεται και μιλάει και είναι πιο κοντά στις θέσεις για τα εθνικά θέματα με τη Νέα Δημοκρατία παρά με το ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Λ. Γιατί όμως; Ξέρεις γιατί; Γιατί το ΠΑ.ΣΟ.Κ.  δεν πρόκειται ποτέ να συμφωνεί με το κομμουνιστικό κόμμα. Ενώ η Νέα Δημοκρατία έχει ανάγκη τα κομουνιστικό κόμμα, να ενισχύσει τη Νέα Δημοκρατία. Απόδειξη, πόσες φορές συνεργάστηκε με τους δεξιούς το Κομμουνιστικό Κόμμα; Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, Φλωράκη, τι ήταν; Η μεγαλύτερη προδοσία και προς τον κομμουνιστή πολίτη ή Έλληνα κομμουνιστή. Προδώσανε και τον κομμουνιστή Έλληνα τότε, μόνο και μόνο για να ρίξουν το ΠΑ.ΣΟ.Κ.

.-  Γνωρίζεις αξιωματικούς του στρατού ξηράς, που μέχρι που έφυγε ο Γκλύξμπουργκ 13 Δεκέμβρη το ’67, ήταν χουντικοί και μετά έγιναν αντιχουντικοί;

Λ. Η κλίκα του Αρναούτη, οι οποίοι ήταν βασιλικοί μέχρι το κόκαλο και ανεβήκανε μέχρι το βαθμό του αντισυνταγματάρχη, μόνο και μόνο από τον Αρναούτη, όχι ότι ήταν ικανοί, μετά γίνανε χουντικοί.

.-  Επί δικτατορίας. Και τον Δεκέμβρη του ’67;

Λ. Το Δεκέμβρη του …, δεν είχε κανέναν. Μόνο τον Αρναούτη είχε…. Δεν μου λες σε παρακαλώ, σου κάνω εγώ την αντίστοιχη ερώτηση. Το 1967, με το πραξικόπημα, ποιος Έλληνας αξιωματικός δεν ήταν χουντικός;

.-  Υπονοείς Νίκο, ότι στην αρχή της δικτατορίας όλοι οι αξιωματικοί …

Λ. Ναι ρε παιδί μου, ναι. Την εποχή εκείνη που έγινε το πραξικόπημα, ποιος Έλληνας αξιωματικός δεν ήταν χουντικός;

.-  Εσύ με το ερώτημα υπονοείς ότι όλοι είχαν πιστέψει στην δικτατορία τον πρώτο καιρό; Αυτό εννοείς;

Λ. Βεβαιότατα. Αλλιώς πως την ανεχτήκανε; Ένας Έλληνας αξιωματικός εφόσον είναι πιστός στο καθήκον, δεν χειροκροτεί μια ανώμαλη κατάσταση. Αντιδρά. Ποιος Έλληνας αξιωματικός αντέδρασε την εποχή εκείνη;

.-  Για εφτά χρόνια πολλοί δεν αντέδρασαν καθόλου Νίκο και δεν σημαίνει …, αυτό σημαίνει ότι ήταν χουντικοί όλοι αυτοί;

Λ. Τι ήταν; Για μένα ήταν. Γιατί εγώ αντέδρασα; Εγώ δεν λέω απευθείας, την επόμενη χρονιά, την επόμενη χρονιά. Ποιος αντέδρασε;

.-  Δε λέμε τι έπρεπε να γίνει. Λέμε τι έγινε.

Λ. Αντιδράσαμε εμείς, που μας κάνανε απότακτους. Εμείς αντιδράσαμε, που φύγαμε από το στρατό. Ποιος εν ενεργεία αξιωματικός ενήργησε ούτως ώστε να πέσει η χούντα;…. Αν μου το έλεγε ο Σπύρος αυτό, θα τον είχα κρατήσει έτσι και δεν θα πήγαινε {στο κίνημα του ναυτικού} και θα ζούσε ο Σπύρος σήμερα.

.-  Γιατί το θεωρείς ψεύτικο;

Λ. Τι ήταν; Αληθινό; … Όπως έκανε ο Παππάς παραδείγματος χάριν. Δεν μπορούσαν να το κάνουν πέντε έξη; Όπως έκανε στο κίνημα του βασιλέως ο στόλος, ο οποίος πήγε και κάθισε έξω. Τι έκανε; Ποια ήταν η αντίδραση του στόλου;

.-  Μα μόνος σου έδωσες την απάντηση. Όλος ο στόλος κινήθηκε εναντίον της δικτατορίας, δεκατρείς του Δεκέμβρη.

Λ. Δεκατρείς του Δεκέμβρη; Κινήθηκε; Τι έκανε; Κατόρθωσε τίποτα; Τι λες ρε; Τι …, τι έκανε; Καθόμαστε εμείς, με βομβίτσες και τέτοια και κάναμε αντίσταση και έχει ολόκληρο στόλο να πούμε το ναυτικό και δεν κάνει μια κίνηση; Ένα πυροβόλο να έβαζε, να έριχνε πέντε, πέντε βολές στο επιτελείο, τελείωσε.

.-  Εννοείς ότι οι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων ήταν πεισμένοι ότι η δικτατορία σωστά επιβλήθηκε;

Λ. Όχι σωστά επιβλήθηκε, κάνεις λάθος. Όταν επιβλήθηκε η δικτατορία, έγιναν αυτοί χουντικοί.

.-  Πως το εξηγείς αυτό το πράγμα;

Λ. Ότι δεν είχανε πολιτική συνείδηση, δεν είχαν τίποτα.

.-  Γιατί δεν είχαν;

Λ. Διότι ήτανε μέσα … στις παρωπίδες της ηθικής διαπαιδαγώγησης του στρατεύματος.

.-  Γιατί γινότανε η ηθική διαπαιδαγώγηση;

Λ. Διότι αυτό ήταν το κλίμα, της εποχής εκείνης. Τότε το κλίμα ήταν, “ιδού ο στρατός σας”

.-  Γιατί ήταν το κλίμα τέτοιο Νίκο; Αυτό ψάχνουμε να βρούμε.

Λ. Γιατί είχαν πιστέψει στη δάφνη που μας είχε φέρει η αμερικάνικη δημοκρατία, γι’ αυτό.

.-  Αυτό πήγαινε μαζί με την αντικομουνιστική προπαγάνδα, τότε;

Λ. Όχι. Απλώς εκμεταλλευόντουσαν την αντικομουνιστική προπαγάνδα ορισμένοι. Δεν ήταν. Οι κομμουνιστές τι ήταν τότε; Τότε ήταν 2%, τώρα είναι ένα 5%. Δεν υπήρχε κίνδυνος. Αυτά που είπε ο Παπαδόπουλος, ότι έκανε το πραξικόπημα λόγω κομμουνιστικού κινδύνου, ήταν τελείως …, ένα σύνθημα της C.I.A., τίποτα άλλο παραπάνω. Τίποτα παραπάνω. Εγώ δεν θα πιστέψω ποτέ.

.-  Εξακολουθεί να γίνεται επιλογή των αξιωματικών που πηγαίνουν στη σχολή;

Λ. Όχι, τώρα δεν μπορεί να γίνεται επιλογή. Διότι τώρα, συμμετέχει στις γενικές εξετάσεις η σχολή ευελπίδων.

.-  Άρα πως βγαίνουνε;

Λ. Οι μικροί; Δεν λέω για τους μικρούς τώρα. Αυτή τη στιγμή διοικεί η τάξη …, εφτά τάξεις του Παπαδόπουλου διοικούν το στράτευμα.

.-  Εννοείς οι εφτά τάξεις που είχαν μπει επί δικτατορίας, στις σχολές;

Λ. Αυτές διοικούν το στράτευμα. Αν όχι όλοι, οι μισοί τουλάχιστον. Οι άλλοι αποστρατεύτηκαν.

.-  Πότε ήταν ο στρατός έτοιμος να αντιμετωπίσει εξωτερικό εχθρό Νίκο; Πότε;

Λ. Πότε; Μέχρι το 1967. Από τη στιγμή που έγινε δικτατορία, ο στρατός διελύθη. Όταν φτάσαμε στο σημείο ο διοικητής του τάγματος να εξαρτάται από τον λοχία, πράκτορα της επαναστατικής επιτροπής που τον είχε εκεί τον λοχία αυτόν, τον υπαξιωματικό η χούντα, ένας ταγματάρχης διοικούσε και ύστερα από μία μέρα μπορούσε να τον διώξει ο λοχίας!

.-  Εννοείς ότι εκτός από την Ε.Σ.Α., υπήρχε και παρακύκλωμα μέσα στις ένοπλες δυνάμεις;

Λ. Όλοι ήταν μεμυημένοι …

.-  Πες μου για το κλίμα που επικρατούσε στον στρατό πριν την δικτατορία. Που μου έλεγες ότι ο Ι.Δ.Ε.Α. … Τι γινόταν με τον Ι.Δ.Ε.Α. και τη διοίκηση του στρατεύματος;

Λ. Είναι αυτή η κλίκα η οποία ικανοποιούσε μόνο τους Έλληνες αξιωματικούς, οι οποίοι ήταν στον Ι.Δ.Ε.Α.. Εγώ δεν ήμουνα παραδείγματος χάριν στον Ι.Δ.Ε.Α.. Και μου είπε ο Λέκκας τότε, που ήθελε να με μυήσει στο Κ. Ε.Β.Ο.Π., ότι Νίπτω τας χείρας μου, για μένα. Άρα εγώ βρισκόμουνα στον πίνακα ‘Υ’ που λένε.

.-  Ανέφερες όμως μια κατ’ αρχαιότητα προαγωγή.

Λ. Ναι. Αλλά χωρίς καμία αιτία, επειδή ήμουνα … επειδή δεν δέχτηκα να μπω στον Ι.Δ.Ε.Α..

.-  Και;

Λ. Και με κρίνανε κατ’ αρχαιότητα.

.-  Μετά κάποιος έκανε κάτι άλλο;

Λ. Μετά βρήκα κάποιον φίλο, ο οποίος έλεγε ότι είναι του Ι.Δ.Ε.Α. και του λέω Ρε φίλε, εμένα με κρίνανε κατά …λέω, Τι λες ρε; του λέω Εδώ είναι. Γράφει ένα γράμμα στην επιτροπή και με κρίνανε κατ’ εκλογήν.

.-  Η επιτροπή ήξερε ότι αυτός ήταν του Ι.Δ.Ε.Α.;

Λ. Ναι, ήξερε. Αφού ήταν μέσ’ στον Ι.Δ.Ε.Α. αυτός.

.-  Είπες ότι, λοχίες ελέγχανε το στράτευμα;…

Λ. Τον διοικητή του τάγματος.

.-  Στην διάρκεια της δικτατορίας ή πριν;

Λ. Στην διάρκεια της δικτατορίας. Πριν δεν γινότανε αυτό. Μέχρι το 1967 είχαμε τον ωραιότερο ελληνικό στρατό.

.-  Ωραιότερο, αλλά με τον Ι.Δ.Ε.Α. να κυβερνάει τα πάντα;

Λ. Δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι η οργάνωση του στρατού ήταν τέτοια που μπορούσε να τα βγάλει πέρα με οποιοδήποτε εχθρό. Διότι υπήρχε το ηθικό, υπήρχαν οι ηθικές δυνάμεις. Κατάλαβες;

.-  Ανέφερες όμως Νίκο, ότι κυβερνούσαν οι ταγματασφαλίτες, οι βασιλόφρονες …

Λ. Κυβερνούσαν οι ταγματασφαλίτες αλλά αυτοί ήταν μια κατάσταση δεδομένη. Δεν μπορούσαμε να την αλλάξουμε αυτή την κατάσταση. Ήταν τρεις κλίκες που διοικούσαν τον στρατό. Σου είπα, οι Ταγματασφαλίτες, οι Μεσανατολίτες και οι Βασιλικοί.

.-  Οι βασιλικοί πώς κυβερνούσαν τον στρατό; Πώς;

Λ. Να, σε θέσεις που βάζανε. Στις καταδρομές δεν υπήρχε κανένας άλλος εκτός από βασιλικούς.

.-  Με ποιον δηλαδή πετύχαιναν και βάζανε στις καταδρομές τους βασιλικούς;

Λ. Αυτοί οι οποίοι ήταν βασιλικοί, έμπαιναν σε θέσεις τοποθετήσεως βασιλικών αξιωματικών, σε διάφορες θέσεις.

.-  Μου περιγράφεις τον ρόλο του Αρναούτη, από την ώρα που έγινε …

Λ. Έκανε την δικιά του κλίκα αυτός. Είχε όλη την τάξη ’48 δικιά του.

.-  Τον ήξερες εσύ τον Αρναούτη;

Λ. Αφού σου λέω ότι είχαμε συνυπηρετήσει μαζί. Στη Χαλκίδα … εγώ τον έλεγα Μάκη αυτός με έλεγε Νίκο.

.-  Και τι έγινε μετά;

Λ. Πήγε στον βασιλιά και από εκεί και πέρα δεν είχαμε καμία επαφή.

.-  Ο Αρναούτης πως ήλεγχε τον στρατό ως υπασπιστής του βασιλιά;

Λ. Μέσω των υπόλοιπων αξιωματικών. Κάνανε τοποθετήσεις σε όλες τις μονάδες. Τα 2^α γραφεία ήταν βασιλικοί, τα 3^α γραφεία ήταν βασιλικοί. Στη σχολή πολέμου μπαίνανε βασιλικοί. Όπως επί χούντας μπαίνανε όσοι ήταν φίλοι του Περδίκη.

.-  Σχολή πολέμου τι σήμαινε; Ήταν προϋπόθεση για εξέλιξη;

Λ. Δεν είχε δικαίωμα να γίνει υποστράτηγος ένας αξιωματικός, αν δεν είχε βγάλει την σχολή πολέμου.

.-  Ο Ιωαννίδης τι θέση είχε στο στράτευμα, πριν τη δικτατορία Νίκο;

Λ. Σου είπα, ήτανε στον Ι.Δ.Ε.Α. και όπου υπήρχε καλή θέση υπήρχε και Ιωαννίδης. Αρκεί να σου πω ότι στο κίνημα του ’51, που έγινε τότε του Παπάγου, ο Ιωαννίδης ήταν διοικητής του λόχου στρατηγείου του Γ.Ε.Σ.. Και μόλις πήγε να γίνει το κίνημα αυτός ανέβηκε με το περίστροφο απάνω και πήγε να δημιουργήσει κατάσταση και πάει ο ίδιος ο Παπάγος και του αφαίρεσε το περίστροφο και τον εξεδίωξε από το Γ.Ε.Σ. τότε.

.-  Άρα δεν ήταν δειλός;

Λ. Ήταν κουτός, τι δειλός; Κουτός ήταν.

.-  Είχε πολεμήσει ο Ιωαννίδης;

Λ. Που;

.-  Δεν ξέρω.

Λ. Ήταν στον Ζέρβα αυτός. Και σε μια μάχη εκεί στην Πίνδο, τον πιάσανε αιχμάλωτο οι Ελασίτες. Για να μην τον σκοτώσουν έκανε δήλωση και κράτησε μαζί τους μέχρι το τέλος της απελευθερώσεως. Αυτός ήταν ο Ιωαννίδης.

.-  Τις μάχες τις προηγούμενες;

Λ. Ποιες προηγούμενες; Αφού τον συλλάβανε. Ποιες προηγούμενες;

.-  Ο Παπαδόπουλος είχε πολεμήσει ποτέ του;

Λ. Το ’40, η τάξη ’40, πήγε στη Αλβανία, πολέμησαν αυτοί. Τώρα ποια ήταν η θέση του εκεί; Δεν ξέρω. Όταν επέστρεψε όμως, δεν πήγε στη Μέση Ανατολή αυτός. Αυτός κάθισε εδώ και πήγανε στο Πολυτεχνείο. Και τρώγανε πλιγούρι γερμανικό και καθόντουσαν εκεί ως φοιτητές. Και τελικά μυήθηκε από τον Κυριάκο (…) Παπαδόγγονα, ταγματασφαλίτη στη Πάτρα γιατί ήταν Πατρινός ο Παπαδόπουλος και τον είχε στην επιμελητεία και πήγαινε και έπαιρνε τα ποσοστά αγροτικών προϊόντων για τα γερμανικά στρατεύματα ο Παπαδόπουλος.

.-  Ως αξιωματικός εν ενεργεία;

Λ. Εν ενεργεία τώρα στο στρατό, πότε; Την κατοχή ήταν εν ενεργεία; Δεν μπορεί να ήταν. Ήταν στα τάγματα ασφαλείας πλέον. Τον είχε λοιπόν εκεί ο Παπαδόγγονας και μια των ημερών πήγε σε ένα χωριό και πήγε να εισπράξει τα ανάλογα αγροτικά προϊόντα ενός ιδιοκτήτη. Δεν θέλω εγώ άλλο, παρ’ το κάτω. Λοιπόν, αποτέλεσμα, αρνήθηκε αυτός να δώσει και τον σκότωσε.

.-  Τον σκότωσε ο ίδιος …

Λ. Ναι, ο ίδιος.

.-  … προσωπικά;

Λ. Ο ίδιος με το περίστροφο. Αυτά είναι προσωπικές πληροφορίες, που μας είχαν δώσει τότε επί χούντας. Αλλά ποιος τα λέει αυτά; Δεν τα λέει κανένας αυτά. Ήταν στα τάγματα ασφάλειας και αυτός. Κατάλαβες; Και ο Λαδάς ήτανε.. Καταλαβαίνεις τι γινότανε, ε; Και τα ακούγαμε εμείς οι υφιστάμενοι τώρα. Άστα να πάνε.

.-  Ο Ιωαννίδης ήταν στις τοποθετήσεις κατώτερων αξιωματικών …

Λ. Βέβαια.

.-  …πριν το ’67;

Λ. Πριν το ’67.

.-  Άρα τι έκανε από εκεί;

Λ. Όλες τις μεταθέσεις γενικά, των μεμυημένων αξιωματικών τις έκανε αυτός. Αρκεί να σου πω εγώ μια. Τη δικιά μου. Εγώ ήμουνα στο Κ.Ε.Β.Ο.Π. που υπηρετούσα τότε και είχαμε διοικητή τον Τσίχλη που σου είπα, που με κάλεσε για να κάνουμε τότε την αντιστασιακή οργάνωση. Λοιπόν ο Τσίχλης, επειδή του είχαν αναθέσει του κακομοίρη να πάει να συνοδέψει τον Γρίβα να τον φέρει εδώ, την εποχή εκείνη, πήγε ο άνθρωπος και τον έφερε, ως συνοδός, έτσι; Μόλις ήρθε εδώ τον κατηγόρησαν ότι ήταν Γριβικός και τον μεταθέσανε και παραδίδουν να πούμε σε έναν Παρλαβάτζα τη διοίκηση.

.-  Αυτά πότε;

Λ. Το ’56; Μου φαίνεται το ’56. Λοιπόν, στην παράδοση και παραλαβή, όπως ξέρεις, παραδίδονται κυρίως τα οικονομικά πόστα. Εγώ την εποχή εκείνη ήμουνα ταμίας του Κ.Ε.Β.Ο.Π.. Και μάλιστα είχα προκαταβολή 2.000.000 μηνιαίως. Καθόντουσαν οι δύο διοικητές και οι δύο ταμίες, ο ένας ο παραδίδων ο άλλος ο παραλαβών, ο ένας ήταν Πελοποννήσιος ο άλλος ήταν Ηπειρώτης. Λοιπόν πήγα εγώ και παρέδωσα, θυμάμαι ήτανε…, δεν ξέρω πόσο αλλά και 2 δεκάρες, λοιπόν είχα και τις 2 δεκάρες και λέει ο Παρλαβάτζας…, ο παραλαβών Ρε κοίτα να δεις διαφορά. Ο ένας τις κρύβει… λέει, …και ο άλλος τού ‘δωσε και 2 δεκάρες. Διαφορά από απόψεως κλιματολογικών συνθηκών. Ο ένας Ηπειρώτης ο άλλος Πελοποννήσιος λέω. Και γελάγαμε. Αυτός ο Παρλαβάτζας, μόλις έφυγε ο Τσίχλης, επειδή εμείς είμαστε στο επιτελείο του Τσίχλη έπρεπε να φύγουμε από την μονάδα. Διότι είχε χαρακτηριστεί Γριβικός ο Τσίχλης, ε; Και.., επίσης όχι να φύγουμε από τη μονάδα, να φύγουμε και εκτός φρουράς Αθηνών. Κατάλαβες; Εκτός φρουράς Αθηνών. Αποτέλεσμα, στέλνει μια κατάσταση στον Ιωαννίδη απάνω, ο κύριος διοικητής Κ.Ε.Β.Ο.Π. τότε και με μια κατάσταση συνημμένη των ανεπιθύμητων αξιωματικών για το Κ.Ε.Β.Ο.Π., οι οποίοι να τοποθετηθούν εκτός φρουράς Αθηνών. Συμπτωματικώς τότε ο Ιωαννίδης είχε έναν συμμαθητή μου από το γυμνάσιο … Ο οποίος ήταν πολύ φίλος μου, παίζαμε μαζί, κάναμε παρέα στα Γιάννενα, είναι πατριώτης μου.

.-  1956 αυτά; Και οι αξιωματικοί που θεωρούνται Γριβικοί τους αντιμετώπιζαν αρνητικά στο στρατό ξηράς;

Λ. Βέβαια. Από τη στιγμή που ο Γρίβας πλέον έφυγε από ελεύθερος και τα λοιπά, πάει έγινε ας πούμε.. …

.-  Πολιτικό κόμμα;

Λ. Όχι πολιτικό κόμμα. Ο άνθρωπος που ήταν επικίνδυνος για το στράτευμα, ο Γρίβας τότε. Λοιπόν το αποτέλεσμα, με φωνάζει εμένα ο Κώστας και μου λέει Ρε Νίκο όλα καλά αλλά εγώ δεν θα επιτρέψω ποτέ οι φίλοι μου να διώκονται στο στράτευμα. Αφού είσαι καλός αξιωματικός. Μπορεί να λέει ο Παρλαβάτζας ότι δεν κάνεις για το Κ.Ε.Β.Ο.Π. …και τα λοιπά. Δεν ξέρω ρε Κώστα του λέω. Για άκου εδώ …λέει, … θα δεις τι θα του κάνω εγώ του Παρλαβάτζα. Έρχεται λοιπόν διαταγή μεταθέσεως των αξιωματικών, κατόπιν της επιστολής του Παρλαβάτζα. Ο μοναδικός αξιωματικός που δεν έφυγε από τη φρουρά των Αθηνών ήμουνα εγώ, αλλά και που πήγαινα ε; Διοικητής της σχολής Σωματικής Αγωγής, εδώ που είναι η Ν.Ε.Τ. τώρα, εκεί με έβαλε ο Κώστας.

.-  Ευνοϊκή τοποθέτηση.

Λ. Ευνοϊκή τοποθέτηση αλλά όχι λόγω Ιωαννίδη, λόγω του φίλου μου Κώστα να πούμε.

.-  Μα ο Ιωαννίδης ήτανε για πόσα χρόνια στις τοποθετήσεις;

Λ. Πολλά χρόνια.

.-  Λες το ’56, ήταν μέχρι το ’67; Έντεκα χρόνια;

Λ. Έντεκα δεν πρέπει να ήτανε, διότι θα πήγε και σε άλλη μονάδα, αλλά την εποχή εκείνη ήταν αυτός. Τότε γίνονταν οι μυήσεις των αξιωματικών. Λοιπόν, μόλις έρχεται η διαταγή στον Παρλαβάτζα, ότι εγώ τοποθετούμαι εκεί, τρία τα κουδούνια ήταν ο ταμίας…. Ανεβαίνω απάνω, Δεν μου λες τι χαρτί είναι αυτό; Εγώ δεν το έχω δει, δεν ξέρω. Με πήγαινε στη μονάδα αυτή που σου λέω.. Του λέω, Κύριε διοικητή… δεύτερον γιατί βρίζεις; λέω, μου λέει, Τι είναι αυτό; Εσύ τι είσαι; Ενώ στην εντολή τη δικιά μου, έδωσα να φύγετε εκτός φρουράς και εσύ πήγες στην καλύτερη θέση. Του λέω Δεν ξέρω. Αυτά εσύ μου τα λες. Για να δω, λέω. Δεν είναι ανάγκη να δεις. Θα στην κοινοποιήσουμε. Εντάξει λοιπόν …λέω…... Και φεύγω. Από τότε αυτός κυνήγι μεγάλο. Δεν μπορείς να φανταστείς. Και τούτο γιατί ήμουνα ταμίας στον Τσίχλη.. Ο οποίος είχε χαρακτηριστεί ως Γριβικός. Και επειδή …

.-  Ο Τσίχλης είχε χαρακτηριστεί ως Γριβικός;

Λ. Ως Γριβικός. Και τον μεταθέσανε μετά, αφού συνόδεψε τον Γρίβα εδώ, τον στείλανε να πούμε στην …

.-  Μου κάνει εντύπωση ότι ενώ ο Γρίβας θεωρείται ήρωας, όσο ήτανε στην Ε.Ο.Κ.Α. στην Κύπρο, μετά όταν γύρισε εδώ και ανακατεύτηκε με την πολιτική, οι αξιωματικοί που τον ακολούθησαν έπεσαν σε δυσμένεια.

Λ. Άπαντες. Άπαντες. Αλλά να έχεις υπ’ όψιν σου το εξής. Ότι ο Γρίβας…είχε κατευθύνει τον ελληνικό λαό στον φασισμό. Μπορεί να ήτανε αρχηγός ας πούμε, μιας οργανώσεως αντιστασιακής επί κατοχής …

.-  Μα οι Χίτες ήτανε συνεργάτες των Γερμανών.

Λ. Μετά ήτανε και συνεργάτες των Γερμανών. Γι’ αυτό πήραν στο λαιμό τους όλο αυτόν τον κόσμο. Όλοι αυτοί οι ταγματασφαλίτες ήτανε … στρατολογία του Γρίβα, πήγαιναν μετά και γινόντουσαν ταγματασφαλίτες. Όλοι τους.

.-  Ο Γρίβας ήταν ικανός; Πως τα κατάφερε όλα αυτά τα πράγματα;

Λ. Ήταν ένας τύπος, εγώ τον έζησα δηλαδή, δεν τον υπολόγιζα, αλλά ήταν ένας τύπος αυταρχικός …, δηλαδή έβρισκε την αδυναμία σου, να του πεις Μάλιστα …και τα λοιπά και σου ‘πα, μου ‘πες, μπορούσε να σε καβαλήσει. Εάν όμως έβλεπε έναν άντρα … γιατί εμένα μου είπε Ποιο ψευδώνυμο θα σου βάλουμε κύριε Λύτρα στην οργάνωση; Τον κοίταξα έτσι, τον κοίταξα αλλιώς και του λέω Σουλιώτη,. και επειδή τον είδα λέει, Κατάγεσαι από εκεί; Λέω, Κατάγομαι και είμαι Σουλιώτης. Και από τότε με υπολόγιζε. Εδώ που τα λέμε, ποτέ δεν με ζόρισε ο Γρίβας. Ποτέ..

.-  Είχες συχνές επαφές εδώ μαζί του Νίκο;

Λ. Εδώ καθ’ όλο το διάστημα που μου ανέθεσε την αρχηγία γενικά της ομάδας αυτής, τον είχα δει τέσσερις φορές. Τέσσερις φορές.

.-  Ο ίδιος είχε κάνει και άλλες ομάδες εδώ;

Λ. Δεν ξέρω. Δεν μου το είχε πει.

.-  Πες μου ποιες είναι οι επιφυλάξεις σου;. Εγώ θα χρησιμοποιήσω τα γεγονότα, τα ιστορικά γεγονότα. Αυτά είναι που με ενδιαφέρουν.

Λ. Εκείνο που πρέπει να χρησιμοποιήσεις εσύ, είναι το εξής. Ότι αυτή τη στιγμή οι Έλληνες αξιωματικοί, δεν ξέρω του ναυτικού, του στρατού ξηράς, δεν σκέφτονται τίποτα άλλο, πως θα επανέλθουν σε μια κατάσταση της επταετίας, διότι είναι πολύ δυσαρεστημένοι από το ΠΑ.ΣΟ.Κ.

.-  Οι Έλληνες αξιωματικοί όμως που υπηρετούν σήμερα, δεν γνώρισαν την εφταετία. Κάποιοι … Κάποιοι από τους μεγάλους …

Λ. Δεν χρειάζεται να τη γνωρίσουνε. Είναι παιδιά, αξιωματικών.

 

[1] Η συνέντευξη Παίρνεται στο σπίτι του Λύτρα στου Παπάγου και κοντά είναι το Κέντρο Εκπαίδευσης Στρατιωτικής Αστυνομίας (ΚΕΣΑ).

[2] Ο Λύτρας αναφέρεται σε παλαιότερη (προδικτατορικά,)υπόθεση του Καρούσου στην Κύπρο υπό διοικητή Εθνικής Φρουράς τον Γρίβα, (μετά την επιχείρηση Μανσούρας) την οποία περιγράφει στην δική του συνέντευξη με ευκρίνεια.

[3] Ο Λύτρας θεωρεί την οργάνωση για το κίνημα του ναυτικού αποτελούμενη από βασιλόφρονες αξιωματικούς, εξ ου και η απαξίωσή του για την κίνηση αυτή. Εξ άλλου είναι οργισμένος γιατί εκτιμά ως υπεύθυνη για τα βασανιστήρια και την αναπηρία του Μουστακλή την εμπλοκή του στην οργάνωση του ναυτικού.

Η Κύπρος σφαγιάζεται στη Γενεύη

Στη Γενεύη αποφασίσθηκε…
(από την ελληνική και κυπριακή αντιπροσωπεία -όπως παραδέχθηκε ο Κληρίδης στις 16-8-1974-«…όπως μη υπογραφεί συμφωνία, αλλά οι Τούρκοι να καταλάβουν μόνοι τους την γραμμή Γκιουνές…» εξ ου και οι απανωτές συμπτύξεις των Ελλήνων χωρίς μάχη και η εγκατάλειψη της Αμμοχώστου.)

Λίγες ημέρες μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, το ΓΕΕΦ προβαίνει σε σύνταξη εγγράφου, όπου το παράρτημα Α΄ είναι ΄΄ΕΚΘΕΣΙΣ Αφορώσα εις την εφαρμοσθείσαν τακτικήν και την επιδεισθείσαν μαχητικήν αξίαν των εν Κύπρω εισβαλλουσών Τουρκικών Δυνάμεων, από της 20ης Ιουλίου και επέκεινα΄΄. Η έκθεση δείχνει να μελετά την τακτική και μαχητική αξία των Τούρκων. Έστω και εάν αυτή η μελέτη συντάσσεται μέρες μόνον μετά την εισβολή. Την υπογράφει ο υποστράτηγος Ευθύμιος Καραγιάννης αρχηγός ΓΕΕΦ και ως τμηματάρχης του 2ου ΕΓ/ΙΙ/ΓΕΕΦ ο Γ. Παπασταθόπουλος, που πρέπει να είναι και ο εισηγητής/ συντάκτης. Αποκαλεί αιφνιδιαστική και απρόκλητη την επίθεση των Τούρκων. Ορίζει ως σκοπό της επίθεσης, την κατάληψη εδαφών για εξαναγκασμό των Κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου σε διαπραγματεύσεις, προς επίλυση του Κυπριακού προβλήματος. Ως επιχειρήσεις ο συντάκτης της μελέτης βλέπει τις πέντε φάσεις των κινήσεων των Τούρκων. Δηλαδή τη δημιουργία προγεφυρώματος, τη συνένωση με το θύλακα ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ- ΑΓΥΡΤΑΣ, τη διεύρυνση του τομέα ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ –ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ, την επέκταση προς τις περιοχές Αμμοχώστου και Μόρφου (πρόκειται για τον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ). Την εκκαθάριση των περιοχών, λέει το έγγραφο, την ανέλαβαν οι στρατοχωροφύλακες και κομάντος Τούρκοι.
Ο Καραγιάννης στις διαπιστώσεις που διατυπώνει στην έκθεση, δεν λέει από την πρώτη στιγμή πως οι Τούρκοι πέτυχαν τον αντικειμενικό τους σκοπό, και αποφεύγει να εκθέσει τους λόγους. Δεν αναφέρεται στο πραξικόπημα και την αποδυνάμωση ως εκ τούτου των ελληνικών και ελληνοκυπριακών δυνάμεων. Αντ’ αυτών επεκτείνεται σε σχόλιο για την μεγάλη δύναμη που διέθεσαν στην επιχείρηση, και σημειώνει ότι, οι Τούρκοι αδιαφόρησαν για τη διεθνή κατακραυγή και τις μεγάλες τους απώλειες. Κάνει και δυσμενή γι’ αυτούς κριτική, διότι τα επιτευχθέντα αποτελέσματα δεν ήσαν ανάλογα προς τις διατεθείσες δυνάμεις και τον όγκο πυρός.
Οι παρατηρήσεις του Καραγιάννη μπορεί να ήταν σωστές και χρήσιμες στην περίπτωση που διεξαγόταν με τους Τούρκους ανά εβδομάδα και μια τέτοια επιχείρηση, έτσι ώστε να αξιοποιηθούν οι διαπιστώσεις του ΓΕΕΦ. Παραβλέπει πως, δεν πλήττονται οι νικητές της εισβολής και κάτοχοι έκτοτε του μισού νησιού από τέτοιες αναλύσεις. Πέτυχαν τον σκοπό που από δεκαετίες είχαν βάλει. Πού θα αξιοποιήσουν οι Έλληνες την έκθεση του Καραγιάννη; Είναι χαρακτηριστικό τυπολατρίας και ελλιπές αυτό το έγγραφο. Αφού, ανεξάρτητα εάν δεν είναι αυτός ο σκοπός του, δεν περιέλαβε πρώτα απ’ όλα στις διαπιστώσεις του, το γιατί δεν συνάντησαν σοβαρή αντίσταση οι Τούρκοι στο νησί.
Συνεχίζοντας τις παρατηρήσεις του, προχωρά σε ανάλυση κατά όπλο των εισβολέων με σαφή προσπάθεια να μειώσει τους επιτιθέμενους, αφού αναφέρει πως, οι μονάδες πεζικού ενεργούσαν πάντοτε με την προϋπόθεση της υποστήριξης τους με πυρά. Το πεζικό κινείται μετά τον βομβαρδισμό των στόχων και την απαραίτητη παρουσία αρμάτων. Ο ευφυής αναλυτής μόνον βλάκες δεν θεωρεί τους Τούρκους, που χρησιμοποίησαν το πυροβολικό και τα άρματα. Είναι καθαρή η προσπάθεια που κάνει να υποβαθμίσει τον αντίπαλο, προβάλλοντας το επιχείρημα της χρησιμοποιήσεως υπέρτερων δυνάμεων. Η εντύπωση που αποκομίζει από το έγγραφο, όποιος δεν γνωρίζει περί τίνος πρόκειται, είναι πως ένα πεζικό ασχέτων, δειλών, ανεκπαίδευτων, ασυντόνιστων στρατιωτών έκανε αχαρακτήριστες επιχειρήσεις και διαλύθηκε. Ανάλογες είναι οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα για το πυροβολικό. Τα αποτελέσματα ήταν ελάχιστα ή μηδαμινά, απώλειες προσωπικού αμελητέες, έλλειψη συγκεντρωτικών πυρών, απουσία βολών που χρειάζονται τεχνικές γνώσεις, εκπαίδευση του προσωπικού σε χαμηλό επίπεδο. Και όλα αυτά για τους Τούρκους εισβολείς.
Και καταλήγει ο στρατηγός δίνοντας και συμβουλή για το πυροβολικό ΄΄Προτιμότερος μικρός αριθμός πυροβόλων μεγάλου βεληνεκούς, παρά μεγάλος αριθμός πυροβόλων μικρού βεληνεκούς.». Έχει ξεχάσει ο Καραγιάννης γράφοντας το έγγραφο, πως με τον τρόπο αυτόν οι Τούρκοι κατέλαβαν το μισό νησί. Για τα τεθωρακισμένα είναι ανάλογες οι παρατηρήσεις του αναλυτή (στον ίδιο πάντα τύπο του ουδέτερου παρατηρητή, που κάνει και χάρη στους Τούρκους, εντοπίζοντας τα τρωτά τους και δίνοντας και γνώμη για το τι έπρεπε να γίνει). Διαπιστώνει διστακτικότητα χρησιμοποιήσεως των αρμάτων, χρησιμοποιήθηκαν άρματα επί ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟΥ, απέφευγαν τη χρήση τους εναντίον ΑΝΣΚ (Αντικειμενικού Σκοπού) όπου, η αντιαρματική άμυνα ήταν σταθερή και συνεχής. Πήγαιναν λέει ο Καραγιάννης τα άρματα από άλλες κατευθύνσεις, όπου προφανώς δεν συναντούσαν αντίσταση. Και το θεωρεί αυτό τρωτό. Υπάρχει όμως και μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση στο έγγραφο « …ενήργησαν ναυτικόν αποκλεισμόν Νήσου από της ενάρξεως των επιχειρήσεων τη συγκαταθέσει ή τη ανοχή τουλάχιστον των εγγύς περιπολούντων Βρετανικών και Αμερικανικών Στόλων…» Επίσης πως, ειδικό τμήμα δυνάμεως 300 ανδρών που μιλούσαν άπταιστα Ελληνικά και φορούσαν στολές παρόμοιες με του ΟΗΕ, βρισκόταν στην Κύπρο για προετοιμασία της εισβολής. Ο οπλισμός αυτού του τμήματος ήταν με καινούργια τυφέκια και αυτόματα αλλά και ο ομαδικός (οπλοπολυβόλα …) ήταν αμερικανικής κατασκευής. Στην πράσινη γραμμή τα τυφέκια είχαν τηλεσκοπικές διόπτρες και σιγαστήρες, το ηθικό των στρατευμάτων ήταν μεν υψηλό, αλλά η πειθαρχία καταναγκαστική παρά συνειδητή.
Όσο για τις κύριες διαπιστώσεις, εκτός από την επανάληψη των παρατηρήσεων με τα μειονεκτήματα, καταλήγει πως «…ουδεμία αμφιβολία υφίσταται ότι η προετοιμασία της εισβολής αποτελεί έργον μακροχρονίου μελέτης και σχεδιάσεως υποβοηθηθείσης υπό προσώπων Βρετανικής υπηκοότητος διαμενόντων εις Κύπρον υπό κάλυμμα … »
Το έγγραφο έχει συνταχθεί λίγες μόνον ημέρες μετά την ολοκλήρωση της εισβολής. Όλοι οι επιτελείς του ΓΕΕΦ ΄΄λαμβάνουν γνώσιν ΄΄ και υπογράφουν στο τέλος. Κανείς δεν καταχωρεί παρατήρηση. Μία μόνον σημείωση υπάρχει δίπλα από την παράγραφο, όπου ο Καραγιάννης αναφέρει πως, τμήματα πεζικού των Τούρκων σε κάποιες περιπτώσεις «…ωδηγήθησαν επί των ΑΝΣΚ συντεταγμένα εις φάλαγγα κατά τριάδας…λόγω αγνοίας των κανόνων ασφαλείας…». Πολύ σωστά καταχωρεί δίπλα την απορία του ο άγνωστος επιτελής ΄΄Δηλαδή τους κατέλαβον άνευ αντιστάσεως;΄΄ Ο Καραγιάννης δε σκέφτηκε πως οι σε φάλαγγα κατά τριάδες προελαύνοντες Τούρκοι πήγαιναν έτσι, όχι γιατί ήταν άσχετοι, που νόμιζαν πως μεταβαίνουν σε εκδρομή, όπως εννοεί ο ΄΄αναλυτής΄΄, αλλά γιατί δεν εύρισκαν παντού ισχυρή αντίσταση.
Ανεξάρτητα από τις σωστές παρατηρήσεις ή όχι του συντάκτη, είναι προφανής ο στόχος του να μειώσει τις ικανότητες των Τούρκων στο πεδίο της μάχης. Γνωρίζουν όλοι όσοι ήταν εκεί τότε, ποιοι αντιστάθηκαν από την πλευρά των Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων και μάλιστα με μεγάλη γενναιότητα. Όπως και ποιος δείλιασε και φυγομάχησε. Η χρησιμότητα από τέτοιες αναλύσεις, προκύπτει μόνον όταν λέγονται τα πράγματα με το όνομά τους. Παρότι όμως οφείλουν τα στελέχη των ΕΔ, να εκθέτουν και αναλύουν ζητήματα, που είναι της αρμοδιότητάς τους και έχουν εκπαιδευτεί να το κάνουν αυτό στις σχολές πολέμου και εθνικής άμυνας, δεν το συναντάμε στο συγκεκριμένο έγγραφο.
Η αναφορά του Καραγιάννη με τις παρατηρήσεις για την τουρκική πλευρά στις επιχειρήσεις δεν πρέπει να κάλυψε τους παραλήπτες ούτε να τους έπεισε.
Την τελευταία ημέρα του χρόνου το ΓΕΕΦ υποβάλλει αναλυτική έκθεση υπογραμμένη από τον ίδιο, ΄΄ΕΠΙ ΤΩΝ ΔΙΕΞΑΧΘΕΙΣΩΝ ΕΝ ΚΥΠΡΩ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΠΟ 20 ΙΟΥΛ. ΕΩΣ 18 ΑΥΓ. 1974 (ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ- ΣΧΟΛΙΑ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ)΄΄.
Σε εξήντα δύο σελίδες καταγράφονται οι απόψεις του επιτελείου εθνικής φρουράς Κύπρου στα συμβάντα. Σύμφωνα με διαταγή του ΑΕΔ έπρεπε στην έκθεση «..να προσδιορισθούν τυχόν διαπιστωθείσαι αδυναμίαι ή ελλείψεις εις το σύστημα αμύνης της ΚΥΠΡΟΥ, από αυστηρώς στρατιωτικής πλευράς, να εντοπισθούν τα αίτια τα οποία προεκάλεσαν ταύτας και να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα..» Γίνεται κατανοητό το σημείο όπου, περιορίζει τον αποδέκτη της διαταγής στην ΄΄ αυστηρώς στρατιωτική πλευρά΄΄, αποκλείοντας την ευκαιρία να προσεγγισθούν οι ουσιαστικότεροι παράγοντες της ανάμειξης του αμερικανικού και βρετανικού παράγοντα, του πραξικοπήματος, των εμπλοκών χουντικών με μακαριακούς, ΕΟΚΑ Β κ.λ.π. Με λίγα λόγια απαγορεύει στους στρατιωτικούς, να αναφερθούν επί της ουσίας των αιτιών της όλης υπόθεσης του κυπριακού ζητήματος.
Θα παρουσιαστούν εδώ εκείνα τα στοιχεία από το έγγραφο, που δεν άπτονται πραγματικών απορρήτων θεμάτων. Δηλαδή θεμάτων που θα ζημίωναν την Κύπρο ή την Ελλάδα. Τα πάντα εξάλλου είναι γνωστά. Το χαρακτηριστικό στο πρώτο κεφάλαιο, όπου περιγράφεται η προ της εισβολής κατάσταση στην Κύπρο, είναι η ισοπέδωση των γεγονότων και η μή προβολή του πραξικοπήματος ως του πλέον σημαντικού και καθοριστικού παράγοντα, που έδωσε την αφορμή στους Τούρκους για την επέμβαση. « Από μακρού η εσωτερική πολιτική κατάστασις εις την νήσον ήτο ανησυχητική. …προσπάθειαι αλληλοεξοντώσεως αντιμαχομένων μερίδων…εδημιουργήθη πνεύμα αποσυντονισμού..». Αναφέρει για διαμάχη μεταξύ ελληνικής και κυπριακής κυβέρνησης και όχι για υπονόμευση του Μακαρίου. Αποδίδει στη δημιουργία του επικουρικού σώματος ευθύνη για επιδείνωση της κατάστασης , για προνομιακή μεταχείριση των μελών του, για απροκάλυπτη εμπάθεια μεταξύ των ανδρών του έναντι της ΕΦ (Εθνικής Φρουράς). Εκδηλώνεται παράλληλα δυσφημιστική εκστρατεία εναντίον του συνόλου των Ε/Ε αξιωματικών «..διά του Τύπου και δημοσίως..» Όσο για την εξαγγελία της μείωσης της στρατιωτικής θητείας από τον Μακάριο ενώ την ίδια στιγμή διαφωνεί το ΓΕΕΦ, αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την δημιουργία ΄΄ αντιμιλιταριστικού πνεύματος΄΄. Το πραξικόπημα αναφέρεται ως «τα γεγονότα της 15-7-74» τα οποία και υπήρξαν το «…αποκορύφωμα της διαμάχης και η συμμετοχή της ΕΦ εις ταύτα υπήρξεν απροκαλύπτως ενεργός.»
Έτσι η προσπάθεια για ανατροπή του Μακαρίου, οι νεκροί του πραξικοπήματος, οι λεηλασίες κ.λ.π. δεν είναι παρά αποκορύφωμα μιας διαμάχης επομένως η ευθύνη βαρύνει και τους Κύπριους, συμπεραίνει ο αναγνώστης της έκθεσης με τον τρόπο που παρουσιάζεται. Με λίγα λόγια ο ανίδεος παραλήπτης της αναφοράς τάσσεται με την άποψη πως, ήταν αναπόφευκτο το πραξικόπημα, αφού η διαμάχη πήρε τέτοια έκταση.
Όσο για τους Τούρκους στην αρχή παρακολουθούσαν τα συμβαίνοντα με ΄΄χλιαρή αντίδραση΄΄ «..δηλούντων ότι η εν Κύπρω αναταραχή αποτελεί εσωτερικόν θέμα των Ε/Κ..». Παράλληλα κυκλοφορούσαν από αγνώστους διάφορες φήμες βασιζόμενες σε δηλώσεις του Κίσιντζερ «…ότι ο αμερικανικός παράγων ηυνόει τας εν Κύπρω πολιτικάς εξελίξεις δημιουργουμένου ούτω ενός αισθήματος ασφαλείας εξ εξωτερικής απειλής…».
Οι Τούρκοι από τις 18 Ιουλίου εκδηλώνουν κατά τον συντάκτη της έκθεσης ανησυχία για την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων, ενώ άρχισαν να έρχονται και πληροφορίες για συγκέντρωση στρατευμάτων στις απέναντι τουρκικές ακτές και τέλος για τον απόπλου των τουρκικών πλοίων. Η περιγραφή τελειώνει με την προσεκτική διατύπωση πως η Τουρκία «…ήρχισε να διαφαίνεται ότι επεδίωκε να εκμεταλλευτεί την σημειωθείσαν ενδοελληνικήν πολιτικήν κρίσιν εν Κύπρω…» αλλά εκτιμάτο πως «…η επέμβασις του αμερικανικού παράγοντος θα απέτρεπε την εισβολήν.» Κανένα συσχετισμό δεν κάνει ο συντάκτης της έκθεσης, του απόπλου των Τούρκων στις 19 Ιουλίου με το προ τεσσάρων ημερών πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Έχουμε απλά ΄΄ενδοελληνική πολιτική κρίση΄΄ που εκμεταλλεύονται οι Τούρκοι και τίποτε άλλο.
Εκεί όμως που δεν κρύβονται οι πικρόχολες παρατηρήσεις και περιγραφές είναι στα αφορούντα τον οπλισμό (ελλείψεις), το τηλεπικοινωνιακό υλικό (παλαιό, ανομοιογενές), τα πυρομαχικά (ελλείψεις), την εκπαίδευση. Δεν αναφέρεται στη πλημμελή συντήρηση των αρμάτων, η οποία οδήγησε στην ελάχιστη χρησιμοποίησή τους. Όσο για το ηθικό των Μονάδων «…προ του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου δεν ευρίσκετο εις καλήν κατάστασιν λόγω της δεδηλωμένης εχθρότητος..» όλων στην Κύπρο έναντι των Ε/Ε (Ελλήνων εξ Ελλάδος) αξιωματικών και της ΕΦ γενικότερα. Είναι έτσι διατυπωμένο ως να βελτιώνεται το ηθικό μετά το πραξικόπημα, αλλά αμέσως μετά συμπληρώνει πως «…η εμπλοκή της ΕΦ εις το πραξικόπημα επέδρασεν δυσμενώς επί του ηθικού των Μονάδων..»
Η μαχητική αξία που άμεσα συναρτάται με το ηθικό των Μονάδων, με την εκπαίδευση, τον οπλισμό κ.ο.κ. μέχρι την 15-7-1974 ήταν καλή, αλλά μετά «..την ατυχή έκβασιν των επιχειρήσεων κατά την 1ην φάσιν, η μαχητική αξία της ΕΦ κατήλθεν εις κατάστασιν κάτω του μετρίου» Μετά δε το πέρας όλων των επιχειρήσεων η μαχητική αξία της ΕΦ ήταν ανύπαρκτη (του πεζικού), μέτρια των ΤΘ (τεθωρακισμένα), λίαν καλή του ΠΒ (πυροβολικού) και καλή μέχρι λίαν καλή των καταδρομών.
Στις παρατηρήσεις και τα αποτελέσματα της επιστράτευσης σημειώνεται πως αυτή απέτυχε γιατί κηρύχθηκε μετά την εκδήλωση της εχθρικής επίθεσης, η διασπορά δεν έγινε έγκαιρα, οι έφεδροι πήγαιναν στις μονάδες διασποράς, αλλά ο οπλισμός ήταν αλλού και με μεγάλες ελλείψεις. Η έκθεση συντάσσεται από το Γ΄ ΕΓ του ΓΕΕΦ που υπογράφει ως διευθυντής του ο αντισυνταγματάρχης Ν. Μαγκαφώσης και ο αρχηγός του ΓΕΕΦ υποστράτηγος Ευθύμιος Καραγιάννης.
Στην περιγραφή της κατάστασης των εχθρικών δυνάμεων δεν είναι μεμψίμοιρη η έκθεση. Οι Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι είχαν μεγάλο αριθμό ανδρών στις Μονάδες τους, οπλισμό σύγχρονο, ευάριθμους Τούρκους αξιωματικούς στις Τ/Κ Μονάδες, άριστες επικοινωνίες, καλή προπαρασκευή κ.λ.π. Αντίθετα οι Μονάδες της ΕΦ και κυρίως οι ΜΚ (Μονάδες Καταδρομών) είχαν φύγει από τις θέσεις τους και οι περισσότερες βρίσκονταν μέσα στη Λευκωσία για τις ανάγκες του πραξικοπήματος, «..αι πλείσται των διαταγών εδίδοντο προφορικώς, υπό του Α/ΓΕΕΦ απ’ ευθείας εις τους διοικητάς των Μονάδων..», μερικές Μονάδες είχαν κινηθεί προς Λεμεσό και Πάφο «.. την νύχτα 16/17-7-74 διά την εξουδετέρωσιν αντιστάσεων..» όσο για τα όπλα ΄΄ενίων΄΄ επιστρατευομένων Μονάδων «…ιδία εις την περιοχήν Λεμεσού εχορηγήθη, υπό συνθήκας πλήρους συγχύσεως, οπλισμός διά τον εξοπλισμόν προσελθόντων εφέδρων και μελών της ΕΟΚΑ Β΄, άνευ χρεώσεως..»
Παράλληλα οι δυνάμεις ασφαλείας αποδυναμώθηκαν και «..άοπλοι και διηρημέναι, απετέλουν απλούν θεατήν πάσης φύσεως παρανομίας. Ανάλογον ηθικήν και ψυχολογικήν αποδυνάμωσιν υπέστη και η ΕΦ» Στο σημείο αυτό ο συντάκτης παραδέχεται, ίσως χωρίς να το αντιληφθεί, πως η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν υπέρ του Μακαρίου αφού καταγράφει ότι η θέση των Ε/Ε αξιωματικών «…κατέστη δυσχερεστάτη, λόγω της έναντι τούτων εχθρικής στάσεως του μείζονος μέρους του…»
Η κατάσταση της άμυνας της Κύπρου, όπως την περιγράφει η έκθεση του ΓΕΕΦ, δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες, όσον αφορά την στρατιωτική πλευρά. Είναι σαφής και πλήρης. Εκεί που πάσχει είναι στην προβολή των αιτίων της εισβολής, στην αποδυνάμωση του πραξικοπήματος ως τέλειας αφορμής και στον επιμερισμό των ευθυνών Μακαρίου/οπαδών του και των αντιπάλων του/χούντας/ΕΦ για την προ του πραξικοπήματος «ενδοελληνική πολιτική κρίση».
Ο Καραγιάννης και το επιτελείο του θέλουν να μοιράσουν στη μέση τις ευθύνες, ως να πρόκειται για νομάρχη ελληνικού νομού αναφέροντα περί τριβών στο εσωτερικό του και όχι για ανεξάρτητο κράτος με κυβέρνηση, Πρόεδρο κ.ο.κ.
Στο επόμενο κεφάλαιο με την περιγραφή των επιχειρήσεων καταγράφονται οι κινήσεις των Τούρκων, οι αδυναμίες και καθυστερήσεις των Ελλήνων και Ε/Κ, η γενική σύγχυση από την ΄΄αιφνιδιαστικήν επίθεσιν΄΄ ενώ παρακολουθούσαν λεπτό προς λεπτό την έλευση της δύναμης απόβασης και εισβολής, αναφέρεται «…χαρακτηριστικώς το ΑΕΔ συνίστα ΄΄αυτοσυγκράτησιν΄΄ προκειμένου να διαπιστωθεί μήπως επρόκειτο διά ρίψιν εφοδίων και ουχί δι’ αλεξιπτωτιστάς..» !! Μέχρι τότε το ΑΕΔ διαβεβαίωνε το ΓΕΕΦ πως δεν πρόκειται για εισβολή αλλά για άσκηση! Στη φάση αυτή οι δυνάμεις των Ελλήνων «..ήρξαντο την εκκαθάρισιν των Τ/Κ θυλάκων και εστιών και την περίσχυσιν των ισχυροτέρων τοιούτων..» Οι άνθρωποι διατάχθηκαν να κάνουν εθνοκάθαρση υλοποιώντας το ισχύον σχέδιο αντιμετώπισης εισβολής και την ίδια στιγμή οι Τούρκοι ισχυροποιούσαν τον θύλακα στην περιοχή αποβάσεως.
Η περιγραφή των δραστηριοτήτων των ελληνικών δυνάμεων καλύπτεται στην πλειοψηφία τους τουλάχιστον από επισημάνσεις για διάφορες Μονάδες όπως «…αι διαταχθείσαι ενέργειαι, πλην ασημάντων τοπικών επιτυχιών…εν τω συνόλω τους απέτυχον… το…ουσιαστικώς απεδιοργανώθη του διοικητού του σοβαρώς τραυματισθέντος…υπολείμματα τούτου αφίχθησαν εις … .δεν ηδυνήθη εξαλείψει το προγεφύρωμα λόγω…βομβαρδισμού και της διστακτικότητος (;) του διοικητού του….η επιθετική αναγνώρισις …ανεκόπη λόγω εκτεταμένης πυρκαϊάς εις θαμνώδη έκτασιν …νυκτερινή ενέργεια ανεκόπη λόγω καταιγιστικών πυρών …η …τη διαταγή ΓΕΕΦ ανεδιπλώθη εις τας αρχικάς θέσεις…{λόγω} ελλείψεως πυρομαχικών…ηναγκάσθησαν να συμπτυχθούν… απέτυχεν εις τας προσπαθείας να εξαλείψει τούτο {το προγεφύρωμα}…τα τάγματα…διελύθησαν εξ ολοκλήρου… η Μονάδα…ενεκλωβίσθη και διετάχθη να αυτοδιαλυθή… »
Μνημονεύει και τις Τ/Λ 1 και 3 που επιτέθηκαν αλλά καταστράφηκαν με θυσία του Τσομάκη και του πληρώματός του, καθώς και τη Νο 2 που ΄΄εξώκειλεν εις την ακτήν..εγκαταληφθείσα…΄΄.
Όσο για τη δράση των Τούρκων είναι μια συνεχής παράθεση των ενεργειών τους με συχνή χρήση των εκφράσεων «..επολυβόλησαν …εβομβάρδισαν …προσήγγισαν… απεβίβασαν …αντιτορπιλικά ενεφανίσθησαν..» κ.λ.π.
Σημειώνει μία επιτυχία «…της καταλήψεως του χωρίου ΠΥΛΕΡΙ, το οποίον {όμως} ανακατελήφθη υπό του εχθρού…» Δεν γίνεται παράλληλα κατανοητό το σημείο στην αναφορά όπου η ΕΛΔΥΚ «…ετήρει εν ετοιμότητι ΤΠ+ΤΘ (Τάγμα Πεζικού και Τεθωρακισμένα}δι’ επέμβασιν…»
Το πυροβολικό είναι το μόνο, όπως και οι καταδρομείς και τα αντιαεροπορικά, που εμφανίζονται να δρουν αποτελεσματικά. Στις 22 Ιουλίου καταρρίπτονται δέκα εχθρικά αεροσκάφη. Στις 22 Ιουλίου και ώρα 1600 γίνεται η κατάπαυση του πυρός και οι ελληνικές δυνάμεις διατάσσονται να αναδιοργανωθούν στις 1830. Δεν επιτρέπει όμως το ΓΕΕΦ να μετακινηθούν Μονάδες που αντιμετωπίζουν «..κίνδυνον αποκοπής των συνεπεία διαρροής τμημάτων του …τάγματος εκ του αυχένος…» Είναι γνωστό πως οι Τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν την κατάπαυση του πυρός και συνέχισαν τις επιχειρήσεις για διεύρυνση του προγεφυρώματος και ένωσή του με τον θύλακα της Λευκωσίας, ενώ οι Έλληνες προσπαθούσαν να αναδιοργανωθούν.
Αυτή είναι και η μεγάλη προσφορά της κυβέρνησης των Αθηνών διά του Αραπάκη στους Τούρκους και τους Αμερικανούς. Δώρο τόσες ώρες συνέχισης των επιχειρήσεων, όσες ακριβώς χρειάζονταν για να ολοκληρώσουν τον πρώτο τους στόχο και να αποβιβάσουν την υπόλοιπη δύναμη που δεν είχαν προλάβει.
Την πρώτη ημέρα το πρωί 0800 εμφανίζονται ένδεκα πλοία τουρκικά και ένα βρετανικό ελικοπτεροφόρο «..εγγύς των ακτών της Κυρήνειας…πλην του βρετανικού, προσήγγισαν το προγεφύρωμα, απεβίβασαν στρατεύματα, άρματα, οχήματα και υλικά…»
Στα επιμέρους συμπεράσματα και τις παρατηρήσεις για το διήμερο αυτό ο Καραγιάννης και οι επιτελείς του απαριθμούν σειρά αιτιών όπως: Η αποτυχία της επιστράτευσης, οι ελλείψεις στο υλικό επιστράτευσης αλλά και τα διπλά καθήκοντα αξιωματικών του επιτελείου και συγχρόνως διοικητών Μονάδων επιστράτευσης, (που σημαίνει πως δεν επαρκούσαν οι αξιωματικοί), η αδυναμία στις ασύρματες επικοινωνίες, η διστακτικότητα στη λήψη αποφάσεων «..περισσότερον του δέοντος..» , η κίνηση των Μονάδων την ημέρα και μάλιστα συντεταγμνένων με αποτέλεσμα να τις προσβάλλουν οι Τούρκοι με σοβαρές απώλειες και διάλυση δύο ταγμάτων, ενώ ομολογείται πως «…ουδεμία συγκεκροτημένη Μονάς ενήργησεν κατά του Π/Γ{Προγεφυρώματος}.
Να θυμηθούμε εδώ πως ο ίδιος ο Καραγιάννης σε προηγούμενη έκθεση στηλιτεύει την κίνηση τουρκικών Μονάδων την ημέρα συντεταγμένων και τη θεωρεί απαράδεκτη, αλλά πουθενά δεν μνημονεύει εάν προσβλήθηκαν εκείνες και διαλύθηκαν, όπως οι ελληνικές. Σημειώνει ότι «…αι αναμενόμεναι και μη πραγματοποιούμεναι ενισχύσεις εξ Ελλάδος και ιδία αι αεροποιρικαί τοιαύται επέφερον πτώσιν του ηθικού…».
Να υπενθυμίσουμε και εμείς εδώ πως ο τότε αρχηγός της αεροπορίας Παπανικολάου τιμήθηκε, όπως και ο αντίστοιχος του ναυτικού Αραπάκης, με τον τίτλο του επιτίμου αρχηγού του όπλου του, που σημαίνει πως εκτέλεσε τα καθήκοντά του με άριστο τρόπο.
Και οι μαχητές στην Κύπρο περίμεναν τα αεροπλάνα και τα υποβρύχια από την Ελλάδα να αναπτερωθεί το ηθικό τους! Όσο για τη σχολίαση και κριτική των συντακτών της έκθεσης, για το τί έπρεπε να έχει γίνει και δεν έγινε, δεν αφορά τη διατριβή.
Είναι όμως χρήσιμο το συμπέρασμα, που καταλήγει ο αναγνώστης της έκθεσης, πως η Κύπρος αφέθηκε αβοήθητη, οι εκεί δυνάμεις ήταν μέτρια εξοπλισμένες, βρίσκονταν εκτός των θέσεων για υπεράσπιση του νησιού λόγω του πραξικοπήματος, πολλές διαλύθηκαν, το στρατηγείο δεν είχε την ικανότητα/ δυνατότητα/ σθένος να διευθύνει τον αγώνα, το ΑΕΔ βοηθούσε στην αποδιοργάνωση και διάλυση αντί στην ισχυροποίηση της άμυνας κ.λ.π. Η ΕΛΔΥΚ, οι καταδρομείς, το πυροβολικό και τα στελέχη (δηλαδή οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί που πουθενά όμως δεν αναφέρονται σε αντίθεση με τους αξιωματικούς) κρατούσαν και έκαναν ό,τι μπορούσαν.
Αυτή η διαπίστωση διατρέχει την έκθεση του Καραγιάννη, ο οποίος παραλαμβάνει καθήκοντα στις 7 Αυγούστου έχοντας έλθει από την Ελλάδα στη Λεμεσό το απόγευμα της προηγουμένης. Εν τω μεταξύ στη Γενεύη διεξάγονται οι συνομιλίες Ελλήνων, Τούρκων και Κυπρίων αντιπροσώπων, και στην Ελλάδα ο Καραμανλής έχει σχηματίσει κυβέρνηση απ’ όλα τα Κόμματα πλην της αριστεράς.
Στην περίοδο από 221600 Ιουλίου μέχρι 13 Αυγούστου οι μεν Τούρκοι κάνουν στην Κύπρο ότι θέλουν, συνεχίζοντας τις επιχειρήσεις όπου χρειάζεται για επέκταση του θύλακα που είχαν καταλάβει, και το ΓΕΕΦ προσπαθεί να ανασυγκροτήσει τις διαλυμένες σχεδόν δυνάμεις της ΕΦ.
Στην πρόσκληση για υπογραφή του πρωτοκόλλου κατάπαυσης του πυρός, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο Τούρκος αρχηγός των τουρκικών δυνάμεων δεν προσέρχεται (στις 221600/7/74). Ενώ η επιτροπή που συγκροτείται από δύο Βρετανούς συνταγματάρχες, δύο Τούρκους και έναν Έλληνα (τον ταγματάρχη Ε. Τσολάκη του ΓΕΕΦ) «…προέβη εις επισήμανσιν επί του εδάφους της συμφωνηθείσης γραμμής καταπαύσεως του πυρός …η ακολουθηθείσα υπό των Τούρκων τακτική κατά τας εργασίας της επιτροπής ήτο απαράδεκτος…»
Τελικά η γραμμή που συμφωνήθηκε ήταν εκείνη, όπου βρίσκονταν οι αντιμαχόμενες δυνάμεις την ημέρα της υπογραφής ήτοι στις 8 Αυγούστου και όχι στις 22 Ιουλίου. Οι νικητές έκαναν ό,τι ήθελαν. Στο διάστημα μέχρι την επόμενη επίθεση των Τούρκων οι προσπάθειες να ανασυγκροτηθούν οι ελληνικές δυνάμεις φαίνεται πως αποδίδουν, αλλά όχι σε επιθυμητό επίπεδο. Ειδικά από άποψη ηθικού το μεν πεζικό είναι «…καταπεπτωκός και μαχητική αξία μηδαμινή…» Στα τεθωρακισμένα καταβάλλεται προσπάθεια να αξιοποιήσουν τα διατιθέμενα άρματα, οι καταδρομές βρίσκονται σε αξιόμαχη κατάσταση αλλά δεν εκμεταλλεύθηκαν τις δυνατότητές τους σε νυχτερινές επιχειρήσεις (κατά την έκθεση πάντα) εφόσον τις χρησιμοποίησαν ως πεζικό, τα αποθέματα είναι σε κρίσιμο σημείο και ως ΄΄γενική εντύπωση΄΄ κυριαρχεί η «…άμεσος ανάγκη καταπαύσεως του πυρός προς αποφυγήν ολοσχερούς διαλύσεως των Μονάδων ΕΦ…»
Η πιο δραματική επισήμανση του προηγούμενου αρχηγού ΓΕΕΦ εμφανίζεται σε αναφορά/σήμα του προς ΑΕΔ στις 29 Ιουλίου σύμφωνα με το οποίο οι Μονάδες έχουν φτάσει στα πρόθυρα αποσύνθεσης, παρουσιάζονται σοβαρά κρούσματα αυτοδιάλυσης, που παίρνουν τη μορφή ανταρσίας και εκτιμά πως, εάν καθυστερήσει η υπογραφή συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός η διάλυση θα είναι πλήρης, το δε στράτευμα και ο πληθυσμός θα στραφούν κατά των Ελλήνων αξιωματικών και γενικότερα κατά της Ελλάδας.
Με άλλη αναφορά στις 1 Αυγούστου τονίζει και πάλι πως, το πεζικό βρίσκεται σε αποσύνθεση, οι έφεδροι αρνούνται να μείνουν στις θέσεις τους, η διατήρηση της γραμμής επαφής με τους Τούρκους «…οφείλεται εις τον ηρωϊσμόν και την ανδρείαν των αξιωματικών μαχομένων εις την πρώτην γραμμήν και καταβαλλόντων μεγάλας προσπαθείας διά να συγκρατήσουν τους οπλίτας…» Σχολιάζει όμως παρακάτω πως, στις σύγχρονες πολεμικές συγκρούσεις δεν αρκεί ο ηρωισμός των στελεχών.
Η αναφορά παρουσιάζει τον τρόμο που προκαλούν τα τεθωρακισμένα των Τούρκων στη θέα των οποίων, τρέπονται σε φυγή και διαλύονται οι Μονάδες. Δεν είναι παράλογο το φαινόμενο αφού, και η έκθεση σημειώνει πως τα τεθωρακισμένα μόνον με Τ/Θ θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν. Προχωρεί στα ίδια με της προηγούμενης φάσης συμπεράσματα και σχόλια, ενώ εμφανίζει να είναι καθημερινή και συνεχής η ανάμειξη του ΑΕΔ με διαταγές επιχειρήσεων, που κανονικά ένα επιτόπου στρατηγείο (δηλαδή το ΓΕΕΦ) είναι αρμόδιο να πράξει. Και πάλι εκθειάζει την μαχητικότητα και αποτελεσματικότητα της ΕΛΔΥΚ και των καταδρομών, ενώ τονίζει πως η δέσμευση του πυροβολικού για τήρηση της εκεχειρίας τη στιγμή που οι Τούρκοι προέβαιναν σε επιχειρήσεις , «…ήτο βασικός συντελεστής επιτυχίας των εχθρικών ενεργειών…»
Ειδικά αυτή η παρατήρηση παραπέμπει στην άποψη της μοιρολατρικής αποδοχής, αν όχι της άτυπης συμφωνίας στο παρασκήνιο, για κατάληψη συγκεκριμένης περιοχής από τους Τούρκους κάτω από τις συνθήκες, που είχαν δημιουργηθεί και της μη ουσιαστικής αντίστασης των ελληνικών δυνάμεων. Το φαινόμενο παίρνει την τελική του μορφή στην τελευταία φάση μετά την διακοπή των συνομιλιών στη Γενεύη και την επανάληψη της προέλασης των Τούρκων και της κατάληψης μέχρι και των σημερινών θέσεων.
Η έκθεση για την τελευταία φάση των επιχειρήσεων παρουσιάζει και τα μόνα υπογραμμισμένα σημεία. Το πρώτο είναι εκείνο της διαταγής του ΑΕΔ μετά τις πρωϊνές ώρες της 14ης Αυγούστου που έχει αρχίσει ο ΑΤΤΙΛΑΣ- ΙΙ και καθορίζει « ν’ αποφευχθεί εγκλωβισμός των τμημάτων Βορ. της γραμμής ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ-ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ» Αμέσως μετά έπεται η εντολή του ΥΕΘΑ (Αβέρωφ) να εκδώσει το ΓΕΕΦ τις απαραίτητες διαταγές για «την απαγγίστρωσιν των τμημάτων και την αποφυγήν της αιχμαλωσίας των».
Είναι καθαρό πως ο μεν Αβέρωφ διατάσσει στην ουσία να υποχωρήσουν όλοι και να μην προβληθεί πουθενά αντίσταση (η μόνη περίπτωση που θα υπήρχαν αιχμάλωτοι), ο δε αρχηγός ενόπλων δυνάμεων καθορίζει τη γραμμή υποχώρησης, που δεν είναι άλλη από τη σημερινή.
Η συμπλήρωση της γραμμής υποχώρησης βορειοδυτικά της Λευκωσίας γίνεται με πρόταση του Καραγιάννη ο οποίος «..επρότεινεν έγκαιρον ωσαύτως απαγκίστρωσιν των δυνάμεων ΕΦ του Δυτικού Τομέως (ΜΥΡΤΟΥ- ΛΙΟΡΙΟΣ- ΣΚΥΛΛΟΥΡΑ). Αυτά τα σημεία αποτελούν ισχυρή ένδειξη, είναι δε τα πιο σοβαρά της έκθεσης και καταδείχνουν πως υπήρχε αναγκαστική αποδοχή και συνεννόηση στο παρασκήνιο της Γενεύης για διαίρεση της Κύπρου εκεί που είναι σήμερα. Ο δε αποτυπωμένος χάρτης της Κύπρου σε κάρτες, που βρέθηκαν σε Τούρκους στρατιώτες στη διάρκεια των επιχειρήσεων και περιλάμβανε ολόκληρη τη Λευκωσία υπό τουρκική κατοχή (τυπωμένες οι κάρτες προ της εισβολής) δείχνουν τον στόχο των Τούρκων για κατάληψη όλης και όχι της μισής πρωτεύουσας του νησιού. Έτσι εξηγούνται και οι αλλεπάλληλες επιθέσεις στον τομέα που κρατήθηκε από το τάγμα επιστράτων 336 με διοικητή τον Αλευρομάγειρο. Είναι αξιοπρόσεκτο πως δεν καταγράφει η έκθεση του Καραγιάννη τη δράση αυτού του τάγματος.
Και μόνον η ύπαρξη τέτοιων διαταγών αιτιολογεί τη βιασύνη του Αβέρωφ να συγκεντρωθούν όλα τα αρχεία, οι εκδοθείσες διαταγές και να σφραγισθούν και παραδοθούν, απαγορεύοντας συγχρόνως το άνοιγμα του φακέλου της Κύπρου. Δεν παραλείπει να αναφέρει συνεχώς ο Καραγιάννης για αριθμό λιποτακτών «..εις επικίνδυνον βαθμόν..» για διάλυση τμημάτων, για άτακτες υποχωρήσεις, για αποτελεσματική όμως άμυνα της ΕΛΔΥΚ παρά «..τας επιμόνους επιθέσεις ΠΖ-ΤΘ κατά του στρατοπέδου της…» Το μόνο όνομα στελέχους που αναφέρει η έκθεση είναι του λοχαγού Κάτσιου ο οποίος με τμήμα 50 ανδρών εγκαταστάθηκε στην περιοχή «..από Ν.16/17…μέχρι ΠΦ/17-8-74 Ακώς ΑΓΓΛ.ΒΑΣΕΩΝ» (νύχτα 16 προς 17 μέχρι πρώτο φώς 17 Αυγούστου ανατολικά της αγγλικής βάσης).
Στα συμπεράσματα αυτής της φάσης διαβλέπεται η προσπάθεια να αιτιολογήσει την εγκατάλειψη της Αμμοχώστου που την αποδίδει στην μη έγκαιρη πρόβλεψη, στην αδυναμία να προετοιμαστεί κατάλληλη άμυνα, αλλά τονίζει πως και στις περιπτώσεις αυτές πάλι δε θα γινόταν τίποτα αφού «…ήτο αμφίβολος η υλοποίησις της λόγω της αποδιοργανώσεως των Μονάδων ΠΖ της ΕΦ και της πτώσεως του ηθικού τούτων..»
Ο Καραγιάννης πρέπει να είχε συγκεκριμένες διαταγές κατεβαίνοντας στην Κύπρο και αυτές υλοποίησε. Η κυριότερη απ’ όλες, που οδηγεί σε αγώνα αμυντικό και υποχωρήσεις, είναι να μην υπάρξουν άλλα θύματα από συγκρούσεις.
Στο επόμενο κεφάλαιο από τις 17 Αυγούστου μέχρι της υποβολής της έκθεσης στις 31 Δεκεμβρίου λίγα είναι τα αξιόλογα σημεία. Οι Τούρκοι ισχυροποιούν την παρουσία τους και όπου κρίνουν απαραίτητο επιτίθενται, οι ελληνικές δυνάμεις προσπαθούν να αναδιοργανωθούν, ο Καραγιάννης ασχολείται ακόμα και με την «…συμφιλίωσιν των αντιμαχομένων πολιτικών παρατάξεων, και την επίτευξιν εσωτερικής ηρεμίας…».
Ένα παρήγορο σημείο εδώ (εκτός του αγώνα του ΤΠ 336 του Αλευρομάγειρου) είναι η μάχη με υψηλό ηθικό και σθένος και η αντίσταση σε αλλεπάλληλες προσπάθειες υπέρτερων τουρκικών δυνάμεων να καταλάβουν το χωριό Πυρόϊ, που τελικά πέτυχαν. Παράλληλα ομάδες της ΕΟΚΑ Β΄περιφέρονται στην περιοχήγ κυρίως της Λεμεσού και «…προβαίνουν εις αυθαιρεσίας…» ενώ οι αστυνομικές δυνάμεις αδυνατούν να επέμβουν.
Ο Αβέρωφ στέλνει πάλι εντολή ότι σε περίπτωση εχθρικής επίθεσης «…επιθυμούμεν σοβαράν μεν γνωστήν {;} παρενόχλησιν, αποφυγήν όμως μάχης εκ παρατάξεως ήτις μοιραίως θα διεξαχθή υπό δυσμενεστάτας συνθήκας…» Πώς να ερμηνεύσει κανείς αυτές τις διαβρωτικές στην ουσία παρεμβάσεις του Αβέρωφ που είναι και υπουργός εθνικής άμυνας στην Ελλάδα;
Η έκθεση κλείνει με τα γενικά συμπεράσματα και τις παρατηρήσεις, που είναι τα όσα μέχρι τέλους επαναλάμβανε για κακή προετοιμασία, κακό εφοδιασμό, λίγο και παλαιό υλικό κάθε είδους, πολύπλοκα και σχεδόν ανεφάρμοστα σχέδια, στρατηγικό και τακτικό αιφνιδιασμό, αποδυνάμωση της άμυνας με τις εντολές του ΑΕΔ να μην χρησιμοποιηθούν τα Α/Α και το πυροβολικό τις πρώτες ώρες, την αποτυχία της επιστράτευσης, το διαλυμένο ηθικό κ.λ.π. Αξιοσημείωτες είναι οι παρατηρήσεις του για τα εξ Ελλάδας στελέχη.
Ασχολούνται από μακρού λέει ο Καραγιάννης με «..ευδαιμονιστικάς δραστηριότητας…» και τα πολιτικά θέματα αντί της στρατιωτικής ασχολίας τους. Ήταν ένα σημαντικό ποσοστό αξιωματικών της ΕΦ «…μετρίας ποιότητος ή απροετοίμαστον…», αντιμετώπιζαν τον πληθυσμό του νησιού με εχθρική διάθεση, που οδηγούσε σε έλλειψη αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Εν τούτοις παρά τον κλονισμό του ηθικού και την κάμψη της αγωνιστικής διάθεσης στην πρώτη φάση σημαντικού αριθμού αξιωματικών, «…η πλειονότης των εξ Ελλάδος στελεχών επεδείξατο προσωπικήν ανδρείαν και αυταπάρνησιν, πολλών αξιωματικών αγωνισθέντων μόνων επί κεφαλής δρακός ανδρών εις πλείστας περιπτώσεις καθ’ ας τα τμήματα ετρέποντο εις φυγήν…»
Και έτσι ο Καραγιάννης και το επιτελείου του έχουν όλους ευχαριστημένους και κύρια τους αξιωματικούς. Δεν αναφέρει τίποτε για πολιτικούς Κύπρου ή Ελλάδας. Επίσης όλες του οι αναφορές στους στρατευσίμους και επιστράτους Κυπρίους εκτός ελάχιστων περιπτώσεων (καταδρομές) είναι αρνητικές.
Απόλυτος είναι στην εκτίμηση πως, εάν είχαν βοηθήσει αεροπλάνα και υποβρύχια από την Ελλάδα, όπως όλοι περίμεναν, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά.
Για την Αμμόχωστο ξεπερνά πολύ άνετα την εγκατάλειψή της, που έγινε επί δικής του διοικήσεως όπως και όλη η φάση του ΑΤΤΙΛΑ-ΙΙ και των λοιπών δράσεων από της παραλαβής του στις 7 Αυγούστου και μετά.
Η συνολική εικόνα της έκθεσης ισχυροποιεί την εκτίμηση πως για τη διαίρεση της Κύπρου στα δύο, υπήρξε στο παρασκήνιο αναγκαστική συναίνεση. Αυτό βαραίνει όχι μόνον τους πρωτεργάτες της δικτατορίας (κύρια τον Ιωαννίδη) αλλά στρέφει την προσοχή στους πολιτικούς της εποχής.
Όσο για το ρόλο των Αμερικανών, Βρετανών και Τούρκων εκεί δεν πρέπει να μιλάει κανείς για ευθύνες, αφού η πολιτική πρακτική στη διεθνή σκακιέρα επιτρέπει τα πάντα, προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα όσων κινούν τα νήματα. Αυτοί υπηρετούσαν δικά τους συμφέροντα. Που εξυπηρετούνταν με θυσία των ελληνικών και κυπριακών καθώς και κάθε αντιστεκόμενου.
Από πολύ καιρό πριν, ο σημερινός χάρτης της Κύπρου είχε σχεδιαστεί σε συνεργασία των Αμερικανών με τον Κίσινγκερ γενικό ρυθμιστή. Η σύμπραξη του Ιωαννίδη και των συνεργατών του στη σχεδίαση και προετοιμασία, έγκειται όχι μόνο στην ασυνείδητη λειτουργία του ως 5η φάλαγγα των Τούρκων, αλλά στη ουσιαστική συνεργασία μαζί τους με συντονιστές τους Αμερικανούς για καθορισμό των ορίων διχοτόμησης. Μόνο που οι Τούρκοι με έγκριση των Αμερικανών, μετέφεραν τα συμφωνημένα σύνορα των δύο κοινοτήτων. Εκεί ακριβώς που είναι σήμερα. Γι’ αυτό φώναζε δήθεν ο ταξίαρχος Ιωαννίδης πως τον εξαπάτησαν. Θέατρο έπαιζε.
Και αυτός και όσοι συνέργησαν τότε, είναι στελέχη των ΕΔ της μετεμφυλιακής περιόδου, τέτοια που ποτέ αυτός ο τόπος δεν γνώρισε. Είναι η πρώτη φορά που χάνεται έδαφος από σύγχρονο κράτος ελληνικών συμφερόντων με Έλληνες κατοίκους. Και χάθηκε με συνεργασία και συνειδητή σύμπραξη αξιωματικών των ελληνικών ΕΔ.
Και παρά την προσπάθεια στην επίσημη έκθεση του Καραγιάννη να συγκερασθεί η αντικειμενική ανάλυση των αιτίων της ήττας με «…επιδειχθείσαν προσωπικήν ανδρείαν και αυταπάρνησιν, πολλών αξιωματικών {εξ Ελλάδος}…» στις συγκρούσεις με τους εισβολείς, και με τις υπόλοιπες σαρωτικές παραλείψεις και αδυναμίες, δεν καταφέρνει να πείσει. Κάποιοι απ’ αυτούς έδειξαν και δειλία τις ώρες που έπρεπε να πάρουν αποφάσεις. Στο πεδίο των επιχειρήσεων υπήρξαν κάποια στελέχη που επέδειξαν επίσης δειλία. Το λέει στη συνέντευξή του στον γράφοντα ο Νικολόπουλος ο κύριος υποστηρικτής της χούντας στο Ναυτικό. Το αναφέρει και ο στρατηγός ε.α. Γ.Μπονάνος, πλήρως υπεύθυνος ως ΑΕΔ για όλα τα γεγονότα και τις παραλείψεις.
Επανερχόμενοι στα λίγα σημεία των αναφορών για το Κυπριακό, σημειώνουμε την χωρίς επιφύλαξη παρατήρηση του αρχηγού ΓΕΕΦ, πως Βρετανοί βοήθησαν αν όχι σχεδίασαν την εισβολή και μάλιστα ΄΄μακροχρονίως΄΄. Άρα από καιρό ετοίμαζαν την επέμβαση όλοι μαζί. Εξ άλλου στις 13 Ιουλίου, οι Βρετανοί συγκεντρώνουν όλους τους υπηκόους τους που δούλευαν στο κυπριακό έδαφος ακόμα και στα υπουργεία και στις βάσεις. Δεν ξενίζει ο ρόλος τους. Όπως και η παρατήρηση για το ρόλο των ΄΄συμμαχικών΄΄ στόλων Αμερικανών και Βρετανών κοντά στην Κύπρο. Που όχι μόνον δεν εμπόδισαν τις επιχειρήσεις και το ναυτικό αποκλεισμό από τους Τούρκους, αλλά μάλλον ΄΄συγκατατέθηκαν΄΄ και συνέργησαν/ βοήθησαν. Εκτιμάται πως ένας από τους λόγους που δεν ΄΄ανοίγει΄΄ ο φάκελος της Κύπρου, είναι ακριβώς και αυτός ο ρόλος των συμμάχων μας στο ΝΑΤΟ. Και στην προετοιμασία, προεργασία, σχεδίαση της επιχείρησης, και στο πολιτικό επίπεδο της κυβέρνησης των ΗΠΑ με Κίσινγκερ και το επιτελείο του.
Ο Καραγιάννης με την αρχική του έκθεση δεν ακουμπάει καθόλου την πλευρά των αμυνομένων, δηλαδή Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων. Ακόμα και εάν δεν είναι σκοπός του κάτι τέτοιο, θα ‘πρεπε να πει δυο λόγια καθαρά και ωμά για το προηγηθέν πραξικόπημα και την ουσιαστική διάλυση/ αποδυνάμωση της αμυντικής ικανότητας του νησιού. Για να είναι αξιόπιστο το κείμενό του. Διότι τώρα αναγκάζει τον αναγνώστη, να θεωρεί τους συντάκτες του εθελοτυφλούντες και για την ουσία και το αποτέλεσμα της εισβολής και για τη διάβρωση της άμυνας του νησιού. Η παράγραφος 28 του κειμένου αναφέρει πως, πιθανόν η ημερομηνία της εισβολής να μην ήταν τυχαία, αλλά να οφείλεται στο γεγονός ότι την 20η Ιουλίου 1974 θα πραγματοποιείτο απόλυση του μισού περίπου της δυνάμεως της ΕΦ (Εθνικής Φρουράς), λόγω μειώσεως της στρατιωτικής θητείας.
Η σημασία αυτής της επισήμανσης βρίσκεται στην εξής ρήση του Μακαρίου στο γράμμα του προς Γκιζίκη της 2ας Ιουλίου 1974 «…Εμείωσα την στρατιωτικήν θητείαν διά να ελαττωθεί η οροφή της Εθνικής Φρουράς και το μέγεθος του κακού…» Και ζητάει να αποσύρει η χούντα τους Έλληνες αξιωματικούς από την Κύπρο. Λέει δηλαδή έξυπνα ο Καραγιάννης, πως οι Τούρκοι διάλεξαν αυτήν την ημέρα εισβολής, επειδή ο Μακάριος εκείνη την ημέρα θα μείωνε την ΕΦ. Οι Τούρκοι όμως επιτίθενται σε μια φρουρά με διαλυμένο ηθικό και μειωμένη μαχητική ικανότητα και όχι μειωμένο αριθμό υπηρετούντων. Εξάλλου εισέβαλλαν μόλις ήταν έτοιμοι αμέσως μετά το πραξικόπημα της 15ης. Επομένως είναι εκ του πονηρού η επισήμανση του Καραγιάννη. Όχι πως ο Μακάριος δεν έχει ευθύνες για την πορεία του Κυπριακού.
Οι στρατιωτικοί γαλουχήθηκαν στο Κυπριακό και απέναντι στον Μακάριο με τρόπο, που εξηγεί και τις συμπεριφορές τους στα γεγονότα.
Ο Αντιπλοίαρχος ε.α. Νικολόπουλος που απαρχής τάχθηκε με το μέρος της ΄΄επαναστάσεως΄΄ και του Ιωαννίδη, (αργότερα παραδέχεται το αναντικατάστατο του Μακαρίου)…..αποκαλύπτει πως στις 14 Ιούλη την ημέρα του πραξικοπήματος πήγε σε δεξίωση στη γαλλική πρεσβεία, όπου οι ακόλουθοι και διπλωμάτες, ήταν οι περισσότεροι ουδέτεροι, εκτός ενός Ρώσου συνταγματάρχη, ο οποίος μίλησε εκνευρισμένος. Οι δε Αμερικάνοι δεν είχαν πάει στη δεξίωση, και εμφανίστηκαν προς το τέλος όλοι χαρούμενοι.. Δε διστάζει να στιγματίσει τη στροφή του Αραπάκη ο οποίος «… απλώς λόγω ότι ήξερε αγγλικά ευρέθηκε με τους Αμερικάνους……ο Μπονάνος μαζί με τον Αραπάκη συνέπραξαν…» Αποδίδει ευθύνες στη Νέα Δημοκρατία διότι μεταπολιτευτικά δικαίωσε τους αρχηγούς αυτούς και τους ονόμασε και επίτιμους. Αποδίδει την απομάκρυνσή του ακριβώς στο ότι, εκδηλώθηκε εναντίον τους «… γιατί είπα στον Μπονάνο και σε αυτούς ότι ΄΄θα έπρεπε να κάνουμε χαρακίρι, και μαζί τους και εγώ που δεν φταίω, θα πάρω ένα αυτόματο και θα καθαρίζω΄΄…». Κάνει έρευνα ο Νικολόπουλος και μαθαίνει ότι, διαβεβαίωναν την ελληνική πλευρά πως μετά την εισβολή θα πάνε στη Γενεύη και θα πάρουνε οι Τούρκοι μια βάση και το υπόλοιπο νησί θα ενωθεί με την Ελλάδα. Μεταφέρει στη συνέντευξη διάλογο που είχε με τον Μπονάνο και ο τελευταίος αφήνει να καταλάβει, πως ήταν όλα συμφωνημένα. Αφού του λέει ωμά πως κατά λάθος χτύπησαν οι Τούρκοι ελληνικές τορπιλακάτους και την ΕΛΔΥΚ. Αναφέρει στον Αραπάκη πως ο Μπονάνος του μιλάει ως Τούρκος στρατηγός και εκείνος αδιαφόρησε. «… Δηλαδή, εάν δεν τους πεις προδότες, τους λες βλάκες….Στράβωσε το πράγμα… οι Τούρκοι και οποιοσδήποτε Τούρκος λέει «μακάριοι οι κατέχοντες»…. Άρχισαν οι συνομιλίες και μετά κατέλαβαν και το υπόλοιπο της Κύπρου επί κυβερνήσεως Καραμανλή…».
Από τις αναφορές των στρατιωτικών στο Κυπριακό κατά τις συνεντεύξεις τους επισημαίνονται τα εξής:
• Σχεδόν όλοι λένε καθαρά πως, τα στελέχη των ΕΔ δεν συμπαθούσαν τον Μακάριο, τον θεωρούσαν ανθενωτικό σε αντίθεση με το Γρίβα. Και η συμπάθεια δεν είχε να κάνει με πρόσωπα, αλλά με το ότι ο ένας ήταν υπέρ και ο άλλος ενάντιος της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.
• Κανείς δεν βρέθηκε να μιλήσει θετικά για την ηγεσία των ΕΔ τις ημέρες του πραξικοπήματος και εισβολής των Τούρκων. Ιδιαίτερα επιθετικοί είναι όσοι πίστευαν στην ΄΄επανάσταση΄΄.
• Μερικοί είναι πεισμένοι (Νικολόπουλος) πως, ήταν προσχεδιασμένη η εισβολή με σύμφωνη γνώμη της ηγεσίας ώστε, να καταλάβουν μια περιοχή για βάση οι Τούρκοι και η υπόλοιπη Κύπρος να ενωθεί με την Ελλάδα.
• Η αναφορά του Νικολόπουλου στον Μπονάνο και ο διάλογος μαζί του είναι τοποθέτηση και στοιχείο ενδεικτικό. Ο Μπονάνος γνώριζε για την εισβολή των Τούρκων. Απλά οι Τούρκοι προχώρησαν (αφήνει να εννοηθεί ο Νικολόπουλος πως πίστευε ο Μπονάνος) πολύ περισσότερο από ότι είχε συμφωνηθεί.
• Θεωρούν προδότες την στρατιωτική ηγεσία (Γαλατσάνο, Αραπάκη, Μπονάνο, Παπανικολάου). Θεωρούν όμως πως και η πολιτική ηγεσία της μεταπολίτευσης έχει ευθύνες, γιατί δεν άφησε να πολεμήσει η Ελλάδα.
• Ο Ιωαννίδης χάνει τους θαυμαστές και υποστηρικτές του, που ήταν και οι πιο θερμοί οπαδοί της ένωσης. Δεν τον χρεώνουν με προδοσία αλλά με ΄΄βλακεία΄΄.
• Τα στελέχη των ΕΔ και ο στρατός γενικότερα δεν είχαν και μεγάλη διάθεση για πόλεμο. Η επιστράτευση ήταν ΄΄μπάχαλο΄΄.
• Συναντάμε για πρώτη φορά και τους ΄΄εβραίους και μασόνους΄΄ να θεωρούνται ως παράγοντες στην όλη κατάσταση (ο Ιωαννίδης φέρεται να συνεργάζεται και με εβραίους και ο Μακάριος ήταν αρχιμασόνος). Δεν είναι τυχαίο πως την αντίθεση με αυτές τις δύο κατηγορίες ανθρώπων, και την αρχαιολατρία τα βρίσκουμε να συνυπάρχουν στα ίδια πρόσωπα. Παράλληλα με έντονο εθνικισμό, και σωβινισμό.
• Όλοι οι συνεργαζόμενοι με τη χούντα γνώριζαν πως, στην Κύπρο ετοιμάζεται πραξικόπημα. Ο Σταματελόπουλος έχει επαφές με τον Αμερικανό πρέσβη.

Ο Πάτροκλος Σταύρου παρεμβαίνει σε εκδήλωση με θέμα «ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ» στην Αθήνα στις 15 Νοεμβρίου 2002 (και κύριους ομιλητές τους Τσοβόλα, Στοφορόπουλο και Ευρυβιάδη). Μεταξύ των άλλων κατέθεσε πως όταν έγινε το πραξικόπημα, μια ομάδα ανδρών βάδισε κατά της Κυρήνειας και ο επικεφαλής αξιωματικός εξ Ελλάδος, «…χουντικός έχω το όνομά του …» διέταξε τον οδηγό άρματος να ρίξει με το πυροβόλο του κατά της Κυρήνειας. Εκείνος αρνήθηκε. «…Πάνω στη Μητρόπολη της Κυρήνειας; Τη Μητρόπολη; Όχι….» Ο Σταύρου περιγράφει πως τον εκτέλεσε με μια σφαίρα στο κεφάλι και η βολή του άρματος έγινε από άλλους. Ο επικεφαλής αξιωματικός θα λάβει ως ηθική αμοιβή τον πολεμικό σταυρό, λέει ο Σταύρου, εννοώντας την υπόθεση απονομής μεταλλίων που ήδη καταγράφτηκε. «…Ελπίζω να το μάθει ο κύριος Παπαντωνίου και αυτό. Έχω κατάλογο γι’ αυτά…».

Έπρεπε να αρχίσουν ανακρίσεις και να τιμωρηθούν όποιοι εγκλημάτησαν. Να ξεκαθαρίσει και να μάθει όλος ο κόσμος εάν:
• Στη Γενεύη αποφασίσθηκε από την ελληνική και κυπριακή αντιπροσωπεία (όπως παραδέχθηκε ο Κληρίδης στις 16-8-1974)«…όπως μη υπογραφεί συμφωνία, αλλά οι Τούρκοι να καταλάβουν μόνοι τους την γραμμή Γκιουνές…» εξ ου και οι απανωτές συμπτύξεις των Ελλήνων χωρίς μάχη και η εγκατάλειψη της Αμμοχώστου.
• Πλοίο που αναχώρησε από Χάιφα με 1200 Κύπριους εθελοντές «…εμποδίστηκε από δύο αντιτορπιλικά του αγγλικού στόλου…»
• Ο διοικητής των βρετανικών δυνάμεων Κύπρου ειδοποίησε το ΓΕΑ την επομένη της πτήσης των ελληνικών μεταγωγικών αεροπλάνων στην Κύπρο, πως εάν επαναληφθούν τέτοιες πτήσεις «…τα αεροσκάφη της ελληνικής αεροπορίας θα αναχαιτίζονται υπό των βρετανικών…»
• Ερωτώμενος από τον Ετσεβίτ (και γιατί;) ο Κίσινγκερ, τί να κάνουν με το ελληνικό αρματαγωγό που πήγαινε Κύπρο για αλλαγή της ΕΛΔΥΚ (υπό τον Χανδρινό κυβερνήτη που βοήθησε, βομβαρδίζοντας τους Τ/Κ στην Κυρήνεια), «…πήρε την απάντηση να το βυθίσουν…»
• Αμερικανικά αεροπλάνα περιπολούσαν μεταξύ Κρήτης και Τουρκίας τις ώρες που βομβαρδιζόταν η Κύπρος. Με εμφανή αποστολή τον αποκλεισμό της περιοχής των επιχειρήσεων από πιθανή ελληνική αεροπορική ή άλλη επέμβαση. Υπήρξε εμπλοκή δύο ελληνικών αεροσκαφών F-5 «…μετά ζεύγους F-4 του 6ου στόλου εις περιοχήν Μήλου, ο ημέτερος σχηματισμός ευρεθείς εις πλεονεκτικήν θέσιν ητήσατο άδειαν βολής …πλην όμως τούτο δεν ενεκρίθη…». (έκθεση του ταξιάρχου Σεμερτζάκη και κατάθεσή του στην επιτροπή,
• Το βρετανικό ελικοπτεροφόρο ΄΄ΕΡΜΗΣ΄΄ «…ευρίσκετο περί την 22.00 εγγύς των ακτών της ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ …κύρια αποβατική προσπάθεια των Τούρκων …και εκ τηλεπικοινωνιακής υποκλοπής εξήχθη ότι τούτο συνεργάζετο μετά των Τούρκων…». (έκθεση ταξίαρχου Σεμερτζάκη από ΚΑΠΠΟ σ.78)

Εάν αυτά αληθεύουν, εξηγείται γιατί δεν ανοίγουν το φάκελο της Κύπρου. Όλα γίνονταν υπό τον έλεγχο και την σύμπραξη Αμερικανών και Βρετανών. Είχαν σχεδιαστεί από τον Ιωαννίδη και τους δικούς του, με παράλληλη σχεδίαση του Ετσεβίτ και του επιτελείου του. Με μεσολαβητές /συντονιστές/ εγγυητές τον Κίσινγκερ και το δικό του επιτελείο και με τους Βρετανούς από δίπλα. Μια σχεδίαση (συνωμοσία) την οποία επέκτειναν οι Τούρκοι με την έγκριση του Κίσινγκερ. Την οποία σχεδίαση πρέπει να έμαθαν Καραμανλής- Αβέρωφ-Κληρίδης. Ο Αβέρωφ γνώριζε και από πριν για το πραξικόπημα. Εξ άλλου τον ενημέρωσε δείχνοντάς του το σχετικό τηλεγράφημα ο Τάσκα, Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, ώστε να ειδοποιήσει τον Μακάριο και δεν το ‘κανε.
Όλοι βλέπουν τον Μακάριο ως εμπόδιο στα σχέδιά τους. Προκύπτει καθαρά και από τα γεγονότα αλλά και από τα γραπτά στοιχεία.
Οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί και οι Τούρκοι έκαναν αυτό που τους συνέφερε. Και οι υπηρεσίες του ΝΑΤΟ συνέπραξαν. Σταδιακά έρχονται στη δημοσιότητα και έγγραφα και τηλεγραφήματα που στάλθηκαν τις ημέρες εκείνες από την πλευρά του Κίσινγκερ και του Joseph Luns του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ.
Τα στελέχη των ΕΔ που αποτελούσαν και στήριζαν το καθεστώς των Αθηνών, έκαναν αυτό, που τους έπεισαν να κάνουν οι υπόλοιποι. Ενδιαφέρει εάν αυτή ήταν η πρόθεσή τους, μόνο για ερμηνεία συμπεριφορών. Το ότι δεν γνώριζαν πως στην πραγματικότητα εργάζονται για ξένα συμφέροντα, όταν διαπραγματεύονται κυπριακά εδάφη για παράδοσή τους, με αντάλλαγμα δήθεν ένωση, σημαίνει πως στερούνται στοιχειώδους ευστροφίας και γνώσης της ιστορίας.
Τις ίδιες ώρες που μαχητές Έλληνες και Κύπριοι σκοτώνονταν, και άλλοι απέξω προσπαθούσαν να φτάσουν και να πολεμήσουν στο νησί, ο Ιωαννίδης και κάποιοι αξιωματικοί του ΑΕΔ και η ηγεσία των ΕΔ έλεγαν στους βομβαρδιζόμενους στην Κύπρο, ΄΄συγκρατηθείτε΄΄. Η γενιά αυτή των στελεχών των ΕΔ που εξετάζουμε, εμφανίζει περισσότερους δειλούς και με εύκαμπτη συνείδηση, απ’ ότι όλες οι προηγούμενες στο σύγχρονο ελληνικό κράτος. Και ο λόγος είναι η κουλτούρα, που τους καλλιεργήθηκε. Η στρεβλή πεποίθηση περί πατριωτισμού και εθνικών συμφερόντων. Η προπαγάνδα που μπόλιασε το μυαλό τους με την κυρίαρχη άποψη, πως τα συμφέροντα του ελληνικού έθνους είναι ταυτισμένα με του ΝΑΤΟ, άρα αποδέχτηκαν το ΄΄δώστε κάτι απ’ την Κύπρο στους Τούρκους, ώστε να πάρει και η Ελλάδα την υπόλοιπη και να μπει έτσι ολόκληρη στη συμμαχία΄΄! Δεν λάβαιναν καθόλου υπόψη τους πως είναι κυρίαρχο κράτος.
Έτσι γίνεται πιο κατανοητή η ΄΄ανάγκη΄΄ για το πραξικόπημα του 1967, όπως και το άλλο κατά του Μακαρίου.
Πρέπει η δικαιοσύνη να εξετάσει όλους αυτούς, που εμπλέκονται στην κυπριακή υπόθεση πριν πεθάνουν. Ώστε να απονεμηθεί το δίκαιο και να αποκαλυφθεί η αλήθεια ολόκληρη με δικαστικές αποφάσεις.
Άντ’ αυτού έβαλαν μπροστά τη διαδικασία απονομής μεταλλίων/ παρασήμων.
Το πρόβλημα είναι με τους ζωντανούς, απ’ τους οποίους όσοι συμμετείχαν στο πραξικόπημα και πολέμησαν στη συνέχεια τους Τούρκους εισβολείς, αισθάνονται διπλά υπερήφανοι εάν είναι απ’ τους αμετανόητους οπαδούς της 21ης Απριλίου 1967..

(Η επόμενη ανάρτηση στη σειρά για την Κυπριακή υπόθεση, αφορά θέμα Χούντα, προβοκάτσιες και ο Φάκελος Κύπρου)

Κύπρος 1974 (Πραξικόπημα-υπεύθυνοι και ανεύθυνοι)

Τα στελέχη των ελληνικών ΕΔ έδειξαν ευαισθησία από την πρώτη στιγμή για το Κυπριακό, όπως και ο λαός. Με τη διαφορά πως τις οδυνηρές «λύσεις» κλήθηκε να τις επιβάλλει μερίδα αυτών των στελεχών, που συνωμοτούσαν χρόνια για να κυβερνήσουν τον τόπο, να τον «σώσουν», να πάρουν την «κόκκινη μηλιά». Και χρεώθηκε ολόκληρο το στρώμα των αξιωματικών κυρίως, και δευτερευόντως των υπαξιωματικών, το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και τις συνέπειές του, όπως και την εφτάχρονη εκτροπή στην Ελλάδα με ό,τι αυτή συνεπάγεται.
Τα στελέχη του ναυτικού είχαν πιο ελαστική θέση απέναντι στον Μακάριο και γενικότερα στο Κυπριακό, απ’ ότι του στρατού ξηράς και τούτο διακρίνεται και στα έγγραφα που αναφέρονται στα θέματα αυτά. Ακόμα και στα συνταγμένα από προσκείμενους τη δικτατορία, ή σε κάθε περίπτωση από επηρεασμένους από το κλίμα και το δικτατορικό καθεστώς.
Το ΑΝ στέλνει κάθε εβδομάδα ενημερωτικά έγγραφα στα υποταγμένα αρχηγεία και τις μεγάλες διοικήσεις και ναυτικούς σταθμούς. Περιλαμβάνει πληροφορίες και εκτιμήσεις για τις κομμουνιστικές και Αραβικές χώρες, την Τουρκία, την Κύπρο και τους στόλους που κυκλοφορούν στη Μεσόγειο και επισκέπτονται την Ελλάδα (Πολεμικά των ΗΠΑ και εμπορικά της ΕΣΣΔ). Τα περισσότερα στοιχεία αφορούν την κατάσταση στην Τουρκία και τα συμβαίνοντα στην Κύπρο. Τα δελτία που παρουσιάζονται αφορούν από Δεκέμβριο 1970 μέχρι Ιούλιο 1972 και ένα του Δεκεμβρίου 1972. Είναι περίοδος όπου ο Γρίβας βρίσκεται στην Κύπρο και σε έντονη διένεξη με τον Μακάριο, ο τελευταίος όπως και ο Λυσσαρίδης εξοπλίζουν μη ελεγχόμενα από το καθεστώς των Αθηνών Σώματα Κυπρίων, οι συζητήσεις μεταξύ Κληρίδη – Ντεκτάς βρίσκονται σε αέναη κίνηση, οι τρεις Μητροπολίτες με παρακίνηση των Αθηνών ζητούν από τον Μακάριο να μονάσει.
Το Κυπριακό, κύρια με το καθεστώς των Αθηνών αλλά και με τους Τούρκους, βρίσκεται σε εκρηκτική φάση. Την κατάσταση απεικονίζουν με προσεκτικές αλλά αιχμηρές φράσεις οι εβδομαδιαίες ενημερώσεις του 2ου ΕΓ/ΑΝ. Εν τω μεταξύ στη Μεσόγειο πηγαινοέρχονται οι στόλοι των ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, δείχνοντας το εκατέρωθεν ενδιαφέρον για τις χώρες της περιοχής. Όλα αυτά απεικονίζονται στα δελτία, με αναφορές στα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στις χώρες της περιοχής και τις θέσεις των υπερδυνάμεων.
Το ίδιο διάστημα στην Τουρκία έχουμε στρατιωτικό πραξικόπημα, η ΗΑΔ (Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία) βρίσκεται ακόμα εν ζωή. Στη Λιβύη ο Καντάφι ολοκληρώνει τις εθνικοποιήσεις και τις δεσμεύσεις ξένων κεφαλαίων. Στο Ιράκ το κόμμα ΜΠΑΑΘ κυριαρχεί, και συχνά όπως και στη Συρία οι στρατιωτικοί που είναι στην εξουσία, συλλαμβάνουν άλλους που σχεδίαζαν να τους ανατρέψουν και τους εκτελούν ενώ παράλληλα και κατά διαστήματα εκτελούν και κομμουνιστές. Το καθεστώς της 21ης Απριλίου εμφανίζεται να ελέγχει την κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας και έχει επιλέξει το δρόμο της σύγκρουσης με το Μακάριο. Τα Τσεχοσλοβακικά όπλα που η Κυπριακή Κυβέρνηση αγοράζει για εξοπλισμό δυνάμεως εκτός Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ το οποίον ελέγχεται από Έλληνες αξιωματικούς, άρα από τη δικτατορία), είναι αφορμή για όξυνση των σχέσεων χούντας-Μακαρίου.
Από το δελτίο της 4 Ιανουαρίου 1970 εκτός των άλλων πληροφορούμαστε, πως στη Μεσόγειο εκείνες τις ημέρες βρίσκονται σαράντα πέντε (45) μονάδες της ΕΣΣΔ, (15 μάχιμα πλοία επιφανείας, 21 βοηθητικά και 9 υποβρύχια), ενώ τα ελληνικά λιμάνια επισκέφθηκαν είκοσι οκτώ (28) σκάφη του εμπορικού στόλου πάλι της ΕΣΣΔ. Κατά τα άλλα ο Ντεμιρέλ στην Τουρκία στηρίζεται σε μία ψήφο, η κατάσταση είναι συγκεχυμένη και «…ως εκ τούτου πρέπει να αναμένωμεν συντόμως ριζικάς εξελίξεις μη αποκλειομένης πραξικοπηματικής επεμβάσεως των Ενόπλων Δυνάμεων…». Δεν κρύβεται η απογοήτευση του συντάκτη για τις προτιμήσεις των Τούρκων στην Ελισσάβετ αντί του Άγκνιου.
Ο τελευταίος ήταν το καμάρι της χούντας επειδή ήταν ελληνοαμερικανός και τους πρόσεχε με δηλώσεις. Η προεκλογική του εκστρατεία, όπως και του Νίξον, διευκολύνθηκε (πληρώθηκε σημαντικό τμήμα των εξόδων της) από ΚΥΠ και τη χούντα, όπως αποκάλυψε ο Ηλίας Δημητρακόπουλος. «…ο Γεώργιος Παπαδόπουλος δίνει εντολή στον Μιχάλη τον Ρουφογάλη της μυστικής Κ.Υ.Π., η οποία τότε χρηματοδοτείται από την αμερικανική C.I.A. να δώσει το μάξιμουμ ποσό σε μετρητά στον Tom Πάπας …. η Κ.Υ.Π. δεν έχει 549.000 δολάρια μετρητά, πήγε στην Τράπεζα της Ελλάδος και τα πήρε …τα λεφτά του Αμερικανού φορολογούμενου έρχονται στην Ελλάδα για λόγους ασφαλείας στην Ελληνική Κ.Υ.Π., η Ελληνική Κ.Υ.Π. τα ξαναέστειλε πίσω στον Νίξον και Άγκνιου…».
Το παιγνίδι αυτό παίχτηκε από στελέχη των ΕΔ και είναι μια δραστηριότητα ενδεικτική των υπόγειων συνδέσεων ελληνικών και αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Το δελτίο της 8-1-1972, όπως είναι γραμμένο, δείχνει την προτίμηση των συντακτών του για παραχωρήσεις από την πλευρά των Ε/Κ, ώστε να κλείσει το Κυπριακό. Ήταν στόχος των απριλιανών.
Είμαστε τις πρώτες ημέρες του 1972 η ΕΟΚΑ Β΄ δραστηριοποιείται και πέντε ημέρες μετά την έκδοση αυτού του δελτίου, δηλαδή στις 13 Ιανουαρίου 1972 κατέρχεται στην Κύπρο και ο Καρούσος, ο αποκαλούμενος έκτοτε και υπαρχηγός του Γρίβα στην ΕΟΚΑ Β΄. Είναι επιβοηθητική η παράθεση όσων είπε στη συνέντευξή του στον γράφοντα για εκείνη την περίοδο. Αναφέρεται στην δεύτερη κάθοδό του στην Κύπρο, όπου διαπιστώνει πως από τους αξιωματικούς, που είχαν δεσμευτεί να κατέβουν για βοήθεια του Γρίβα, είναι ο μόνος που υλοποιεί την υπόσχεση. Επίσης αναφέρεται σε προσπάθεια του Γρίβα για οργάνωση αντιχουντικής ομάδας με απόστρατους αξιωματικούς στην Ελλάδα και εκπαίδευσή τους σε εκρηκτικά από παλαιούς αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Δεν αποδέχεται την άποψη πως ο Γρίβας συνεργαζόταν με τη χούντα. Αντίθετα τον θέλει να κινείται ενάντιος στα σχέδιά της για ανατροπή του Μακαρίου
Ο Καρούσος αποσύρεται της ενεργού δράσεως, για όλο το διάστημα των συγκρούσεων μεταξύ Γριβικών και Μακαριακών. «…Μέγας αριθμός αξιωματικών βρίσκεται κάτω, ήτανε άνθρωποι της εμπιστοσύνης της χούντας… Ο κόσμος του Γρίβα τους έκανε παρέα… Αυτοί μάλιστα συνήργησαν, στο να οργανωθεί κρυφά από τον Γρίβα, και η δολοφονική κατά του Μακαρίου απόπειρα στον Άγιο Σέργιο …».
Δεν κρύβει την πεποίθησή του, πως οι Έλληνες πολιτικοί είχαν ανάμειξη στις εξελίξεις των γεγονότων, με την εισβολή των Τούρκων ως αφορμή για την ανατροπή της χούντας «…Ο καθένας ήθελε μια εξωτερική αιτία που θα την ανέτρεπε ώστε, αυτοί να ξαναέπιαναν τις καρέκλες τους … ήθελαν εθνική καταστροφή στην Κύπρο, όπως έγινε …… δεν παρενέβησαν να την εμποδίσουν την τελευταία στιγμή … ξέρω ότι η επιστολή Μακαρίου προς Γκιζίκη ενεκρίθη πρώτα …Απ’ έξω …… Εγένοντο διορθώσεις και πήγε κάτω ξανά…» Εννοεί τον Καραμανλή.
Τις ενημερώσεις του βασιλιά δεν απέκλειε και ο Καρούσος ως πιθανές από την πλευρά του Γρίβα για εκτόνωση της κατάστασης στο νησί. Υποτίθεται πως ο Κωνσταντίνος είχε ακόμα δυνατότητες να παρέμβει.
Τα δελτία των επομένων μηνών (μέχρι και του Δεκεμβρίου 1972, που είναι και το τελευταίο που διαθέτουμε) ασχολούνται συνεχώς με τα Τσεχοσλοβακικά όπλα, τις εφεδρικές δυνάμεις του Μακαρίου, τους άνδρες που στρατολογεί και εξοπλίζει ο Λυσσαρίδης με στόχο να φτάσει τα 2.000 άτομα. Τροφοδοτούν τους παραλήπτες των δελτίων με συνεχείς πληροφορίες για τις διχαστικές συνθήκες των ελληνοκυπρίων στην Κύπρο, με έντεχνη και ωμή συχνά τοποθέτηση για ευθύνες του Μακαρίου. Παράλληλοι στόχοι με τον Μακάριο είναι ο Λυσσαρίδης και το ΑΚΕΛ.
Όσον αφορά τη σχέση του Γρίβα με τη χούντα, όλοι και όλα τα κείμενα τον θέλουν να γίνεται όργανο του καθεστώτος των Αθηνών. Ο Μακάριος ωμά τα αναφέρει αυτά στο γράμμα του της 2-7-1974 προς τον Γκιζίκη. Ο Καρούσος δεν το αρνείται, αλλά τονίζει πως αυτό συμβαίνει από κάποια χρονική στιγμή και μετά. Διευκρινίζει τα της διεισδύσεως οργάνων της δικτατορίας στην ΕΟΚΑ Β΄. Επιμένει πως ο Διγενής στρατολογούσε αξιωματικούς στην Ελλάδα με στόχο οργάνωση που θα καταπολεμούσε τη χούντα των Αθηνών από την Κύπρο. Κανείς από αυτούς τους αξιωματικούς δεν κατέβηκε στην Κύπρο εκτός του Καρούσου. Ονομάζει μόνον τον Δροσογιάννη με τον οποίον υπάρχει κατά τα φαινόμενα έντονη αντίθεση σε προσωπικό επίπεδο. Οι αναφορές στον Βαρδάνη και το Λύτρα (απότακτοι ήδη αξιωματικοί του ΣΞ) σε σχέση με τον Γρίβα, δεν αφορούν την Κύπρο, αλλά προσπάθειες του Γρίβα για οργάνωση αντιστασιακής ομάδας στην Αθήνα. Οι συνεντεύξεις με τους αναφερόμενους δίνουν στοιχεία αλλά δεν επαρκούν ώστε με βεβαιότητα να διεισδύσει κανείς στις προθέσεις του Γρίβα με τις δραστηριότητες στην Ελλάδα. Η οργάνωση με το Λύτρα έγινε και λειτούργησε για λίγο, όπως ο ίδιος το περιγράφει. Έγιναν συλλήψεις, υπέστησαν διώξεις.
Ο Καρούσος δίνει το λόγο του στον Γρίβα και τον τηρεί, κατεβαίνοντας στην Κύπρο. Όσο παράδοξο και εάν φαίνεται, λέει πως το κάνει, πιστεύοντας πως θα πολεμήσει τη δικτατορία. Όσο χρόνο διέρχεται εκεί δεν έχει σοβαρό μπλέξιμο στις αντιμακαριακές δραστηριότητες της ΕΟΚΑ Β΄. Μετά το θάνατο του Γρίβα προσπαθεί να στρέψει σε πολιτική δράση την οργάνωση, αποτυγχάνει λόγω των αντιδράσεων και γυρίζει πίσω. Συλλαμβάνεται από τον παλιό του συμπολεμιστή του ΕΔΕΣ τον Ιωαννίδη, και ο τελευταίος ακούει για την κατάσταση στην Κύπρο μια άποψη σωστή, όπως απέδειξαν οι εξελίξεις. Ο Βασιλικόπουλος εκφράζεται καθαρά για τον Καρούσο στη συνέντευξή του και συγχρόνως καλύπτει και για το Κυπριακό κάποια σημεία. «…αν έλεγες του Καρούσου ΄΄Πάρε τρεις και πήγαινε κάνε αυτή την δουλειά΄΄ αυτοστιγμής σου έλεγε ΄΄Ναι πάω΄΄ η δουλειά ήταν τελειωμένη …. Όταν όμως ο Γρίβας πέθανε.. ο Ιωαννίδης παρήγγειλε …, στους άλλους στης Ε.Ο.Κ.Α. ΄΄Ή διώχνετε τον Καρούσο ή σας κόβω τη βοήθεια΄΄ Και τότε αναγκάστηκε να φύγει, ο Καρούσος ….»
Παίρνουμε τη συνέντευξη του Καρούσου ως έχει. Υπήρξε σε τρεις πολεμικές συγκρούσεις παρών (κατοχή, εμφύλιος, Κύπρος). Δεν έκανε πίσω, ούτε εξαγόρασε την παρουσία του στις συγκρούσεις με την παράταξη των ΄΄εθνικοφρόνων΄΄. Ο ίδιος είναι εθνικόφρων χωρίς εισαγωγικά. Πολέμησε τον κομμουνισμό και σεβάστηκε τους πολεμιστές αντιπάλους του. Εξακολουθούσε μέχρι το τέλος να έχει τις απόψεις του για το ΕΑΜ, το ΚΚΕ, τον κομμουνισμό γενικότερα. Έπρεπε να τον σεβαστούν οι τότε σύντροφοί του και δεν το έκαναν, ούτε στην επταετία (όσοι από εκείνους είχαν στηρίξει τη χούντα), ούτε στην ΕΟΚΑ Β΄ ειδικά μετά το θάνατο του Γρίβα, ούτε η οικονομική/ κοινωνική τάξη που στηρίχθηκε στους δικούς του πολέμους για να ασκήσει και εκμεταλλευτεί την εξουσία στη χώρα. Ο Καρούσος επομένως είναι στέλεχος των ΕΔ εν ενεργεία στις 20-4-1967, αντιχουντικός, πατριώτης, ενάντιος του Κομμουνισμού και ερμηνεύονται οι πράξεις του εύκολα.
Ο Γρίβας γιατί τα έκανε αυτά; Πόσο δίκιο έχει ο Καρούσος όταν λέει πως η καταστροφή στην Κύπρο συνειδητά αφέθηκε να εξελιχθεί, αν όχι προκλήθηκε, για να ξαναβρούν τους πολιτικούς τους θώκους οι παλαιοκομματικοί; Γιατί αυτό ακριβώς υπονοεί. Η άποψη αυτή προωθείται έντονα και από τους οπαδούς του καθεστώτος της 21ης Απριλίου και όχι μόνον απ’ αυτούς. Προβλήθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξη του συνταγματάρχη ε.α. Δ.Παπαποστόλου. Καταγράφονται και από τον τ. Βουλευτή Ψαρουδάκη στοιχεία από τις καταθέσεις στην επιτροπή της Βουλής για το Κυπριακό, αλλά και η άποψη του για τις ευθύνες ιδιαίτερα του Καραμανλή και της υπόλοιπης πολιτικής ηγεσίας της μεταπολίτευσης.
Γνωρίζουμε πως την ίδια ημέρα που ο Μακάριος στέλνει την επιστολή του (2/7/74 και παραλαμβάνεται από τον Γκιζίκη την επομένη) γίνεται η σύσκεψη όπου καθορίστηκαν οι λεπτομέρειες του πραξικοπήματος. Επομένως, συμπεραίνει ο Κάππος, «…δεν είναι σωστό ότι αιτία για το πραξικόπημα ήταν η επιστολή του Μακαρίου …».
Ο Μακάριος ήταν προσωπικότητα διεθνούς κύρους, πολιτικός μεγάλου βεληνεκούς (και μεγάλα τα λάθη του) και αναμφισβήτητα όσο ζούσε δεν υπήρχαν Έλληνες πολιτικοί, που θα μπορούσαν να τον καθοδηγούν. Αυτό όμως δεν αποκλείει τη σύμπραξη με κύκλους Ελλήνων πολιτικών στο εξωτερικό για καταπολέμηση της χούντας (να θυμηθούμε πως στο εξωτερικό στην επταετία ζούσαν οι Καραμανλής, Παπανδρέου, Μητσοτάκης, Κωνσταντίνος Γκλύξμπουργκ (ή Β΄, ή Χριστιανός, ή Δεγκρέτσια ή τ. βασιλιάς) και πολλοί άλλοι.
Ο Αβέρωφ κινιόταν ελεύθερα με διπλωματικό διαβατήριο και όταν δημοσιογράφος τον ρώτησε μεταπολιτευτικά, πως συμβιβάζεται να είναι και ΄΄αντιχουντικός΄΄ και να κινείται με τέτοιο διαβατήριο αντέδρασε πολύ ψυχρά απαντώντας πως ΄΄χειριζόμαστε, κύριε, εθνικά θέματα΄΄. Τότε έγινε και η περίφημη συνάντηση/ ημερίδα/ συνέδριο /συνωμοσία/ σχεδίαση ή όπως ονομάσθηκε ΄΄Σεμινάριο΄΄ της Ρώμης για το Κυπριακό. Ήταν και ο Αβέρωφ εκεί και υπέβαλλε συγκεκριμένη πρόταση μάλιστα. Και αυτό τρεις μήνες μετά την αποφυλάκισή του για το ΄΄Κίνημα του Ναυτικού΄΄ τις ημέρες ακριβώς των γεγονότων του Πολυτεχνείου. Οι κινήσεις του οπωσδήποτε ελέγχονταν.
Γράφει ο Ιγνατίου σε βιβλίο του. «… Ανάμεσα στα πρώτα δέκα National Security Study Memoranda (N.S.S.M.) ήταν και η Κύπρος. Το 1969-70 πραγματοποιήθηκε από την αμερικανική πρεσβεία της Λευκωσίας η δεύτερη μελέτη που είχε μια άλλη μορφή και καταγράφηκε ως National Security Decision Memoranda (N.S.D.M). Όσο για το πώς μίλησε ο Αβέρωφ και για συμφέροντα ποιών, αναφέρει: «…ήταν φανερό ότι στόχος του Αβέρωφ ήταν να αντιμετωπιστεί το Κυπριακό ως ΝΑΤΟϊκό πρόβλημα και να λυθεί μέσα στα πλαίσια της συμμαχίας, με τρόπο που να διασφαλίζονται τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο….ο καθηγητής…λέει ότι η πρόταση του Αβέρωφ εξυπηρετούσε ξεκάθαρα τα συμφέροντα της Δυτικής Συμμαχίας…». Και σε όλα αυτά εμπόδιο ήταν ο Μακάριος. Μοχλός για την υλοποίηση του N.S.D.M. για την Κύπρο, ήταν η ομάδα Ιωαννίδη, που αφού έκανε το ΄΄καθήκον΄΄ της, παραμερίσθηκε την ίδια στιγμή.
Κάποτε πρέπει να αποκαλυφθεί ο ρόλος του Αβέρωφ. Δεν φτάνει η προβολή της πλευράς ΄΄του ευπατρίδη με τα τσαρούχια και το υπέρκομψο κοστούμι στη Βουλή΄΄. Θα τον δούμε κάπως και στο ΄΄κίνημα΄΄ του ναυτικού για το οποίο ο Πετρόπουλος ευθέως τον κατηγορεί πως το είχε από το 1972 (;) προδώσει. Αλλά για το Κυπριακό ο Αβέρωφ υπήρξε πρόσωπο με σημαντικούς ρόλους πάντα.
Επανερχόμενοι στους αξιωματικούς, με τους οποίους ο Γρίβας επεδίωξε επαφή για αντιστασιακή οργάνωση στην Ελλάδα, συναντάμε τον Βαρδάνη ο οποίος στη συνέντευξή του (29-11-02) διευκρινίζει, πως συναντήθηκε με τους Κύπριους αλλά δεν προέκυψε συνεργασία. Πώς εξηγείται η συνεργασία του Γρίβα αργότερα, και από πότε άρχισε με τον Ιωαννίδη; Σε ένθετο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ παρουσιάζονται συνοπτικά, αλλά αρκετά στοιχεία για τα διαδραματισθέντα προ της εισβολής των Τούρκων στην Κύπρο. Η άποψη όμως πως το πραξικόπημα σχεδιάστηκε, για επιβίωση του ελεγχόμενου από τον Ιωαννίδη απομονωμένου καθεστώτος των Αθηνών, δεν μπορεί να γίνει δεκτή.
Μια από τις αιτίες του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου και στόχος των πραξικοπηματιών ήταν το Κυπριακό. Επομένως τις συνθήκες για επέμβαση στην Κύπρο θα τις δημιουργούσαν, όπως και έγινε. Εξ άλλου το πραξικόπημα εξυπηρετούσε και τους Αμερικανούς. Και αφού προσφέρονταν από χρόνια να κάνουν την επιχείρηση (Τούρκοι με τον Ετσεβίτ και Έλληνες πρώτα με τον Παπαδόπουλο και στη συνέχεια με τον Ιωαννίδη) γιατί να μη βοηθήσουν; Με πολλαπλές επιτυχίες. Οι Τούρκοι ευχαριστημένοι, ο Μακάριος εκτός ενεργείας, οι Έλληνες δυσαρεστημένοι αλλά υπό τον έλεγχο των Αμερικανών διπλωματών και με δεσμεύσεις στο ΝΑΤΟ, οι Άγγλοι οι μόνοι κυρίαρχοι (άρα και οι ίδιοι οι Αμερικανοί) σε μεγάλα τμήματα του εδάφους του νησιού, όπου και οι βάσεις. Οι Σοβιετικοί εκτός επιρροής στο αβύθιστο αεροπλανοφόρο, που ελέγχεται πλέον απόλυτα.
Ανεξάρτητα επομένως από την θέληση για επιβίωση του καθεστώτος Ιωαννίδη με την ανατροπή Μακαρίου, το καθεστώς τον έχει βάλει στόχο, διότι ΄΄εμποδίζει την ένωση΄΄. Και δεν είναι μύθος, όπως λέει ο Ευρυβιάδης, η άποψη «…ότι όλα έγιναν για την ένωση…». Είναι άλλο τι συνέβαινε με βάση τις συμφωνίες και τις ρεαλιστικές δυνατότητες για ένωση (μάλλον για διχοτόμηση και διπλή ένωση), και άλλο τι πίστευαν και με βάση αυτό ενεργούσαν και οι συνωμότες περί τον αρχηγό τους Ιωαννίδη και όλοι οι στρατιωτικοί, που ήθελαν την Κύπρο ενωμένη με την Ελλάδα.
Τα στελέχη των ΕΔ που ήταν η ηγεσία του Απριλιανού καθεστώτος, αποδείχθηκαν μικρών προδιαγραφών. Η ομάδα αυτή ήταν αδύναμη σε όλους τους τομείς, για να ασκήσει πολιτική διεθνούς επιπέδου, όπως είναι το Κυπριακό. Δεν ήταν έμπειροι, διπλωμάτες, χαρισματικοί, δυνατοί, οραματιστές, ήταν ΄΄λίγοι΄΄, ΄΄μικροί΄΄, ΄΄αδύναμοι΄΄. Εκείνο που ήξεραν καλά, γιατί ολόκληρη τη στρατιωτική τους ζωή αυτό έκαναν, ήταν να συνωμοτούν. Όχι όμως όπως ο Κίσινγκερ, και αγνόησαν ότι, δεν ήταν ηλίθιοι οι Τούρκοι. Δεν μπορεί κανείς να πει για τους εδώ πως ΄΄απαλλάσσονται λόγω βλακείας΄΄. Παρότι εύκολα έριξαν το ανάθεμα και τις ευθύνες, για ό,τι ακολούθησε του πραξικοπήματος, στη διάδοχη κατάσταση στην Ελλάδα με τον Καραμανλή. Εν τούτοις πρέπει να καθοριστεί δικαστικά και πολιτικά εάν ήταν προδότες συγγνωστοί (δηλαδή εκ δόλου), όπως πολλοί τους αποκαλούν. Προδοσία με τη λογική αυτή ήταν σίγουρα οι πράξεις τους. Δεν ήθελαν να καταλήξουν τα πράγματα εκεί που κατέληξαν, και ενδιαφέρει αυτό μόνο για να ερμηνεύσει κανείς, το γιατί χρησιμοποιήθηκαν.

Ο «Φάκελος Κύπρου» από τα ντοκουμέντα

Το «Κυπριακό» αφορά για τις ΗΠΑ σε National Security Decision Memoranda N.S.D.M

Τα στελέχη των ελληνικών ΕΔ έδειξαν ευαισθησία από την πρώτη στιγμή για το Κυπριακό, όπως και ο λαός. Με τη διαφορά πως τις οδυνηρές ΄΄λύσεις΄΄ κλήθηκε να τις επιβάλλει μερίδα αυτών των στελεχών, που συνωμοτούσαν χρόνια για να κυβερνήσουν τον τόπο, να τον ΄΄σώσουν΄΄, να πάρουν την ΄΄κόκκινη μηλιά΄΄. Και χρεώθηκε ολόκληρο το στρώμα των αξιωματικών κυρίως, και δευτερευόντως των υπαξιωματικών, το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και τις συνέπειές του, όπως και την εφτάχρονη εκτροπή στην Ελλάδα με ό,τι αυτή συνεπάγεται.
Τα στελέχη του ναυτικού είχαν πιο ελαστική θέση απέναντι στον Μακάριο και γενικότερα στο Κυπριακό, από ‘τι του στρατού ξηράς και τούτο διακρίνεται και στα έγγραφα που αναφέρονται στα θέματα αυτά. Ακόμα και στα συνταγμένα από προσκείμενους τη δικτατορία, ή σε κάθε περίπτωση από επηρεασμένους από το κλίμα και το δικτατορικό καθεστώς. Το ΑΝ στέλνει κάθε εβδομάδα ενημερωτικά έγγραφα στα υποταγμένα αρχηγεία και τις μεγάλες διοικήσεις και ναυτικούς σταθμούς. Περιλαμβάνει πληροφορίες και εκτιμήσεις για τις κομμουνιστικές και Αραβικές χώρες, την Τουρκία, την Κύπρο και τους στόλους που κυκλοφορούν στη Μεσόγειο και επισκέπτονται την Ελλάδα (Πολεμικά των ΗΠΑ και εμπορικά της ΕΣΣΔ). Τα περισσότερα στοιχεία αφορούν την κατάσταση στην Τουρκία και τα συμβαίνοντα στην Κύπρο.
Τα δελτία που παρουσιάζονται αφορούν διάστημα από Δεκέμβριο 1970 μέχρι Ιούλιο 1972 και ένα του Δεκεμβρίου 1972. Είναι περίοδος όπου ο Γρίβας βρίσκεται στην Κύπρο και σε έντονη διένεξη με τον Μακάριο, ο τελευταίος όπως και ο Λυσσαρίδης εξοπλίζουν μη ελεγχόμενα από το καθεστώς των Αθηνών Σώματα Κυπρίων, οι συζητήσεις μεταξύ Κληρίδη – Ντεκτάς βρίσκονται σε αέναη κίνηση, οι τρεις Μητροπολίτες με παρακίνηση των Αθηνών ζητούν από τον Μακάριο να μονάσει. Το Κυπριακό, κύρια με το καθεστώς των Αθηνών αλλά και με τους Τούρκους, βρίσκεται σε εκρηκτική φάση.
Την κατάσταση απεικονίζουν με προσεκτικές αλλά αιχμηρές φράσεις οι εβδομαδιαίες ενημερώσεις του 2ου ΕΓ/ΑΝ. Εν τω μεταξύ στη Μεσόγειο πηγαινοέρχονται οι στόλοι των ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, δείχνοντας το εκατέρωθεν ενδιαφέρον για τις χώρες της περιοχής. Όλα αυτά απεικονίζονται στα δελτία, με αναφορές στα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στις χώρες της περιοχής και τις θέσεις των υπερδυνάμεων.
Το ίδιο διάστημα στην Τουρκία έχουμε στρατιωτικό πραξικόπημα, η ΗΑΔ (Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία) βρίσκεται ακόμα εν ζωή. Στη Λιβύη ο Καντάφι ολοκληρώνει τις εθνικοποιήσεις και τις δεσμεύσεις ξένων κεφαλαίων. Στο Ιράκ το κόμμα ΜΠΑΑΘ κυριαρχεί, και συχνά όπως και στη Συρία οι στρατιωτικοί που είναι στην εξουσία, συλλαμβάνουν άλλους που σχεδίαζαν να τους ανατρέψουν και τους εκτελούν ενώ παράλληλα και κατά διαστήματα εκτελούν και κομμουνιστές.
Το καθεστώς της 21ης Απριλίου εμφανίζεται να ελέγχει την κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας και έχει επιλέξει το δρόμο της σύγκρουσης με το Μακάριο. Τα Τσεχοσλοβακικά όπλα που η Κυπριακή Κυβέρνηση αγοράζει για εξοπλισμό δυνάμεως εκτός Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ το οποίον ελέγχεται από Έλληνες αξιωματικούς, άρα από τη δικτατορία), είναι αφορμή για όξυνση των σχέσεων χούντας-Μακαρίου.
Από το δελτίο της 4 Ιανουαρίου 1970 εκτός των άλλων πληροφορούμαστε, πως στη Μεσόγειο εκείνες τις ημέρες βρίσκονται σαράντα πέντε (45) μονάδες της ΕΣΣΔ, (15 μάχιμα πλοία επιφανείας, 21 βοηθητικά και 9 υποβρύχια), ενώ τα ελληνικά λιμάνια επισκέφθηκαν είκοσι οκτώ (28) σκάφη του εμπορικού στόλου πάλι της ΕΣΣΔ. Κατά τα άλλα ο Ντεμιρέλ στην Τουρκία στηρίζεται σε μία ψήφο, η κατάσταση είναι συγκεχυμένη και «…ως εκ τούτου πρέπει να αναμένωμεν συντόμως ριζικάς εξελίξεις μη αποκλειομένης πραξικοπηματικής επεμβάσεως των Ενόπλων Δυνάμεων…».
Δεν κρύβεται η απογοήτευση του συντάκτη για τις προτιμήσεις των Τούρκων στην Ελισσάβετ αντί του Άγκνιου. Ο τελευταίος ήταν το καμάρι της χούντας επειδή ήταν ελληνοαμερικανός και τους πρόσεχε με δηλώσεις. Η προεκλογική του εκστρατεία, όπως και του Νίξον, διευκολύνθηκε ( πληρώθηκε σημαντικό τμήμα των εξόδων της) από ΚΥΠ και τη χούντα, όπως αποκάλυψε ο Ηλίας Δημητρακόπουλος σε συνέντευξη στον γράφοντα αλλά και αλλού κατ’ επανάληψη. «…ο Γεώργιος Παπαδόπουλος δίνει εντολή στον Μιχάλη τον Ρουφογάλη της μυστικής Κ.Υ.Π., η οποία τότε χρηματοδοτείται από την αμερικανική C.I.A. να δώσει το μάξιμουμ ποσό σε μετρητά στον Tom Πάπας …. η Κ.Υ.Π. δεν έχει 549.000 δολάρια μετρητά, πήγε στην Τράπεζα της Ελλάδος και τα πήρε …τα λεφτά του Αμερικανού φορολογούμενου έρχονται στην Ελλάδα για λόγους ασφαλείας στην Ελληνική Κ.Υ.Π., η Ελληνική Κ.Υ.Π. τα ξαναέστειλε πίσω στον Νίξον και Άγκνιου…»
Το παιγνίδι αυτό παίχτηκε από στελέχη των ΕΔ και είναι μια δραστηριότητα ενδεικτική των υπόγειων συνδέσεων ελληνικών και αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Το δελτίο της 8-1-1972 όπως είναι γραμμένο δείχνει την προτίμηση των συντακτών του για παραχωρήσεις από την πλευρά των Ε/Κ, ώστε να κλείσει το Κυπριακό. Ήταν στόχος των απριλιανών.
Είμαστε τις πρώτες ημέρες του 1972 η ΕΟΚΑ Β΄ δραστηριοποιείται και πέντε ημέρες μετά την έκδοση αυτού του δελτίου, δηλαδή στις 13 Ιανουαρίου 1972 κατέρχεται στην Κύπρο και ο Καρούσος, ο αποκαλούμενος έκτοτε και υπαρχηγός του Γρίβα στην ΕΟΚΑ Β΄. Είναι επιβοηθητική η παράθεση όσων είπε σε συνέντευξή του για εκείνη την περίοδο που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο ολόκληρη. Αναφέρεται στην δεύτερη κάθοδό του στην Κύπρο, όπου διαπιστώνει πως από τους αξιωματικούς, που είχαν δεσμευτεί να κατέβουν για βοήθεια του Γρίβα, είναι ο μόνος που υλοποιεί την υπόσχεση. Επίσης στην ενέργεια του Γρίβα για οργάνωση αντιχουντικής ομάδας με απόστρατους αξιωματικούς στην Ελλάδα και εκπαίδευσή τους σε εκρηκτικά από παλαιούς αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Δεν αποδέχεται την άποψη πως ο Γρίβας συνεργαζόταν με τη χούντα. Αντίθετα τον θέλει να κινείται ενάντιος στα σχέδιά της για ανατροπή του Μακαρίου Ο Καρούσος αποσύρεται της ενεργού δράσεως, για όλο το διάστημα των συγκρούσεων μεταξύ Γριβικών και Μακαριακών. «…Μέγας αριθμός αξιωματικών βρίσκεται κάτω, ήτανε άνθρωποι της εμπιστοσύνης της χούντας… Ο κόσμος του Γρίβα τους έκανε παρέα… Αυτοί μάλιστα συνήργησαν, στο να οργανωθεί κρυφά από τον Γρίβα, και η δολοφονική κατά του Μακαρίου απόπειρα στον Άγιο Σέργιο …». Δεν κρύβει την πεποίθησή του, πως οι Έλληνες πολιτικοί είχαν ανάμειξη στις εξελίξεις των γεγονότων, με την εισβολή των Τούρκων ως αφορμή για την ανατροπή της χούντας «…Ο καθένας ήθελε μια εξωτερική αιτία που θα την ανέτρεπε ώστε, αυτοί να ξαναέπιαναν τις καρέκλες τους … ήθελαν εθνική καταστροφή στην Κύπρο, όπως έγινε …… δεν παρενέβησαν να την εμποδίσουν την τελευταία στιγμή … ξέρω ότι η επιστολή Μακαρίου προς Γκιζίκη ενεκρίθη πρώτα …Απ’ έξω …… Εγένοντο διορθώσεις και πήγε κάτω ξανά…» Εννοεί τον Καραμανλή.
Τις ενημερώσεις του βασιλιά δεν απέκλειε και ο Καρούσος ως πιθανές από την πλευρά του Γρίβα για εκτόνωση της κατάστασης στο νησί. Υποτίθεται πως ο Κωνσταντίνος είχε ακόμα δυνατότητες να παρέμβει. Τα δελτία των επομένων μηνών (μέχρι και του Δεκεμβρίου 1972, που είναι και το τελευταίο που διαθέτουμε) ασχολούνται συνεχώς με τα Τσεχοσλοβακικά όπλα, τις εφεδρικές δυνάμεις του Μακαρίου, τους άνδρες που στρατολογεί και εξοπλίζει ο Λυσσαρίδης με στόχο να φτάσει τα 2.000 άτομα.
Τροφοδοτούν τους παραλήπτες των δελτίων με συνεχείς πληροφορίες για τις διχαστικές συνθήκες των ελληνοκυπρίων στην Κύπρο, με έντεχνη και ωμή συχνά τοποθέτηση για ευθύνες του Μακαρίου. Παράλληλοι στόχοι με τον Μακάριο είναι ο Λυσσαρίδης και το ΑΚΕΛ.
Όσον αφορά τη σχέση του Γρίβα με τη χούντα, όλοι και όλα τα κείμενα θέλουν το Γρίβα να γίνεται όργανο του καθεστώτος των Αθηνών. Ο Μακάριος ωμά τα αναφέρει αυτά στο γράμμα του της 2-7-1974 προς τον Γκιζίκη. Ο Καρούσος δεν το αρνείται, αλλά τονίζει πως αυτό συμβαίνει από κάποια χρονική στιγμή και μετά. Διευκρινίζει τα της διεισδύσεως οργάνων της δικτατορίας στην ΕΟΚΑ Β΄. Επιμένει πως ο Διγενής στρατολογούσε αξιωματικούς στην Ελλάδα με στόχο οργάνωση που θα καταπολεμούσε τη χούντα των Αθηνών από την Κύπρο. Κανείς από αυτούς τους αξιωματικούς δεν κατέβηκε στην Κύπρο εκτός του ίδιου. Ονομάζει μόνον τον Δροσογιάννη με τον οποίον υπάρχει κατά τα φαινόμενα έντονη αντίθεση σε προσωπικό επίπεδο. Και του Δροσογιάννη ανάλογη συνέντευξη αναρτήθηκε πρόσφατα στο διαδίκτυο.
Ο αντιστασιακός αξιωματικός Λ. Βασιλικόπουλος (διετέλεσε στη μεταπολίτευση Αρχηγός Γεν και Διοικητής ΕΥΠ) εκφράζεται καθαρά για τον Καρούσο στη δική του συνέντευξη και συγχρόνως καλύπτει και για το Κυπριακό κάποια σημεία. «…αν έλεγες του Καρούσου ΄΄Πάρε τρεις και πήγαινε κάνε αυτή την δουλειά΄΄ αυτοστιγμής σου έλεγε ΄΄Ναι πάω΄΄ η δουλειά ήταν τελειωμένη …. Όταν όμως ο Γρίβας πέθανε.. ο Ιωαννίδης παρήγγειλε …, στους άλλους στης Ε.Ο.Κ.Α. ΄΄Ή διώχνετε τον Καρούσο ή σας κόβω τη βοήθεια΄΄ Και τότε αναγκάστηκε να φύγει, ο Καρούσος…….
Πόσο δίκιο έχει ο Καρούσος όταν λέει πως η καταστροφή στην Κύπρο συνειδητά αφέθηκε να εξελιχθεί, αν όχι προκλήθηκε, για να ξαναβρούν τους πολιτικούς τους θώκους οι παλαιοκομματικοί; Γιατί αυτό ακριβώς υπονοεί. Η άποψη αυτή προωθείται έντονα και από τους οπαδούς του καθεστώτος της 21ης Απριλίου και όχι μόνον απ’ αυτούς. Προβλήθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξη του συνταγματάρχη ε.α. Δ. Παπαποστόλου.
Καταγράφονται και από τον τ. Βουλευτή Ψαρουδάκη στοιχεία από τις καταθέσεις στην επιτροπή της Βουλής για το Κυπριακό, αλλά και η άποψη του για τις ευθύνες ιδιαίτερα του Καραμανλή και της υπόλοιπης πολιτικής ηγεσίας της μεταπολίτευσης. Γνωρίζουμε πως την ίδια ημέρα που ο Μακάριος στέλνει την επιστολή του (2/7/74 και παραλαμβάνεται από τον Γκιζίκη την επομένη) γίνεται η σύσκεψη όπου καθορίστηκαν οι λεπτομέρειες του πραξικοπήματος. Επομένως, συμπεραίνει ο Κάππος, «…δεν είναι σωστό ότι αιτία για το πραξικόπημα ήταν η επιστολή του Μακαρίου …».
Ο Μακάριος ήταν προσωπικότητα διεθνούς κύρους, πολιτικός μεγάλου βεληνεκούς (και μεγάλα τα λάθη του) και αναμφισβήτητα όσο ζούσε δεν υπήρχαν Έλληνες πολιτικοί, που θα μπορούσαν να τον καθοδηγούν. Αυτό όμως δεν αποκλείει τη σύμπραξη με κύκλους Ελλήνων πολιτικών στο εξωτερικό για καταπολέμηση της χούντας (να θυμηθούμε πως στο εξωτερικό στην επταετία ζούσαν οι Καραμανλής, Παπανδρέου, Μητσοτάκης, Κωνσταντίνος τ. βασιλιάς) και πολλοί άλλοι. Ο Αβέρωφ κινιόταν ελεύθερα με διπλωματικό διαβατήριο και όταν δημοσιογράφος τον ρώτησε μεταπολιτευτικά, πως συμβιβάζεται να είναι και ΄΄αντιχουντικός΄΄ και να κινείται με τέτοιο διαβατήριο αντέδρασε πολύ ψυχρά απαντώντας πως ΄΄χειριζόμαστε κύριε εθνικά θέματα΄΄.
Τότε έγινε και η περίφημη συνάντηση/ ημερίδα/ συνέδριο /συνωμοσία/ σχεδίαση ή όπως ονομάσθηκε ΄΄Σεμινάριο΄΄ της Ρώμης για το Κυπριακό. Ήταν και ο Αβέρωφ εκεί και υπέβαλλε συγκεκριμένη πρόταση μάλιστα. Και αυτό τρεις μήνες μετά την αποφυλάκισή του για το ΄΄κίνημα του ναυτικού΄΄ τις ημέρες ακριβώς των γεγονότων του Πολυτεχνείου. Οι κινήσεις του οπωσδήποτε ελέγχονταν. Γράφει ο Ιγνατίου σε βιβλίο του. «… Ανάμεσα στα πρώτα δέκα National Security Study Memoranda (N.S.S.M.) ήταν και η Κύπρος. Το 1969-70 πραγματοποιήθηκε από την αμερικανική πρεσβεία της Λευκωσίας η δεύτερη μελέτη που είχε μια άλλη μορφή και καταγράφηκε ως National Security Decision Memoranda (N.S.D.M). Όσο για το πώς μίλησε ο Αβέρωφ και για συμφέροντα ποιών, αναφέρει: «…ήταν φανερό ότι στόχος του Αβέρωφ ήταν να αντιμετωπιστεί το Κυπριακό ως ΝΑΤΟϊκό πρόβλημα και να λυθεί μέσα στα πλαίσια της συμμαχίας, με τρόπο που να διασφαλίζονται τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο….ο καθηγητής…λέει ότι η πρόταση του Αβέρωφ εξυπηρετούσε ξεκάθαρα τα συμφέροντα της Δυτικής Συμμαχίας…». Και σε όλα αυτά εμπόδιο ήταν ο Μακάριος. Μοχλός για την υλοποίηση του N.S.D.M. για την Κύπρο, ήταν η ομάδα Ιωαννίδη, που αφού έκανε το ΄΄καθήκον΄΄ της, παραμερίσθηκε την ίδια στιγμή.
Κάποτε πρέπει να αποκαλυφθεί ο ρόλος του Αβέρωφ. Δεν φτάνει η προβολή της πλευράς ΄΄του ευπατρίδη με τα τσαρούχια και το υπέρκομψο κοστούμι στη Βουλή΄΄. Θα τον δούμε κάπως και στο ΄΄κίνημα΄΄ του ναυτικού για το οποίο ο Πετρόπουλος ευθέως τον κατηγορεί πως το είχε από το 1972 (;) προδώσει. Αλλά για το Κυπριακό ο Αβέρωφ υπήρξε πρόσωπο με σημαντικούς ρόλους πάντα.
Σε ένθετο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ παρουσιάζονται συνοπτικά, αλλά αρκετά στοιχεία για τα διαδραματισθέντα προ της εισβολής των Τούρκων στην Κύπρο. Η άποψη όμως πως το πραξικόπημα σχεδιάστηκε, για επιβίωση του ελεγχόμενου από τον Ιωαννίδη απομονωμένου καθεστώτος των Αθηνών, δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Μια από τις αιτίες του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου και στόχος των πραξικοπηματιών ήταν το Κυπριακό. Επομένως τις συνθήκες για επέμβαση στην Κύπρο θα τις δημιουργούσαν, όπως και έγινε. Εξ άλλου το πραξικόπημα εξυπηρετούσε και τους Αμερικανούς. Και αφού προσφέρονταν από χρόνια να κάνουν την επιχείρηση (Τούρκοι με τον Ετσεβίτ και Έλληνες πρώτα με τον Παπαδόπουλο και στη συνέχεια με τον Ιωαννίδη) γιατί να μη βοηθήσουν; Με πολλαπλές επιτυχίες. Οι Τούρκοι ευχαριστημένοι, ο Μακάριος εκτός ενεργείας, οι Έλληνες δυσαρεστημένοι αλλά υπό τον έλεγχο των Αμερικανών διπλωματών και με δεσμεύσεις στο ΝΑΤΟ, οι Άγγλοι οι μόνοι κυρίαρχοι (άρα και οι ίδιοι οι Αμερικανοί) σε μεγάλα τμήματα του εδάφους του νησιού, όπου και οι βάσεις. Οι Σοβιετικοί εκτός επιρροής στο αβύθιστο αεροπλανοφόρο, που ελέγχεται πλέον απόλυτα.
Ανεξάρτητα επομένως από την θέληση για επιβίωση του καθεστώτος Ιωαννίδη με την ανατροπή Μακαρίου, το καθεστώς τον έχει βάλει στόχο, διότι ΄΄εμποδίζει την ένωση΄΄. Και δεν είναι μύθος, όπως λέει ο Ευρυβιάδης, η άποψη «…ότι όλα έγιναν για την ένωση…». Είναι άλλο τι συνέβαινε με βάση τις συμφωνίες και τις ρεαλιστικές δυνατότητες για ένωση (μάλλον για διχοτόμηση και διπλή ένωση), και άλλο τι πίστευαν και με βάση αυτό ενεργούσαν και οι συνωμότες περί τον αρχηγό τους Ιωαννίδη και όλοι οι στρατιωτικοί, που ήθελαν την Κύπρο ενωμένη με την Ελλάδα.
Τα στελέχη των ΕΔ που ήταν η ηγεσία του Απριλιανού καθεστώτος, αποδείχθηκαν μικρών προδιαγραφών. Η ομάδα αυτή ήταν αδύναμη σε όλους τους τομείς, για να ασκήσει πολιτική διεθνούς επιπέδου, όπως είναι το Κυπριακό. Δεν ήταν έμπειροι, διπλωμάτες, χαρισματικοί, δυνατοί, οραματιστές, ήταν ΄΄λίγοι΄΄, ΄΄μικροί΄΄, ΄΄αδύναμοι΄΄. Εκείνο που ήξεραν καλά, γιατί ολόκληρη τη στρατιωτική τους ζωή αυτό έκαναν, ήταν να συνωμοτούν. Όχι όμως όπως ο Κίσινγκερ, και αγνόησαν ότι, δεν ήταν ηλίθιοι οι Τούρκοι.
Δεν μπορεί κανείς να πει για τους εδώ πως ΄΄απαλλάσσονται λόγω βλακείας΄΄. Παρότι εύκολα έριξαν το ανάθεμα και τις ευθύνες, για ό,τι ακολούθησε του πραξικοπήματος, στη διάδοχη κατάσταση στην Ελλάδα με τον Καραμανλή. Εν τούτοις και μόνο πλέον για την ιστορία θα έπρεπε να καθοριστεί δικαστικά και πολιτικά εάν ήταν προδότες συγγνωστοί (δηλαδή εκ δόλου), όπως πολλοί τους αποκαλούν. Προδοσία με τη λογική αυτή ήταν σίγουρα οι πράξεις τους πάντως. Το εάν ήθελαν ή όχι να καταλήξουν τα πράγματα εκεί που κατέληξαν δεν ενδιαφέρει πλέον.

Το Κίνημα του Ναυτικού «απ’ την άλλη πλευρά του λόφου»

ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΟΛΑ Ο ΑΝΤΙΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ  Π.

(Δ/ΝΤΗΣ ΓΕΝ-Α2 ΕΠΙ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΠΝ)

Στη σειρά των εδώ αναρτίσεων, η συνέντευξη αυτή (παρμένη το 2002) παρουσιάζεται όπως ακριβώς απομαγνητοφωνήθηκε στα πλαίσια διδακτορικής διατριβής από την οποία προέρχεται και η τρίτομη εργασία Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, εκδόσεων Παπαζήση του 2006. Τα παρατιθέμενα σχόλια και διευκρινήσεις επίσης γράφτηκαν εκείνη την περίοδο, ενώ το κείμενο περιλαμβάνεται (μαζί με σειρά άλλων συνεντεύξεων) σε παράρτημα της διατριβής που φιλοξενείται στο Κέντρο Τεκμηρίωσης δημοσιευμένο επίσης και εντοπιζόμενο στο διαδίκτυο..

Ο Νικολόπουλος είναι της τάξης εισόδου 1950 στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ) και εξόδου το 1954.[1] Εν ενεργεία στις 20-4-1967 με το βαθμό του μαχίμου πλωτάρχη, πολύ γρήγορα ασπάζεται τις αρχές του στρατιωτικού καθεστώτος και τις υπηρετεί με πίστη και αφοσίωση μέχρι τέλους. Η σταδιοδρομία του για πολλά χρόνια στην καθοριστική για τις πληροφορίες και τον έλεγχο ολόκληρου του ναυτικού θέση του 2^ου Επιτελικού Γραφείου του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (ΓΕΝ), τον τοποθετεί στον εσωτερικό κύκλο όχι μόνο των οπαδών αλλά των άμεσα συνεργαζομένων με τους αντίστοιχους των άλλων κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ) και των σωμάτων ασφαλείας. Το πλεονέκτημα που αποκτά η υπηρεσία του, να αλληλογραφεί απ’ ευθείας με όλες τις υπηρεσίες του ναυτικού, προσδίδει πρόσθετη δύναμη στον κατέχοντα τη θέση αυτή. Ο ίδιος επισημαίνει στη συνέντευξή του πως, όταν διαπίστωσε πως ο Παπαδόπουλος απομακρύνεται από τις αρχές της ΄΄επανάστασης΄΄ συμπράττει με την ομάδα Ιωαννίδη για την ανατροπή του.

Σημειώνεται πως ένα μεγάλο τμήμα από τα χρησιμοποιηθέντα στη διδακτορική διατριβή έγγραφα, φέρει την υπογραφή του ίσως και πιο συχνά απ’ ότι του Μαργαρίτη και Αραπάκη που διετέλεσαν αρχηγοί του ΓΕΝ τα χρόνια της δικτατορίας. Και τούτο παρ’ ότι το αρχείο του ΑΝ/2^ον ΕΓ πρέπει να έχει καταστραφεί ή αφαιρεθεί σε μεγάλο ποσοστό.[2]

—————————————————————–

 

…………………………………………………………………………………….///////……………………………………………………

Κ.            Ο Ιωαννίδης είχε έρθει και είχε μιλήσει στη Σχολή Δοκίμων μετά το λεγόμενο κίνημα του 73, το Κίνημα του Ναυτικού. Εκεί παρίσταντο όλοι οι αξιωματικοί του ναυτικού του λεκανοπεδίου, μεταξύ των οποίων και ναύαρχοι. Ο Ιωαννίδης είχε το βαθμό του ταξιάρχου και όπως ξέρετε πολύ καλά μίλησε πολύ αυστηρά στους αξιωματικούς του ναυτικού. Πώς εσείς ως αξιωματικός του ναυτικού εξηγείτε ότι ναύαρχοι στέκονταν προσοχή στον Ιωαννίδη, έναν ταξίαρχο; Πώς το εξηγείτε;

Ν.            Το εξηγώ ότι δυστυχώς, ανεξαρτήτως μετά αν έκαναν όλοι τον αντιστασιακό και έντεκα εκατομμύρια Έλληνες εμφανίστηκαν ως αντιστασιακοί, στην πραγματικότητα δεν ήταν κανένας, όχι μόνο δεν ήταν αντιστασιακοί, αλλά ήταν οσφυοκάμπτες. Όχι οι ναύαρχοι, και οι δικασταί και οι τέτοιοι……μετά βέβαια στο τέλος ενεφανίστηκαν ως αντιστασιακοί, γιατί έτσι τους συνέφερε.

Κ.            Τη συμπεριφορά των ναυάρχων πως την εξηγείτε απέναντι σε έναν ταξίαρχο;

Ν.            Την εξηγώ όπως σήμερα δείχνουν την ίδια συμπεριφορά στον πρώτο τυχόντα βουλευτή, όχι της κυβέρνησης, αλλά σε έναν απλό βουλευτή.

Κ.            Κύριε Νικολόπουλε, δεν θέλετε να μου απαντήσετε. Θα αλλάξω το ερώτημα: έχουμε έναν ταξίαρχο του στρατού ξηράς, η σειρά αρχαιότητας τους στο στρατό ξηράς είναι πάνω από διακόσια στην επετηρίδα, 200 στρατηγοί όλοι υπακούουν στον Ιωαννίδη, έναν ταξίαρχο.

Ν.            ……όφειλε στους νεαρούς αξιωματικούς από το βαθμό του ταγματάρχη και κάτω.

Κ.            Που σημαίνει τι;

Ν.            Ότι οι άλλοι όλοι ήταν ανδρείκελα. Για μένα να σου πω κάτι, ένα πράγμα……σβήστο……..

Κ.            Δεν το σβήνω, και το ξέρω. Όλοι το ίδιο λένε αλλά θέλω να το ακούσω.

Ν.            Λοιπόν για μένα το μόνο… ένα από τα κακά που έκανε η επταετία στις Ενόπλους Δυνάμεις είναι ότι γκρεμίσαν τα είδωλα.

Κ.            Εννοείτε την ιεραρχία…..

Ν.            Ναι. Γκρεμίσαν τα είδωλα διότι παρουσιάσαν ανθρώπους που τους έβλεπα εγώ ως νέος αξιωματικός και ήθελα να τους μοιάσω, και τους είχα ως είδωλα, είδα μετά στην πραγματικότητα ότι δεν ήταν έτσι. Σε πληροφορώ όταν έγινε η 25^η Νοεμβρίου, παρήλασαν από το γραφείο μου, που δεν ήμουν εγώ εκεί, από ναύαρχοι, στρατηγοί, και διάφοροι άλλοι. Έλεγαν μάλιστα της γραμματέως «γράψε το ότι ήρθαμε να τον δούμε«.

Κ.            Έλεγαν οι ναύαρχοι και οι στρατηγοί στο διευθυντή του 2^ου Γραφείου του ΓΕΝ που είχε βαθμό αντιπλοιάρχου ότι «γράψε το όνομά μου και πες το στον κύριο Νικολόπουλο ότι πέρασα να του πω ‘γεια σου'». Τι σήμαινε αυτό για εσάς;

Ν.            Σήμαινε κάτι το οποίο δεν μου άρεσε.

Κ.            Δηλαδή.

Ν.            Σήμαινε σα να έλεγαν «να μας θυμηθεί μήπως γίνουν αλλαγές και τέτοια, ότι εμείς είμαστε μαζί του».

Κ.            Τα ανδρείκελα. Και ποιος βάζει τα ανδρείκελα σε αυτές τις θέσεις;

Ν.            Ήταν τα ίδια ανδρείκελα τα οποία είχαν προχωρήσει στην ιεραρχία, όπως προχωρούν και τώρα. Γιατί και τώρα γίνονται ορισμένα πράγματα, που ξεφτιλίζουν τις ένοπλες δυνάμεις και πρέπει να λέγονται.

Κ.            Θα πάμε σε αυτό μετά. Επομένως ο Ιωαννίδης όφειλε τη δύναμή του στο γεγονός ότι είχε δικούς του, μικρούς αξιωματικούς, από βαθμό ταγματάρχου και κάτω.

Ν.            Ναι γιατί σε πληροφορώ ότι όταν έγινε η ανατροπή π.χ. του Παπαδόπουλου, ακόμα και οι υπασπιστές του ήρθαν μαζί μας..

Κ.            Του Παπαδόπουλου;

Ν.            Ναι.

Κ.            Τι γνωρίζετε για την ομάδα Σταματελόπουλου; Είχε στο ναυτικό ανθρώπους ο Σταματελόπουλος;

Ν.            Λοιπόν, να σου πω το εξής, ότι εγώ παρέμεινα σε αυτή τη θέση, καθ’ όλη τη διάρκεια της Επταετίας, η οποία ήταν εις βάρος της εξελίξεώς μου, και οικονομικώς. Διότι όλοι επήγαιναν στο ΝΑΤΟ, εμένα μου ήρθε μια φορά μετάθεση να πάω στο ΝΑΤΟ, όπως πηγαίναν όλοι της σειράς μου και η ηγεσία του ναυτικού δε με άφησε. Για ποιο λόγο; Γιατί φοβόντουσαν ότι στη θέση μου θα έρθει κάποιος άλλος μη μετριοπαθής.

Κ.            Ποιος δηλ. δεν σας άφησε; Ο Αραπάκης ή ο Μαργαρίτης;

Ν.            Και ο Μαργαρίτης και ο Περβαινάς και ο Αραπάκης, όλοι. Διότι επίστευαν ότι αν φύγω εγώ, θα έρθει στη θέση μου κάποιος άλλος, ο οποίος θα ήταν από τους φανατικούς, από τους έξαλλους. Λόγω ότι εγώ ήμουν εναντίον των ομάδων……..

Κ.            Εννοείτε ότι ήσαστε μετριοπαθής και δεν σας άφηναν οι αρχηγοί του ναυτικού να φύγετε, φοβούμενοι μήπως έρθει κάποιος έξαλλος στη θέση σας. Περβαινάς αναφέρατε, Αραπάκης και Μαργαρίτης. Αυτοί οι αξιωματικοί, ως ναύαρχοι στη διάρκεια της Επταετίας, ήταν οσφυοκάμπτες;

Ν.            Κατ’ αρχάς ήταν οσφυοκάμπτες το 95%, για να μην πω όλων των Ελλήνων. Για να μην κοροϊδευόμαστε.

Κ.            Τι θέλετε να πείτε, ότι το υπόλοιπο 5% τι ήταν; Οι οπαδοί της 21^ης Απριλίου;

Ν.            Όχι, το 95% των Ελλήνων ήταν, όχι οσφυοκάμπτες, ήταν…..ακολουθούσαν την πεπατημένη, δηλ. «μη μου τους κύκλους τάραττε», στη θέση τους, στην εξέλιξή τους, ανεξαρτήτως αν αυτό το 95% μετά ευρέθησαν αντιστασιακοί.

Κ.            Εν τούτοις έχουμε μια αντίσταση κύριε Νικολόπουλε.

Ν.            Ναι, το 5%, αυτό ήταν, για να μην πω και λιγότερο.

Κ.            Ένα 5% αντίστασης σε ένα καθεστώς ολοκληρωτικό δεν είναι λίγο. Δε σημαίνει ότι το άλλο 95%…ή σημαίνει για εσάς ότι το 95% που δεν στρέφεται κατά του καθεστώτος είναι υπέρ του;

Ν.            Ξέρω αντιστασιακούς που παρίσταναν μετά τον αντιστασιακό οι οποίοι ήταν πράκτορες, δηλ. πράκτορες των διαφόρων γραφείων, βάλλοντας εναντίον άλλων.

Κ.            Να μου τους πείτε, ποιοι ήταν.

Ν.            Κωλύομαι.

Κ.            Κύριε Νικολόπουλε, μη μου λετε «κωλύεστε», να μου πείτε ποιοι ήταν αυτοί οι αξιωματικοί. Έπαιξαν ρόλο αρνητικό στην εξέλιξη της χώρας μας και στα συμφέροντά της.

Ν.            Εγώ λέω και πολίτες και δημοσιογράφοι και βουλευταί και νυν υπουργοί και τέτοιοι οι οποίοι ……

Κ.            Αυτά είναι γνωστά, γι’ αυτούς που αναφέρετε είναι γνωστά. Για τους αξιωματικούς δεν είναι γνωστά. Ποιοι ήταν αυτοί που έπαιξαν τέτοιο διπλό ρόλο;

Ν.            Όταν είπα αυτό, εννοούσα πολιτικά πρόσωπα που έβαλλαν το ένα εναντίον του άλλου…….για μένα π.χ. ερχόντουσαν διάφοροι να καταγγείλουν διάφορα. Είχα πει όποιος ήθελε να καταγγείλει κάποιον, δε δεχόμουνα ρουφιάνους, γι’ αυτό είχα πει να το γράψει και να το υπογράψει.

Κ.            Με βάζετε σε πειρασμό να σας ρωτήσω για τους περίφημους «Σαββατιανούς». Αληθεύει ότι ανεβαίνατε το Σάββατο στο ΓΕΝ και ερχόντουσαν αξιωματικοί και υπαξιωματικοί και ανέφεραν διάφορα θέματα εγγράφως ή μη εγγράφως, διάφορα θέματα σχετικά με τη δουλειά που είχατε στο 2^ο Γραφείο;

Ν.            Δεν είναι ακριβώς έτσι.

Κ.            Πως είναι;

Ν.            Ότι πολλοί ερχόντουσαν και πέρναγαν από εκεί, χωρίς να καταφέρονται εναντίον άλλων, αλλά απλώς κατά κάποιο τρόπο να υποβάλλουν τα σέβη τους. Και όχι νεότεροι μου κατά βαθμό, το οποίο μπορείς να το δικαιολογήσεις, αλλά αρχαιότεροι.

Κ.            Αυτοί είναι οι οσφυοκάμπτες. Φύγαμε από τους οσφυοκάμπτες. Ευσχήμως δεν μου απαντήσατε για Αραπάκη, Μαργαρίτη και Περβαινά. Δεν χαρακτηρίσατε, δεν είπατε την γνώμη σας γι’ αυτούς. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτούς;

Ν.            Είπα ότι Μαργαρίτης, Αραπάκης και Περβαινάς απλώς ακολουθούσαν και αυτοί…κατά τη δική τους άποψη επίστευαν, ότι είναι στην ηγεσία του ναυτικού, ότι εάν τα έχουν καλά με την καθεστηκυία τάξη τότε, θα μπορούσαν να κερδίσουν κάτι εις όφελος του ναυτικού. Να σας πω το εξής θέμα: επί επταετίας έγινε η Αγία Μαρίνα η οποία έγινε και από ενέργειές μου και από το Μαργαρίτη. Και φτιάξαμε… Αυτό που θέλω να σου πω είναι ότι αν πήγαινες τελείως κόντρα εναντίον του στρατού στην αρχή, δεν θα γινότανε. Το ότι π.χ. επείραξε τους αξιωματικούς του ναυτικού με τις στολές, τα χακί……τα χακί εμείς που βγαίναμε λόγω των …..πάντα τα θέλαμε…..μετά υπήρξε μια αντίδραση ότι μας τα επέβαλε ο στρατός για να μοιάζουμε. Στην πραγματικότητα δεν μας τα επέβαλε ο στρατός. Αλλά επίστεψαν τότε, όπως λέμε το standardization, ότι προσφέρει στην οικονομία η τυποποίηση. Το οποίο βέβαια το χρειάζεται αυτό το standardization σε πολλά θέματα η Ελλάς ολόκληρη.

Κ.            Ο Χαρατσής στο βιβλίο του το γνωστό λέει ότι, ο Πολιτόπουλος παίρνει από το χέρι τον Περβαινά, υποναύαρχο του ΓΕΕΘΑ, και τον κάνει Αρχηγό του Ναυτικού. Περιγράφει με λεπτομέρειες, θα τα δείτε. Έγιναν έτσι;

Ν.            Δεν ξέρω αν έγιναν έτσι, διότι τότε ήμουν ακόμη στην Κύπρο. Π.χ. γράφει σε ένα σημείο ο Χαρατσής στο βιβλίο του ότι εγώ, ότι το είδε ο ναύαρχος ο Μανωλόπουλος, ότι έβαλα εναντίον του Καλογερόπουλου, το οποίο είναι ψέμα. Ο Καλογερόπουλος είναι και συγγενής μου, και φίλος μου, και ουδέποτε είπα εγώ περί Καλογερόπουλου, διότι μάλιστα ο Καλογερόπουλος ήταν ο άνθρωπος οποίος θα διαδέχετο τον Αραπάκη. Εγώ δεν είπα ποτέ αυτό που είπε ο Μανωλόπουλος, μπορεί να το είπε κάποιος άλλος. Αλλά όχι εγώ.

Κ.            Πράγματι ο Χαρατσής όσον αφορά τη δική σας γενικά στάση κατά τη διάρκεια της δικτατορίας είναι αρνητικός σε αυτό το σημείο και σας φέρει ως μη αποδεχόμενο τους πολεμιστές……

Ν.            Αυτό είναι τα σφάλμα: ότι εγώ ουδέποτε το είπα αυτό για τον Καλογερόπουλο ή για οποιονδήποτε άλλον, διότι εγώ π.χ. με τους παραπάνω ετηρούσα στάση, όπως ένας ανώτερος με τον κατώτερο.

Κ.            Επομένως έχουμε οσφυοκάμπτες στο ναυτικό, έχουμε οσφυοκάμπτες στις ένοπλες δυνάμεις, οι ηγεσίες, οι ανώτατοι βαθμοί καλυπτόντουσαν από αξιωματικούς οι οποίοι ήταν οσφυοκάμπτες κύριε Νικολόπουλε, αλλιώς δεν θα δεχόντουσαν τον ταξίαρχο να τους λέει «δεν σας χρειάζομαι» και να κάθονται οι ναύαρχοι προσοχή στον ταξίαρχο, και να ανέχονται τέτοιες κουβέντες. Τι γνώμη έχετε σε αυτό;

Ν.            Δυστυχώς έτσι είμαστε όλοι οι νεότεροι Έλληνες και εγώ να σου πω το εξής το οποίο το ξέρω. Όταν ήμασταν στην Κύπρο πιάσαμε την αναφορά που έφερνε με υποκλοπή ο σταθμάρχης της CIA στην Κύπρο και του είχανε πει να χρησιμοποιήσει πράκτορες, και ζητούσανε από το Lagley, πόσο budget θέλει, και αυτός είπε «δεν χρειάζομαι καθόλου», και του λένε «γιατί;«, «γιατί οι Έλληνες είναι όλοι φθηνοί προδότες, αρκεί να τους τάξεις ότι θα τους δώσεις κάποια θέση«.

Κ.            Έχει υπάρξει επίσημα αυτός ο πράκτορας;

Ν.            Ο πράκτορας αυτής της….τον οποίον τον πιάσαν με υποκλοπή, είπε ότι δεν χρειάζονται λεφτά οι Έλληνες για να γίνουν πράκτορες, δηλ. προδότες του κράτους, θα τους τάξεις ότι θα τους δώσεις κάποια θέση. Και δυστυχώς το λέω, το σύνολο των Ελλήνων είναι έτσι γι’ αυτό αν βγεις στο Σύνταγμα και φωνάξεις «Πρόεδρε», θα γυρίσουν το κεφάλι τους πενήντα. Οι Έλληνες οι νεότεροι δεν μοιάζουν καθόλου ούτε με αυτούς που ήταν στο Ζάλογγο, ούτε στο Μεσολόγγι. Έχουν αλλάξει τη νοοτροπία τους.

Κ.            Πού οφείλεται αυτό κατά τη γνώμη σας;

Ν.            Οφείλεται στο ότι πλέον έχουμε βάλει ως είδωλο, όχι την πατρίδα ή την οικογένεια… τα υλικά αγαθά.

Κ.            Η «επανάσταση» με εισαγωγικά για μένα, χωρίς εισαγωγικά για εσάς, έμεινε επτά χρόνια. Κατάφερε να αλλάξει αυτό το status που περιγράφετε εσείς τώρα;

Ν.            Δυστυχώς όχι, γι’ αυτό λέω εγώ που πίστεψα ιδεολογικώς ότι θα άλλαζε κάτι, δεν μπόρεσε να αλλάξει τίποτα.

Κ.            Εν τούτοις συνωμοτείτε με μικρούς άλλους αξιωματικούς και ανατρέπετε τον Παπαδόπουλο. Η προσωπική σας ανάμιξη, τι δράση είχε εκείνη την ημέρα, εσείς τι κάνατε συγκεκριμένα;

Ν.            Δεν χρειάστηκε να κάνω τίποτα, εγώ ήμουν απλώς στο επιτελείο και πήγαν……..αφού δεν αντέδρασε κανείς υπέρ του Παπαδόπουλου, ούτε καν οι υπασπιστές του. Δεν υπήρχε καμία αντίδραση.

Κ.            Ο αρχηγός του ναυτικού αρνείται να συμπράξει εκείνη την ημέρα;

Ν.            Τι αρνείται; Πώς αρνείται; Απλώς δεν το ήξερε[3] και έστειλα τον Κούβαρη και τον έφερε στο επιτελείο…..ήταν ο Αραπάκης αρχηγός, και παρόλο που είχαμε αντιδράσεις του στρατού, ήσαν στρατηγοί ορισμένοι, ο αρχηγός του ναυτικού παρέμεινε.

Κ.            Γνωρίζετε την περίπτωση του Μενενάκου, ο οποίος ήταν στο Γενικό Επιτελείο Στρατού, στον κλάδο με τις ειδικές δυνάμεις, και συνωμότησε να συλλάβει και τον Ιωαννίδη και όλη την υπόλοιπη ηγεσία εκείνη την ημέρα που έγινε η ανατροπή του Παπαδόπουλου; Το γνωρίζετε εσείς αυτό;

Ν.            Ούτε καν το έχω ακούσει.

Κ.            Το όνομα Μενενάκος το ξέρετε;

Ν.            Ούτε καν το έχω ακούσει, θα είναι οπωσδήποτε πνευματικής φαντασίας ή το σκέφτηκε μόνος του, διότι δεν υπήρχε περίπτωση κανένας να μπορεί να συλλάβει…..κανένας διότι ήδη οι νέοι αξιωματικοί που ανέτρεψαν, ήταν όλοι σύσσωμοι ότι έπρεπε να αλλάξει το καθεστώς Παπαδόπουλου γιατί είχε γίνει πλέον καθεστώς.

Κ.            Και τι θα έκανε στη συνέχεια το νέο καθεστώς;

Ν.            Εξ ου και μετά από λίγο διεφώνησα και το έστειλα και εγγράφως, οι επιστολές μου από το μήνα Δεκέμβριο…

Κ.            Πού το στείλατε;

Ν.            Και στον Αραπάκη και στον Ιωαννίδη, ότι δεν θα συμμετέχω πλέον στο πολιτικό σκέλος της νέας κατάστασης αλλά θα ασχολούμαι ψυχρά με τα στρατιωτικά μου καθήκοντα, δηλαδή πώς θα φτιάξουμε πιο δυνατό ναυτικό και ένοπλες δυνάμεις, γιατί είδα τα ίδια που δεν μου άρεσαν, που γινόντουσαν επί Παπαδόπουλου να αρχίσουν να γίνονται και εν συνεχεία. Δηλαδή ορισμένοι αξιωματικοί να παίρνουνε τον Υπουργό, χωρίς να έχουνε τις ανάλογες γνώσεις, και να του δίνουνε κατευθύνσεις. Οι υπουργοί ήταν και οι ίδιοι ανδρείκελα. Και όλες οι ηγεσίες, γι’ αυτό είπα στον Ιωαννίδη ότι θα αναγκαστώ να είμαι και πάλι εναντίον αυτού του κατεστημένου και η Ελλάς δεν είναι Βραζιλία που να γίνονται όλο ανατροπές, γι’ αυτό θα περιοριστώ να ασχολούμαι μόνο με το στρατιωτικό σκέλος και όχι με την πολιτική, διότι διαφορετικά θα πρέπει, και μάλιστα με κατηγορήσανε τότε στο Μπονάνο, ότι κυνηγάω τους μικρούς επαναστάτες αξιωματικούς..

Κ.            Του στρατού…

Ν.            Του στρατού και του ναυτικού…

Κ.            Μα ποιοι ήταν του ναυτικού οι μικροί επαναστάτες;

Ν.            Εδώ π.χ. ετιμώρησα ανθρώπους που υποτίθεται ότι ήταν άνθρωποι της επαναστάσεως, π.χ. τον Παντελή τον Λαγωνίκα κατόπιν δικής μου τέτοιας πήρε ένα μήνα φυλάκιση, διότι δεν έκανε καλά τη δουλειά του σαν αξιωματικός.

Κ.            Τον Πετρόπουλο πώς τον διαλύσατε έτσι;

Ν.            Τον Πετρόπουλο δεν τον διαλύσαμε εμείς. Και ο Πετρόπουλος ήταν και φίλος μου. Τον Πετρόπουλο τον διέλυσε το κατεστημένο διότι τα έβαλε εναντίον του…..ποιος ήταν στα υποβρύχια; Ο Δαμβέργης, διότι παρακολούθησε ότι έγιναν διάφορες ατασθαλίες αλλά δεν μπόρεσε να τις αποδείξει και αναγκάστηκε ο Μαργαρίτης να τον αποτάξει.

Κ.            Πολύ εύκολα το λέτε. Ο Πετρόπουλος έχει χιλιάδες σελίδες εγγράφων αναφορών και μηνύσεις στη συνέχεια για το κυπριακό. Και μιλάει για προδοσία με την παραλαβή των υποβρυχίων, δεν είναι έτσι απλό με το Δαμβέργη. Και γύρισε στην Ελλάδα για να εξηγήσει στην ηγεσία του ναυτικού, να είμαστε δίκαιοι με αυτόν τον αξιωματικό.

Ν.            Σε πληροφορώ ότι ήταν από τους ομαδοποιημένους υπέρ της επταετίας με αυτούς που ήταν της ομάδος, που ήταν υπό τον Περβαινά, με τον Κιοσσέ, τον Αναγνωστόπουλο και ορισμένους άλλους του στρατού, ήταν μια τέτοια ομάδα.

Κ.            Στην αρχή, το ‘67.

Ν.            Ναι, και θέλω να πω ήταν ομαδοποιημένος, και μετά όπως και εγώ ήρθα εις ρήξιν, π.χ. είχε πει κάποιος εφοπλιστής να πάρει ένα δάνειο. Είχε πει ο Παττακός και εγώ το έκοψα το δάνειο…

Κ.            Τι εννοείτε είχε πει να πάρει κάποιο δάνειο;

Ν.            Τότε παίρνανε διάφορα δάνεια εφοπλισταί για ξενοδοχεία……κλπ.

Κ.            Και εσείς τι σχέση είχατε με αυτήν την…….;

Ν.            Ως 2ο γραφείο εφόσον μου ήρθε αναφορά, το προχώρησα και δεν πήρε δάνειο. Διότι εγώ ιδεολόγος, δεν δεχόμουνα ότι εάν ένας αξιωματικός π.χ. έκανε τον επαναστάτη, για μένα έπρεπε να είναι υπόδειγμα, δεν θα μπορούσε να κάνει τον επαναστάτη για να έχει προσωπικά οφέλη.

Κ.            Επειδή αναφέρεστε και έμεινε κενό…..

Ν.            Και εξ’ ου εγώ τότε π.χ. για να παρκάρω, επειδή ήταν μονά- ζυγά, ενώ μπορούσα να το βάλω το αμάξι όπου ήθελα, έπρεπε να κάνω και δέκα βόλτες. Διότι έπρεπε δια του παραδείγματος εγώ πιστεύω να διοικείς, διότι δεν μπορούσε να είναι επαναστάτης και να κάνει τον τραμπούκο. Γι’ αυτό είπαν μετά ότι κυνήγησα μικρούς αξιωματικούς της επανάστασης, διότι δεν δεχόμουνα να κάνουν ορισμένους τραμπουκισμούς ή ατασθαλίες κάνοντας τον επαναστάτη. Εάν ένας κοινός αξιωματικός έκανε το άλφα και έπαιρνε ποινή βήτα, εάν αυτός παρίστανε τον επαναστάτη, θα έπαιρνε δέκα βήτα.

Κ.            Για να μην αφήνουμε κενά, να ολοκληρώσουμε το θέμα Πετρόπουλου. Ο Πετρόπουλος ήταν με την ομάδα του Περβαινά. Σε κάποια φάση στρέφεται κατά της ηγεσίας του ναυτικού, κατά της ΄΄επανάστασης΄΄ και τους λέει «παραλαμβάνουμε υποβρύχια που είναι άχρηστα«.

Ν.            Κατ’ αρχάς δεν εστράφη εναντίον ούτε της επαναστάσεως ούτε της ηγεσίας του ναυτικού. Αρχηγός τότε ήταν ο Μαργαρίτης. Ο Πετρόπουλος εστράφη εναντίον των ηγετών που ησχολούντο εκεί με την παραλαβή τον υποβρυχίων και βασικώς εκείνος με τον οποίον ήλθε εις απόλυτον ρήξιν ήταν ο Δαμβέργης.

Κ.            Παραδέχεστε ότι γνωρίζετε ότι ο Πετρόπουλος ήταν ένας μάχιμος αξιωματικός, δυνατός, με μέλλον…

Ν.            Ναι, ναι.

Κ.            Γιατί το ναυτικό τον απέβαλε;

Ν.            Τον απέβαλε διότι ούτε εγώ έκανα ανακρίσεις για να σου πω, ούτε ησχολήθην ως 2^ο γραφείο με τον Πετρόπουλο. Η ηγεσία του ναυτικού, δηλ. ο Μαργαρίτης επίστευσε, καλώς ή κακώς, ότι δε μπορούσε, λόγω του ότι δεν είχε στοιχεία, διότι παρουσιάστηκε ο Πετρόπουλος στο Μαργαρίτη, δεν ικανοποιήθηκε ο Μαργαρίτης με τα στοιχεία που του έδωσε τότε ο Πετρόπουλος, παρόλο που όπως ξέρουμε όλοι, ο Μαργαρίτης ήταν ένας ικανότατος και πολύ επαγγελματίας αρχηγός. Γιατί κατά βάση ήταν λίγο…….ίσως να έκανε ως επιτελάρχης αλλά όχι ως αρχηγός.

Κ.            Αναφέρατε κάποιον εφοπλιστή………

Ν.            Όχι έναν εφοπλιστή αλλά διάφορα όπως μου ερχόντουσαν διάφορα θέματα ως δεύτερο γραφείο. Ερχόταν π.χ. ένας και έλεγε για το λάδι, για διάφορες υποθέσεις.

Κ.            Τι δουλειά είχατε εσείς; Το ναυτικό μάλλον τι δουλειά είχε μ’ αυτά;

Ν.            Σε εμένα ερχόντουσαν ως έχοντας, κατά κάποιο τρόπο, μπορούσα να προωθήσω ορισμένα θέματα της δημοσίας διοίκησης και εγώ εφρόντιζα, όταν θα γινόταν κάποια αδικία, να βάλω με κάθε μέσον ώστε να μη γίνει.

Κ.            Γιατί δεν μου λέτε ανοιχτά ότι ήσασταν ο πανίσχυρος άνθρωπος της ΄΄επανάστασης΄΄ στο Πολεμικό Ναυτικό και όλοι τρέχαν σ’ εσάς, αυτοί που σχετιζόντουσαν με το ναυτικό, είτε του πολεμικού είτε του εμπορικού είτε του λιμενικού.

Ν.            Ερχόντουσαν και του στρατού σε πληροφορώ.

Κ.            Και του στρατού. Ήσασταν στην «επαναστατική επιτροπή» τη λεγόμενη;

Ν.            Δεν υπήρχε καμία επαναστατική επιτροπή, που να λέμε ότι αυτοί είναι της επαναστατικής επιτροπής.

Κ.            Ο Βόσος σε εμένα προσωπικά είχε πει το 73 ότι είναι μέλος της «επαναστατικής επιτροπής» και ότι έσωσε το ναυτικό από βομβαρδισμό της αεροπορίας στις 13/12/1967. Μέσα στην επαναστατική επιτροπή, όταν υπήρξε πρόταση να βομβαρδιστεί ο Ροζάκης ανεβαίνοντας από την Κρήτη. Πώς δεν υπήρχε επαναστατική επιτροπή;

Ν.            Λοιπόν ο Βόσος σωστά σου είπε αλλά όχι ως επαναστατική επιτροπή. Λόγω του ότι ο Βόσος, λόγω του αδερφού του, είχε σχέσεις με το στρατό, χωρίς να ανήκει σε καμία επαναστατική επιτροπή, και ο Βόσος αν θυμάσαι, δεν ξέρω αν είχες βγει τότε από τη σχολή, ήταν ο διευθυντής του γραφείου του Περβαινά.

Κ.            Το θυμάμαι… το ξέρω, δεν το θυμάμαι.

Ν.            Όχι όμως ότι υπήρχε επαναστατική επιτροπή.

Κ.            Δεν υπήρχε με την έννοια θεσμικά οργανωμένη. Αλλιώς ότι ήσασταν… οι ισχυροί του ναυτικού πόσοι ήσασταν; Νούμερο ένα εσείς. Ήταν ο Λαγωνίκας για μια περίοδο, ήταν ο Πολιτόπουλος, ο Βόσος, ο Κούβαρης, αυτοί που αναφέρατε, δεν υπήρχαν άλλοι;

Ν.            Όχι, ο Κούβαρης, λόγω του ότι ήταν υπασπιστής δεν μπορείς να πεις, ούτε σε καμία επαναστατική επιτροπή ήταν, ούτε τίποτα, απλώς ήταν υπασπιστής και μπορώ να πω, ότι λόγω του ότι ήταν και πατριώτης μου, και τον ήξερα και τον είχα στην Κύπρο, και όπως όλους που τους είχα στην Κύπρο είχαν αναλάβει κάποια θέση, αλλά δεν ήταν σε καμία……

Κ.            Εντάξει, δεν υπήρχε επαναστατική επιτροπή. Ποιοι ήταν οι ιδεολόγοι οπαδοί, αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού κατά την δική σας γνώση, όχι γνώμη. Εσείς ήσασταν το νούμερο ένα. Ποιους γνωρίζετε σήμερα, και τότε ποιους θεωρούσατε ιδεολόγους, οπαδούς της 21^ης Απριλίου που είχαν συμπράξει, όχι τη μάζα αλλά τα πρώτα ονόματα.

Ν.            Κατ’ αρχάς δεν θεωρώ τον εαυτό μου ότι ήμουνα ιδεολόγος ή της 21^ης Απριλίου η του μετά. Δεν υπήρχε καμία πολιτική ιδεολογία.

Κ.            Μην το λέτε αυτό το πράγμα.

Ν.            Απλώς υπήρχε ότι θα έπρεπε σε ορισμένο χρόνο να γίνουν ορισμένα πράγματα για το έθνος και μετά να επανέλθει η δημοκρατία, αφού προηγουμένως θα είχε εκκαθαριστεί αυτή η γραφειοκρατία στη δημόσια διοίκηση. Γι’ αυτό εγώ είχα λάβει μέρος και όχι πιστεύοντας σε καμία ιδεολογία, που θα έλεγε ότι θα πρέπει ο λαός να διοικείται με μια χούντα.

Κ.            Εν τούτοις χούντα δεν ήταν; Δεν μου λέτε τα ονόματα. Ποιοι ήταν; Γνωστοί…

Ν.            Εντάξει τους είπες Αλλά δεν ήταν σε καμία επαναστατική επιτροπή. Αυτοί ήταν οι πλέον……που εμφανίζοντο αλλά υπήρχαν και όλοι οι άλλοι, μηδέ μερικών που έκαναν τον επαναστάτη μετά…

Κ.            Ποιοι ήταν;

Ν.            Δεν πρόκειται να πω εναντίον…..

Κ.            Ο Μαρώτης ήταν;

Ν.            Τον Μαρώτη ούτε καν τον ξέρω.

Κ.            Ο Παναγιωταρέας;

Ν.            Ο Παναγιωταρέας όπως ξέρεις, με την πρώτη όταν έγινε (δεν ήμουν εγώ, ήμουν στην Κύπρο), με το Λαγωνίκα οι Μανιάτες έκαναν κακώς, ορισμένες εκκαθαρίσεις στο ναυτικό, δηλ. διώξανε ορισμένους κεντρώους. Και πολλούς τους διώξανε δια λόγους προσωπικούς και σε πληροφορώ εγώ ορισμένους από αυτούς με κάποιο τρόπο συνέβαλα ώστε να γυρίσουν πίσω, όπως ο Γκιόκεζας, ο Περισσάκης, ο……

Κ.            Τρεις.

Ν.            Ο Γκιόκεζας, ο Περισσάκης, ο Μαραγκουδάκης, ο Λαμπίρης, ήταν ορισμένοι τους οποίους επανέφερα εγώ πίσω.

Κ.            Εννοείτε τις αποστρατείες του Αυγούστου, τις έκτακτες, του 1967. Αυτές τις έκαναν ο Λαγωνίκας, ο Παναγιωταρέας και ποιος ακόμα;

Ν.            Ο Καμαρινέας………δεν ξέρω, αυτοί που ήταν ας πούμε υπέρ του Λαγωνίκα, και αυτοί που επανήλθαν……ο Παπαδόγκωνας ο Αλέκος, οι βασιλικοί.

Κ.            Θέλετε να πείτε ότι βασιλόφρονες του ναυτικού, τα πρώτα ονόματα, όχι όλοι, γιατί βασιλόφρονες ήταν πολλοί, στην αρχή της 21^ης Απριλίου ενστερνίζονται την 21^η Απριλίου, συμπράττουν και ενεργούν.

Ν.            Και διώχνουν με το Δέδε και όλους αυτούς..

Κ.            Μέσα σε αυτούς είναι Παπαδόγκωνας, είναι ο…

Ν.            Είναι όλοι περί το Λαγωνίκα, δεν ξέρω ακριβώς ποιοι, γιατί ήμουν τότε στην Κύπρο. Υπασπιστής δε τότε, που πολλοί νόμιζαν ότι έκανε ο Γερακίνης, ο Γερακίνης απλώς ήταν υπασπιστής, του πήγαν τον κατάλογο και τον……γιατί πολλοί σκέφτηκαν ότι ο Γερακίνης, ο Γερακίνης ούτε καν έβαλε κάποιον στον κατάλογο, απλώς πήγε τον κατάλογο και τον έδωσε στον τότε……γιατί ο Γερακίνης ήταν υπασπιστής του τότε υπουργού της πολιτικής κυβερνήσεως και παρέμεινε και ως υπασπιστής εν συνεχεία στην αρχή του Ζωιτάκη, ποιος ήταν.

Κ.            Για να μην βάλουμε όλους τους βασιλόφρονες στον ίδιο ντορβά. Άλλο οι βασιλόφρονες που μείνατε πιστοί στο καθεστώς και άλλο οι βασιλόφρονες που αλλάξανε στις 13 του Δεκέμβρη. Πριν τις 13 του Δεκέμβρη ο Παππάς είναι γνωστό ότι έχοντας κάνει και υπασπιστής στον Παύλο, πως τον λένε, είχε και φιλικές σχέσεις με αυτήν την οικογένεια.

Ν.            Υπάρχουν βασιλόφρονες και ανακτορικοί.

Κ.            Ποια είναι η διαφορά;

Ν.            Να σου πω: εγώ ας πούμε με συμμαθητή μου βασιλόφρονα ως δόκιμοι είχα έρθει εις ρήξιν διότι εμφανίζετο αυτός ως δημοκράτης, μετά βέβαια που έγινε ανακτορικός…..

Κ.            Ποιος;

Ν.            Δεν έχει σημασία ποιος. Ότι έγινε ανακτορικός, ενεφανίσθη και μου είπε.. μάλιστα, για να ξέρεις ότι, όταν έγινε αυτό το δημοψήφισμα, με ρώτησε αυτός, «θα τον διώξετε το βασιλιά;» και ΄΄αν τον διώξουνε το βασιλιά εσύ θα πρέπει να ευχαριστηθείς γιατί ήσουνα δημοκράτης, εγώ θα δυσαρεστηθώ«.

Κ.            Και μετά έγινε βασιλόφρων;

Ν.            Έγινε βασιλόφρων γιατί είχε χρηματίσει υπασπιστής..

Κ.            Εννοείτε τον Τάσο τον Τριανταφυλλίδη;

Ν.            Εννοώ τον Τάσο τον Τριανταφυλλίδη.

Κ.            Με την …….μετάλλαξή του, όπως λέει και ο «φίλος σας» ο Λεωνίδας;[4]

Ν.            Τον ξέρει και ο Λεωνίδας, ναι. Σε πληροφορώ και ένας άλλος του στρατού που ήμαστε μαζί στην Αμερική, ο οποίος παρ’ ολίγο να γίνουμε μαλλιά-κουβάρια, (είναι κουμπάρος μου στην Αμερική) διότι έβρισε την Φρειδερίκη πουτάνα και τέτοια, μετά βρέθηκε λόγω του ότι ήταν συμμαθητής του Παπαδόπουλου και ο Παπαδόπουλος δεν του έδωσε θέση, πήγε με το βασιλιά. Παρουσιάζεται βασιλόφρων και έχει και του Κωνσταντίνου το άγαλμα στο γραφείο του…..

Κ.            Ποιος είναι αυτός;

Ν.            Δεν έχει σημασία.

Κ.            Πέστε τα αυτά, είναι δημόσια πρόσωπα πια, δεν είναι στον κύκλο μας.

Ν.            Κατ’ αρχάς αν πούνε ότι οι αξιωματικοί που λάβανε μέρος στο κίνημα εναντίον της επταετίας δεν το κάνανε λόγω του ότι πίστευαν ή στη δημοκρατία ή σε οτιδήποτε άλλο, το έκαναν ….εάν μου πουν ότι το έκαναν γιατί δεν δεχόντουσαν να μας καπελώσει ο στρατός, να τους πω μπράβο, αλλά όχι ότι ήταν δημοκράτες.

Κ.            Ο Πετρόπουλος το λέει συχνά αυτό.

Ν.            Όπως π.χ. ο Μπονάνος, Αραπάκης, αυτοί οι αρχηγοί, οι οποίοι είναι και αρχηγοί και επίτιμοι και τέτοια, είπανε ότι «εμείς φέραμε τη δημοκρατία στην Ελλάδα».

Κ.            Μια και το αναφέρατε πέστε μου τη γνώμη σας για το ρόλο του Αραπάκη.

Ν.        Ο Αραπάκης απλώς λόγω ότι ήξερε αγγλικά, ευρέθηκε με τους Αμερικάνους και τέτοια και αυτά αλλά για μένα ότι λόγω της Κύπρου, διότι η Κύπρος, που εγώ έχω φτιάξει όλα τα σχέδια, δεν υπήρχε περίπτωση να την καταλάβουν οι Τούρκοι αν δεν τους αφήναμε…

Κ.            Τους αφήσαμε; Ο Αραπάκης τους άφησε;

Ν.            Τι τους άφησε; Ο στρατός τους άφησε, ο Μπονάνος.

Κ.            «Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι». Ο Αραπάκης τα υποβρύχια γιατί τα γύρισε πίσω;

Ν.            Τα γύρισε πίσω γιατί όπως λέτε τον διέταξε ο Μπονάνος και όπως έχει γραφτεί τα έστειλα εγώ και τα ξαναγυρίσαν δύο-τρεις φορές……

Κ.            Τι πάει να πει «τον διέταξε ο Μπονάνος;» Ο Μπονάνος τον είχε διατάξει να μην συμπράξει για την πτώση της επταετίας και αυτός συνέπραξε…..

Ν.            Ο Μπονάνος μαζί με τον Αραπάκη εσυνέπραξαν…

Κ.            Εκεί λοιπόν πώς συμπράττει για να πέσει το καθεστώς που, κατά τον Αραπάκη μέχρι τότε ήταν νόμιμο, και δεν συνέπραξε να υπερασπιστεί εθνικό έδαφος στην Κύπρο; Θέλω τη γνώμη σας για το ρόλο του Αραπάκη και αφήστε τα ότι ο Μπονάνος τον διέταξε, τι πάει να πει «τον διέταξε»; Αρχηγός του ναυτικού ήταν, δεν είχε αρχίδια; Τι είχε;

Ν.            Εντάξει. Οι αξιωματικοί όλοι των ενόπλων δυνάμεων τελευταία με τα εγκαίνια του αεροδρομίου, που τους ρίξανε, που καθόντουσαν πίσω από δημοσιογράφους και από τέτοιους, και δεν σηκωθήκαν να φύγουν, δεν είχαν αρχίδια;

Κ.            Αφήστε τους αυτούς, θα τους δούμε μετά, στο τέλος. Για το ρόλο του Αραπάκη να μου πείτε στο κυπριακό. Και εσείς μου είπατε προηγουμένως ότι στείλατε τα υποβρύχια κάτω, εσείς προσωπικά, δηλ. τι κάνατε;

Ν.            Όπως εγώ έστειλα, και αρχίζω να αισθάνομαι τύψεις διότι έστειλα τον Χανδρινό με την ΕΛ.ΔΥ.Κ. να τους βγάλει έξω, ενώ π.χ. και ο Γεωργίτσης από εκεί, ο οποίος ήταν διοικητής μου, μου είπε ότι δεν τους χρειάζεται, και όταν πήγα κάτω και διέκοψα που γινόταν αυτό το στρατιωτικό συμβούλιο, τότε μαζί με τους υπουργούς..

Κ.            Πού κάτω;

Ν.            Κάτω στο γραφείο των ενόπλων δυνάμεων, γινόταν ένα συμβούλιο τι θα κάνουμε με την Τουρκία….

Κ.            Το βράδυ της εισβολής των Τούρκων;

Ν.            Το πρωί, την ίδια μέρα της εισβολής, στις 9:00. Και πήγα και είπα ότι το αρματαγωγό, με την ΕΛ.ΔΥ.Κ., την οποία είχε αλλάξει…………..να το στείλω πίσω και μάλιστα για να τους εκβιάσω, τους είπα ψέματα ότι είναι δίπλα στην Πάφο ενώ κόντευε να φτάσει στη Ρόδο, γιατί ήξερα ότι αυτοί θα έπρεπε να βγουν να πολεμήσουν. Ο Μπονάνος λοιπόν μου είπε ΄΄άστο, να τελειώσει το συμβούλιο και να δούμε τι θα γίνει» και εκείνη την ώρα τους είπα ότι αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους διότι τούρκικα αεροπλάνα θα το βουλιάξουν και θα πνιγούν και οι άνθρωποι και το πλοίο και εκεί επενέβη ο Ιωαννίδης με τον Γκιζίκη ο οποίος μου είπε ΄΄στείλτο΄΄. Και ανέβηκα πάνω στο αρχηγείο και είπα να γυρίσει πίσω και πήγε ο Χανδρινός, βγήκε έξω, βομβάρδισε, έπεσε η Πάφος και τέτοια. Ίσως σήμερα να αισθάνομαι τύψεις΄, γιατί πολλά παιδιά από αυτά σκοτώθηκαν, ενώ ήταν φτιαχτό να την πουλήσουμε την Κύπρο.

Κ.            Είπατε μια πολύ σοβαρή κουβέντα τώρα. «Ήταν φτιαχτό να πουλήσουμε την Κύπρο»…

Ν.            Δηλαδή να πουλήσουμε την Κύπρο υπό ποία έννοια, ότι είχανε αυτοί για μένα, επίστευα αυτό που έλεγε ο Γρίβας ότι «δεν θα δώσουμε στους Τούρκους ούτε σπιθαμή ελληνικής γης επί της Κύπρου«..

Κ.            Γιατί;

Ν.            Γιατί έστω και μία βάση να έδινες στην Κύπρο, η Τουρκία είναι τόσο δίπλα, ώστε μπορεί να διοχετεύσει δυνάμεις και να την καταλάβει όλη. Γι’ αυτό και το δόγμα που είχα με το Γρίβα, θα στο δώσω, που έχω φτιάξει τα σχέδια, ήταν «ο εχθρός στη θάλασσα». Ανεξαρτήτως αν πηγαίνανε υποβρύχια, πηγαίνανε αεροπλάνα ή οτιδήποτε, οι δυνάμεις που είχαμε τοπικώς στην Κύπρο, αν πολεμούσαν ήταν αδύνατο οι Τούρκοι να βγουν έξω.

Κ.            Είναι γνωστό ακόμα και για μένα που ήμουνα μηχανικός ότι μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η μοναδική αποβατική επιχείρηση που επέτυχε, ήταν αυτή των Τούρκων, και ότι αν υπήρχε ένας λόχος εκεί και τους πυροβολούσε, δεν θα έβγαιναν. Αυτά είναι γνωστά.

Ν.            Είναι γνωστά αλλά η νέα δημοκρατία τώρα της Ελλάδος εδικαίωσε τους αρχηγούς αυτούς..

Κ.            Ποιους;

Ν.            Αυτούς που έχουν γίνει επίτιμοι αρχηγοί: ο Αραπάκης, ο Μπονάνος και όλοι αυτοί……

Κ.            Τι θέλετε να μου πείτε; Ότι συμφωνείτε εσείς ότι ο Αραπάκης και ο Μπονάνος πρέπει να είναι επίτιμοι;

Ν.            Εγώ δε συμφωνώ. Εγώ συμφωνώ ότι για μένα όπως είπα τότε γι’ αυτό με διώξαν …στην Κύπρο. Γιατί είπα στον Μπονάνο και σε αυτούς, ότι θα έπρεπε να κάνουμε χαρακίρι. Και μαζί τους και εγώ που δεν φταίω, θα πάρω ένα αυτόματο και θα καθαρίζω. Και έχε υπόψιν σου ότι είμαι ο πρώτος που έφυγε από το αρχηγείο και με στείλαν Ν.Δ.Ι. πριν καν έρθει ο Καραμανλής στην Ελλάδα.

Κ.            Θα έρθουμε σε αυτά. Συμφωνείτε ότι συνέπραξαν στην προδοσία, δεν με ενδιαφέρει ο Μπονάνος, με ενδιαφέρει η έρευνά μου για λίγους ανθρώπους, για αυτούς που υπηρετούσαμε στις 20 Απριλίου του 67, ο Αραπάκης συνέπραξε ναι ή όχι στην προδοσία της Κύπρου; Λέω ότι με ενδιαφέρει η οροφή των εν ενεργεία αξιωματικών του 1967. Το 1974 ο Αραπάκης κυβερνάει το ναυτικό. Συνέπραξε στην προδοσία, ναι ή όχι;

Ν.            Ναι. Ναι, όλοι οι αρχηγοί. Για μένα ναι. Αλλά όχι ως προδοσία, διότι αυτοί επίστευαν αυτό που τους είπαν οι Αμερικάνοι. Γιατί έμαθα μετά, κάνοντας μια έρευνα, ότι τους είχανε πει οι Αμερικάνοι ότι τη Δευτέρα θα πάνε στη Γενεύη που πήγανε, και θα πάρουνε οι Τούρκοι μια βάση και το άλλο θα γίνει ένωση με την Ελλάδα.

Κ.            Και έτσι δεν επιτέθηκαν;

Ν.            Να γιατί. Εγώ το πρωί της μέρας εκείνης που έγινε η απόβαση στην Κύπρο, πριν αρχίσει η απόβαση ήμουνα στο επιτελείο. Ήρθε ο Μπονάνος, (ο Αραπάκης δεν ήταν), μου λέει ο Μπονάνος με τον οποίο είχαμε συνυπηρετήσει στην Κύπρο, εκείνος ως επιτελάρχης και εγώ ως διοικητής της Δ.Κ., το 67-68, ήταν εκεί ο Μπονάνος ως ταξίαρχος και εγώ ήμουνα διοικητής της Ν.Δ.Κ.. Και επομένως κατά κάποιο τρόπο και ο Μπονάνος και κάποιοι άλλοι είχαν χρηματίσει ως μαθηταί μου στις διαλέξεις που τους έκανα για τις αποβάσεις. Και πήγα στου Μπονάνου το γραφείο και μάλιστα του είπα να δώσουμε συναγερμό να φύγουν όλα τα πλοία από το ναύσταθμο, διότι αν οι Τούρκοι, (εκείνη την ώρα άρχιζε η απόβαση), αν οι Τούρκοι έκαναν ότι έκανε το Ισραήλ και έστελναν μερικά αεροπλάνα, θα μας βούλιαζαν, και λέει ο Μπονάνος «άστο»……

Κ.            Ποιο ναύσταθμο;

Ν.            Από το ναύσταθμο να φύγουν όλα τα πλοία..

Κ.            Τον ελληνικό ή τον κυπριακό;

Ν.            Τον ελληνικό, να φύγουνε της διασποράς, να είναι έτοιμα διότι μας επετέθη η Τουρκία. Μου λέει ο Μπονάνος «άστο να δούμε τι θα γίνει στο συμβούλιο, στις 9:00«, του λέω «εδώ επετέθη η Τουρκία εναντίον της Κύπρου, εναντίον της Ελλάδος«, μου λέει «έναντίον της Κύπρου«, και του λέω «ποιο έναντίον της Κύπρου«, είχαν βουλιάξει δύο τορπιλάκατοι που είχαν ελληνικές σημαίες, είχαν χτυπήσει την ΕΛ.ΔΥ.Κ. και του λέω «χτυπήσανε…..» και μου λέει «κατά λάθος«, και μου είπε «θα μπούνε οι Τούρκοι εκεί και εκεί, θα φτιάξουν αυτή τη βάση» και τέτοια. Έφυγα από εκεί και πήγα στο αρχηγείο ναυτικού, εκείνη την ώρα ερχόταν ο Αραπάκης και του λέω «ο Μπονάνος μου μιλάει σαν Τούρκος στρατηγός».

Κ.            Τι του είπατε του Αραπάκη;

Ν.          Ότι ο Μπονάνος μου μιλάει σαν Τούρκος στρατηγός, όταν μου είπε ότι σαν να ήξερε ότι δεν θα κάνουν …΄΄κατά λάθος χτυπήσανε την ΕΛ.ΔΥ.Κ.΄΄ και αυτά… Και μου λέει ο Αραπάκης «έλα ρε, πήγαινε», γιατί εκεί ετοιμαζόταν, ήταν με πολιτικά, «μου τα λες» και έφυγε και πήγε στο συμβούλιο. Δηλαδή φαίνεται από ότι έμαθα εκ των υστέρων, τους είχανε πείσει οι Αμερικάνοι ότι, θα μπούνε οι Τούρκοι και θα φτιάξουν αυτή τη βάση και θα ενωθεί το άλλο κομμάτι με την Ελλάδα. Δηλ. εάν δεν τους πεις προδότες, τους λες βλάκες.

Κ.            Πού στράβωσε το πράγμα στις συμφωνίες;

Ν.            Στράβωσε το πράγμα στο ότι οι Τούρκοι και οποιοσδήποτε Τούρκος λέει «μακάριοι οι κατέχοντες».

Κ.            Αυτό ή ότι έπεσε το καθεστώς στην Ελλάδα, και ήρθε ο Καραμανλής, και άλλαξε το status, και άρχισαν οι συνομιλίες. Ποιος ήταν ο ρόλος των πολιτικών στη συνέχεια;

Ν.            Άρχισαν οι συνομιλίες και μετά κατέλαβαν και το υπόλοιπο της Κύπρου επί κυβερνήσεως Καραμανλή.

Κ.            Είστε και εσείς της γνώμης, που είναι πολλοί οπαδοί της «επαναστάσεως» ότι την Κύπρο την πρόδωσε ο Καραμανλής και ο Αβέρωφ, η πρώτη κυβέρνηση δηλ. της Μεταπολίτευσης;

Ν.            Όχι.

Κ.            Δεν είστε;

Ν.            Όχι γιατί λέω το εξής: το πρώτο, άφησαν να γίνει το προγεφύρωμα……κατ’ αρχάς, αν δεν κάνανε οι Τούρκοι προγεφύρωμα, δεν μπορούσαν να μπουν. Άπαξ και κάνανε οι Τούρκοι προγεφύρωμα, οποιαδήποτε κυβέρνηση να ερχόταν εδώ, οι Αμερικάνοι να ερχότανε, ο Johnson, διότι αυτοί βγάζανε πλέον, αποβίβαζαν όσες δυνάμεις θέλανε, γιατί είναι δίπλα. Εγώ πιστεύω ότι και οι Αμερικάνοι.. οι Τούρκοι ξεγέλασαν και τους Αμερικάνους πιο μετά, διότι αν και οι Αμερικάνοι είχαν συμφωνήσει εδώ και εκεί, ότι θα κάνουν αυτή τη βάση, μετά οι Τούρκοι ξεγέλασαν και τους άλλους και κατέλαβαν και την Αμμόχωστο και όλα τα άλλα. Και μπορούσαν, αν θέλαν, να την καταλάβουν και όλη, για να μην κοροϊδευόμαστε.

Κ.            Οι Αμερικάνοι, όπως και οι Άγγλοι, έπαιξαν συγκεκριμένο ρόλο;

Ν.            Εις βάρος μας.

Κ.            Με τον 6^ο Στόλο που περιπολούσε εκεί κοντά, με τα αεροπλάνα που σήκωναν και έπαιζαν ανάμεσα στην Κύπρο και την Κρήτη, όπως και οι Εγγλέζοι με τα δικά τους πλοία, τα ραντάρ κλπ. Πώς βλέπετε εσείς το ρόλο του ΄΄συμμαχικού» παράγοντα τότε στην υπόθεση της Κύπρου;

Ν.            Ο συμμαχικός παράγων τότε λόγω του ότι υπήρχε το δέος του άλλου, των Ρώσων… και λόγω του ότι ο Μακάριος έκανε σφάλμα και το έπαιξε ως ουδέτερος ή πήγε να ζητήσει την υποστήριξη της Ρωσίας, επομένως το ΝΑΤΟ, όλοι οι σύμμαχοι, δεν τους ενδιέφερε αν την πάρουν οι Τούρκοι, τους ενδιέφερε να μη γίνει ρωσικό προτεκτοράτο. Και να σου πω, που λέμε το καθεστώς αυτό, σε πληροφορώ δεν έπεσε λόγω Πολυτεχνείου ή λόγω της εδώ αντίστασης, έπεσε διότι το έφτιαξαν οι Αμερικάνοι, ότι έπρεπε να πέσει. Εγώ έχω πληροφορίες και τις ξέρουμε ότι έγιναν τα εξής εθνικιστικά σφάλματα…

Κ.            «Εθνικιστικά» λετε.

Ν.            Ναι. Πατριωτικά, να μην το πούμε εθνικιστικά. Αν θυμάσαι ότι όλα τα πλοία τα πολεμικά, οποιουδήποτε κράτους, όταν συναντώνται κατεβάζουν σημαίες. Εμείς με τους Ρώσους δεν το κάναμε αυτό.

Κ.            Εννοείτε δεν χαιρετάγαμε;

Ν.            Ναι, δεν χαιρετάγαμε διότι λόγω των ….ήμαστε σε μια κατάσταση εμπολέμου. Έβγαλα εγώ, με τον Αραπάκη, βγάλαμε διαταγή να χαιρετιόμαστε.

Κ.            Τα ελληνικά πολεμικά να χαιρετάνε…

Ν.            Τα ρώσικα, να ανταλλάσσουνε χαιρετισμό.

Κ.            Πότε τη βγάλατε αυτή τη διαταγή;

Ν.            Μετά την 25^η Νοεμβρίου.

Κ.            Το έχετε στο αρχείο σας αυτό;

Ν.            Αυτό είναι γραμμένο, το ξέραμε. Αυτό ήρθε ο Αμερικάνος ο ακόλουθος, ο Schmitt, και μου λέει «πως είναι δυνατόν εσείς να χαιρετάτε τους Ρώσους» και τέτοια, και του λέω «εσείς τους χαιρετάτε γιατί να μην τους χαιρετάμε εμείς;«. Ένα.

Κ.            Δεν σας απάντησε τότε;

Ν.            Όχι, δεν μου απάντησε. Δεύτερον, θέλανε οι Αμερικάνοι να υπογράψουμε, να κάνουμε ανανέωση των βάσεων, που θέλανε Ελευσίνα και τέτοια. Και εγώ κατόπιν, λόγω του ότι μίλαγα και με τους Αμερικάνους σε συνεννόηση με τον Ιωαννίδη, τους είπα «είμαστε σύμμαχοι ισότιμοι, αφήστε τα πράγματα όπως είναι».

Κ.            Ποια χρονιά;

Ν.            Τότε, το 73, μετά……το 73, δηλ. έξι-επτά μήνες πριν γίνει αυτή η απόβαση στην Κύπρο. Τους είπα «άστο όπως είναι, εμείς είμαστε σύμμαχοι ισότιμοι αλλά μη ζητάτε να κάνουμε ανανέωση γιατί θα σας ζητάμε και εμείς λεφτά, όπως ζητάνε οι Τούρκοι».[5]

Κ.            Του Schmit.

Ν.            Ναι, ο Schmitt ήταν πλοίαρχος, ναυτικός ακόλουθος Αμερικής.

Κ.            Και εσείς εκ μέρους των ενόπλων δυνάμεων των ελληνικών;

Ν.            Όχι εκ μέρους των ελληνικών, μιλούσα…….σε μένα ήρθε, ήξερε τη θέση μου, ερχόταν και σε μένα να μου πει, να πάρει μία άποψη.

Κ.            Κύριε Νικολόπουλε ερχόταν στον άνθρωπο ισχύος του καθεστώτος;

Ν.            Ακριβώς.

Κ.            Οι βάσεις είναι οι πιο πολλές ναυτικές άρα θα έρθει στον αξιωματικό του ναυτικού, του 2^ου Γραφείου.

Ν.            Του είπα όπως είχαμε συνεννοηθεί με τον Ιωαννίδη, «άστα όπως είναι, εμείς είμαστε σύμμαχοι αλλά μη ζητάτε γιατί θα σας ζητάμε και εμείς όπως ζητάνε οι Τούρκοι λεφτά».

Κ.            Και γιατί να μη ζητάμε λεφτά;

Ν.            Αυτό. Και του είπα «άστο«.

Κ.            Τι ΄΄άστο»; Γιατί να μη ζητάμε λεφτά τότε;

Ν.            Καλώς, αλλά σου λέω τι είπαμε προς το παρών «άστο» γιατί είχαμε κάνει άλλα. Φωνάξαμε τους Αμερικάνους, της OCEANIC, αυτούς που κάνανε για τα πετρέλαια…. τότε ο Ιωαννίδης μέσω υπουργού και τους είπε ότι «αν δεν τα βγάλετε εν ευθέτω χρόνο, θα σας διώξουμε και θα φέρουμε Ρουμάνους«.

Κ.            Εννοείτε τα πετρέλαια;

Ν.            Ναι, και τους είπαμε ότι θα φέρουμε Ρουμάνους.

Κ.            Τα είπε αυτά στην εταιρία πετρελαίων, που έκανε την έρευνα στη Θάσο;

Ν.            Λοιπόν, άλλο: επιτρέψαμε στους Ρώσους να αγκυροβολούν στα Κύθηρα από κάτω. Και πήγε και ο Αλεξόπουλος τότε και είπε ότι «Δε συζητάμε τίποτα περί Αιγαίου με τους Τούρκους που μας επίεζαν οι Αμερικάνοι, διότι αν ένας έρθει και σου πει ‘διεκδικεί το σακάκι σου, αν αρχίσεις να το συζητάς, θα σου πάρει ένα μανίκι, αν μη τι άλλο«. Είπαμε λοιπόν, δεν το συζητάμε. Λοιπόν τι έγινε: πήρα εγώ πληροφορίες από την Αμερική, και από τη Γερουσία και από την Βουλή της Αμερικής, που υπάρχουν ελληνοαμερικάνοι..

Κ.            Από ποιους δηλαδή;

Ν.            Από διαφόρους πράκτορες που είχαμε που δίνανε πληροφορίες, οι οποίες πληροφορίες λέγανε το εξής: ότι πρέπει να αλλάξει το καθεστώς στην Ελλάδα διότι οι περί τον Ιωαννίδη νεαροί αξιωματικοί είναι εθνικισταί………

Κ.            Αυτά λοιπόν εσείς τα αποκαλείτε «εθνικιστικά λάθη».;

Ν.            Όχι, δεν τα αποκαλώ…λέω τι είπανε οι Αμερικάνοι.

Κ.            Έτσι τα είπατε. Τώρα που περιγράφετε τα εθνικιστικά λάθη, δηλ. τα λάθη που γίνανε τότε υπέρ των ελληνικών εθνικών συμφερόντων, ενάντια στα αμερικανικά συμφέροντα…..αυτά μου περιγράφετε;

Ν.            Ναι και γι’ αυτό το λόγο οι Αμερικάνοι είπανε τότε «βρέστε τρόπο ώστε να πέσει το καθεστώς».

Κ.            Και ποιος ήταν ο τρόπος;

Ν.            Και βάλανε τους Τούρκους. Στην αρχή τους βάλανε στο Αιγαίο να κάνουνε…..σε πληροφορώ όταν στο Αιγαίο βγάζαν το «ΧΟΡΑ» και τα διάφορα τέτοια, ήρθε ο Ρώσος, ο Μπρέζνιεφ, ο συνταγματάρχης…….

Κ.            Πώς τον είπατε;

Ν.            Μπρέζνιεφ, ο οποίος ήταν ακόλουθος τότε και μου είπε «τι θέλετε υποβρύχια; πυραύλους; να σας δώσουμε«. Φώναξα τον Αμερικάνο, γιατί είχαν πει ότι δεν μας δίνουν αυτοί και του είπα «εάν δεν μας δίνετε, θα πάρουμε από τους Ρώσους«, και μου λέει «εσείς του ΝΑΤΟ θα πάρετε από τους Ρώσους;!», και του λέω «για την ακεραιότητα του κράτους μας θα πάρουμε και από το διάβολο, και ο Μεταξάς πήρε από τους Γερμανούς, και με τα γερμανικά όπλα πολέμησε εναντίον των Γερμανών».

Κ.            Γιατί δεν το κάνατε όμως;

Ν.            Γιατί όλα αυτά.. σε τρεις- τέσσερις μήνες έγινε αυτομάτως η απόβαση…..και μάλιστα δεν ήταν ο Ιωαννίδης, ήταν «οι περί των Ιωαννίδη νεαροί αξιωματικοί εθνικιστές» και έχε υπόψη σου οι μεγάλες δυνάμεις το μόνο που δεν δέχονται, όπως και σήμερα η παγκοσμιοποίηση, δεν δέχεται εθνικιστικά κινήματα.

Κ.            Θα έρθουμε στα σημερινά. Πάμε πίσω, τότε. Τι άλλο «εθνικιστικό» λάθος κάνατε τότε οι περί τον Ιωαννίδη έτσι, ώστε να οδηγήσετε…

Ν.            Αυτά που σου είπα. Είπαν οι Αμερικάνοι ότι στην Ελλάδα, αυτοί που είναι, οι νέοι, δεν μπορούμε να τους ελέγχουμε διότι είναι εθνικισταί. Έκανε δε και το σφάλμα ο Ιωαννίδης και έβγαλε και ένα λόγο ότι θα φτιάξουμε μέχρι και ατομική βόμβα, όταν βγάλουμε τα πετρέλαια, γιατί λέγανε ότι έχουμε πακτωλό πετρελαίων, και μάλιστα είπε για τους συμμάχους μας ότι αν έχουμε πολλά λεφτά από το πετρέλαιο, θα αγοράσουμε και από τους Βούλγαρους ροδέλαιο, και ας μην το χρειαζόμαστε για να ενισχύσουμε και αυτούς, αλλά θα το δίνουμε εμείς, ως Ελλάς, όπου θέλουμε, χωρίς να μας εξαναγκάζει κανείς.

Κ.            Θέλετε να μου πείτε ότι ο Ιωαννίδης ήταν ένας αγνός πατριώτης αλλά βλαξ εθνικιστής;

Ν.            Συμφωνώ.

Κ.            Αυτό λέτε;

Ν.            Ναι, όπως ήταν και ο Γρίβας. Είπα ότι οι εθνικισταί, οι φανατικοί, παντού βλάπτουν. Οι φανατικοί βλάπτουν. Εγώ είμαι Παναθηναϊκός αλλά όταν πάω στο γήπεδο και παίζει ο Ολυμπιακός, χειροκροτάω, αν είναι κάτι καλό. Ενώ υπάρχουν κάποιοι φανατικοί, σήμερα θα δεις, που παίζει ο Ολυμπιακός με την τέτοια, οι οποίοι Ολυμπιακοί και Αεκτζήδες υποστηρίζουν και τους Εβραίους.

Κ.            Να φύγουμε από το ποδόσφαιρο και να γυρίσουμε στην……..

Ν.            Όλα δείχνουν την ελληνική νοοτροπία…

Κ.            Πάμε στο ΝΑΤΟ. Εσείς, ένας εθνικιστής-πατριώτης όπως θεωρείτε…

Ν.            Όχι εθνικιστής, διότι σήμερα αν πεις εθνικιστής σε θεωρούνε φασίστα…

Κ.            Εσείς τι θεωρείτε;

Ν.            Εγώ θεωρώ ότι πιστεύω στο Ζάλογγο, πιστεύω ότι δε μπορείς να υποκύπτεις σε έναν αφέντη.

Κ.            Πάμε λοιπόν στο ΝΑΤΟ που από το 52 είμαστε μέλη του ενεργά. Τι έχουμε κερδίσει μέχρι σήμερα ως μέλος του ΝΑΤΟ;

Ν.            Το μόνο που έχουμε κερδίσει, που δεν το έχουμε κερδίσει από το ΝΑΤΟ, αλλά από τη συμφωνία της Γιάλτας, που τότε ο Τσόρτσιλ εκβίασε τον Στάλιν ώστε η Ελλάδα να τεθεί εκτός παραπετάσματος, για να μην κοροϊδευόμαστε και ο Στάλιν ήτανε μάλιστα εναντίον των κομμουνιστών, γιατί τήρησε τη συμφωνία με τον Τσόρτσιλ.

Κ.            Εννοείτε εναντίον του ΚΚΕ;

Ν.            Ναι, το οποίο εάν τότε ο Τσόρτσιλ είχε συμφωνήσει ότι η Ελλάδα θα ακολουθούσε τη Βουλγαρία και τους άλλους, θα μας είχαν καταλάβει και θα γινόταν κομμουνιστικό κράτος. Τότε λόγω του ότι κάνανε αυτή τη συμφωνία της Γιάλτας, ο Τσόρτσιλ επέμεινε ότι η Ελλάδα θα μείνει εκτός, αλλιώς θα ήμασταν εντός. Και σήμερα θα ήμασταν όπως είναι οι Ρώσοι, οι Βούλγαροι κλπ. Τώρα.

Κ.            Αυτό ήταν το κέρδος;

Ν.            Ναι. Τώρα, δε μπορούμε να πούμε ότι το σχέδιο Marshall, ή οτιδήποτε άλλο, δεν μας βοήθησαν. Έτσι δεν είναι; Θα ήμασταν αγνώμονες. Από την άλλη οι Αμερικάνοι, στους οποίους έχω εκπαιδευτεί εκεί και ξέρω τη νοοτροπία τους και μάλιστα όταν ήμουν Σχολή πολέμου των πεζοναυτών, έκανα αναφορά εναντίον Αμερικανού διότι μου είπε, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι οι Αμερικάνοι είναι, γιατί έλεγα τότε για το θέμα της Κύπρου, για τα εθνικά συμφέροντα τα ελληνικά, και μου είπε ο Αμερικανός ότι «έλα μωρέ, εμείς είμαστε της νοοτροπίας: ‘δώσε παιχνίδια στα παιδιά και στους σκύλους κόκαλα’ «. Και έκανα αναφορά στη διοίκηση εναντίον αυτού που ήταν μάλιστα και Ελληνοαμερικάνος.

Κ.            Ποια χρονιά;

Ν.            Το 64. Γιατί το θεώρησα απαράδεκτον. Όπως να σου πω και ένα άλλο. Όταν έγιναν όλα αυτά τα κυπριακά τότε, τον Δεκέμβριο του 63 με το Μακάριο, οι Τούρκοι της Αμερικής και με πολλούς Αμερικάνους κάνανε συλλαλητήριο στη Νέα Υόρκη εναντίον των Κυπρίων, που σκότωναν αθώους Κύπριους και Τουρκάλες. Και τέτοια και βγήκε και ο Τούρκος ο πρέσβης στα ΜΜΕ της Αμερικής και ανέφερε ορισμένα γεγονότα και έδειξαν φωτογραφίες σε μπάνια, ξέρω γω, σκοτωμένα παιδιά, καμένα τούρκικα χωριά και τέτοια.

Κ.            Το 60…;

Ν.            Το Δεκέμβριο του 63 που έκανε ο Μακάριος μονομερή τέτοια του Συντάγματος. Αυτοί οι Τούρκοι κάνανε ολόκληρη καμπάνια με τα Μ.Μ.Ε. τα αμερικάνικα με πορείες με όλα αυτά. Η ελληνική κυβέρνηση να σου πω τι έκανε; Μας εφώναξε η πρεσβεία εμάς, οι οποίοι ήμαστε μαθηταί, μας έδωσε μια σελίδα δακτυλογραφημένη και έλεγε ποιες είναι οι θέσεις της Ελλάδος και της Κύπρου. Και μας είπε να τα διαβάσουμε, να το κάψουμε και αυτά να τα λέμε στους φίλους και συμμαθητάς μας ως δικές μας απόψεις. Επομένως η αμερικάνικη κοινή γνώμη, μηδέ ακόμα των Ελληνοαμερικάνων εξαιρουμένων, είχαν πάρει τη θέση ότι στην Κύπρο ο Μακάριος και οι άλλοι σφάζουν αθώους Τούρκους, καίνε, λεηλατούν και διάφορα τέτοια. Δηλαδή η τότε κυβέρνηση, διότι η Ελλάς πάντα… εγώ είμαι της εξής απόψεως: λένε οι Τούρκοι, διεκδικούν το Αιγαίο, διεκδικούν εκεί, εμείς λέμε «δεν διεκδικούμε τίποτα«. Για μένα κακώς. Έπρεπε όχι να τα ζητάμε ότι θα τα πάρουμε, να διεκδικούμε και εμείς. Διότι δε μπορεί ο ένας να διεκδικεί και εσείς να λέτε «Δε διεκδικώ τίποτα». Δηλ. εσύ κάνεις τον ειρηνοποιό, θα διεκδικούσαμε και εμείς τη Μικρά Ασία, διάφορα, τα οποία δεν διεκδικούμε, λέμε «δε διεκδικούμε τίποτα«. Κατά τη δική μου άποψη, κακώς. Όχι να τα διεκδικούμε για να κάνουμε πόλεμο να τα πάρουμε, αλλά εφόσον σου λέει ο άλλος παραλογισμούς ότι «διεκδικώ τα Ίμια, διεκδικώ αυτά» πρέπει και εσύ να διεκδικήσεις.

Κ.            Είναι σαφές ότι είστε εθνικιστής…..

Ν.            Όχι εθνικιστής – φασίστας, γιατί σήμερα αν λένε έναν εθνικιστή, τον λένε σα να είναι ο Χίτλερ ………

Κ.            Όχι κύριε Νικολόπουλε. Δεν είστε λοιπόν οπαδός του φασισμού;

Ν.            Όχι, ίσα ίσα, δημοκράτης είμαι και ξέρουν όλοι ότι στο γραφείο μου, ως 2^ο γραφείο, ήταν ανοιχτή η πόρτα για οποιονδήποτε να έρθει, και μου άρεσε να κάνω και διαλογική συζήτηση. Και ή με έπειθε ή τον έπειθα.

Κ.            Να καταλήξουμε στους Αμερικανούς; Αναφέρατε πολλά σημεία τα οποία αποδεικνύουν ότι τα εθνικά ελληνικά συμφέροντα συγκρούονται με τα αμερικανικά, Δε συζητάμε για τα τούρκικα, συγκρούονται έτσι και αλλιώς.

Ν.            Ναι. Συγκρούονται υπό ποία έννοια, να σου πω. Λόγω ότι οι Αμερικάνοι τους Τούρκους τους βλέπουν στα σύνορα με τη Ρωσία, από τότε, από τον ψυχρό πόλεμο, και όταν βλέπουν ότι αυτοί είναι 50 εκατομμύρια και εμείς 10, συγκρούονται υπό ποία έννοια, ότι δίνουν μεγαλύτερη σημασία στους Τούρκους παρά σε εμάς.

Κ.            Δε δίνουνε;

Ν.            Ναι, δίνουν. Δηλ. προτιμούν να τα χαλάσουν με εμάς παρά με τους Τούρκους.

Κ.            Εσείς είστε αντιαμερικανός;

Ν.            Όχι, δεν είμαι αντιαμερικανός, εναντίον του λαού, αλλά δέχομαι ότι είναι σύμμαχοι ισότιμοι.

Κ.            Να σας ρωτήσω κάτι. Όταν ήσαστε διευθυντής του 2^ου γραφείου στο ΓΕΝ, στην επταετία, είχε έρθει στα χέρια σας μια αναφορά αξιωματικού, που έλεγε ότι σε κάποια εκδρομή στο εξωτερικό, σε ασκήσεις του ΝΑΤΟ, αξιωματικοί Αμερικανοί είχαν κατεβάσει τα παντελόνια τους, τα βρακιά τους, και δείχνανε τον κώλο τους στο λεωφορείο που επέβαιναν αξιωματικοί της Ελλάδος;[6] Είχε έρθει τέτοια αναφορά στα χέρια σας;

Ν.            Όχι, δεν είχε έρθει τέτοια, αλλά εγώ σου είπα ότι είχα κάνει και αναφορά εναντίον του Ελληνοαμερικάνου εκεί που ήμουν, στη διοίκηση της σχολής, και τον βάλανε να μου ζητήσει συγγνώμη. Δεν δέχθηκα να μας βάζει σα να είμαστε εμείς τα παιδιά, οι σκύλοι, που θα μας δώσουνε κόκαλα και θα πάψουμε να μιλάμε. Έχω βρεθεί δε σε δεξίωση υψηλά ισταμένων Αμερικανών, όπου μετά τα ποτά που είχαν πιει, όπως πίνουμε εμείς, ενεφανίσθη ένας και λέει «τι καθόμαστε εδώ πέρα και τα κωλοκράτη σηκώνουν κεφάλι, έπρεπε να ρίξουμε πέντε βόμβες, να στήσουμε μερικά…..να μην τολμάει να μιλήσει κανείς«.

Κ.            Εννοώντας την Ελλάδα;

Ν.            Όχι, εννοώντας αυτούς που βομβαρδίζουν σήμερα.

Κ.            Στη Σχολή Δοκίμων μπήκατε με μέσον ή χωρίς μέσον;

Ν.            Όχι, μπήκα χωρίς μέσον γιατί είχα πάρει Άλγεβρα, Γεωμετρία και όλα τα Μαθηματικά άριστα. Παρόλο ότι ήμουν της τετάρτης τάξεως και παρόλο ότι οικογενειακώς είχα σχέση με το Βενιζέλο, τον Κλι-Κλι, και ήταν αντιπρόεδρος κυβέρνησης.

Κ.            Το μέσον έπαιζε τότε ρόλο για τις εισαγωγικές εξετάσεις τη Σχολή Δοκίμων;

Ν.            Ναι, έπαιζε ρόλο, όχι τόσο στην τάξη μου αλλά στην μετέπειτα που μπήκαν αυτοί οι… μπήκαν κάποιοι αγράμματοι.

Κ.            Μπήκατε το 50, βγήκατε το 54.

Ν.            Όταν έδωσα εγώ έδινε ο ανιψιός ο πρώτος του Κώνστα, με το επίθετο Κώνστας, και πήρε μηδενικά και δεν μπήκε. Δηλ. έπαιζε το μέσον, ποιοι; Ότι τότε δώσαμε περί τους 1000-1500 και μπήκαμε μάχιμοι-μηχανικοί 23 στην τάξη μου, οπότε όλοι πέρασαν. Δηλαδή αν δεν είχες μέσον… τότε ήταν να τον κόψουνε κάποιον πριν αρχίσει, αλλά μετά σου είπα, ο Κώνστας ο οποίος πέρασε. Δεν ισχύει, στην τάξη μου τουλάχιστον, αλλά όπως ξέρεις, επί της εποχής μου μπήκανε ο Πετσής και διάφοροι άλλοι, που ήταν τελείως αγράμματοι και πολλοί φύγανε μετά, μείνανε πρώτο χρόνο, δεύτερο χρόνο……

Κ.            Είπατε «τελείως αγράμματοι». Στη Σχολή Δοκίμων επιτρεπόταν να διαβάζετε εξωσχολικά βιβλία και εφημερίδες;

Ν.            Είμαστε τόσο νεαρής ηλικίας που δε νομίζω ότι κανένας ασχολιόταν με πολιτικά, ή να διαβάζει εφημερίδα ή με πολιτικά κόμματα και τέτοια.

Κ.            Προπαγάνδα γινόταν στη Σχολή Δοκίμων;

Ν.            Όχι, σε εμάς τουλάχιστον όχι, δε γινόταν καμία προπαγάνδα.

Κ.            Τους υπαξιωματικούς γιατί το ναυτικό, – ή δεν είναι έτσι -, τους κρατούσε σε χαμηλό επίπεδο μορφωτικό;

Ν.            Κακώς, και σε πληροφορώ είμαι εγώ εκείνος που οι υπαξιωματικοί σήμερα, που γίνονται αξιωματικοί, φοράνε και σμόκιν και σπαθιά, είναι κατόπιν δικών μου ενεργειών και όχι του Αραπάκη.

Κ.            Δηλαδή;

Ν.            Διότι άπαξ ήταν αξιωματικός, για μένα έπρεπε να έχει τα ίδια δικαιώματα με τον άλλον αξιωματικό που έβγαινε από τη Σχολή Δοκίμων.

Κ.            Ενώ μέχρι που το καθιερώσατε εσείς, τι γινόταν;

Ν.            Τους είχαν σαν δευτέρας μοίρας, τους λέγαν «καραβανάδες» και «ΠΣ’ και τέτοια.

Κ.            Γιατί κύριε Νικολόπουλε τους λέγαν «καραβανάδες» και «ΠΣ’; Γιατί;

Ν.            Γιατί υπήρχε η νοοτροπία του παλαιού ναυτικού, του προπολεμικού, οι οποίοι αξιωματικοί τότε, που τους έχω υποστεί εγώ ως σημαιοφόρος, ήταν φεουδάρχαι ή σαν σατράπες, ακόμα και δημοκρατικών φρονημάτων, όπως ήταν π.χ. ο Σπυρομήλιος, ο οποίος αντιπλοίαρχος κυβερνήτης, ο σημαιοφόρος έπρεπε να κάνει στην κλίμακα εν πλήρη στολή, όταν ο Σπυρομήλιος ερχόταν κατά τις τρεις – τέσσερις το πρωί με τη Μελίνα ή με διάφορες άλλες..

Κ.            Ποια Μελίνα;

Ν.            Τη Μερκούρη…..

Κ.            Την είχε γκόμενα;

Ν.            Βεβαίως.

Κ.            Και ερχόταν στο υποβρύχιο;

Ν.            Όχι στο υποβρύχιο, στο αντιτορπιλικό που ήταν κυβερνήτης. Και αυτό ήταν γνωστό, όλοι οι αξιωματικοί τότε ήταν σατράπες. Την εποχή μου όταν ήμουν ανθυποπλοίαρχος.

Κ.            Ποια περίοδο δηλαδή;

Ν.            Την περίοδο 58-60, 59-62 έτσι ήταν το ναυτικό. Εμείς όταν βγήκαμε σημαιοφόροι μας ρίξανε στην «ΕΛΛΗ» και είμαστε χειρότερα από ναύτες.

Κ.            Δηλαδή…σημαιοφόροι στο «ΕΛΛΗ», τι πάει να πει «χειρότερα από ναύτες»;

Ν.            Πρώτον βγαίναμε μία φορά στις δεκαπέντε μέρες, τρώγαμε καμπάνες χωρίς λόγο, αυτή ήταν η νοοτροπία. Αν πήγαινες σε αντιτορπιλικό καινούριος σημαιοφόρος ήσουνα, πώς να σου πω, όπως ήταν οι πρωτοετείς με τεταρτοετείς στη Σχολή Δοκίμων, το ίδιο ήταν και ο σημαιοφόρος τότε, διότι είχαν τη νοοτροπία την προπολεμική και τη συνέχιζαν.

Κ.            Ένα λεπτό, ποια ήταν η νοοτροπία μεταξύ πρωτοετούς και τεταρτοετούς; Τι εννοείτε;

Ν.            Υπήρχαν οι νίλες, υπήρχαν……αυτά γνωστά…..

Κ.            Όχι, δεν είναι γνωστά.

Ν.            Εγώ ως…..π.χ. με ανθρώπους που μου είχανε κάνει νίλα…….

Κ.            Τι «νίλα», δηλαδή;

Ν.       «Νίλα»… το να φάω ποτήρι γεμάτο αλάτι, να φάω ολόκληρο σκουλήκι…δεν αισθανόμουν καμία… γιατί ήξερα ότι δεν μου το κάνανε από κακία, και μετά ήμασταν και φίλοι.

Κ.            Σωματική κόπωση δεν είχατε σαν «νίλα»; Μόνο αλάτι και σκουλήκια σας δίνανε;

Ν.            Όχι, είχαμε και σωματική κόπωση και εγώ όταν έκανα «νίλα», εάν έλεγα «προτείνατε», κράταγα και εγώ το όπλο «προτείνατε».

Κ.            Εννοείτε «προτείνατε» τι;

Ν.            Το «όπλο προτείνατε» και να κάτσεις και μισή ώρα έτσι.

Κ.            Πού αποσκοπούσε η «νίλα» στη Σχολή Δοκίμων;

Ν.            Αποσκοπούσε ώστε, λόγω ότι μπαίνανε αξιωματικοί διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων, άλλοι ήταν γιοι ναυάρχων, άλλοι υπουργών, άλλοι τσαγκάρηδων, να τους κάνει όπως όταν ο λύκος πρόκειται να επιτεθεί στα πρόβατα, όλοι ενώνονται και γίνονται σαν αδέρφια. Και εξ’ ου και οι δικές μας σειρές ή τάξεις, όταν βρισκόμαστε, και τώρα που είμαστε και πολίτες, και κρατάμε και την ιεραρχία, αν δω εγώ κάποιον που είναι μια τάξη παραπάνω, θα του μιλάω στον πληθυντικό, θα μου μιλάει στον ενικό, ανεξαρτήτως αν κάνουμε και παρέα και είμαστε και φίλοι, διότι υπάρχει αυτή η νοοτροπία. Όπως ξέρεις πολύ καλά ότι υπήρχε στο ναυτικό ότι ο κυβερνήτης να σε φωνάζει «Κακαρά», με το επίθετό σου, ή ο υποπλοίαρχος ή ο παραπάνω και εσύ τον έλεγες «κύριε τάδε». Αν καμιά φορά σε έλεγε «κύριε Κακαρά», σήμαινε ότι ήταν δυσαρεστημένος μαζί σου.

Κ.            Το 1967, 21 Απριλίου, υπηρετούν στο Πολεμικό Ναυτικό περίπου 700 αξιωματικοί, μάχιμοι και μηχανικοί. Κανείς από αυτούς δεν είναι γιος τσαγκάρη, κανείς δεν είναι γιος αγρότη ούτε γιος εργάτη.

Ν.            Όχι, να σου πω…..

Κ.            Κανείς δεν είναι γιος κατώτερης κοινωνικής τάξης. Το 1974 υπηρετούν οι ίδιοι αξιωματικοί σε αριθμό, περίπου 700 δηλαδή, και έχουμε έναν σημαντικό αριθμό που είναι γιοι αγροτών. Ενώ έχουμε 7 κτηματίες το 67, έχουμε μεγάλο αριθμό αγροτών και μερικοί γονείς εργάτες το ’74. Στην περίοδο της δικτατορίας μπαίνουνε στη Σχολή ή παρουσιάζουν επαγγέλματα ΄΄κατώτερα΄΄ σε εισαγωγικά, όπως είναι των εργατών και των αγροτών. Πώς το εξηγείτε;

Ν.            Διότι κατά την επταετία, δηλ. τη νοοτροπία του Παπαδόπουλου και των άλλων, είπαν ότι «δεν υπάρχουν τάξεις, η Ελλάς είναι ισότιμη για όλους και όλοι οι Έλληνες είναι ισότιμοι».

Κ.            Που σήμαινε τι; Ότι πρέπει οι γιοι των εργατών…

Ν.            Να μπουν οποιοδήποτε.

Κ.            Έμπαινε οποιοσδήποτε;

Ν.            Μου λες ότι μπήκανε αυτοί.

Κ.            Εσείς να μου πείτε πως μπήκανε, εσείς τους βάλατε.

Ν.            Δεν τους έβαλε κανείς, εγώ τουλάχιστον ουδέποτε είπα στη Σχολή «βάλτε αυτόν ή εκείνον ή τον άλλον». Δεν πίστευα στο μέσον. Μπορούσα να πάω καμιά φορά και να πω «θα δώσει αυτός, να μην αδικηθεί » αλλά δεν θα δεχόμουν να πω «βάλτε αυτόν επειδή το λέω εγώ».

Κ.            Το 1967 τον Απρίλιο, δεν υπηρετεί κανείς αξιωματικός που να κατάγεται από τη Σαλαμίνα. Το 74 υπηρετούν 32 αξιωματικοί που κατάγονται από τη Σαλαμίνα. Πώς το ερμηνεύετε;

Ν.            Θα δώσανε εξετάσεις, γιατί τότε μια περίοδο υπήρχε ένα αντιστρατιωτικό πνεύμα, όπου άνθρωποι οι οποίοι είχαν λεφτά, και με τα Πανεπιστήμια και τέτοια, δεν θέλαν να πάνε σε στρατιωτικές σχολές, πράγμα το οποίο πάνε τώρα.

Κ.            Τι μου λέτε κύριε Νικολόπουλε; Σας λέω Σαλαμίνιος αξιωματικός δεν υπήρχε το 67. Το 74 ήταν 32. Πώς γίνεται;

Ν.            Ποιος τους έβαλε;

Κ.            Ποιος τους έβαλε; Εσείς θα μου πείτε. Τους έβαλε το καθεστώς, γιατί;

Ν.            Να κερδίσει τι;

Κ.            Να κερδίσει τι; Εσείς θα μου πείτε.

Ν.            Εννοείς δηλ. ότι μπήκαν με μέσο;

Κ.            Όχι, εννοώ ότι έδωσαν τα παιδιά των υπαξιωματικών και τα παιδιά τους …

Ν.            Ο Ραμπατζίκος και διάφοροι τέτοιοι… πράγμα που παλαιά δεν γινόταν γιατί επίστευαν επί Λάπα και σήμερα, ότι το ναυτικό είναι η ανώτερη τάξη και..

Κ.            Άντε λοιπόν, πέστε το…

Ν.            Ε, το ξέρεις αυτό.

Κ.            Δεν το ξέρω εγώ, εσείς θα μου το πείτε.

Ν.            Παλιά τους κόβανε.

Κ.            Κόβανε ποιους;

Ν.            Αυτούς που θεωρούσαν, ότι δεν ήταν στην αστική τάξη.

Κ.            Ποια ήταν η αστική τάξη;

Ν.            Του υπαλλήλου, του αξιωματικού, τους θεωρούσανε… λόγου χάριν εγώ είχα κυβερνήτη τον Φιλιόπουλο, ο οποίος ήταν πολύ καλός αξιωματικός, και προήρχετο… υπήρχε κάποτε, ο πρώτος που τελείωνε τη Σχολή Ναυτοπαίδων έμπαινε στη Σχολή Δοκίμων άνευ εξετάσεων. Οι άλλοι όμως, που ήταν αντιπλοίαρχοι, ήμουν εγώ σημαιοφόρος, τον είχαν τον Φιλιόπουλο σαν εκτός.

Κ.            Επειδή προερχόταν από τη Σχολή Ναυτοπαίδων;

Ν.            Επειδή προερχόταν από τη Σχολή Ναυτοπαίδων, ενώ σου λέω ήταν άριστος αξιωματικός.

Κ.            Δηλαδή υπήρχαν κοινωνικές διακρίσεις. Και λέτε ότι αυτή τη θεωρούσε ο κόσμος τότε «αστική τάξη»;

Ν.            Αστική τάξη στο στρατό όμως δε γινόταν, γιατί ήταν αλλιώς… το ναυτικό θεωρείτο υποτίθεται η αριστοκρατία των ενόπλων δυνάμεων.

Κ.            Ξέρετε γιους εφοπλιστών, που να υπήρξαν αξιωματικοί στην εποχή σας;

Ν.            Όχι, κανένας. Ένας που υπήρχε πριν από μένα, ο ανιψιός του Νιάρχου, μόλις τέλειωσε, ούτε έκατσε να ορκιστεί, έφυγε.

Κ.            Ξέρετε γιους μεγαλοβιομηχάνων, πολύ πλουσίων, ξέρετε κανέναν;

Ν.            Μα δεν πηγαίναν αυτοί οι πλούσιοι, γιατί τα στέλναν τα παιδιά τους…..

Κ.            Γιατί δεν πηγαίνανε;

Ν.            Εθεωρείτο ο στρατός μισθολογικώς σε μια χαμηλή και κατώτερη τάξη.

Κ.            Μα δεν είχε πρόβλημα μισθολογικό ο γιος του εφοπλιστή.

Ν.            Δεν είχε λόγους να πάει, γιατί στο ναυτικό θα είχε και περιορισμούς και τέτοια. Πιο παλιά πηγαίναν και τέτοιοι.

Κ.            Πώς θεωρούσαν αυτοί οι πολύ πλούσιοι τις ένοπλες δυνάμεις; Τους αξιωματικούς πώς τους έβλεπαν τότε;

Ν.            Όπως τους βλέπουν και τώρα.

Κ.            Δηλαδή;

Ν.            Σαν κατώτερους υπαλλήλους του κράτους.

Κ.            Που σκοπό έχουν; Αποστολή έχουν;

Ν.            Η αποστολή τους είναι η υπεράσπιση της χώρας και η υπεράσπιση των συμφερόντων αυτών των εφοπλιστών, αλλά δεν το βλέπουν έτσι.

Κ.            Πώς το είπατε αυτό το τελευταίο;

Ν.            Η προάσπιση του κράτους και των συμφερόντων αυτών που έχουν τα σπίτια τους, τα τέτοια τους από τον εξωτερικό εχθρό.

Κ.            Εσείς βλέπετε να ταυτίζονται τα συμφέροντα του κράτους, που κακώς είπατε κράτος, νωρίτερα είπατε της πατρίδας, να ταυτίζονται αυτά τα συμφέροντα με τα συμφέροντα των εφοπλιστών και του κάθε πλούσιου;

Ν.            Όχι, αυτό δεν το βλέπω σίγουρα.

Κ.            Αυτοί όμως το βλέπανε έτσι;

Ν.            Αυτοί το βλέπαν έτσι, όπως και ο κόσμος έχει τους αστυφύλακες ως φασίστες και όμως τέτοιους, και οι αστυφύλακες τι είναι; Φτωχά παιδιά που πάνε από χωριά και τέτοια, αλλά τους έχουν όλοι οι κουλτουριάρηδες ως φασίστες.

Κ.            Αφήστε τους αστυφύλακες, πάμε ένοπλες δυνάμεις, στους αξιωματικούς. Αξιωματικοί την εποχή μας. Είπατε κάτι πολύ τολμηρό και προωθημένο, ότι οι εφοπλιστές, οι μεγαλοβιομήχανοι, οι πολύ πλούσιοι, δεν βάζανε τα παιδιά τους στη Σχολή Δοκίμων ούτε στη Σχολή Ευελπίδων, γιατί έβλεπαν και θεωρούσαν ότι οι αξιωματικοί αποστολή τους ήταν να τους φυλάνε, να φυλάνε τα συμφέροντά τους. Αυτό επτά χρόνια δεν το βλέπατε, το 67 με το 74;

Ν.            Ναι, γι’ αυτό το λόγο κατά κάποιον τρόπο πήγα και εναντίον του Παπαδόπουλου, διότι είδα μετά ότι, ενώ ήταν άλλες οι αρχές, είδα μετά τον Παπαδόπουλο ή τον Παττακό να στέλνει τις κόρες του να σπουδάσουν στην Ελβετία ή τον Παπαδόπουλο να τρώει και να κάνει παρέα με τον Αδρεάδη, που υποτίθεται αυτοί… και αυτό δεν μου άρεσε εμένα ως ιδεολόγο. Χωρίς έχε υπόψη σου να είμαι από αυτούς, που δεν είχαν περιουσιακά στοιχεία και περίμενα ότι θα πάρω κάποιο άλλο, όπως λέγαν οι κομμουνισταί τότε στο Περιστέρι «θα πάμε να πάρουμε τα σπίτια των άλλων στο Κολωνάκι«.

Κ.            Τι λέγανε οι κομμουνιστές;

Ν.            Οι κομμουνιστές στα Δεκεμβριανά λέγανε, πείθανε το λαό για να πάει μαζί τους ότι «πάμε να καταλάβουμε, να πάρουμε τα σπίτια των πλουσίων από το Κολωνάκι«.

Κ.            Αυτά είναι γνωστά. Πέστε μου…..

Ν.            Όχι, σταμάτα μια στιγμή να συζητήσουμε…….

Κ.            Με τον Αντρέα Παπανδρέου πρωθυπουργό τι κάνατε;

Ν.            Τον συνεχάρην για τις εθνικιστικές θέσεις, αλλά είπα να προσέξει να μην τον υποσκάψουν όπως σε άλλες… γιατί οι Αμερικάνοι δεν δέχονται εθνικιστάς, αν είναι πραγματικοί εθινικισταί. Και επιπλέον του είπα ότι δέχομαι εγώ, με δικά μου λεφτά, και ήξερε ότι δεν είμαι του κόμματός του, να φτιάξω ένα εκθεσιακό κέντρο…

Κ.            Στα Εμιράτα;

Ν.            Ναι, και να έρθουν όλοι οι Έλληνες, οι διάφοροι που έχουμε, για να προωθήσουμε τις εξαγωγές.

Κ.            Στη Μέση Ανατολή;

Ν.            Ναι. Διότι έβλεπα ότι ακόμα και ελληνικά προϊόντα πηγαίναν μέσω Κύπρου, διότι τότε τα Εμιράτα δεχόντουσαν, όταν πήγα ήταν σα χωριά, είχαν πολύ χρήμα αλλά όλα γινόντουσαν εισαγωγές, και τους είπα θα φτιάχναμε εκθεσιακό κέντρο, θα έρθουν διάφοροι βιομήχανοι, με προϊόντα, ό,τι είχαμε. Και ο Αντρέας τότε, προς τιμήν του, μου απήντησε, με την Κοκόλα, που ήταν τότε γραμματέας, τα έχω τα χαρτιά, μου είπε ότι εντάξει, με ευχαριστεί, και έδωσε εντολή στον Υπουργό Εμπορίου και Εξωτερικών, που ήταν τότε νομίζω ο Παπούλιας, έδωσε εντολή να έρθουν σε επαφή μαζί μου, αυτοί δεν ήρθαν ποτέ και μετά και εγώ αδιαφόρησα.

Ν.            Στα Εμιράτα πότε είχατε πάει και γιατί;

Ν.            Είχα πάει διότι αισθανόμουνα σαν τον Αλ Καπόνε.

Κ.            Δηλαδή…

Ν.            Με παρακολουθούσανε η ΚΥΠ και οι άλλοι….

Κ.            Ποιοι άλλοι;

Ν.            Η ΚΥΠ, η Ασφάλεια, όλοι, λες και ήμουν ο Αλ Καπόνε. Και παρόλο που αυτοί που με παρακολουθούσαν μου το είχανε πει, γιατί ήταν πρώην άνθρωποι εκεί που υπηρετούσαν στην ΚΥΠ που τους ήξερα. Και μάλιστα εκεί που πήγαινα με το αυτοκίνητο, με παίρναν από πίσω, σταμάταγα στα φανάρια, γιατί εμένα το αυτοκίνητο έτρεχε, εκείνοι είχαν κάτι σακαράκες που δεν έτρεχαν και περίμενα να με ακολουθήσουν και τους έλεγα και πού είμαι γιατί φοβόντουσαν. Και μάλιστα θυμάμαι ο Μιχελής, που ήταν διευθυντής Πειραιώς, έστελνε που υπηρετούσα σε μια ναυτιλιακή εταιρία, έστελνε κάθε τόσο κάποιον να δει αν ήμουν μέσα, γιατί δήθεν με χάνανε, δήθεν μη μας κλέψανε. Ερχόντουσαν σπίτι μου, χτυπάγανε το κουδούνι, λέει «ζητήσατε το εκατό;». Μετά από αυτά, σηκώθηκα έφυγα, είπα να πάω στο εξωτερικό.

Κ.            Φοβόσασταν τότε;

Ν.            Όχι, δεν φοβόμουνα γιατί τους είχα πει «ευτυχώς που μου το είπατε γιατί διαφορετικά θα σας καθάριζα». Έχω συνηθίσει, είμαι σε θέση μάχης, δε φοβόμουνα.

Κ.            Εννοείτε αυτούς που σας παρακολουθούσαν;

Ν.            Ναι, και τους είπα «καλώς που μου το είπατε» γιατί υπήρχε η πιθανότητα εκεί που πηγαίναμε να τους έριχνα με το αυτοκίνητο εγώ στο ποτάμι.

Κ.            Εν τούτοις δεν έχετε καθαρίσει κανένα ούτε την επταετία ούτε μετά.

Ν.            Όχι αλλά δεν φοβάμαι κιόλας. Ενώ μπορεί, ούτε καν Τούρκο δεν έχω καθαρίσει, παρόλο ότι έλαβα {μέρος} σε μάχες στην Κοφίνου εκεί, αλλά συνήθως οι επικεφαλής οι διοικηταί δεν είναι με το όπλο.

Κ.            Στην Κοφίνου εννοείτε στο βομβαρδισμό;

Ν.            Ναι εκεί που καταλάβαμε κάτι χωριά με το Γρίβα.

Κ.            Καταλάβατε χωριά αλλά ήρθαν τα αεροπλάνα τα τούρκικα μετά και βομβαρδίσανε. Εκεί τι έγινε;

Ν.            Βομβαρδίσανε.

Κ.            Πως σας φέρθηκαν οι Έλληνες αξιωματικοί που ήταν κάτω;

Ν.            Οι Έλληνες αξιωματικοί που ήταν κάτω;

Κ.            Το 63-64, πότε μιλάμε;

Ν.            Κατ’ αρχάς τότε οι Τούρκοι, λόγω ότι ζούσε ο Γρίβας, δεν τολμούσαν, γιατί λέγαν ότι θα κάναν τότε απόβαση, και αναγκάστηκε ο Παπαδόπουλος και πήρε τη μεραρχία, αν κάνανε τότε απόβαση, δεν θα είχε μείνει Τούρκος.

Κ.            Ο Κιοσσές τότε υπηρετούσε στην Κύπρο;

Ν.            Όχι.

Κ.            Είχε πάρει μέρος σε επιχειρήσεις κατά των Τούρκων οποτεδήποτε;

Ν.            Ναι, είχε πάρει πριν πάω εγώ στην Κύπρο.

Κ.            Πότε δηλαδή;

Ν.            Το 63 με 64.

Κ.            Τι είχε κάνει;

Ν.            Δεν ξέρω, πάντως από ότι φαίνεται είχε λάβει μέρος σε πολλές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων.

Κ.            Δηλαδή;

Ν.            Επιχειρήσεις με τους βατραχανθρώπους.

Κ.            Τι επιχειρήσεις;

Ν.            Επιχειρήσεις κομάντος, διότι οι Τούρκοι στα διάφορα χωριά ήταν εξοπλισμένοι και λόγω ότι υπήρχαν αψιμαχίες από εδώ και εναντίον των Ελληνοκυπρίων και εναντίον των Τουρκοκυπρίων, γιατί όταν ήταν τότε ο Κιοσσές, ήταν μια φούχτα όλοι όλοι οι Έλληνες αξιωματικοί.

Κ.            Άρα ο Κιοσσές τι έκανε με τους κομάντος;

Ν.            Με τους κομάντος είχε καταλάβει χωριά μαζί με άλλους του στρατού και Κυπρίους και άλλες διάφορες τέτοιες …

Κ.            Είχε σκοτώσει Τούρκους;

Ν.            Δεν ξέρω.

Κ.            Τον είχαν επικηρύξει οι Τούρκοι;

Ν.            Είχαν επικηρύξει όλους οι Τούρκοι…

Κ.            Τον Κιοσσέ τον είχαν επικηρύξει;

Ν.            Δεν το ξέρω.

Κ.            Ο Κιοσσές με τον Περβαινά πεθερό τι κάνει στις 13 του Δεκέμβρη του 67;

Ν.            Δεν ήμουν εδώ. Εγώ γύρισα το 68.

Κ.            Ο Κιοσσές ως μέλος της ανακριτικής επιτροπής;

Ν.            Ούτε αυτό το ξέρω, που ήταν Ευαγγελόπουλος, Κιοσσές, Καμαρινέας, ούτε ποιους ανακρίνανε ούτε γιατί τους ανακρίνανε..

Κ.            Μάθατε όμως….τι μάθατε;

Ν.            Έμαθα ότι ήταν κάποιοι να βάλουνε βόμβες και έπιασαν μια ομάδα υπαξιωματικών.

Κ.            Ο Κιοσσές από κάποια στιγμή και μετά στρέφεται κατά του καθεστώτος, ή όχι; Τι γνωρίζετε γι’ αυτό;

Ν.            Όχι, δεν εστράφη εναντίον του καθεστώτος, απλώς μπορεί να ήταν δυσαρεστημένος, όταν έφυγε πλέον ο Περβαινάς. Και όταν επί της εποχής μου όλοι αυτοί οι νεαροί οι οποίοι κάνανε τον επαναστάτη ή και……..είπα «θα κοπεί αυτό» και γι’ αυτό επί της εποχής μου ετιμώρησα τον Λαγωνίκα, τον Παντελή. Και έκοψα από τις εξετάσεις του εμπορικού ναυτικού τον αδερφό του Λαγωνίκα, το Γιάννη, χωρίς να είμαι εναντίον του Λαγωνίκα, απλώς ήμουν στις εξετάσεις, αντέγραφε και του έβαλα μηδέν. Δε με ενδιέφερε λόγω του ότι ήταν……έπρεπε, επειδή έκανε τον επαναστάτη, δια του παραδείγματος, να είναι καλύτερος από τους άλλους.

Κ.            Ο Κιοσσές υπήρξε επαναστάτης; Όχι ο μεγάλος, ο γέρος……ο μικρός υπήρξε οπαδός της δικτατορίας;

Ν.            Ναι, ναι, υπήρξε. Αυτό είναι βέβαιο διότι μαζί με τον Περβαινά και τέτοια ήταν μαζί στο γραφείο, αυτός, ο Αναγνωστόπουλος, όταν γύρισα εγώ από την Κύπρο…….

Κ.            Σε ποιο γραφείο ήταν;

Ν.            Δεν ξέρω σε ποιο γραφείο….περί του αρχηγού το γραφείο. Ήταν ο Ρηγόπουλος, ο Βόσος, ο Γκιόκεζας, αυτοί ήταν.

Κ.            Ο Γκιόκεζας δεν ήταν συμμαθητής του Κιοσσέ ούτε της ίδιας ηλικίας.

Ν.            Όχι, παραπάνω. Και μάλιστα είχα….τον Γκιόκεζα και τον επανέφερα.

Κ.            Ο Γκιόκεζας θέλετε να πείτε ότι ήταν οπαδός της 21^ης Απριλίου επί Περβαινά;

Ν.            Ήταν στα μέσα και στα έξω με τον Περβαινά μαζί.

Κ.            Και μετά γιατί άλλαξαν;

Ν.            Και ο Κολιγιάννης. Γιατί άλλαξαν; Γιατί μετά, όταν έφυγε ο Περβαινάς, αυτοί περιορίστηκαν πλέον στα ψυχρά στρατιωτικά τους καθήκοντα.

Κ.            Να κλείσουμε το θέμα του Κιοσσέ. Ο Κιοσσές γίνεται γνώστης του κινήματος του ναυτικού σε κάποια φάση, πριν γίνουν οι συλλήψεις;

Ν.            Το ήξερα εγώ από μήνες πριν, το κίνημα του ναυτικού, και ποιοι ήταν και ποιοι δεν ήταν, και κάθε τόσο φρόντιζα να τους ειδοποιώ, να πάψουν να κάνουν βλακείες.

Κ.            Με ποιους τους ειδοποιούσατε; Πώς;

Ν.            Και το Νίκο τον Παππά, το λέει και ο ίδιος, τον πήρα τηλέφωνο..

Κ.            Στο Ηράκλειο όταν έφευγε;

Ν.            Ναι.

Κ.            Πριν κύριε Νικολόπουλε, είπατε πριν από μήνες το ξέρατε. Πώς το ξέρατε;

Ν.            Και στο Σταθόπουλο του είχα πει να πει στον Καναβαριώτη και σε κάτι άλλους που συγκεντρώνονταν και κάναν αυτά, βάλαμε στου Παναγιωταρέα προκηρύξεις ότι έχουν εντοπιστεί και τέτοια… εμείς στο ναυτικό δεν θέλαμε … και το ξέραμε ότι το κίνημα το είχαν αναβάλει, αλλά ένας υπαξιωματικός δικός τους πήγε το ανέφερε στο διευθυντή του Παπαδόπουλου.

Κ.            Ποιος; Αυτός ο Ψαριάδης;

Ν.            Δεν ξέρω. Εγώ ούτε τον ξέρω. Του το ανέφερε και μας φώναξε αυτός και λέει «το ναυτικό απόψε θα κάνει κίνημα» και τέτοια…..

Κ.            Ποιος σας φώναξε;

Ν.            Με φώναξε εμένα ο διευθυντής του γραφείου του Παπαδόπουλου.

Κ.            Αυτά στις 23 Μαΐου. Πριν φτάσουμε εκεί. Εσείς είπατε ότι μήνες πριν ξέρατε……

Ν.            Ότι κινούντο, τι λένε, όχι μόνο αυτό, και γκόμενες, γυναίκες, σύζυγοι, που τις πηδάγανε άλλοι τα λέγανε, δηλ. το ναυτικό όπως ξέρεις είναι της αρβύλας..

Κ.            Κύριε Νικολόπουλε μην το ξευτελίσουμε το κίνημα του ναυτικού. Μήνες πριν είπατε ότι ξέρατε για το κίνημα. Αφήστε τις γκόμενες, άντρες ήταν, γαμούσαν.

Ν.            Όχι, το λέγανε…..

Κ.            Ποιοι το λέγανε; Οι γκόμενές τους; Μα ποιες γκόμενές τους;

Ν.            Σου λέω, το ναυτικό είμαστε μια κλειστή τέτοια και ότι τέτοια γίνονται, είναι γνωστά. Μετά, μερικοί που ενήργησαν, άλλοι ήταν κύριοι και δεν ανέφεραν τίποτα, είπαν ότι δεν δέχονταν, δεν ανέφεραν, άλλοι τα ανέφεραν.

Κ.            Τα ανέφεραν πού;

Ν.            Τα ανέφεραν στους κυβερνήτες τους, στις υπηρεσίες τους… το τέτοιο ήταν γνωστό. Αλλά το ναυτικό δεν θέλαμε να γίνει τίποτα διότι θα ήταν εις βάρος μας, όλου του ναυτικού, κι όπως και βγήκε και σε πληροφορώ ότι εάν όταν τελικώς έγινε αυτό και μάθαμε και παρασταθήκαμε να κάνουμε τις ανακρίσεις, εγώ με τον Αραπάκη, θα διώχναν δύο-τρία άτομα και θα σταμάταγε εκεί, αλλά εδώ ήταν το σφάλμα του Μαργαρίτη, ο οποίος, ενώ αρχίσαμε να κάνουμε τις ανακρίσεις, είπε, γιατί είχε έρθει και ο Αγγελής εκεί, ότι «το ναυτικό δεν είναι σε θέση να κάνει τις ανακρίσεις, ας παραλάβει ο στρατός».

Κ.            Ο Μαργαρίτης Αρχηγός Στόλου τότε;

Ν.            Αρχηγός του Ναυτικού τότε.

Κ.            Δεν τον συνέφερε, γιατί;

Ν.            Δεν τον συνέφερε, φοβήθηκε, τέτοια, και είπε «δεν είμαστε εις θέσιν να τις κάνουμε εμείς τις ανακρίσεις, ας παραλάβει ο στρατός«. Διότι αν περιορίζοντο οι ανακρίσεις μεταξύ… όπως και μετά ξέραμε, ήταν και άλλοι πολλοί, τους οποίους ξέραμε, ούτε τους ενόχλησε, ούτε τους είπε κανείς, και έπειτα μου λένε πολλοί… εγώ π.χ. στο συμμαθητή μου τον Τάσο του λέω «Τάσο είσαι και λόγω ότι αυτά… πήγαινε σπίτι, ετοίμασε τη βαλίτσα, έλα κάτω να μπεις σε ένα κελί».

Κ.            Ο Τριανταφυλλίδης;

Ν.            Ναι, και σε πολλούς άλλους. Μετά βέβαια για λόγους…. να μπούνε βουλευταί, να κερδίσουν τέτοια, έφτασε ο Σταθόπουλος να πει ότι τον χαστούκισα, που δεν έγινε ποτέ. Αλλά για λόγους ότι ήθελε να βγει βουλευτής και τέτοια, ο καθένας έλεγε ό,τι ήθελε. Και μάλιστα, που είπε «βασανίζουν…» και αυτά, ο Μάλιαρης μια φορά σε ένα πάρτι τους είπε «μη λέτε και τρίχες και τα φουσκώνουμε«. Λοιπόν αυτά ήταν θέματα τα οποία αυτό που έγινε, όχι ότι μπορούσε να κάνει τίποτα το ναυτικό, απλώς δημιούργησε και μια κατάσταση που στο τέλος, για ένα ορισμένο διάστημα βγήκε και εναντίον του ναυτικού. Εγώ π.χ. τα είχα βάλει και με το στρατό επανειλημμένως, διότι εάν λέγαμε συνεργασία… ισότιμη, όχι όμως υπάλληλος κάποιου ταγματάρχου ή αντισυνταγματάρχου.

Κ.            Μα δεν ήμασταν υπάλληλοι τότε του στρατού κύριε Νικολόπουλε;

Ν.            Τουλάχιστον εγώ δεν ήμουν.

Κ.            Κύριε Νικολόπουλε, το «κίνημα του ναυτικού», πέστε μου τα αίτια.

Ν.            Το αίτιο που οι αξιωματικοί έκαναν αυτήν την κίνηση, δεν ήταν ότι εβάλλοντο τα δημοκρατικά τους ιδεώδη. Το έκαναν για λόγους ρατσιστικούς: ότι δεν θα δεχόντουσαν, όπως και εγώ δεν ανεχόμουνα να ήμουνα satellite του στρατού.

Κ.            Τι εννοείτε δηλαδή;

Ν.            Όχι ότι το κάνανε διότι δεν τους επέτρεπαν τα δημοκρατικά τους ιδεώδη να υπηρετούν στη χούντα. Γιατί σου λέω όταν αυτοί, οι περισσότεροι, η ηγεσία του κινήματος του ναυτικού, όταν έγινε η Επανάσταση, λόγω ότι ήταν στην ηγεσία που έδιωχνε και έκαναν αυτές τις θέσεις, ήταν όλα ωραία. Όταν ήταν με τον Λαγωνίκα και μετά στο τέλος, λόγω του ότι έχασαν αυτές τις διευθύνουσες θέσεις εθεώρησαν ότι «μας καπελώνει ο στρατός». Βασικώς το έκαναν όχι γιατί εθίγοντο τα δημοκρατικά τους ιδεώδη, διότι αν ήταν δημοκρατικά, δεν θα έδιωχναν τον Ντεγιάννη, τον Τζανετάκη και μερικούς άλλους…..

Κ.            Μα ποιοι τους διώξανε; Του κινήματος;

Ν.            Η ηγεσία του κινήματος και πολλοί από αυτούς ήταν οι άνθρωποι που ήταν με το Λαγωνίκα και τους πρώτους βασιλικούς, με το Δέδε και τέτοια….

Κ.            Ο Λαγωνίκας πώς αποχώρησε και διαχώρισε τη θέση του από τη δικτατορία; Πώς;

Ν.            Δεν διαχώρισε ποτέ τη θέση του.

Κ.            Μα ο Λαγωνίκας σε κάποια φάση σταματάει να ασχολείται…

Ν.            Τον βγάλανε από Γενικό Γραμματέα. Δεν διαφώνησε, απλώς βγήκε από Γενικός Γραμματέας…

Κ.            Είπατε ότι μήνες πριν γίνουν οι συλλήψεις στις 23 Μαΐου του 73 ξέρατε εσείς, αντιπλοίαρχος ή πλοίαρχος, διευθυντής του Α2 του ΓΕΝ ότι, ετοιμάζεται το κίνημα και τους προειδοποιούσατε. Πώς το ξέρατε;

Ν.            Πως το ήξερα… οι κινήσεις, της υπηρεσίας πληροφοριών έχουνε πληροφορίες για κινήσεις, πράκτορες και αυτά……

Κ.            Συγκεκριμένα…..

Ν.            Συγκεκριμένα, πώς δουλεύουν οι υπηρεσίες πληροφοριών;

Κ.            Πώς δουλεύουν;

Ν.            Με συλλογή πληροφοριών.

Κ.            Δηλαδή πώς;

Ν.            Τι πώς; Όπως δουλεύουν όλες οι υπηρεσίες πληροφοριών ή πολεμικών ή οτιδήποτε, οτιδήποτε πληροφορία έρχεται, διερευνάται, διασταυρώνεται…

Κ.            Το κίνημα του ναυτικού, μήνες πριν γίνουν οι συλλήψεις, εσείς το ξέρατε, το ξέρατε από τις υπηρεσίες πληροφοριών. Δηλαδή άνθρωποι του ναυτικού, που ήταν μέσα στο κίνημα, σας δίνανε πληροφορίες;

Ν.            Όχι, μπορεί να ήταν υπαξιωματικοί αυτοί, μπορεί να ήταν, όχι του κινήματος αλλά φίλοι που οι άλλοι ήτανε, γιατί οι αξιωματικοί μιλάνε.

Κ.            Μιλούσανε οι αξιωματικοί του κινήματος για το κίνημα;

Ν.            Ε, βέβαια μιλούσανε.

Κ.            Σε ποιους μιλούσανε;

Ν.            Σε άλλους συναδέλφους προσπαθώντας να τους μυήσουνε, οι οποίοι δεχόντουσαν ή δεν δεχόντουσαν…

Κ.            Αν σας ρωτήσω για ονόματα δεν θα μου πείτε.

Ν.            Αποκλείεται.

Κ.            Θα μου πείτε όμως για τις γκόμενες. Εννοείτε μήπως …, την Αμερικανίδα στο σπίτι της οποίας γινόντουσαν οι συγκεντρώσεις;

Ν.            Σου είπα, δεν θα ασχοληθώ με το κίνημα του ναυτικού. Απλώς σου είπα ότι ήταν γνωστό και προσπαθούσα επανειλημμένως πλαγίως, όχι, ευθέως δεν μπορούσα, ότι είναι γνωστά, να μην κάνουν βλακείες, και σου είπα αυτοί όλοι, που λες και ο Κολιγιάννης, ήταν και αυτός από τους πρωτεργάτες του Περβαινά, ήταν και ο Κολιγιάννης με την ομάδα του Περβαινά.

Κ.            Υπερασπιστής της 21^ης Απριλίου;

Ν.            Ναι, στην αρχή όλοι ήταν, και ο Παναγιωταρέας ήταν και ο Αλέκος ο Παπαδόγγονας ήταν και όλοι αυτοί ήταν.

Κ.            Οι βασιλόφρονες;

Ν.            Ναι, για τους βασιλόφρονες, τότε ήταν σχεδόν όλο το ναυτικό βασιλόφρονες.

Κ.            Μετά όμως αλλάζουν και στρέφονται κατά της «Επαναστάσεως» επειδή διώξανε το βασιλιά, επειδή τον διώξατε δηλαδή;

Ν.            Τον διώξαμε ή έφυγε. Γιατί ακόμα και το κίνημα όταν έγινε του βασιλιά, εγώ ήμουν ακόμα στην Κύπρο.

Κ.            Κύριε Νικολόπουλε ξέρετε ότι οι υπηρεσίες της ΚΥΠ εγνώριζαν για το κίνημα επίσης μήνες πριν, που το γνωρίζατε και εσείς;

Ν.            Μα με την ΚΥΠ συνεργαζόμαστε, και από εκεί παίρναμε πληροφορίες.

Κ.            Παίρνατε πληροφορίες από την ΚΥΠ από αξιωματικούς του στρατού προφανώς.

Ν.            Όχι γιατί πολλές φορές στην ΚΥΠ υπήρχαν αξιωματικοί του ναυτικού που έδιναν εκεί πληροφορίες.

Κ.            Ανεξάρτητοι δηλαδή, όχι υπηρετούντες στην ΚΥΠ, γιατί στην ΚΥΠ είναι δύο θέσεις.

Ν.            Όχι υπηρετούντες, άλλοι. Η ΚΥΠ είχε δημιουργήσει και αυτή δίκτυα…

Κ.            Δικά της στα οποία υπήρχαν και εν ενεργεία του ναυτικού;

Ν.            Ναι, τους οποίους πιθανώς τους φανταζόμουνα χωρίς να ξέρω ποιοι ήτανε, αλλά ξέρω ότι υπήρχανε, αλλά η κάθε ΚΥΠ, όπως και τώρα ακόμα, έχει διαφόρους πράκτορες και μέσα στις ένοπλες δυνάμεις από διαφόρους, οι οποίοι θέλουν να δίνουν πληροφορίες ή πιστεύουν ή δεν πιστεύουν ή οτιδήποτε και σε πολιτικές υπηρεσίες και παντού υπάρχουν..

Κ.            Θέλετε να με πείσετε ότι εσείς Α2 του ΓΕΝ δεν ξέρετε ποιοι αξιωματικοί του ναυτικού δίνανε πληροφορίες στην ΚΥΠ; Δεν θέλετε να τους πείτε.

Ν.            Ναι, σου λέω…….

Κ.            Η ΚΥΠ γνώριζε για το κίνημα του ναυτικού. Αξιωματικοί του στρατού ξηράς που υπηρετούσαν στην ΚΥΠ έδιναν πληροφορίες σε αξιωματικούς του κινήματος, όχι μόνο σε εσάς, ότι ξέρει η ΚΥΠ για το κίνημα. Εσείς τι έχετε να πείτε για όλη αυτή την κατάσταση; Ο Σταματελόπουλος και η ομάδα του τι ρόλο έπαιζε σε όλη αυτή την υπόθεση;

Ν.            Ο Σταματελόπουλος και η ομάδα του που ήταν μετά… Αναγνωστόπουλος, Κιοσσές και τέτοια, μάλλον με αυτήν την ομάδα…

Κ.            Ποιοι δηλαδή;

Ν.            Δεν τους ξέρω ακριβώς…

Κ.            Ο Γκιόκεζας ήταν;

Ν.            Ήταν, όλοι αυτοί που ήταν με τον Περβαινά κατά κάποιο τρόπο είχαν επαφές με το Λέκκα και το Σταματελόπουλο.

Κ.            Τον Λέκκα όμως τον άδειασε ο Ιωαννίδης. Ήταν ο προτελευταίος που έφυγε από εν ενεργεία.

Ν.            Ναι.

Κ.            Τους έπεισε να υποβάλουν παραίτηση μαζί, και ο Ιωαννίδης δεν υπέβαλε, αλλά ο Λέκας……

Ν.            Όχι, δεν τον έπεισε ότι θα υποβάλουν μαζί, του είπε «υπέβαλε» γιατί ο Λέκας είχε νευριάσει … και αντί ο Ιωαννίδης να τον σταματήσει, τον έπεισε να παραιτηθεί. Κατ’ αρχάς σε πληροφορώ εγώ, λόγω ότι ήμουν εναντίον και δεν ανήκα σε καμία ομάδα, διαφόρων ομάδων, του Λέκκα, του Σταματελόπουλου, ερχόντουσαν, του στρατού…

Κ.            Και σας τα λέγανε;

Ν.            Και προσπαθούσα να τους τα φτιάξω.

Κ.            Για το καλό του τόπου προφανώς.

Ν.            Ναι και για αυτό το λόγο σου είπα όταν εγώ έπρεπε να πάω στο ΝΑΤΟ, μου είπε ο Μαργαρίτης «δεν θα πας γιατί τη θέση σου θα την καταλάβει κάποιος…»

Κ.            Ποιος δηλαδή;

Ν.            Δεν λέμε ποιος τώρα, ονόματα, αλλά κάποιος από αυτούς που ήταν οι διάφοροι φανατικοί.

Κ.            Ο Πολιτόπουλος;

Ν.            Δεν ξέρω.

Κ.            Που ήθελε να «ξυρίσει» όλο το ναυτικό στις 13 του Δεκέμβρη; Ποιος κύριε Νικολόπουλε;

Ν.            Δεν λέω ποιος και μάλιστα όταν τελευταία είχα απαυδήσει και ήθελα να φύγω, πριν καταρρεύσει η χούντα, είχα βάλει και είχα πει ότι αντικαταστάτης μου θα ήταν ο Σοφράς, ο οποίος Σοφράς ήταν …..σε αυτόν παρέδωσα, ο οποίος ήταν ουδέτερος, δηλ. παρότι ήταν συμπαθών, ούτε έξαλλος ήταν ούτε είχε καμία σχέση με επαναστατικά κόκκινα όπως π.χ. όταν έγινε το δημοψήφισμα εναντίον του βασιλιά, εγώ ψήφισα κατά συνείδηση, δεν ψήφισα ότι αποφάσισε η χούντα, και μάλιστα το είχα πει.

Κ.            Ψηφίσατε «ναι» στο βασιλιά;

Ν.            Ναι, διότι επίστευα υπό ποία έννοια. Όχι στον Κωνσταντίνο, ο οποίος έκανε σφάλματα, επίστευα ότι εάν έχουμε έναν ανώτατο άρχοντα, όπως η Σουηδία, η Δανία, η Αγγλία, θα ήταν καλύτερα από το να έχουμε κάποιον Πρόεδρο. Εάν ήταν όμως αυτής της μορφής η βασιλεία, όπως είναι στα Σκανδιναβικά κράτη….

Κ.            Ο Κιοσσές στράφηκε ή δεν στράφηκε εναντίον της δικτατορίας, αφότου τον πήγατε στην Κρήτη με μετάθεση;

Ν.            Να στραφεί ευθέως και τέτοια, όχι, όπως λέγανε όλοι ήτανε ναι…..αλλά όχι ότι στράφηκε με κινήσεις που θα ανέτρεπε το καθεστώς.

Κ.            Ο Γκλύξμπουργκ, ο βασιλιάς κατ’ εσάς, ο Κωνσταντίνος, 13 του Δεκέμβρη του 67, αφού έχει συνεργαστεί, έχει ορκίσει και έχει στηρίξει την «Επανάσταση», γιατί το έκανε αυτό; Γιατί έκανε το αντικίνημα στις 13 του Δεκέμβρη;

Ν.            Το έκανε γιατί ο Κωνσταντίνος, δεν τον είχες προλάβει στη Σχολή που τον ξέρω εγώ, ο Κωνσταντίνος ήταν ένα αγαθό παιδί. Ασχολείτο με τις γκόμενες, με τέτοια…..οι περί αυτόν Αρναούτης και τέτοια, λόγω ότι κατά κάποιο τρόπο είχανε διωχθεί από την επανάσταση και μερικούς στρατηγούς, οι οποίοι το έφεραν βαρέως γιατί αυτοί ήταν εκτός, τον έπεισαν και έκανε αυτό, ενώ θα έπρεπε να ξέρει ότι καμία κίνηση δε μπορεί να πετύχει κανείς, αν δεν έχει τους λοχαγούς και τους ταγματάρχας μαζί του. Δηλαδή το να βγουν οι στρατηγοί να πούνε, δεν τους ακολουθεί κανείς. Αυτοί που έχουν τις μονάδες είναι οι λοχαγοί και οι ταγματάρχες.

Κ.            Υποχρεωτικά με φέρνετε στο σχέδιο που εφαρμόστηκε στην 21^η Απριλίου. Είναι το σχέδιο αυτό που ετοίμαζε ο αρχηγός τότε του στρατού Σπαντιδάκης υπό την έγκριση του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου, διότι όλα τα κομμάτια του σχεδίου του τα παρουσίαζε και τα ενέκρινε. Στη συνέχεια ο Παπαδόπουλος και οι σύντροφοί του το εφάρμοσαν και παραμέρισαν τους παραπάνω. Είναι έτσι ή όχι;

Ν.            Έτσι όπως έχει αποδειχθεί και τώρα που ξέρεις πολύ καλά, και το είπανε και βγάλανε και του State Department τα τέτοια, ότι ετοίμαζε και είχε ζητήσει ο Κανελλόπουλος ακόμα, ο δημοκράτης. Ετοίμαζε και είχε ζητήσει να θέσει το Σύνταγμα εκτός και να μην κάνει εκλογές. Τελευταία το διάβασα στα διάφορα του State Department και οι στρατηγοί ετοίμαζαν, και οι πολιτικοί ετοίμαζαν για να μην βγει ο Αντρέας ο Παπανδρέου. Ετοίμαζαν και συζητούσαν μεταξύ Αμερικάνων, Εγγλέζων και τέτοια, να κάνουν και αυτοί, σαν τον Κανελλόπουλο, ανατροπή των άρθρων του Συντάγματος.

Κ.            Θέλετε να πείτε ότι οι ηγέτες τότε των αστικών κομμάτων, των συντηρητικών, των κεντρώων, των δεξιών κομμάτων, βλέποντας τον κίνδυνο να ανέβει ο Αντρέας ο Παπανδρέου ή η αριστερά στην Ελλάδα, σχεδίαζαν εκτροπή του Συντάγματος;

Ν.            Έχει αποδειχθεί αυτό, όπως έχει αποδειχθεί και με το βιβλίο, αν διάβασες του φίλου μου του Αριστόδημου… για τον «Ασπίδα», ότι υπήρχε όντως αυτή η οργάνωση..

Κ.            Ξέρετε το όνομα Βαρδάνης;

Ν.            Όχι.

Κ.            Όταν υπηρετούσατε στην Κύπρο το 63, 66, 67, 68;

Ν.            Αν μου πεις ποιοι ήταν οι στρατηγοί επιτελάρχαι, ανεξαρτήτως του ότι εγώ ήμουν αντιπλοίαρχος και είχα μικρό βαθμό ιεραρχικώς, με αυτούς που συγχρωτιζόμουν ήταν οι στρατηγοί και οι ταξίαρχοι, λόγω θέσεως.

Κ.            Λογικό.

Ν.            Επομένως αυτοί όλοι εμένα με ξέρουν, γιατί τους έκανα σε όλους διαλέξεις, ενώ εγώ δεν μπορώ να τους θυμάμαι όλους.

Κ.            22 Μαϊου του ‘73 έχετε πληροφορίες ότι θα εκδηλωθεί το κίνημα, τις έχετε από το Δεμέστιχα, τον αξιωματικό του στρατού ξηράς…

Ν.            Μα κατ’ αρχάς είχαμε και πληροφορίες ότι το ανέβαλαν….

Κ.            Από ποιόν; Τον Ψαριάδη;

Ν.            Όχι, ο Ψαριάδης δεν είχε ειδοποιηθεί ότι ανεβλήθη, νόμιζε ότι θα γίνει, γι’ αυτό πήγε και το ανέφερε στον τότε διευθυντή… αυτός υπηρετούσε τότε, αν θυμάσαι, εμείς είχαμε κανονίσει να μην έχει μόνο ο στρατός τον άγνωστο στρατιώτη, και πηγαίναμε όλες οι ένοπλες δυνάμεις και πηγαίναμε και το ναυτικό… Και αυτός πήγε, το ανέφερε ότι θα γίνει, ενώ εμείς ξέραμε ότι δεν θα γίνει, ότι είχε αναβληθεί και λόγω ότι ήρθε εκεί αυτό… αναγκαστήκαμε… αυτά που λένε ότι είχανε πάει λόχοι ΕΣΑ … αυτά είναι μπούρδες. Πέντε άτομα πήγανε και απλώς δεν αφήναμε στην πύλη του ναυστάθμου…

Κ.            Αυτά είναι γνωστά…

Ν.            Απλώς είχανε πει ότι πήγανε λοκατζήδες… αυτά είναι μπούρδες. Αλλά τι γράφουν στα βιβλία θέλω να σου πω….

Κ.            Ναι, πρέπει να τα αποκαταστήσουμε αυτά. Το βράδυ εκείνο, 22 Μαΐου, συμμετέχετε στο γραφείο του Κούβαρη, του υπασπιστή του Παπαδόπουλου, σε σύσκεψη που έγινε, τα γράφει ο Χαρατσής, όπου συμμετέχει και ο Αραπάκης, ποιος ήταν εκεί;

Ν.            Φώναξαν τον Αραπάκη, τον Καμαρινέα, συν τον Κουσουρή ο οποίος ξέραμε ότι συμμετέχει….

Κ.            Πως τον φωνάξατε, αφού ξέρατε ότι συμμετέχει;

Ν.            Για προβοκάτσια…

Κ.            Δηλαδή;

Ν.            Και τον στείλαμε μάλιστα και ταξίδι μετά με το πλοίο, για να μάθουμε μήπως ο Παππάς γυρίσει και δεν πάει στην Ιταλία.

Κ.            Πως ξέρατε ότι και ο Κουσουρής δεν θα συμμετάσχει και αυτός όπως ο Παππάς;

Ν.            Γιατί όταν πήγε ταξίδι, ήταν άνθρωποι που, αν συμμετείχε, δεν θα τον ακολουθούσανε και θα τον δένανε. Ήταν εύκολο αυτό να γίνει.

Κ.            Ξεκαθαρίζετε σήμερα κύριε Νικολόπουλε τη θέση του Κουσουρή, ναι ή όχι;

Ν.            Τι εννοείς;

Κ.            Την καθαρίζετε τη θέση του Κουσουρή ότι ήταν ένθερμος υποστηρικτής του κινήματος, ναι ή όχι;

Ν.            Ο Κουσουρής συμμετείχε στο κίνημα.

Κ.            Ναι. Πως συμμετείχε στη σύσκεψη αυτή, στο γραφείο του υπασπιστή του Παπαδόπουλου; Γιατί τον φωνάξατε; Ήταν μαζί σας ή εναντίον σας;

Ν.            Όχι, τον φωνάξαμε διότι λόγω ότι υπηρετούσε στο Α2 του ΑΕΔ, υπό αυτό το καπέλο τον φωνάξαμε…

Κ.            Του ΑΕΔ; Μα δεν ήταν κυβερνήτης σε καράβι;

Ν.            Πριν πάει κυβερνήτης ήταν στο ΑΕΔ, στο 2^ο γραφείο.

Κ.            Και τι έκανε εκεί δηλαδή; Ζει ο Κουσουρής, τον είχα κυβερνήτη.

Ν.            Ζει και βασιλεύει και ήταν και υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ…

Κ.            Και στη ΕΥΔΑΠ ήταν…

Ν.            Έχει γκαράζ, φτιάχνει σουβλάκια, τέτοια, πρακτορεία, είναι επιχειρηματίας.

Κ.            Ένα λεπτό: από πού τα απέκτησε; Να το ξεκαθαρίσουμε.

Ν.            Τα απέκτησε διότι η γυναίκα του είχε ακίνητη περιουσία.

Κ.            Ο Κουσουρής συμμετέχει διότι εσείς πονηρά σκεπτόμενοι, σωστά για την εποχή, λέτε «να τον φωνάξουμε, αφού ξέρουμε ότι είναι στο κίνημα, διότι θα πάει να ειδοποιήσει τους άλλους και θα σταματήσουν την ενέργεια», σωστά;

Ν.            Ξέραμε ότι είχε σταματήσει…

Κ.            Ότι είχε αναβληθεί.

Ν/            Ναι, αλλά λόγω ότι μας επίεζε ο διευθυντής του γραφείου…

Κ.            Ποιος διευθυντής;

Ν.            Ο γραφέας του Παπαδόπουλου, γιατί του είχε πει αυτός ο αξιωματικός ότι το κίνημα θα γίνει.

Κ.            Ο Κούβαρης σας πίεζε;

Ν.            Όχι, ο διευθυντής του γραφείου. Ο Κούβαρης τι δουλειά είχε; Ήταν υπασπιστής.

Κ.            Και τι σας έλεγε αυτός;

Ν.            Είπε ότι είχε πληροφορίες ότι απόψε θα γίνει το κίνημα και όντως μερικοί κατεβήκανε, γιατί το ανέβαλαν η ηγεσία και δεν είχαν ειδοποιήσει τους κατώτερους ότι …… και επανήρχοντο οι άνθρωποι, πολλοί που δεν ξέρανε, επανήρχοντο στα πλοία τους. Σημαιοφόροι, ανθυποπλοίαρχοι…

Κ.            Με τον Κουσουρή, τελειώνετε με τον Κουσουρή……

Ν.            Ναι ο Κουσουρής και μάλιστα μετά πήγε και ταξίδι, τον αφήσαμε και πήγε ταξίδι, μήπως δει ο Παππάς ότι δεν ξέρουμε ότι είναι και αυτός και μήπως δεν βγει στην Ιταλία να μας εκθέσει και γυρίσει πίσω.

Κ.            Πριν εκδηλώσει ο Παππάς τις προθέσεις του;

Ν.            Πριν εκδηλώσει τις προθέσεις του.

Κ.            Εσείς τον παίρνετε τον Παππά στο τηλέφωνο και του λέτε άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε……»Νικολάκη τι έχεις να κάνεις;» και κάτι τέτοιο.

Ν.            Δεν του είπα……του είπα «Νίκο λόγω του ότι ακούω κάτι βλακείες εκεί με τον Κωνσταντίνο» και λόγω του ότι ήταν και υπασπιστής, του λέω «μη γίνει καμία βλακεία«. Και μάλιστα ο Παππάς, λόγω ότι, ξέρεις στο ναυτικό, ανεξαρτήτως τι πιστεύεις ή τι κάνεις, με ρώτησε «απέξω τι θέλεις να σου φέρω;«. Όπως συνήθως, λόγω ότι καπνίζαμε, του λέω «Νικολάκη καμιά κούτα τσιγάρα«. Και σε πληροφορώ όταν βγήκε ο Παππάς έξω που έβγαινε, έλεγε στον ύπαρχό του, που ήταν ο Πατεράκης, δεν ξέρω ποιος ήταν…

Κ.            Ο Ξενάκης.

Ν.            Ο Ξενάκης, του έδωσε δύο κούτες τσιγάρα και του είπε «μην ξεχάσεις να δώσεις τα τσιγάρα στον κύριο Νικολόπουλο«. Κατάλαβες διότι…

Κ.            Ξέρετε τι μου θυμίζετε; Παρότι ξέρω τη λογική και τη νοοτροπία, μου θυμίζετε τη 17 Νοέμβρη: οικογενειακή υπόθεση, οι χουντικοί και οι αντιχουντικοί τα λέτε μεταξύ σας, εσείς τον παίρνετε τον Παππά στο Ηράκλειο τηλέφωνο, ξέρετε ότι είναι στο κίνημα, φοβάστε ότι θα τα τινάξει στον αέρα, όπως τα τίναξε, και τι ήταν ο Παππάς……μα ήταν τρελός, δεν ήταν; Δεν τον ξέρατε; Α2 ήσασταν. Υπεύθυνος ήσασταν απέναντι στην «Επανάσταση» που ο Παππάς έφυγε από το ναύσταθμο.

Ν.            Ο Παππάς γιατί έφυγε; Διότι αν ήμουν εγώ θα γύριζα πίσω, δεν θα εξέθετα το κράτος μου στο εξωτερικό……..

Κ.            Γιατί το εξέθεσε ο Παππάς; Μην μου πείτε! Άγαλμα του έκαναν.

Ν.            Άγαλμα του έκαναν αλλά στην πραγματικότητα το εξέθεσε. Για σένα δεν το εξέθεσε; Μεταξύ μας έλα εδώ να με σκοτώσεις, αλλά δεν δέχομαι να πας έξω, όπως του είπα μια φορά του Νίκου του Παππά, γιατί τώρα βλεπόμαστε, του είπα αυτό που λέω «τα εν οίκω μη εν δήμω«, του λέω……..

Κ.            Μετά τη δικτατορία βρισκόσαστε με τον Παππά και τι του λέτε; Σας την έφερε με το καράβι, όχι εσάς προσωπικά αλλά στο καθεστώς.

Ν.            Δεν του είπα τίποτα.

Κ.            Μα τι δεν του είπατε τίποτα, τον συναντάτε τώρα, τι του λέτε;

Ν.            Τώρα πολλές φορές του λέω «τι μαλακίες κάνεις;» και για άλλα πράγματα, γιατί τώρα π.χ. έκανε ένα για τις συντάξεις, γιατί ότι κάνει μου το δίνει, μου το έδωσε το γράμμα. Του λέω «αυτά έπρεπε να τα κάνεις» για τα νοσοκομεία που λέγανε τελευταία….

Κ.            Δεν λέω για την περίοδο της αρχηγίας του, λέω για τότε, για το καθεστώς.

Ν.            Όχι, απλώς δεν του είπα τίποτα, γιατί σου είπα, ο καθένας είναι συνάδελφος ανεξαρτήτως…. ακόμα πιστεύω και ένας ο οποίος έχει στραφεί εναντίον μου, εγώ τον συχωρώ, γιατί θεωρώ ότι για προσωπικό του συμφέρον, ανθρωπάκι είναι, άστο να κάνει … Να σου πω και κάτι άλλο για το πώς λέμε ότι γράφεται η ιστορία; Ένας δημοσιογράφος ο οποίος έχει χρηματίσει και πρόεδρος ή γενικός γραμματέας της ΕΣΗΕΑ και τέτοια, ο οποίος κατά κάποιο τρόπο ήταν και πράκτοράς μου, και πληροφοριοδότης, έγραψε ένα βιβλίο «Από τον ΙΔΕΑ στη Χούντα», το οποίο το πήρα και μου το αφιέρωσε. Μεταπολιτευτικώς. Και έβαλα με μαρκαδόρο ποια ήταν σωστά και ποια ήταν λάθος, και του λέω «ρε συ τι είναι αυτά που γράφεις; Και τα γράφεις μάλιστα ως ντοκουμέντα για την ιστορία; Και η ιστορία λόγω του ότι είσαι της ΕΣΗΕΑ και τέτοια και σοβαρός δημοσιογράφος θα τα κρατήσει ως σωστά…». Και ξέρεις τι μου είπε; «Το ψωμάκι μας να βγάλουμε». Η ιστορία γράφεται με το να βγάλουμε το ψωμάκι μας;

Κ.            Αυτό σας το είπε ο δημοσιογράφος που έγραψε το βιβλίο «Από τον ΙΔΕΑ στη χούντα»; Πόσοι είναι αυτοί; Ένας είναι.

Ν.            Όχι, είναι δύο-τρεις.

Κ.            Ένας είναι.

Ν.            Και σε πληροφορώ υπάρχουν και άλλοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι ήταν πράκτορες που μάλιστα θέλανε να γράψουν υπέρ μου όταν έγινε η Μεταπολίτευση και τους είπα «αγνοείστε με, ξέρετε εγώ είμαι άντρας, βγάλτε το ψωμάκι σας, κάντε ότι θέλετε, εγώ δεν πρόκειται να πω ποιοι είσαστε».

Κ.            Με τον Παππά και με το κίνημα. Πως εξηγείτε ότι πέντε αξιωματικοί κατεβήκατε στο ναύσταθμο, πιάσατε το Πέραμα, πιάσατε το ΚΕΠΑΛ, τα Παλούκια, και δεν υπήρξε βία στις συλλήψεις. Πως το εξηγείτε;

Ν.            Κατ’ αρχάς εκεί δεν έγινε καμία σύλληψη. Απηγορεύθησαν να περάσουν μέσα. Απλώς γίνανε ανακρίσεις, αρχίσανε μέσα μετά τις ανακρίσεις με γραμματέα εμένα και τον Αραπάκη αρχηγό του στόλου και είχαμε αρχίσει εναντίον του Παπαδόγκωνα και διαφόρων άλλων, σύλληψη δεν είχε γίνει καμία.

Κ.            Πότε αρχίσανε οι συλλήψεις;

Ν.            Όταν πλέον ο Μαργαρίτης είπε στον Αγγελή ότι δεν μπορούμε να τις κάνουμε εμείς τις ανακρίσεις…….

Κ.            Ποιος είπε στον Αγγελή, ότι δεν μπορεί το ναυτικό να κάνει τις ανακρίσεις για το κίνημα;

Ν.            Ναι ότι δεν έχει ανακριτικές ικανότητες και δυνατότητες το ναυτικό, να τις αναλάβει ο στρατός.

Κ.            Γιατί το είπε αυτό;

Ν.            Γιατί πίστευε ότι δεν ήμαστε εις θέσιν, δεν έχουμε ανακριτικές μονάδες και τέτοια να κάνουμε τις ανακρίσεις.

Κ.            Δηλ. τι ήθελε αυτός; Ήθελε ανακριτικές μεθόδους της ΕΣΑ; Βασανιστήρια; Ή δε γινόντουσαν αυτά; Γιατί δεν ήθελε μες στο ναυτικό να λυθεί το θέμα ενδοοικογενειακά; Που λέτε ακόμα και σήμερα ότι αυτά λύνονται ενδοοικογενειακά;

Ν.            Εγώ συμφωνώ ότι έπρεπε να γίνει στο ναυτικό και είχαμε αρχίσει με τον Αραπάκη. Η πρόθεσή μας ήταν γνωστή, πέντε- έξι ονόματα, θα λέγαμε ότι ήταν αυτοί και οι άλλοι όλοι θα τελείωνε.

Κ.            Και έτσι θα κάνατε ότι έγινε στις 13 του Δεκέμβρη με τον Περβαινά;

Ν.            Πως ήταν η άμυνα της Κύπρου, ακριβώς πως ήταν οργανωμένη η άμυνα και μετά, δεύτερο άρθρο, τι δεν έγινε και βγήκαν οι Τούρκοι.

Κ.            Ποιοι ήταν…

Ν.            Θεωρώ, η προδοσία της Κύπρου με έκανε να ντρέπομαι να λέω ότι είμαι αξιωματικός.

………………….

Κ.            Τι λέγαμε κύριε Νικολόπουλε;

Ν.            ΄΄Από τον ΙΔΕΑ στη χούντα΄΄ είπατε;

Κ.            Μου είπατε ότι υπήρχαν πληροφοριοδότες σας, ιδιώτες, που τότε μπορεί να υπηρετούσαν στις ένοπλες δυνάμεις, οι οποίοι στη συνέχεια έγιναν συγγραφείς βιβλίων και δημοσιογράφοι.

Ν.            Δε σημαίνει ότι υπηρετούσαν. Τα γραφεία πληροφοριών όλου του κόσμου για συλλογή πληροφοριών καλούνε από οποιουσδήποτε… οι πληροφορίες μαζεύονται, διασταυρώνονται και χρησιμοποιούνται είτε στρατιωτικές, για στρατιωτικά θέματα είναι με εχθρικές είτε εμφύλιες, τα γραφεία πληροφοριών ασχολούνται με συλλογή πληροφοριών.

Κ.            Υπηρετήσατε τις πληροφορίες και τις διαμορφώσατε στη διάρκεια της επταετίας για πολλά χρόνια. Πόσο ποσοστό του χρόνου εκεί που υπηρετήσατε αφιερώσατε για τα εθνικά θέματα και τη χώρα και πόσο για την «επανάσταση»;

Ν.            Περισσότερο ησχολούμην με τα εθνικά θέματα και με την οργάνωση των ενόπλων δυνάμεων, γιατί εγώ έχω πάρει ευαρέσκεια από τον αρχηγό της αεροπορίας. Γιατί σε μια σύσκεψη για τα εξοπλιστικά τέτοια είπα, ότι προέχει να πάρουμε αεροπλάνα διότι τα πλοία χωρίς αεροπορική προστασία δε μπορούν, άρα προέχει να πάρουμε αεροπλάνα και μετά πλοία. Και ο αρχηγός της αεροπορίας σε εμένα τον αντιπλοίαρχο μου έστειλε ευχαριστήριο επιστολή.

Κ.            Μια φορά το μήνα τότε γινόντουσαν οι περίφημες συσκέψεις που τις αποκαλούσατε «συσκέψεις πληροφοριών» ή «εθνικής ασφαλείας». Το περιεχόμενο των πρακτικών αυτών των συσκέψεων αναφέρεται μόνιμα και μόνο σε θέματα, που αφορούν την ασφάλεια του καθεστώτος. Πως το εξηγείτε αυτό;

Ν.            Υπήρχαν κατ’ αρχάς συσκέψεις στη ΓΔΕΑ- Γενική Διεύθυνση Εθνικής Ασφαλείας. Γινόντουσαν και συσκέψεις πληροφοριών και υπήρχαν και άλλες συσκέψεις για πληροφορίες για εθνικά θέματα, έχοντας σχέση με πληροφορίες αμύνης και μάχης.

Κ.            Πέστε μου για το δεύτερο, για τα εθνικά θέματα που μας αφορά ακόμα και σήμερα.

Ν.            Γινόντουσαν οι συσκέψεις με την ΚΥΠ, έχω πάει και στο Βέλγιο για τέτοιες συσκέψεις, έχω πάει και στην Αμερική για τέτοιες συσκέψεις, ήταν άλλες του ΝΑΤΟ και άλλες εθνικές. Μας ενδιέφερε και μαζεύαμε πληροφορίες και οι Αμερικάνοι τι λέγανε για τους Τούρκους και μαζεύαμε πληροφορίες τόσο του Ανατολικού Μπλοκ αλλά περισσότερο της Τουρκίας. Υπήρχαν καπετάνιοι που δίνανε πληροφορίες τι γίνεται στη Μερσίνα- Αλεξανδρέττα, υπήρχαν πληροφορίες πόσοι ήταν οι Τούρκοι, τι πλοία παίρνανε οι Τούρκοι. Δεν ήταν μόνο για θέματα καθεστωτικά αλλά υπήρχαν και πληροφορίες μάχης.

Κ.            Λειτουργούσαν και στη διάρκεια της επταετίας οι περίφημες επιτροπές νομιμοφροσύνης. Έχουν βρεθεί στην ιστορική υπηρεσία ναυτικού έγγραφα που σχετίζονται με αυτές τις επιτροπές. Για μένα ήταν αποκάλυψη το γεγονός ότι αξιωματικοί εν ενεργεία του ναυτικού συμμετείχαν σε επιτροπές νομιμοφροσύνης μετά το 67. Είχα την αίσθηση ότι λειτουργούσαν μόνο τη δεκαετία του ‘50, 1950 με 1960.

Ν.            Δεν είχαν σταματήσει ποτέ, μέχρι και που αποστρατεύτηκα, και μετά μέχρι που τα κάψαμε τα αρχεία, υπήρχε το ναυτικό, όπως ο στρατός, που είχε το ΑΓΕΠ, το οποίο ΑΓΕΠ είχε χαρτιά για όλους τους… καθένας που ερχόταν να καταταγεί στο ναυτικό εάν ήταν χαρακτηρισμένος, είχε το ναυτικό τη δυνατότητα να τον στείλει στο στρατό.

Κ.            Αυτό στους στρατευσίμους. Στους μονίμους τι γινόταν;

Ν.            Για τους αξιωματικούς δεν υπήρχε τίποτα.

Κ.            Μην το λέτε, υπάρχουν χαρτιά με την υπογραφή σας που αναφέρονται σε αξιωματικούς εξ υπαξιωματικών και σε αξιωματικούς μονίμους και λένε «σταματήστε να τον παρακολουθείτε, διότι είναι εντάξει σήμερα και είναι νομιμόφρων«. Πως το εξηγείτε;

Ν.            Αυτά που λες αν υπήρχαν, ερχόντουσαν, για μένα ήταν αρχή μου, ερχόντουσαν πληροφορίες στο 2^ο γραφείο από την ΚΥΠ, από την Ασφάλεια, για ορισμένες κινήσεις ορισμένων αξιωματικών ή υπαξιωματικών οι οποίοι π.χ. λέγαν ότι ο τάδε αξιωματικός κυκλοφορεί σε κακόφημα στέκια της Ομονοίας και για να τον καλύψει ο συνάδελφος έλεγαν «είναι δικός μου και έχει εντολή να είναι εκεί» Και τον έπαιρνα τον ίδιο και του έλεγα «ξέρεις κόφτο από εκεί, γιατί μου έρχονται χαρτιά από την ασφάλεια και μου λένε…».

Κ.            Εννοείτε δηλ. ότι παρακολουθούνταν οι μόνιμοι αξιωματικοί;

Ν.            Δεν παρακολουθούνταν. Όταν βλέπανε έναν πλωτάρχη με στολή, υποπλοίαρχο, να γυρίζει σε χαμαιτυπεία κυνηγώντας τέτοιες, η Ασφάλεια έπρεπε να αναφέρει ότι ο αξιωματικός τάδε, μαθαίνανε και ποιος είναι, κυκλοφορεί στον υπόκοσμο.

Κ.            Πως οι υπηρεσίες ασφαλείας των ενόπλων δυνάμεων είχαν τόση εμπιστοσύνη στις υπηρεσίες ασφαλείας των σωμάτων ασφαλείας; Δηλ. οι χωροφύλακες και οι αστυφύλακες και οι αξιωματικοί της χωροφυλακής ήταν πιο εθνικόφρονες από τους αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων;

Ν.            Οι υπηρεσίες αυτές που ερχόντουσαν, αυτές τους στέλνανε προς γνώσιν, διότι ένας παρακολουθούσε π.χ. πρεζόνια και έβλεπε σε αυτό το μπαρ να συχνάζει…..εν τω μεταξύ λόγω του ότι εγώ ήξερα ότι αυτός πάει για γκόμενες εκεί και του έλεγα «ξέρεις…» για να κλείσει το θέμα τους έστελνα ότι αυτός π.χ. είναι πράκτορας δικός μου και καλώς βρισκόταν…..

Κ.            Αυτό συμβαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις. Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις αξιωματικών όπου, με την υπογραφή σας, μπορεί να μην τα θυμάστε όλα, μπορώ να σας τα δείξω, λέτε να σταματήσει η παρακολούθηση γιατί τώρα είναι εθνικόφρων. Αυτά σας τα δίνανε αστυνομικοί και χωροφύλακες. Γιατί είχατε περισσότερη εμπιστοσύνη στους χωροφύλακες και στους αστυνομικούς παρά στους υπαξιωματικούς σας;

Ν.            Γιατί τα ΑΓΕΠ αυτά, τις πληροφορίες όλες υπήρχαν από τις αρχές ασφαλείας. Εγώ λοιπόν, όπως λες έτσι, τους έλεγα «αυτός είναι εντάξει» διότι δεν τα δεχόμουν γιατί ήξερα ότι πολλά είναι διαβολές.

Κ.            Γιατί αγαπάτε πολύ το ναυτικό και υπερασπιζόσασταν το ναυτικό;

Ν.            Ακριβώς.

Κ.            Εν τούτοις κύριε Νικολόπουλε το καθεστώς που είπαμε νωρίτερα, το αστικό καθεστώς, αυτή η τάξη των πολύ πλουσίων που δε βάζει τα παιδιά της στο ναυτικό και στο στρατό, που θέλει το ναυτικό και το στρατό να υπηρετεί τα συμφέροντά τους, αυτοί δεν ήθελαν αριστερούς και δεν ξέρω τι αξιωματικούς και υπαξιωματικούς ήθελαν στις ένοπλες δυνάμεις και είχαν ανθρώπους σαν και εσάς που πιστεύατε στην πατρίδα… σας στέλνανε σε τέτοιες υπηρεσίες και συμμετείχατε σε αυτά τα κυκλώματα. Πως το κάνατε αυτό;

Ν.            Κατ’ αρχάς έχε υπόψη σου ότι δε συμμετείχα σε κυκλώματα. Σε πληροφορώ ότι όταν ο Λάτσης ερχόταν στον αρχηγό του ναυτικού, στον Αγγελή, πήγαινε αμέσως μέσα, ενώ το ξέρουν όλοι, ενώ περίμενε απέξω από το γραφείο μου, γιατί έπρεπε στο 2^ο γραφείο να υπογράψει για τα διυλιστήρια και αυτά…

Κ.            Την ακτή;…

Ν.            Όχι, περίμενε απέξω, ενώ στους αρχηγούς έμπαινε μέσα έτσι. Ενώ τους είχα πει στους αρχηγούς, και στον Παπαδόπουλο είχα πει «εγώ θα υπογράφω ΄΄όχι΄΄». Γιατί εγώ είπα «πιστεύω και δεν πιστεύω στο Θεό, πόσο μάλλον να πιστεύω σε θεόπνευστους. Επομένως εσείς αφού είστε παραπάνω βάλτε ‘ναι’ αλλά εγώ θα γράψω ‘όχι’«.[7]

Κ.            Ήταν ο Διαμιανάκος Γεώργιος ο πληροφοριοδότης σας;

Ν.            Όχι, όχι.

Κ.            Ήταν ο Παραλίκας Δημήτριος;[8]

Ν.            Ονόματα είπα ότι δεν θα σου πω.

Κ.            Δεν μου λέτε;

Ν.            Όπως και ο Λεωνίδας την άλλη φορά που τον φωνάξανε τα κανάλια είπε ότι δεν μπορεί να δώσει πληροφορίες.

Κ.            Εντάξει… καλά…

Ν.            Απλώς αυτούς οι οποίοι μετά έκαναν τον αντεπαναστάτη και ήξερα τι είναι, απλώς κάγχαζα και έλεγα «κοίτα ένα ανθρωπάριο για να τη σκαπουλάρει ή για προσωπικά του τέτοια δεν είναι άντρας«.

Κ.            Θα μου δώσετε τα αρχεία, δίνοντας το λόγο μου, και δεν το αμφισβητώ αυτό, ό,τι μου δώσετε αυτό και θα πάρετε πίσω; Θα μου δώσετε τα αρχεία και τα χαρτιά που έχετε από εν ενεργεία αξιωματικός; Ναι ή όχι;

Ν.            Κοίτα, χαρτιά και αρχεία και τέτοια και αυτά τα οποία σου λέω δεν έχω, εκείνα που μπορώ να σου πω, είναι για μένα αυτό που η ιστορία πρέπει να γράψει το οποίο με έκανε να ντρέπομαι, γιατί ήμουν αξιωματικός ενόπλων δυνάμεων, είναι η Κύπρος. Αυτά να σου δώσω όλα τα σχέδια όπως ήταν, να σου δώσω τι σφάλματα γίνανε και πιστεύω ακραδάντως, ότι με ένα λόχο {να τους πολεμάει}οι Τούρκοι δεν βγαίνανε.

Κ.            Τι ανακρίβεια υπάρχει σε μια εργασία που έχει εκδοθεί με το όνομα «ΑΚ»;

Ν.            Δεν το έχω διαβάσει.

Κ.            Είπατε ότι υπάρχουν ορισμένες ανακρίβειες.

Ν.            Π.χ. κάποιος μου έλεγε ότι έχεις στο βιβλίο ότι για ορισμένους που περνάνε τη σχολή πληροφοριών, για φωτογραφίες και τέτοια. Η σχολή πληροφοριών αυτοί που πέρασαν, ή που εδιδάσκοντο, εδιδάσκοντο για θέματα πληροφοριών μάχης, για συλλογή πληροφοριών για θέματα μάχης…

Κ.            Στη Χαλκίδα…..

Ν.            Ναι, και αυτοί που είχαν πάει π.χ. στην Αμερική, διάφοροι…..

Κ.            Κόπτεστε για τον Μασούρα[9] τον Τιμόθεο ή όχι;

Ν.            Όχι, όχι. Δεν πήγε ότι ήταν του καθεστώτος ή οτιδήποτε, εκεί που πήγανε στην Αμερική ήταν θέματα πληροφοριών μάχης, όχι πληροφοριών ασφαλείας. Να είσαι σίγουρος…..

Κ.            Γιατί συντηρήσατε την «ΕΛΛΗ», το καταδρομικό το ιστορικό, σαν φυλακή; Όχι μόνο εσείς, και πριν από την δικτατορία ήταν. Η «ΕΛΛΗ» ήταν φυλακές.

Ν.            Κατ’ αρχάς επί της εποχής μου η «ΕΛΛΗ» δεν ήταν φυλακή καθόλου από τότε που παρέλαβα εγώ στο 2^ο γραφείο. Δεν υπήρχε πλέον καμία φυλακή, εκτός του κινήματος του ναυτικού, όπου χρησιμοποιήθηκαν τα κτίρια, τα δωμάτια που δεν είχαν ενεργοποιηθεί αυτά. Και σε πληροφορώ εκεί ειδοποιήθησαν να πάνε με τις βαλίτσες τους και γυρίζαν με τις πιτζάμες τους, όσοι ήταν συλληφθέντες που ήταν περιορισθέντες στα δωμάτια του ναυτικού. Σε πληροφορώ πήγαινα και με τον Κουσουρή π.χ. και παίζαμε και σκάκι κάτω και τάβλι, τους έστελνα με δικά μου λεφτά, που είχαν άλλοι τα στομάχια τους και έπαιρναν γάλα, αυτόν που είχε πει δε ότι είχε ζάχαρο, αυτόν που τον εκτιμούσα ιδιαιτέρως, ο τότε αρχηγός του ναυτικού, ο Εγκολφόπουλος…….

Κ.            Πως αφήσατε ένα τσουτσέκι εκεί να χαστουκίσει τον Εγκολφόπουλο;

Ν.            Δεν τον χαστούκισε, αυτό είναι ψέμα, ψέμα, και απλώς το είχε πει ο ίδιος ότι του δίναν και σοκολάτα, επειδή είχε ζάχαρο, του έδινα εγώ με δικά μου λεφτά…..

Κ.            Οφείλατε να το κάνετε.

Ν.            Όφειλα γιατί ήταν συνάδελφος. Τιμώρησα μάλιστα και αξιωματικό που άργησε ……δώσανε γράμματα για τον Κονοφάο ή κάποιον άλλο και άργησε να δώσει γράμματα από τη γυναίκα του και ετιμωρήθη από μένανε ο Κορμός γιατί δεν τα έδωσε εγκαίρως. Ο Τρουπάκης ο οποίος είχε το στομάχι του, του αγόραζα εγώ κάθε μέρα γάλα και φρυγανιές γιατί δεν μπορούσε να φάει ……

Κ.            Κύριε Νικολόπουλε οφείλατε…..

Ν.            Εγώ το πιστεύω, το έκανα. Γι’ αυτό δεν μπορεί να πει κανείς ότι στο ναυτικό εβασανίσθη. Δε λέω στην ΕΣΑ, στο ναυτικό.

Κ.            Όχι, το ναυτικό το ξέρω. Να μου πείτε για την ΕΣΑ, αφήσατε συναδέλφους …

Ν.            Δεν ήθελα να πάω εγώ καθόλου. Αυτό ήτανε του Μαργαρίτη, που διαφωνούσα και εγώ και ο Αραπάκης, διότι είπε ότι δε μπορούσε το ναυτικό να τις κάνει τις ανακρίσεις, ας τις κάνει ο στρατός. Και αυτό βασικώς ούτε ο Ιωαννίδης ήθελε να τις κάνει ο στρατός. Και π.χ. με έναν της ΕΣΑ που για μένα ήτανε κάθαρμα, ο Χατζηζήσης, έγινα θηρίο, μέχρι που δεν τον έδειρα που είπε τους αξιωματικούς του ναυτικού «μοδίστρες» διότι ήταν θέμα πλέον ότι έλεγε και εμένα. Και ήρθα εις ρήξιν με αυτόν, τελείωσε.

Κ.            Πως εξηγείτε ότι οι αξιωματικοί του κινήματος στις καταθέσεις, όχι τις επίσημες, τις άλλες, καταθέτουν όλους τους συναδέλφους τους που ήταν μυημένοι στο Κίνημα;

Ν.            Α, γιατί τους λέγανε;

Κ.            Ναι.

Ν.            Το ίδιο αναρωτιέμαι και εγώ γιατί το λένε και οι ίδιοι της 17 του Νοέμβρη.

Κ.            Εσείς ξέρατε ότι εκτός από τους 69 που συνελήφθησαν ήταν και άλλοι πολλοί;

Ν.            Ναι.

Κ.            Ποιοι ήταν οι άλλοι;

Ν.            Πάρα πολλοί.

Κ.            Ποιοι;

Ν.            Πάρα πολλοί: ήταν ο Παϊζης, ήταν ο Καπέτος, άλλοι είχαν πει να λάβουν μέρος άλλοι είχαν πει να μη λάβουν μέρος, άλλοι θέλαν, άλλοι δεν θέλαν, τους ήξερα και ούτε τους ενόχλησε κανένας παρόλο που μεταξύ μας το συζητάγαμε…..

Κ.            Μεταξύ σας με ποιόν;

Ν.            Με τον αυτόν που ήταν στον κατάλογο αλλά δεν θα ενοχλείτο τίποτα, διότι αυτό περιορίζετο μόνο στο ναυτικό, αναγκαζόμαστε βέβαια πέντε- έξι να βγούνε αλλά οι άλλοι δεν θα τους ενοχλούσε κανείς……

Κ.            Το κίνημα έκανε ζημιά στη δικτατορία ή όχι;

Ν.            Έκανε ζημιά εξωτερικώς, εσωτερικώς δεν έκανε καμία ζημιά. Το μόνο που έκανε ζημιά εν συνεχεία,[10] το οποίο δεν έγινε στο στρατό έτσι. Ότι εγώ όταν έφυγα από το ναυτικό, και μπορεί να το πει ο Αραπάκης, του το είπα, ήταν να διώξει εμένα και πέντε- έξι άλλους και να αφήσει τους άλλους του ναυτικού…….

Κ.            Του Αραπάκη; Στη Μεταπολίτευση; Του είπατε εσείς τέτοιο πράγμα;

Ν.            Ναι, και το έχω και εδώ εγγράφως. Να διώξει εμένα και πέντε- έξι άλλους και να μην επαναφέρει. Διότι αυτούς που επανέφερε, όπως έγινε, για πολλά χρόνια το ναυτικό βρισκόταν σε μια αναταραχή. Εμφανιζόντουσαν ορισμένοι τέτοιοι του Αβέρωφ, οι οποίοι τα έβαζαν με άλλους ανθρώπους και π.χ. αποστράτευαν άλλους για να προωθηθούν αυτοί και επί μία δεκαετία το ναυτικό είχε αυτά τα θέματα……

Κ.            Μετά αυτά, μετά…….θα τα πούμε μετά. Τη «φούντα» λέτε. Προς το παρόν είμαστε στη χούντα. Εσείς σήμερα κύριε Νικολόπουλε τριάντα χρόνια μετά τη δικτατορία τι βλέπετε ότι έγινε και κατέρρευσε το καθεστώς, εκτός του κυπριακού, αφήστε το, αυτό ήταν η αφορμή.

Ν.            Είπατε ότι το καθεστώς κατέρρευσε λόγω ότι ήθελαν να καταρρεύσει οι Αμερικάνοι, διότι αν τότε κερδίζαμε στην Κύπρο, που μπορούσαμε να κερδίσουμε …….

Κ.            Εννοείτε το πραξικόπημα αν κέρδιζε;

Ν.            Όχι, το μετά, με την απόβαση. Μπορούσαμε να τους είχαμε συντρίψει τους Τούρκους και να τους κάνουμε να μη μιλάνε για τα επόμενα εκατό χρόνια.

Κ.            Η ιστορία δεν εξετάζεται κύριε Νικολόπουλε με το εάν. Εξετάζεται με τα γεγονότα.

Ν.            Ωραία. Τα γεγονότα που έγιναν, για μένα αυτοί που δεν επολέμησαν, γι’ αυτό είπα ότι εγώ ντρέπομαι να λέω ότι ήμουν αξιωματικός των ενόπλων δυνάμεων.

Κ.            Ποιοι δεν πολέμησαν;

Ν.            Η τότε ηγεσία.

Κ.            Εννοείτε στην Ελλάδα;

Ν.            Για την Ελλάδα σας λέω.

Κ.            Τότε όμως ήταν κάποιος Αλευρομάγειρος του στρατού {που πολέμησε}.

Ν.            Στην Κύπρο ήταν της Ελλάδος…

Κ.     Ήταν Έλληνες αξιωματικοί και φαντάροι και ναύτες που πολεμήσανε. Ήταν ένας  αρχικελευστής στο φρούριο που πολέμησε και σκότωσε και σκοτώθηκαν και άντρες του …

Ν.            Το ξέρω. Και το γράφω αυτό, ότι εκείνοι που δεν πολέμησαν ήταν η ηγεσία της Εθνοφρουράς εκεί, δεν εφήρμοσε τα σχέδια που είχα γράψει εγώ, διότι τα σχέδια αν εφηρμόζοντο οι Τούρκοι δεν έβγαιναν στην Κύπρο οτιδήποτε αν γινότανε.

Κ.            Η ώρα πήγε τρεις, θέλετε να φύγετε; Εγώ έχω μαζί σας ακόμα δύο ώρες συζήτησης, θέλω το χρόνο σας γιατί δεν έχουμε συζητήσει τίποτα για ορισμένα πράγματα που αφορούν το καθεστώς, κάποιους ανθρώπους που πρέπει να αποκαταστήσουμε την αλήθεια και για ότι έγινε μετά τη Μεταπολίτευση. Δεν τα έχουμε κουβεντιάσει.

Ν.            Για ότι έγινε μετά τη Μεταπολίτευση…..

Κ.            Πέστε μου για το Μαστοράκη που ήτανε …. τον είχατε επιτελικό γραφείο…..

Ν.            Γι’ αυτόν θα ρωτήσεις τον Πολιτόπουλο να σου πει.

Κ.            Αυτός τον είχε χρησιμοποιήσει αυτόν;

Ν.            Ο οποίος όμως δεν χρησιμοποιήθη για τίποτα άλλο, παρά σε λόγους διασκεδαστικούς και τέτοια…..

Κ.            Και προπαγανδιστικούς και τέτοια με την εκπομπή στην τηλεόραση.

Ν.            Ναι, αλλά θέλω να σου πω ότι δεν ευθύνετο από το… απλώς ναύτης υπηρετούσε στο 7^ο επιτελικό γραφείο.

Κ.            Δεν σας έχει πειράξει κύριε Νικολόπουλε, ότι έχουν αποκατασταθεί συνάδελφοί σας που υπηρέτησαν το καθεστώς, που βρισκόσασταν μαζί τότε και τα λέγατε, πώς θα συμπράξετε για να προωθηθούν οι ιδέες της «Επαναστάσεως»;

Ν.            Κατ’ αρχάς σου είπα, δεν υπήρχαν ιδέες της Επαναστάσεως, ιδέες δεν υπήρχαν. Και σου είπα εμένα γι’ αυτό το λόγο μου είπαν να κάνω και στο Συμβούλιο Επικρατείας και τέτοια. Δεν έκανα σε κανένα διότι επίστευα και πιστεύω ότι πήγα σε μια παράταξη καλώς ή κακώς. Μάλιστα όταν κάποιος άλλος, από αυτούς τους δικούς μας υποτίθεται, μου λέει «μα δεν πήγες…» ή παραπονιέται, ξέρεις τι του λέω; Παρότι εγώ δεν τους έδιωξα, λέω τότε εσείς διώξατε.

Κ.            Το Ισραήλ έπαιξε παιχνίδι στην πλάτη μας εκείνα τα χρόνια;

Ν.            Έπαιξε παιχνίδι στην πλάτη μας το εξής, ότι ίσως το Ισραήλ να έφαγε τον Παπαδόπουλο.

Κ.            Δηλαδή;

Ν.            Γιατί ο Παπαδόπουλος δεν επέτρεψε στους Αμερικάνους αυτήν την αερογέφυρα.

Κ.            Για τον πόλεμο κάτω.

Ν.            Ναι και πιθανώς αυτοί, πιο μετά αυτοί έπεισαν τον Ιωαννίδη, επείσθημεν και εμείς ως ιδεολόγοι, έχε υπόψη σου έπεσε η επταετία, δεν την λέω εγώ ούτε επανάσταση…

Κ.            Να την πείτε όπως την πιστεύετε κύριε Νικολόπουλε, εγώ δεν έχω την απαίτηση να την πείτε «δικτατορία».

Ν.            Επταετία τη λέω. Έπεσε διότι θέλαν να πέσει οι Αμερικάνοι.

Κ.            Εντάξει τελείωσε αυτό. Πάμε παρακάτω. Το Μαστοράκη, τον χρησιμοποίησε ο Πολιτόπουλος και εξέθεσε και την «Επανάσταση» και την τέχνη που υποτίθεται ότι υπηρετούσε και υπηρετεί;

Ν.            Κατ’ αρχάς για μένα ο Μαστοράκης είναι ένα γελοίο και χυδαίο πρόσωπο, προσωπικώς. Ούτε τον χρησιμοποίησα ποτέ, ούτε καν του έχω μιλήσει. Λέμε για τον Μαστοράκη. Ούτε τον ξέρω ούτε με ξέρει και τον θεωρώ ως άτομο και χυδαίο και ούτε μου αρέσει η παρουσία του στην τηλεόραση.

Κ.            Εντάξει. Θυμάστε ότι είχαμε λιποταξίες αξιωματικών στο εξωτερικό επί εποχής σας; Α2 ήσασταν.

Ν.            Ο Βάρφης…….

Κ.            Ο Βάρφης, άλλος;

Ν.            Δεν θυμάμαι, ένας δύο……..

Κ.            Ο Τριανταφυλλίδης, ο Καλούλης ο Δημήτρης, ο Βάρφης, το είπατε, ο Κωστής, ο Κάντας που υπέβαλε παραίτηση…..

Ν.            Αυτός ο Κάντας, δεν λιποτάκτησε, ήταν εδώ.

Κ.            Εδώ ναι, υπέβαλε παραίτηση.

Ν.            Ο αδελφός του Κάντα ξέρεις τι ήτανε; Ήτανε στη συμβουλευτική του Παπαδόπουλου.

Κ.            Τι σημασία έχει;

Ν.            Θα σου πω. Ότι ο Κάντας υπέβαλε μια επιστολή ότι δεν του επιτρέπεται να υπηρετεί με την επταετία, ότι δεν του επιτρέπουν τα δημοκρατικά του ιδεώδη. Σε πληροφορώ ότι ο Κάντας ήθελε να φύγει, διότι είχε βιοποριστικούς λόγους και ήθελε να πάει στο εμπορικό και η μόνη περίπτωση να έφευγε ήταν αυτή. Σε πληροφορώ ότι ο Παπαδόπουλος μέσω του αδελφού του, διότι έπρεπε να υπογράψω την αποδημία και μάλιστα του είπα του Κάντα «λόγω ότι κοροϊδεύεις και ο αδελφός σου ξέρω ποιος είναι και ότι φεύγεις για βιοποριστικούς λόγους και όχι να λες ψέματα για δημοκρατία» γι’ αυτό του είπα ότι εγώ στην αποδημία θα γράψω ΄΄όχι΄΄. Με πήρε ο Παπαδόπουλος και είπε να υπογραφεί του Κάντα και είπα ότι «εγώ δεν υπογράφω«, αυτός είναι πρόεδρος τέτοιας, ας υπογράψει αυτός. Γιατί κορόιδεψε ενώ μπορούσε να πει ευθέως ότι «δεν έχω λεφτά και θέλω να φύγω στο εμπορικό ναυτικό». Ήταν ψευδείς οι λόγοι ότι ήταν τα δημοκρατικά του ιδεώδη……..

Κ.            Εν τούτοις scripta manent, έχει υποβάλει γραπτή αναφορά παραιτήσεως και λέει ότι «δεν ανέχομαι το καθεστώς της δικτατορίας«.

Ν.            Εντάξει. Γιατί όμως; Δεν είναι ότι δεν ανεχόταν αυτό. Γιατί αν δεν ανεχόταν αυτό με τον αδερφό του που ήταν κολλητός, πως ο αδελφός του ήταν στη συμβουλευτική του Παπαδόπουλου;

Κ.            Δεν είναι το ίδιο, άλλο πρόσωπο είναι.

Ν.            Άμα το πάρουμε έτσι, άλλο πρόσωπο ήταν.

Κ.            Αξιωματικοί του ναυτικού μπήκαν στο σπίτι του Αζίνα στην Κύπρο, και αφήρεσαν πράγματα, κλέψανε. Πως το εξηγείτε αυτό;

Ν.            Το εξηγώ ότι είναι απαράδεκτο και …..

Κ.            Δεν κάνατε τίποτα τότε…

Ν.            Αφού τότε κατέρρευσε το καθεστώς, δεν προλάβαμε, έγινε κατευθείαν το πραξικόπημα. Εσύ πως το δέχεσαι που είπε ο Παπαδάκης ο Ανέστης ότι «άσε τις τορπιλακάτους να τις πιάσουν οι Τούρκοι»  γιατί τα δημοκρατικά του δικαιώματα δεν του επέτρεπαν να πολεμήσει για τη χούντα;

Κ.            Δεν το δέχομαι.

Ν.            Για μένα έπρεπε να εκτελεστεί. Και ηρωοποιήθηκε και έγινε και αντιναύαρχος.

Κ.            Τι έγινε;

Ν.            Δεν αποστρατεύθηκε, προχώρησε κανονικά και έγινε αντιναύαρχος…

Κ.            Ο Παπαδάκης;

Ν             Ο Ανέστης ο Παπαδάκης ο οποίος άφησε τις τορπιλάκατες τότε με την επίθεση στην Κύπρο λόγω φόβου…..

Κ.            Δεν ανατινάξανε τη βάση ο Γουλέας και ΟΥΚ;

Ν.            Τις τορπιλακάτους τις έπιασαν οι Τούρκοι και τις έκαναν μουσείο.

Κ.            Ανατινάχθηκε η βάση…….

Ν.            Ανατινάξαν ορισμένα αλλά το σκάσαν όλοι και φύγαν, δεν πολεμήσαν και του στρατού δεν πολεμήσαν. Και αυτοί που ήταν στο τάγμα, της Κερύνειας ο συνταγματάρχης και αυτός έψαχνε για την οικογένειά του και άφησε και πολεμήσαν ορισμένοι ανθυπολοχαγοί, ορισμένοι φαντάροι, νεαροί. Πολλοί αξιωματικοί έδειξαν, ας το πούμε, δειλία. Γι’ αυτό πιστεύω αν ζούσε ο Γρίβας, θα τον ακολουθούσαν άλλα τριακόσια ψυχωμένα άτομα και θα τους έριχναν τους Τούρκους……..

Κ.            Αν ζούσε ο Γρίβας πραξικόπημα κατά του Μακαρίου δεν θα γινόταν;

Ν.            Αυτό λέω και εγώ.

Κ.            Το πραξικόπημα συνέτριψε και το φρόνημα. Η εισβολή των Τούρκων βρήκε αδύναμη άμυνα, ναι ή όχι;

Ν.            Βρήκε μια ανίκανη ηγεσία.

Κ.            Πως εξηγείτε ότι ο Αλευρομάγειρος πολέμησε και κράτησε το μέτωπο στη Λευκωσία;

Ν.            Δεν είναι ο μόνος που πολέμησε……

Κ.            Με εφέδρους……

Ν.            Επολέμησαν ορισμένοι νεαροί αλλά δεν υπήρχε ο ηγέτης και αν έχεις διαβάσει το βιβλίο του Μπονάνου, ο οποίος Μπονάνος λέει ότι ο αρχηγός εθνοφρουράς, ο Γεωργίτσης, ενεργεί σαν ο λοχαγός ή ο διμοιρίτης που περιμένει να πάρει οδηγίες από τον ταγματάρχη του, και του λέω εγώ του Μπονάνου «εσύ ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων που… γιατί δεν τον άλλαξες αμέσως;», «αν ενεργούσα έτσι» λέει ο Μπονάνος «έπρεπε να εφαρμόσω τα σχέδια».

Κ.            Γιατί το καθεστώς έπρεπε να βασανίζει στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και στην Ασφάλεια για να φοβίζει τον κόσμο; Γιατί;

Ν.            Για μένα είναι απαράδεκτο γιατί εγώ δεν πιστεύω στη σωματική βάσανο. Πιστεύω ότι δια λογικής συζήτησης μπορείς με τον άλλον να μιλήσεις και ή να τον πείσεις ή να σε πείσει ότι έχει δίκιο.

Κ.            Σαν διευθυντής του Α2 κάνατε χαρτιά προς όλες τις υπηρεσίες του ναυτικού με κοινοποίηση το στόλο και εκπέμπατε οδηγίες. Αυτή τη δύναμη από πού την αντλούσατε εσείς τότε; Και σας μιλάει και σας ρωτάει αξιωματικός, που ξέρει ως στέλεχος του ΠΝ, τι σημαίνει γραφειοκρατία στο ναυτικό.

Ν.            Διότι υπήρχε διαταγή, την οποία την είχε υπογράψει ο αρχηγός του ναυτικού, που έδινε το δικαίωμα στο 2^ο γραφείο, όπως και το τρίτο έστελνε για μάχες, σε θέματα που θα στέλνει απευθείας ως επιτελικό γραφείο στις διάφορες υπηρεσίες του ναυτικού. Και αυτά τα έστελνε υποτίθεται υπό την έγκριση του Α/ΓΕΝ. Τα επιτελικά γραφεία που στέλνουνε…….διότι το σχέδιο το έβλεπε αρχηγός. Τα σχέδια τα έβλεπε ο αρχηγός όλα. Και υπήρχε ο διευθυντής του 2^ου γραφείου, του 3^ου γραφείου, του 4^ου γραφείου που οι διευθυνταί έστελναν στις διάφορες υπηρεσίες, ο διευθυντής θέλει να τις υπογράφει όλες ο αρχηγός…

Κ.            Πως σας φέρθηκαν οι συνάδελφοί σας στη Μεταπολίτευση;

Ν.            Δεν έχω παράπονο από κανέναν διότι ενώ εγώ μπορούσα ως τύπος να περνάω, τρέχαν από το άλλο πεζοδρόμιο να έρθουν να με χαιρετίσουν, και αυτοί που λέγαν ότι είχαν βασανιστεί.

Κ.            Μετά το 74.

Ν.            Ναι, γιατί ξέρανε ότι τουλάχιστον από μένα, τους είχανε πει «εντάξει» και δεν είχανε βασανιστεί, οπότε μπροστά μου να μου φέρει έναν, face to face, που θα μου πει ότι τον βασάνισα.

Κ.            Έχουμε πολλά να πούμε ακόμα.

Ν.            Γι’ αυτό σε πληροφορώ οποιοσδήποτε. Όταν με είδε π.χ. μετά το 74 ο Παππάς σαν αρχηγός του ναυτικού, ειδωθήκαμε στο Braziliaν, και ήταν μαζί με τον Αποστολάκη, τον μετέπειτα …

Κ.            Υφυπουργό.

Ν.            Ήρθε εκεί, με είδε, με αγκάλιασε και λέει «έλα Αποστολάκη να σου συστήσω τον καλύτερό μου φίλο», γιατί ήμασταν φίλοι.

Κ.            Το είπε ο Παππάς στον Αποστολάκη;

Ν.            Και το λέει και τώρα και εγώ το λέω ότι ανεξαρτήτως τι έκανε, είμαστε φίλοι. Όπως και εγώ, έχε υπόψη σου, έχω το εξής: εάν έναν τον κάνω φίλο και να με προδώσει αυτός, για μένα παραμένει φίλος γιατί λέω «είναι ανθρωπάκι, όχι δυνατός, και για να κερδίσει προσωπικά, τη φέρνει σε μένα, δεν του κρατάω κακία». Συνεχίζει να είναι φίλος μου διότι άπαξ τον εδέχθηκα ως φίλο, είναι φίλος. Αν αυτός δεν είναι τόσο δυνατός, ώστε να μπορέσει να αντιδράσει και με πουλάει, για μένα δεν του κρατάω κακία. Γι’ αυτό πολλοί του ναυτικού, της επταετίας οπαδοί, λέγανε «πώς εδέχθην εγώ, ακόμα να μιλάω και να είμαι φίλος με τον Αραπάκη» αφού ο Αραπάκης με πούλησε; Έτσι δεν είναι; Δε λέω ότι με πούλησε γιατί εγώ του είχα ζητήσει. Το μόνο που μπορώ να πω ότι με πούλησαν, ήταν το εξής. Ότι όταν είχα πάει και υπηρετούσα στη Ναυτική Διοίκηση Ιονίου.

Κ.            Μετά τη Μεταπολίτευση;

Ν.            Πριν έρθει ο Καραμανλής και πατήσει το πόδι του στην Αθήνα, εγώ έφυγα και πήγα στην ΝΔΙ.

Κ.            Και ο Αραπάκης αλλάζει το 75, Μάρτιο; Απρίλιο;

Ν.            Ήταν ο Αραπάκης, ο Μπονάνος, όλοι. Γιατί του Μπονάνου και σ’ αυτούς τους είπα ότι θα πάρουν αυτό, και τους καθαρίζω αφού δεν κάνουν χαρακίρι λόγω της Κύπρου. Και με στείλανε εκεί.

Κ.            Το είπατε αυτό σε ποιους;

Ν.            Ευθέως στον Ιωαννίδη, το Μπονάνο….στο αρχηγείο.

Κ.            Πού; Σε ποια σκηνή; Σε ποιο γραφείο;

Ν.            Σε ένα γραφείο γιατί εκεί γινότανε χάος. Εδώ ήρθε αξιωματικός και είπε ότι τον έφερε ταξιτζής στο επιτελείο και του λέει «που να σε πάω;», «στο επιτελείο» λέει αυτός και λέει «στο επιτελείο; Ας σε πετάξω στη θάλασσα» γιατί βλέπανε όλοι ότι ο Έλληνας δε δέχεται να χάνει, ο καθένας Έλληνας.

Κ.            Εννοείτε ότι ο ταξιτζής δεν ήθελε να μεταφέρει αξιωματικό στο επιτελείο. Γιατί;

Ν.            Γιατί έβλεπε ότι εμείς… μας κάνανε επίθεση οι Τούρκοι, και δεν πολεμούσαμε. Ο μέσος Έλληνας δεν το δεχόταν αυτό, ανεξαρτήτως τι λέγανε.

Κ.            Σήμερα το δέχεστε;

Ν.            Ούτε σήμερα το δέχομαι.

Κ.            Τα παράσημα που σταμάτησαν να παίρνουν τότε οι αξιωματικοί και τα παίρνουνε τώρα το δέχεστε;

Ν.            Αυτό που πήγαν στην Κύπρο και δίναν παράσημα; Είπαν να πάω να πάρω και εγώ. Είπα ότι δεν δέχομαι. Παρόλο ότι εγώ είμαι από αυτούς, ο οποίος προσέφερα στον κυπριακό αγώνα.

Κ.            Τι είπατε λοιπόν σε αυτούς, τους συγκεντρωμένους, Μπονάνο, Αραπάκη και λοιπούς;

Ν.            Την ημέρα που έβλεπα ότι οι Τούρκοι κάνουν προγεφύρωμα και εμείς… μάλιστα ζήτησα, σε πληροφορώ, στον Αραπάκη να φύγω, να πάω στην Κύπρο. Γιατί ήξερα όλα τα σχέδια και μου είπε ο Αραπάκης «όχι», ότι με χρειάζεται εδώ. Εν συνεχεία λοιπόν, όταν θέλαν να με στείλουν στην Πάτρα, μου είπε να πάω στην Κύπρο, τότε, που είχαν μπει οι Τούρκοι, και του είπα «κύριε Αρχηγέ, τώρα να πάτε εσείς. Εγώ είπα να πάω να πολεμήσω, όχι να μαζεύω πτώματα«.

Κ.            Στην Πάτρα Ναυτική Διούκηση Ιονίου.

Ν.            Και με στείλαν ΝΔΙ στην Πάτρα και μετά, πριν γίνει ο 2^ος Αττίλας, με έθεσαν σε διαθεσιμότητα…..

Κ.            Θα το πούμε αυτό, είναι άλλη υπόθεση.

Ν.            Το είχα ζητήσει εγώ από τον Αραπάκη επισήμως, να διώξει εμένα και πέντε – έξι άλλους…..

Κ.            Να διώξει ο Αραπάκης… με τι ηθικό σθένος ο Αραπάκης θα έδιωχνε τους χθεσινούς του συντρόφους;

Ν. Αυτός ήταν αρχηγός, αυτός υποτίθεται συνέχιζε να είναι ηγεσία με το νέο καθεστώς. Του είπα, «πρόσεχε, διότι εμένα με ενδιέφερε το ναυτικό και όχι το άτομό μου», του είπα να διώξει εμένα και πέντε-έξι άλλους που μας θεωρούν χουντικούς, και να αφήσει το ναυτικό να προχωρήσει ενωμένο, ως ναυτικό. Ήξερα ότι μερικοί που ήρθαν, αυτοί η «φούντα» που λες, εδημιούργησαν μια κατάσταση τέτοια που ανθρώπους άσχετους, π.χ. ο συμμαθητής μου ο Ζορμπάς ο οποίος δεν είχε τίποτα, τον αποστράτευσαν ενώ μπορούσε να γίνει και αρχηγός. Και ο Καλαματιανός. Δεν είχαν καμία σχέση. Είδες, διότι έπρεπε να φοβηθούν άλλοι …

Κ.            Ποιοι δηλαδή;

Ν.            Άλλοι συμμαθητές τους οι οποίοι ήταν με τον Αβέρωφ κολλητοί εκείνη την τέτοια, κανονίζανε ποιους θα φάνε για να προωθηθούν.

Κ.            Ο Αβέρωφ δεν έδινε πληροφορίες στη δικτατορία για το κίνημα;

Ν.            Έδινε, ναι.

Κ.            Έδινε; Το ξέρετε ή όχι;

Ν.            Έδινε. Εδώ πέρα γινόντουσαν… ο ένας έδινε στον άλλο και κάποιος που ήταν αρχηγός της ΚΥΠ μια εποχή, αμέσως μετά ήταν και πληροφοριοδότης της ΕΣΑ. Λοιπόν, τι κοροϊδευόμαστε; Και πολλοί μετά που βγήκαν υπουργοί, γλύφανε εμένα και παρακαλούσανε πολλοί να γίνουν υπουργοί μετά την 25^η.

Κ.            25^Η Νοεμβρίου του 73;

Ν.            Ναι, ναι.

Κ.            Όχι του 74;

Ν.            Όχι, τότε που έπεσε ο Παπαδόπουλος.

Κ.            Αρχηγός της ΚΥΠ που υπαινίσσεστε ποιος ήταν;

Ν.            Αρχηγός της ΚΥΠ τότε που υπαινίσσομαι, μετά την 25^η, μπήκε ο …

Κ.            Ποιος; Επί Ιωαννίδη δηλαδή;

Ν.            Μπήκε ο στρατηγός ο …. έχει πεθάνει. Ήμαστε μαζί και στην Κύπρο, ήταν στο 2^ο γραφείο της Κύπρου.

Κ.            Όχι ο Ντενίσης, γιατί ο Ντενίσης ήταν επί Καραμανλή.

Ν.            Όχι ο Ντενίσης.

Κ.            Ποιόν λέτε ότι ήταν συνεργάτης της χούντας και έδινε πληροφορίες και μπήκε μετά το 74 αρχηγός της ΚΥΠ; Ιστορικά στοιχεία είναι αυτά, Δε μπορείτε να τα κρύβετε. Αυτά είναι συγκεκριμένα ονόματα, τρία ονόματα, ποιόν λέτε;

Ν.            Σου είπα δεν ξέρω αλλά αν ψάξεις, θα βρεις ποιος ήταν και θα μάθεις, και αν ξέρεις τους «Ελεύθερους Έλληνες» και τέτοια, να δεις ποιος τους κάρφωνε.

Κ.            Δε λέτε τον Φέτση;

Ν.            Όχι.

Κ.            Δε λέτε τον Βαρδουλάκη;

Ν.            Ο Βαρδουλάκης δεν ήταν αρχηγός της ΚΥΠ.

Κ.            Ποιόν λετε;

Ν.            Μα είναι…..

Κ.            Δύο-τρία είναι, πέστε το.

Ν.            Τον Καλαμάκη.[11]

Κ.            Τον Καλαμάκη; Ο Καλαμάκης, άνθρωπος του Καραμανλή;

Ν.            Ε, ναι.

Κ.            Γιατί ναι; Τι πάει να πει…ένα λεπτό, μην εκνευρίζεστε. Ο Καλαμάκης, άνθρωπος του Καραμανλή, δεξιός, δεξιότατος. Τι πάει να πει «κάρφωνε στην Επταετία«; Συνέπραττε;

Ν.            Εκτός αυτού είχε συλληφθεί ως «Ελεύθερος Έλληνας». Όπως οι Ξηροί βαδίζουν…

Κ.            Μα οι «Ελεύθεροι Έλληνες» τι ήταν; Οι πιο πολλοί ήταν δεξιοί, βασιλόφρονες, εναντίον της ΄΄επαναστάσεως΄΄, τους πιάσατε, τους μπαγλαρώσατε, τους πήγατε στο…

Ν.            Ναι, αλλά ποιος τους μαρτύρησε;

Κ.            Ποιος τους μαρτύρησε;

Ν.            Μέσα σε αυτούς που μαρτύρησαν ήταν και ο Καλαμάκης και ο Αβέρωφ…

Κ.            Ένα λεπτό, είστε ιστορικό πρόσωπο. Ο Αβέρωφ τους «Ελεύθερους Έλληνες»; Προσέξτε.

Ν.            Όχι τους «Ελεύθερους Έλληνες». Ο Καλαμάκης.

Κ.            Ο Αβέρωφ για το κίνημα του ναυτικού, όχι τους «Ελεύθερους Έλληνες».

Ν.            Και του κουμπάρου μου, του Παπανικολάου, του στρατηγού που ήταν με τους «Ελεύθερους Έλληνες», του έχω πει.

Κ.            Του αεροπόρου;

Ν.            Όχι, του αντιστρατήγου.

Κ.            Τι του έχετε πει;

Ν.            Του είχα πει γιατί τον είχαν συλλάβει και αυτόν ως «Ελεύθερο Έλληνα», λέω «τι μου κάνετε; Ποιος σας κάρφωνε;».

Κ.            Να πούμε τον… πως τον λένε της Νέας Δημοκρατίας τον υποψήφιο, τον στρατηγό, τον… που γράφει τώρα για τους «Ελεύθερους Έλληνες», θα πάτε να του δώσετε συνέντευξη;

Ν.            Ποιόν;

Κ.            Δε θυμάμαι πως τον λένε, έναν στρατηγό που γράφει συνέχεια για τους «Ελεύθερους Έλληνες», είναι υπέργηρος τώρα.[12]

Ν.            Οι περισσότεροι τώρα υπέργηροι είναι.

Κ.            Θα πάτε να τους πείτε ότι ο Καλαμάκης έδινε πληροφορίες;

Ν.            Τα ξέρουνε, δεν τα ξέρουνε; Ο Καρούσος; Ο Καρούσος λέω απόρησα που υποτίθεται ότι τον είχανε βάλει … υποτίθεται τον είχανε βάλει… στο Γρίβα. Ναι και πως τον είχανε βάλει εκεί και από την άλλη έγινε και αντιστράτηγος; Δεν το ήξερα και ακούω μια μέρα εκεί σε ένα… «Καρούσος»…

Κ.            Παραιτήθηκε από την ΕΟΚΑ Β΄. Όταν άρχισε να κάνει…

Ν.            Τον βγάλανε.

Κ.            Τον βγάλανε ποιοι;

Ν.            Ήρθε εδώ και του δώσαν και κάποια θέση…η Επταετία.

Κ.            Θα τον δω αύριο τον Καρούσο…..

Ν.            Εγώ σου λέω δεν τον ξέρω τον άνθρωπο.

Κ.            Εγώ δε λέω από τον έναν στον άλλον.

Ν.            Όπως ξέρω π.χ. ταγματάρχης της ΕΣΑ, ο οποίος ήταν στην ΕΣΑ συνέχεια και αυτά και μετά απεκατεστάθη και έγινε υποστράτηγος.

Κ.            Τον Αβέρωφ……Με τη «πυτζάμα», τι έγινε με την «πυτζάμα»;

Ν.            Αυτό σου λέω… γι’ αυτό είχα πει εγώ τότε στον Αραπάκη να διώξει μερικούς από εμάς και να αφήσει το ναυτικό τότε στην ησυχία του..

Κ.            Καθίστε, καθίστε… δηλ. ο Αραπάκης θα ήταν ο cleaner man του ναυτικού;

Ν.            Όχι ήταν τότε αρχηγός του ναυτικού.

Κ.            Και λοιπόν;

Ν.            Ο Αραπάκης είχε σχέσεις και προσωπικώς και με τον Καραμανλή γιατί όταν διώξανε τον Μπονάνο, ο Αραπάκης είχε μείνει ακόμα.

Κ.            Όπως σωστά είπατε ο Αραπάκης εγνώριζε καλά αγγλικά.

Ν.            Ναι.

Κ.            Σ’ αυτό ταυτίζονται οι απόψεις μας εκατό τοις εκατό. Παρότι είμαι πολλά χρόνια μικρότερος από σας σε κάποιο…. σε κάποια εργασία έγραψα ότι, ο Αραπάκης υπήρξε ο μοιραίος άνθρωπος για τη δικτατορία και για τη μεταπολίτευση γιατί γνώριζε αγγλικά. Αυτό έγραψα και το είπατε σήμερα εσείς.

Ν.            Σήμερα που συζητάμε έχει έρθει στα λόγια μου, ότι αν εδίνετο εντολή θα ριχνόντουσαν εις τη θάλασσα.

Κ.            Αν έδινε αυτός εντολή; Αφήστε τους άλλους, εμείς συζητάμε για το ναυτικό.

Ν.            Ναι, κατ’ αρχάς αν πήγαιναν αυτά τα δύο υποβρύχια, οι Τούρκοι, έχε υπόψη σου, γι’ αυτό θα σου τα δώσω, είχανε δύο αρματαγωγά, δύο φορτηγά, και τα άλλα ήταν παντόφλες. Εάν τους βούλιαζαν..

Κ.            Εκατόν ογδόντα παντόφλες σε όλη την ακτή……Α2 ήσασταν.

Ν.            Ναι παιδί μου, ήξερα όλες τις δυνάμεις, είχα φτιάξει χρόνια πριν… ήξερα όλες τις δυνάμεις των Τούρκων και ότι οι Τούρκοι μπορούσαν να πάνε ένα σύνταγμα …μια ύλη αρμάτων, μια πυροβολαρχία, αυτά τα οποία πήγαν. Έχε υπόψη σου, συζητώ τώρα υπηρεσιακώς, αν θες να κάνεις σε ένα λόχο επίθεση, γιατί έχω τελειώσει πεζοναύτες και ξέρω το στρατό καλύτερα από αυτούς. Είναι η σχολή πολέμου των πεζοναυτών της Αμερικής.

Κ.            Ένα χρόνο;

Ν.            Ενάμιση.

Κ.            Πως γλιτώσατε και δεν σας κάνανε πράκτορα οι Αμερικάνοι;

Ν.            Γιατί ξέρανε από τότε σου είπα, έκανα και αναφορά εναντίον των Αμερικανών…

Κ.            Σας ρωτάω ευθέως: υπήρξατε πράκτορας της CIA ναι ή όχι;

Ν.            Ναι, ναι, υπήρξα πράκτορας της CIA.

Κ.            Προσέξτε τι απαντάτε. Το γράφει. Υπήρξατε πράκτορας της CIA ναι ή όχι;

Ν.            Όχι, και δεν είμαι πράκτορας κανενός, ούτε καν του Θεού. Πιστεύω ότι μου λέει η λογική και πιστεύω βασικώς στη μαθηματική αλήθεια.

Κ.            Ενάμιση χρόνο στην Αμερική, πριν το 67, σας πλησίασαν οι Αμερικανοί να σας κάνουν πράκτορα;

Ν.            Όχι. Ουδέποτε.

Κ.            Η εκπαίδευσή σας στη σχολή αυτή που είπατε, ενείχε μέσα στοιχεία τέτοια που να σας οδηγήσει να προβάλετε τα συμφέροντα της Αμερικής και του ΝΑΤΟ παρά τα ελληνικά συμφέροντα;

Ν.            Όχι, όχι, δεν υπήρχε κανένα τέτοιο. Ήταν ψυχρά, επιχειρησιακά για οποιονδήποτε στρατό του κόσμου. Ήταν πως γίνεται ένας πόλεμος, μια αποβατική ενέργεια και πως την αποτρέπεις. Καμία σχέση αν ήτανε Ρώσοι, Αμερικάνοι, οτιδήποτε. Και δεν είχε κανένα μάθημα η σχολή προπαγανδιστικό, ούτε περί ΝΑΤΟ ούτε τίποτα. Ότι κάνανε οι Αμερικάνοι όλοι, κάναμε και εμείς. Είχα μάλιστα και συμμαθητάς και αεροπόρους και δύο εκ των συμμαθητών μου γίνανε και αστροναύτες. Δεν υπήρχε κανένα τέτοιο θέμα, ούτε καν φίλος μου Αμερικάνος με πλησίασε να μου πει περί της Αμερικής, ούτε καν με πλησίασε να μου πει …και μάλιστα στην περίπτωση που σου λέω, ο άλλος μου είπε χαριτολογώντας, που φώναζα υπέρ των εθνικών θεμάτων, ότι η Αμερική πάει πιο πολύ με την Τουρκία και όχι με εμάς, μου είπε «έλα μωρέ, εμείς έχουμε την πολιτική ΄΄δώστε στα παιδιά παιχνίδια και στους σκύλους κόκαλα΄΄…».

Κ.            Εννοώντας παιδιά ποια;

Ν.            Τα μικρά κράτη. Όχι, ούτε εμάς ούτε τους Τούρκους. Γενικώς η πολιτική της Αμερικής είναι για να μη φωνάζουνε, αν είναι παιδιά τους δίνεις παιχνίδια και αν είναι σκύλοι, τους δίνεις κόκαλα.

Κ.            Αν είναι πεινασμένοι δηλαδή, τους ενισχύεις.

Ν.            Πολλά μικρά κράτη που υποστήριζε η Αμερική, θέλανε να τους έχουνε ή ως παιδιά ή ως σκύλους, δηλαδή υποτεταγμένους.

 

 

---

[1] Η τάξη αυτή έδωσε εκτός του Νικολόπουλου και τον Πολιτόπουλο. Ο δεύτερος υπήρξε στέλεχος πιστό στις ιδεολογικές θέσεις της 21^ης Απριλίου που βοήθησε στην υλοποίηση των εξαγγελιών της αλλά όχι για πολύ, αφού διαχώρισε τις θέσεις του και αποχώρησε. Στην ίδια τάξη ανήκουν και οι Τριανταφυλλίδης Αναστάσιος, Κολλιγιάννης Αριστείδης (και οι δύο στην οργάνωση για το κίνημα του ναυτικού) και Βασιλικόπουλος Λεωνίδας με έντονη αντιδικτατορική δραστηριότητα. Η διαφορετική στάση και εξέλιξη των στελεχών αυτών στην επταετία και αργότερα, δεν τους εμποδίζει μεταπολιτευτικά να έχουν σχέσεις που στηρίζονται και εξηγούνται ακριβώς με το ότι υπήρξαν επί τέσσερα χρόνια συμμαθητές στη ΣΝΔ. Γεγονός που σημαδεύει τη ζωή όλων των συμμαθητών των σχολών αυτών, ειδικά εάν είναι ολιγομελείς οι τάξεις τους όπως του ναυτικού.

[2] Η εκτίμηση στηρίζεται στο ότι δεν βρέθηκαν στην Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού (ΥΙΝ) ανάλογα με τις δραστηριότητες της υπηρεσίας αυτής έγγραφα ειδικά για τα δύο τελευταία χρόνια της δικτατορίας. Ό,τι εντοπίσθηκε και παρουσιάζεται στη διατριβή, προέρχεται από έγγραφα του ΑΝ/2^ον ΕΓ που είχαν παραληφθεί από άλλες υπηρεσίες και παραδόθηκαν αργότερα στην ΥΙΝ

[3] Ο Μπονάνος στο βιβλίο του γράφει πως ο Αραπάκης πρέπει να ήταν ενήμερος του σχεδίου του Ιωαννίδη από το Νικολόπουλο, ο οποίος ήταν και άνθρωπος του Ιωαννίδη και τον επηρέαζε. Ο Νικολόπουλος αντίθετα στηρίζει τον Αραπάκη και με επιστολή του, που ο τελευταίος περιλαμβάνει στο δικό του βιβλίο.

[4] Λεωνίδας Βασιλικόπουλος.

[5] Κάποιο λάθος κάνει ο Νικολόπουλος, διότι και οι διευκολύνσεις δόθηκαν στις ΗΠΑ και οι Βάσεις παραχωρήθηκαν και αναβαθμίσθηκαν χωρίς ανταλλάγματα. Υπάρχει σχετική αναφορά του Μαργαρίτρη του 1972 για τις συζητήσεις του με τον Αμερικανό ομόλογό του ναύαρχο Ζούμγουολντ στα θέματα αυτά.

[6] Το έγγραφο αυτό παρουσιάζεται στην  Διδακτορική Διατριβή κεφάλαιο Α13.

[7] Η συζήτηση γίνεται για το Λάτση και το διυλιστήριό του. Το ΓΕΝ/Α2 φαίνεται πως λόγω της αρμοδιότητας για τον αιγιαλό και την παραλία, είχε εμπλοκή και στο θέμα αυτό. Επομένως ο Νικολόπουλος αφήνει το Λάτση να περιμένει έξω από το γραφείο του για την υπογραφή του, ενώ οι αρχηγοί ΠΝ και ΑΕΔ τον δέχονταν αμέσως. Έτσι θα γινόταν δείχνοντας τη δύναμή του αλλά και τη θέση του απέναντι στους οικονομικά ισχυρούς. Η θέση αυτή δεν τον απέτρεψε να εργάζεται σε επιχειρήσεις τέτοιων ακριβώς οικονομικών παραγόντων στην αποστρατεία του… ούτε θα είχε κανείς τέτοια απαίτηση.

[8] Η ερώτηση γίνεται διότι ο Νικολόπουλος ανέφερε πως ήταν δικός του άνθρωπος εκείνος που έγραψε στη μεταπολίτευση το βιβλίο ΄΄Από τον ΙΔΕΑ στη Χούντα΄΄ και οι δύο αναφερόμενοι είναι από τους συγγραφείς βιβλίων με τίτλο όπου περιλαμβάνονται οι επίμαχες λέξεις. ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Ο ΙΔΕΑ Έδωσε τη Χούντα, Επικαιρότητα, Αθήνα 1995 και ΠΑΡΑΛΙΚΑΣ ΔΗΜ., Συνωμοσίες ΙΔΕΑ και ΑΣΠΙΔΑ 1944-1974, Γιάννης Β. Βασδέκης, Αθήνα 1982. Δεν ερωτήθηκε για τον Γ. Καράγιωργα και το βιβλίο του ΄΄Απ’ τον ΙΔΕΑ στη Χούντα΄΄, Παπαζήσης 1975 που πιθανότατα εννοούσε, χωρίς να σημαίνει πως γίνεται δεκτή και η άποψη που εξέφρασε.

Ο Νικολόπουλος γενικεύει τις θέσεις του για αρνητικές ιδιότητες που συλλήβδην τις αποδίδει σε όλους. Χαρακτηρίζει το 95% των Ελλήνων ως ΄΄αναφέροντες΄΄ οι μεν τους δε, δημοσιογράφους ως πράκτορές του χωρίς να τους κατονομάζει, αξιωματικούς κάθε βαθμού να περνούν απ’ το γραφείο του για να τους προσέξει κ.ο.κ.

[9] Τον Μασούρα αλλά και άλλους αξιωματικούς, που αποδείχθηκε πως δεν ήταν πιστοί στο καθεστώς, έστειλαν και παρακολούθησαν τις σχολές αυτές ΄΄πληροφοριών΄΄ στη Χαλκίδα αλλά και του ναυτικού που λειτούργησε για λίγο στο ΔΝΕ. Βλέπε ΔΔ πίνακα Γ3.

[10] Εννοεί πως το κίνημα έκανε ζημιά στο ναυτικό μετά τη μεταπολίτευση.

[11] Σε κάθε περίπτωση ο Καλαμάκης παρέλαβε την ΚΥΠ μετά τη μεταπολίτευση και όχι επί Ιωαννίδη, επομένως ο Νικολόπουλος πέφτει πολύ έξω σ’ αυτήν τη συσχέτιση.

[12] Πρόκειται για τον Πανουργιά Πανουργιά.

Συνέντευξη Αντιστράτηγου Γ. Καρούσου (Κυπριακό, ΕΟΚΑ Β, Γρίβας Διγενής)

SYNENT KAROYS

SYNENT KAROYS B

SYNENT KAROYS C

SYNENT KAROYSOY D

SYNENT KAROYS E

SYNENT KAROYS F TELEYT

Πολυτεχνείο 1973- Κρατούμενοι/βασανιζόμενοι- Τρομοκρατία ΕΑΤ/ΕΣΑ

ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΘΑΥΜΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ-ΒΑΣΑΝΙΖΟΜΕΝΟΙ ΕΠΙ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ [1]

Με αφορμή την επικείμενη επέτειο της εξέγερσης του ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ το 1973 παρατίθενται δύο πίνακες με στοιχεία συλληφθέντων από την περιβόητη αυτή στρατιωτική αστυνομία. Η ΕΣΑ αποτέλεσε το πανίσχυρο χέρι της δικτατορίας με την τρομοκρατία του οποίου  ήλεγχε τις Ένοπλες Δυνάμεις και τον πληθυσμό.

Τα κτήρια του Ειδικού Ανακριτικού Τμήματος της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας (ΕΑΤ/ΕΣΑ)  βρίσκονται κάτω από το Ναυτικό Νοσοκομείο (όπου πολύ συχνά ακούγονταν οι κραυγές των βασανιζόμενων τότε), πίσω από το άγαλμα του Βενιζέλου στη Βασιλίσσης Σοφίας. Παράλληλα λειτουργούσε στου ΠΑΠΑΓΟΥ το Κέντρο Εκπαίδευσης της ΕΣΑ (ΚΕΣΑ) όπου με πολύ σκληρές και συχνά απάνθρωπες συνθήκες αποκτούσαν οι «επιλεγμένοι» στρατεύσιμοι τον «τιμητικό» τίτλο του ΕΣΑτζή, υποψήφιου συχνά βασανιστή, όπως αποδείχθηκε όλα εκείνα τα χρόνια.

Στα βιβλία κρατουμένων στις πύλες των δύο στρατοπέδων καταγράφονταν τα στοιχεία που παρουσιάζονται, ενώ σε κάποια στήλη του ΚΕΣΑ (που δεν περιλαμβάνεται εδώ) σημειώνονταν πότε διατίθεται και πότε επιστρέφει ο κάθε κρατούμενος από το ανακριτικό κέντρο (όπου και οι συστηματικοί βασανισμοί).

Σήμερα σε ένα από τα κτήρια του ΕΑΤ/ΕΣΑ λειτουργεί ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ), απ’ τους οποίους πολλοί είχαν «φιλοξενηθεί» στη φωλιά της τρομοκρατίας.

Στο κολαστήριο αυτό από 16-8-72 μέχρι 2-5-1974 κρατήθηκαν και ανακρίθηκαν τουλάχιστον 227 κρατούμενοι (στις δεκατρείς περιπτώσεις γυναίκες). Τούτο προκύπτει από τον πρώτο ΠΙΝΑΚΑ  που ακολουθεί. Στο ίδιο διάστημα έχουμε την εξέγερση του πολυτεχνείου και νωρίτερα τον ίδιο χρόνο την  εξάρθρωση της οργάνωσης για Κίνημα στο Ναυτικό.

Καταγράφονται στοιχεία μεταχθέντων στο ΕΑΤ πιθανότατα όμως όχι όλων. Για το Κίνημα φερ’ ειπείν σημειώνει σε επιστολή του ο αντιναύαρχος Μανταδάκης  «…δεν έχει ο πίνακας αυτός ονόματα των συλληφθέντων αξιωματικών του ΠΝ που κρατούνταν στα υπόγεια του ΓΕΝ και του βοηθητικού κτηρίου ή στο Βοτανικό και μεταφέρονταν για ανάκριση με παραμονή 3-5 ημερών στο ΕΑΤ…εκτιμώ ότι περιλαμβάνει μόνον αυτούς που είτε κρατήθηκαν απ’ ευθείας στο ΕΑΤ ή μετήχθησαν από το ΚΕΣΑ…»

Ο πρώτος πίνακας έχει στοιχεία από τον Αύγουστο του 1972 μέχρι τέλους της δικτατορίας και καλύπτει μεγαλύτερο εύρος συλληφθέντων. Εάν συγκρίνουμε τους δύο πίνακες διαπιστώνουμε πως πολλοί ήταν εκείνοι που εγκλείονταν κατευθείαν στο ΕΑΤ και από εκεί απολύονταν, ενώ το ΚΕΣΑ το χρησιμοποιούσαν και ως πρόσθετο χώρο κράτησης. Πολλά από τα στοιχεία δεν έχουν συμπληρωθεί στο βιβλίο κρατουμένων. Η ορθογραφία δεν τηρήθηκε στην αντιγραφή, επειδή αφορά ονόματα και διευθύνσεις ενώ οι συντάκτες του βιβλίου ήταν ανορθόγραφοι.

Από τους αναγραφόμενους στον πρώτο πίνακα (εάν εξαιρεθούν οι άνευ επαγγέλματος που είναι εξήντα δύο) ξεχωρίζουν οι φοιτητές στην περίοδο των γεγονότων της Νομικής και του Πολυτεχνείου και οι αξιωματικοί της οργάνωσης για Κίνημα στο Ναυτικό. Συνολικά καταχωρούνται είκοσι έξη αξιωματικοί εν ενεργεία (του ναυτικού οι περισσότεροι), πέντε απόστρατοι, δώδεκα στρατεύσιμοι ενώ δεν απουσιάζουν οι καλλιτέχνες (Καζάκος, Μητσιάς, Υψηλάντη), τέως Βουλευτές (μεταξύ των οποίων μια γυναίκα η Τσουδερού), Καθηγητές Πανεπιστημίων και Πολυτεχνείου, δημοσιογράφοι, επιχειρηματίες κ.ο.κ.

Η ΕΣΑ μέσα από τα δύο βιβλία των κρατουμένων παρουσιάζεται να παίζει ρόλο σε ευρύ πεδίο υποθέσεων. Πολλούς από τους καταγραμμένους ως κρατούμενους συναντάμε τα επόμενα χρόνια να συμμετέχουν στα δημόσια πράγματα της χώρας.

Το ΚΕΣΑ δεν περιορίζεται στο ρόλο εκπαιδευτή του προσωπικού της στρατιωτικής αστυνομίας και του ΄΄δεσμοφύλακα΄΄ των αντιπάλων του καθεστώτος. Συντάσσει ΄΄Δελτία Ψυχολογικών Επιχειρήσεων΄΄ και Π.Δ.Α.[2] Από αυτά διαπιστώνεται, πως είναι τροφοδότης άλλων υπηρεσιών του καθεστώτος και αποδέκτης πληροφοριών σε ότι αφορά «αντεπαναστατικές» ενέργειες, υπόπτους, ΄΄ψιθύρους΄΄, δημοσιεύματα…

Οι υπογράφοντες τα δελτία και τα Π.Δ.Α. φέρουν το βαθμό του ταγματάρχη, που ήταν και ο κυρίαρχος μαζί με του λοχαγού (αλλά και αντισυνταγματάρχη κατά περίπτωση) στις μονάδες της ΕΣΑ.[3]

Τους μικρούς και μεσαίους βαθμούς προτιμούσε ο Ιωαννίδης και σωστά για ΄΄σύσφιξη σχέσεων΄΄ και για στρατολόγηση στον ισχυρό πυρήνα και «κέρβερο» της ΄΄επανάστασης΄΄ που ήταν η ΕΣΑ. Αυτοί οι βαθμοί όμως είναι και οι προβλεπόμενοι για τις πιο ΄΄ευαίσθητες΄΄ επιχειρησιακές και άλλες θέσεις των Μονάδων και Επιτελείων του στρατεύματος.

Ο κανονισμός της ΕΣΑ, δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ το 1968. Είκοσι χρόνια αργότερα το 1989 έχουμε ανατύπωση, δηλαδή συνέχιση εφαρμογής του ΣΚ 600-1, χωρίς καμία απολύτως αλλαγή πλην του ονόματος. Η εφαρμογή του κανονισμού του 1951 θεωρήθηκε για σαράντα χρόνια επιτυχής και συνέχισε να εφαρμόζεται. Είδαμε σε προηγούμενο άρθρο περισσότερα για τον κανονισμό αυτόν που υπήρξε για δεκαετίες ο «κακός δαίμων» της ομαλότητας στη χώρα μας και ο οδηγός εκτροπών των οργάνων των εκάστοτε χουντικών.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ ΑΠΟ 1972 ΜΕΧΡΙ 1974

ΕΠΩΝΥΜΟ	ΟΝΟΜΑ	ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ	ΕΤΟΣ ΓΕΝΝ	ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ	ΚΑΤΟΙΚΙΑ	ΣΥΛΛΗΨΗ	ΑΠΟΛΥΣΗ
Zores	Ernest-Ludwig	Kurt	1939		ΣΤΟΥΤΓΑΡΔΗ	16/8/1972	15/10/1972
Αναστασόπουλος	Ανδρέας	Αθανάσιος	1935		ΓΟΥΔΙ	20/11/1972	–
Ζήκος	Ντίνος	Ιωάννης	1921		ΔΑΦΝΙ	7/11/1972	15/12/1972
Σταυρουλάκης	Ανδρέας	Γεώργιος	1928		ΚΥΨΕΛΗ	13/11/1972	–
Σκουτέλης	Αθανάσιος	Δημήτρης	1946		ΖΩΓΡΑΦΟΣ	10/2/1973	6/3/1973
Μίχας	Κωνσταντίνος	Ηλίας	1942		ΦΘΙΩΤΙΔΑ	19/2/1973	6/3/1973
Κουφιώτης	Κωνσταντίνος	Στέφανος	1944		ΦΘΙΩΤΙΔΑ	19/2/1973	Μαρ-73
Βγόντζας	Αλέξανδρος	Νικόλαος	1953		ΥΜΗΤΤΟΣ	14/3/1973	6/4/1973
Βγόντζας	Αντώνιος	Νικόλαος			ΥΜΗΤΤΟΣ	27/3/1973	12/4/1973
Αλαβάνος	Κωνσταντίνος	Νικόλαος	1946		ΠΑΤΗΣΙΑ	6/4/1973	11/5/1973
Κανελλάκης	Παναγιώτης	Γεώργιος	1942	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΗΛΥΣΙΑ	6/4/1973	29/6/1973
Κουτσογιάννης	Ιωάννης	Ασημάκης	1933	ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ε.α.	ΕΞΑΡΧΙΑ	6/4/1973	20/6/1973
Μπουλούκος	Διονύσιος	Γεώργιος	1935	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	4/5/1973	29/6/1973
Τσάτσος	Δημήτριος	Θεμιστοκλής	1933	ΥΦ. ΠΑΝΕΠ ΒΟΝΝΗΣ	ΨΥΧΙΚΟ	6/5/1973	26/7/1973
Τσουδερού	Βιργινία	Ιωάννης	1924	ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ	ΑΘΗΝΑ	6/5/1973	29/5/1973
Πεπονής	Αναστάσιος	Ιωάννης	1924	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΑΘΗΝΑ	6/5/1973	18/7/1973
Μαρωνίτης	Δημήτριος	Νικόλαος	1929	ΥΦ. ΠΑΝΕΠΙΣΤ. ΘΕΣ.	ΚΟΛΩΝΑΚΙ	6/5/1973	21/8/1973
Καραμανλής	Νικόλαος	Αθανάσιος	1937	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΦΙΛΟΘΕΗ	6/5/1973	27/6/1973
Σαμπατακάκης	Μιχάλης	Θεώδορος	1949	ΦΟΙΤ ΟΔ/ΚΗΣ	ΚΑΛΛΙΘΕΑ	8/5/1973	29/6/1973
Λάζος	Χρήστος	Γεώργιος	1949	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	8/5/1973	29/6/1973
Μαντζουράνης	Ιωάννης	Κωνσταντίνος	1952	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	8/5/1973	1/6/1973
Αγιοστρατίτης	Γεώργιος	Αποστόλης	1949	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΧΑΪΔΑΡΙ	8/5/1973	29/5/1973
Κοροβέσης	Μάνος	Βασίλειος	1950	ΦΟΙΤ ΟΔ/ΚΗΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	8/5/1973	1/6/1973
Παπασταυρίδης	Ανδρέας	Γεώργιος	1949	ΦΟΙΤ ΙΑΤΡΙΚΗΣ	ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ	8/5/1973	29/5/1973
Τσαφαράκης	Σταύρος	Στυλιανός	1950	ΦΟΙΤ ΦΥΣΙΚΟΜΑΘ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	8/5/1973	25/7/1973
Παππάς	Δημήτριος	Βίκτορας	1942	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΑΘΗΝΑ	11/5/1973
Σεργόπουλος	Ιωάννης	Γεώργιος	1950	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΜΑΡΟΥΣΙ	15/5/1973
Πεσματζόγλου	Ιωάννης- Γεώργ.	Στέφανος	1918	ΚΑΘ. ΠΑΝ ΑΘΗΝΩΝ	ΑΘΗΝΑ	13/5/1973	5/7/1973
Πάγκαλος	Περικ-Χριστ/ρος	Αγησίλαος	1942	ΠΟΛ.ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ	ΑΘΗΝΑ	15/5/1973	28/6/1973
Στρατιδάκης	Σταύρος	Γεώργιος	1932	ΙΑΤΡΟΣ	ΑΘΗΝΑ	16/5/1973	26/7/1973
Μαυρογιάννης	Διονύσιος	Ιωάννης	1946	ΦΟΙΤ ΦΑΡΜ/ΚΗΣ	ΙΛΙΣΙΑ	19/5/1973	29/5/1973
Βουτσινά	Πόπη			ΦΟΙΤ ΦΙΛΟΣΟΦ		23/5/1973	26/5/1973
Τσαφαράκης	Μανούσος	Στυλιανός	1944	ΦΟΙΤ ΦΥΣΙΟΓΝ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	22/5/1973	29/5/1973
Μπίστης	Νικόλαος			ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ		22/5/1973
Τζουμάκας	Στέφανος	Αθανάσιος	1946	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	26/5/1973	29/5/1973
Φιλιππάκης	Γεώργιος	Ιωάννης	1949	ΦΟΙΤ ΒΙΟΜΗΧ	ΚΑΛΛΙΘΕΑ	24/5/1973
Βερνίκος	Γεώργιος	Αλέξανδρος	1950	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	26/5/1973	6/6/1973
Δεμέστιχας	Γρηγόριος	Παναγιώτης	1940	ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	29/5/1973	8/7/1973
Καραμήτσος	Γεώργιος	Χρήστος	1933	ΑΝΤΙΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΨΥΧΙΚΟ	29/5/1973	16/6/1973
Σταθόπουλος	Ιωάννης	Παναγιώτης	1934	ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ	ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ	29/5/1973	8/7/1973
Αργυρίου	Σταύρος	Νικόλαος	1927	ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΑΧΑΡΝΩΝ	29/5/1973	17/8/1973
Θεμελίδης	Νικόλαος	Βασίλειος	1940		ΠΑΠΑΓΟΥ	29/5/1973	2/6/1973
Αβραμέας	Μιχαήλ	Σωτήρης	1928	ΤΑΓΜΡΧΗΣ ε.α.	ΚΑΛΛΙΘΕΑ	1/6/1973	21/8/1973
Γκιόγκεζας	Αθανάσιος	Δημήτρης	1931	ΑΝΤΙΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΧΟΛΑΡΓΟΣ	2/6/1973	21/8/1973
Σερεμέτης	Δημήτριος	Βασίλειος	1953	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	1/6/1973
Τσεκούρας	Ευάγγελος	Κωνσταντίνος	1953	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	2/6/1973	13/7/1973
Κονοφάος	Σπυρίδων	Κωνσταντίνος	1923	ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΚΗΦΙΣΙΑ	6/6/1973
Βασιλάκης	Νικόλαος	Ιωάννης	1944	ΝΑΥΤΙΚΟΣ	ΚΡΗΤΗ	9/6/1973	9/6/1973
Κοκινίδης	Κωνσταντίνος	Ηλίας	1931	ΣΜΗΝΑΡΧΟΣ		9/6/1973	26/6/1973
Παπαδάκης	Ιωάννης	Αντώνιος	1952	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΚΡΗΤΗ	9/6/1973	11/6/1973
Παναγιωταρέας	Πιέρρος	Αντώνιος	1931	ΑΝΤΙΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΚΗΦΙΣΙΑ	11/6/1973
Καπερώνης	Βασίλειος	Σπυρίδων	1954	ΦΟΙΤ ΙΑΤΡΙΚΗΣ	ΧΑΡΑΥΓΗ	11/6/1973	29/6/1973
Στράτος	Χριστόφορος	Σταμούλης	1924	ΒΙΟΜΗΧΑΝΟΣ	ΓΛΥΦΑΔΑ	11/6/1973	30/6/1973
Κωτσαρίδας	Σπυρίδων	Γεώργιος	1920	ΕΜΠΟΡΟΣ	ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ	11/6/1973	30/6/1973
Λαγάρας	Ευάγγελος	Σπυρίδων	1936	ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ	ΚΥΨΕΛΗ	11/6/1973
Βαρδάνης	Μιχάλης	Εμμανουήλ	1936	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ[4]	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	13/6/1973
Παρασκευόπουλος	Γεράσιμος	Άγγελος	1949	ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΣ ΝΟΜ	ΠΥΡΓΟ ΗΛΕΙΑΣ	13/6/1973
Αποστολάκης	Δημήτριος	Εμμανουήλ	1934	ΑΝΤΣΜΝΡΧΟΣ	ΧΟΛΑΡΓΟΣ	14/6/1973	21/8/1973
Βασιλείου	Νικόλαος	Δημήτρης	1937	ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ	ΑΘΗΝΑ	14/6/1973	21/6/1973
Κορυστιάνη	Ιωάννα	Χρήστος	1952	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	15/6/1973
Πάληος	Γεώργιος	Κωνσταντίνος	1936	ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ	ΚΗΦΙΣΙΑ	16/6/1973	31/6/1973
Σέκερης	Αθανάσιος	Ευάγγελος	1932	ΑΝΤΙΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΑΘΗΝΑ	16/6/1973	21/8/1973
Στάγκας	Ιωάννης	Μάρκος	1937	ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ	ΠΑΛ. ΦΑΛΗΡΟ	17/6/1973	21/8/1973
Παπασταυρίδης	Ανδρέας	Γεώργιος	1944	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	20/6/1973	28/6/1973
Δημητρακόπουλος	Αναστάσιος	Κωνσταντίνος	1940		ΣΥΝΤΑΓΜΑ	27/6/1973
Τζουμάκας	Στέφανος	Αθανάσιος	1940		ΠΛΑΤ ΒΑΘΗΣ	28/6/1973	29/6/1973
Χρυσομάλλης	Βασίλειος	Στυλιανός	1953		ΚΥΨΕΛΗ	28/6/1973	29/6/1973
Λιοναράκης	Νικήτας	Εμμανουήλ	1950	ΣΤΡΑΤΕΥΣΙΜΟΣ	ΠΑΠΑΓΟΥ	28/6/1973	30/6/1973
Χρηστάκος	Δημήτριος	Βασιλείου	1932	ΑΝΤΣΜΡΧΟΣ	ΤΑΝΑΓΡΑ	29/6/1973
Παπαδόπουλος	Γεώργιος	Κωνσταντίνου	1929	ΣΜΗΝΑΡΧΟΣ	ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ	29/6/1973	10/7/1973
Κοκκινίδης	Κωνσταντίνος	Ηλίας	1931	ΣΜΗΝΑΡΧΟΣ		29/6/1973	21/8/1973
Βασιλειάδης	Απόστολος	Σπυρίδων	1940	ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ	ΑΘΗΝΑ	21/6/1973
Κωτσαρίδας	Σπυρίδων	Γεώργιος	1920	ΕΜΠΟΡΟΣ	ΑΘΗΝΑ	20/7/1973
Στράτος	Χριστόφορος	Σταμούλης	1924	ΒΙΟΜΗΧΑΝΟΣ	ΓΛΥΦΑΔΑ	2/7/1973	21/8/1973
Αθανασιάδης	Νικόλαος	Αθανάσιος	1920	ΚΑΘ.ΜΕΤΣ ΠΟΛΥΤ	ΙΛΙΣΙΑ	2/7/1973	14/7/1973
Καραμήτσος	Γεώργιος	Χρήστος	1933	ΑΝΤΠΛΧΟΣ	ΝΕΟ ΨΥΧΙΚΟ	2/7/1973
Παπαδόγγονας	Αλέξανδρος			ΑΝΤΠΧΛΟΣ		2/7/1973	21/8/1973
Κονοφάος	Σπυρίδων	Κωνσταντίνος	1923	ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΚΗΦΙΣΙΑ	3/7/1973
Σωτηρόπουλος	Σωτήριος	Γεώργιος	1936		ΑΘΗΝΑ	4/7/1973
Αποσκίτης	Χρήστος	Λεωνίδας	1916	ΤΡΑΠΕΖΙΤΙΚΟΣ	ΑΧΑΡΝΩΝ	5/7/1973	21/8/1973
Αποσκίτης	Κωνσταντίνος	Λεωνίδας	1911	ΠΡΩΗΝ ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ	ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ	6/7/1973	21/8/1973
Στάπας	Νικόλαος	Θεώδορος	1937	ΕΠΙΣΜΗΝΑΓΟΣ	ΒΟΥΛ/ΚΤΟΝΟΥ	11/7/1973	21/8/1973
Βαρδάνης[5]	Μιχαήλ	Εμμανουήλ	1936	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	13/7/1973	21/8/1973
Ματζουράνης	Ιωάννης	Κωνσταντίνος	1952	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΦΥΛΗΣ	14/7/1973	25/7/1973
Καλαϊτζάκης	Γεώργιος	Εμμανουήλ	1952	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΣΠΕΤΣΩΝ	17/7/1973	18/7/1973
Αλεξανδρής	Δημήτριος	Γεώργιος				19/7/1973
Ράπτης	Νικόλαος	Παναγιώτης	1950	ΦΟΙΤ ΜΑΘΗΜ	ΛΑΜΙΑ	24/7/1973	29/7/1973
Στέμνης	Αντώνιος	Δημήτριος	1952	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΑΝΩ ΠΕΤΡΑΛ	26/7/1973	21/8/1973
Στρατιδάκης	Σταύρος	Γεώργιος	1932	ΙΑΤΡΟΣ	ΠΑΤΡ ΙΩΑΚΕΙΜ	28/7/1973	21/8/1973
Κοροβέσης	Πάνος	Βασίλειος	1950	ΦΟΙΤ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	28/7/1973	21/8/1973
Σερεμέτης	Δημήτριος	Βασίλειος	1953	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΠΑΤΗΣΙΑ	28/7/1973	21/8/1973
Σαμπατακάκης	Μιχαήλ	Θεόδωρος	1949	ΦΟΙΤ ΟΔΟΝΤΡΙΑΤΡ	ΚΑΛΛΙΘΕΑ	28/7/1973	14/8/1973
Λιοναράκης	Νικήτας	Εμμανουήλ	1950	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΠΑΠΑΓΟΥ	28/7/1973	21/8/1973
Βουτσινά	Πόπη	Λεωνίδας	1951	ΦΟΙΤ ΦΙΛΟΣΟΦ	ΙΩΑΝΝΙΝΑ	29/7/1973	21/8/1973
Καρυστιάνη	Ιωάννα	Χρήστος	1952	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	3/8/1973
Μαυρογέννης	Διονύσιος	Ιωάννης	1946	ΦΟΙΤ ΦΑΡΜΑΚ/ΚΗΣ	ΙΛΙΣΙΑ	7/8/1973	21/8/1973
Τσαφαράκης	Μανούσος	Στυλιανός	1944	ΦΟΙΤ ΦΥΣΙΟΓΝΩΣΤ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	7/8/1973
Καπερώνης	Βασίλειος	Σπυρίδων	1954	ΦΟΙΤ ΙΑΤΡΙΚΗΣ	ΧΑΡΑΥΓΗ	7/8/1973	21/8/1973
Παριανός	Γεώργιος		1949	ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	7/8/1973	14/8/1973
Λάζος	Χρήστος	Γεώργιος	1941	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΠΛΑΤ ΒΑΘΗΣ	7/8/1973	14/8/1973
Μπουζάκης	Εμμανουήλ	Γεώργιος	1943	ΥΠΟΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΖΩΓΡΑΦΟΥ	7/8/1973	21/8/1973
Γκαζής	Αντώνιος	Κωνσταντίνος	1942	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΚΡΗΤΗ	7/8/1973
Σταθόπουλος	Ιωάννης	Παναγιώτης	1934	ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ	ΑΜΠΕΛΟΚΗΠ	29/5/1973	21/8/1973
Θεούλης	Ιωάννης	Κωνσταντίνος	1934	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΛΑΡΙΣΑ	8/8/1973	28/8/1973
Τρουπάκης	Διονύσιος	Γεράσιμος	1927	ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΠΑΛ ΨΥΧΙΚΟ	10/8/1973	14/8/1973
Σακελαρόπουλος	Θεόδωρος	Διονύσιος	1952	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΤΕΘ	ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ	17/8/1973	21/8/1973
Αλαβάνος	Αλέξανδρος	Νικόλαος	1950		ΚΑΛΛΙΘΕΑ		21/8/1973
Παπανικολάου	Νικόλαος	Ιωάννης	1920	ΣΥΝΤΡΧΗΣ ε.α.	ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ	18/11/1973
Αρχάκης	Αλέξανδρος	Δημήτριος	1930	ΑΞ/ΚΟΣ ε.α.	ΚΟΥΚΑΚΙ	18/11/1973
Μάτης	Απόστολος	Κωνσταντίνος	1947	ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΔΕΗ	ΜΗΧΑΛΑΚ/ΛΟΥ	16/11/1973
Λέκκας	Κωνσταντίνος	Ιωάννης	1953	ΛΟΧΙΑΣ	ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ	18/11/1973	22/11/1973
Δασκαλόπουλος	Δημήτριος	Αθανάσιος	1947	ΔΟΚΙΜΟΣ	ΗΛΥΣΙΑ	18/11/1973
Κουλούτζιος	Γεώργιος	Σπυρίδων	1951	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΑΤΤΙΚΗΣ	18/11/1973	22/11/1973
Γιαννακός	Ευάγγελος	Δημήτριος	1952	ΑΝΘΥΠΟΛΟΧΑΓΟΣ	ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΟΣ	18/11/1973	29/11/1973
Δρόσος	Επαμεινώνδας	Χαράλαμπος	1951	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ	18/11/1973	22/11/1973
Λιοναράκης	Αντώνιος	Εμμανουήλ	1954		ΠΑΠΑΓΟΥ	18/11/1973	21/11/1973
Πειρουνάκης	Αθανάσιος-Χαρ.	Ναπολέων	1951		ΕΞΑΡΧΙΑ	18/11/1973	22/11/1973
Αδαμόπουλος	Γρηγόριος	Απόστολος	1951	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΠΟΛΥΓΩΝΟ	19/11/1973	30/11/1973
Λαμπρόπουλος	Παναγιώτης	Αντώνιος	1953	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ	19/11/1973	30/11/1973
Αθανασίου	Τριαντάφυλλος	Γεώργιος	1954	ΤΖΑΜΑΣ	ΚΥΨΕΛΗ	19/11/1973	21/11/1973
Σμπύλιας	Πέτρος	Βασίλειος	1942		ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ	19/11/1973	20/11/1973
Βλάχος	Ευστάθιος	Ιωάννης	1951	ΦΟΙΤ ΜΑΘΗΜ	ΚΥΨΕΛΗ	19/11/1973	22/11/1973
Δραγώνας	Χαράλαμπος	Διονύσιος	1945		ΚΥΨΕΛΗ	19/11/1973	20/11/1973
Σελούλης	Δημήτριος	Αθανάσιος	1930	ΦΥΛΑΚΑΣ ΑΣΟΕΕ	ΠΑΤΗΣΙΩΝ	19/11/1973	20/11/1973
Χαλκιδάκης	Αλέξανδρος	Γρηγόριος	1951	ΝΑΥΤΗΣ	ΤΡΕΙΣ ΓΕΦΥΡΕΣ	19/11/1973	29/11/1973
Πατσαβός	Νικόλαος	Γεώργιος	1939	ΞΕΝΟΣ ΑΝΤΑΠΟΚΡ	ΚΟΛΩΝΑΚΙ	19/11/1973
Τζεφριός	Ευστάθιος	Αθανάσιος	1951	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ	19/11/1973
Τουλούπας	Δημήτριος	Ανδρέας	1912	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	19/11/1973
Δρόσος	Ιωάννης	Ζαχαρίας	1951	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ		20/11/1973
Παρασκευόπουλος	Γεράσιμος	Άγγελος	1949	ΑΣΚΟΥΜ ΔΙΚΗΓ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	20/11/1973
Κούρκουλας	Δημήτριος	Κωνσταντίνος	1954	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΧΑΛΑΝΔΡΙ	20/11/1973
Ιατρίδης	Βασίλειος	Χριστόφορος	1944	ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	20/11/1973
Παπαπέτρος	Άγγελος	Επαμεινώνδας	1950	ΦΟΙΤΗΤΗΣ	ΠΛ. ΑΜΕΡΙΚΗΣ	20/11/1973	29/11/1973
Υψηλάντη	Αιμιλία	Κωνσταντίνος	1941	ΗΘΟΠΟΙΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	20/11/1973	27/11/1973
Μπούτσικα	Χρυσούλα	Αντώνιος	1937	ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΟΤΕ	Κ.ΠΑΤΗΣΙΑ	20/11/1973	21/11/1973
Γροσομανίδου	Θεοδώρα	Μιχαήλ	1952	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΠΑΠΑΓΟΥ	20/11/1973	28/11/1973
Τσιλικούνας	Σταύρος	Κωνσταντίνος	1954	ΦΟΙΤ ΒΙΟΜΗΧ/ΚΗΣ	ΑΝΩ ΒΟΥΛΑ	21/11/1973
Κοκκίνης	Σωτήριος	Δημήτριος	1954	ΙΔ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	Κ.ΠΑΤΗΣΙΑ	21/11/1973	29/11/1973
Καπερώνης	Βασίλειος	Σπυρίδων	1954	ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ	ΧΑΡΑΥΓΗ	21/11/1973
Λαδόπουλος	Δημήτριος	Παναγιώτης	1954	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΙΛΙΣΙΑ	21/11/1973
Σαπουνάκης	Αναστάσιος	Γεώργιος	1951	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΠΑΤΗΣΙΩΝ	21/11/1973
Βερνίκος	Νικόλαος	Αλεξανδρής	1945	ΕΦΟΠΛΙΣΤΗΣ	ΑΘΗΝΑ	22/11/1973	27/11/1973
Σκουλικίδης	Θεόδωρος	Νικόλαος	1925		ΑΘΗΝΑ	22/11/1973
Πεπονής	Αναστάσιος	Ιωάννης	1924	ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ	ΑΘΗΝΑ	22/11/1973
Λίτινας	Τίτος	Σπυρίδων	1949	ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΑΣΟΕΕ	ΚΟΛΩΝΑΚΙ	22/11/1973
Τσατάλα	Αγγέλα	Πάτροκλος	1947	ΠΛΕΚΤΑ	ΚΟΛΩΝΑΚΙ	23/11/1973	27/11/1973
Βέης	Γεώργιος	Κωνσταντίνος	1929	ΚΑΘΗΓ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΜΑΡΑΣΛΕΙΟ	23/11/1973	26/12/1973
Παπαδάκης	Ευάγγελος	Κωνσταντίνος	1950	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΓΚΥΖΗ	23/11/1973
Χριστουλάκης	Δημήτριος	Χαράλαμπος	1948		ΧΑΛΑΝΔΡΙ	23/11/1973
Μιχόπουλος	Δημήτριος	Βασίλειος	1950	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΒΙΚΤΟΡΙΑ	23/11/1973	27/11/1973
Μαλανδράκης	Χρήστος	Γεώργιος	1950	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΚΥΨΕΛΗ	23/11/1973
Νικολαϊδης	Ιωσήφ	Αναστάσιος	1936	ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ	ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ	24/11/1973	27/11/1973
Χαραλαμπόπουλος	Ιωάννης	Γεώργιος	1919	ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ε.α.		25/11/1973	27/11/1973
Χρυσοφάκη	Ευαγγελία	Ματθαίος	1952	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΑΝΩ ΗΛΥΣΙΑ	24/11/1973	27/11/1973
Οικονομόπουλος	Ιωάννης	Κωνσταντίνος	1942	ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ	ΚΥΨΕΛΗ	24/11/1973
Καρατζαφέρης	Σπυρίδων	Ιωάννης	1938		Π.ΦΑΛΗΡΟ	27/11/1973	12/12/1973
Λαλιώτης	Κωνσταντίνος	Γεώργιος	1951	ΦΟΙΤ ΟΔΟΝΤΡΙΑΤΡ	ΚΥΨΕΛΗ	27/11/1973
Καζάκος	Κωνσταντίνος	Αναστάσιος	1935	ΗΘΟΠΟΙΟΣ	ΙΛΙΣΙΑ	27/11/1973
Σταμέλος	Κυριάκος	Ελευθέριος	1952		ΚΥΨΕΛΗ	27/11/1973
Φελέκης	Ιωάννης	Ευάγγελος	1943		ΧΑΛΑΝΔΡΙ	28/11/1973	6/12/1973
Λουτσέρας	Αριστ.	Εμμανουήλ	1955	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΑΙΓΑΛΕΩ	29/11/1973
Αγγελίκας	Ηλίας	Αναστάσιος	1951	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΝΙΚΑΙΑ	30/11/1973	6/12/1973
Βλάχος	Θεόδωρος	Νικόλαος	1950	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΠΑΤΗΣΙΑ	30/11/1973
Δρόγκαλης	Γεώργιος	Κωνσταντίνος	1954	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΠΕΙΡΑΙΑΣ	30/11/1973	6/12/1973
Γιαννόπουλος	Γεώργιος	Σπυρίδων	1950	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΑΘΗΝΑ	30/11/1973
Σπηλιάκος	Σταύρος	Χαραλάμπης	1952	ΦΟΙΤ ΓΥΜΝ ΑΚΑΔ	ΚΥΨΕΛΗ	5/12/1973
Τίγκας	Ιωάννης	Αθανάσιος	1950	ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ	ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ	5/12/1973	6/12/1973
Σκιαδόπουλος	Κωνσταντίνος	Αλέξανδρος	1948	ΕΚΤΕΛΩΝΙΣΤΗΣ	ΑΛΚΑΙΟΥ	5/12/1973
Ραμαντάνης	Χρήστος	Παναγιώτης	1941	ΕΛΑΙΟΧΡΩΜ/ΤΗΣ	ΚΕΡΑΜΙΚΟ	6/12/1973
Τσαβέλας	Παντελής	Αλέξανδρος	1930	ΦΟΙΤ ΙΑΤΡΙΚΗΣ	ΚΥΨΕΛΗ	6/12/1973	14/12/1973
Σιδεράς	Γεώργιος	Ηλίας	1951	ΦΟΙΤ ΙΑΤΡΙΚΗΣ		5/12/1973
Κουμούτσος	Νικόλαος	Γεώργιος	1922	ΚΑΘΗΓ ΠΟΛΥΤΕΧ	Ν.ΨΥΧΙΚΟ	6/12/1973
Χριστόπουλος	Ιωάννης	Απόστολος	1946	ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ	ΓΚΥΖΗ	6/12/1973
Μιχόπουλος				ΦΟΙΤ ΠΟΛΥΤΕΧ
Μαγαράκης				ΦΟΙΤ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
Ιωσηφίδης	Φίλιππος	Φίλιππος	1923	ΕΜΠΟΡ ΠΟΛΥΤΕΛ. ΜΕΤΑΛΛΩΝ	ΤΣΙΜΙΣΚΗ	11/1/1974
Καράντζος	Στυλιανός	Διονύσιος	1932	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	ΖΩΓΡΑΦΟΥ	11/1/1974	23/4/1974
Κωνσταντινίδης	Αντώνιος	Πέτρος	1918	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	ΚΥΨΕΛΗ	12/1/1974
Δίκος	Δημήτριος	Γεώργιος	1910	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	Λ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ	12/1/1974	23/4/1974
Παριανός	Γεώργιος		1949	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΑΓ ΑΡΤΕΜΙΟΣ	12/1/1974	7/3/1974
Μαργέλος	Ηλίας	Χρήστος	1911	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ		14/1/1974	15/1/1974
Τρυπαναγνωστ/λος	Κωνσταντίνος	Αθανάσιος	1912	ΕΙΣΑΓ ΚΡΕΑΤΩΝ	ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ	14/1/1974	21/2/1974
Φαφούτης	Δημήτριος	Χρήστος	1947	ΔΙΕΡΜΗΝΕΥΣ	ΚΥΨΕΛΗ	15/1/1974	17/1/1974
Ραπτόπουλος	Γεώργιος	Ηλίας	1929	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ	15/1/1974
Μαργέλος	Σωκράτης	Ηλίας	1932	ΖΩΕΜΠΟΡΑΣ	ΧΑΛΑΝΔΡΙ	16/1/1974
Γεωργάτος	Σπυρίδων	Ευάγγελος	1949	ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ	ΑΙΓΑΛΕΩ	18/1/1974
Γεωργίου	Παύλος	Σωτήριος	1932	ΚΑΘΗΓ ΠΑΝΕΠ	ΑΘΗΝΑ	22/1/1974	23/1/1974
Σπηλιόπουλος	Αναστάσιος	Γεώργιος	1933	ΔΗΜΟΣ ΥΠΑΛ	ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ	26/1/1974	23/4/1974
Παλαιολόγος	Νικόλαος	Θεόδωρος	1917	ΕΚΤΕΛΩΝΙΣΤΗΣ	ΚΑΛΛΙΘΕΑ	26/1/1974	23/4/1974
Σημάκος	Γεώργιος	Δικαίος	1946	ΤΟΠΟΓΡΑΦΟΣ	ΚΑΤΩ ΠΕΤΡΑΛ	29/1/1974	1/2/1974
Νικολάου	Ευάγγελος	Νικόλαος	1945	ΙΔ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ	31/1/1974
Αθανασίου	Αδαμάντιος	Βασιλείου		ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΑΜΑΡΟΥΣΙΟ	1/2/1974
Πουλερός	Νικόλαος	Παναγιώτης	1950	ΙΔ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΠΑΤΗΣΙΩΝ	3/2/1974	5/2/1974
Σκοκίδης	Κρίτων	Κωνσταντίνος	1934	ΙΔ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΑΘΗΝΑ	5/2/1974	12/2/1974
Καραντζάς	Αναστάσιος	Γεωργίου	1931	ΚΗΠΟΥΡΟΣ	ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ	3/2/1974	6/2/1974
Δημητριάδης	Ιωάννης	Αιμίλιος	1946	ΕΜΠΕΙΡΟΓΝ ΤΟΥΡΙΣ	ΑΘΗΝΑ	6/2/1974	7/2/1974
Κουρήδης	Στυλιανός	Κρίτωνας	1926	ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ	ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ	8/2/1974
Δαλαρούγκος	Παναγιώτης			ΥΠΑΛ ΑΓΡ ΤΡΑΠ	ΖΩΓΡΑΦΟΥ	8/2/1974	19/2/1974
Σαμορτανίδης	Ιωάννης	Βασίλειος	1946	ΧΟΡΕΥΤΗΣ	ΠΕΡΙΣΣΟΣ	8/2/1974	1/3/1974
Σκευάκης	Νικόλαος	Βασίλειος	1950	ΝΑΥΤΙΚΟΣ	ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ	9/2/1974	16/2/1974
Τσιλιγγίρης	Λάζαρος	Χαράλαμπος	1911	ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ	ΛΑΡΙΣΑ	9/2/1974
Μπεκατώρος	Στέφανος	Κωνσταντίνος	1946	ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ		9/2/1974	11/2/1974
Παναγιωτίδου	Πελαγία	Εμμανουήλ	1954	ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ	ΠΕΡΙΣΣΟΣ	11/2/1974
Σαμαρίδης	Βασίλειος	Κωνσταντίνος	1922	ΕΜΠΟΡΟΡΑΠΤΗΣ	ΛΑΡΙΣΑ	14/2/1974	19/2/1974
Παπαθεοδώρου	Απόστολος		1951	ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ		20/2/1974
Ψαρράς	Θωμάς	Δημήτριος	1957	ΜΑΘΗΤΗΣ	ΗΛΥΣΙΑ	23/2/1974	27/2/1974
Καπάτσος	Κυριάκος	Ιωάννης	1924	ΑΡΓΥΡΑΜΟΙΒΟΣ	ΠΕΙΡΑΙΑΣ	28/2/1974
Καπάτσος	Ευστάθιος	Ιωάννης	1924	ΑΡΓΥΡΑΜΟΙΒΟΣ	ΠΕΙΡΑΙΑΣ	28/2/1974	2/3/1974
Ροζάκης	Αρτέμιος	Ιωάννης	1951	ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ	ΑΘΗΝΑ	1/3/1974
Εξαρχόπουλος	Νικόλαος	Λεωνίδας	1930	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	ΧΟΛΑΡΓΟΣ	2/8/1974	9/3/1974
Χατζησταύρος	Κωνσταντίνος	Σταύρου	1934	ΓΕΩΠΟΝΟΣ	Ν.ΣΜΥΡΝΗ	4/3/1974	19/3/1974
Σωτηρίου	Αντώνιος	Τηλέμαχος	1954	ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ	ΙΛΙΣΙΑ	5/3/1974
Μοραΐτης	Αριστείδης	Ιωάννης	1928	ΕΚΤΕΛΩΝΙΣΤΗΣ	ΠΕΙΡΑΙΑΣ	7/3/1974	9/3/1974
Καραγιαννίδης	Νικόλαος	Δημήτριος	1945	ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ	ΑΘΗΝΑ	8/3/1974	9/3/1974
Δεβλέτογλου	Ευδόκιμος	Νικόλαος	1895	ΧΡΥΣΟΧΟΟΣ	Ν.ΚΗΦΙΣΙΑ	8/3/1974	12/3/1974
Λύτρας	Δημήτριος	Χρήστος	1930	ΟΔΗΓΟΣ ΤΑΧΙ	ΚΑΛΛΙΘΕΑ	14/3/1974	23/3/1974
Αθανασιάδης	Αθανάσιος	Ιωάννης	1908	ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	15/3/1974	13/4/1974
Νάτσιος	Χρήστος	Απόστολος	1937	ΗΘΟΠΟΙΟΣ	Λ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ	15/3/1974	16/3/1974
Καθάριος	Δημήτριος	Γεώργιος	1934	ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ	ΠΑΤΗΣΙΩΝ	18/3/1974	19/3/1974
Μητσιάς	Εμμανουήλ	Μιλτιάδης	1946	ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ	Ν.ΣΜΥΡΝΗ	20/3/1974
Ζαχαρίας	Μιλτιάδης	Μιχαήλ	1951	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΣΤΑΘΜΟΣ ΛΑΡΙΣΗΣ	27/3/1974
Κωσταντάτος	Γεώργιος	Γεράσιμος	1949	ΟΔΗΓΟΣ ΤΑΧΙ	Π.ΦΑΛΗΡΟ	2/4/1974
Ζωίδης	Δημήτριος	Στέργιος	1949		Π.ΦΑΛΗΡΟ	2/4/1974
Κοντοβουνήσιου	Βιολέτα	Αλέξανδρος	1939	ΙΔ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΒΥΡΩΝ	19/4/1974	23/4/1974
Αποστολά	Μαρία	Αθανάσιος	1948	ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤ	ΥΜΗΤΤΟΣ	19/4/1974
Αποστολάς	Αθανάσιος	Γεώργιος	1948	ΦΟΙΤ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡ	ΥΜΗΤΤΟΣ	19/4/1974
Ζωίδης	Δημήτριος	Στέργιου	1949	ΦΟΙΤΗΤΗΣ	Π.ΦΑΛΗΡΟ	19/4/1974	2/5/1974
Πασιπουλαρίδης
Γιαχανετζής	Νικόλαος					11/1/1974
Μπαλάς	Γεώργιος					11/1/1974
Ευθυβούλης	Ανανίας					11/1/1974
Λαμπρόπουλος	Ηλίας					12/1/1974
Τάγκας	Δημήτριος					12/1/1974
Δίκος	Ναούμ					14/1/1974
Καμέτης	Πολύβιος					24/1/1974
Μαυρίας	Κωνσταντίνος					26/1/1974	23/4/1974
Δέκιος	Αντώνιος					31/1/1974
Σαμσής	Αργύριος					1/2/1974
Πετρής	Κωνσταντίνος					27/2/1974
Χαρισιάδης	Ναπολέων					27/2/1974	5/3/1974
Κυπραίος	Παναγιώτης					1/3/1974
Αγγελίδης	Μηνάς					2/3/1974	9/3/1974
Στεφανής	Νικόλαος					5/3/1974
Κουτσούκος	Εμμανουήλ					8/3/1974
Αναστασίου	Αναστάσιος					9/3/1974
Γεωργαράκος	Ηλίας					18/3/1974
Αποστολίδης	Σπυρίδων					18/3/1974
Κακάτζης	Ιωάννης					18/3/1974
Πρειωτάκης	Νικόλαος					22/3/1974
Μαργέλος	Ηλίας					4/4/1974
Φουρούλης	Δημήτριος					19/4/1974
Δεσύπρης	Γεώργιος					20/4/1974
Παπαγεωργίου	Κωνσταντίνος					20/4/1974
Αλεξόπουλος	Δημήτριος					23/4/1974
Μαραβέλιας	Κωνσταντίνος					23/4/1974
Κακαβάς	Θεόδωρος					23/4/1974
Στάμος	Αλ.					24/4/1974
Τσιρώνης	Χρήστος					26/4/1974
Φίνος	Χρήστος					25/4/1974

ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ  ΣΤΟ ΚΕΣΑ ΑΠΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ ΜΕΧΡΙ ΙΟΥΛΙΟ 1974

Στον επόμενο πίνακα με τους 75 κρατούμενους στο ΚΕΣΑ στου ΠΑΠΑΓΟΥ, δύο είναι αξιωματικοί, ένας ναύτης, ένας μαθητής, εννέα στρατεύσιμοι του στρατού και όλοι οι υπόλοιποι ιδιώτες.

Τα επαγγέλματα του ζωέμπορου και του κτηνίατρου οδηγούν στην υπόθεση κρεάτων με τον συνταγματάρχη Μπαλόπουλο, που προβλήθηκε ως ΄΄απόδειξη΄΄, πως το καθεστώς του Ιωαννίδη δε χαριζόταν υποτίθεται σε κανέναν.

Η σύνθεση των κρατουμένων αποδεικνύει, πως αποστολή του ΚΕΣΑ εκτός της ανελέητης εκπαίδευσης των οπλιτών της ΕΣΑ, ήταν η κράτηση οποιωνδήποτε για τους οποίους το καθεστώς επεφύλασσε ειδική μεταχείριση.

ΟΝΟΜΑ	ΕΠΩΝΥΜΟ	ΠΑΤΡ/ΜΟ	ΕΤΟΣ ΓΕΝ	ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ	ΚΑΤΟΙΚΙΑ	ΕΙΣΟΔΟΣ	ΕΞΟΔΟΣ
Μαργέλος	Σωκράτης	Ηλίας	1932		ΧΑΛΑΝΔΡΙ	18/1/1974
Τάγκος	Δημήτριος	Αργύριος	1919	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	Π.ΦΑΛΗΡΟ	12/1/1974	29/6/1974
Μπάλλας	Γεώργιος	Κωνσταντίνος	1941	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΚΥΨΕΛΗ	11/1/1974	Ιουν-74
Μαργέλος	Ηλίας	Χρήστος	1911	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΗΛΥΣΙΑ	4/4/1974	29/6/1974
Φίνος	Χρήστος	Απόστολος	1930	ΥΠΑΛ.ΠΟΛ.ΑΕΡΟΠ	ΠΛ.ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ	25/4/1974	30/5/1974
Μαυριάς	Κωνσταντίνος	Γεώργιος	1940	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΣΕΠΟΛΙΑ	26/1/1974	28/6/1974
Γιαχανετζής	Νικόλαος	Νικόλαος	1915	ΑΡΓΥΡΑΜΟΙΒΟΣ	ΚΟΡΔΙΚΤΩΝΟΣ	11/1/1974	29/6/1974
Καπέτης	Πολύβιος	Δημήτριος	1915	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ	24/1/1974	29/6/1974
Κακαβάς	Θεόδωρος	Σπύρος	1946	ΥΠΑΛ.ΠΟΛ. ΑΕΡ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	23/4/1974
Κουτσούκος	Εμμανουήλ	Ιωάννης	1914	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	Π.ΦΑΛΗΡΟ	8/3/1974	28/6/1974
Αλεξόπουλος	Δημήτριος	Αλέξανδρος	1933	ΥΠ.ΠΟΛΙΤ.ΑΕΡΟΠ	ΚΑΛΛΙΘΕΑ	23/4/1974	30/5/1974
Δίκος	Ναούμ	Γεώργιος	1915	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΧΑΛΑΝΔΡΙ	14/1/1974	29/6/1974
Μαραβέλιας	Κωνσταντίνος	Φώτης	1934	ΥΠ.ΠΟΛΙΤ.ΑΕΡΟΠ	ΧΑΪΔΑΡΙ	23/4/1974	30/5/1974
Αναστασίου	Αναστάσιος	Χρήστος	1921	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	Λ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ	9/3/1974	28/6/1974
Λαμπρόπουλος	Ηλίας	Ιωάννης	1937	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	ΕΥ.ΠΑΛΙΚΑΡΙΔΗ	12/1/1974	29/6/1974
Βέκιος	Αντώνιος	Χρίστος	1935	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΚΥΨΕΛΗ	31/1/1974	29/6/1974
Δεσύπρης	Γεώργιος	Νικόλαος	1914	ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	20/4/1974	11/5/1974
Χαρισιάδης	Ναπολέων	Γρηγόριος	1916	ΥΠΟΥΡ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ	ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ	27/2/1974	29/6/1974
Ζύμνης	Αργύριος	Αθανάσιος	1921	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ	1/2/1974	29/6/1974
Ραυτόπουλος	Γεώργιος	Ηλίας	1929	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ	15/1/1974	29/6/1974
Ευθυβούλης	Ανανίας	Θεόδωρος	1914	ΕΜΠΟΡΟΣ	ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ	11/1/1974	29/6/1974
Τσιρώνης	Χρήστος		1932	ΥΠ..ΠΟΛΙΤ ΑΕΡΟΠ		26/4/1974	30/5/1974
Φουρούλης	Δημήτριος	Σωτήριος	1938	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	Π.ΦΑΛΗΡΟ	19/4/1974	29/6/1974
Γεωργαράκος	Ηλίας	Παναγιώτης	1948	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΔΗΜΗΤΡ/ΛΟΥ	18/3/1974	22/5/1974
Κακάτσης	Ιωάννης	Ιωάννης	1944	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ	18/3/1974	22/5/1974
Πετρής	Κωνσταντίνος	Χρήστος	1930	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	ΚΥΨΕΛΗ	27/2/1974	28/6/1974
Κυπραίος	Παναγιώτης	Σωτήριος	1948	ΛΟΧΙΑΣ	ΑΛΙΜΟΣ	1/3/1974	13/5/1974
Αποστολίδης	Σπυρίδων	Κωνσταντίνος	1950	ΔΕΑ	ΚΟΛΩΝΟΣ	18/3/1974	14/5/1974
Αγγελίδης	Μηνάς	Εμμανουήλ	1950	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΚΟΛΩΝΟΣ	2/3/1974	14/5/1974
Στάμος	Αλφρέδος	Θρασύβουλος	1948	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΠΛ.ΑΤΤΙΚΗΣ	24/4/1974	13/5/1974
Φιωτάκης	Νικόλαος	Στυλιανός	1951	ΦΟΙΤ ΝΟΜΙΚΗΣ	ΚΑΛΑΜΑΚΙ	22/3/1974	3/7/1974
Στεφανής	Νικόλαος	Παντελής	1949	ΝΑΥΤΗΣ	ΣΠΑΡΤΗ	5/3/1974	13/5/1974
Αγγελλής	Γεώργιος	Κωνσταντίνος	–	ΥΠ.ΠΟΛΙΤ ΑΕΡΟΠ	ΑΝ.ΓΛΥΦΑΔΑ	10/5/1974	30/5/1974
Νοικοκύρης	Νικόλαος	Παναγιώτης	1923	ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ	ΚΑΛΑΜΩΝ	12/5/1974	18/5/1974
Κρημπένης	Βασίλειος	Ηλίας	1924	ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ	ΚΑΛΑΜΑΚΙ	13/5/1974	30/5/1974
Μαστροκωστόπουλος	Κωνσταντίνος	Ευθύμιος	1913	ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΣ	ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ	14/5/1974	16/5/1974
Κωνσταντινίδης	Αντώνιος	Πέτρος	1918	ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ	ΚΥΨΕΛΗ	18/5/1974	29/6/1974
Τριανταφυλλίδης	Παναγιώτης	Ηλίας	1947	ΓΟΥΝΕΡΓΑΤΗΣ	–	22/5/1974	29/6/1974
Σκορδάς	Κωνσταντίνος	΄Δημήτριος	1932	ΓΕΩΠΟΝΟΣ	ΑΓ.ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ	22/5/1974	27/6/1974
Λαμπίρης	Γεώργιος	Σωτήριος	1944	ΧΡΥΣΟΧΟΟΣ	ΚΕΡΚΥΡΑ	29/5/1974	25/7/1974
Δαβέρος	Γεώργιος	Παναγιώτης	1932	ΔΗΜ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΑΛΙΜΟΣ	29/5/1974	25/7/1974
Παλαβίδης	Κωνσταντίνος	Νικόλαος	1917	ΕΜΠΟΡΟΣ	ΚΟΥΚΑΚΙ	29/5/1974	25/7/1974
Τσώνης	Σταύρος	Αναστάσιος	1912	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ		30/5/1974	29/6/1974
Καπάτσος	Κυριάκος	Ιωάννης	1924	ΑΡΓΥΡΑΜΟΙΒΟΣ	ΠΕΙΡΑΙΑΣ	30/5/1974	27/6/1974
Αθανασίου	Αδαμάντιος	Βασίλειος	1918	ΖΩΕΜΠΟΡΟΣ	ΑΜΑΡΟΥΣΙΟ	30/5/1974	29/6/1974
Παπαδάτος	Γρηγόριος			ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ		29/5/1974	13/6/1974
Κανάκης	Αδαμάντιος		1946	ΕΜΠΟΡΟΣ	ΠΕΙΡΑΙΑΣ	5/6/1974	13/6/1974
Παπαγεωργίου	Κωνσταντίνος	Γεώργιος	1917	ΤΑΞΙΑΡΧΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	13/6/1974	25/7/1974
Θεοχάρης	Ευστάθιος	Ιωάννης	1932	ΔΗΜ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	15/6/1974	25/7/1974
Ξυλωριτάκης	Αγαμέμνονας	Κωνσταντίνος	1924	ΖΩΓΡΑΦΟΣ	ΚΕΡΚΥΡΑ	1/7/1974	25/7/1974
Σταύρου	Σταύρος	Κωνσταντίνος	1945	ΠΤΥΧ ΟΙΚ ΕΠΙΣΤ	ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ	3/7/1974	4/7/1974
Γκιάτης	Ηλίας	Παρνασός	1931	ΞΕΝΟΔΟΧΟΣ	ΛΑΜΙΑ	6/7/1974	25/7/1974
Αποστολά	Μαρία	Αθανάσιος (σύζ)	1948	ΙΔ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΥΜΗΤΤΟΣ.	19/4/1974	—
Γκατηρτσής	Χρήστος	Ανδρέας		ΙΔΙΩΤ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΧΑΡ ΤΡΙΚΟΥΠΗ	13/7/1974	24/7/1974
Φθιωρέτος	Αντώνιος		1956	ΜΑΘΗΤΗΣ	ΚΥΨΕΛΗ	15/7/1974	25/7/1974
Σταϊκούρας	Κωνσταντίνος		1942	ΔΗΜ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΚΥΨΕΛΗ	11/7/1974	16/7/1974
Καντηρτζής	Χρήστος	Ανδρέας	1951	ΙΔΙΩΤ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΧΑΡ ΤΡΙΚΟΥΠΗ	15/7/1974	25/7/1974
Τατάκης	Ευάγγελος	Κωνσταντίνος	1950	ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ	ΚΑΤΕΡΙΝΗ	11/7/1974	20/7/1974
Βαφειάδης	Δημήτριος	Ιωάννης	1955		ΠΕΙΡΑΙΑΣ	11/7/1974	16/7/1974
Κουμέλης	Κωνσταντίνος	Νικόλαος	1929	ΣΥΜΒΟΛ/ΦΟΣ	ΚΟΛΩΝΟΣ	11/7/1974	25/7/1974
Αντωνίου	Άγγελος	Θωμάς	1952	ΑΓΡΟΤΗΣ	ΔΡΑΜΑ	11/7/1974	20/7/1974
Πλεύρης	Κωνσταντίνος	Αθανάσιος	1939	ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ	ΧΟΛΑΡΓΟΣ	11/7/1974	25/7/1974
Κολοκοτρώνης	Αλέξανδρος	Δημητρίου	1949	ΔΕΑ	ΚΥΨΕΛΗ	11/7/1974	16/7/1974
Λυμπέρης	Αθανάσιος	Λεωνίδα	1942	ΙΔ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΘΗΒΩΝ	11/7/1974	24/7/1974
Ναστούλης	Δημήτριος	Χρήστος	1931	ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ		11/7/1974	25/7/1974
Κραγάκης	Αριστοτέλης	Ιωάννης	1917	ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ	ΑΘΗΝΑ	12/7/1974	24/7/1974
Νομικός	Μιχαήλ	Θεόδωρος	1947	ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ	ΜΕΤΣΟΒΟΥ	16/7/1974	25/7/1974
Κανελλόπουλος	Λάμπρος	Αναστάσιος		ΙΔΙΩΤ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΠΑΓΚΡΑΤΙ	16/7/1974	25/7/1974
Αβραμόπουλος	Βασίλειος	Σπυρίδων	1946	ΓΟΥΝΟΠΟΙΟΣ		16/7/1974	25/7/1974
Χατσούλης	Φαίδων			ΔΙΕΥΘ ΕΘΝ ΤΡΑΠ		11/7/1974	25/7/1974
Δενδρινός	Ανδρέας			ΙΔ.ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ	ΗΛΕΙΑ	11/7/1974	25/7/1974
Πετρόπουλος				ΕΜΠΟΡΟΣ	ΗΛΕΙΑ	16/7/1974	25/7/1974
Κομίτης	Τηλέμαχος	Κωνσταντίνος	1942	ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ	ΡΕΘΥΜΝΟ	21/7/1974
Λιούλιας	Αχιλλεύς	Γεώργιος	1952	ΦΟΙΤ ΙΑΤΡΙΚΗΣ	ΠΑΤΗΣΙΑ	21/7/1974	25/7/1974
Καμένης						11/7/1974
Αποστολάς	Αθανάσιος					19/4/1974

---

[1] Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Κακαρά, Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, εκδόσεων Παπαζήση, Αθήνα 2008

[2] Τα αρχικά Π.Δ.Α. εκτιμάται πως σημαίνουν ΄΄Περιοδικόν Δελτίον Αντιπληροφοριών΄΄ κρίνοντας από το περιεχόμενό τους που είναι παρόμοιο με των Δελτίων Ψυχολογικών Επιχειρήσεων, αλλά εξυπηρετεί τον σκοπό των ΄΄αντιπληροφοριών΄΄. Όπου ΄΄αντιπληροφορία΄΄ είναι εκείνη που χρησιμοποιείται από «…τις φίλιες δυνάμεις για αντιμετώπιση πληροφοριών του αντιπάλου…». Η ερμηνεία καταχωρείται με επιφύλαξη.

[3] Διευκρινίσθηκε πως λόχοι ΕΣΑ υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες στρατιωτικές μονάδες, ΕΑΤ/ΕΣΑ υπάρχει μόνον ένα στην Αθήνα και ΚΕΣΑ μόνον ένα στου Παπάγου.

[4] Το Βαρδάνη καταχωρούν ως δικηγόρο και όχι ως αξιωματικό ε.α. ιδιότητα με την οποία και τον συνέλαβαν για τη συμμετοχή του στην οργάνωση για κίνημα στο ναυτικό και τον βασάνισαν στο ΕΑΤ/ΕΣΑ. Αντίθετα το Σπύρο Μουστακλή δεν τον καταγράφουν στον ίδιο πίνακα. Εκείνος βασανίσθηκε και βγήκε από εκεί για την υπόλοιπη ζωή του ανάπηρος σε μεγάλο βαθμό και ανήμπορος.

[5] Υπάρχουν περιπτώσεις που ο ίδιος κρατούμενος καταχωρείται σε δύο διαφορετικές ημερομηνίες. Προφανώς τους μετέφεραν πάλι για ανάκριση από το ΚΕΣΑ και τους καταχωρούσαν εκ νέου.

Ιωαννίδης, Τρομοκρατία, Φασισμός, Πολυτεχνείο

(ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΘΑΥΜΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΚΤΑΤΟΡΩΝ)

 

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

(ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ: ΕΝΑΣ «ΥΠΕΡΕΘΝΙΚΙΣΤΗΣ» ΔΙΚΤΑΤΟΡΑΣ)

Σε προηγούμενο αναφερθήκαμε στην ΕΣΑ, τα βασανιστήρια και την εκ τούτων τρομοκρατία ως όργανα-μεθόδους άσκησης εξουσίας. Εδώ θα προσεγγίσουμε ένα δικτάτορα («αφανή και αόρατο» τον αποκαλούσαν) που αξιοποίησε αυτούς τους παράγοντες για έλεγχο του κρατικού μηχανισμού και του λαού. Η σύγκριση –  αν όχι η αντιγραφή – φασιστικών / ναζιστικών πρακτικών οδηγεί σε ταυτόσημες μεθόδους. Σημερινά «πολιτικά» φαινόμενα (όσον αφορά την τρομοκρατία και τη χρήση βίας) είναι συμβατά και εύκολα αναγνωρίσιμα. Σημειώνουμε την τρομοκρατία που ανοιχτά μας επιβάλλουν ισχυριζόμενοι τι θα προκύψει αν δε συμφωνήσουμε με τα μνημόνια αλλά και  την ταυτόχρονη βία στους δρόμους και σε χώρους εργασίας/κατοικίας οικονομικών μεταναστών.

Εν όψει της επετείου εορτασμού του ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ο ταξίαρχος Ιωαννίδης της προσφέρεται καλύτερα για εξέταση ως δικτάτορας της περιόδου 1967-74 παρά ο Παπαδόπουλος. Χρησιμοποίησε τους μηχανισμούς πιο έξυπνα απ’ αυτόν, λειτούργησε από το παρασκήνιο, δε μιλούσε δημόσια και δεν εκτέθηκε με φλυαρίες. Είπε μόνον εκείνο το περίφημο ΄΄μας εξαπατήσατε΄΄ στους Αμερικανούς και ξέμπλεξε (έτσι ξέπλυνε τα «καθαρά» χέρια του… κάτι θυμίζει αυτό και για σημερινές ατάκες εν δυνάμει πολιτικών).

Από συνεντεύξεις που πάρθηκαν,[1] την κατάθεση του Γκιζίκη στην επιτροπή της Βουλής για το Κυπριακό, και πλήθος άλλων γραπτών στοιχείων προκύπτει  ο τρόπος με τον ασκούσε την εξουσία κυρίως από το Νοέμβριο του 1973 και συγκεκριμένα:

• Είχε επαφές με τοπικούς πράκτορες της CIA που αποτελούσαν το δίαυλο συνεννόησης με τα κέντρα ισχύος των ΗΠΑ.
• Στις Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΔ) διέθετε ένα μεγάλο αριθμό πιστών οπαδών από στελέχη μεσαίων και μικρών βαθμών κυρίως του στρατού ξηράς, μέσω των οποίων τις ποδηγετούσε. Για τις ηγετικές θέσεις των ΕΔ επέλεγε αξιωματικούς που υπάκουαν σ’ αυτόν. Για τα σώματα ασφαλείας (ΣΑ) δεν είχε πρόβλημα, αφού κυριαρχώντας στις ΕΔ, ήταν απλό να κυριαρχεί και στα ΣΑ. Ο στρατιωτικός νόμος που ίσχυε βοηθούσε σ’ αυτό ακόμα και στις τυπικές διαδικασίες επιλογών για στελέχωσή τους, εκτός της τρομοκρατίας που η Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία (ΕΣΑ) ασκούσε και στα Σώματα αυτά (Αστυνομία, Χωροφυλακή, Αγροφυλακή, Λιμενικό και Πυροσβεστικό).
• Στις θεσμικές θέσεις που κρατούσαν τις σφραγίδες και τις υπογραφές των Νομοθετικών και Προεδρικών Διαταγμάτων είχε διορίσει δικούς του ανθρώπους (Ανδρουτσόπουλο, Γκιζίκη).
• Με τον απόλυτο έλεγχο της ΕΣΑ χρησιμοποιούσε την τρομοκρατία και μέσα στις ΕΔ (κύρια στο στρατό) και στην κοινωνία, αφού ο μηχανισμός της τρομερής αυτής αστυνομίας διευρύνθηκε και σε αριθμό υπηρετούντων και σε καθήκοντα.
• Την ασφάλεια του καθεστώτος την είχε αναλάβει κατ’ αποκλειστικότητα η συγκεκριμένη υπηρεσία και η ΚΥΠ, την οποία επίσης είχε υπό τν έλεγχο του με δικούς του αξιωματικούς.
• Στο ΓΕΕΦ και στην Εθνοφρουρά της Κύπρου υπηρετούσαν αξιωματικοί επιλεγμένοι και πιστοί στη χούντα και οι περισσότεροι στον ίδιον τον Ιωαννίδη. Στην Κύπρο επίσης  κατηύθυνε και την ΕΟΚΑ Β΄.
• Την καθημερινή εξουσία ασκούσε μέσω των διορισμένων επικεφαλής σε κάθε τομέα, και στην κυβέρνηση με απ’ ευθείας αλλά εν κρυπτώ και ανεπίσημες επαφές, όπως αυτές που περιγράφει ο Γκιζίκης. «…Τακτικές, πολύωρες συσκέψεις με Πρόεδρο Δημοκρατίας –Πρωθυπουργό-Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων και Ιωαννίδη…»  Τους έβλεπε όμως και όλους μόνος του σε χωριστές συναντήσεις.[2]

Διαφαίνεται, πως εκείνο στο οποίο είχε επικεντρώσει απ’ αρχής την προσοχή του (μετά τη δημιουργία των δικτύων ελέγχου του κρατικού μηχανισμού στο σύνολό του), ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Πίστευε σ’ αυτήν, την επεδίωκε με κάθε τρόπο. Αυτό εξ άλλου αποτελούσε τη βάση της ΄΄προπαγάνδας΄΄ με την οποία έπειθε τους αξιωματικούς (είχε ιδιαίτερες ικανότητες στο να συνωμοτεί και να πείθει, απ’ ότι λένε αξιωματικοί του στρατού). Ξεκινώντας και από υπερεθνικιστικές θέσεις θεωρούσε πως η επίλυση του Κυπριακού με την (διπλή) ένωση, θα του έδινε το πιο ισχυρό έρεισμα για αναγνώριση και διάσωση της ΄΄επανάστασης΄΄.

Για τον τρόπο που ένα άτομο, ο Ιωαννίδης εν προκειμένω, ήλεγχε τις ΕΔ, παρ’ ότι διατηρούσε στην ιεραρχία μεσαία θέση στο στράτευμα, ρωτήθηκαν όλοι οι στρατιωτικοί που έδωσαν  συνεντεύξεις και κάλυψαν ως εξής το θέμα:

• Ο Ιωαννίδης ξεχωρίζει απ’ όλα τα στελέχη των ΕΔ, διότι διαθέτει ικανότητες που μια σημαντική μερίδα στρατιωτικών αναγνωρίζει, παραδέχεται, θαυμάζει και ως εκ τούτων τον εμπιστεύεται, τον εκτιμά, τον ακολουθεί. Εκτός της λιτής ζωής που διάγει, δεν εμπλέκεται σε οικονομικά σκάνδαλα, δεν αυτοπροβάλλεται, δε θέλει περίλαμπρα αξιώματα. Μπορεί και πείθει, εκφράζοντας την πίστη και αγάπη του στην Ελλάδα, που θέλει να την μεγαλώσει με την Κύπρο, τη Βόρειο Ήπειρο και άγνωστο τι άλλο. Αυτά δεν τα κρύβει, αλλά τα χρησιμοποιεί και φέρνει κοντά του αξιωματικούς πιστούς σ’ αυτόν μόνον.
• Στην κατοχή εντάσσεται στο Ζέρβα και σε μια σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ συλλαμβάνεται. Κατά τον Αντιστράτηγο Λύτρα υπογράφει δήλωση (;) και παραμένει μέχρι το τέλος του πολέμου μαζί με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Δεν διατίθενται στοιχεία  τι έκανε στο διάστημα αυτό αλλά και δεν διασταυρώθηκε το στοιχείο αυτό. Το 1951 τον συναντάμε να συμμετέχει στο πραξικόπημα του ΙΔΕΑ, που στην ουσία γίνεται για να πιέσει τον Παπάγου να ανακαλέσει την παραίτησή του.
• Προδικτατορικά υπηρετεί στις μεταθέσεις των αξιωματικών, θέση που εκμεταλλεύεται για μυήσεις στη συνωμοτική ομάδα που χρησιμοποιήθηκε στο πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου 1967.
• Στην επταετία 1967-1974, και αφού αναλαμβάνει μετά το Λαδά τη διεύθυνση της ΕΣΑ στο ΓΕΣ, τη διευρύνει, την επανδρώνει με νέα στελέχη απόλυτα δικά του και την χρησιμοποιεί για τον έλεγχο των ΕΔ και ολόκληρης της χώρας.
• Η ΕΣΑ συλλαμβάνει, ανακρίνει και χρησιμοποιεί βία. Βασανίζει τους αντιπάλους του καθεστώτος όχι για να αποσπάσει πληροφορίες μόνον, αλλά και για να συντηρεί τη φήμη της, να τιμωρεί, να φοβίζει, να στερεώνει την ΄΄επανάσταση΄΄ περιχαρακώνοντάς την με προστατευτικό τείχος τρόμου.

Ο Ιωαννίδης καταλαμβάνει την εξουσία πολύ εύκολα, όπως αποκαλύπτει ο Κομπόκης, και την ασκεί με το φόβο. Ο άνθρωπος αυτός επομένως, προχωρεί μαζί με την ΕΣΑ και με τα βασανιστήρια που έφερε ο μηχανισμός  με ευθύνη του στο χώρο των ΕΔ.. Βάζοντας στη θέση βασανιστών κυρίως στρατευσίμους, μετά από κατάλληλη πολύ σκληρή εκπαίδευση, αλλά και στελέχη των ΕΔ, που έφεραν στην επιφάνεια κάποια σκοτεινή πλευρά του χαρακτήρα τους.

Ο ρόλος του Ιωαννίδη στο πραξικόπημα της Κύπρου, είναι γνωστός και από τη βιβλιογραφία των τότε αρχηγών ΓΕΝ και ΑΕΔ. [3] Και οι δύο προσπαθούν να διασώσουν την αξιοπρέπειά τους ως αρχηγών του ναυτικού ο ένας και των ΕΔ ο άλλος, ενώ έπαιρναν εντολές από έναν εν ενεργεία ταξίαρχο με ιστορική έτσι καταρράκωση κάθε αρχής ιεραρχίας. Αλλά στα θέματα που προκύπτουν ευθύνες, όπως το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, είναι και οι δύο εύγλωττοι. Ο Ιωαννίδης φταίει για όλα, λένε οι δυο στρατιωτικοί «ηγέτες» που όπως και όλοι οι αρχαιότεροι του δικτάτορα προτίμησαν έρποντες τον εν ενεργεία μισθό από μια σύνταξη που θα τους πρόσφερε τα προσχήματα τουλάχιστον πως δεν υπηρέτησαν κατώτερό τους σε βαθμό. Τέτοιες μαριονέτες ήταν οι των ανωτάτων βαθμών! Και θα οδηγούσαν αυτοί υπό έναν τέτοιον δικτάτορα τη χώρα σε πόλεμο; Αν είναι δυνατόν, όπως και έγινε με την πιο μεγάλη προδοσία τουλάχιστον μεταπολεμικά!

Ο ίδιος ο Ιωαννίδης καταθέτει στην επιτροπή και αρνείται να απαντήσει διότι «…θεωρώ ταύτην ως μη αντικειμενικήν και αμερόληπτον μετά την συζήτησιν εις την Βουλήν την 21^ην Φεβρουαρίου 1986. …». Ήταν ο μόνος τρόπος να αποφύγει το διάλογο, να κρύψει όλα εκείνα στα οποία, δεν έχει απαντήσεις που να τον τιμούν.

Το πάγιο ερώτημα σε στελέχη των ενόπλων δυνάμεων ήταν ΄΄πως ένας ταξίαρχος εν ενεργεία ήλεγχε τις ΕΔ της χώρας, όταν στην ιεραρχία ήταν πολλές θέσεις κάτω από την κορυφή της πυραμίδας΄΄. Οι απαντήσεις καλύπτουν (όχι πάντα) και τα της ΕΣΑ και τα περί βασανιστηρίων. Ξεχωρίζουν εκείνα από τα βασανιστήρια της Μπουμπουλίνας και τα προερχόμενα από τα Σώματα Ασφαλείας γενικότερα.

Πριν το 1967 αυτό το ΄΄προνόμιο΄΄ το είχε μόνον η ασφάλεια και οι βασανιζόμενοι κατά συνθήκη ανήκαν σε συγκεκριμένο ιδεολογικό χώρο, αυτόν του ΚΚΕ. Η δικτατορία επέκτεινε το φάσμα βασανιζόμενων και κάλυψε οποιουσδήποτε αντιστέκονταν σ’ αυτήν. Τα σκήπτρα σιγά-σιγά πήρε η ΕΣΑ. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι ΄΄δάσκαλοι΄΄ του είδους, δηλαδή η ασφάλεια, σταμάτησαν να χρησιμοποιούν τη μέθοδο. Είναι γνωστές οι δίκες των βασανιστών και των δύο χώρων. Δεν δικάστηκαν έτσι, ώστε να ικανοποιηθεί το δημόσιο περί δικαίου αίσθημα. Κάποιους απ’ αυτούς τους σκότωσαν τρομοκρατικές οργανώσεις (Μάλιο, Μπάμπαλη).

Από το Βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών μαθαίνουμε τα αποδιδόμενα στα στελέχη των Σωμάτων Ασφαλείας περί βασανιστηρίων. Δεν διαβάζεται εύκολα αυτό το κείμενο[4] όσο ψυχρό και αν είναι. Εξετάζει και αποφαίνεται για Δασκαλόπουλο, Λάμπρου, Μάλλιο, Μπάμπαλη, Καραπαναγιώτη, Γιαννικόπουλο, Καλύβα, Σπανό, Κραββαρίτη, Παύλου, Ντζαφέρη, Λιάπη ….σύνολο εκατόν πενήντα τρεις αστυνομικούς αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες οι οποίοι «…κατά την διάρκειαν της διά του πραξικοπήματος της 21^ης Απριλίου 1967 εγκαθιδρυθείσης δικτατορικής διακυβερνήσεως της Χώρας…εφήρμοσαν μεβόδους βασανισμού…»

Ακόμα πιο δύσκολα διαβάζεται ένα άλλο κείμενο γραμμένο από αντιστασιακό, που βασανίσθηκε απ’ αυτούς της ασφάλειας. Πρόκειται για την Αγγελική Σωτήρη, όπου λιτά περιγράφει τις συνθήκες κράτησης. Δηλαδή τα βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκε ως μέλος της παράνομης τότε ομάδας έκδοσης του εντύπου ΄΄ΠΑΝΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ΄΄ της οργάνωσης ΄΄Αντιδικτατορική ΕΦΕΕ΄΄. Σημειώνεται εδώ διότι, εκτός των άλλων, στο κείμενό της αναφέρεται και το Μπογιάτι.

Υπήρχε και εκεί τάγμα ΕΣΑ υπό τον αντισυνταγματάρχη Γκόρο, καθώς και στρατιωτικές φυλακές. Η ΕΣΑ και ο Γκόρος χρησιμοποιήθηκαν και για κρατούμενους ιδιώτες που τους βασάνιζαν στρατιωτικοί. Για το Νοέμβριο του 1973 (αμέσως μετά το Πολυτεχνείο) κατονομάζονται ως βασανιστές στο στρατόπεδο αυτό εκτός του αντισυνταγματάρχη Π. Γκόρου και οι ταγματάρχης Σ. Κονδύλης και υπολοχαγός Θ. Ζούλας. Αναφέρονται επίσης ως κρατούμενοι στρατιωτικοί οι εν ενεργεία αντισυνταγματάρχης Αναγνωστόπουλος και ταγματάρχης Αρχάκης οι οποίοι και στη μεταπολίτευση κατέθεσαν ως μάρτυρες στη δίκη που έγινε εις βάρος του Γκόρου για τα βασανιστήρια του Γ. Τρικαλινού, παλαίμαχου στελέχους του ΚΚΕ.

Η Σωτήρη είχε συλληφθεί μαζί με τους Λάζαρο Σταθάκη και Σταύρο Τσικουδάκη και βρέθηκε στην ασφάλεια με «…την Βίκυ Σιδέρη, τη Νάντια Βαλαβάνη …και την Ιωάννα Μακρή ….τους άντρες πολιτικούς κρατούμενους, Κάππο, Γόντικα, Σταθάκη, Μαρούκη και άλλους τους έχουν πάει στις στρατιωτικές φυλακές στο Μπογιάτι…». Τους βασάνισαν όλους και δεν μίλησαν. Ο Κάππος λέει στον Ιωαννίδη μετά δεκαπέντε χρόνια όταν τον συναντά στην επιτροπή της Βουλής για το Φάκελο της Κύπρου «…δεν βγάλατε τίποτε από μένα…». Αυτή ήταν και η τιμωρία τελικά του δικτάτορα όπως και των άλλων ΄΄κομμουνιστοφάγων΄΄. Να τους ανακρίνει βουλευτής του ΚΚΕ!!

Ο Ιωαννίδης, ένας βιρτουόζος του τρόμου δικτάτορας, φασίστας, εθνικοσοσιαλιστής, υπερεθνικιστής και με «καθαρά χέρια»! Εάν βέβαια εξαιρέσουμε το αίμα των θυμάτων των βασανιστηρίων, τους νεκρούς στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, στο πραξικόπημα κατά της Κύπρου, στην εισβολή των Τούρκων στο μαρτυρικό νησί! Τόσο καθαρά ήταν τα χέρια του!! Οι συνειρμοί με τα της εποχής μας δεν είναι εξωπραγματικοί.

---

[1] Στα πλαίσια διατριβής απ’ την οποία προέκυψε το βιβλίο του Α. Κακαρά, Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήση, Αθήνα 2006, απόπου και τα στοιχεία του παρόντος με προσαρμογές.

[2]Βλ.  Μπονάνου, Η Αλήθεια, Αθήνα

[3] Βλ. Αραπάκη, Το Τέλος της Σιωπής, Νέα Σύνορα- Λιβάνη, Αθήνα 2000 και Μπονάνου,  ο.π.

[4]Βλ.  Βούλευμα υπ’ αριθ.4347/20-12-1975 του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών.

«Μαύρη ΕΣΑ» Τρομοκρατία Φασισμός και «Χρυσή Αυγή»

Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

(Η ΕΣΑ ΚΑΙ Η ΒΙΑ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ)

(ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΘΑΥΜΑΣΤΕΣ-ΟΠΑΔΟΥΣ ΤΗΣ «ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ»)

Το απριλιανό καθεστώς/δικτατορία είχε ανάγκη από έναν τρόπο πρόσθετο της προπαγάνδας και της ΄΄επαναστατικής ιδεολογίας΄΄, με τον οποίο θα πείθονταν ολόκληρος ο λαός, οι ΕΔ και κύρια οι εργαζόμενοι, ότι έπρεπε να συνεργαστούν, να υπακούουν, να ανέχονται. Δεν ήταν μόνον το γεγονός πως χρειαζόταν επίφαση ηρεμίας, ώστε να φανεί η διαφορά με την κατάσταση της ΄΄προεπαναστατικής ανώμαλης περιόδου΄΄. Το καθεστώς όφειλε και ήθελε να συνεργαστεί και με την κυρίαρχη τάξη, με τους βιομηχάνους, με το μεγάλο κεφάλαιο. Ώφειλε/ήθελε να έχει την στήριξή τους. « Η δικτατορία κατόρθωσε με τη δύναμη του τρόμου να εξασφαλίσει την πολυπόθητη για το μεγάλο κεφάλαιο ΄΄κοινωνική συνοχή΄΄ και έτσι να διευκολύνει τη διαδικασία καπιταλιστικής ανάπτυξης, κύρια σε βάρος των εργαζομένων» (Μοσχονάς).

Έτσι εξηγείται ο ρόλος των μηχανισμών αστυνόμευσης από τις ΕΔ, που δεν υπήρχε πριν τη δικτατορία. Δηλαδή ο νέος ρόλος κύρια της ΕΣΑ με την επέκταση των δραστηριοτήτων της και στους πολίτες. Τα στρατοδικεία, ο στρατιωτικός νόμος, η υπόλοιπη εργατική νομοθεσία έρχονται συμπληρωματικά στον τρόμο, που η άμεση επαφή των οργάνων του καθεστώτος επιβάλλει με τις μεθόδους τους. Η έκδηλη βία, τα βασανιστήρια και ή έντεχνη διοχέτευση φρικιαστικών λεπτομερειών στην αγριότητά τους, βοηθούν σημαντικά, πειθαναγκάζουν σε υπακοή, αποτρέπουν την αντίσταση αφού τρομοκρατούν.

Την προσέγγιση και ανάλυση της ΕΣΑ και των ΕΣΑτζήδων και τον τρόπο που λειτούργησαν το διάστημα 67-74 μελετούν αρμόδιοι επιστήμονες.[1] Καλύπτουν απορίες, που θα μπορούσαν να διατυπωθούν για το φαινόμενο αυτό, εκτός ίσως των προεκτάσεων και σχέσεων των ανθρώπων, που στελέχωναν την υπηρεσία αυτή με τις δομές και λειτουργία των ΕΔ απ’ όπου προέρχονταν. Στα συμπεράσματά τους οι συγγραφείς προβάλλουν ενδιαφέρουσες ερμηνείες συμπεριφορών και απόψεις.

Η Φατούρου καταλήγει (αποδεικνύει;) πως, οι νέοι άνθρωποι με την κατάλληλη εκπαίδευση γίνονται βασανιστές, μετατρεπόμενοι και οι ίδιοι σε θύματα. Είναι τολμηρό αυτό το συμπέρασμα, όχι εύκολα αποδεκτό απ’ όσους υπέστησαν βασανιστήρια, οδηγεί στην αντιμετώπιση του βασανιστή ως αρρώστου παρά ως ενόχου, αναγκάζει τον αναγνώστη να σκέπτεται, πως και ο ίδιος θα μπορούσε να γίνει βασανιστής και απλά ήταν τυχερός στη θητεία του. Έτσι όλοι αισθανόμαστε ή θα ‘πρεπε να αισθανόμαστε κάπως ένοχοι. Εκτός από το αναλογούν στον καθένα μερίδιο ευθύνης, για το πώς είναι διαμορφωμένη η κοινωνία και κύρια οι μηχανισμοί ποδηγέτησης της.

Η Δαράκη αμφιβάλλει η ίδια (και σωστά), πως δεν πρόκειται να εφαρμοσθεί η θέση της για επανένταξη των τέως εσατζήδων στην κοινωνία. Μέσα από ανάλογο πρόγραμμα εκπαίδευσης, με χρήση ακόμα και καθηγητών/ διαλεκτών κάποιων από τα θύματά τους (όσους πέρασαν και υπηρέτησαν στην ΕΣΑ, τους υπολογίζει στους 4.000 περίπου για το διάστημα της δικτατορίας). Εκεί όμως που η αναλύτρια μιλάει προφητικά, είναι όταν εκφράζει από το 1976 ακόμα (χρονιά έκδοσης του βιβλίου της Δαράκη) φόβους για το μέλλον της σχέσης ΄΄εσατζήδες –κυβέρνηση -κατεστημένο-ένοπλες δυνάμεις΄΄ . Μπορεί βέβαια να μην υπήρξαν φαινόμενα όπου να δικαιώθηκε σε μεγάλη έκταση η πρόβλεψή της για τους εσατζήδες, που είναι «…διαθέσιμοι για τον παρακρατισμό, όποτε τους καλέσει…». Και τούτο γιατί το φαινόμενο των ακροδεξιών, φασιστικών οργανώσεων, που για χρόνια έδρασαν μεταπολιτευτικά, δεν είναι άσχετο με τη δεξαμενή των εν δυνάμει ακροδεξιών εργαλείων τρόμου, όπως οι εσατζήδες. Ούτε μπορούσε να φανταστεί τότε τη σημερινή κατάσταση με τα «παληκάρια» της «Χρυσής Αυγής», το ναζιστικό χαιρετισμό, τη συνεχόμενη άνοδό της με όλες τις αιτίες που εκτρέφουν καθόλου υποκρυπτόμενο ρατσισμό ως στοιχείο φασιστικό και ναζιστικό.

Τέλος η ίδια συγγραφέας κάνει χρήση και υιοθετεί τις θέσεις άρθρου του καθηγητή Γ. Κουμάντου, (όπου) δείχνει με ποιον τρόπο ο  Καραμανλής προσπάθησε να ανασυντάξει τον Μηχανισμό που γεννά τις χούντες «…να ΄΄ξεμουτρώσει΄΄ ο στρατός και να ξαναβρεί τον προσανατολισμό του. …Η Καραμανλική επιείκεια αποβλέπει στο να εξασφαλισθεί η υποταγή και η αφοσίωση του στρατού στο Κόμμα που κυβερνάει και στις κοινωνικές δυνάμεις που εκφράζονται με το κόμμα αυτό …». Και σχολιάζει η συγγραφέας αυτό που βγαίνει από το άρθρο του Κουμάντου, (ο γράφων συμφωνεί με τη θέση αυτή). «…Πρόκειται δηλαδή για μια ανανέωση της πατροπαράδοτης πολιτικής του ελληνικού κατεστημένου απέναντι στο Στρατό, της πολιτικής ιδιοποίησης και εκφεουδαρχισμού του Στρατού, προς όφελος της ομάδας στην εξουσία….»

Θα μπορούσε να σταματήσει εδώ η προσέγγιση, εάν, αυτό το συμπέρασμα/ παρατήρηση, δε χρειαζόταν άλλη απόδειξη στην προσπάθεια τότε του Καραμανλή για προσεταιρισμό των ΕΔ, απ’ αυτήν της τροποποίησης της ποινής του θανάτου των πρωταιτίων σε ισόβια. Χρειάζεται πρόσθετη απόδειξη της άποψης για τις διαδικασίες του μεταπολιτευτικού κράτους προς εξισορρόπηση/ επαναστήριξη /συμμάζεμα των ΕΔ στον παραδοσιακό τους ρόλο και αποκατάσταση της σχέσης τους με το ΄΄κατεστημένο΄΄;

Εκτός των άλλων την βρίσκουμε στη μη αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου και του Κανονισμού της ΕΣΑ. Το μόνο που άλλαξε μετά τη δικτατορία ήταν η ονομασία, ώστε να μην προκαλεί γραμμένη στα περιβραχιόνια των ανδρών και τα αυτοκίνητα της υπηρεσίας. Από ΕΣΑ ονομάζεται ΄΄Στρατονομία΄΄ με το Ν.276/76 ο οποίος παρασέρνει και τις άγνωστες σχεδόν ΕΑΑ της αεροπορίας και ΕΝΑ του ναυτικού αλλάζοντάς τες σε Αερονομία και Ναυτονομία. Μια πρόταση του ΣΑΓΕ (συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων) για ψήφιση Νόμου που θα προβλέπει Γενικό Κανονισμό Στρατονομίας- Ναυτονομίας- Αερονομίας (με διαδικασίες που ξεκίνησαν ίσως και πριν το 1983) δεν είχε αποτέλεσμα.

Το συμπέρασμα είναι πως ισχύει ακόμα (τουλάχιστον ίσχυε το 2006) στο σύνολό του ο Νόμος 1746/1951 για την στρατιωτική αστυνομία! Δηλαδή η λογική που διαμόρφωσε ο εμφύλιος, που μόλις είχε λήξει, είναι εκείνη που διατρέχει τη στρατιωτική αστυνομία τα τελευταία πενήντα χρόνια. Με απλές αλλαγές ονόματος και τίποτε άλλο.

Αυτόν το Νόμο που κυρώνει τον Κανονισμό 600-1και αφορά την «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ» τον σεβάστηκε και αξιοποίησε υπέρ του δέοντος η δικτατορία, δεν τον άλλαξε ο Καραμανλής μεταπολιτευτικά, τον διατήρησε το ΠΑΣΟΚ για περισσότερα από είκοσι χρόνια σε ισχύ! Αν ισχύει ακόμα, θα σημαίνει πως επιτελεί καλά τον σκοπό του. Αυτόν δηλαδή που ο Κουμάντος και η Δαράκη –Μαλλέ θέτουν ως στόχο του Καραμανλή για τις ΕΔ. Και βέβαια δεν είναι μόνον η Δεξιά με το κυβερνών κόμμα (ΕΡΕ πρώτα, Νέα Δημοκρατία αργότερα) που εξυπηρετείται. Είναι και το Κέντρο με τα αντίστοιχα μεταπολεμικά Κόμματα (Ένωση Κέντρου, ΠΑΣΟΚ) που επίσης εξυπηρετούνται από την ίδια Νομοθεσία και Κανονισμούς. Το ΠΑΣΟΚ είναι κυβερνών κόμμα για περισσότερα χρόνια από τη ΝΔ. Ο λόγος μη ουσιαστικών αλλαγών είναι, πως τα κόμματα αυτά, υπηρετούν στην ουσία την ίδια πελατεία (΄΄κατεστημένο΄΄ τη λέει και ο Κουμάντος και η Μαλλέ και όλοι). Εκτός των ΄΄μαζών΄΄ που ποδηγετούνται και πείθονται με ανώδυνες εναλλαγές των διαχειριστών της εξουσίας.

Στο σχέδιο Νόμου με συντάκτες στελέχη των ΕΔ, (και μάλιστα από το χώρο των υπηρετούντων στη διεύθυνση στρατονομίας, απ’ όπου και η αρχική ιδέα) υπάρχει διστακτική προσέγγιση /πρόβλεψη για αποφυγή χρήσης αναίτιας βίας από τα όργανα της ΕΣΑ. Εκεί μπορούν να ενταχθούν τα βασανιστήρια, όχι ως αναίτια βία, αλλά με  διάταξη  να σταματά υποτίθεται η όρεξη των ροπαλοφόρων και των αφεντικών τους. Γράφει ο συντάκτης στο άρθρο 5 του προτεινομένου σχεδίου: «…τα στρατονομικά όργανα μπορούν να κάνουν χρήση της αστυνομικής ράβδου (κλομπ), μόνον όταν βρίσκονται σε νόμιμη άμυνα, και η χρήση τους είναι δικαιολογημένη και απόλυτα αναγκαία. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να αποφεύγονται τα κτυπήματα σε ευαίσθητα μέρη του σώματος, όπως στο κεφάλι και στα γεννητικά όργανα…». Η πρόταση αυτή της ανώτατης ηγεσίας των ΕΔ δεν έγινε δεκτή, και δεν προχώρησε προφανώς από τον ΥΕΘΑ, που είναι ο άμεσος προϊστάμενός τους. Προτίμησε την ισχύουσα νομοθεσία από το 1951. Πρόκειται για τον Νόμο 1746/1951 «περί Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας». Το όνομα όπως είπαμε άλλαξε το 1975 και έγινε Στρατονομία. Τίποτε άλλο.

Διατρέχοντας το νόμο διαπιστώνουμε πως πρόκειται για κείμενο που αφορά μόνον τις ΕΔ. Ως προορισμό της ΕΣΑ προβλέπει την «…εκτός των στρατοπέδων, τάξιν, ασφάλειαν, πειθαρχίαν, και άψογον παράστασιν του στρατεύματος…». Για τους αξιωματικούς το όριο χρόνου υπηρεσίας στην αστυνομία αυτή είναι δύο χρόνια το λιγότερο, ενώ για τους υπαξιωματικούς τρία χρόνια. Οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί πρέπει να επιλέγονται και να «…διακρίνονται διά το ήθος και τον χαρακτήρα των, να είναι ακριβοδίκαιοι, ταχείας αντιλήψεως, δραστήριοι, επιβλητικοί την εμφάνισιν, ευγενείς εις τους τρόπους, αλλά και άτεγκτοι συνάμα, οσάκις αναπότρεπτοι ανάγκαι το επιβάλλουν…». Η ΕΣΑ δεν έγινε γνωστή για τους ευγενείς και δίκαιους που υπηρετούσαν εκεί στη δικτατορία. Οπωσδήποτε υπήρχαν και τέτοιοι. Εξ άλλου ο μηχανισμός του Ιωαννίδη επέλεγε άριστους νέους αξιωματικούς για την υπηρεσία αυτή, όπως δηλώνουν στις συνεντεύξεις τους επαΐοντες στρατιωτικοί.

Παρόμοια κριτήρια ίσχυαν και για τους υπαξιωματικούς, που προορίζονται για την ΕΣΑ. Ο νόμος προβλέπει τα ίδια, συν την προϋπόθεση να έχουν απολυτήριο Δ΄ τάξης δημοτικού τουλάχιστον. Αναφερόμαστε στο 1951 και τα πράγματα έκτοτε έχουν βελτιωθεί σ’ αυτό το σημείο. Όσο για τους στρατευσίμους «…δέον να ώσιν αρίστης σωματικής διαπλάσεως και εμφανίσεως, υψηλού αναστήματος (1,75 και άνω) μεγάλης σωματικής αντοχής (γιατί άραγε;), οξείας αντιλήψεως, ικανής νοημοσύνης, ενεργητικότητος και παρατηρητικότητος, προικισμένοι δι’ επιμονής και υπομονής,, περιεργείας, ευσυνειδησίας και πρωτοβουλίας…υψηλόν δείκτην μορφώσεως…».

Όλες αυτές οι προβλέψεις και προϋποθέσεις πήγαν περίπατο τουλάχιστον για τους στρατευσίμους, αλλά και για τους περισσότερους των στελεχών. Να θυμόμαστε, πως η ΕΣΑ έγινε γνωστή με τους βασανιστές της μικρών και μεγάλων βαθμών και όχι για τους υπόλοιπους που δεν βασάνιζαν. Ούτε ευσταλείς ήταν όλοι ούτε έκπαγλου καλλονής και ικανής νοημοσύνης. Δεν ήταν αυτά τα προσόντα, που ήθελαν από τους συγκεκριμένους νέους. Τους ήθελαν για εργαλεία και όχι να σκέφτονται περισσότερο απ’ όσο χρειαζόταν.

Ο διοικητικός μηχανισμός της ΕΣΑ ξεκινούσε από Διευθύνσεις στο ΓΕΣ, στη Στρατιά, στα Σώματα Στρατού και στις μεγάλες μονάδες εξομοιωμένες με Σώμα Στρατού.

Περιλάμβανε επίσης ένα κέντρο εκπαίδευσης το ΚΕΣΑ και ένα ειδικό ανακριτικό τμήμα το ΕΑΤ/ΕΣΑ (που αναδείχθηκε ως το κέντρο της πραγματικής εξουσίας στην Ελλάδα την επταετία 1967-74). Οι δυνάμεις κρούσης της ΕΣΑ απλώνονται από εδώ και κάτω με τους λόχους, που προβλέπονται στη Στρατιά, τα Σώματα Στρατού και τις μεγάλες μονάδες, στις μεραρχίες και «Λόχους Γραμμών Συγκοινωνιών». Τέλος προβλέπονται και ανεξάρτητες ομάδες, προφανώς για μικρότερες μονάδες.

Ανάλογα με το επίπεδο της οργάνωσης οι αρμοδιότητες ποικίλλουν κλιμακούμενες από τα επιτελικά επίπεδα που λειτουργούν ως σύμβουλοι της ηγεσίας, ως υπεύθυνοι για τον έλεγχο, παρακολούθηση, επιθεωρήσεις, έκδοση οδηγιών, μεταθέσεις, αποσπάσεις, μελέτες, εισηγήσεις λύσεων, πιστώσεις, εφοδιασμούς … Αυτά για τις Διευθύνσεις του ΓΕΣ και των μεγάλων μονάδων, όπου επίσης προβλέπονται και αρμοδιότητες για ζητήματα κυκλοφορίας οχημάτων, για αιχμαλώτους πολέμου και «…ιδιώται κρατούμενοι…καταγραφή, περιορισμό, φροντίς, μεταχείρησις, πειθαρχία,  εξασφάλισις, χρησιμοποίησις, εκπαίδευσις και επαναπατρισμός ιδιωτών…».[2]

Η πρόβλεψη του Νόμου για αρμοδιότητες εκτός στρατοπέδων που αφορούν μόνον τους στρατιωτικούς επεκτείνεται και σε ιδιώτες «…οίτινες κρατούνται υπό του Στρατού και ευρίσκονται υπό την δικαιοδοσίαν τούτου…» ενώ καλύπτει και τον έλεγχο ταυτοτήτων και κυκλοφορίας προσωπικού, που αφορά όμως «…και τον πληθυσμόν…εις τας υπό στρατιωτικόν έλεγχον περιοχάς….(καταληφθείσαι, ή κατεχόμεναι, απελευθερωθείσαι… εχθρικαί, συμμαχικαί ή Εθνικού εδάφους)…σύλληψις παραβατών …στρατιωτικών ή ιδιωτών…». Υποτίθεται πως η ΕΣΑ δρα και κατά ιδιωτών παντού στις πολεμικές επιχειρήσεις, όπου είναι αρμόδιες οι ΕΔ, και επί εθνικού εδάφους. Το τι έκανε δε χρειάζεται να αναλυθεί εδώ.

Αυτός ο Στρατιωτικός Κανονισμός 600-1 του 1968 είναι αντίγραφο του Ν 1746/51 και ποτέ δεν εφαρμόσθηκε επί εχθρών στρατιωτικών και ιδιωτών. Στις αρμοδιότητες του τμήματος που ευθύνεται για τις χειρότερες βαρβαρότητες της δικτατορίας, δηλαδή του ειδικού ανακριτικού τμήματος ΕΑΤ/ΕΣΑ, περιλαμβάνεται η αποστολή με γενικόλογο καθορισμό την ΄΄ασφάλεια του στρατεύματος΄΄. «…Το ΕΑΤ/ΕΣΑ είναι μονάς Σ. Α. { Στρατιωτικής Αστυνομίας} υπαγομένη απ’ ευθείας εις την Δ/νσιν Σ.Α./ΓΕΣ { εκεί ήταν ο Ιωαννίδης διευθυντής, εξ ου η παντοδυναμία του με τέτοιο μηχανισμό βασανιστών} …έχει ως αποστολήν: την ανίχνευσιν, διερεύνησιν και δίωξιν παντός πειθαρχικού ή ποινικού αδικήματος ή εγκλήματος. Η περιοχή τούτου εκτείνεται εφ’ ολοκλήρου της Επικρατείας…». Επομένως με τον στρατιωτικό Νόμο (όχι πως τους ήταν οπωσδήποτε απαραίτητος επί δικτατορίας, αλλά η εφαρμογή του διευκόλυνε και λειτουργούσε και ψυχολογικά) το ΕΑΤ/ΕΣΑ μπορούσε «… να ενεργεί…συλλήψεις… προανακρίσεις… κατ’ οίκον έρευνα…κατασχέσεις…».

Το προσωπικό της ΕΣΑ έχει προνόμια, που δεν έχουν οι του υπολοίπου στρατεύματος. Δεν ανατίθεται σ’ αυτούς υπηρεσίες άσχετες προς την αποστολή της, και αντίστοιχα οι στρατονόμοι εκτελούν τα στρατονομικά και μόνον καθήκοντα, μη χρησιμοποιούμενοι ως γραφείς, αγγελιαφόροι, φρουροί στρατηγείου και σκοποί διοικητηρίων. Το τελευταίο είναι αρκετό να ζηλεύουν όλοι οι στρατεύσιμοι την υπηρεσία αυτή, εάν δεν ξέρουν για τα υπόλοιπα.

Τα προνόμια δεν είναι μόνο για να μην είναι αποκρουστική η υπηρεσία στην ΕΣΑ, αλλά και για πρακτικούς λόγους. Ειδικά το ΕΑΤ/ΕΣΑ σε τίποτα δε θύμιζε στρατιωτική υπηρεσία από εμφάνιση, καθαριότητα, τάξη, για να αναφερθούν μόνον οι ανώδυνες πλευρές ΄΄πρόσοψης΄΄ της μονάδας. Πώς ήταν δυνατόν να ανακρίνουν, να βασανίζουν, να έχουν εμφάνιση απαράδεκτη, εάν στρατωνίζονταν με άλλες υπηρεσίες. Η εξουσία πήγαζε από τη βρωμιά, την ανηθικότητα, το σαδισμό, τα βίτσια ψυχικά άρρωστων και ανώμαλων στελεχών και στρατονόμων. Το φως της ΄΄επαναστάσεως που καταύγαζε τα Εθνικά Ιδεώδη και τα διέσωσαν αι Ένοπλοι Δυνάμεις του Έθνους΄΄ το συντηρούσαν άνθρωποι σαν τον Χατζηζήση, το Σπανό, και τους υπόλοιπους που κατέληξαν στην υποστάθμη των στελεχών του στρατού.

Ήταν αξιωματικοί  που χτυπούσαν κρυφά από πίσω και βασάνιζαν συναδέλφους τους,  φροντίζοντας έτσι να μην τους βλέπουν οι ίδιοι, ειδικά όταν γνωρίζονταν από το στρατό. Χτυπούσαν πολεμιστές της περιόδου 1940-49 ανεξάρτητα ιδεολογικής τοποθέτησης, γιατί έτσι αισθάνονταν δυνατοί. Όλους αυτούς φρόντισαν οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, να διασώσουν και να πέσουν στα μαλακά. Και ο λόγος ήδη αναφέρθηκε. Το ΄΄σύστημα΄΄ χρειαζόταν τη συντήρηση των ΕΔ και των ΣΑ αλώβητων και απρόσβλητων. Ακόμα και των στρεβλωτικών τους αποφύσεων όπως η Ειδική Ασφάλεια και το ΕΑΤ/ ΕΣΑ.

Χρειάζονταν φαίνεται και οι μηχανισμοί ανάδυσης διαδικασιών, δυνατοτήτων και ομάδων εκτροπών και συνωμοσίας, όπως από το 1940 μέχρι το 1973, που ήταν η τελευταία του Ιωαννίδη. Ακριβώς γιατί ΄΄το σύστημα΄΄ δεν ήθελε να θίξει τα ΄΄παιδιά΄΄ που έπρεπε να προστατέψει, γιατί τα χρειαζόταν. Το παράκαναν βέβαια με τη βία και τα βασανιστήρια αλλά ΄΄εμείς για σένα δουλεύουμε ρε μαλακισμένο» είπε ο υπεύθυνος της ασφάλειας, χαστουκίζοντας έναν δεκαεξάχρονο, που έγραφε συνθήματα κατά της χούντας. Συνέβη στο Μαρκόπουλο Αττικής την παραμονή επίσκεψης εκεί του Παττακού και τον συνέλαβαν διαπιστώνοντας αμέσως πως δεν ήταν ο οποιοσδήποτε. Γι΄ αυτό και εξανέστη ο αξιωματικός της ασφάλειας μόλις πληροφορήθηκε πως είναι Αμερικανός υπήκοος και εγγονός εφοπλιστή.

Ο Κανονισμός για την ΕΣΑ επεκτείνεται σε λεπτομέρειες για όλες τις αρμοδιότητες, που εάν εφαρμόζονταν, η υπηρεσία αυτή θα πρόσφερε υποτίθεται θετικά. Υπάρχει και ειδική πρόβλεψη για τη χρήση βίας (αρθρ.49). Προτρέπει να αποκτήσουν τα όργανα της ΕΣΑ «…ικανότητα χρησιμοποιήσεως…λαβών και κτυπημάτων (ζίου- ζίτσου)…διά την καταβολήν και σύλληψιν των αποδρώντων παραβατών…με την ράβδον…τα κτυπήματα εις τον ώμον, εις τας χείρας, εις τους πόδας και εις το στομάχι καταβάλλουν εν άτομον άνευ προξενήσεως μεγάλων σωματικών βλαβών…να αποφεύγονται τα κτυπήματα εις την κεφαλήν… ». Οι άνθρωποι που συνέταξαν τον κανονισμό, δε γράφουν πως απαγορεύονται τα κτυπήματα στο κεφάλι και οπουδήποτε. Γράφουν ΄΄να αποφεύγονται΄΄. Στην πραγματικότητα αυτό που έγινε στην επταετία 1967-74, ήταν η αντιστροφή σε όλο το φάσμα των προβλεπομένων και η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του Νόμου με υπέρβαση κάθε ορίου.

Έκαναν ότι ήθελαν. Και εναντίον των πολιτών και εναντίον των στρατιωτικών. Το ίδιο και εναντίον εκείνων, που επέλεγαν να υπηρετήσουν στην ΕΣΑ και εκπαιδεύονταν στο ΚΕΣΑ. Η εκπαίδευσή τους ήταν σκληρή. Οι μόνοι αλώβητοι και απλησίαστοι από την στρατιωτική αστυνομία, ήταν τα άτομα που υπηρετούσαν σ’ αυτήν εφ’ όσον περνούσαν την εκπαίδευση με επιτυχία.

Όσο για το ναυτικό, η αντίστοιχη υπηρεσία, η ΕΝΑ (Ελληνική Ναυτική Αστυνομία) ή ΄΄Ναυτονομία ΄΄ της μεταπολίτευσης, επέδειξε κάποια δραστηριότητα στη δικτατορία, αλλά δεν υπάρχει σύγκριση με της ΕΣΑ. Εν τούτοις στις Ναυτικές Φυλακές ΄΄ΑΡΗΣ΄΄ περιγράφτηκαν περιπτώσεις βασανιστηρίων[3] αλλά όχι εκ συστήματος, ούτε κατευθυνόμενων κεντρικά και με στόχο πολιτικούς κρατούμενους.

Στο πολεμικό ναυτικό, τις προϋποθέσεις και την επιλογή των ΄΄κατάλληλων΄΄ για ναυτονόμους /δεσμοφύλακες των Ν/Φ ΑΡΗΣ, περιγράφει το 1972 εκείνος που φροντίζει να τους διαλέξει. Συγχρόνως έχουμε και μικρό δείγμα των μεθόδων εκπαίδευσής τους, με τρόπο που καθιερώθηκε από τον τότε διοικητή των φυλακών. Υπεύθυνος για την επιλογή των εν λόγω οργάνων ήταν ο οπλονόμος ανθυπασπιστής Κ. Δημάκης. Οι οδηγίες ήταν του διοικητή πλωτάρχη Α. Τσίγκρου, και σύμφωνα μ’ αυτές, έπρεπε να επιλέγουν από τους προπαιδευμένους στα Κέντρα Εκπαίδευσης ΚΕΠΑΛ και ΚΕΚΑΝ, ναύτες μικρής ηλικίας, εύσωμους, από απομακρυσμένα χωριά ή νησιά και αγράμματους. Οι στρατεύσιμοι αυτοί γινόντουσαν όργανα της διοίκησης των φυλακών.

Για την ΄΄Αερονομία΄΄ (ή ΄΄Ελληνική Αστυνομία Αεροπορίας΄΄ όπως λεγόταν μέχρι τη μεταπολίτευση), δεν έγινε προσπάθεια να βρεθούν στοιχεία, αφού δεν τη συναντήσαμε και πουθενά, εκτός της δίκης των αεροπόρων μεταπολεμικά.

Παρατέθηκαν τα παραπάνω για να τα θυμηθούν οι παλιότεροι και να τα πληροφορηθούν οι νεότεροι. Οι μέρες είναι πολύ δύσκολες, φαινόμενα καθημερινά όπως συμπεριφορές της «Χρυσής Αυγής» μας παραπέμπουν σε μεθόδους παρόμοιες με τις εφαρμοζόμενες από παρακρατικές στην ουσία και εκτός νόμου υπηρεσίες, ακόμα και σε διάρκεια ανώμαλου καθεστώτος όπως η δικτατορία 1967-74. Η τρομοκρατία και τότε και τώρα πέρα από τα θύματα της δεν ωφέλησε ποτέ τα όργανα που την εφάρμοσαν. Το φασισμό και το ναζισμό δεν είναι ούτε να τον παραβλέπει κανείς ούτε να στρεβλώνει τους στόχους τους.

---

[1] Βλ. ΔΑΡΑΚΗ-ΜΑΛΛΕ Μ, Οι Εσατζήδες, Κέδρος, Αθήνα 1976 και  ΧΑΡΙΤΟΥ-ΦΑΤΟΥΡΟΥ Μ, Ο Βασανιστής ως Όργανο της Κρατικής Εξουσίας, Ψυχολογικές Καταβολές, Ελληνικά Γράμματα Αθήνα 2003.

[2] Βλ. (άρθρ2 παρ. ι (3) ΣΚ 600-1 ΄΄ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΄΄ΦΕΚ 654 Τ2 25/11/1968

[3] Βλ. Α. Κακαρά, Το Πολεμικό Ναυτικό στη Δικτατορία 1967-74, γνώση, Αθήνα 1995, Για τα στοιχεία του κειμένου βλ. και Α.Κακαρά, Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήση, Αθήνα 2006