Σκουριώτης, ένας Κεντρώος (!) αξιωματικός… προδικτατορικά!!

Με τον Υποναύαρχο Γιάννη Σκουριώτη

 

Ο Σκουριώτης (Σ) είναι τάξης 1960 εξόδου της ΣΝΔ και από τους ελάχιστους κεντρώας τοποθέτησης

αξιωματικούς του ναυτικού… προδικτατορικά. Για να μην υπερβάλλουμε συμπληρώνοντας και προ περιόδου που το ΠΑΣΟΚ αγκάλιασε την εξουσία.

Η συζήτηση μαζί του ήταν μια απόλαυση με την άνεση, το ύφος, τη φρασεολογία, παρά τους ακραίους ενίοτε χαρακτηρισμούς που επεφύλασσε για τους ιδεολογικά «αντιπάλους» (κάμποσοι απ’ αυτούς ήταν και φίλοι του).

Η ανάρτηση αυτή εκτός που γίνεται στη μνήμη ενός συναδέλφου που η συντροφιά του μόνο χαρά έδινε, προσφέρεται και για … προεκλογικό προβληματισμό. Ενώ ο γράφων δεν αντέχει στον πειρασμό να δηλώσει πως θα ενθουσιαζόταν αν πράγματι αλήθευε η πρώτη (μάλλον αισιόδοξη) απάντηση του Γιάννη Σκουριώτη… για τότε. Ίσως τα πράγματα να έχουν πλέον καλυτερεύσει… στον τομέα αυτόν. Όχι για τίποτ’ άλλο αλλά για να πιστεύουμε (οι του 1%) πως πού θα πάει, θα βελτιωθεί κι αυτό το ποσοστό.

 

 

18 Σεπτεμβρίου 2002

 

-.              Μόλις λέγαμε για κάποιους συναδέλφους οι οποίοι προδικτατορικά στο ναυτικό ήσασταν μάλλον κόντρα στο ρεύμα το πολιτικό που ήταν οι υπόλοιποι αξιωματικοί. Μου λέτε τι ποσοστό κεντρώων, κεντροαριστερών, αριστερών αξιωματικών είχε το ναυτικό πριν τη δικτατορία; Και μνημονεύστε και αυτά τα ονόματα που λέγαμε τώρα….

Σ.            Εγώ πιστεύω ότι αριστερά- αριστερά δεν ήταν ούτε 1 τα εκατό.

-.              Τι αριστερά αριστερά, δηλαδή κομμουνιστές; Είχε 1 τα εκατό κομμουνιστές;

Σ.            Εγώ έτσι πιστεύω. Είχε γύρω στο 15 τις εκατό κεντρώους και όλοι οι άλλοι ήτανε… από δεξιά μέχρι ακροδεξιά, βασιλικοί, χουντικοί…

-.              Ακροδεξιοί δηλαδή που γίνανε χουντικοί μετά;

Σ.            Ναι, ναι. Όχι όλοι βέβαια, γιατί άλλο να είσαι ακροδεξιός και άλλο να είσαι χουντικός. Ονόματα τι θέλεις, ακροδεξιών ή….

-.              Όχι ακροδεξιών από αυτούς… οι ακροδεξιοί είναι πάρα πολλοί. Τους πιο δημοκράτες πέστε μου, μερικά ονόματα

Σ.            Όχι από δεξιούς, αφού σου λέω σχεδόν όλοι… τους πιο δημοκράτες; Πριν, Βουραζέρης, Κουτσομητόπουλος, Παπαγεωργίου Γήσης, Λίτινας…

-.              Σουρής;

Σ.            Αμφιλεγόμενος. Αμφιλεγόμενος. Αλλά το έπαιζε κεντρώος. Το έπαιζε Ένωση Κέντρου.

-.              Αυτοί που αναφέρονται… οι πιο πολλοί ήτανε προς τον Ανδρέα Παπανδρέου;

Σ.            Βεβαίως το ενενήντα τις εκατό.

-.              Αυτοί οι αξιωματικοί στη συνέχεια σε σχέση με τη δικτατορία, ποια ήτανε η στάση τους γενικά.

Σ.            Ποια ήτανε η στάση τους;   Δηλαδή όλοι ήταν εναντίον ε; Άλλοι το έδειχναν, το έλεγαν και άλλοι φοβόντουσαν και δεν το έλεγαν. Πάντως ήτανε εναντίον, {το έλεγαν} σε μένα που ξέρανε ότι είμαι οπωσδήποτε εναντίον ή σε σένα.

-.              Υπηρέτησαν τη δικτατορία οι δημοκρατικοί αξιωματικοί;

Σ.            Όχι πιστεύω. Όσο περνούσε από το χέρι τους. Άμα τους έλεγε ο καπετάνιος βγάλτε διαταγή και γράφτε για την 21^η Απριλίου, πολλοί το κάνανε.

-.              Μπορείτε να το καλύψετε αυτό ευρύτερα; Ποιοι υπηρέτησαν τη δικτατορία συνειδητά και…

Σ.            Συνειδητά από τους κεντρώους ή από τους άλλους;

-.              Γενικά από τους αξιωματικούς του Ναυτικού.

Σ.            Για μένα πάνω από δεκαπέντε είκοσι τοις εκατό υπηρέτησαν τη δικτατορία. Μπορεί να μην ήταν χουνταίοι αλλά πάνω από δεκαπέντε με είκοσι τα εκατό υπηρέτησαν.

-.              Για ποιο λόγο την υπηρέτησαν;

Σ.            Γιατί είχαν συμφέρον, όχι οικονομικό. Προαγωγής, εξελίξεως, τέτοια.

-.              Για θέματα επετηρίδας δηλαδή;

Σ.            Ναι ναι.

-.              Υπήρξαν περιπτώσεις οικονομικού εκμαυλισμού αξιωματικών;

Σ.            Εγώ δεν ξέρω και δεν θέλω να το πιστέψω. Που να το εκμεταλλευτούν οικονομικά ναι. Καμαρινέας με τα λαθρεμπόριά του.

-.              Τι εννοείτε τα λαθρεμπόρια;

Σ.            Τσιγάρα απέξω, ουίσκι απέξω και λοιπά.

-.              Το λαθρεμπόριο τέτοιου είδους στο ναυτικό να σας θυμίσω ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο.[1]

Σ.            Εντάξει, δεκτόν. Αλλά εκεί είχε τις πλάτες της χούντας και ήξερε ότι δεν θα τον πιάσουνε.

-.              Όταν λέω λαθρεμπόριο πολύ συνηθισμένο στο ναυτικό, εννοώ μέχρι του ύψους που κάλυπτε τις ανάγκες του σπιτιού του καθενός. Το θυμάστε πολύ καλά.

Σ.            Δεν έχω καμία αντίρρηση, αν και δεν το έκανα ποτέ, δεν έχω καμιά αντίρρηση. Ξέρω ανθρώπους οι οποίοι πουλάγανε ουίσκι στην Πλάκα.

-.              Επομένως αναφέρεστε και σε περιπτώσεις που γινόταν αυτό για εμπόριο;

Σ.            Για να πω εμπόριο ψιλοεμπόριο, δηλαδή ήτανε πέντε κασούλες ουίσκι και πέντε κάσες, πέντε κούτες τσιγάρα.

-.              Επειδή αναφέρατε τον Καμαρινέα για να αποκαταστήσουμε και την πραγματικότητα, ποια ήτανε η δραστηριότητα η οικονομική του Καμαρινέα με το λαθρεμπόριο;

Σ.            Όχι όχι, δεν είπα ότι ο Καμαρινέας έκανε λαθρεμπόριο για τον εαυτό του, αλλά όταν πήγε έξω ξέρω πολύ καλά γιατί ήτανε ο μακαρίτης ο Πατεράκης ύπαρχος αν θυμάμαι καλά, που είχανε γεμίσει το ναύσταθμο τσιγάρα και τέτοια, έκανε εκδούλεψη των χουνταίων.[2] Δεν είχε ο ίδιος συμφέρον.

-.              Αυτό αλλάζει. Από αυτούς τώρα που υπηρέτησαν τη δικτατορία, πόσοι ήταν, τι ποσοστό και ποια ονόματα μπορείτε εσείς να αναφέρετε από τους πιο ακραιφνείς, ιδεολογικά τοποθετημένους υπέρ της χούντας.

Σ.            Νικολόπουλος, Καμαρινέας, Γκίκας, Βόσσος, ιδεολογικά λέμε.

-.              Πολιτόπουλος;

Σ.            Πολιτόπουλος, εγώ πιστεύω ότι αυτός ήταν ο πιο ακραιφνής ιδεολόγος. Από μαλακία του βέβαια.

-.              Κανένα πρόβλημα.

Σ.            Από μαλακία του, διότι …πίστευε, το πίστευε αυτό. Κούβαρης, Δαβάκης, και πολλοί άλλοι.

-.              Ποιοι από αυτούς φέρθηκαν αντισυναδελφικά σε αξιωματικούς;

Σ.            Νικολόπουλος, Καμαρινέας, Δαβάκης, Κούβαρης, έχω και άλλους χουνταίους βέβαια, ο Καζάκος τίμιος. Και πολλοί άλλοι, τώρα άμα μου πεις και εσύ ονόματα, δεν θυμάμαι άλλους έτσι γερούς. Ο Περιμένης τίμιος. Ο Παπαδόγκωνας τίμιος, και ο άλλος Παπαδόγκωνας ο μεγάλος. Αλλά δεν ήτανε άτιμοι να καρφώσουν, να κάνουν να δείξουν…

-.              Πώς εκδηλωνότανε η δραστηριότητα των αξιωματικών…

Σ.            Ο μηχανικός το … ο πλοίαρχος κάπως έτσι… Χατζηκώστας. Αυτός, ξέρεις ποιος άλλος ήτανε τίμιος παρόλο που ήτανε χούντα; Ο Λαζαράκος.

-.              Κύριε Σκουριώτη πως εκδηλωνότανε η δραστηριότητα των πρωτεργατών της χούντας στο ναυτικό, σε σχέση με τα όργανα της δικτατορίας τα εκτός ναυτικού. Τι σχέσεις είχανε αυτοί δηλαδή με το στρατό με την ΕΣΑ;

Σ.            Δεν ξέρω… ξέρω βέβαια ότι συνεργαζόταν το Α2, ας πούμε ο Νικολόπουλος, με την ΕΣΑ.

-.              Τι συνεργασία είχανε;

Σ.            Εάν πάρω {ως παράδειγμα}από το Κίνημα του Ναυτικού, τρομερή. Ξέρω ότι όλα τα ονόματα τα επιπλέον, εκτός από αυτά που ήξερε η ΕΣΑ και ο Ιωαννίδης, τα έδωσε ο Νικολόπουλος. Αφού είχε ολόκληρη επετηρίδα και έγραφε. ΄΄Δικός μας, κομμουνιστής, κεντρώος, δεξιός, δεξιός μη χουνταίος, δεξιός χουνταίος…΄΄, και λοιπά. Αυτήν την επετηρίδα την έχω δει.

-.              Αυτό που περιγράφετε τώρα το έκανε στα πλαίσια της αποστολής του σαν Α2, που είχε διευρυνθεί ιδιαίτερα στη δικτατορία, καλύπτοντας και τέτοιους χαρακτηρισμούς προσωπικού. Αυτό με το κίνημα, τι σχέση έχει;

Σ.            Μα από κει πέρα έβγαλε ποιος ήταν ας πούμε ο Σκουριώτης ή ο τέτοιος, δεν υπήρχε περίπτωση να μην είναι στο κίνημα, εάν ήταν σοβαροί άνθρωποι. Αν ήταν τίποτα μαλάκες ε βέβαια τους… Από κει έβγαλε και άκουγε Σκουριώτης; Τον είχανε για αριστερό; Άρα υποπτευότανε ότι δεν ήτανε στο κίνημα, έτσι πιστεύω ότι μίλαγε το πράγμα. Και είχε και όλους τα καρφιά τους ΄΄ΠΣ΄΄, Αβραμόπουλος και…

-.              Καρφιά ήτανε μόνο οι ΠΣ κύριε Σκουριώτη;

Σ.            Αν εξαιρέσω δύο τρία περιστατικά, πολλά λέω ένα δυο τα εκατό από τους μονίμους τους εκ της σχολής δοκίμων, νομίζω ότι οι περισσότεροι ήτανε, Φωσές και σία. Φωσές, ο ΠΣ. Του οποίου του έπεσε η ταυτότητα, του Φωσέ το θυμάμαι σαν και τώρα, στη σχολή μηχανικών που υπηρετούσα εγώ, του έπεσε η ταυτότητα της ΚΥΠ, από πάνω του.

-.              Όταν λέτε ταυτότητα της ΚΥΠ, τι εννοείτε;

Σ.            Είχε μια ταυτότητα ΚΥΠατζίδικη.

-.              Έγραφε ΚΥΠ επάνω;

Σ.            Ναι ναι ναι. Όχι Α2[3], Φωσές ΠΣ ο οποίος μάλιστα μετά πήγε και σε ένα νοσοκομείο, κάτι ήτανε, υποδιευθυντής, δεν ξέρω. Μηχανικός ήτανε αυτός.

-.              Να γυρίσουμε λίγο στο κίνημα, ποια είναι η προσωπική σας γνώμη, τι γνωρίζετε για το πώς προδόθηκε ή πως έγινε γνωστό το κίνημα στη δικτατορία πριν εκδηλωθεί;

Σ.            Εγώ πιστεύω ότι καρφώσανε, αλλά δεν νομίζω ότι κάρφωσε ο ανθυπασπιστής που λένε, που τον κρύβουνε στην Αμερική, που την κοπάνησε. Καρφώθηκε μέσα από το ναυτικό, γιατί πολλοί από τους κινηματίες είχανε… φοβόντουσαν.

-.              Αυτό που λέτε είναι σοβαρό. Κατ’ αρχήν ποιο ήταν το όνομα του ανθυπασπιστή που αναφέρατε;

Σ.            Ψαριάδης. Και ήτανε του ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ μου φαίνεται.

-.              Και είπατε μόλις, ότι ορισμένοι που ήτανε μυημένοι στο κίνημα, μέλη του κινήματος του ναυτικού, το πρόδωσαν, το φανέρωσαν, το είπαν στα όργανα της δικτατορίας, γιατί φοβόντουσαν την εκδήλωσή του. Που το στηρίζετε αυτό;

Σ.            Ξέρω πολύ καλά ότι πήρα εγώ τηλέφωνο ανθρώπους, οι οποίοι μου λέγανε α…. είχανε κάνει ήδη πίσω. Και για να σας πω και ακριβώς, κυβερνήτης υποβρυχίων.

-.              Είναι γνωστό ότι οι κυβερνήτες των υποβρυχίων όλοι, σχεδόν όλοι, πριν γίνουν οι συλλήψεις, είχανε πάρει θέση ενάντια στην εκδήλωση του κινήματος.

Σ.            Μάλιστα αυτό που λέω εγώ.

-.              Αυτό στην εκδήλωση. Αυτό δεν σημαίνει ότι το καρφώσανε κιόλας. Δεν είναι….

Σ.            Όχι δε σημαίνει ότι το καρφώσανε, αλλά μπορεί και να το καρφώσανε. Έναν που δεν θα σας πω το όνομα του, πιστεύω ότι μπορεί και να το κάρφωσε.

-.              Ποιόν εννοείτε;

Σ.            Βεβαίως δε μπορώ να σας πω, τώρα… Άσε που μπλέξανε και γυναίκες μέσα ε, ξέχασα να το πω.

-.              Τι εννοείτε;

Σ.            Ε… όταν πιάνανε στο κίνημα του ναυτικού… όταν αρχίσανε οι συλλήψεις, εγώ βρέθηκα στο σπίτι του Μπακόπουλου. Και χτυπάει το τηλέφωνο και μια γυναίκα κινηματία που ήτανε και φίλη μου, παίρνει, μου λέει ο Μπακόπουλος: ΄΄ξέρεις με έχουνε τρελάνει στα τηλέφωνα και με βρίζουνε διότι δεν με έχουνε πιάσει ακόμα, και μία γυναίκα κινηματία…» χτυπάει το τηλέφωνο {εκείνη τη στιγμή}… μου λέει «αυτή θα είναι, άκου΄΄. Και άκουσα και ξέρω ποια είναι. Γιατί έχει φωνή στεντορία, και μας έχεσε, τον έχεσε, ΄΄…και εσύ΄΄ του λέει΄΄ και οι άλλοι από τα προάστια…΄΄ εννοώντας εμένα. Ότι μας…

-.              Ένα λεπτό τι εννοείτε; Ότι η σύζυγος ενός αξιωματικού του ναυτικού, που είχε συλληφθεί με τις πρώτες συλλήψεις, 23 του… Μαΐου, μετά από τις 23 όταν είδε ότι κάποιοι άλλοι δεν είχαν συλληφθεί τους οποίους γνώριζε… έπαιρνε τηλέφωνο τον Μπακόπουλο;

Σ.            Τον Μπακόπουλο, δεν ξέρω αν έπαιρνε άλλον.

-.              Και;

Σ.            Και του έλεγε ΄΄…που είσαι… που δεν έχεις θάρρος, που είσαι γυναίκα, εσύ και οι άλλοι κάτι άλλοι από τα προάστια.. δεν πηγαίνουν…΄΄, γιατί προάστιος ήμουνα εγώ τότε, Φαληριώτης, και με ήξερε αυτή ότι δεν είχα παραδοθεί και για πιο λόγο να παραδοθώ; Δεν μπορώ να καταλάβω, ε… έβριζε εν πάση περιπτώσει. Είχε στεναχωρηθεί τόσο πολύ φαίνεται, που ο άντρας της πιάστηκε και οι άλλοι δεν πιαστήκανε που….

-.              Αυτό εσείς το ερμηνεύετε ότι σήμαινε πως γυναίκες συναδέλφων σας… γνώριζαν και αυτές, ενώ δεν έπρεπε να γνωρίζουν;

Σ.            Εκατό τις εκατό. Εκατό τις εκατό το ξέρω, ότι γνώριζαν. Βεβαίως και είχε διαρρεύσει.

-.              Δηλαδή σαν τη περίπτωση του Πετρόπουλου του αξιωματικού των υποβρυχίων, του μαχίμου;

Σ.            Τι ακριβώς;

-.              Αν γνωρίζετε την υπόθεση «των υποβρυχίων» όπως λέγεται.      Στη Γερμανία, όπου πήγαν να τα παραλάβουν;

Σ.            Δεν τη γνωρίζω.

-.              Γνωρίζετε ότι ο Πετρόπουλος αποτάχτηκε στη συνέχεια;

Σ.            Το γνωρίζω.

-.              Γνωρίζετε για μια ομάδα ονόματι «Ομάδα Σταματελόπουλου»;

Σ.            Ναι.

-.              Τι γνωρίζετε γι’ αυτή την περίπτωση;

Σ.            Ο μακαρίτης ο Νάσος ο Αναγνωστόπουλος και λοιπά. Ότι είχανε μπει στα κόλπα….

-.              Ποια δηλαδή;

Σ.            Ο Αναγνωστόπουλος είχε πάει Β3, τι ήταν αυτό; Προσωπικό, Β1 τι είναι; Β1 μου φαίνεται, δεν θυμάμαι, εσύ ήσουνα.[4] Και έκανε τα πάντα να επικρατήσει το Σταματελοπουλικό κίνημα εγώ πιστεύω.

-.              Δηλαδή τι ήτανε αυτό το κίνημα;

Σ.            Ήτανε δέκα αξιωματικοί οι οποίοι ήτανε εναντίον, πιστεύω, του Ιωαννίδη, ή του Παπαδόπουλου.

-.              Από το ναυτικό ποιοι ήταν σε αυτή την υπόθεση;

Σ.            Εγώ ξέρω μόνον ένα, τον Αναγνωστόπουλο.

-.              Για τον Γκιόκεζα δεν ξέρετε;

Σ.            Και πιθανόν ο Γκιόκεζας, ήθελα να το πω, και πιθανόν ο Γιώργος ο Καρτάλης, πιθανόν. Ο μάχιμος, μια τάξη πάνω από μένα. Και ο Γκιόκεζας.

-.              Για τον Πετρόπουλο δεν ξέρετε αν ήταν;

Σ.            Όχι δεν ξέρω.

-.              Ξέρετε ότι αυτή η ομάδα γνώριζε, βέβαια εάν ήταν ομάδα όπως τη λέτε, γνώριζε για το κίνημα του ναυτικού, και ο Γκιόκεζας;

Σ.            Και βέβαια γνώριζε. Ο Γκιόκεζας ήτανε καπετάνιος.

-.              Ήτανε μέλος του κινήματος, αλλά και ο Αναγνωστόπουλος ήτανε μυημένος από τον Γκιόκεζα;

Σ.            Ναι αλλά δεν ήτανε στο κίνημα του ναυτικού, εγώ δεν το πιστεύω.

-.              Εσείς το λέτε, ο Γκιόκεζας έχει πει ότι ήτανε.

Σ.            Εγώ δεν το πιστεύω. Αλίμονο αν φτάσαμε στο σημείο να είναι μυημένος και ο Αναγνωστόπουλος. Αλίμονο. Τότε γιατί να το καρφώσει πως τον είπαμε, ο Ψαριάδης; Και εγώ και ο Αναγνωστόπουλος.

-.              Μα θέλετε να πείτε ότι δεν υπήρχαν οπαδοί της χούντας που να ξέρουν για το κίνημα;

Σ.            Όχι. Να ήτανε μυημένοι.

-.              Τι πάει να πει μυημένοι;

Σ.            Ρε παιδί μου εμένα με είχανε μυήσει, μου είχανε πει «θέλεις να είσαι στο κίνημα του ναυτικού;» Και είχα πει «θέλω.» Τέτοιοι δεν το πιστεύω ότι υπήρχανε. Τα ξέρανε από βρώμες, αλλά όχι ότι ήτανε μυημένοι. Μπορεί να μην σου αρέσουν αυτά, να τα σκέφτεσαι αλλιώς εσύ, αλλά έτσι πιστεύω εγώ, τι πιστεύω εγώ λέω τώρα. Δεν πιστεύω με τίποτα, θα είναι ΄΄ξεφτίλες΄΄ τελείως, αλλά τόσο πολύ όχι.

-.              Γιατί λέτε ότι είναι ΄΄ξεφτίλες΄΄ σε εισαγωγικά;

Σ.            Με τη μετέπειτα στάση τους. Την τωρινή στάση τους.

-.              Εννοείτε μεταδικτατορικά.

Σ.            Ε βέβαια. Και Παπαδογκωναίοι και Παναγιωταραίοιδες που ήτανε μυημένοι, δεν ήτανε χουνταίοι; Ήτανε χουνταίοι τότε επί βασιλέως.

-.              Δηλαδή;

Σ.            Μόλις έπεσε ο βασιλιάς, γίνανε χειρότεροι από τους κεντρώους εναντίον της χούντας. Για τον Παναγιωταρέα, είμαι εκατό τις εκατό σίγουρος, γιατί τον έχω ζήσει, και αυτός ήτανε που ήξερε, που θα με έπαιρνε τηλέφωνο να μου πει ΄΄μην έρθεις΄΄ ή ΄΄μην κατέβεις στο ναύσταθμο΄΄ ή ΄΄κατέβα΄΄. Φοβερός. Και μάλιστα ο Παναγιωταρέας, τότε που έγινε το δημοψήφισμα, έφερε τον (…) στην υπηρεσία, τον είδα. Θα μου πεις μπορεί να το είχε κάνει κομπίνα, αλλά όχι, τον πιστεύω. Αλλά πριν τον βασιλιά στο κίνημα, τι ήτανε;

-.              Κύριε Σκουριώτη, εννοείτε ότι οι βασιλόφρονες αξιωματικοί του ναυτικού μέχρι τις 13 του Δεκέμβρη του 1967 ήταν οπαδοί της δικτατορίας;

Σ.            Ναι, οπαδοί μέχρι να φύγει ο Κωνσταντίνος.

-.              Πόσοι βασιλόφρονες αξιωματικοί ήτανε αυτοί;

Σ.            Πενήντα τα εκατό.

-.              Πως το ερμηνεύετε αυτό;

Σ.            Ε…. τους ήξερα. Θες να τους αραδιάσω;

-.              Όχι. Πως το εξηγείτε αυτό, πως το ερμηνεύετε γιατί ήτανε βασιλικοί, γιατί ήτανε βασιλόφρονες;

Σ.            Μα… όπως ήτανε, γιατί ήτανε; Γιατί είχανε ανατραφεί με τέτοια αυτή που … το ναυτικό είχε τους περισσότερους, εγώ πιστεύω και από τον στρατό είχε τους περισσότερους βασιλόφρονες… γιατί υποτίθεται ότι το ναυτικό είναι η ελίτ του στρατού, και όλη η ελίτ τότε ήτανε βασιλικοί. Γι’ αυτό.

-.              Τι σημαίνει για σας ελίτ των ενόπλων δυνάμεων;

Σ.            Ό,τι σημαίνει για τους πολίτες. Η ελίτ, ήτανε οι καλύτεροι, οι πιο άξιοι, οι πιο αριστοκράτες, οι πιο… όλοι, όλοι, ξέρω γω τι να πω;

-.              Ιδεολογικά το τοποθετείτε, οικονομικά, πως;

Σ.            Κοινωνικά.

-.              Κοινωνικά. Γνωρίζετε ότι στις 21 Απριλίου του ‘67 η επετηρίδα που είχε εξακόσιους περίπου αξιωματικούς, είχε το πενήντα τοις εκατό των αξιωματικών του ναυτικού με προέλευση οικογενειών με επαγγέλματα μεσαία και κάτω;

Σ.            Δεν το πιστεύω. Όχι. Εγώ πιστεύω ότι μεσαία και κάτω ήτανε το ένα τριάντα τα εκατό και το εβδομήντα ήτανε Αθηναίοι από οικογένειες όχι εργατικές ή αστικές. Εγώ θυμάμαι διάβαζα «Ελευθερία» τώρα μιλάμε, διάβαζα «Ελευθερία», το ‘62-‘63 δεν είναι το κέντρο; Το ‘62 Κόκας, Μητσοτάκης τότε στο κέντρο και λοιπά, και βγαίνανε και με λέγανε κομμουνιστή, επειδή διάβαζα «Ελευθερία». Τι μου λες τώρα, δεν τα’ χεις ζήσει εσύ αυτά;

-.              Τους συνοδοιπόρους εννοείτε λοιπόν, που τους αποκαλούσαν στις ένοπλες δυνάμεις κομμουνιστές;

Σ.            Ναι βέβαια. Γιατί σου λέω, εγώ δεν κάνω και μεγάλο διαχωρισμό μεταξύ βασιλικών και δεξιών. Τότε ήτανε όλοι δεξιοί, εγώ δεν θυμάμαι… εκτός από πέντε έξι ανθρώπους που έκανα και παρέα, και μέσα σε αυτούς ήτανε και δεξιοί γιατί δεν μπορούσες να κάνεις παρέα μόνο με… πέντε έξι ανθρώπους. Τον Κωστή τον Δημητριάδη που ήτανε κεντρώος, τον Πότη[5], τον Θεμελίδη, τότε γιατί μετά έμαθα ότι άλλαξε, τον Βουραζέρη…

-.              Αυτοί οι αξιωματικοί, κύριε Σκουριώτη, πως μπήκατε στη Σχολή Δοκίμων αφού ήσασταν κεντρώοι και κεντροαριστεροί;

Σ.            Γιατί είχαμε μέσον, εγώ τουλάχιστον είχα μέσον, και μάλιστα μέσα από το ναυτικό.

-.              Πως εξασφαλιζότανε ότι αυτοί που θα μπουν στο ναυτικό θα είναι δεξιοί;

Σ.            Πρώτα από όλα πήγαινες {χαρτί} κοινωνικών φρονημάτων τότε, αν θυμάσαι υπήρχαν τα χαρτιά αυτά, επομένως, από εκεί ήτανε η αρχή. Μετά πηγαίνανε και ρωτάγανε, εγώ ξέρω ρωτήσανε και στη γειτονιά μου, και μάλιστα ένας είπε ότι ΄΄ποιοι οι Σκουριώτηδες; Είναι κομμουνιστές΄΄. Επειδή εγώ είχα τον θειο μου το Γιαννάκη κομμουνιστή.

-.              Ο πατέρας σας τι ήτανε;

Σ.            Ο πατέρας μου… ο μακαρίτης ο πατέρας μου ήτανε ιδεολόγος αριστερός, αλλά ψήφιζε κέντρο. Ψήφιζε Βενιζέλο, Βενιζελικός, αλλά με ιδεολογία αριστερή.

-.              Ήτανε ΕΑΜίτης;

Σ.            Όχι δεν έχει ανακατευτεί.

-.              Ο θείος σας ήτανε κομμουνιστής ενεργός;

Σ.            Βέβαια, πήγε και εξορία, δεν πήγε; Επί χούντας όλα τα χρόνια στην εξορία τα ’φαγε.

-.              Τι ποσοστό νομίζετε εσείς ότι χρησιμοποιούσε τότε μέσον, για να μπει στο ναυτικό;

Σ.            Ενενήντα τα εκατό. Χωρίς μέσον δεν έμπαινες, το δέκα τα εκατό οι άψογοι μπαίνανε, και το ενενήντα το εκατό ήτανε με μέσο.

-.              Στους άψογους μέσα υπήρχε περίπτωση να είναι από κομμουνιστικές οικογένειες από αριστερές οικογένειες;

Σ.            Όχι, όχι.

-.              Γιατί δεν έπρεπε στο Πολεμικό Ναυτικό, και ευρύτερα στις ένοπλες δυνάμεις, να υπάρχουνε αριστεροί αξιωματικοί;

Σ.            Εγώ είπα ότι δεν έπρεπε; Εγώ δεν είπα ότι δεν έπρεπε. Εγώ λέω ότι έπρεπε.

-.              Γιατί λοιπόν υπήρχαν αυτές οι διαδικασίες;

Σ.            Μα μόνο στο στρατό υπήρχαν αυτές οι διαδικασίες; Περισσότερο στους πολίτες υπήρχανε. Άμα δεν ήσουν δεξιός, διοριζόσουνα; Ακόμα χειρότερα, υποτίθεται ότι οι ένοπλες δυνάμεις ήταν αντικομουνιστές και λοιπά. Γιατί έτσι ήτανε το καθεστώς τότε. Βασιλόφρονες, ο συνταγματάρχης ο πως λεγότανε, οι Αναπαύτηκες και τέτοιοι δουλεύανε, Νόβας και τέτοιοι δουλεύανε τότε.

-.              Γιατί έπρεπε οι ένοπλες δυνάμεις τότε να μην έχουν αριστερούς αξιωματικούς;

Σ.            Εμένα ρωτάς; Μα εγώ δεν είπα ότι δεν έπρεπε, είπα ότι έπρεπε να έχουν και αριστερούς… Και όταν λέμε αριστερούς όχι πολύ…[6]

-.              Για κάποιο λόγο ένας μηχανισμός λειτουργούσε να μην μπαίνουν αριστεροί, γιατί λειτουργούσε;

Σ.            Επειδή είχαν κερδίσει οι δεξιοί, και Χίτες και όλα τα…..

-.              Άρα επειδή είχαμε τον εμφύλιο και στον εμφύλιο κέρδισε η μια παράταξη, με βάση…;

Σ.            Αν κέρδιζε η άλλη θα ήταν πιστεύω το αντίθετο.

-.              Αυτή η παράταξη που ήτανε η δεξιά παράταξη ήθελε δικές της ένοπλες δυνάμεις;

Σ.            Σαφώς.

-.              Να τις κάνει τι;

Σ.            Να τις κάνει τι; Να τις χρησιμοποιήσει εγώ πιστεύω. Ενδόμυχα, αυτό πιστεύω.

-.              Ενδόμυχα το λέγατε… Βέβαια δεν έχετε ακούσει ποτέ την αποστολή του στρατού; Ποια ήταν η αποστολή του στρατού;

Σ.            Εναντίον των αριστερών, εναντίων των αριστερών, καμία άλλη αποστολή δεν είχε τότε ο στρατός. Η ιδέα, σκατά και όλα αυτά. Καμία άλλη εναντίον… πως θα φιμώσουνε τους αριστερούς. Γιατί γελάς μπορείς να μου πεις; [7] Σου είπα για να φιμώσουνε το αριστερό κίνημα, το σοσιαλιστικό ,τον κόσμο, να τον φιμώσουνε. Ώστε να μην επικρατήσει το κέντρο ή η αριστερά. Να μένουνε στο επίπεδο μορφώσεως και λοιπά και λοιπά χαμηλά, ώστε να κάνουν αυτοί ότι γουστάρουν εφ’ όλης της ύλης.

-.              Για να νέμονται δηλαδή την εξουσία;

Σ.            Όχι μόνο για να νέμονται την εξουσία, αυτό ήτανε βέβαιο ότι θα νέμονται, για να τους πηδήξουνε, για να τους έχουνε χαμηλά το μορφωτικό τους επίπεδο χαμηλό, δεν είναι μόνο η εξουσία. Ο άλλος ηδονίζονταν όταν έβλεπε έναν κομμουνιστή να τον έχουνε μέσα φυλακή η εξορία. Εγώ δεν το πιστεύω ότι ήτανε μόνο αυτό, εξουσία εντάξει την είχανε. Αλλά για θυμήσου το κίνημα του ναυτικού το ‘43 στην Αίγυπτο, και μάλιστα σκοτώσανε τον φίλο μου τον Κουντουπλή, για θυμήσου τους αεροπόρους, τι {τους}κάνανε. Τώρα με έχεις βάλει να εκνευριστώ κι άλλο, και θα πω κι άλλα, και δεν θέλω να πω.

-.              Άρα εκτός από τους λόγους που ήτανε κοινωνικοί και οικονομικοί, η νομή της εξουσίας δηλαδή, μέσα από τις ένοπλες δυνάμεις, τα Σώματα ασφαλείας και λοιπά, με τις οποίες ήλεγχαν το κράτος, ήλεγχαν τον τόπο, υπήρχε και αυτό που είπατε χαρακτηριστικά ότι ήτανε λόγοι προσωπικοί, εκδίκησης δηλαδή;

Σ.            Σαφώς.

-.              Πάμε στο μορφωτικό επίπεδο που είπατε των αριστερών. Ποιο ήτανε το μορφωτικό επίπεδο των αξιωματικών πριν τη δικτατορία; ….Εφημερίδα διαβάζατε; Είπατε….

Σ.            Εγώ διάβαζα.

-.              Πόσοι διαβάζανε εφημερίδες;

Σ.            Ελάχιστοι μέσα. Έξω δεν ξέρω. Πολιτικά πιστεύω ότι ήτανε ανώριμοι οι αξιωματικοί του ναυτικού. Είχανε μάθει από τον μπαμπάκα τους και τη μαμάκα τους να είναι δεξιοί, και ήτανε δεξιοί χωρίς να διαβάζουν και δεν ξέρανε τι τους γίνεται. Μετά τη δικτατορία, και το μόνο καλό που έκανε η δικτατορία ήταν ότι μορφώθηκαν πολιτικά οι αξιωματικοί – και οι περισσότεροι πολίτες εδώ που τα λέμε – είδανε τις κτηνωδίες που κάνανε οι δεξιοί και οι χουνταίοι και αρχίσανε και ξυπνάγανε.

-.              Εννοείτε ότι ο προβληματισμός και η καταπίεση τους υποχρέωσε να σκεφτούν;

Σ.            Βεβαίως, βεβαίως.

-.              Αυτό το λέτε ιδεολογική…

Σ.            Όταν εγώ ακούω Θεοφιλόπουλο ότι ήτανε στο κίνημα του ναυτικού, ο οποίος ήτανε υπερδεξιά, θα πει ότι κάτι δεν του άρεσε, κάτι συνέβαινε.

-.              Μήπως σε κάποιους δεν άρεσε ότι ο στρατός δεν είχε εντάξει στην συνωμοτική ομάδα και αξιωματικούς του ναυτικού; Της 21^ης Απριλίου εννοώ.

Σ.            Α, μπα δεν το ξέρω.

-.              Γιατί δεν είχανε βάλει και το ναυτικό στη συνωμοσία;

Σ.            Γιατί δεν του είχανε εμπιστοσύνη. Γιατί σου λέω, ήτανε πιο μορφωμένοι απ’ ότι ήτανε οι καραβανάδες.

-.              Ποιοι ήτανε πιο μορφωμένοι κύριε Σκουριώτη, οι υπαξιωματικοί του στρατού ή του ναυτικού;

Σ.            Εγώ πιστεύω του ναυτικού ότι ήτανε πιο μορφωμένοι. Παρόλο που και αυτοί ήτανε πιο αμόρφωτοι, αλλά οι πιο μεγάλοι ήτανε σκέτοι καραβανάδες.

-.              Ξέρετε την αναλογία αξιωματικών προελεύσεως σχολής δοκίμων με τους προελεύσεως σχολής υπαξιωματικών την περίοδο που μιλάμε;

Σ.            Νομίζω ότι ήτανε ένα προς πέντε.

-.              Σωστά. Επομένως για τι μόρφωση μιλάμε στο πολεμικό ναυτικό;

Σ.            Μα δεν είναι… κοίταξε, τους υπαξιωματικούς στο ναυτικό μπορεί να λένε ότι είναι η σπονδυλική στήλη {αλλά}, πιστεύω ότι κάνανε ότι γουστάρανε οι αξιωματικοί… Ήτανε πιόνια οι υπαξιωματικοί.

-.              Το εξηγείτε αυτό;

Σ.            Το εξηγώ. Ζούσανε με εξακόσιες δραχμές τότε. Το ‘63 παίρναμε 600 δρχ μισθό, και αν παίρνανε.

-.              Εσείς τι παίρνατε τότε το ‘63;

Σ.            1.800.

-.              Σας έφταναν αυτά τα χρήματα να ζήσετε τότε;

Σ.            Τότε ναι, γιατί ήμουνα μόνος, αν είχα οικογένεια δεν μου φτάνανε.

-.              Πιστεύετε ότι κρατιόταν ο υπαξιωματικός συνειδητά σε χαμηλό μορφωτικό επίπεδο;

Σ.            Ναι. Ναι. Και τώρα συμβαίνει αυτό, παρόλα τα τριάντα χρόνια. Γιατί οι αξιωματικοί πιστεύω είναι πιο μορφωμένοι από ότι ήτανε τότε.

-.              Γιατί συμβαίνει αυτό, γιατί συνέβαινε τότε;

Σ.            Διότι έτσι πρέπει να είναι στο στρατό.

-.              Γιατί;

Σ.            Ότι πρέπει πάλι η ιεραρχία…

-.              Η ιεραρχία στο βαθμό σημαίνει και ιεραρχία στη μόρφωση; Τι είναι αυτό που λέτε τώρα;

Σ.            Εγώ τι λέω; Έτσι πιστεύουνε λέω, όχι ότι τα πιστεύω εγώ. Τι πιστεύει ο Μάκης[8] και οι αξιωματικοί λέω. Και ακόμα που συζητώ, έτσι είναι. ΄΄ Ότι πρέπει να είναι πιο μορφωμένοι οι αξιωματικοί από τους υπαξιωματικούς, διότι θα σηκώσουν κεφάλι΄΄.

-.              Θα σηκώσουν κεφάλι είπατε; Άρα πήγαμε στο ζουμί.

Σ.            Ναι. Εγώ πιστεύω το αντίθετο, ότι καλόν είναι να έχεις τον καλύτερο υπαξιωματικό, έστω και πιο μορφωμένο από εσένα. Τη διοίκηση θα τη κάνω εγώ με τα γαλόνια μου, με την αυτή μου με τη… με τη προσωπικότητά μου, δεν θα την κάνω με τη μόρφωσή μου.

-.              Άρα θέλετε να πείτε ότι οι αξιωματικοί ήταν αυτοί οι οποίοι κρατούσαν και κρατάνε τους υπαξιωματικούς σε χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο;

Σ.            Βεβαίως.

-.              Δεν ήτανε η ηγεσία;

Σ.            Και το κράτος, και το κράτος. Διότι όταν σου λέει το κράτος ότι θέλω, – αυτή τη στιγμή δε θυμάμαι – έπαιρναν του δημοτικού, θυμάσαι; Πόσα ηλεκτρονικά μπορεί να μάθει ένας του δημοτικού; Δε μπορούσε να μάθει. Ενώ τώρα το κάνανε λύκειο, μου φαίνεται γυμνάσιο, μετά το έχουν κάνει και απόφοιτους λυκείου. Σιγά-σιγά λοιπόν φτιάχνει το πράγμα.

-.              Τώρα μπαίνουν με τις πανελλήνιες εξετάσεις. Το ίδιο υλικό που μπαίνει στη Σχολή Δοκίμων, μπαίνει στις σχολές των υπαξιωματικών;

Σ.            Ναι. Έτσι μου φαίνεται ότι είναι.

-.              Άρα το μορφωτικό επίπεδο των υπαξιωματικών, των αξιωματικών εξ υπαξιωματικών, σε σύγκριση με το αντίστοιχο επίπεδο των αξιωματικών της σχολής δοκίμων ήταν πολύ κάτω;

Σ.            Βεβαίως. Και το κοινωνικό ε;

-.              Η προέλευση εννοείτε;

Σ.            Η προέλευση. Και φτωχολογιά και παιδιά χωρισμένων, όλων των….

-.              Τα παιδιά της Φρειδερίκης τι ήταν κύριε Σκουριώτη;

Σ.            Τα παιδιά της Φρειδερίκης; Ξέρετε τι ήτανε. Το πλέον α… πώς να το πούμε. Τα παιδιά της Φρειδερίκης ήτανε σχεδόν ορφανά. Του εμφυλίου πολέμου, αφού τα θέλετε έτσι. Αλλά δεν τα λέμε αυτά γιατί [9] …

-.              Γιατί δεν τα λέμε; Είναι γραμμένα σε βιβλία. Πέστε τα και εσείς. Δεν είναι ντροπή.

Σ.            Τα ορφανά του πολέμου. Του εμφυλίου πολέμου. Των δεξιών και των αριστερών όμως. Εκεί έχω μία αλλαγή… Το ιστορικό παιδομάζωμα, ναι. Το οποίον ήτανε… ανεξαρτήτως όμως πιστεύω εμφύλιου δεξιών και αριστερών, ήτανε όλα εκεί μέσα. Και εκτός αυτού πιστεύω ότι, δεν είχαν τη δυνατότητα να πάνε σε φροντιστήρια ξέρω γω αυτοί που… σαν και μας που πήγαμε στη Σχολή Δοκίμων. Εγώ δεν πήγα και πολύ φροντιστήριο, γιατί ήτανε και μπατίρης ο πατέρας μου, αλλά θέλω να σου πω ότι ούτε καν σκέπτονταν ότι θα μπορούσαν να μπουν στη σχολή ναυτικών δοκίμων αυτά τα παιδιά. Αυτά τα παιδιά το όνειρό τους ήταν, να γίνουν υπαξιωματικοί.

-.              Δεν ήτανε το όνειρό τους, τους το βάλανε το όνειρο.

Σ.            Σαφώς. Αυτό λέω.

-.              Αυτά τα παιδιά λοιπόν τα βάλανε στις παραγωγικές σχολές του ναυτικού μόνο;

Σ.            Βεβαίως μόνο. Δεν ξέρω αν πήγανε και στου στρατού και μάλλον θα πήγανε. Αλλά σε εμάς μόνο εκεί.

-.              Κύριε Σκουριώτη εσάς πως σας αντιμετωπίζανε στο υπηρεσιακό περιβάλλον σαν κεντρώο αξιωματικό μ’ αυτές τις ιδέες;

Σ.            Νομίζω ότι καλά. Βέβαια μπορεί να παίρνανε τη μετάθεση τη καλή οι δεξιοί, αλλά κι εγώ δεν έπαιρνα κακή, διότι δεν υπήρχαν και κακές μεταθέσεις. Δεν μπορώ να πω ότι έχω παράπονο μεγάλο.

-.              Στο κίνημα του ναυτικού ο Σκεμπέας σας προτείνει για άσκηση ποινικής διώξεως, η οποία δεν υλοποιήθηκε. Επίσης δεν είχατε συλληφθεί, δεν φθάσανε σε εσάς στη σύλληψη.

Σ.            Δε φτάσανε. Είχε μείνει ο Μπακόπουλος μου φαίνεται, Σκουριώτης, Κώτσης, και άλλος ένας δε θυμάμαι ποιος.

-.              Εκτός από την ιστορία του κινήματος και την εξέλιξή της, ξέρετε εσείς να υπήρχαν άλλες κινήσεις σε σχέση με τη δικτατορία;

Σ.            Νομίζω ναι, ότι υπήρξε μια, αυτή του Βασιλειάδη τότε που ήταν ΣΤΟΛΟ μου φαίνεται ο Παπαδόπουλος… Αλλά βέβαια τρίχες, ερασιτεχνική τελείως.

-.              Του Βασιλειάδη, ποιου Βασιλειάδη;

Σ.            Αυτουνού που έγινε υπουργός, υφυπουργός, υπουργός Εθνικής Αμύνης, της Νέας Δημοκρατίας.

-.              Άλλη κίνηση ξέρετε;

Σ.            Όχι.

-.              Τι έχετε να πείτε για τον Κιοσσέ, ήτανε συμμαθητής σας;

Σ.            Ήτανε μια τάξη πάνω από εμένα.

-.              Τι ξέρετε για την περίπτωσή του γενικά;

Σ.            Ξέρω ότι ήτανε στην Κύπρο. Ξέρω ότι βασάνισε στο Έλλη, και ξέρω ότι δεν είναι κακός άνθρωπος.

-.              Γνωρίζετε εάν αληθεύει ότι μετά την υπόθεση στο Έλλη, ο ίδιος κινήθηκε με συναδέλφους του αντιχουντικά;

Σ.            Ναι.

-.              Τι ξέρετε για αυτό;

Σ.            Ξέρω πολύ καλά ότι είχε συναντήσεις, αλλά πιστεύω ότι κινήθηκε αντιδικτατορικά από ενοχές λόγω του «Έλλη», έτσι πιστεύω.

-.              Όταν λέτε ότι είχε συναντήσεις, τι εννοείτε με ποιούς είχε συναντήσεις;

Σ.            Με συμμαθητάς του και της τάξεως μου ορισμένους.

-.              Ποιούς συμμαθητές;

Σ.            Δεν θυμάμαι, δεν θυμάμαι.

-.              Της τάξεως σας ποιούς;

Σ.            Δεν τους θυμάμαι, ξέρω όμως ότι είχε. Με μένα όχι.

-.              Για να κάνουνε τι;

Σ.            Να κάνουνε όχι ομάδα ένοπλη εναντίον της χούντας, αλλά να δημιουργήσουνε κλίμα εναντίον της χούντας.

-.              Δηλαδή…

Σ.            Βέβαια το ’74, όχι το ‘74, την ημέρα του κινήματος του βασιλιά[10], που ήρθε ο Περβαινάς, ήμουνα στο ΓΕΝ εγώ, τότε που παραιτηθήκαμε και μας κυνηγάγανε, βάλανε τους αυτούς και μας κυνηγάγανε, να μας φέρουνε πίσω. Ο Κιοσσές ήτανε τότε γενικός δερβέναγας που φύλαγε το ΓΕΝ στη Κλαυθμώνος.

-.              Περβαινάς ήτανε ο τελευταίος υποναύαρχος, υπηρετούσε τότε στο ΓΕΕΘΑ;

Σ.            Και τον πήρανε και τον κάνανε αρχηγό. Και ήρθε στο ΓΕΝ και έκανε τη μαλακία και λέει, επειδή είδε ότι υπήρχε αναμπουμπούλα, και λέει ΄΄όποιος δεν συμφωνεί με αυτά που λέμε, δηλαδή εναντίον του βασιλέως, να σηκωθεί να φύγει΄΄. Αλλά βέβαια την πάτησε εκεί πέρα, διότι βρήκανε ευκαιρία όπως εγώ και σηκώθηκα και έφυγα, όχι γιατί ήμουνα υπέρ του βασιλιά, αλλά εναντίον της χούντας. Και φύγανε σχεδόν άλλοι, και έβαλε τους βατραχανθρώπους με τον Κιοσσέ, τον θυμάμαι σαν και τώρα, στην πόρτα και μας γύριζε πίσω.

-.              Ένα λεπτό κύριε Σκουριώτη, αυτό ποιος το είπε ο Περβαινάς ή ο Κιοσσές;

Σ.            Ποιό;

-.              Αυτό που είπατε ότι ΄΄όποιος δεν είναι υπέρ της…όποιος δεν είναι εναντίον του βασιλέως να φύγει΄΄.

Σ.            Ο Περβαινάς. Ναι! ΄΄ Όποιος δεν συμφωνεί με την κατάσταση να σηκωθεί να φύγει΄΄, μπροστά μου. Μας είχε καλέσει στον θάλαμο επιχειρήσεων πάνω στο δώμα της Κλαυθμώνος.

-.              Γενικά για την στάση του Περβαινά τι έχετε να πείτε αφού ανέλαβε ΓΕΝ;

Σ.            Πιστεύω ότι ήτανε ένα άβουλο πλάσμα, που έκανε ότι του λέγανε.

-.              Πως εξηγείτε ότι φύγανε μόνο εφτά – οχτώ αξιωματικοί με το κίνημα του βασιλιά, κι όχι παραπάνω;

Σ.            Δεν σου είπα; Κοιτάξανε την πάρτη τους που λέμε, το τομάρι τους να σώσουνε.

-.              Όταν λέω να φύγουνε, εννοώ να αποστρατευτούν, να αποταχθούν.

Σ.            Ναι βέβαια. Ε σιγά-σιγά όμως τους βγάζανε ε, σιγά-σιγά κι αυτούς.

-.              Εννοείτε τους διώχνανε από το ναυτικό;

Σ.            Ναι, με τις κρίσεις και αυτά, αλλά τότε φύγανε δεν ξέρω αν ήτανε και πέντε έξι, μπορεί να ήτανε και λιγότεροι. Απ’ότι θυμάμαι ήτανε ο Κοντογιάννης, ο υπαρχηγός ποιός ήτανε, ο Σούτσος, ξέρω γω και κάτι τέτοιοι.

-.              Γνωρίζετε για τον Γουλέα και την Κύπρο; Τι ξέρετε, αν ξέρετε, όχι τι ακούσατε.

Σ.            Αλλά δεν είχα ακούσει ότι είχε κάνει, αλλά για τον Ντάνο που μου είπες είχα ακούσει διάφορα, τον Ντάνο τον Γιώργη τον μηχανικό μωρέ, που δίναμε μαζί πως λεγότανε, ποιός μηχανικός πλωτάρχης ήτανε, ξέρεις; Παπαργύρης. Ο Ντάνος, ο Παπαδάκης, ο Συρανό ντε Μπερζεράκ, ο πως λεγότανε, ο μάχιμος που ήτανε διοικητής τότε, δεν τους θυμάμαι κιόλας όλους.

-.              Πως εξηγείτε εσείς τη συμπεριφορά αυτών των αξιωματικών οι οποίοι ανεξάρτητα από την ιδεολογική τοποθέτηση…;

Σ.            Γιατί θα μου πεις ότι δεν ήτανε χουνταίος ο Ντάνος;

-.              Ανεξάρτητα από αυτή την τοποθέτηση, η συμπεριφορά τους ακούμπησε και περιοχές, οι οποίες είναι ανήθικες περιοχές. Η κλοπή πραγμάτων, η αφαίρεση ξένων πραγμάτων.

Σ.            Εγώ πιστεύω ότι ήταν καθάρματα εκ φύσεως. Πας χουνταίος για μένα είναι κάθαρμα Αντώνη μου.

-.              Ένα λεπτό γιατί αναφερθήκατε νωρίτερα σε χουντικούς ιδεολόγους οι οποίοι δεν βγάλανε λεφτά.

Σ.            Ναι. Σαφώς και το λέω, όπως ο Πολιτόπουλος. Αυτός ήταν ιδεολόγος γιατί πίστευε ότι η χούντα θα κάνει καλό στην Ελλάδα. Οι άλλοι ήταν χουνταίοι, διότι εκμεταλλεύτηκαν τα της χούντας και έκλεβαν που λες. Που μπήκαν σε χώρους διαφόρους. Λαθρεμπόριο και λοιπά που λέμε. Αλλά δε μπορεί ένας χουνταίος να μην είναι κάθαρμα, διότι ο Πολιτόπουλος που λες, ήτανε κάθαρμα, αλλά δεν ήτανε κάθαρμα στις κλοπές, ήτανε κάθαρμα στις συμπεριφορές ως προς τους Κακαρά, Σκουριώτη, ως προς τους … δηλαδή τους έκαψαν.

-.              Υπήρχε ανατροπή της ιεραρχίας στη διάρκεια της δικτατορίας στο ναυτικό;

Σ.            Βεβαίως, αν εννοείς αυτό. Αλλά δεν είναι στο κίνημα του ναυτικού. Στο κίνημα του Κωνσταντίνου δεν είχαν αυτοί τους ναύαρχους, οι λοχαγοί, οι υποπλοίαρχοι, οι πλωτάρχες, όπως έγινε στο στρατό. Αλλά ότι γουστάρανε κάνανε οι μικροί, οι χουνταίοι, η κάστα.

-.              Ξέρετε… είστε Αρβανίτης;

Σ.            Όχι.

-.              Ξέρετε τι ποσοστά από Αρβανίτες έχουμε στις ένοπλες δυνάμεις ή σας απασχόλησε ποτέ αυτό σαν θέμα;

Σ.            Όχι, δεν νομίζω ότι… Αρβανίτες Έλληνες εννοείς, Αρβανίτες;

-.              Ναι.

Σ.            Καμία. Όλοι βέβαια ήτανε δεξιάρες, αλλά δεν έχει καμία σημασία. Σημασία έχει ότι είναι Έλληνες.

-.              Ο Λυμπέρης δεν είναι δεξιός.

Σ.            Καλά αυτός είναι άλλου Παππά ευαγγέλιο. Ας τον αυτόν, άστονα.

-.              Ξέρετε ότι μέχρι τις 21 Απριλίου, από όσους αξιωματικούς υπηρετούσαν, κανείς δεν προερχόταν από τη Σαλαμίνα; Κανείς από τους προελεύσεως σχολής δοκίμων. Ούτε ένας. Επίσης κανείς δεν είχε πατέρα εργάτη.

Σ.            Αυτό το ξέρω και είμαι βέβαιος. Όχι εργάτη, χαμηλής οικογενείας δεν ήτανε πολλοί. Μου φαίνεται ότι ο συμμαθητής μου ο Θηνιάτης[11] είχε καφενείο κοντά.

-.              Τέτοιοι ήτανε πολλοί. Με τα χρόνια τα παρουσιάζουν κάπως διαφορετικά.

Σ.            Ναι σαν επιχειρηματίες.

-.              Ναι, πως το ερμηνεύετε, γιατί το παρουσίαζαν διαφορετικά; Ντροπή ήτανε ο πατέρας του να είναι αγρότης, ή να είναι εργάτης, ή να είναι ψαράς;

Σ.            Καμία ντροπή. Ξέρω ότι του Κωστή ο μπαμπάς ήτανε ψαράς μου φαίνεται.

-.              Γιατί να το παρουσίαζαν…;

Σ.            Διότι ήθελαν να κρατήσουν το ναυτικό στην ελίτ, όπως λέμε, των Ελλήνων, η οποία ελίτ ήτανε οι βασιλόφρονες, οι πλούσιοι, οι… όλοι αυτοί…..

-.              Πόσο πατριώτες ήτανε οι αξιωματικοί την εποχή που βγήκατε εσείς από τη Σχολή Δοκίμων; Τι θεωρούσαν τότε οι αξιωματικοί σαν αποστολή τους; Ποια ήτανε η αποστολή τους, τι πίστευαν; Εσείς τι πιστεύατε, ότι ήσαστε αξιωματικός για ποιο λόγο εκτός του να ζήσετε; Πως θεωρούσαν την πατρίδα τους;

Σ.            Πολύ δύσκολη ερώτηση Εγώ πιστεύω πολλοί, πολλοί… ίσως και το ογδόντα τα εκατό πιστεύω την αγαπούσαν την πατρίδα τους, αλλά πιστεύω ότι θεωρούσαν τον εαυτό τους αρχή του τόπου. Δηλαδή βγάζανε τη δεξιά για να κυβερνάει. Αλλά μέσω της δεξιάς, να κυβερνάω και εγώ, χωρίς όμως αυτό να αποκλείει ότι ήτανε πατριώτες. Πιστεύω πολύ περισσότερο από ότι είναι τώρα. Τώρα είναι επαγγελματίες, να βγάλουνε λεφτά, εμείς μπορεί να πήγαμε για να αποκατασταθούμε πιτσιρικάδες, για να βγάλουμε λεφτά, έτσι άρχισε και πήγαμε. Δεν πήγαμε για να πάμε να σκοτώσουμε τους Τούρκους. Ενώ οι σημερινοί πιστεύω, ότι ένα πάλι ογδόντα τα εκατό, πιστεύω ότι πάνε για να αποκατασταθούν και μόνο.

-.              Που αποδίδετε αυτή την διαφορά ανάμεσα στην πίστη προς την πατρίδα και την αγάπη προς την πατρίδα τότε και τώρα;

Σ.            Θα σου πω κάτι που θα σε ξαφνιάσω, πιθανόν και στην πλύση εγκεφάλου που μας κάνανε.

-.              Γινότανε πλύση εγκεφάλου στις παραγωγικές σχολές;

Σ.            Όχι όπως στο στρατό, αλλά γινότανε. Σαφώς γινότανε. Βέβαια δεν είχαμε ειδικό μάθημα ψυχοτέστ, ψυχοαυτά, αλλά περνούσε η γραμμή. Η οποία μας επηρέαζε και πιτσιρικάδες που ήμαστε. Βέβαια εμένα δε με επηρέασε ποτέ, εδώ που τα λέμε.

-.              Δηλαδή γινόταν αντικομουνιστική προπαγάνδα;

Σ.            Εκατό τοις εκατό.

-.              Η προπαγάνδα εκτός από τον αντικομουνισμό κάλυπτε και το πεδίο ΄΄αγάπη προς την πατρίδα και αποστολή του αξιωματικού γενικά΄΄;

Σ.            Όχι, όχι. Αλλά το ύφος, οι συγκυρίες δεν γινότανε επί τούτου από άλλον άνθρωπο, από τον Κακαρά ή τον Σκουριώτη αλλά όλο το σύννεφο αυτό… το κλίμα ήταν αυτό, δεν γινόταν ειδικά όπως στο στρατό. Γιατί στο στρατό απ’ ότι ξέρω, γινόταν ειδικό μάθημα. Πιστεύω ότι το ναυτικό ήταν πιο δημοκρατικό Σώμα, Κλάδος, από αυτούς.

-.              Από το στρατό;

Σ.            Κι από την αεροπορία. Μην κοιτάς που η αεροπορία το γύρισε μετά. Ήμαστε το πιο δημοκρατικό, βασιλικό, βασιλικός κλάδος. Θυμάμαι τον μακαρίτη το Μηναίο, τον βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας ξέρω γω, που τον είχα κυβερνήτη, και πλακωνόμαστε στο ξύλο, εγώ, ο Μπέλιας… Τον θυμάσαι τον Μπέλια τον μηχανικό; Οι οποίοι ήμασταν… κι ο Δελής, οι οποίοι ήμασταν τρεις κεντρώοι μέσα σε τριάντα, πόσοι ήτανε τότε οι αξιωματικοί του ΑΣΠΙΣ; Εικοσιπέντε; Και γινόταν της πουτάνας. Φασαρία, κοιμότανε ο Μηναίος, και έβγαινε το ανθρωπάκι, ο οποίος ήτανε και δεξιός, και έλεγε ΄΄τι τσακώνεστε βρε παιδιά;. Έχετε να λύσετε πρόβλημα; Πατριώτες δεν είστε; Ότι θέλετε μπορείτε να είστε εκτός από κουκουέδες΄΄.       Το 1961. Φοβερά τσακωνόμαστε, λόγια που δε λέγονται ας πούμε…

-.              Αυτό γινόταν σε ευρεία έκταση στο ναυτικό κύριε Σκουριώτη τότε;

Σ.            Ναι, τσακωνόμαστε. Γι’ αυτό μας είχανε και στη μπούκα του κανονιού. Διότι εκεί πέρα ρε παιδί μου, όπως φοβότανε ο Έλληνας πολίτης να πει ότι είναι κεντρώος ή κομμουνιστής, εδώ φοβούνται ακόμα να πούνε ότι είναι κομμουνιστές, έτσι και εκεί μέσα αισθανόμαστε εμείς, που ήμαστε σου είπα ελάχιστοι μπροστά στους δεξιούς, αισθανόμασταν ότι δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε, ρε παιδί μου…

-.              Εν τούτοις μιλάγατε;

Σ.            Μιλάγαμε όχι όλοι, αλλά μιλάγαμε. Ήτανε αυτοί που σου είπα που μιλάγανε, που ήτανε στη μπούκα και άλλοι που φοβόντουσαν, αλλά ξέραμε ότι ήτανε κεντρώοι.

-.              Δεν είχατε όμως συνέπειες όσοι μιλάγατε;

Σ.            Εγώ πιστεύω όχι. Εγώ δεν είχα συνέπειες, και δεν πιστεύω ότι είχαν και άλλοι συνέπειες. Βέβαια συνέπειες μπορεί να είχαμε…. όπως εγώ έφυγα στους δώδεκα, έντεκα μήνες λόγω Βαρβιτσιώτη. Διότι ήξερε ότι ήμουνα κεντρώος το ‘91. Αργότερα όταν γινόμαστε πλοίαρχοι ξανανέβηκα. Γιατί εσύ ρε φίλε πως έφυγες;

-.              Στη διάρκεια της δικτατορίας, γινόντουσαν στα καρέ των αξιωματικών και των υπαξιωματικών πολιτικές συζητήσεις;

Σ.            Δεν το πιστεύω. Όχι, αλλά δεν ενημερωνόντουσαν καλά. Στο τέλος γινόντουσαν αλλά μέχρι το ‘71-70 δεν γινόταν τίποτα. Φοβόταν ο κόσμος, φοβόταν.

-.              Γιατί πιστεύετε ότι έγινε το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου;

Σ.            Εγώ δυστυχώς είμαι μαλάκας και ιδεολόγος. Πιστεύω ότι έγινε για να πέσει η δικτατορία, αλλά πολύ αμφιβάλω τελικώς.

-.              Εννοείτε το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στην Κύπρο;

Σ.            Το ‘74. Το πραξικόπημα… α το πραξικόπημα. Νόμιζα ότι είπες το κίνημα του ναυτικού. Το πραξικόπημα στην Κύπρο ήτανε, διότι πουλήθηκαν επί τούτου τα καθίκια οι Παπαδόπουλοι και οι Ιωαννίδηδες κι οι τέτοιοι στους Αμερικάνους, για να πέσει ο Μακάριος, είναι βέβαιο αυτό.

-.              Άρα κύριο λόγο για το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου ’67 εσείς βλέπετε το Κυπριακό;

Σ.            Όχι, εγώ δεν είπα τέτοιο πράγμα. Εγώ βλέπω επικράτηση γραμμής ΙΔΕΑ στο στρατό ξηράς, και η αλαζονεία και οι πολιτικοί εξτρεμιστές της δεξιάς, κάνανε το πραξικόπημα, για να κυβερνήσουν και να έχουν ίδια οφέλη.

-.              Για να μην βγει κεντροαριστερά κυβέρνηση;

Σ.            Η οποία ήτανε βέβαιο ότι θα βγει και με μεγάλη πλειοψηφία;

-.              Άρα δεν βλέπετε ανάμειξη ξένου παράγοντα, CIA;

Σ.            CIA, σαφώς CIA. Εγώ δεν είπα ότι δεν βλέπω. Τότε ότι ήθελε έκανε η CIA.

-.              Το κυπριακό δεν το βλέπετε σαν αιτία της δικτατορίας;

Σ.            Όχι.

-.              Τον πόλεμο των έξη ημερών;

Σ.            Όχι, ούτε αυτό. Αυτά τα βλέπω ότι αυτοί μπορεί να είπανε έτσι. Αλλά ότι ήτανε σαφώς CIA με Παπαδόπουλους, ΙΔΕΑ και λοιπά μέσα στο στρατό, Αρναούτηδες, και βασιλιάς, γι’ αυτό γίνανε όλα αυτά. Γιατί φοβόντουσαν ότι θα βγει ο γέρος ο Παπαντρέας στην εξουσία. Με πλειοψηφία πιστεύω, τρομερή. Δηλαδή το 52% δεν θα ήτανε τίποτα. Για μένα 60%.

-.              Ακροδεξιές οργανώσεις εκτός του ΙΔΕΑ υπήρχανε στις ένοπλες δυνάμεις;

Σ.            Εγώ δεν ξέρω. Στο ναυτικό δεν ξέρω.

-.              ΙΔΕΑτες αξιωματικοί υπήρχαν στο ναυτικό;

Σ.            Δεν νομίζω κι αν ήταν, ήταν ελάχιστοι.

-.              Τέκτονες; Είστε τέκτονας;

Σ.            Όχι ούτε είμαι. Υπήρχανε τέκτονες.

-.              Οι τέκτονες έπαιξαν κάποιο ιδιαίτερο ρόλο στο ναυτικό, ξέρετε;

Σ.            Λέγεται ότι μόνο στις μεταθέσεις και ποιους διαλέγανε, αλλά δεν νομίζω ότι παίξανε ιδιαίτερο ρόλο. Ξέρεις και εσύ τέκτονες, κι εγώ τέκτονες.

-.              Εκτός του κινήματος του ναυτικού υπήρξαν και ορισμένες ακόμα αντιδικτατορικές ενέργειες. Μνημονεύσατε ήδη των υπαξιωματικών, που μάλιστα και χρονολογικά ήταν και η πρώτη στο ναυτικό. Πως εξηγείτε το γεγονός ότι πρώτοι οι υπαξιωματικοί εμφανίζονται στο ναυτικό να παρουσιάζουν αντιστασιακή δραστηριότητα και όχι οι αξιωματικοί;

Σ.            Διότι αυτοί ήταν πραγματικοί δημοκράτες, ήταν οι άνθρωποι καταπιεσμένοι, οι άνθρωποι που δεν υπολόγιζαν… μπορεί να υπήρχε και λόγος, επειδή υπήρχε διαφορά μεταξύ αξιωματικών υπαξιωματικών. Αλλά πιστεύω ότι ήτανε οι πλέον δημοκράτες, και ήτανε όχι κατωτάτη κοινωνική τάξη, δεν το λέω από αυτή την άποψη, ότι ήτανε, υποφέρανε περισσότερο από τους άλλους. Χωρίς να κατηγορώ τους υπαξιωματικούς, καταλαβαίνεις πως το λέω. Επειδή ήταν κοινωνικά κάτω, φτωχολογιά, και τους κυνηγάγανε.

-.              Συνδικαλισμός αναπτύχθηκε ποτέ στο ναυτικό;

Σ.            Όχι για μένα. Στους υπαξιωματικούς δεν ξέρω, στους αξιωματικούς όχι.

-.              Πως μπορείτε να εξηγήσετε την υπόθεση των Μηχανικών; Δεν ήταν συνδικαλιστική; Πως την ερμηνεύετε;

Σ.            Πρώτον από όλα πιστεύω ότι ορισμένοι ήταν αρχηγοί αυτής της κινήσεως και δεύτερον πιστεύω πράγματι ότι οι μηχανικοί ήτανε ριγμένοι στο ναυτικό.

-.              Τι σημαίνει αυτό δηλαδή;

Σ.            Ότι ιεραρχικά δεν έφταναν εκεί που έπρεπε να φτάσουν.

-.              Γιατί δεν φτάνανε;

Σ.            Διότι δεν υπήρχαν θέσεις.

-.              Δεν υπήρχαν θέσεις ή δεν προβλεπόντουσαν θέσεις;

Σ.            Δεν υπήρχαν και δεν προβλεπόντουσαν. Και τα δύο.

-.              Υπήρχε αντιπαλότητα μεταξύ μαχίμων και μηχανικών; Για τους ίδιους λόγους που αναφέρατε;

Σ.            Ναι. Υπήρχε. Γιατί οι μάχιμοι ήταν οι επιχειρησιακοί και οι διοικητικοί, και οι μηχανικοί πλήρωναν τη δουλειά που διάλεξαν.

-.              Θυμάστε την προσπάθεια της χούντας να δημιουργήσει ενιαίο τύπο στολών; Πως είχε αντιδράσει το ναυτικό τότε;

Σ.            Φοβερά άσχημα. Δηλαδή πολύ καλά θέλω να πω. Δεν ήθελε να γίνει ενιαία στολή. Μεγάλη {αντίδραση} και δεν τα φορούσαν κιόλας. Από εκεί πιστεύω φάνηκε πόσο δημοκρατικό ήτανε το ναυτικό. Δεν ήθελαν τους στραταίους να κάνουνε κουμάντο στο ναυτικό, πιστεύανε ότι και τα περισσότερα ήτανε στραταίϊκα τα ρούχα απ’ ότι θυμάσαι. Και τα μπουφάν και τα χακί ήτανε… .στραταίϊκα.

-.              Εσείς πως εξηγείτε την προσπάθεια της δικτατορίας να δημιουργήσει ενιαίο τύπο στολών;

Σ.            Κόμπλεξ, κόμπλεξ του Αγγελή πιστεύω.

-.              Κόμπλεξ ήτανε ή προσπάθεια υπαγωγής των ενόπλων δυνάμεων σε μία αρχή;

Σ.            Το κόμπλεξ του Αγγελή αυτό ήτανε. Ότι ήθελε να είναι παντοδύναμος.

-.              Ναι αλλά αυτό γίνεται σήμερα.

Σ.            Τι ημερομηνία μιλάμε, δεν το ξέρουμε ακόμα, δεν έχει γίνει.

-.              Έχει γίνει ήδη.

Σ.            Όχι ενιαία στολή.

-.              Η στολή όχι αλλά η δομή, η οργάνωση;

Σ.            Ο στόχος, ναι έχει γίνει. Εντάξει, δεν είναι πάντως μ’ αυτό τον τρόπο του Αγγελή.

-.              Εν τούτοις ερμηνεύετε την αντίδραση των υπαξιωματικών και αξιωματικών και ως εκδήλωση αντιχουντική;

Σ.            Ναι, ναι. Εγώ πιστεύω. Εσύ δεν πιστεύεις ότι ήτανε αντιχουντικοί στο ναυτικό οι περισσότεροι; Τι πιστεύεις; Όλο εγώ λέω, εσύ δεν είπες τίποτα.

-.              Εγώ σας ρωτάω κύριε Σκουριώτη.

Σ.            Λέω εγώ τι πιστεύεις; Για να το κλείσουμε. Εν πάση περιπτώσει εγώ πιστεύω ότι ήτανε χουντικοί (όταν έφυγε ο βασιλιάς επαναλαμβάνω) οι περισσότεροι.

-.              Πως εξηγείτε ότι ο Ιωαννίδης, ταξίαρχος ων, δηλαδή αρχιπλοίαρχος κυβερνούσε μέσω των ενόπλων δυνάμεων τη χώρα;

Σ.            Πιστεύω ότι ήταν κάθαρμα. Αυτό που λέω, αντιπροσωπευτικός τύπος καθάρματος. Είχε πάρει με τους ΕΣΑτζήδες τη δύναμη στα χέρια, ήξερε τις κομπίνες των άλλων και τους είχε στο χέρι. Έτσι πιστεύω. Τόσο κάθαρμα ήτανε. Πήγε στη Σχολή Δοκίμων.

-.              Τι άλλο ήτανε εκτός από κάθαρμα; Πως επιβίωσε σαν κάθαρμα;

Σ.            Αφού είχε όλους τους άλλους στο χέρι. Μανωλόπουλος και σία.

-.              Αναφέρετε τον Ιωαννίδη σε σχέση με τη Σχολή Δοκίμων. Τι εννοείτε;

Σ.            Δεν ήρθε και μας είπε ΄΄θα σας διώξω όλους΄΄ και οι μαλάκες κανένας δεν μίλησε και σηκώθηκα εγώ και βγήκα από την αίθουσα και παραλίγο να με χώσουνε μέσα; Που μας είπε ψαράδες!

-.              Πότε έγινε αυτό;

Σ.            Έγινε μετά το κίνημα του ναυτικού. Μετά το κίνημα του ναυτικού μας είχε καλέσει όλους στη Σχολή Δοκίμων. Όλους τους αξιωματικούς του ναυτικού. Υποχρεωτικά. Τώρα πόσοι ήταν, δεν ξέρω.

-.              Ο Ιωαννίδης ταξίαρχος;

Σ.            Ταξίαρχος. Ναι ταξίαρχος, δεν πιστεύω να ήταν υποστράτηγος, έγινε; Δεν θυμάμαι, ταξίαρχος πάντως. Όταν μετά το κίνημα του ναυτικού ταξίαρχος ήτανε. Και μας είπε ΄΄εάν ξανακούσω τίποτα ότι θα βγει στον αέρα΄΄ δηλαδή εναντίον της χούντας τελικά, ΄΄ή αν τολμήσετε και κάνετε τίποτα κινήσεις λόγω των συναδέλφων και λοιπά, θα σας απολύσω όλους και θα πάρω ψαράδες, δεν αξίζετε τίποτα΄΄.

-.              Μίλησε σε πρώτο πρόσωπο; Αυτός δηλαδή θα τα έκανε αυτά;

Σ.            Ναι, αυτός, σε πρώτο πρόσωπο βέβαια. Ναι, ναι με ναυάρχους, με όλους τους μαλάκες μέσα. Και όλους τους χουνταίους του ναυτικού να κοιτάνε.

-.              Υπήρχανε εκεί ναύαρχοι του ναυτικού;

Σ.            Ναι, ναι και τους έχεζε ο ταξίαρχος.

-.              Ποιοι ήτανε;

Σ.            Δεν θυμάμαι ρε γαμώτο, δεν θυμάμαι.

-.              Ξέρετε αν γινόντουσαν γεύματα σε σπίτια; Με τον Ιωαννίδη και αξιωματικούς του ναυτικού;

Σ.            Δεν το ξέρω.

-.              Υπήρξαν ορισμένοι οι οποίοι παραιτήθηκαν στη δικτατορία εξαιτίας της δικτατορίας. Τους γνωρίζετε;

Σ.            Ναι. Λίγοι όμως.

-.              Τι γνώμη έχετε γι’ αυτούς, τους θυμάστε ποιοι ήτανε;

Σ.            Ξέρω έναν τον Λίτινα, τον οποίο μάλλον και τον διώξανε και παραιτήθηκε. Ξέρω εσένα.

-.              Αφήστε εμένα.

Σ.            Εσένα. Ξέρω, ξέρω όλους τους παραιτηθέντες της 13^ης Δεκεμβρίου και μετά.

-.              Αφήστε τους αυτούς. Έχουμε τις εξής περιπτώσεις, του Τριανταφυλλίδη του Κώστα των υποβρυχίων.

Σ.            Μπράβο αυτόν στη Σουηδία.

-.              Του Νίκου του Μπάρδη, του νεαρού σημαιοφόρου…

Σ.            Ναι σημαιοφόρος ήτανε;

-.              Που υπήρξαν και λιποτάκτες. Και του…

Σ.            Μην μου πεις τον Μαρώτη.

-.              Όχι. Του Καλούλη του Δημητράκη. Κι ενός ακόμη, μεγαλύτερου βαθμού, στον βαθμό του αντιπλοιάρχου. Τι γνώμη έχετε γι’ αυτές τις κινήσεις; Κι ο Κωστής ο Βάρφης, πολύ γνωστή περίπτωση.

Σ.            Δεν συμφωνώ με τον Καλούλη, παρότι είναι και φίλος μου, έχω κάτι χρόνια να τον δω, ο Καλούλης είχε μία, είχε μία… είχε δώσει μία εντύπωση στο ναυτικό ότι τα έγραφε όλα στα παλιά του τα παπούτσια. Και πιστεύω ότι ήτανε διέξοδος. Ενώ συμφωνώ απολύτως με τον Τριανταφυλλίδη…

-.              Συμφωνείτε, τι εννοείτε, ότι έκανε την κίνηση για λόγους αντιχουντικούς;

Σ.            Ναι, και για ποιόν άλλο είπαμε; Τον Τριανταφυλλίδη…

-.              Τον Μπάρδη που δεν ξέρετε;

Σ.            Τον Μπάρδη τον Νίκο πως δεν τον ξέρω. Τον Νίκο τον είχα και στο ΒΕΛΟΣ όταν ήμουνα δεύτερος. Καταπληκτικός άνθρωπος. Αυτός σηκώθηκε κι έφυγε, πολύ καλά έκανε και σηκώθηκε κι έφυγε, ήτανε έτοιμη η δουλειά του με την … πως λέγεται, αλλά άντρας. Δεν ήτανε μόνο αυτοί ήτανε κι άλλοι. Το ‘67 φύγανε πολλοί.

-.              Λέμε για ενσυνείδητες παραιτήσεις και…

Σ.            Όχι του Καλούλη. Καλούλη και Μαρώτη δεν συμφωνώ καθόλου.

-.              Και τον Μαρώτη γιατί τον αναφέρετε;

Σ.            Δεν έκανε τον αντιδικτατορικό και την κοπάνησε με τη γυναίκα που ήτανε φίλη της βασίλισσας της Αλεξίας; Κάτι, δεν τα θυμάμαι και καλά, και μετά έκανε τον αντιδικτατορικό και έβριζε την χούντα; Αλλά που τη είχε κοπανήσει. Αλλά τώρα μιλάμε ο Μαρώτης είναι ο Νικολόπουλος της χούντας. Όλο άχρηστος, όπως ήτανε ο Νικολόπουλος, περισσότερο άχρηστος ήτανε αυτός εγώ πιστεύω.

-.              Εννοείτε χουντικός ή ανεπάγγελτος;

Σ.            Ανεπάγγελτος.

-.              Ο Νικολόπουλος δεν ήτανε ανεπάγγελτος.

Σ.            Γιατί δεν ήτανε; Τι ήτανε;

-.              Ήτανε;

Σ.            Για μένα; Ήτανε … και βλαξ. Αφού λένε στην τάξη, από ότι έχω ακούσει ότι, αν το καταλαβαίνει ο Νικολόπουλος πως τα λένε αυτά, τότε εντάξει. Τόσο βλάκας. Γιατί ο Κούβαρης δεν ήτανε βλάκας; Ο Δαβάκης δεν ήτανε βλάκας; Ο Καζάκος δεν ήτανε βλάκας; Ο Βασίλης ο Γαβριήλ ο συμμαθητής μου, που σου είπα ότι τα έκανε ενσυνείδητα, παρ’ όλα αυτά ήτανε βλάκας.

-.              Δηλαδή η δικτατορία δεν είχε ξύπνιους οπαδούς;

Σ.            Κανέναν. Τον Καμαρινέα μόνο, αλλά αυτός ήτανε … δεν ήτανε βλάκας.

-.              Και τον Πολιτόπουλο είχε.

Σ.            Και ποιος σου είπε ότι ήτανε ξύπνιος ο Πολιτόπουλος… ήτανε ο Πολιτόπουλος. Επειδή ήτανε φίλος του Βασιλικόπουλου; ….Ήτανε, βλαξ. Ο μόνος που άξιζε για μένα από τη δικτατορία ήτανε ο Καμαρινέας.

-.              Εννοείτε που ήτανε εύστροφος;

Σ.            Ναι, ναι, ναι. Και ήτανε και μορφωμένος κάπως. Αλλά ….

-.              Θέλετε να πείτε δηλαδή ότι οι αξιωματικοί χαμηλής επαγγελματικής ικανότητας…

Σ.            Ότι όλοι ήτανε χουνταίοι. Όχι όλοι. Με συγχωρείς.

-.              … Χαμηλής επαγγελματικής ικανότητας, βρήκανε ευκαιρία με τη δικτατορία να αποκτήσουν νομή στην εξουσία;

Σ.            Απολύτως. Νομή στην εξουσία και να εξυψώσουν τον εαυτό τους.

-.              Τι θα θέλατε να πείτε κύριε Σκουριώτη εκτός από όλα αυτά;

Σ.            Τι θέλω να πω; Να σου πω τι θέλω να πω. Αυτό που είχα πει κάποτε στο σπίτι του Κουτσομυτόπουλου και παραλίγο να με πλακώσουνε στο ξύλο. Ότι όσοι είναι καθάρματα, εγώ το είπα αλλιώς, θα σου πω πως το είπα. Όσοι είναι καθάρματα ψηφίζουν δεξιά, δεν υπάρχει κάθαρμα που να ψηφίζει κέντρο και αριστερότερα, όλοι είναι δεξιοί. Βέβαια εγώ είχα πει ότι όσοι ψηφίζουν δεξιά είναι καθάρματα. Κακώς.

-.              Δεν είναι έτσι.

Σ.            Δεν είναι έτσι. Αλλά όσοι είναι καθάρματα, και απατεώνες και έμποροι ναρκωτικών, όλοι δεξιοί είναι. Πες μου έναν κεντρώο. Κανέναν δεν ξέρω. Όλα τα καθάρματα είναι δεξιοί. Αυτό είναι.

-.              Εν τούτοις σπανίζει το δείγμα των δημοκρατικών αξιωματικών κύριε Σκουριώτη;

Σ.            Δεν ξέρω τώρα, διότι…

-.              Για τότε λέμε.

Σ.            Βεβαίως, γιατί τώρα έχουνε μπει πολλοί δημοκράτες αξιωματικοί, ανεξαρτήτως αν είναι η Νέα Δημοκρατία ή το ΠΑΣΟΚ ή αριστερά. Διότι άλλαξε το κλίμα, πριν δεν υπήρχε κίνημα, είχαμε πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων, τώρα δεν υπάρχει. Δεν θυμάσαι τον εύελπι τον κακόμοιρο τον αριστερό που είχε πει {ότι είναι αριστερός} και τον εγαμήσανε; Δεν θυμάσαι ένα που είχε γίνει και τον διώξανε;

-.              Όχι, όχι. Δηλαδή;

Σ.            Αμέσως μετά την μεταπολίτευση. Ήτανε αριστερός και πέρασε και δεν το ξέρανε, και τον γαμήσανε και τον διώξανε.

-.              Όταν λέτε ότι τον γαμήσανε, τι εννοείτε ότι τον βάλανε κάτω και τον γαμήσανε;

Σ.            Όχι… Του ρίχνανε πεντακόσιες μέρες ξέρω εγώ, έφυγε ο άνθρωπος.

-.              Αυτό έγινε μετά την μεταπολίτευση;

Σ.            Μετά, μετά. Και έγινε σκάνδαλο, δεν θυμάσαι με τον στρατηγό, πως λεγότανε τότε εκείνος…;

-.              Ήτανε ο ίδιος αριστερός;

Σ.            Μάλλον…

-.              Ή η οικογένειά του;

Σ.            Η οικογένειά του σίγουρα. Αλλά λέγανε, είπανε ότι ήτανε και αυτός. Τον γαμήσανε… Ήτανε ….όχι ότι πιστεύω και στην άκρα αριστερά ε;

-.              Όταν λέτε άκρα αριστερά τι εννοείτε;

Σ.            ΚΚΕ.

-.              ΚΚΕ είναι άκρα αριστερά;

Σ.            Για την Ελλάδα ναι. Δεν είπαμε εξωκοινοβουλευτική αριστερά. Είπαμε άκρα αριστερά. Ναι, το ΚΚΕ είναι άκρα αριστερά…

-.              Συνήθως λέμε άκρα αριστερά την εξωκοινοβουλευτική αριστερά.

Σ.            Όχι την αριστερά τότε. Αλλά αριστερά έχουμε μπλέξει τα μπούτια μας τώρα, είναι Συνασπισμός, είναι το κομμουνιστικό κόμμα, είναι ολίγον ο Σημίτης.

-.              Εσείς θα βλέπατε ότι η ύπαρξη κομμουνιστών αξιωματικών στις ένοπλες δυνάμεις, θα ήτανε πρόβλημα για τι πράγμα;

Σ.            Για τους εαυτούς τους.

-.              Για τους εαυτούς τους; Για το σύστημα, για το καθεστώς, για τη δομή των ενόπλων δυνάμεων, για την αποστολή των ενόπλων δυνάμεων θα ήτανε πρόβλημα η ύπαρξη κομμουνιστών αξιωματικών;

Σ.            Ιδεολογικά μιλάμε βέβαια, ε; Βεβαίως και δεν θα ήτανε πρόβλημα για μένα. Αλλά έχε υπόψη σου τρεις τέσσερις άνθρωποι αν το λένε ακόμα.

-.              Σκεφτήκατε ποτέ ότι επιχείρημα της συνωμοτικής ομάδας της 21^ης Απριλίου, για αντιμετώπιση του εσωτερικού κινδύνου, δηλαδή των κομμουνιστών, οδήγησε ακριβώς στην επιβολή ενός καθεστώτος, το οποίο αυτοί επεδίωξαν να αποτρέψουν;

Σ.            Παρακαλώ επανάληψη της ερωτήσεως.

-.              Δηλαδή οι χουντικοί είπαν ΄΄εμείς θα κάνουμε επανάσταση, για να μην έρθουν οι κομμουνιστές΄΄ και κάνουν δικτατορία, και κάνανε μια δικτατορία. Άρα ποιος ήταν ο εσωτερικός εχθρός εκείνη την περίοδο;

Σ.            Οι ίδιοι.

-.              Οι ακροδεξιοί;

Σ.            Οι χουντικοί. Μα τι γελοία ερώτηση είναι αυτή που μου κάνεις;

 

[1] Τα πολεμικά πλοία που μετέβαιναν για ασκήσεις ή αποστολές στο εξωτερικό (ασκήσεις ΝΑΤΟ, αποστολές στην Κύπρο) γυρίζοντας έφερναν και κάποιες ποσότητες από τσιγάρα και ποτά (ουίσκι συνήθως) που θεωρούνταν λαθραία. Οι επιτρεπόμενες ποσότητες ήταν σχετικά μικρές και τα αγοραζόμενα κάπως περισσότερα. Λίγοι ήταν εκείνοι που έφερναν και μηχανήματα ηλεκτρονικά για τα σπίτια τους (τηλεοράσεις, βίντεο, ραδιόφωνα κ.ο.κ.). Ελάχιστοι έφερναν μεγαλύτερες ποσότητες για εμπορία και υπήρξαν κάποιοι που πλήρωσαν με αποστρατεία το ΄΄λαθρεμπόριο΄΄ αυτό, όταν διαπιστώθηκε πως πράγματι το εμπορεύονταν.

[2] Εννοεί πως έφερνε και κάποιες ποσότητες από τσιγάρα και ποτά που ήταν παραγγελίες συναδέλφων του οπαδών της χούντας. Αυτό όμως το έκαναν όλοι σχεδόν όσοι μπορούσαν λόγω καθηκόντων μέσα στα πλοία που μετέβαιναν στο εξωτερικό.

[3] Πρόκειται για τον Φωσσέ Π. του Μ. Βλ. ΔΔ α/α 69 του πίνακα Γ2

[4] Οι υπηρεσίες Β1 και Β3 ανήκουν στον δεύτερο κλάδο του ΓΕΝ και ασχολούνται με το προσωπικό του ΠΝ. Ο Σκουριώτης εννοεί πως ο γράφων ξέρει, επειδή υπηρέτησε μεταπολιτευτικά στο ΓΕΝ/Β3-ΙΙ.

[5] Εννοεί τον Κουτσομυτόπουλος Παναγιώτη που τον αποκαλεί Πότη.

[6] Καίτοι άνετος, κρατάει τα μπόσικα ο Σκουριώτης, είπαμε αριστεροί αλλά όχι μέχρι και κομμουνιστές, αυτό εννοεί προφανώς.

[7] Ήταν η πιο ΄΄απολαυστική΄΄ συνέντευξη μαζί με του Παπαχρήστου και του Κουτσομυτόπουλου.

[8] Εννοεί μάλλον τον ΥΕΘΑ Αρσένη.

[9] Όταν ο Σκουριώτης λέει «δεν τα λέμε αυτά» εκφράζει την κρατούσα αντίληψη στο ναυτικό για μη αναφορά στην προέλευση επί χρόνια πολλών υπαξιωματικών και αξιωματικών εξ υπαξιωματικών μετεμφυλιακά από τις ΄΄παιδουπόλεις της Φρειδερίκης΄΄. Βλέπε και συνέντευξη Ραγκαβά και Τζοβλά για το ίδιο θέμα. Ο γράφων έμαθε για το θέμα αυτό στα πλαίσια αυτής της έρευνας. Ποτέ εν ενεργεία δεν άκουσε για τη σχέση παραγωγικών σχολών υπαξιωματικών ΠΝ και των Ιδρυμάτων της Φρειδερίκης. Το αγνοούσε όπως και η πλειοψηφία των μεταγενέστερων στελεχών εκ της ΣΝΔ προερχομένων. Εκτιμάται πως λόγοι ΄΄ευαισθησίας΄΄ απέναντι στους προερχόμενους από τα σπίτια αυτά, επέβαλλε να μην συζητείται το θέμα. Ήταν ΄΄ορφανά΄΄, ΄΄ανταρτόπληκτοι΄΄, άρα είχαν υποφέρει, τα ΄΄σπίτια της φρίκης΄΄ όπως τα αποκαλούσε ο λαός, δεν ήταν ότι το καλύτερο για παιδιά.

[10] Θέλει να πει στις 13 του Δεκέμβρη του 1967

[11] Εν τούτοις ο πατέρας του Θηνιάτη δηλώνει στις εισαγωγικές του γιου του ως επάγγελμα ΄΄καφεπώλης΄΄ και είναι σίγουρο πως δεν το θεωρούσε καθόλου υποτιμητικό. Βλέπε ΔΔ Πίνακα 5 στο Παράρτημα Πινάκων και στα στοιχεία της δήλωσης Θηνιάτη με ΑΜ Τ-254.

Ένας αρχηγός του Ναυτικού μιλάει (πριν δέκα χρόνια)

 ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΧΗΓΟ ΝΑΥΤΙΚΟΥ Α. ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ ΣΤΙΣ 9 ΣΕΠ 2002

Ο Αντωνιάδης, όταν δίνει τη συνέντευξη, είναι αρχηγός του ναυτικού. Από την θητεία του προκατόχου του ακόμα, του Θεοδωρουλάκη, έχει εξαντληθεί η πυραμίδα των προ δικτατορίας αξιωματικών. Εκείνων δηλαδή που ήταν εν ενεργεία (εε) στις 20 Απριλίου 1967, την παραμονή του πραξικοπήματος. Είναι η μόνη συνέντευξη με στέλεχος των ΕΔ να υπηρετεί. Οι απόψεις του είναι θέσεις αρχηγού όπλου και αφορούν θέματα, όπου η θέλησή του επηρεάζει την εξέλιξή τους, στο βαθμό που έχει την ελευθερία αποφάσεων, αρκετά περιορισμένη ακόμα και για αρχηγούς. Δέσμιος εξάλλου και εθίμων, που η λογική και η κρατούσα ηθική δεν αποδέχεται πάντα. Αναφερόμενος σε παροχές βαθμών σε αξιωματικούς εν αποστρατεία σημειώνει: «…Μόνο στα πλαίσια της συμμαθητικής αλληλεγγύης. Και ακριβώς γιατί…, παράγινε το κακό με τις αποκαταστάσεις και μέσα σε αυτά αποκατασταθήκανε άνθρωποι σαν τον …ο οποίος έγινε και εν ενεργεία ναύαρχος …» Εντυπωσιάζει και η μαρτυρία του όσον αφορά τον χρηματισμό και τη διαπλοκή των αξιωματικών. «…Τώρα, ότι είναι ευάλωτος σε χρηματισμούς και αυτά, είναι γεγονός ότι είναι … επειδή ο αξιωματικός είχε και τη φήμη του ακέραιου και του έντιμου, ήτανε πολύ διστακτικοί στο να προσεγγίσουνε ένστολους. Τώρα διαπιστώνω ότι δεν έχουνε κανέναν ενδοιασμό πλέον…» Η επιλογή του Αντωνιάδη για Α/ΓΕΝ και η δημοσιότητα που δόθηκε στην περίπτωση, εντάσσεται στα θέματα ενδιαφέροντος της διατριβής στα πλαίσια της οποίας πάρθηκαν αυτές οι συνεντεύξεις. Η απαξίωση των στελεχών των ΕΔ μεταπολιτευτικά και οι σχέσεις πολιτικών με στρατιωτικούς, βρίσκουν έδαφος για εξέταση στην υπόθεση αυτή των αλληλοδιάδοχων αρχηγών του ναυτικού. Παρατίθενται ορισμένα στοιχεία και παρατηρήσεις από τα γεγονότα που σημάδεψαν τη διαδοχή Θεοδωρουλάκη με Αντωνιάδη, συμμαθητών της τάξης εξόδου ως σημαιοφόρων το 1967 από τη ΣΝΔ. Επομένως όταν υλοποιείται το πραξικόπημα, αυτά τα στελέχη δεν είναι αξιωματικοί. Ο Θεοδωρουλάκης Γεώργιος, έγινε αρχηγός του ΓΕΝ στις 15 Φεβρουαρίου 2001 από αρχηγός του Στόλου. Παρέλαβε καθήκοντα από τον Ιωαννίδη, μετά τριετή θητεία του τελευταίου στη θέση αυτή, με Υπουργό Εθνικής Άμυνας τον Τζοχατζόπουλο και Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ. Η επιλογή του δεν ξάφνιασε, παρ’ ότι δεν ήταν γνωστός ως προσκείμενος στο κόμμα που κυβερνούσε. Ήταν ικανός αξιωματικός, προελεύσεως υποβρυχίων που σημαίνει ΄΄κλειστό κύκλωμα, ιδιαίτερη νοοτροπία, αυστηρή εκπαίδευση, ΄΄ Η συγγένειά του με την οικογένεια Βαρδινογιάννη δεν πρέπει να έπαιξε ρόλο. Και να μην υπήρχε πάλι θα γινόταν Α/ΓΕΝ. Γι’ αυτό ήταν άδικο και μειωτικό ότι μερικοί είπαν πως ο Βαρδινογιάννης έβαλε στο ΠΝ έναν δικό του αρχηγό. Δεν ήταν επομένως πρόκληση το γεγονός πως επί Κεντρώας κυβερνήσεως επιλέγεται ως αρχηγός ενός όπλου ένας αξιωματικός ΄΄φιλελεύθερης΄΄ ιδεολογικής τοποθέτησης και πρώτος ξάδερφος ισχυρού οικονομικού παράγοντα. Εξ άλλου ο ίδιος δεν ήταν, ούτε ήπια προσωπικότητα ως αξιωματικός, ούτε εύκολα συμβιβαζόμενος. Είχε εργαστεί καλά όλη του τη σταδιοδρομία και χωρίς δυσμενείς κρίσεις ή εξάρσεις οποιασδήποτε μορφής. Στη δικτατορία ήταν μικρός, για να έχει τη μία ή την άλλη ανάμειξη. Δεν υπήρχε επομένως περίπτωση ούτε συνέβη να συμπράξει με όργανα του απριλιανού καθεστώτος. Με τον Θεοδωρουλάκη αρχίζουν στην κορυφή της πυραμίδας οι πρώτοι αξιωματικοί τάξεως εισόδου 1963, ονομασίας τους δηλαδή σε αξιωματικούς τον πρώτο χρόνο της δικτατορίας. Η γενιά του πολέμου έχει τελειώσει προ πολλού και με τον Ιωαννίδη (τάξη ονομασίας σε σημαιοφόρο το 1965) έληξε και ο τελευταίος εν ενεργεία της μετεμφυλιακής περιόδου, που είχε απομείνει στη νέα χιλιετία από την επετηρίδα των υπηρετούντων στις 21-4-1967. Ο Θεοδωρουλάκης έμεινε ένα χρόνο μόνον ως Α/ΓΕΝ μέχρι που παραιτήθηκε με κεντρική αιτία ότι, ο ΥΕΘΑ Παπαντωνίου δεν θέλησε να δεχτεί τις εισηγήσεις του για τις κρίσεις των υπολοίπων ναυάρχων και επέβαλλε τις δικές του επιλογές. Η συζήτηση που ακολούθησε με άρθρα στις εφημερίδες και τα περιοδικά που ασχολούνται με τις ΕΔ έχει ενδιαφέρον. Η όλη κρίση κρατήθηκε σε αξιοπρεπή επίπεδα. Έπαιξε ρόλο σ’ αυτό η ΄΄παράδοση΄΄ του ναυτικού και η ποιότητα του Θεοδωρουλάκη, που παρέδιδε και του Αντωνιάδη που παραλάμβανε ως νέος Α/ΓΕΝ. Για την επιλογή του Αντωνιάδη δεν χρειαζόταν ανάμειξη εξωθεσμικών παραγόντων αφού, ήταν ήδη ώριμος ως αρχηγός Στόλου. Δεν είχε κανείς από τον κυβερνητικό χώρο αντιρρήσεις, εφ’ όσον ο τελευταίος ανέκαθεν δεν έκρυβε τη συμπάθειά του στην κεντροαριστερά. Οι συχνές εμπλοκές του με τα μέσα ενημέρωσης {σημ. σημερινή, και μετά την αποστρατεία του όπως θα θυμούνται αρκετοί) και οι έξω από τα δόντια απαντήσεις σε προκλητικές ερωτήσεις περνούσαν στα πρωτοσέλιδα σε κάθε περίπτωση. Φαίνεται και από τη συνέντευξή του η άνεση με την οποία προσεγγίζει θέματα, που δύσκολα θα τα υιοθετούσαν πολλά στελέχη των ΕΔ. Πολυδιαβασμένος και αδιάφορος για την εικόνα τού μη ασχολούμενου με τις λεπτομέρειες. Ουσιαστικά η κρίση που ενέσκηψε με τους δύο αρχηγούς στη μέση, ήταν μεταξύ των δύο πολιτικών τάσεων που κυριαρχούσαν στο ναυτικό. Αυτής της προσκείμενης στο κυβερνών κόμμα με τον Αντωνιάδη από τη μία και των πιστών στη Νέα Δημοκρατία υπό τον Θεοδωρουλάκη από την άλλη πλευρά. Διαφαίνεται πως η επιμονή του ΥΕΘΑ για την αποστρατεία του τότε Υ/ΓΕΝ Μανουσογιαννάκη, έπαιξε και καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη. Περιγράφονται σε χοντρές γραμμές τα γεγονότα, επειδή σηματοδοτούν για μια ακόμα φορά τις συνέπειες από υπέρβαση των προβλεπόμενων αρμοδιοτήτων των πολιτικών προϊσταμένων στο χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων. Που απαξιώνοντας τα μόνιμα στελέχη, φέρεται πολύ συχνά με υπεροψία και προσβλητικά. (Είχε προηγηθεί και η κρίση στο ναυτικό πάλι με τις επιλογές του ΠΑΣΟΚ το 1993). Αυτή η απαξίωση, που εμφανίζεται για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση, έχει πιθανότατα δύο αιτίες. Την αίσθηση κατ’ αρχήν πως οι στρατιωτικοί είναι υπεύθυνοι για τη δικτατορία 1967-74 και ό,τι προέκυψε απ’ αυτήν (μεταξύ των άλλων ο παραγκωνισμός των παραδοσιακών πολιτικών εκτός του Αβέρωφ). Και κύρια το γεγονός πως έπαυσε η εποχή, που η στολή ήταν συνδεδεμένη με νικηφόρους πολέμους που μεγάλωσαν την Ελλάδα. Άλλοι είναι οι συνειρμοί σήμερα. Την ίδια στιγμή όμως με τη διαιώνιση αυτής της απαξίας, έχουμε τη νέα γενιά των στελεχών, που η συντριπτική πλειοψηφία της δεν ήταν γεννημένοι το 1967. Αυτοί δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί αυτή η απαξιωτική στάση από τους πολιτικούς και μερίδα δημοσιογράφων και ΜΜΕ. Είναι επικίνδυνο το φαινόμενο αυτό. Τα νέα στελέχη των ΕΔ είναι πολύ πιο μορφωμένα επαγγελματικά, απ’ ότι οι προηγούμενοι. Και ο λόγος είναι προφανής αφού, τα όπλα γίνονται όλο και πιο πολύπλοκα, οι χρήσεις των ΕΔ είναι πολύ πιο σύνθετες, τα καθήκοντα που υποχρεούνται να ασκούν χρειάζονται επιστημονικές εξειδικεύσεις και πρακτική εξάσκηση σε ό,τι πιο προηγμένο παράγεται στη βιομηχανία όπλων. Η επιστήμη λειτουργεί κατά παραγγελία των πολεμικών βιομηχανιών και οι στρατιωτικοί βάζουν τους όρους και τις παραγγελίες ανάλογα με τις αποστολές, που τους φορτώνουν οι χρήστες των ΕΔ. Με τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις αυτές το στέλεχος, που μορφώνεται σε επίπεδα μεταπτυχιακών σπουδών, δεν μπορεί να καταλάβει γιατί στη χώρα αυτή τον στραβοκοιτάνε. Ο Αντωνιάδης δέχθηκε να συζητήσει στα πλαίσια της εργασίας αυτής, παρ’ ότι ως Α/ΓΕΝ θα μπορούσε να προβάλει κώλυμα. Παρά το γεγονός πως, κατ’ επανάληψη έχει ασκηθεί κριτική στις επιλογές του να εκφράζει τη νέα πολιτική της χρήσης των ΕΔ και εκτός συνόρων… Κερδίζει ο τόπος αυτός και ο λαός του, όταν βλέπει τους στρατιωτικούς σε πατριωτικό ρόλο. Σημειώνουμε πως ο Αντωνιάδης παρά την ταύτισή του με την πολιτική αυτή, προέβη σε υπερβάσεις, κυρίως με το δημόσιο λόγο του, αδιανόητες για αρχηγό όπλου εν ενεργεία και απόστρατο. Τέλος συμπληρώνουμε πως ούτε η επαγγελματική του ζωή ήταν προβλέψιμη και συντηρητική. Τα παραπάνω γράφονταν  λίγο μετά τη λήψη της συνέντευξης και παραμένουν αναλλοίωτα και σήμερα (Νοέμβρης του 2013)  

ΑΝΤΙΝΑΥΑΡΧΟΣ Α. ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ (Α)

-. Το πρώτο που θέλω να μου πεις είναι, εάν εσύ σαν αρχηγός βλέπεις ότι αναμειγνύονται οι οικονομικοί παράγοντες (αυτοί που ελέγχουν τα πράγματα στην Ελλάδα, όπως βλέπω εγώ ότι τα ελέγχουνε), στις ένοπλες δυνάμεις και με τι τρόπο; Α. Οι οικονομικοί παράγοντες ανακατεύονται έμμεσα, όχι άμεσα έτσι; Ανακατεύονται έμμεσα εκβιάζοντας τους αποφασίζοντες ή τους εισηγούμενους, κυρίως στα εξοπλιστικά. Δηλαδή εκεί που ενδιαφέρει τον κάθε ένα. Ως οικονομικός παράγοντας έχει κάποια δραστηριότητα, όσων από αυτών οι δραστηριότητες μάλλον, αγγίζουν τον χώρο των ενόπλων δυνάμεων, εκεί προσπαθούνε να διεισδύσουνε, να επηρεάσουνε, να αποκτήσουνε φίλους, συμπαθούντες, για να προωθήσουνε τα καθαρά οικονομικά τους συμφέροντα όμως, όχι, δεν έχω διαπιστώσει επηρεασμό για πολιτικά συμφέροντα και τέτοια. Ό,τι διεισδύσεις έχουνε κάνει όλοι αυτοί που λέμε οι διαπλεκόμενοι, μεγαλο- παράγοντες, είναι για να εξυπηρετήσουνε τα οικονομικά τους, κατά βάση, συμφέροντα. Και δεν μου έχουν …, δεν έχω διαπιστώσει να έχουνε ιδεολογία Νεοδημοκράτη, ΠΑ.ΣΟ.Κ., αυτά τα έχουνε νομίζω …, τα έχουμε ξεπεράσει. -. Αν δεχτούμε ότι οι οικονομικοί παράγοντες, για τους οποίους μιλάμε, είναι κομμάτι ή είναι η ίδια η άρχουσα τάξη, (να δεχτούμε αυτόν τον όρο για να μπορέσουμε να το συνεχίσουμε), αν δεχτούμε λοιπόν ότι αυτοί είναι η άρχουσα τάξη, μόνο για οικονομικούς λόγους επεμβαίνουν και προσπαθούνε να επηρεάσουν τις ένοπλες δυνάμεις; Α. Πιστεύω, κατά βάση, ότι έχει οικονομική πτυχή ο επηρεασμός αυτός. Δηλαδή δεν έχω διαπιστώσει, δεν έχω διαισθανθεί πολιτικό θέμα στη μέση. Ότι όλοι αυτοί θέλουνε την αρχή για να διατηρήσουν ένα κατεστημένο, νομίζω το θεωρούμε δεδομένο. Εγώ έχω διαιστανθεί κυρίως τα καθαρά οικονομικά τους συμφέροντα να εξυπηρετούν. -. Αντώνη ήσουνα Α.Γ.Ε.Π. Τι σήμαινε Α.Γ.Ε.Π.; [1] Α. Πότε λες; -. Όταν ήσουνα μικρός αξιωματικός στα πλοία. Α. Είναι Αξιωματικός Ασφαλείας Πληροφοριών. -. Α.Γ.Ε.Π.. Μήπως είναι Αξιωματικός Γενικών Πληροφοριών; Α. Τώρα που να θυμάμαι εγώ τι ήμουνα το 1977, ήμουνα Αξιωματικός Ασφαλείας και Πληροφοριών. -. Τι σήμαινε αυτό το πράγμα; Ποια ήταν τα καθήκοντα σου; Α. Τα καθήκοντα μου …, απ’ ότι διαπίστωνα ήτανε να παρακολουθ…, όχι να παρακολουθούμε (γιατί εμείς δεν είχαμε δυνατότητες ασφαλείας και πληροφοριών να παρακολουθούμε), εμείς ήταν απλώς να αναφέρουμε όσους το τότε Αρχηγείο Ναυτικού, το Γ.Ε.Ν., θεωρούσε εξωκοινοβουλευτικά, όπως το λέει και έξωσυνταγματικά εκδηλούμενους. Όπως ξέρεις το ναυτικό ποτέ δεν είχε σοβαρή ασφάλεια και πληροφορίες και το Α2 του ναυτικού ήταν από τα χειρότερα. Λοιπόν … και τα πλοία τότε εγώ που θυμάμαι και οι Αξιωματικοί Ασφαλείας Πληροφοριών… και μόνο που είχαν εμένα Αξιωματικό Ασφάλειας Πληροφοριών, σήμαινε ότι δεν λειτουργούσαν σωστά. Και από καιρού εις καιρόν στέλνανε και μια αναφορά ξέρω ‘γω. Όπως έγινε και ένα θέμα εδώ που θυμάμαι, να παρακολουθούμε ορισμένους οι οποίοι διάβαζαν εφημερίδες, ‘ΑΥΓΗ’ και τέτοια. Αλλά αυτούς δεν τους εντοπίζαμε εμείς. Τους είχαν εντοπίσει και εμείς απλά υποχρεούμεθα να τους αναφέρουμε κάθε μήνα, κάθε δεκαπενθήμερο, πότε ήταν αυτό. -. Με τι μηχανισμό το Γ.Ε.Ν. εντόπιζε αυτούς τους οποίους σας έλεγε να παρακολουθείτε; Πως τους εντόπιζε; Που τους ήξερε; Α. Τώρα μιλάμε για περίοδο χούντας, έτσι; -. Μιλάμε για 1977 που ήσουνα εσύ Α.Γ.Ε.Π., που σημαίνει ότι κληρονομήθηκε αυτό το καθεστώς από τη δικτατορία. Α. Ναι. Κοίτα, στη διάρκεια της δικτατορίας, εκτιμώ ότι υπήρχε δίκτυο. Δηλαδή το Α2 του Γ.Ε.Ν. πραγματικά είχε δίκτυο, ήταν ο Νικολόπουλος νομίζω και θα είχανε και ΠΥ αρκετούς και ναύτες φαντάζομαι και στρατεύσιμους και οτιδήποτε. Όντως τα παρακολουθούσανε. Αλλά νομίζω ήτανε κυρίως … -. Έχω την αίσθηση ότι κάνεις ένα λάθος. Μόνο ΠΥ, υπαξιωματικούς και ναύτες είχανε; Αποκλείεται να είχανε αξιωματικούς προελεύσεως ΣΝΔ; Α. Όχι. -. Πληροφοριοδότες; Α. Όχι, όχι. -. Οι σαββατιανοί γνωρίζεις τι ήτανε στην διάρκεια της δικτατορίας; Α. Εκ των υστέρων από φήμες, από αυτά που κυκλοφορούσανε, είναι αυτοί που κάθε Σάββατο …, ήτανε αυτοί οι πληροφοριοδότες όπως λες, οι οποίοι κάθε Σάββατο, λέει, πηγαίνανε και έπαιρναν είτε οδηγίες, είτε μπόνους, είτε τους χρηματίζανε. Κάτι τέτοιο πρέπει να ήτανε. -. Περιγράφεις εσωτερικό κύκλωμα στο ναυτικό. Το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού είχε … Α. … διότι εγώ δεν το είχα ζήσει, ούτε είχα πάρει πληροφορίες ούτε είχα επαφή με το κύκλωμα. Αλλά εκ των υστέρων ορισμένα ονόματα …  πληροφορούσανε τότε ποιοι ήτανε Α2 και εκτιμώ ότι για να μπορέσει να γίνει σοβαρή παρακολούθηση … και πάλι πιστεύω ότι αυτά προερχόντουσαν από το Γ.Ε.Ε.ΘΑ. τότε, των ένοπλων δυνάμεων, την τότε Κ.Υ.Π.. Δηλαδή δεν πιστεύω ότι το ναυτικό είχε …, αν εξαιρέσεις 5 – 6 ανθρώπους εκεί, δεν νομίζω ότι είχε δίκτυο. -. Άρα δεν ξέρεις εάν το Γ.Ε.Ν. είχε άμεση επαφή, είχε διαδικασία τέτοια, ώστε να παίρνει πληροφορίες από κατά τόπους αστυνομικές αρχές ή από την Κ.Υ.Π. που είπες, ή από τον Α.Ε.Δ.; Α. Όχι. Τότε εγώ δεν ήξερα ούτε που πέφτει το Γ.Ε.Ν.. Σαν υποπλοίαρχος που ήμουνα, δεν είχα πατήσει στο Γ.Ε.Ν.. Τώρα να ξέρω αν όλα αυτά γινόντουσαν; Είναι πιθανόν να γινόντουσαν, δεν μου κάνει εντύπωση αν γινόντουσαν, αλλά δεν μπορώ να σου πω ότι ξέρω, παρ’ όλο που ήμουνα Αξιωματικός Ασφάλειας Πληροφοριών … -. Στα χαρτιά που διάβασα, που μου έδωσες, λοιδορείς αν μην τι άλλο, τις διαδικασίες αυτές. Το 1977. Τι ήταν εκείνο που σε έκανε εσένα μετά τη δικτατορία να είσαι Αξιωματικός Πληροφοριών και λοιπά και να λοιδορείς σε έγγραφα επίσημα μέσα τις διαδικασίες που το ναυτικό είχε θεωρήσει ότι πρέπει να συντηρήσει; Α. Ναι. Ήτανε πιο πολύ προσωπική μου τέτοια … Δεν θα έλεγα ότι ήτανε το γενικό κλίμα της εποχής εκείνης το 77 ή όποτε ήτανε …, ήτανε μια προσωπική μου …., επειδή και οικογενειακά ήμουνα από χώρο πιο προοδευτικό και όλα αυτά. Το να μας λένε να παρακολουθούμε ας πούμε ανθρώπους που διαβάζανε ‘Αυγή’ και να μας λένε, να παρακολουθούμε ας πούμε τον ΄΄Ελεύθερο Κόσμο΄΄, που θυμάμαι είχαμε γράψει εκεί πέρα … Και επειδή είχα και τις πλάτες του Λυμπέρη που ήτανε κυβερνήτης τότε, ενδεχόμενα αν είχα άλλο κυβερνήτη να μην είχα κάνει τέτοιο θέμα. Αλλά πατώντας και στις πλάτες του Λυμπέρη, που και αυτός τα σιγοντάριζε αυτά, το κάναμε. Αλλά ήτανε πιο προσωπικό νομίζω και δεν …, δεν απηχεί το κλίμα της εποχής όμως. -. Μια και ανέφερες τον Λυμπέρη, που είχε αυτή τη συμπεριφορά και σου έδωσε, όπως είπες, την άνεση ή εσύ αισθανόσουνα άνετος να κάνεις αυτά τα χαρτιά που έκανες τότε, πως εξηγείς το γεγονός ότι του αναφέρεις … και δυστροπείς σε χαρτί, σε αναφορά σου, για την αύξηση του ωραρίου και ο Λυμπέρης σου επιτίθεται εκ των υστέρων; Α. Αυτά ήτανε όλα κόντρες οικειότητας, διότι όταν του τα έλεγα ήξερα και την αντίδραση του. Και ήξερα ότι του άρεσε που του έκανα αυτή την αντίδραση και μου απαντούσε στο ίδιο στιλ. Δηλαδή αυτά δεν τα έβρισκε ότι ήτανε κόντρες, ήτανε μεταξύ δύο ανθρώπων που αισθάνονται μεγάλη ιδεολογική συγγένεια σε ένα περιβάλλον διαφορετικό, να ανταλλάσσουν αυτού του είδους τις κόντρες. Αυτό- επιβεβαιωνόμαστε ότι εγώ ήμουνα προοδευτικός και αυτός με ανεχότανε επειδή ήμουνα προοδευτικός. Δηλαδή εγώ δεν … -. Ανέφερες το ΠΑ.ΣΟ.Κ. σε σχέση με αυτά τα έγγραφα, τα οποία είναι ντοκουμέντα, για να στηρίξεις το πώς και γιατί κρατιόντουσαν αυτά τα χαρτιά. Εντούτοις γραφόντουσαν. Το ερώτημα λοιπόν είναι, μετά τη δικτατορία, στη δικτατορία και πριν από την δικτατορία, πως κατανέμεις εσύ σήμερα την ιδεολογική τοποθέτηση των αξιωματικών προελεύσεως σχολής δοκίμων; Και αν γνωρίζεις επεκτάσου και στους υπαξιωματικούς και στους αξιωματικούς εξ υπαξιωματικών. Ιδεολογική τοποθέτηση λοιπόν και ποσοστά. Α. Κοίτα να δεις πριν την δικτατορία θα έλεγα ότι στο χώρο ας πούμε, των προοδευτικών, του ΠΑ.ΣΟ.Κ., θα έλεγα ότι ήτανε … -. Πριν την δικτατορία χώρος ΠΑΣΟΚ δεν υπήρχε. Υπήρχε κεντροαριστερά. Α. Κεντροαριστερά. Εκεί θα έλεγα ότι εγώ που ήμουνα σημαιοφόρος, τι εικόνα να έχω; Δεν έχω την γενικότερη εικόνα που έχω εγώ σήμερα. Τότε, από τη τάξη τη δική μου, μια τάξη πάνω, μια τάξη κάτω, ας πούμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αξιωματικών του πολεμικού ναυτικού ήτανε από το συντηρητικό χώρο και δεξιότερα. Φιλοβασιλικοί, φιλοσυντηρητικοί ήτανε η συντριπτική πλειοψηφία αξιωματικών και βέβαια και μεγάλη μερίδα υπαξιωματικών. Χωρίς να έχω μεγάλη επαφή με τους υπαξιωματικούς τότε. Αλλά τα πλοία υπηρετώντας, νομίζω ότι … Τώρα κατά την διάρκεια της δικτατορίας, πιστεύω ότι το ποσοστό αυτό δεν διαφοροποιήθηκε, έτσι έμεινε, απλώς το ναυτικό αντέδρασε πιο έντονα στη δικτατορία, πιο πολύ θα έλεγα για σοβινιστικούς λόγους ότι στρατοκρατείται η δικτατορία, ήταν ένα κίνημα …, το ναυτικό δεν το θεώρησε ότι ήταν των ενόπλων δυνάμεων, ήταν του στρατού ξηράς και επειδή το ναυτικό είναι και κολλημένο, είναι σοβινιστικό με τις παραδόσεις του και τα στελέχη του, πιο πολύ αντέδρασε διότι δεν το αγκάλιασε ίσως όσο θα έπρεπε. Και βέβαια ήταν και φιλοβασιλικό το πολεμικό ναυτικό και αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο. -. Το καλύπτεις με ποσοστά αυτό; Α. Όχι δεν … -. Τι σημαίνει φιλοβασιλικό; Α. Ότι … πώς να σου πω, κολακευότανε ο νεαρός τότε αξιωματικός, ανώτατος άρχων ήταν ο Κωνσταντίνος ή ο βασιλιάς Παύλος. Το ότι λεγόταν και βασιλικό ναυτικό τον κολάκευε και ακόμα πιο πολύ, ήταν ένα όπλο που ξεχώριζε, είχε μια καλή κοινωνική παρουσία και αναγνώριση το τότε βασιλικό ναυτικό, γενικά έδινε την εντύπωση ότι …, στα νεαρά τα στελέχη …, σου μιλάω για την εποχή εκείνη, ότι σου δίνει πιο πολλά (…) και εφόδια για την κοινωνική ζωή, αν θέλεις και την επαγγελματική σου …, στο χώρο των ένοπλων δυνάμεων. Και ένα ελιτισμό ακόμα και το έχει ακόμα το ναυτικό αυτό, έχει διατηρήσει έναν ελιτισμό έναντι των άλλων όπλων. -. Όταν λες στρατοκρατείτο η δικτατορία, το καθεστώς της 21^ης Απριλίου, εννοείς ότι … Τι εννοείς; Α. Ότι όλη η δικτατορία διοικείται από αξιωματικούς του στρατού ξηράς. Και ένα μέρος της αντίδρασης δεν ήταν τόσο η κατάσταση των δημοκρατικών θεσμών, όσο η κατάσταση που κάνανε οι αξιωματικοί του στρατού ξηράς, τους οποίους το ναυτικό θεωρούσε υποδεέστερους κοινωνικά, επαγγελματικά αν θες και … -. Αντώνη γνωρίζεις τα κινήματα του μεσοπόλεμου. Πως εξηγείς ότι, το πολεμικό ναυτικό τότε συμμετείχε σε αυτά τα κινήματα και δεν συμμετέχει στην δικτατορία της 21^ης Απριλίου; Α. Νομίζω ότι η δικτατορία της 21^ης Απριλίου, χωρίς να έχω ιδιαίτερες γνώσεις για την περίοδο, δεν το καλέσανε να συμμετέχει. -. Γιατί; Α. Δεν ενέκρινε την …, είχε την καχυποψία που και σήμερα διατηρείται ακόμα. Και σήμερα ο μέσος αξιωματικός του στρατού ξηράς τον μέσο αξιωματικό {του ΠΝ}, τον θεωρεί όχι τόσο ενταγμένο στην στρατιωτική δεοντολογία, στην αντίληψη περί πειθαρχίας που έχει ο στρατός ξηράς, τον θεωρεί  φιλελεύθερο  ακόμα και σήμερα, του οποίου δεν μπορείς να του έχεις και μεγάλη εμπιστοσύνη όταν τεθούν θέματα πειθαρχίας και υπακοής. Και το έχει δείξει το ναυτικό, ακόμα μας λένε … και τώρα τελευταία που έγινε με τον Θεοδωρουλάκη την παραίτηση και τα λοιπά, ότι είμαστε αναρχοαυτόνομο όπλο, ότι δεν υπακούμε εύκολα, ούτε στους πολιτικούς, ούτε στους προϊσταμένους μας. Είχαμε μια ιδιόρρυθμη πειθαρχία. -. Αν πράγματι είναι έτσι και εσύ πιστεύεις ότι είναι έτσι, πως το εξηγείς; Γιατί συμβαίνει αυτό το πράγμα; Α. Γιατί εμπνέει. Γιατί νομίζω ότι σε ένα ποσοστό είναι έτσι. Πιστεύω ότι και από τη σχολή δοκίμων η εκπαίδευση του δοκίμου σε αντίθεση με τον εύελπι και τον ίκαρο, είναι διαφορετική. Είναι πιο φιλελεύθερη και πιστεύω ότι και η μετέπειτα σταδιοδρομία. Δηλαδή αυτή η τοποθέτηση σε πλοία, (που από μικρός αξιωματικός μπορείς να πας κυβερνήτης και σε ΤΑ {τορπιλάκατο}, όταν αποφοιτήσεις ή μετά ανθυποπλοίαρχος και υποπλοίαρχος σε μικρά σκάφη, όπου τοποθετείσαι κυβερνήτης και διοικείς μια ομάδα ανθρώπων και είσαι άρχων και δυνάστης τους. Αυτό σε φιλελευθεροποιεί σε απεξαρτικοποιεί λιγάκι από την ιεραρχία και από το «εγώ θα τα αναφέρω όλα στον προϊστάμενο μου και την αλυσίδα της διοικήσεως» που είναι πολύ έντονο στο στρατό ξηράς. Εκεί αν δεν αποφασίσει η κεφαλή δεν παίρνει κανείς πρωτοβουλία και νομίζω ότι το ναυτικό σαν όπλο σε μαθαίνει από μικρό σε ένα είδος πρωτοβουλίας πιο πρωτόγονης, στην ανεξάρτητη σκέψη, πιο φιλελεύθερης … Μετά παλιά τα πλοία, θα το ξέρεις, στα καρέ μέσα ο αξιωματικός δεν αισθανότανε …, ευθύς μόλις κατέβαινε από τη γέφυρα στο καρέ εκδηλωνότανε ελευθέρα, μίλαγε πιο ελευθέρα και γενικά το κλίμα στα πλοία και στόλο ήταν ένα κλίμα το οποίο δεν το συναντά κανείς στις άλλες ένοπλες δυνάμεις. Διότι έχω πάει …, έχω επισκεφτεί και στρατιωτικές μονάδες και αεροδρόμια και …, το ναυτικό όντως έχει μια άλλη νοοτροπία. -. Δεν κάλυψες την ιδεολογική τοποθέτηση των αξιωματικών μετά τη δικτατορία. Α. Μετά την δικτατορία νομίζω αποδεσμεύτηκε μια ενέργεια από τους …, μια καταπίεση των αξιωματικών του ναυτικού, γιατί όπως σου είπα πιστεύω ότι την δικτατορία δεν την πήγαινε ο καθένας για διαφορετικούς λόγους ίσως, αλλά ο μέσος όρος δεν την πήγαινε γιατί στρατοκρατείτο. Ήταν δεξιών τοποθετήσεων στην συντριπτική του πλειοψηφία και επειδή αμέσως μετά την δικτατορία ο επόμενος που κυβέρνησε την Ελλάδα ήταν ο πατέρας της δεξιάς, ο Καραμανλής, νομίζω ότι σε ποσοστό 99% το ναυτικό είχε ταχτεί με την Νέα Δημοκρατία. Δεν θυμάμαι και πως λεγόταν τότε το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, ήτανε …, το κόμμα του Καραμανλή εν πάση περιπτώση όταν ήρθε. -. Νέα Δημοκρατία. Α. Ναι, Νέα Δημοκρατία ήτανε από τότε; -. Από τότε. Και πιστεύεις εσύ ότι οι αξιωματικοί του ναυτικού μετά την δικτατορία σε τέτοιο ποσοστό που ανέφερες ήταν οπαδοί της Νέας Δημοκρατίας; Α. Ναι, ναι. -. Δεν υπήρχαν Ανδρεϊκοί αξιωματικοί στο ναυτικό; Δεν υπήρχαν κομμουνιστές; Δεν υπήρχαν της Ε.Δ.Α. αξιωματικοί; Α. Ναι αλλά ήτανε τουλάχιστον με τα δικά μου τα συναισθήματα, γιατί και εγώ δεν σου κρύβω ένα διάστημα, το ’74 με την μεταπολίτευση και μη βλέποντας ορίζοντα άλλον, ήμουνα τόσο ενθουσιασμένος που έπεσε η χούντα και ήρθε ο Καραμανλής, που εάν δεν δημιουργείτο το ΠΑ.ΣΟ.Κ., ενδεχόμενα, δεν αποκλείεται και εγώ να είχα δει την αλλαγή αυτή πολύ ευνοϊκά. Παρ’ όλες μου τις ιδεολογικές οικογενειακές καταβολές, ήμουνα εξαιρετικά ευνοϊκά …, άρα εκτιμώ πως ένας που ήτανε και δεξιά …, με δεξιές καταβολές νομίζω ότι εκεί πια … Και επειδή το σύνολο νομίζω είχε δεξιές καταβολές … -. Τα κοινωνικά φρονήματα υπάρχουν στις εισαγωγικές στη ΣΝΔ; Α. Τα κοινωνικά φρονήματα ενδεχόμενα και να υπάρχουν. Και ενδεχόμενα το μέσο που θα έβαλε, γιατί δεν ξέρω και εγώ …, τότε δεν ήξερα τι κινήσεις έκανε ο πατέρας μου, εμένα μου είπε «Αν θέλεις να μπεις στη σχολή δοκίμων, έχουμε τα μέσα. » Και εκτιμώ ότι τα μέσα που θα έβαλε, θα ήταν να παραβλεφθεί το κομμάτι αυτό και να βοηθηθώ εγώ να μπω και εκτιμώ ότι αυτό έκανε. Δεν {ξέρω}τι έχουνε στα αρχεία για τον πατέρα μου ή σε ποια έκταση τον είχανε καθηλωμένο. Εάν τον είχανε θα χρησιμοποίησε τα μέσα του, τον Μιχαλάκη τον Στεφανίδη ενδεχόμενα, να παραβλεφθεί αυτό, ότι «τώρα πια αυτός είναι δικός μας, είναι κεντρώος αξιωματικός, είναι δικός μας άνθρωπος ο γιος του» και τα λοιπά. Εκτιμώ ότι κάπως έτσι θα λειτούργησε. -. Ξέρεις εάν λειτουργούσανε επιτροπές εθνικοφροσύνης στη διάρκεια της δικτατορίας και πριν την δικτατορία, στις οποίες συμμετείχαν αξιωματικοί του ναυτικού; Το έχεις ακούσει ποτέ σου αυτό; Α. Όχι. -. Εάν γινότανε έτσι, (που γινότανε γιατί υπάρχουνε στη ιστορική υπηρεσία έγγραφα τα οποία αποδεικνύουν συμμετοχή αξιωματικών σε επιτροπές εθνικοφροσύνης, οι οποίες επιτροπές εξέταζαν καταρχήν τους εργολάβους που θα αναλάμβαναν έργα του ναυτικού) πώς θα το σχολίαζες; Α. Επιτροπές εθνικοφροσύνης που θα ανελάμβαναν έργα; -. Που εξέταζαν εκείνους από τους ιδιώτες που ζητούσαν να αναλάβουν δημόσια έργα στις ένοπλες δυνάμεις. Έργα των ένοπλων δυνάμεων. Α. Την περίοδο της … -. Χούντας και πριν. Α. Τι να σχολιάσω; -. Πως θα το σχολίαζες; Α. Ε τι να σχολιάσω; Μαλακίες θα σχολιάζουμε; Τι να σχολιάσω; -. Πες μου Αντώνη γιατί γινόταν; Γιατί γινόταν; Δεν το ξέρει σήμερα ο νεαρός που θα κάτσει ξέρω ‘γω να διαβάσει ένα κείμενο. Γιατί αποκλείανε …; Ποιος ήταν ο σκοπός των επιτροπών εθνικοφροσύνης που εξέταζε όλο αυτό τον κόσμο; Για πιο λόγο; Για πιο λόγο επί δικτατορίας ζητούσε ο Α.Ε.Δ., ο αρχηγός ενόπλων δυνάμεων, ζητούσε αξιωματικούς από το πολεμικό ναυτικό οι οποίοι θα τοποθετούντο ως επίτροποι σε διάφορες επιτροπές και σε πανεπιστήμια και σε Δ.Ε.Κ.Ο. και σε επιχειρήσεις του δημοσίου. Γιατί; Α. Φαντάζομαι ότι και η χούντα τότε έβλεπε τα στελέχη των ένοπλων δυνάμεων σαν πυλώνες πάνω στους οποίους στήριζε την ιδεολογία της, την εθνικοφροσύνη της. Λοιπόν κάτι αντίστοιχο ακούγεται στη Τουρκία με το Κεμαλικό κράτος, όπου ο στρατός είναι ο θεματοφύλακας του Κεμαλισμού. Έτσι φαντάζομαι και οι ένοπλες δυνάμεις επί χούντας έπαιζαν το ρόλο του θεματοφύλακα του εθνικού κράτους. Και άρα όλα αυτά, είτε είσαι εργολάβος, είτε ήταν η γυναίκα που θα παντρευόσουνα εσύ, φωνάζανε και την έλεγχαν και κοιτάζανε τα κοινωνικά της φρονήματα, για να μην διεισδύσουνε μέσα στο χώρο των ένοπλων δυνάμεων η αριστερή ιδεολογία. -. Τι θα πείραζε αν διείσδυε η αριστερή ιδεολογία στον χώρο των ένοπλων δυνάμεων; Α. Νομίζω… κοίταξε τότε ήταν περίοδος ψυχρού πόλεμου, δεν μπορείς να κρίνεις με τα σημερινά κριτήρια. Τότε μην ξεχνάμε ότι ο κομμουνιστικός κίνδυνος θεωρείτο ότι …, αναμένουμε από ώρα σε ώρα να καταρρεύσουνε τα βόρεια σύνορα, να μπούνε οι Βούλγαροι στην Θεσσαλονίκη, το σύμφωνο της Βαρσοβίας θα έφτανε μέχρι το Παρίσι. Δηλαδή ήταν άλλες εποχές τότε και μεγαλωμένες οι ένοπλες δυνάμεις με αυτόν τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Βέβαια στην ουσία ποτέ δεν υπήρξε, αλλά αυτό ήτανε ένα από τα, νομίζω, ισχυρότερα επιχειρήματα που ανάγκασαν και αξιωματικούς στο να κάνουν τον χαφιέ. Διότι η αριστερή ιδεολογία και ο κομμουνισμός – σήμερα το λέμε αριστερή ιδεολογία τότε ήτανε κομμουνισμός – θεωρείται κάτι το οποίο θα ανατρέψει την τάξη των πραγμάτων στην Ελλάδα, θα μετατραπούμε σε Σοβιετική Ένωση. Ήταν ο θεματοφύλακας της εθνικοφροσύνης. -. Ένα λεπτό. Γιατί ήταν ο … και πως έβγαινε αυτό; Γιατί ήτανε οι αξιωματικοί οι θεματοφύλακες της εθνικοφροσύνης και η προστασίας της χώρας; Α. Αυτό δεν ήτανε το κήρυγμα της χούντας ας πούμε; Ότι ο στρατός ήρθε να σώσει την Ελλάδα από τη διαφθορά των πολιτικών, με τις συναλλαγές, με τους χρηματισμούς, με την μειωμένη εθνική συνείδηση, όλα αυτά τα οποία κατηγορούσαν το πολιτικό σύστημα το οποίο και κατάργησαν; Αλλά, σου λέει, αφού ήρθαμε, αφού καταργείς αυτό το σύστημα πρέπει να φυλάξουμε το καινούργιο σύστημα ιδεών που οικοδομούμε. -. Αυτό τι ανταπόκριση είχε μέσα στις παραγωγικές σχολές; Δηλαδή στη σχολή ευελπίδων, στη σχολή δοκίμων και την ικάρων και τις αντίστοιχες των υπαξιωματικών, γινόταν ανάλογη, αντίστοιχη προπαγάνδα; Α. Από τη σχολή δοκίμων εγώ αποφοίτησα τότε και δεν είχα, δεν είχε γίνει προπαγάνδα, όχι. Εν συνεχεία πρέπει να έγινε. Και από την εποχή την δικιά μου όχι δεν είχε γίνει. Αλλά … -. Η σχολή δοκίμων δεν είχε αντικομουνιστική προπαγάνδα, τα χρόνια που εσύ ήσουνα δόκιμος; Α. Αντικομουνιστική προπαγάνδα όταν ήμουνα δόκιμος θα είχε, ίσως ναι. Πιο εκλεπτυσμένη, αλλά θα είχε ναι. Κοίταξε και τα μαθήματα που μας διδάσκανε και η ιστορία και όλα αυτά που κάναμε ήταν από τη σκοπιά την …, αλλά έτσι επίσημα ας πούμε, προπαγάνδα αντικομουνιστική δεν θυμάμαι. -. Βιβλία επιτρεπόντουσαν να διαβάζουνε εκτός των βιβλίων των μαθημάτων μεσα στην σχολή όταν ήσουν δόκιμος; Α. Να σου πω δεν θυμάμαι. -. Εσύ διάβαζες λογοτεχνία και άλλα βιβλία εκτός σχολής; Α. Όχι, όχι. -. Εφημερίδες διάβαζες στην σχολή δοκίμων; Α. Νομίζω δεν επιτρεπόταν η εφημερίδα στη σχολή δοκίμων. -. Γιατί δεν επιτρεπόταν Αντώνη; Α. Ακριβώς αυτό, για να μην πολιτικοποιηθεί ο αξιωματικός. Διότι η εφημερίδα είναι ένα μέσο έκφρασης …, νομίζω ήτανε καθαρά να τον κρατάει εκτός του πολιτικού σκεπτικού για να τον … -. Η μη πολιτικοποίηση τότε τι σήμαινε; Να μην επηρεασθεί από κάποια ιδεολογία συγκεκριμένη; Α. Ναι. -. Του κεντρώου χώρου ή του αριστερού; Α. Του κεντρώου ή του αριστερού. -. Άρα τι μένει; Τι έβγαινε δηλαδή ο αξιωματικός, ο νεαρός αξιωματικός … Α. Ε, δεξιός. -. Έβγαινε απολιτικός καταρχήν. Τι σήμαινε τότε απολιτικός; Α. Δεξιός. -. Αντώνη κάνε μια σύγκριση στους αξιωματικούς που σήμερα διοικείς στις ένοπλες δυνάμεις και στους αξιωματικούς που εσύ, εμείς, είχαμε τότε πιο πάνω από εμάς τα χρόνια που ήμασταν μικροί. Α. Α όχι, δεν υπάρχει σύγκριση για μένα. Δεν υπάρχει σύγκριση όχι τόσο στο πολιτικό επίπεδο, είναι στη νοοτροπία. Σήμερα ο αξιωματικός είναι επαγγελματίας, είναι δημόσιος υπάλληλος. Ο αξιωματικός σήμερα είναι καθαρά δημόσιος υπάλληλος. Τότε ο αξιωματικός ήτανε … αν ήμασταν στην τάξη μου δώδεκα, οι δέκα ήτανε γόνοι αξιωματικών, γιοι αξιωματικών, από ναυτικές οικογένειες, έπεσα σε συγγενείς του Αυγέρη του εν ενεργεία ναύαρχου και ούτω καθεξής και όλο το ναυτικό ήτανε το μεράκι και το χόμπι. Σήμερα ο μέσος αξιωματικός είναι στυγνός επαγγελματίας. -. Τι σημαίνει στυγνός επαγγελματίας; Α. Ενδιαφέρεται καταρχήν για τις αποδοχές του και την προσωπική ή οικογενειακή του ζωή πάνω απ’ όλα και μετά έρχεται … -. Η αποστολή του πλοίου, δεν δένει υποχρεωτικά τα στελέχη και τους υπόλοιπους που υπηρετούν μέσα στο καράβι; Πως εξηγείς το … Α. Σήμερα πια όχι τόσο. Σήμερα πια όχι τόσο. Και στα πλοία. Εάν πας σε ένα πλοίο δεν υπάρχει το πνεύμα που υπήρχε στα καράβια την περίοδο του ’70 ή του … και του ’80 ακόμα, εκείνες τις δεκαετίες. Σήμερα ο αξιωματικός κάνει την βάρδια του τυπικά, σωστά και είναι και μορφωμένος. Αλλά μετά θα κατέβει στο δωμάτιο του και θα πάρει το PC του και θα ασχοληθεί με τα δικά του, τα προσωπικά του. Δεν είδα εγώ τη συνάφεια και την συνοχή, που είχαν οι αξιωματικοί στο καρέ του ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗ δεκαετία του ’70 με τους σημερινούς … Καταρχάς σήμερα οι νεαροί αξιωματικοί δεν συχνάζουν στα καρέ. Τα καρέ των πλοίων είναι άδεια. Αν κατεβείς εν πλω στα καρέ το βράδυ μετά το φαΐ, είναι άδειο. Πιο πολύ στα δωμάτια τους και είτε βλέπουν βίντεο, είτε έχουνε το κομπιούτερ και παίζουνε, είτε κοιμούνται, είτε διαβάζουν, είναι άλλο πράγμα δηλαδή. -. Αυτό μου το έχεις πει όταν ήσουνα αρχηγός στόλου. Την ίδια στιγμή όμως μου είπες κάποια πράγματα για τους υπαξιωματικούς των πλοίων. Τι; Το θυμάσαι; Α. Οι υπαξιωματικοί ακόμα …, οι υπαξιωματικοί τώρα είναι όπως ήταν οι αξιωματικοί της δεκαετίας του ’60 και του ’70. Αυτοί έχουνε μια συνοχή στα καρέ τους, είναι πιο ζωντανοί, συζητάνε, προβληματίζονται και γενικά βρήκα πολύ πιο ενδιαφέρουσα τη παραμονή μου στο καρέ των υπαξιωματικών παρά στο καρέ των αξιωματικών. Το καρέ των αξιωματικών ήτανε λίγο άχαρο. -. Πως το εξηγείς αυτό από τη στιγμή που η προέλευση σήμερα των αξιωματικών των νεαρών και των υπαξιωματικών είναι σχεδόν η ίδια λόγω των εξετάσεων εισαγωγής στις παραγωγικές; Α. Ίσως επειδή ο υπαξιωματικός έχει ακόμα το σύνδρομο του κατώτερου, του επαγγελματικά και κοινωνικά αν θες κατώτερου. Και αυτό τον κάνει ξέρεις πιο …, τον δένει πιο πολύ με τους συναδέρφους του και έχει πιο πολλά προβλήματα απ’ ότι έχει ο μέσος αξιωματικός. Γιατί αμείβεται και λιγότερο στις περισσότερες περιπτώσεις. Οι συνθήκες δουλειάς και διαβίωσης είναι χειρότερες. Άρα αυτό δημιουργεί μια τάξη, ξέρεις, κατώτερων οι οποίοι συναθροίζονται πιο εύκολα απ’ ότι οι προνομιούχοι ας πούμε. Αυτό νομίζω είναι σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, έτσι δεν είναι; Οι προνομιούχοι δεν έχουν ανάγκη να είναι ο ένας κοντά στον άλλον. Όσο πιο χαμηλά είσαι και όσο πιο κατατρεγμένος, τόσο αισθάνεσαι την ανάγκη να είσαι … -. Διαχώρισες αυτόματα με αυτό που είπες, τους αξιωματικούς σαν στρώμα ανθρώπων με ίδια συμφέροντα, οι οποίοι βρίσκονται πάνω από το στρώμα των υπαξιωματικών και λοιπά. Α. Ωραία. -. Ένας συνάδερφος απόστρατος αξιωματικός εξ υπαξιωματικών, χρησιμοποίησε την έκφραση για εκείνα τα χρόνια που αυτός ήταν υπαξιωματικός σε ανάλογο ερώτημα, ότι «οι υπαξιωματικοί ήταν δούλοι. » δούλοι είπε. Και είπε και κάτι ακόμα, ότι «οι τότε ηγεσίες του ναυτικού, ήθελαν τους υπαξιωματικούς αμόρφωτους. » Και χρησιμοποίησε και τα ονόματα των αρχηγών του ναυτικού του πολέμου. Ήταν οι υπαξιωματικοί αμόρφωτοι; Έβγαιναν αμόρφωτοι από τις παραγωγικές σχολές των υπαξιωματικών του ναυτικού και γιατί αν είναι έτσι; Α. Βγαίνανε, ότι βγαίνανε, ναι βγαίνανε. Το επίπεδο…, το μορφωτικό επίπεδο των υπαξιωματικών τότε ήταν εξαιρετικά χαμηλό, ήταν, δεν υπάρχει συζήτηση. Ε τώρα αν ήτανε δούλοι, εγώ δεν θα τους έλεγα δούλους, όχι. -. Γιατί όμως ήτανε; Α. Ήτανε μια διαστρωμάτωση πολύ κατώτερη …, διότι έτσι ήτανε πιο πιστοί, πιο ευάλωτοι στις διαταγές …, στις ορέξεις, λογικό είναι. -. Είναι λογικό; γιατί ήταν έτσι; Ποιοι τους θέλανε έτσι; Α. Ε ποιοι τους θέλανε; Το σύστημα τους ήθελε έτσι. -. Όχι οι αξιωματικοί, γιατί συζητώντας σήμερα με αξιωματικούς που τότε έπαιζαν ρόλο στα πράγματα, όλοι εκθείαζαν και εκθειάζουν τον ρόλο του υπαξιωματικού σαν πολύ προχωρημένο και ρόλο κορμού στην αποστολή του ναυτικού. Είναι έτσι ή δεν είναι; Α. Είναι, ναι. Είναι όντως, είναι. Ότι αυτοί τραβάνε το μεγάλο χαμαλίκι ας πούμε, στη λειτουργία ενός πλοίου. Ή και μιας υπηρεσίας ξηράς αν θες. -. Σίγουρα γνωρίζεις στις αριθμητικές συγκρίσεις ότι οι υπαξιωματικοί και οι αξιωματικοί εξ υπαξιωματικών, στο ναυτικό είναι περίπου 5 φορές περισσότεροι από τους αξιωματικούς προελεύσεως σχολής δοκίμων. Α. Ναι. -. Σε αντίθεση με τον στρατό ξηράς οι υπαξιωματικοί είναι πολύ λίγοι και το μορφωτικό επίπεδο των υπαξιωματικών του στρατού ξηράς σε σχέση με των υπαξιωματικών του ναυτικού, ήταν τουλάχιστον πολύ υψηλότερο. Πως το εξηγείς αυτό; Α. Δεν έχω εξήγηση γιατί δεν το ήξερα ότι είναι έτσι. Ότι ήτανε καλύτερο το επίπεδο των υπαξιωματικών του στρατού από των υπαξιωματικών του ναυτικού. -. Σου θυμίζω για την ιστορία ότι ορισμένοι από τους δικτάτορες και ηγέτες της Ελλάδας και κυβερνήσεων στο μεσοπόλεμο αλλά και λίγο μετά τον πόλεμο, ήταν αξιωματικοί εξ υπαξιωματικών του στρατού ξηράς. Αντώνη θυμάσαι ότι εκείνα τα χρόνια στη δικτατορία και λίγο μετά αλλά και πριν την δικτατορία …, όταν κάποιος από τους αξιωματικούς επεδίωκε να πάει σε πανεπιστήμιο συναντούσε δυσκολίες από την υπηρεσία. Μπορείς να το εξηγήσεις; Α. Ναι. Κοίτα να δεις, ένα στοιχείο μπορεί να είναι και σύμπλεγμα, ξέρεις, του ανώτερου που δεν έχει βγάλει το πανεπιστήμιο. Δηλαδή όταν ένας κατώτερος ζητά από την ηγεσία να βγάλει ένα ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα που δεν το έχει βγάλει η ηγεσία, είναι ίσως αντανακλαστική αντίδραση να πει «Όχι, δεν χρειάζεται. Εδώ είναι ναυτικό, δεν είμαστε πανεπιστήμιο, δεν είμαστε φοιτητές …» και τέτοια. Μετά μπορεί να είναι και στην περίοδο της χούντας, ο φόβος ανάμιξης με τον φοιτητόκοσμο που παραδοσιακά ήτανε φιλελεύθεροι και …, σου λέει «Τι δουλειά έχει ένας αξιωματικός μέσα στους φοιτητές που είναι επαναστάτες, που είναι …» -. Πριν την χούντα όμως πως το εξηγείς; Γιατί αυτά ήταν πριν την χούντα. Α. Πριν την χούντα ναι, θεωρώ ότι το σύστημα θεωρούσε ότι ένας αξιωματικός δεν έχει να κερδίσει τίποτα, δηλαδή ίσως και να ξαφνιαζότανε με το αίτημα. «Είσαι αξιωματικός του ναυτικού και το πανεπιστήμιο είναι για τους νομικούς, για τους γιατρούς, τι να πας να κάνεις; » ας πούμε. -. Ποια ήταν η αποστολή του στρατού ξηράς και των ένοπλων δυνάμεων γενικότερα, μετά από τον εμφύλιο πόλεμο; Α. Η αποστολή; -. Ναι. Έχεις ακούσει διαλέξεις εκείνης της εποχής. Ποια ήταν η αποστολή του στρατού ξηράς; Α. Μετά τον εμφύλιο; Εγώ δεν είχα γεννηθεί μετά τον εμφύλιο, ξέρω ‘γω τι … -. Στην διάρκεια της χούντας άκουγες διαλέξεις οι οποίες ήτανε αντιγραφή των διαλέξεων προ χούντας. Α. Τώρα τις διαλέξεις που ακούγαμε στη χούντα ξέρεις που τις γράφαμε. Δεν τις ακούγαμε. -. Σου θυμίζω Αντώνη ότι η αποστολή του στρατού ξηράς ήταν η μοναδική στα τρία όπλα που ανέφερε την αντιμετώπιση εσωτερικού… Α. Α ναι. -. … και εξωτερικού κίνδυνου. Πως το σχολιάζεις; Α. Ναι. Εσωτερικού είναι του κομμουνισμού, ναι. Του κομμουνισμού. -. Έχεις ακούσει ποτέ την έκφραση, και πιθανόν να μην την έχεις ακούσει γιατί ήσουνα μικρός αξιωματικός τότε, έχεις ακούσει ποτέ την έκφραση ότι η σχολή ευελπίδων ήτανε σχολή πρωθυπουργών; Α. Ναι, ναι. -. Πως την σχολιάζεις; Α. Επικαλούνται τότε, ότι έχουνε βγάλει και ορισμένους πρωθυπουργούς. -. Ότι έχουνε βγάλει ορισμένους πρωθυπουργούς, ή καλλιεργούσε η σχολή ευελπίδων την νοοτροπία επί τέσσερα χρόνια στους ευέλπιδες, ότι η αποστολή τους είναι να σώζουν της Ελλάδα; Α. Κοίτα τώρα, μου λες αναμνήσεις …, όταν ήμουν εγώ εκεί … -. Πως το σχολιάζεις σου λέω. Τι το ξεχωριστό είχε ο αξιωματικός του στρατού και είχε σαν αποστολή να σώζει την Ελλάδα και δεν την είχε σαν αποστολή ο τσαγκάρης; Α. Κοίταξε, ήτανε μια συγκροτημένη κοινωνική ομάδα, πειθαρχημένη καταρχάς, έτσι; Και για να σώσεις κάτι θέλεις και ορισμένα στοιχεία, πώς να σου πω, στρατιωτικά. Είχε δομές, είχε τις υποδομές, είχε την οργάνωση, είχε την πειθαρχία …, δηλαδή και να κάνεις τέτοια κοινωνικά σύνολα που να μπορείς να αναθέσεις τέτοιες αποστολές …, αναθέτεις αποστολές έτσι σκόρπια;. -. Ποιος αναθέτει δηλαδή; Ποιος τις αναθέτει αυτές τις αποστολές; Α. Η πολιτεία φαντάζομαι, το σύστημα, αυτή τη στιγμή το σύνταγμα. Όταν το σύνταγμα λέει ότι οφείλουμε να προασπίσουμε τη σημερινή δημοκρατία … -. Κατά τη γνώμη σου ποιοι ήταν οι λόγοι που επιβλήθηκε η δικτατορία στην Ελλάδα το ’67 Α. Τώρα εκ των υστέρων κρίνοντάς το, καταλαβαίνω ότι ήτανε αποτροπή μιας αριστερής τάσης στην ελληνική πολιτική σκηνή ας πούμε. Ενδεχόμενα να φοβηθήκανε την υπέρμετρη φιλελευθεροποίηση του ελληνικού πολιτικού κόσμου, την αμφισβήτηση της ατλαντικής συμμαχίας, των δυτικών αξιών. -. Γνωρίζεις για τον Ι.Δ.Ε.Α. τίποτα περισσότερο από αυτά που ανέφεραν οι εφημερίδες για τα βιβλία; Α. Όχι. -. Για την Κόκκινη Προβιά ξέρεις τίποτα παραπάνω από αυτά που ανέφεραν οι εφημερίδες και τα βιβλία; Α. Ούτε. -. Το ναυτικό είχε ανάμιξη σε σχεδίαση ή είχε σήμερα ανάμιξη σε σχεδίαση παρόμοια με την Κόκκινη Προβιά; Α. Καμία. -. Υπάρχουν σήμερα βασιλόφρονες στο ναυτικό; Και σε τι ποσοστό; Α. Υπάρχουν. Υπάρχουν αλλά σε μικρό ποσοστό θα έλεγα. Μικρό ποσοστό. -. Σήμερα ο αξιωματικός πώς βλέπει την έννοια πατριώτης; Πως αντιμετωπίζει αυτή την έννοια; Και τι σχέσεις έχει ο αξιωματικός του ναυτικού σήμερα με τον πατριωτισμό; Α. Πιο χαλαρή απ’ ότι την έβλεπε όταν ήτανε τη δεκαετία του ’60 και του ’50 ενδεχόμενα, ή και τη δεκαετία του ’70. Όπως εξάλλου και η ελληνική κοινωνία. Κοίταξε να δεις όπως και στην ελληνική κοινωνία έχει χαλαρώσει η έννοια του πατριωτισμού. Η διεθνοποίηση, η παγκοσμιοποίηση και όλα αυτά, χαλαρώνουν τις έννοιες του πατριωτισμού. Και ο πατριωτισμός όπως ξέρεις, αρχίζει και εντοπίζεται στην ακροδεξιά και τελευταία στην ακροαριστερά. -. Όταν λες άκρα αριστερά τι εννοείς; Α. Στις άκρες του πολιτικού φάσματος ας πούμε, αρχίζει και μπαίνει ο πατριωτισμός. Μεγάλη η γκάμα. Η ενδιάμεση είναι πιο χαλαρή σε σχέση με τον πατριωτισμό. Και λογικό είναι δηλαδή. Και νομίζω ότι αυτό θα επεκταθεί και θα ενταθεί. Όταν αρχίζεις και χάνεις σιγά – σιγά από την δραχμή που έχασες και όλο αρχίζεις και αισθάνεσαι πως αποκτάς και περισσότερα κοινά συμφέροντα με τους ευρωπαίους, αυτά αμβλύνουνε την έννοια του πατριωτισμού. Όσο γίνεσαι πιο επαγγελματίας, αρχίζεις και κοιτάς την δουλειά σαν βιοποριστικό πια 100%, όπως είναι και το επάγγελμα του αξιωματικού που έχει αρχίσει και ΄΄δημόσιο- υπαλληλοποιείται΄΄ πια σε μεγάλο ποσοστό, όλα αυτά συντείνουνε σε μια πιο χαλαρή σχέση με τον πατριωτισμό. -. Έχεις κάνει συνώνυμο της αποδέσμευσης από τον πατριωτισμό του αξιωματικού, την δημοσιοϋπαλληλική ιδιότητα. Α. Ναι. -. Και αποφεύγεις να χρησιμοποιήσεις όρο που τον χρησιμοποίησες νωρίτερα, παγκοσμιοποίηση, που είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα. Εσύ Αντώνη βλέπεις σήμερα, σαν αρχηγός στο ναυτικό, ότι ο νέος αξιωματικός στην Ελλάδα, έχει ή θεωρεί ως αποστολή του την υπεράσπιση ποιων συμφερόντων κάτω από αυτό που ανέφερες ως παγκοσμιοποίηση; Α. Αυτή την στιγμή, αυτό που πιστεύει ότι υπηρετεί ο μέσος αξιωματικός είναι καταρχάς η εθνική ασφάλεια, δηλαδή την διασφάλιση των συνόρων της Ελλάδος, την εθνική κυριαρχία, τη μη κατάληψη εθνικού εδάφους, εθνικού εναέριου χώρου ή θαλάσσιου, αυτό θεωρεί ως καταρχήν αποστολή του, ότι αυτή είναι καταρχήν η αποστολή του. Και επειδή η μόνη ορατή απειλή είναι η Τουρκία, σχεδόν έχει μονομερώς εντοπίσει την αμυντική του δραστηριότητα στην διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδος από την τούρκικη απειλή. Αυτό επιγραμματικά θα σου έλεγα ότι πιστεύει ο μέσος τουλάχιστον αξιωματικός του ναυτικού, πιστεύω και της αεροπορίας και του στρατού κάπου εκεί είναι. Αλλά του ναυτικού πιστεύει ότι η διασφάλιση των θαλάσσιων συνόρων και της εδαφικής ακεραιότητας είναι η κυρίαρχη αποστολή την οποία έχει. Από εκεί και μετά τον απασχολεί πολύ έντονα η προσωπική του περίπτωση. -. Εάν είχες την δυνατότητα του χρόνου, γιατί την δυνατότητα σαν Α/Γ.Ε.Ν. την έχεις, πως θα γαλουχούσες τους δόκιμους, τους αυριανούς αξιωματικούς δηλαδή. Α. Τώρα δεν ξέρω πως γαλουχούνται αυτή τη στιγμή ακριβώς και αν γαλουχούνται με κάποια συγκεκριμένη ιδεολογία. Εκτιμώ ότι δεν γαλουχούνται με κάποια ιδιαίτερη ιδεολογία. Μάλλον στρέφονται πιο πολύ σε ακαδημαϊκή και γενική μόρφωση, δεν ξέρω εάν παίρνουνε ιδεολογία καν από τη σχολή. Αλλά είναι και πολύ δύσκολο τώρα να σου πω πώς θα τους γαλουχούσα, διότι αυτό είναι συνάρτηση και της κοινωνίας στην οποία θα ζήσουν. Διότι αυτοί έχουν να ζήσουν και σαν Έλληνες πολίτες και σαν αξιωματικοί του ναυτικού. Πρέπει να τους γαλουχήσεις … -. Αντώνη πως βλέπουν σήμερα οι αξιωματικοί τη σχέση τους με τα χρήματα; Γιατί ως γνωστόν οι εξοπλισμοί χρειάζονται πολλά χρήματα. Α. Πάρα πολλά. -. Ποια είναι λοιπόν η ηθική διάσταση του αξιωματικού σήμερα; Ποια ήταν χθές τότε που εσύ ήσουνα μικρός αξιωματικός; Α. Όταν ήμουνα μικρός αξιωματικός, όπως σου είπα, η σχολή δοκίμων κατά βάση δεν ήτανε βιοποριστική επιλογή. Όπως θυμάσαι τότε, η κυρίαρχη νοοτροπία και τα κηρύγματα ήταν ότι «Έχετε τιμή και δόξα, δεν έχετε χρήμα. » Και αν θυμάσαι καλά μέχρι πριν από πόσα χρόνια ήτανε που επισήμως μας κατευθύνανε στην προικοθηρία. Να είναι ευκατάστατη η σύζυγος, ζητούσανε νομίζω και προικοσύμφωνο, της Γεωργίας νομίζω της είχανε ζητήσει και όταν είχε πάει στην ασφάλεια, την είχανε ρωτήσει για την οικονομική της κατάσταση. Ήτανε κατευθυντήριος γραμμή δηλαδή τότε, ότι ο αξιωματικός πρέπει να ζει καλά, δεν τον αμείβουμε καλά, αλλά έχει υποχρέωση να ζει καλά. Σήμερα αυτό δεν υπάρχει βέβαια, δεν υπάρχει τέτοια επίσημη γραμμή, ότι πρέπει να ζει καλά, ανεξάρτητα ότι πρέπει να ζει αξιοπρεπώς. Ο μέσος μισθός θα έλεγα ότι είναι στα όρια του ικανοποιητικού, δεν μπορώ να πω ότι είναι ιδιαίτερα χαμηλός ούτε ιδιαίτερα υψηλός. Είναι συγκρινόμενος και με άλλους δημόσιους υπάλληλους, θα έλεγα μάλλον αδικημένος αλλά ικανοποιητικός σε γενικές γραμμές. Τώρα ότι είναι ευάλωτος σε χρηματισμούς και αυτά είναι γεγονός ότι είναι. Είναι …, ιδιαίτερα στους βαθμούς εκεί από πλωτάρχη μέχρι και πλοιάρχου που είναι και οι ηλικίες και οι βαθμοί όπου έχεις οικογένεια, ή φτιάχνεις οικογένεια, κάνεις παιδιά, έχεις υποχρεώσεις. Και οι μισθοί είναι μάλλον χαμηλοί, αν δεν υπάρχει άλλη οικονομική βοήθεια απ’ έξω, είτε από τη γυναίκα, είτε από γονείς, είτε από πεθερικά, είναι δύσκολα και αυτό είναι γεγονός ότι τους κάνει ευάλωτους. Το χαρακτηριστικό τώρα τελευταία … όσο ζω εγώ τουλάχιστον, όσο ζω εννοώ μέσα στο ναυτικό συμβούλιο και παρακολουθώ όλα αυτά τα εξοπλιστικά και τις προμήθειες, είναι ότι πλέον έχουνε εξαγριωθεί οι διάφοροι διαπλεκόμενοι και προμηθευτές, ενώ ίσως μέχρι κάποια φάση …, επειδή ο αξιωματικός είχε και τη φήμη του ακέραιου και του έντιμου, ήτανε πολύ διστακτικοί στο να προσεγγίσουνε ένστολους. Τώρα διαπιστώνω ότι δεν έχουνε κανέναν ενδοιασμό πλέον να σε προσεγγίσουνε με όρους του ελευθέρου εμπορίου, δηλαδή σαν να συναλλάσσονται με έμπορους. -. Αναφέρεσαι προφανώς σε χρηματισμούς αξιωματικών, που είναι ένα μεσαίο στέλεχος στην διαδικασία των προμηθειών. Τι έχεις να πεις για τις προμήθειες και αν υπάρχουν τέτοιες και αν γνωρίζεις αν υπάρχουν, σε επίπεδα πιο μεγάλα, στα επίπεδα λήψεως αποφάσεων που είναι τα επίπεδα ακόμα και πάνω από τον αρχηγό του ναυτικού; Α. Ναι βέβαια και υπάρχουνε. Κάθε μεγάλη εταιρία μέσα στον προϋπολογισμό των δαπανών της, βάζει ένα ποσοστό το οποίο διατίθεται για χρηματισμούς της αλυσίδας, είτε είναι από το επιτελικό επίπεδο μέχρι την λήψη της απόφασης, στην ηγεσία ή και πάνω από την ηγεσία. Στη στρατιωτική ηγεσία εννοώ και πάνω. -. Αυτό είναι εκτίμηση σου ή ξέρεις από όσα έχεις ζήσει μέχρι σήμερα μέσα στο ΑΝΣ; Α. Όχι, ξέρω, ξέρω, είναι εκτίμηση μου, ξέρω τι συμβαίνει. -. Γιατί δεν παίρνετε μέτρα εναντίον τέτοιων μηχανισμών; Α. Γιατί δεν παίρνονται μέτρα εναντίον τέτοιων μηχανισμών; Και αυτοί οι μηχανισμοί καταρχάς δεν αποδεικνύονται, δεν μπορείς να το αποδείξεις. Το ναυτικό δεν έχει τους μηχανισμούς ούτε να παρακολουθεί, ούτε να καταγράφει τέτοια πράγματα, επαφίεται πολύ στην φιλοπατρία των αξιωματικών, που θα κάνουν το καθήκον τους και δεν είναι εύκολο και δεν είναι και επιθυμητό αν θέλεις, να μπει σε μηχανισμούς παρακολουθήσεως και …, θέλω να πω είναι ουτοπία να πιστεύεις ότι μπορείς να … -. Αντώνη εσύ, είναι γνωστό ότι έχεις μια οικονομική άνεση, που σημαίνει ότι, αποστασιοποιείσαι από τέτοιου είδους διαδικασίες. Το έχεις …, μου το έχεις πει εξάλλου, όταν ήσουνα αρχηγός του στόλου. Εάν οι αξιωματικοί, τα στελέχη των ένοπλων δυνάμεων, είχαν μια κουλτούρα πιο υψηλού επιπέδου και ήταν οπλισμένοι πιο καλά, ήταν πιο μορφωμένοι και η αποστολή τους ήταν διανθισμένη και ξέρω ‘γω πιο καλά εξοπλισμένη και πατριώτες και πιο ιδεολογικά εύρωστοι. Θα ήταν εξίσου ευάλωτοι; Α. Ευάλωτοι πάντα θα ήτανε. Ίσως όχι εξίσου αν είχαν όλα αυτά που λες, αλλά αυτά προϋπόθεταν, προϋποθέτουν μάλλον ότι τον αξιωματικό θα τον γαλουχήσεις, θα τον εκπαιδεύσεις ξεκομμένο από την κοινωνία. Θα τον κλείσεις στη σχολή δοκίμων, από εκεί θα τον ξεκόψεις από την κοινωνία, απ’ το φυσικό του περιβάλλον και τον χώρο του και θα τον γαλουχήσεις με τέτοια ιδεώδη, που θα βγει έξω και θα είναι ένα ξένο Σώμα στην κοινωνία. Δεν το ξέρω αφενός αν μπορείς να το κάνεις, και δεύτερον αν πρέπει να το κάνεις αυτό. Διότι αυτό θα έχει και παρενέργειες. Το να γαλουχήσεις έναν άνθρωπο τόσο ακέραιο και να τον αποδόσεις σε μια κοινωνία τόσο διεφθαρμένη, ίσως να του δημιουργήσει και άλλα … Μην ξεχνάς ότι μπορεί να του διασπείρει και άλλους σπόρους όπως «Αφού είμαι τόσο ακέραιος, τόσο ηθικός μέσα σε αυτήν την διεφθαρμένη κοινωνία, να την καταλύσω και αυτήν την διεφθαρμένη κοινωνία και να αναλάβω εγώ. » -. Αυτά είναι τα αναρχικά σου. Δε μου λες, ανέφερες ότι η Γεωργία, δηλαδή η γυναίκα σου, στη διαδικασία λήψεως άδειας για να έρθετε εις γάμου κοινωνίαν, το 19…; Α. Τώρα μου κάνεις τις …, πότε ήτανε; ’75. -. Το 1975 λοιπόν για να βγάλετε άδεια γάμου πήγε και στην ασφάλεια. Τι πήγε να κάνει στην ασφάλεια; Α. Την καλέσανε. Την καλέσανε και την ρωτήσανε, προφανώς είχανε συλλέξει στοιχεία για την εθνικοφροσύνη των γονιών της και όλα αυτά, το αστείο είναι ότι στην ίδια πολυκατοικία που έμενε η Γεωργία, έμενε και η ανιψιά της Κυβέλης, της ηθοποιού της Κυβέλης, κολλητή τότε με τον Ανδρέα τον Παπανδρέου. Ήταν πολύ προσωπικός φίλος του Ανδρέα του Παπανδρέου τότε. Και τους είχε κινήσει την περιέργεια ότι στην ίδια πολυκατοικία που έμενε η Γεωργία έμενε και αυτή και προφανώς θέλανε να διευκρινίσουνε, μήπως είχανε και κοινωνικές, φιλικές σχέσεις με το περιβάλλον αυτό της Κυβέλης του συγκατοικούσανε. -. Θα σήμαινε τι για τον μηχανισμό της ασφάλειας; Α. Ότι ενδεχόμενα θα παντρευόμουνα μια αμφιλεγόμενων πολιτικών τοποθετήσεων. -. Γνωρίζεις ότι πολλοί από τους αξιωματικούς και τους υπαξιωματικούς για να πάρουν άδεια, που εκτός από τα κοινωνικά φρονήματα προϋπόθετε και προίκα όπως ανέφερες, έδιναν οι ίδιοι χρήματα και έβαζαν χρήματα σε λογαριασμούς, για να εμφανιστούν …; Α. Τα ξέρω, ναι. Ξέρω και περίπτωση, που ζήτησε να δανειστεί για να εμφανίσει ως εισόδημα, που θα πήγαινε στην κόρη του. -. Η έκφραση ‘φούντα’, τι σου λέει; Σε σχέση με την μεταπολιτευτική περίοδο στο ναυτικό. Α. Φούντα νομίζω είναι οι βασιλόφρονες του …, όχι …, δεν ξέρω τι είναι. -. Όταν επανήλθαν οι αξιωματικοί που είχαν αποταχτεί ή αποστρατευτεί επί δικτατορίας και αποκαταστάθηκαν, τι κλίμα επικράτησε στο πολεμικό ναυτικό; Σε σχέση με αυτούς που επανήλθαν. Α. Κοίτα, δεν ήταν ιδεολογικές …, ότι υπήρχανε αντιδράσεις υπήρχαν. Αλλά δεν ήταν ιδεολογικές, ήταν σταδιοδρομικές. Κάθε αξιωματικό, επειδή είναι καριερίστας, εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι να φεύγουνε οι από πάνω του, είτε είναι καλοί είτε είναι συμπαθούντες ή είτε μη συμπαθούντες, να αποστρατεύονται και ότι να είναι. Λοιπόν, στα πλαίσια αυτά, όποιον επαναφέρεις φορτώνεις την επετηρίδα, κόβεις θέσεις εξέλιξης και προαγωγής και νομίζω ότι ο κύριος λόγος των αντιδράσεων ήτανε ότι, «Δεν υπήρχε κανένας λόγος να επανέλθουν αξιωματικοί που είχαν ήδη φύγει και να μας πιάσουνε θέσεις και θέσεις διοικήσεως και θέσεις επετηρίδας..», γενικά να εμποδίσουν την σταδιοδρομική εξέλιξη. Υπήρχαν και ορισμένες ιδεολογικές συμπάθειες ή αντιπάθειες, αλλά νομίζω ήτανε … -. Αν γνωρίζεις τις διαδικασίες των διαδοχικών αποκαταστάσεων των αξιωματικών που επανήλθαν μετά την δικτατορία, πως το σχολιάζεις; Α. Ότι κάπου το παραξήλωσαν. Δηλαδή μπήκανε μέσα πολλοί κερδοσκόποι σε όλη αυτήν την διαδικασία αποκατάστασης, μπήκανε και ρουσφέτια. Αποκατεστάθησαν πολλοί περισσότεροι από όσοι έπρεπε να αποκατασταθούνε, για να περάσει κάποιο μήνυμα ή για να αποδώσει μια δικαιοσύνη ή … -. Από αυτούς που έπρεπε να αποκατασταθούν, γιατί οι άλλοι απλά είναι μια παρανομία. Από αυτούς που έπρεπε να αποκατασταθούν, τη διαδοχική αποκατάσταση πως την βλέπεις εσύ; Πως βλέπεις δηλαδή, την αναντιστοιχία σε χρόνια πραγματικής υπηρεσίας μέσα στο ναυτικό, σε σχέση με τον καταληκτικό βαθμό που σήμερα έχουν ως απόστρατοι; Α. Κοίτα, είναι η απαξίωση των βαθμών, των καταληκτικών βαθμών. Αυτό είναι που και απαξιώνει, είναι αυτό που λέμε η δημοσιουπαλληλοποίηση του αξιωματικού. -. Έχεις κουραστεί. Πρόσεξέ με, αυτό που ανέφερες τώρα σαν έκφραση, είναι μια κατάσταση που σήμερα υπάρχει ανεξάρτητα από τις αποκαταστάσεις των αξιωματικών ή όχι. Σήμερα οι αξιωματικοί απαξιώνονται στην ελληνική πολιτεία και κοινωνία. Πως το εξηγείς αυτό το πράγμα. Α. Είναι …, είναι πολλοί λόγοι. -. Ποιοι είναι αυτοί οι λόγοι; Α. Είναι πάρα πολύ αυτοί οι λόγοι, δεν είναι ένας λόγος τώρα που απαξιώνεται ο αξιωματικός. Είναι πολλοί λόγοι. Τώρα δεν ξέρω αν μπορώ να σου πω επιγραμματικά ή μονολεκτικά … -. Η δικτατορία έχει παίξει ρόλο σε αυτό; Α. Έπαιξε ένα μικρό ρόλο. Όχι μεγάλο ρόλο. Δεν έπαιξε μεγάλο ρόλο γιατί είναι αντιμιλιταριστική η κουλτούρα και η παιδεία της νέας κοινωνίας. Έχει ένα στοιχείο αντιμιλιταριστικό, ότι ο στρατιωτικός και οι ένοπλες δυνάμεις, δεν είναι ανταποδοτικές. Ότι επενδύεις βέβαια για την ασφάλεια σου, για την εθνική ασφάλεια και εφόσον πιστεύεις ότι διακυβεύεται η εθνική σου ασφάλεια και μπορείς να πεις ότι έχει μια ανταποδοτικότητα … Αλλά πιστεύω ότι ο μέσος πολίτης πλέον, ο Έλληνας πολίτης και η νέα γενιά πια, επειδή δεν νομίζω ότι πιστεύει ότι είναι τόσο πατριώτες, ότι πιστεύουν τόσο πολύ ότι διακυβεύεται η εθνική επικράτεια, πιστεύω ότι αρχίζει σιγά – σιγά και θεωρεί τις ένοπλες δυνάμεις ότι … «Πληρώνουμε πολλά και παίρνουμε λίγα». Για τη συντήρηση, τη διατήρηση τους, την ευμάρεια τους, για αυτό και οι ένοπλες δυνάμεις νομοτελειακά έχουν αρχίσει και όπως έχεις δει, στρέφονται στον κοινωνικό τους ρόλο και όλο εκεί δίνεται περισσότερη έμφαση. Ο κοινωνικός ρόλος του στρατού, του ναυτικού …, να μεταφέρει γιατρούς, να μεταφέρει άρρωστους, να συμβάλει στην εκπαίδευση στα νησιά, στα ακριτικά νησιά, να πάει φάρμακα, τρόφιμα, βοήθεια, όλο και περισσότερο το ρίχνει στον κοινωνικό του ρόλο για να κρατήσει και ένα έρεισμα. Έχει αρχίσει και χάνει και τα ερείσματα του στην κοινωνία σιγά – σιγά. Στην δυτική Ευρώπη τα έχει χάσει, στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμα οι βάρβαροι βέβαια και το κρατάμε, αλλά και εκεί νομίζω ότι νομοτελειακά κάποτε αρχίζει και … -. Μια και ανέφερες για κοινωνικό ρόλο του ναυτικού, βλέπεις ότι η πρόσθετη παροχή βαθμού ή βαθμών στον  … συμμαθητή σας, (τη γνωστή περίπτωση του αξιωματικού που είχε απομακρυνθεί για λόγους ηθικής τάξεως από το ναυτικό) από σένα, εννοώ η παροχή βαθμών από σένα ως αρχηγό ή από τον προηγούμενο που είναι και συμμαθητής σας, τον Θεοδωρουλάκη, πως μπορεί να ερμηνευτεί; Πως δώσατε βαθμό σε αυτόν τον άνθρωπο; Α. Μόνο στα πλαίσια της συμμαθητικής αλληλεγγύης. Και ακριβώς γιατί έχει …, ακριβώς επειδή σου είπα πριν, παράγινε το κακό με τις αποκαταστάσεις και μέσα σε αυτά αποκατασταθήκανε άνθρωποι σαν τον … ο οποίος έγινε και εν ενεργεία ναύαρχος … -. Πέθανε, δεν πέθανε; Α. Πέθανε ο μακαρίτης, αλλά θέλω να πω, εν πάση περιπτώσει η αποκατάσταση του είχε γίνει. Και επειδή μέσα το ναυτικό είναι μικρή οικογένεια και έχει αποκατασταθεί, στην κυριολεξία και η κουτσή Μαριώ, μέχρι και ο … συμμαθητής σου ήτανε; Ο μηχανικός που είχε κάψει το …, που είχε φύγει σημαιοφόρος και αποκαταστάθηκε ως ναύαρχος; -. Αυτός αποκαταστάθηκε με βάση νομοθεσία … Α. Με βάση νομοθεσία ναι. Όλα αυτά λοιπόν δημιουργούνε ένα κλίμα στην εκάστοτε ηγεσία, ότι … και επειδή στο ναυτικό υπάρχει αυτό με τους συμμαθητές και η τάση να τους υποκαθιστά ανεξαρτήτως λόγους απομάκρυνσης και ηθικών αξιών.

---

[1] Α.Γ.Ε.Π. είναι ο Αξιωματικός Γραφείου Ελέγχου Προσωπικού.

Μιλούν Υπαξιωματικοί του Ναυτικού – (στην Κύπρο το 1974)

…Και εδώ κάνανε άσκηση με τους Τούρκους!

ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗΣ ΚΩΣΤΑΣ – 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011

-. Πες μου κύριε  Κωνσταντίνου[1], κάτι θέλεις να διορθώσεις από την περασμένη  φορά;

Κωνσταντίνου.- Πρώτα πρώτα  δεν είπα το εξής, με ρωτήσατε στο τέλος   τι με πείραξε πιο πολύ. Και σας είπα με πείραξε ότι μου βάλανε  το πιστόλι μπροστά και το τομσον για να πάω να κάνω πραξικόπημα. Εάν ήταν στην Ελλάδα κάτι θα είχα κάνει νομικά. Δυστυχώς εκεί δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Δεύτερον… αυτό ήταν το κυριότερο, δεύτερον, Αξ/κό στα πυροβόλα στις τρεις πρώτες ημέρες του πολέμου δεν είδα  ούτε έναν, μόνο τον Ντάνο που πήγαινε στα συνεργεία κάπου-κάπου και τον Ταβλαρίδη που πήγαινε στο καράβι του τον ΛΕΒΕΝΤΗ. Δεν σας είπα όμως ότι πολύ συχνά ακουγόταν από τα μεγάφωνα το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ να πάει γρήγορα στο πλοίο. Αυτό  μπορώ να σας πω ότι γινόταν κάθε μισή ώρα, κάθε μια ώρα μα ήταν όλες τις ημέρες, την δεύτερη την τρίτη κλπ. Δεν θα σας πω  γιατί, μετά το έμαθα.  Θα το πει αυτός που το ξέρει και το άκουσε. Αυτός ήταν ο λόγος. Όπως επίσης σας είπα ότι μετά που έφυγε ο Παπαδάκης  από διοικητής και έγινε Ναυτ. Διοικητής Κύπρου και παρέλαβε ο Υποδιοικητής ΔΟΥΚΑΣ ως Διοικητής, από εκεί και πέρα είχαμε πράγματι Διοικητή γιατί πρώτα νοιώθαμε ότι δεν είχαμε, και ο οποίος πολύ συντονισμένα έκανε την υποχώρηση,  και πήγαμε στην Λάρνακα και εν συνεχεία στην Λεμεσό και επιστρέψαμε στην Ελλάδα. Και που, όπως σας είπα έβγαλε αυτές  τις φήμες και γλιτώσαμε στην Λάρνακα από κάποια επεισόδια  με τους Ελληνοκυπρίους. Αυτά, δεν θα πω άλλα.

-..  Θες να πεις δηλαδή ότι με τον Δούκα διοικητή λειτούργησε  η Βάση και γίνανε όλα κανονικά και ειδικά στην υποχώρηση;

Κωνσταντίνου.- Πραγματικά δεν ξέρω γιατί τις ημέρες του πολέμου δεν τον είδαμε τον Παπαδάκη που ήταν Διοικητής. Δηλαδή  το γνωρίζω αλλά το έμαθα μετά.  Θα σας πει ο Κώστας Αθανασούλης.-

-. Κύριε Αθανασούλη κάτι ήθελες να πεις για το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ;

Αθανασούλης.- Λέτε να αρχίσουμε από  εκεί; Από αυτό το σημείο;

-. Ας το καλύψουμε  αυτό του  πληρώματος του ΛΕΒΕΝΤΗ

Αθανασούλης.- Όλη μου την υπηρεσία στην Κύπρο από  όταν  πήγα στο Νησί μέχρι που έφυγα είχα παραλάβει την συνεννόηση της Ν.Β.Χ. Σε νορμάλ καταστάσεις η δουλειά δεν ήταν πολλή, και γι’ αυτό τις περισσότερες εργάσιμες ώρες εργαζόμουν στο γραφείο του υποδιοικητή. Οι ναύτες της Σν τα κατάφερναν  και μόνοι τους. Όταν έγινε το πραξικόπημα  οι πιο πολλοί πήγαν σε διάφορες θέσεις πχ στο Νοσοκομείο της Λευκωσίας στα θέρετρα αξ/κών ΣΑΛΑΜΙΣ κλπ. Τα γραφεία στην Βάση κλείσανε και από εκείνη την ημέρα μέχρι και την εγκατάλειψη τις Βάσης ήμουν στην συνεννόηση συνεχώς. Στην συνέχεια του μικρού κτιρίου της Σν ο Κανδαλέπας με το Τσαταλό εάν θυμάμαι καλά είχαν φτιάξει έναν  μικρό θάλαμο επιχειρήσεων πολύ πριν αρχίσουν πραξικόπημα   και τουρκικές επιχειρήσεις και κατά  την διάρκεια του πολέμου είχαμε κάποια  καλή θα έλεγα εικόνα για το τι συμβαίνει σε όλο το Νησί. Εκείνο που λέει όμως συνέβη………(όταν) μιλάει ο Δ.Κων/νου για την 1η  φάση που το ΛΕΒΕΝΤΗΣ γύρισε από την Πάφο  που από ότι μάθαμε πήγε να βομβαρδίσει τον ραδιοφωνικό σταθμό που μίλησε ο Μακάριος και ότι δεν τον βομβάρδισε διότι όπως είπαν είχε σπίτια κοντά. Αυτά ακούστηκαν……και δεν τα διέψευσε κανένας, ούτε τα επιβεβαίωσε.

-.. Η ιστορία με τον Μακάριο  είναι στο πραξικόπημα. Το πραξικόπημα  είναι πριν την εισβολή. Άρα αυτά  που λες έγιναν πριν την εισβολή.

Αθανασούλης.- Σωστά μιλάω για  πριν την εισβολή  για το πραξικόπημα,  το λέω όμως διότι το ΛΕΒΕΝΤΗΣ  έδρευε στην Αμμόχωστο, ποτέ στην βάση. Όταν όμως άρχισε η εισβολή  για  πρώτη φορά  νομίζω ήρθε στην Βάση. Λοιπόν  το ΛΕΒΕΝΤΗΣ ήρθε και έδεσε στο λιμανάκι με τις Τ/Α. Κυβερνήτης ήταν ο Ταβλαρίδης. Δεν  τον ήξερα, πρώτη φορά τότε τον είδα, δεν είχα μαζί του καμιά σχέση και αυτό το βιολί με το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ στο πλοίο, που είπε ο Κωνσταντίνου  άρχισε νομίζω από την πρώτη ημέρα, της εισβολής και όταν   έρχονταν ειδήσεις ότι τα πράγματα πηγαίνουν    πολύ άσχημα με την απόβαση, τότε περιμέναμε το τηλέφωνο. Πως γινόταν λοιπόν, χτυπούσε το τηλέφωνο στην συνεννόηση και μου λέγανε  πες από τα μεγάφωνα το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ ταχέως στον ΛΕΒΕΝΤΗ.  Το πλήρωμα του ΛΕΒΕΝΤΗ εκτός ενός μικρού αριθμού ατόμων που έμενε πάνω στο πλοίο για το μπόφορς,  ενδιαιτούσε στη Ν.Β.Χ. Και αυτός ήταν ο λόγος που κάναμε τις ανακοινώσεις να πάει  γρήγορα στο πλοίο. Τώρα στην αρχή δεν δώσαμε σημασία αλλά όταν αυτό άρχισε να επαναλαμβάνεται κάθε ώρα κάθε ημέρα και πιο συχνά, όλοι μα ΟΛΟΙ άρχισαν να αναρωτιούνται τι συμβαίνει και κυρίως τι  σημαίνει αυτό. Δόθηκαν  από ορισμένους  υπαξιωματικούς συναδέλφους διάφορες εξηγήσεις…   Το συζητούσαμε τις νυκτερινές ώρες  εκεί γύρω στις 1 με 2, που  ορισμένοι από τα πυροβόλα τους ερχόταν  να μάθουν τα νεότερα και τις εξελίξεις των εισβολέων, διότι όλοι οι μόνιμοι ήταν διαιρεμένοι επικεφαλής πυροβόλων και την ημέρα ήταν θανάσιμο λάθος να κυκλοφορείς μες στην Βάση, λόγω  αεροπλάνων, και ερχόταν να τούς ενημερώσω. Αυτό δένει  με ότι είπε ο Κωνσταντίνου, ότι δεν έβλεπε κανένα  επί τρεις ημέρες. ‘Όπως είπα και πιο πάνω ένα από τα κύρια θέματα της συζήτησης ήταν  τι επί τέλους συμβαίνει με τον ΛΕΒΕΝΤΗ και το πλήρωμα του, τέσσερις πέντε πολύ στενοί  μου φίλοι και συνάδελφοι καταλήγαμε σε ένα πράγμα. Ότι κάποιοι, όταν οι καταστάσεις δυσκόλευαν ετοιμαζόντουσαν να την κοπανήσουν.  Για να είμαι ακριβής αυτό ήταν πάντα το δεύτερό μας θέμα.Λοιπόν γινόταν κάποιες περίεργες συναντήσεις στο διοικητήριο, που ήταν μονίμως μέσα στο κτίριο ο Παπαδάκης, κάποιοι με τσαντάκια και χαρτοφύλακες πήγαιναν και ερχόντουσαν και το κύριο ήταν,,ότι οι ανακοινώσεις γινόταν  πάντα μετά μια είδηση η ένα σήμα που έλεγε ότι  τα πράγματα πάνε μάλλον προς το τέλος τους και πιθανόν  να καταλειφθεί το βόρειο μέρος του Νησιού και θα αποκοπούμε. Τότε δε προς  το τέλος της πρώτης φάσης επικρατούσε  στην Διοίκηση κάποιο είδους    ανησυχίας αν όχι πανικός. Εφόσον όλοι συμφωνούσαμε ότι   δεν υπάρχει άλλη εξήγηση παρά μια, ότι κάποιοι  είναι έτοιμοι να φύγουν δια θαλάσσης. Ένα βράδυ έγιναν και κινήσεις που ενίσχυσαν τις υποψίες μας, ότι έχει σχηματισθεί μια μικρή ομάδα,  ένας συνάδελφος  επικεφαλής πυροβόλου είπε ότι αν  αποπειραθεί κάποιος να  φύγει  με το ΛΕΒΕΝΤΗ υποχρεωτικά πρέπει να περάσει από το πυροβόλο μου μπροστά, εγώ τότε δεν θα το επιτρέψω αυτό καμιά περίπτωση. Στην πρόταση αυτή συμφωνήσαμε όλοι, και αμέσως ένας δεύτερος είπε τότε και εγώ από την άλλη μεριά,δεν θα τους το επιτρέψω………   Πήραμε απόφαση να μην φύγει κανένας τους μόνος ή η μικρή ομάδα που είχε σχηματισθεί. Οι δε  συνάδελφοι που ήταν επικεφαλής των πυροβόλων στο λιμάνι να κάνουν  αυτό που πρέπει σε όσους   εν καιρώ πολέμου ενεργούν έτσι.. Αυτή η ιδέα ήταν ενός   επικεφαλής  πυροβόλου εκεί κοντά στο λιμάνι, που υιοθετήθηκε από όλους, να εκτελεστεί δίχως να  το ξαναπούμε. Τα γεγονότα μας ευνόησαν και με την αλλαγή της Κυβέρνησης στην Ελλάδα έγιναν αλλαγές και στην Κύπρο με αποτέλεσμα ο Διοικητής Παπαδάκης να μετατεθεί και ΓΕΕΦ ΝΔΚ  και, να παραλάβει Διοικητής ο πλωτάρχης Π. Δούκας ένας σοβαρός και συνετός  Αξ/κός με αποτέλεσμα να ακυρωθούν ευτυχώς για όλους τα σχέδιά μας και από την ώρα που έφυγε ο Παπαδάκης και μετά να μην ξαναανακοινώσει κανείς το πλήρωμα του Λεβέντη στο Λεβέντη. Τότε  πραγματικά φάνηκε  ότι,αυτό το σενάριο που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, ήταν σωστό στις προβλέψεις μας.. Α, εδώ για να μην  το ξεχάσω, θέλω μετά από τόσες δεκαετίες να ευχαριστήσω  έναν συνάδελφο ιδιαίτερα, τον Δημήτρη τον Ζέρβα που ήταν σηματονόμος στις τορπιλακάτους  και ο οποίος αφού οι Τ/Α έμειναν δεμένες η ανύπαρκτες κατά την διάρκεια της εισβολής – αυτό είναι μια  ξεχωριστή ιστορία – ο Ζέρβας λοιπόν ήλθε εθελοντικά στην συνεννόηση και η βοήθειά του ήταν ανεκτίμητη. ‘Έμεινε όλο αυτό  το διάστημα   των γεγονότων στην συνεννόηση. Σ’ ευχαριστώ Δημήτρη.

-. Εκτιμάς δηλαδή ότι  καλούσαν το πλήρωμα στον ΛΕΒΕΝΤΗ για να είναι έτοιμο το πλοίο ώστε μερικοί  να σας εγκαταλείψουν στην Βάση και  να φύγουν;

Αθανασούλης.- Ναι αυτήν την εκτίμηση κάνω και όχι μόνο εγώ. Είχαν πολλοί  μα πάρα πολλοί την  ίδια άποψη. Μέχρι κι από ναύτες  το άκουσα να το σχολιάζουν ειρωνικά… άκουσα με τα αυτιά ναύτη να λέει σε άλλον,   τι ώρα αρχίζουν απόψε τα δρομολόγια του ΛΕΒΕΝΤΗ και δεν το έλεγε τυχαία, το έλεγε γιατί ήταν σίγουρος ότι τον άκουγα. Μετά όπως σας είπα και πιο πάνω ήμασταν σχεδόν βέβαιοι.

-. Και γιατί να μην παίρνανε  όλο το πλήρωμα, όλο τον κόσμο  που ήταν στην βάση;

Αθανασούλης.- Είχαμε χονδρικά, (κανένας δεν  ήξερε με ακρίβεια πόσοι είχαν  έρθει και καταταγεί), τετρακόσιους περίπου  ανθρώπους. Πού να τους βάλουν σε ένα περιπολικό; Δεν γινότανε. Μπορούσαν να πάρουν ένα μικρό αριθμό είκοσι ή τριάντα…  αλλά τότε θα ήταν ολοφάνερο αυτό,  ενώ τρεις τέσσερις…    πίστευαν ότι  όσο λιγότεροι τόσο καλύτερα και έτσι θα ήταν απαρατήρητοι.

Κωνσταντίνου.-  Το νούμερο ένα ήταν  ο ΓΚΙΚΑΣ που καθόμουνα κι εγώ μαζί του στο πυροβόλο.

-. Ήσασταν αποφασισμένοι να χτυπήσετε το πλοίο;

Αθανασούλης.- Δεν έχω χρησιμοποίηση  την λέξη χτυπήσει, είπα  ότι σε καμία περίπτωση να μην φύγουν κάποιοι, το βαπόρι… δεν είχε πρόβλημα, άλλοι  είχαν…….Εδώ θέλω να σας πω γιατί κατά τους υπολογισμούς μου χονδρικά ήμασταν περίπου τετρακόσιοι. Υπολογίζω στην Βάση και τα πληρώματα των Τ/Α διακόσιοι και άλλους τόσους επίστρατους. Όταν Κηρύχθηκε η επιστράτευση… μην πάει το μυαλό σας…  πριν την εισβολή, δεν έγινε κάποια επιστράτευση…  την παραμονή,  όχι τέτοια πράγματα, μετά την απόβαση το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου έλεγε όποιος μπορεί να φέρει όπλο να καταταγεί.  Αποτέλεσμα ήταν σ’ εμάς έπρεπε πχ να καταταγούν πενήντα ή εξήντα και ήρθαν διακόσιοι, καταλαβαίνετε τι χαμός έγινε τότε εάν δεν έχεις όπλα να τους δόσεις ούτε τόσες στολές. Μιλάμε για οργανωμένο χάος.

-. Το ΛΕΒΕΝΤΗΣ  έμεινε στην Βάση μαζί με τις Τ/Α και τα πήραν  οι Τούρκοι όταν έφθασαν εκεί η είχαν…

Αθανασούλης.- Όχι δεν έχουμε φτάσει εκεί… δεν έχω φτάσει εκεί πέρα γιατί δεν πιάσαμε όλη…   εν πάσι περιπτώσει……….   Η απόβαση άρχισε  αν θυμάμαι καλά  Σάββατο 4.30 το πρωί. Και έγινε κατάπαυση  την Δευτέρα το μεσημέρι στις μία. Να έχετε κατά νου ότι δεν είναι δυνατόν μετά από τέσσερις δεκαετίες  να είναι ακριβείς ημερομηνίες  και ώρες. Έρχεται την Δευτέρα το μεσημέρι λοιπόν στις μία παρά τέταρτο ένα σήμα αστραπιαίο και λέει από ώρας 1 πυροβόλα δεσμευμένα, ακόμη και για δοκιμές πυροβόλων θα παίρνετε άδεια από το ΓΕΕΦ. Δρομολογήθηκε  αμέσως και συμμορφωθήκαμε  με το σήμα. Σε συζητήσεις που  έγιναν  γύρω από αυτό ήταν πως είναι δυνατόν να παίρνουμε άδεια, για δοκιμές των πυροβόλων, όταν τα τουρκικά αεροπλάνα μας βομβάρδιζαν  όλη την ώρα; Κατά την διακοπή των εχθροπραξιών  έφθασε στη Βάση  από την Κυρήνεια ο Αρχικελευστής Γαλιάτσος με το πλήρωμα του Ναυτικού Σταθμού Κυρήνειας μετά από περιπέτειες και με τα πόδια. Εκεί μας είπε ότι με την κατάπαυση του πυρός που κάναμε εμείς, οι Τούρκοι βάρεσαν με ότι είχαν και δεν είχαν και πήραν την Κυρήνεια. Εμείς πάντως νομοταγείς…….

-. Πάμε λίγο από την αρχή, ποια ήτανε τα καθήκοντά  σου στη Βάση και για πιο διάστημα έμεινες στην Κύπρο;

Αθανασούλης.-  Πήγα το καλοκαίρι του 73 στην Κύπρο και έμεινα μέχρι μετά τον πόλεμο τον Σεπτέμβριο του 74… έμεινα για περίπου 2 μήνες μετά την απόβαση στο Νησί. Τοποθετήθηκα απ ευθείας στη Βάση. Ανέλαβε υπεύθυνος στη συνεννόηση. Η Σν είχε περιορισμένες δυνατότητες, ένα ραδιοτηλέφωνο VHF 2 δέκτες και ένα πομποδέκτη SSB. Η κίνηση σε σήματα ήταν πέντε έξη  την ημέρα και κάναμε τακτικές επαφές  η μάλλον συνεχή ακρόαση με τα Ρ/Ε του Ναυτικού.  Είχαμε ένα στον Απόστολο Ανδρέα ένα στην Αγία Νάπα στην Αμμόχωστο και ένα στον Κορμακίτη πάνω από την Κυρήνεια. Τα είχαν ονομάσει ΣΕΠ (Σταθμός Εγκαίρου Προειδοποιήσεως).

-.  Άρα έζησες όλη την  περίοδο από το πραξικόπημα, την εισβολή των  Τούρκων, την πρώτη εισβολή, τον  δεύτερο πόλεμο, τον δεύτερο Αττίλα και μετά τον δεύτερο  Αττίλα ένα μήνα περίπου;

Αθανασούλης.- Να απαντήσω  στο τελευταίο για να το κλείσουμε. Κατά τον πρώτο πόλεμο μας βομβάρδισαν πολλές φορές τα Τούρκικα αεροπλάνα. Τα Ρ/Ε του Ναυτικού μας έδιναν αναφορές για το τι γίνεται στην περιοχή τους από στόχους επιφανείας, »εννοώ πλοία » εμείς όμως είχαμε  μεγάλο πρόβλημα με τα αεροπλάνα και τότε απροσδόκητα από κάποια επικοινωνία, τυχαία βέβαια με το ΡΑΝΤΑΡ της  Αεροπορίας, που ήταν  πάνω από εμάς στο βουνό Καντάρα, άρχισαν και μας έδιναν κινήσεις αεροπλάνων και ποια ερχόντανε  για εμάς. Αυτό έγινε αρκετές φορές και πιστεύω ότι την τρίτη ημέρα το αντιλήφθηκαν οι Τούρκοι γιατί τους περιμέναμε, τα αντιαεροπορικά μας ήταν πάντα από εκεί που ερχόταν στραμμένα προς την κατεύθυνσή τους και μ’ αυτό τον τρόπο τούς ρίξαμε 4 αεροπλάνα και 2 είδαμε που έφυγαν  βγάζοντας καπνούς, μετά επιβεβαιώθηκε ότι έπεσαν το ένα στο Τρίκωμο  και δεν θυμάμαι πού το άλλο, αλλά μας το είπαν χωρικοί από τα γύρω χωριά. Λόγω του ότι ήμασταν ο μόνος   σταθερός στρατιωτικός  στόχος, γιατί  όλα τα στρατόπεδα  είχαν αδειάσει, εμείς και η ΕΛΔΥΚ… και είμαστε στην διαδρομή μεταξύ Αποστόλου Ανδρέα και Αμμοχώστου, βομβάρδιζαν συχνά  πυκνά το λιμάνι και την  περιοχή της Αμμοχώστου, περνούσαν τακτικά και μας έριχναν ό,τι τους απόμενε.

-. Άρα θες να πεις ότι  αυτήν την προσφορά καταρχήν της Αεροπορίας δεν την έχει αναγνωρίσει το Ναυτικό αφενός και αφετέρου δεν έχει αναγνωρισθεί ιστορικά η προσφορά  του προσωπικού μονίμων υπαξιωματικών και ναυτών της Βάσης με την κατάρριψη 4 έως 6 Τουρκικών αεροσκαφών. Μάλιστα. Πάμε λίγο πίσω  στο κλίμα που επικρατούσε  στο προσωπικό το στρατιωτικό των Ελλήνων στην Κύπρο επί Μακαρίου πριν το πραξικόπημα.

Αθανασούλης.-  Θα ήθελα να τονίσω εδώ  την άριστη συμπεριφορά των  ναυτών και υπαξιωματικών στον πόλεμο. Το ηθικό  ήταν πολύ υψηλό και δεν παρατηρήθηκε ούτε μια ολιγωρία σε όλη την διάρκεια των δύο φάσεων του πολέμου. Τώρα στο κλίμα που επικρατούσε επί Μακαρίου. Εγώ είχα την οικογένειά μου στην Κύπρο και οι πιο πολλοί μέναμε στα γύρω κοντινά χωριά και λίγοι στην Αμμόχωστο. Στην αρχή τους πρώτους 6-7 μήνες το κλίμα που βρήκα εκεί θα έλεγα ότι ήταν πολύ φιλικό  προς εμάς από τους Κυπρίους. Επίσης θα έλεγα όμως  ότι από κάποια στιγμή και μετά αντιστράφηκε  και έγινε ψυχρό και συνεχώς χειροτέρευε. Τα Κυπριακά ΜΜΕ άρχισαν να κάνουν  επιθέσεις εναντίον των Ελλαδιτών, όχι φυσικά χωρίς λόγο,  και η  Κυπριακή Κυβέρνηση να ανακοινώνει επίσημα ότι η Ελλάδα   πρέπει να ανακαλέσει όλους τους Ελλαδίτες  αξιωματικούς και ποιοι θα μείνουν από εμάς εκεί θα το πουν αυτοί. Εκεί προέκυψε και μια άλλη σοβαρή διαφωνία μεταξύ ΓΕΕΦ και Κυπριακής Κυβέρνησης, σχετικά με το ποιος θα επιλέγει τους έφεδρους αξιωματικούς που ερχόταν στην Εθνοφρουρά οι Κύπριοι  να υπηρετήσουν την θητεία τους, και φυσικά η Εθνοφρουρά διοικείτο από Ελλαδίτες και έκαναν αυτοί την επιλογή. Τα πράγματα είχαν πάει σε αδιέξοδο όταν ανακοίνωσε η Κυπριακή Δημοκρατία ότι θα επιλέγει  τους Κυπρίους Εφέδρους Αξιωματικούς, αλλιώς δεν  θα τους αναγνωρίσει και δεν θα τους μισθοδοτεί. Θυμάμαι ότι αυτοί οι Κύπριοι Αξιωματικοί ερχόταν στην Ελλάδα ένα διάστημα για εκπαίδευση. Τότε πλέον το κλίμα κύριε Κακαρά για εμάς τους Ελλαδίτες έπαψε να είναι ψυχρό και έγινε καθαρά εχθρικό. Σε αυτό το σημείο  επεμβαίνει η Ελληνική Κυβέρνηση και καλεί, όπως ανακοινώθηκε, τον ΓΕΕΦ Αντιστράτηγο    στην Αθήναι για να αποφασιστεί πως θα  γίνεται η επιλογή των Εφέδρων Αξ/κών και ποιοι από εμάς  θα μείνουμε στο νησί. Αν θυμάμαι καλά τον αντικατέστησε ο ταξίαρχος Γεωργίτσης Επιτελάρχης. Εδώ θέλω να διευκρινίσω ότι όταν λέω Ελλαδίτες εννοώ εμάς από εδώ, γιατί Έλληνες είμαστε όλοι. Στην συνέχεια  έγινε το πραξικόπημα και πάνω σε αυτό δεν μπορώ να γνωρίζω ποια ήταν αληθινά και ποια όχι. Θα ήθελα εδώ  να πω με έμφαση ότι διαβάζοντας  περιπτώσεις πολλών στρατιωτικών που έχουν γραφεί  για την περίοδο της εισβολής που και αυτοί έζησαν, όλοι γράφουν και αναφέρουν  περιπτώσεις  θάρρους, αυτοθυσίας  των υπηρετούντων σε διάφορα μέτωπα και για ηρωισμούς. Με μεγάλη μου έκπληξη δεν διάβασα καμιά αναφορά για τα  σίγουρα 4 αεροπλάνα  που ρίξαμε στην ΝΒΧ. Δεν ξέρω οι αξ/κοι  του Ναυτικού εάν είχαν η έχουν κάποιο λόγο  και  το κρατάνε μυστικό. Εδώ θα μιλήσω λίγο επί προσωπικού. Είναι συνηθισμένο στο Ναυτικό οι συνάδελφοι  και όχι μόνο, να ρωτούν το προσωπικό της Συνεννόησης τι νέα έχουμε, αυτή η ερώτηση σε εμένα λόγω της θέσης μου, γινόταν τακτικά. Και όπως σας είπα τον τελευταίο καιρό με εχθρικό κλίμα στο νησί και  την προοπτική ότι όλοι η σχεδόν όλοι  από εμάς θα έφευγαν, ήταν  πάντα στην επικαιρότητα. Κάποια ημέρα στο καρέ Υπαξιωματικοί την ώρα του καφέ ερωτήθηκα για  μια  ακόμη φορά πως βλέπω την κατάσταση  και αν θα φύγουμε και ότι ευρέως συζητείται για πραξικόπημα ειδικά μετά την συγκέντρωση  στην Λέσχη Αξ/κων  φόρα παρτίδα από τον Παπαγιάννη. Η απάντηση μου ήταν ότι παιδιά αυτό που σας λέω ισχύει για πάντα, εμένα δεν με έστειλαν εδώ για να κανονίσω ποιος θα είναι πρόεδρος της Κυπριακής  Δημοκρατίας, αυτό είναι δουλειά των Ελλήνων της Κύπρου ποιον θέλουν πρόεδρο κλπ εμείς είμαστε εδώ για άλλο σκοπό. Το λέω διότι διάβασα κάπου, δεν θυμάμαι ποιος το είπε, νομίζω ο Γουλέας, μάλλον ο Γουλέας, δεν είμαι σίγουρος ποιος είπε ότι οι Υπαξιωματικοί που έδιωξαν τις οικογένειές τους ήξεραν ότι θα γίνει πραξικόπημα.  Λέω λοιπόν δυνατά για να το ακούσουν όσοι πίστευαν κάτι τέτοιο ότι ήταν μακριά νυχτωμένοι  και δεν έβλεπαν ένα φουρκί μακριά από την μύτη τους, ότι το πραξικόπημα ήταν ολοφάνερο το ήξεραν και οι πέτρες ότι έρχονταν και οι Τούρκοι το ίδιο Ε Ρ Χ Ο Τ Α Ν Κ Α Ι ΑΥΤΟΊ. Δικό τους πρόβλημα αυτό, που δεν τα έβλεπαν αυτά.. Και τούτο διότι συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Έρχεται στην ΝΒΧ κάποιο απόγευμα ο Ν.Δ ΚΥΠΡΟΥ και ανακοινώνει στην λέσχη Αξ/κών φόρα παρτίδα όπως σας είπα πιο πάνω ότι την τάδε του μηνός  θα γίνει πραξικόπημα και θα αλλάξουμε τον Μακάριο φυσικά. Αυτό την άλλη ημέρα το μάθαμε ό λ ο ι. Κυκλοφόρησε. Και λέω στον Δημήτρη τον Κωνσταντίνου, Δημήτρη έχουμε πραξικόπημα, φύγε για Λευκωσία  βγάλε εισιτήρια να φύγουν οι οικογένειες μας για Αθήνα, ο Κωνσταντίνου μου  λέει το ξέρω και  ποιος δεν το ξέρει, χθες ήταν  εδώ ο ΝΔΚ,  ΑΥΤΟ ΤΟ ΞΕΡΟΥΝ ΟΛΟΙ. Και εγώ πήγα, του λέω, να σου πω ένα μυστικό. Αργότερα μιλώντας με τον Κων/νου μου θύμισε ότι αυτός πρώτος ήλθε και μου είπε ότι αποφάσισε να στείλουμε τις οικογένειες μας στην Ελλάδα και όντως έτσι είναι. Όταν  η είδηση περί πραξικοπήματος σε μια -δυο ημέρες μαθεύτηκε από όλους σχεδόν, ο ΝΔΚ ξαναήρθε στην Βάση και μάζεψε αυτούς που είχε ειδοποιήσει για το πραξικόπημα, και τους είπε να το ξεχάσουν δεν γίνεται τίποτε, ότι ΔΕΝ  θα γίνει  το πραξικόπημα και ακόμα ότι τους απείλησε μην τολμήσουν και μιλήσουν γύρω από  αυτό το θέμα. Εμείς που δεν συμμετείχαμε δεν το μάθαμε  αυτό περί αναβολής,  το μάθαμε πολύ μετά, και για αυτό κύριοι εσείς  που βγάζετε εύκολα συμπεράσματα διώξαμε τις οικογένειες μας  ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ και εγώ. Η αλήθεια κύριε Κακαρά και μετά πολλές δεκαετίες δεν χάνεται. Το ολοφάνερο το κουτούλησαν δεν το είδαν, αλλά  αυτό είναι συνήθως το λάθος που κάνουν  όσοι  άνθρωποι  έχουν πολύ μυαλό. Μένοντας στην  υπηρεσία μου στην Βάση πριν το πραξικόπημα, όπως σας είπα η κίνηση στην Σν δεν ήταν μεγάλη και έτσι τις πιο πολλές ώρες βρισκόμουν  στο γραφείο του υποδιοικητή και εκεί είχαμε φτιάξει ένα ας το πω έτσι ψευτοδίκτυο πληροφοριών. Και πού και πού μας έπεφτε και καμιά πληροφορία Είμαστε άσχετοι με το αντικείμενο, αλλά απλώς το προσπαθούσαμε.

-. Οι πληροφορίες, για να το ξεκαθαρίσουμε, αφορούσε τι; Τον Κυπριακό λαό η τους Τούρκους;

Αθανασούλης.-  Σε καμιά περίπτωση τον Κυπριακό λαό βέβαια εμείς κοιτάζαμε ότι έχει σχέση με την άμυνα και σας λέω δεν ήταν κάτι σπουδαίο. Αυτοί που μας έδιναν πληροφορίες ήταν όχι πάρα πολλοί,  δεν θυμάμαι και τα ονόματα τους…

-. Όχι μην πεις ονόματα.

Αθανασούλης.- Στο Μπογάζι λοιπόν, στην πλαζ  σύχναζε ένας Άγγλος τουρίστας και είχε πιάσει φιλίες με  αρκετούς κατοίκους και άλλους λουόμενους. Κάποια μέρα μας περνά η πληροφορία ότι αυτός δεν είναι Άγγλος τουρίστας αλλά Τούρκος λοχαγός. Ε, κι εμείς εκεί είχαμε έναν δύο δικούς μας να τον παρακολουθούν. Κάποιο απόγευμα  μας λέει ένας στρατιώτης απ τους δικούς μας ότι αυτός ο τύπος είναι στο ΣΑΛΑΜΙΣ που ήταν τα θέρετρα Αξ/κων και κάτι γράφει. Αυτός σύρθηκε πίσω του και με κιάλια, δεν ξέρω πως,   είδε ότι κάνει χαρτογράφηση της ακτής. ‘Όταν αυτή την πληροφορία   την πέρασα στον αρμόδιο στην Βάση μου είπε ότι αυτό, η χαρτογράφηση σημαίνει απόβαση. Εγώ δεν είχα  κάποια άποψη μη γνωρίζοντας το θέμα, απλώς φακέλωσα την πληροφορία και την έστειλα στον αρμόδιο του ΓΕΕΦ Αξ/κο  πληροφοριών συνταγματάρχη………Αυτό δεν  σας το λέω για κανένα άλλο λόγο αλλά επειδή κάποια στιγμή με ρωτήσατε εάν κατά την γνώμη μου η εδώ ηγεσία  ήξερε περί αποβάσεως και πραξικοπήματος, γιατί ο τότε αρχηγός Ναυτικού είχε δηλώσει άγνοια, δεν είναι δυνατόν ξέρω εγώ, εάν γνώριζε η όχι  ο Αρχηγός Ναυτικού, αλλά εκεί  στο νησί υπήρχαν  σημάδια τόσο για το πραξικόπημα όσο και την εισβολή. Σας είπα μόνο μία περίπτωση, υπήρχαν και άλλα, αλλά δεν έχει νόημα να τα ξαναπούμε. Σας είπα πιο πάνω για ένα στρατιώτη, δεν έγινε κάποιο λάθος, ήταν κάποιος  που υπηρετούσε στο  Τάγμα που έδρευε στο Μπογάζι και συνεργαζόταν μαζί μας, μας έφερνε καμιά πληροφορία αυτής της μορφής πάντα.

-.  Αυτό  δυο περίπου μήνες πριν την Τουρκική απόβαση;

Αθανασούλης.- Ναι περίπου,  κάπου εκεί κοντά.

Κωνσταντίνου.- Όταν πηγαίναμε  για να κάνουμε μπάνιο με τις οικογένειες μας αυτό εκεί  ήταν κάπου στις 15 Μαίου

-.  Εντάξει κάπως  αξιοποιήθηκε, άγνωστο  πως.

Αθανασούλης.- Δεν μπορώ να ξέρω, πιθανόν  ναι, πιθανόν όχι. Όμως, όταν  έγινε το πραξικόπημα και μετά ήταν φανερό ότι  θα εισβάλουν οι Τούρκοι. Το ΒΒC μέρες πριν την εισβολή έλεγε ότι οι Τούρκοι συγκεντρώνουν δυνάμεις  στην νότια Τουρκία, αποβατικές δυνάμεις, την ημέρα της απόβασης κατά τις δέκα το πρωί πήρα τηλέφωνο έναν συμμαθητή μου στο ΣΔΑΜ  και εφόσον είπα δυο τυπικές λέξεις του λέω εσείς τι κάνετε σήμερα Γιάννη εκεί; Και μου απάντησε έχουμε σε εξέλιξη άσκηση ΝΑVCΟΜΕΧ 99.με τους Τούρκους. Η άσκηση αυτή είναι άσκηση  Ασυρμάτου, μεταξύ των Στρατηγείων του ΝΑΤΟ. Και του απαντάω καλά ρε Γιάννη εμείς εδώ  έχουμε προβλήματα πολύ  σοβαρά με τους Τούρκους.Ο συνάδελφος μου απαντά  προβλήματα ε, δεν πιστεύω να άνοιξε μύτη; Εγώ του  λέω όχι  λίγα πράγματα. Δεν πίστευα  αυτά  που άκουσα. Στην Κύπρο χυνόταν αίμα και εδώ  κάνανε άσκηση με τους Τούρκους!

-. Πάμε λίγο στο πραξικόπημα. Όταν έγινε η σύσκεψη με τον Παπαγιάννη και μετά.

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα και πιο  πριν, το κλίμα είχε ανατραπεί και  η ατμόσφαιρα είχε γίνει εχθρική  για εμάς.

-. Είχαμε εμείς αξ/κους η  στελέχη οπαδούς του Γρίβα; Στο  Ναυτικό εννοώ.

Αθανασούλης.- Του Γριβα; Όχι δεν είχα ακούσει ποτέ κάτι τέτοιο, πιστεύω ότι θα το ήξερα, όχι.

-. Πες κύριε Κωνσταντίνου, πες.

Κωνσταντίνου.- Είπε ο κύριος Κακαράς αν είχαμε χουντικούς, όταν μέναμε στο  Μπογάζι ερχότανε αυτός ο Αλέκος και έψαχνε τις οικογένειες μας  να κάνουμε σχέσεις. Το έχω πει εγώ, το έχω αναφέρει ότι όταν ερχόταν και χτύπαγε εγώ κρυβόμουνα πίσω από τον καναπέ και η γυναίκα μου του έλεγε ότι λείπω.

Αθανασούλης. Δεν τον ξέρω καθόλου  αυτόν που λες, έχω ακούσει  όμως  ότι υπήρχαν σαν αυτόν  τύποι που δημιουργούσαν σχέσεις με Ελλαδίτες, φιλικές σχέσεις εννοώ με σκοπό να τους οδηγήσουν προς ΕΟΚΑ Β η τους πραξικοπηματίες,  και τα δυο  αυτά πήγαιναν μαζί μάλλον.

Κωνσταντίνου.- Με μας  δεν είχαν σχέσεις  εκεί κάτω στο Μπογάζι, φαινόταν ότι  ήταν χουντικοί και λοιπά. Φάνηκαν  όμως  μερικοί πριν από το πραξικόπημα… το είπε ο Αγιασοφίτης ο οποίος προσπάθησε να με στρατολογήσει…

Αθανασούλης.- Ναι; Nαι;

Κωνσταντίνου.- ….και του είπα μην με απασχολείς. Όπως το είχα πει και στον Ντάνο. Εγώ θέλω να φύγω .Λοιπόν, την έχω αναφέρει την ιστορία, ήτανε μερικοί και γύρω  γύρω από τον Αγιασοφίτη ήτανε δυο τρεις οι οποίοι ήτανε υπέρ του πραξικοπήματος. Όπως ήτανε και ο Ντάνος που… παράξενα, το ανάφερα ότι ο Ντάνος όταν ήρθε κάτω, εγώ με την γυναίκα μου τον λέγαμε κομμουνιστή,  διότι όλο τραγούδια του Θεοδωράκη είχε, και λοιπά και δεν μιλούσε για δεξιά, μιλούσε… ήτανε δηλαδή προς τα αριστερά. Το πως τον μετέπεισε ο Παπαγιάννης, είναι άλλη ιστορία. Μετά ήθελε να μείνει και για  τα χρήματα.

-. Πάμε λοιπόν στο πραξικόπημα

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα και πιο πάνω,  όλα τα μαθαίναμε από εδώ κι από κει. Δεν συμμετείχα σε κάποια κλίκα, συνάντηση η σύσκεψη και έτσι δεν είχα καμία ενημέρωση, ούτε κάποιος από τους κοντινούς μου για να έχουμε από μέσα πληροφόρηση, αλλά όπως   αποδείχθηκε   μετά,  οι  διοργανωτές και  οι συμμετέχοντες δεν τηρούσαν  ούτε τους βασικούς κανόνες των συνωμοτών και έτσι τα μαθαίναμε όλα η σχεδόν όλα. Κυκλοφορούσαν πολλά στη Βάση. Ακούστηκε λοιπόν  ότι ο Τσαταλός αρνήθηκε μαζί  με τον Κανδαλέπα να συμμετάσχουν σε πραξικόπημα για ανατροπή του Μακαρίου και ζήτησαν από τον Παπαγιάννη  γραπτή εντολή από τον Αρχηγό Ναυτικού. Μετά το πραξικόπημα,  κάποιοι  εκδήλωσαν την χουντική τους ταυτότητα όπως ο Ντάνος και ο Ταβλαρίδης  που φώναζαν δημόσια πόλεμος, γιατί δεν γίνεται πόλεμος  εννοούσαν πόλεμο Ελλάδας -Τουρκίας γιατί η εισβολή είχε είδη γίνει. Κατά την γνώμη μου ήλπιζαν ότι ο πόλεμος θα σκέπαζε  όλες τις ανομίες που είχαν η δεν είχαν η κάνει

-. Δεν έζησες  τίποτα  από αυτά;

Αθανασούλης.- Για την ΕΟΚΑ Β μιλάτε; Όχι.

-. Ας τα αφήσουμε, δεν είναι σημαντικά…..

Αθανασούλης. Όχι έχω  κάτι άλλο να σας πω, κάτι που έγινε όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα  και ετοίμασαν τα αγήματα για διάφορες προκαθορισμένες αποστολές. Έχει σημασία αυτό  γιατί  είπαν ότι όσοι γνώριζαν, μάλλον ήταν μυημένοι στο πραξικόπημα έστειλαν τις οικογένειες τους στην Ελλάδα. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Κων/νου αλλά,  όχι μόνο δεν συμμετείχε, αλλά τον  πήραν εκβιαστικά και φυσικά με το ζόρι. Εγώ  έμεινα  στη συνεννόηση στη Βάση δεν πήγα πουθενά. Συνεχίζοντας για το πραξικόπημα  και εφόσον  ήρθαμε στην Ελλάδα με καλέσανε στο ΓΕΕΘΑ  με σήμα προς το ΣΔΑΜ που υπηρετούσα για να καταθέσω τι γνωρίζω  για το πραξικόπημα. . Δεν ξέρω ποιος έδωσε το  όνομά μου στο πεντάγωνο, δεν  έμαθα ποτέ αλλά κλήθηκα σαν  μάρτυρας  κατηγορίας  η κάτι  τέτοιο, εναντίον των πραξικοπηματιών. Πράγματι  όταν πήγα εκεί ήταν ένας υποστράτηγος της στρατιωτικής Δικαιοσύνης με τον γραμματέα του και κατέθετα πολλές  ώρες απαντώντας σε ότι γνώριζα, αλλά του είπα έχει  περάσει κάποιο διάστημα  και μπορεί να μου διαφεύγει κάτι. Επίσης όλα  τον τελευταίο καιρό στην Κύπρο εξελισσόταν τόσο γρήγορα και ήταν τόσα πολλά που το θεωρώ σίγουρο κάτι θα μου διαφεύγει. Τελειώνοντας  πριν υπογράψω  την κατάθεση μου με ρώτησε  τι άλλο έχω να προσθέσω. Του είπα  τίποτε άλλο. Αλλά έχοντας  μια άλλη κατάθεση μπροστά του, δεν έμαθα ποτέ ποιανού ήταν μου διαβάζει τα εξής Κοιτάχτε χάλια ρε παιδιά που κατάντησε το Ναυτικό να συμμετάσχει σε πραξικόπημα και να τους εξαγοράζουνε  με ένα δίκαννο ένα τρανζίστορ και ένα καλάμι ψαρέματος.

-. Αυτά τα είπες εσύ ναι η όχι;

Αθανασούλης.- Ναι τα έχω πει αυτά, αυτά είναι δικά μου λόγια,  αλλά συγνώμη  στρατηγέ με ένα καλάμι ψαρέματος  θα ασχολ…    όποτε εκνευρισμένος  με ερώτησε εάν πηγαίνω για ψάρεμα και εάν γνωρίζω πόσο κάνει  ένα καλάμι ψαρέματος. Εκνευρίστηκε αρκετά και χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι για αυτή την παράλειψη μου. Του απάντησα όχι δεν γνωρίζω την τιμή του καλαμιού αλλά εμένα με ενόχλησε ότι ανταμείβανε τους πραξικοπηματίες  και καταδίκασα την πράξη, σαν πράξη, όταν το είπα. Δεν με ενδιέφεραν οι τιμές αυτών των πραγμάτων. Τώρα πότε το είπα. Ήταν αργά βράδυ είχε τελειώσει το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και όσοι είχαν πάρει μέρος ερχόταν στην Βάση. Έξω από την Σν είχε  μια  μικρή πλατεία και είχαν σταματήσει τα φορτηγά και κατέβαιναν  από τα  αυτά τα αγήματα, που όπως σας είπα  είχαμε στείλει έξω, νομίζω τρία  γκρουπ και καθώς κατέβαιναν  είδα αυτούς που κρατούσαν τα  αντικείμενα που ανάφερα πιο πάνω.

-. Ήταν τα δώρα που τους είχε δώσει ο…

Αθανασούλης.- Ναι τους είχανε εξαγοράσει αλλά πιστεύω κυρίως για να τους κάνουν συνενόχους σε ότι ανομίες είχαν κάνει οι  επικεφαλής των πραξικοπηματιών.

-. Κώστα συγνώμη. Ποια ήτανε  η εντύπωσή σου ότι αυτός ο αξ/κός που έκανε την ανάκριση θεωρούσε σοβαρό το στοιχείο η δεν  το θεωρούσε; Γιατί χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι;

Αθανασούλης.- To θεωρούσε  πολύ σοβαρό  από ότι αντιλήφθηκα και από τον τρόπο που χειρίστηκε την όλη διαδικασία της κατάθεσής μου. Αν λάβουμε υπ όψιν και την συγκεκριμένη ερώτηση αν ήμουν εγώ που είπα αυτήν την φράση χάλια που κατάντησε το ναυτικό………και   από τον τρόπο που έκανε την δουλειά του το θεωρούσε σοβαρή παράλειψη. Το εννοούσε όταν είπε  ξέρεις πόσο κάνει ένα καλάμι…    δεν αστειευόταν. Κατάλαβα ότι φοβήθηκε  μήπως προσπαθώ να του κρύψω κάτι

-. Μάλιστα.

Αθανασούλης.- Μετά από κάποιο διάστημα  μου ήρθε μια κλήση μάρτυρα να πάω στο Ναυτοδικείο  μια  συγκεκριμένη ημερομηνία  που θα γινόταν η δίκη των χουντικών. Πριν από την ημερομηνία ήρθε ένα ειδοποιητήριο ότι η δίκη αναβάλλεται για….  δεν  είναι δυνατόν να θυμάμαι μετά τέσσερις δεκαετίες.  Όταν πλησίαζε η  ημερομηνία  έγινε πάλι το ίδιο περί αναβολής και νέας ημερομηνίας  για άλλο ένα χρόνο, μετά ήρθε  τρίτη αναβολή και  το ειδοποιητήριο που έλαβα έλεγε αναβάλλεται μέχρι νεοτέρας. Δεν ξέρω τώρα, 37 χρόνια  μετά   αν είναι σε ισχύ το μέχρι νεοτέρας.  Εδώ  στην Ελλάδα όλα είναι πιθανά, μετά  37 χρόνια να γίνει η δίκη των χουντικών  και για φαντάσου να ανοίξει και ο φάκελος της Κύπρου θα έχει πλάκα…   και  εν συνεχεία να τους καταδικάσουν  σε ισόβια…….

-. Και  δεν έγινε ποτέ…  Ναι κύριε Κων/νου;

Κωνσταντίνου.-  Συγνώμη. Αυτοί οι οποίοι φέρανε αυτά τα δώρα δεν είναι αυτοί που πήγαν στο σπίτι του Αζίνα; Στο σπίτι του Αζίνα  πήγε κάποια ομάδα από το ΓΕΕΦ. Εμείς σαν ομάδα όταν τελειώσαμε από το νοσοκομείο που είμαστε, πήγαμε και στηθήκαμε στην γραμμή για να έρθει ο Παπαγιάννης να μας πει ξέρω εγώ συγχαρητήρια και σαν Διοικητής  ήθελε να φανεί. Και μέσα στα συγχαρητήρια…    εκεί που ήρθε και μας είχε στην γραμμή ο Ντάνος……λοιπόν έστειλε κάποιον να φέρει αυτά τα δώρα. Τα είχανε  μαζέψει από κάπου. Τα είχε  μαζέψει από κάπου. Και όπως σας είπα και την προηγουμένη φορά το ένα δώρο το μεγαλύτερο ήταν ένα δίκαννο, μου το δώσανε εμένα και δεν το πήρα. Και δεν το πήρα…….και το λέω φανερά, κάτι……δεν ήθελα.

-. Εκ των υστέρων τα δώσανε αυτά, αφού είχανε προηγηθεί……

Κων/νου.- Δεν φταίνε δηλαδή  αυτοί  οι οποίοι  πήραν τα πράγματα και  να μην τα παίρνανε ο Αζίνας δεν  θα τα έπαιρνε.

Αθανασούλης.- Εγώ δεν έχω να κάνω με τον…….

-. Είναι γνωστή υπόθεση

Αθανασούλης.- Δεν έχω να σας πω τίποτε για τον Αζίνα, ούτε αυτόν ήξερα  και για την περίπτωση κλεμμένων χρημάτων δεν ξέρω, άκουσα από εδώ  από εκεί διάφορα…    δεν ήταν δυνατόν  μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό  των  αλληλοσυγκρουόμενων  ειδήσεων να βρει  κάποιος άκρη αυτές τις ώρες. Το γνωρίζω από τον Δημήτρη  ότι κάτι του δώσανε  και φυσικότατα δεν το πήρε για το ήθος του, αλλά  εγώ είπα αυτή την φράση που κάποιος την άκουσε  περί κατάντιας του ναυτικού, γιατί Δημήτρη αυτά  τα πραγματάκια  ήτανε πλιάτσικο ναι, ήτανε πλιάτσικο  και δεν με ενδιαφέρει η αξία τους. Και σήμερα 37 χρόνια μετά, κύριε Κακαρά, εξακολουθώ να πιστεύω ότι ήταν  μεγάλη ξεφτίλα για εμάς,  το ναυτικό εννοώ και πιστεύω ότι θα έπρεπε να τους είχαν ψαλιδίσει από την ρίζα αυτούς που κάνανε αυτά τα  πράγματα και αυτό το  πλιάτσικο. Και όπως σας ξαναείπα   ευτυχώς που αποφάσισα και έδιωξα την οικογένεια και είχα λιγότερα προβλήματα, γιατί τα πράγματα αγρίεψαν πλέον με τους Κύπριους, αλλά τα σκέπασε όλα η Τουρκική εισβολή… Πολλές φορές σκέπτομαι αν αυτή την φράση περί κατάντιας του Ναυτικού την είχε ακούσει κάποιος χουντικός και την διαβίβαζε  στους πραξικοπηματίες, την ώρα που είχαν επικρατήσει, ποια θα ήταν η τύχη μου, ευτυχώς αυτός που το άκουσε την μετέφερε στο ΓΕΕΘΑ με την μεταπολίτευση.

Κων/νου.- Δεν ξεκίνησες εσύ να διώξεις την οικογένεια σου, εγώ  ξεκίνησα. Εάν δεν έδιωχνα την  οικογένεια μου εσύ δεν θα την  έδιωχνες, διότι σου είχα πει…….παρόλο που  ήξερες πληροφορίες από την  θέση σου τις οποίες……τώρα τελευταία  μου τις είπες σχετικά με την…    παρόλο που είμαστε φίλοι  και τρώγαμε μαζί και τα παιδιά μας παίζανε μαζί, λοιπόν άστο…    και εγώ ξεκίνησα να διώξω την οικογένειά μου και εσύ ακολούθησες μαζί μου και όταν  αποφάσισα να πάω για εισιτήρια στην Λευκωσία μου είπες βγάλε και για τους δικούς μου.

Αθανασούλης.- Συμφωνώ Δημήτρη, εντάξει.  Ναι είχα πληροφορίες αλλά εσύ  δούλευες σε ένα γραφείο που ήσουνα μαζί με έναν πραξικοπηματία. Εγώ στο  γραφείο που δούλευα  ο  προϊστάμενός μου δεν ήταν και έτσι σε αυτόν  τον τομέα ήσουν καλύτερα ενημερωμένος.

Κωνσταντίνου. Ναι.

-. Να ρωτήσω κάτι που ίσως είχε πέσει στην αντίληψη σου ως ασυρματιστή  υπεύθυνο Υπόλογο, ήσουν Υπόλογος;

Αθανασούλης.- Ναι, ναι ήμουν.

-. Ένας απλός ασυρματιστής που ήσουν καθόσουν στον ασύρματο, είχες  ακούσει αν……Στην διάρκεια του πραξικοπήματος γινόντουσαν  συνεννοήσεις μεταξύ ΝΔΚ – ΓΕΝ, είχες  αντιληφθεί τίποτα πάνω σε αυτό;

Αθανασούλης.- Δεν  ξέρω, υποθέτω ότι η ΝΔΚ πρέπει να είχε επαφή με ΓΕΝ  και δεν ξέρω αν είχαν τηλεφωνική επαφή η τον ασύρματο, ήταν σε ενέργεια η εφεδρεία, πιστεύω ότι θα πρέπει να λειτουργούσε ο ασύρματος  στο πραξικόπημα και εν καιρώ πολέμου, πάντως προσωπικά δεν είχα ακούσει κάτι πάνω σε αυτό. Είχα όμως ακούσει διάλογο στον ασύρματο μεταξύ Πενταγώνου και ΓΕΕΦ, αρκετές φορές. Αλλά μια φορά την  πρώτη ημέρα της απόβασης άκουσα  έναν διάλογο, θα σας τον πω πιο κάτω.

-. Πες τον τώρα.

Αθανασούλης. Λοιπόν μεταξύ ΝΔΚ και  ΓΕΝ  τι συνεννοήσεις έγιναν δεν ξέρω…..

-. Να σου εξηγήσω γιατί  ρωτάω. Γιατί ο Αραπάκης στο βιβλίο του λέει ότι δεν είχε ιδέα ότι  θα γινόταν πραξικόπημα στην Κύπρο. Αυτό καταθέτει αυτός  ο άνθρωπος, ο οποίος έχει πεθάνει τώρα. Ότι  έγινε πραξικόπημα δηλαδή στην Κύπρο, αυτός ήταν αρχηγός Ναυτικού στην Ελλάδα και δεν γνώριζε  ότι εκεί σχεδιαζότανε κάτι τέτοιο. Ενώ είναι γνωστό ότι είχε επαφές με τον Παπαγιάννη και τηλεφωνικές και λοιπά. Εν πάση περιπτώσει πάμε σε αυτό που άκουσες εσύ με τα αυτιά σου, αυτά που έζησες στην διάρκεια της εισβολής.

Αθανασούλης. Κύριε Κακαρά,  θα σας  πω αμέσως το τι άκουσα, αλλά όμως η  απλή λογική λέει ότι αυτό το δεν  ήξερε είναι παραμύθι, γιατί ποιος Ναυτικός Διοικητής  θα κινητοποιούσε όλο  το Ναυτικό Κύπρου   χωρίς  άδεια του ΓΕΝ; Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνηθισμένο να υπάρχουν και θύματα. Ποιος θα αναλάμβανε τις ευθύνες; Μην ξεχνάμε ότι από τη ΝΒΧ έφυγαν τρία αγήματα, αν θυμάμαι καλά. Και στην Κυρήνεια  το Ναυτικό πήρε μέρος, άρα  η άποψή μου είναι ότι πρέπει να γνώριζε το ΓΕΝ για το πραξικόπημα. Τώρα σας λέω με σιγουριά για  αυτά που έζησα, άκουσα η είδα. Στην  πρώτη ημέρα της απόβασης πρέπει να ήταν γύρω στις 12 με 1 το βράδυ, εδώ  σας λέω ότι η νύχτα ήταν  ότι τι καλύτερο για μας, γιατί  σταματούσαν τα Τουρκικά αεροπλάνα να μας χτυπούνε και εκεί είχα μια ανάπαυλα και είχα βάλει την SSB στην συχνότητα του ΓΕΕΦ.

-. Η SSB  είναι ασύρματος παγκοσμίου λήψεως;

Αθανασούλης.- Ναι, ακριβώς, είναι πομποδέκτης  παγκοσμίου λήψεως, ασύρματος και ραδιοτηλέφωνο. Εκεί λοιπόν άκουσα κάποιο Ελλαδίτη να μιλάει. Μιλούσε με το πεντάγωνο  η το ΓΕΣ και αποκαλούσε  αυτόν στην Αθήνα στρατηγέ μου, έλεγε λοιπόν αυτός από την Λευκωσία  ΓΕΕΦ, στρατηγέ μου αυτή την στιγμή τους έχουμε  τριακόσια μέτρα από την θάλασσα και πιστεύω ότι μέχρι το πρωί θα τους ρίξουμε στην θάλασσα. Λάβετε υπό όψιν όμως ότι έχουμε πολλές απώλειες. Θέλουμε οπωσδήποτε ενισχύσεις.  Απάντηση από Αθήνα,  ενισχύσεις δεν μπορούμε να σας στείλουμε, όμως οι σκέψεις μας είναι μαζί σας. Η απάντηση από το ΓΕΕΦ ήταν η σκέψις σας δεν μας αρκεί Στρατηγέ…..έχουμε πολλές απώλειες .Αυτά τα άκουσα   ο ίδιος, εννοώ δεν μου μεταφέρθηκαν. Και για να κλείσω αυτό το θέμα…….

-. Στην πρώτη εισβολή;

Αθανασούλης.- Ναι στην πρώτη εισβολή  στον ΑΤΤΙΛΑ 1,το βράδυ της πρώτης ημέρας. Μετά  λίγη ώρα άκουσα από το ΡΙΚ να λέει ότι τη νύκτα  απόψε θα τους ρίξουμε στην θάλασσα, ό,τι  έλεγε πριν λίγο με το ραδιοτηλέφωνο  το ΓΕΕΦ. Την Άλλη μέρα πρωί- πρωί άκουσα  τον ΜΠΑΥΡΑΚ,  είναι ο ραδιοσταθμός των Τουρκοκυπρίων, να λέει  το έξης στα Ελληνικά καλή σας ημέρα σας μιλάμε από τον βυθό της θάλασσας  που μας ρίξατε χθες το βράδυ. Αυτό είναι μια ένδειξη ότι οι Τούρκοι είχαν παρακολουθήσει τον ίδιο διάλογο Λευκωσίας- ΓΕΕΘΑ. Λεπτομέρειες θα μου πείτε, καλά…

Κωνσταντίνου.- Την παρασκευή το βράδυ….

Αθανασούλης..- Σάββατο νομίζω….

Κωνσταντίνου.- Ναι έχεις δίκιο Σάββατο  έγινε η απόβαση..

Αθανασούλης.- Και το Σάββατο το βράδυ  εκεί γύρω στις μια η ώρα ξημερώνοντας Κυριακή  είπε τους έχουμε τριακο…

-. ‘Άρα είχε γίνει η απόβαση….

Αθανασούλης.-…..Ναι

-. Είχανε κάνει προγεφύρωμα τριακόσια  μέτρα και γίνονταν μάχες.

Αθανασούλης.- Ναι, γινόταν μάχες, όσοι ήταν στην Κύπρο δεν ήταν όλοι πραξικοπηματίες  κύριε Κακαρά, το αντίθετο θα έλεγα, οι πραξικοπηματίες ήταν λίγοι αλλά καλά τοποθετημένοι εκεί που έπρεπε για να ελέγχουν την κατάσταση, λοιπόν γινότανε μάχες και κάποιοι πολεμούσαν εκεί πέρα στο σημείο της απόβασης και σε πολλά άλλα σημεία όπως η ΕΛΔΥΚ, η ναυτική βάση ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ και  αλλού…  κάποιοι άλλοι σκοτωνότανε σε διάφορα μέρη πολεμώντας για το Νησί…   Το δεύτερο που άκουσα…. το δεύτερο που άκουσα στην συχνότητα του Αρχηγείου Ναυτικού. Θυμόμουν κάποιες συχνότητες του Ναυτικού και παρακολουθούσα ακούγοντας όσο μπορούσα και όπου μπορούσα για να ενημερώνομαι  πώς εξελίσσονται γενικά οι καταστάσεις. Η ενημέρωσή  μας στην διάρκεια του πολέμου από το Επιτελείο της Ε.Φ. και Ν.Δ.Κ. ήταν το λιγότερο που θα μπορούσα να πω  μικρή η  μηδενική, και όπως ήταν φυσικό κοιτούσαμε να ενημερωθούμε από οποιαδήποτε πηγή ήταν δυνατόν να μάθουμε πώς εξελίσσονται γενικά   οι επιχειρήσεις στο Νησί. Εκεί άκουσα ένα διάλογο πάλι στη ίδια συσκευή  που σας είπα πιο πάνω. Σας λέω δύο  περιπτώσεις από τις εκατοντάδες που ακούγαμε όλο το 24 τετράωρο. ‘Ήταν σίγουρα δικό μας πλοίο εκεί στην περιοχή της Κύπρου και  το πλοίο ζήτησε όταν έκανε επαφή, να μιλήσει με τον αρχηγό. Του απάντησαν ότι ο αρχηγός είναι απασχολημένος και μίλησε με κάποιον  αξ/κό από τις επιχειρήσεις. Αυτός από το πλοίο μας  έβγαινε κατά τους δικούς μας υπολογισμούς ότι πρέπει να είναι κοντά στο Νησί γιατί έγινε ο εξής  διάλογος, εφ όσον πρώτα του είπαν ότι ο αρχηγός ήταν απασχολημένος.

Πλοίο.  Θέλω να μεταβιβάσετε στον αρχηγό  να μας πει αν θα  εκτελεστεί το πρόγραμμα. Φυσικά εμείς καταλάβαμε εάν θα βαρέσει

Αρχηγείο: Περιμένετε.

Αρχηγείο προς πλοίο: ‘Ο αρχηγός  είπε ότι  προς το παρόν να περιμένετε.

Πλοίο: Τι να περιμένουμε, εδώ τους δικούς μας τους έχουν κάψει εδώ  επάνω.

Το πλοίο αν θυμάμαι καλά επέμενε  δύο φορές ακόμη και μετά όπως ήταν φυσικό σιώπησε γιατί πρόδιδε και την θέση του. Τότε πλέον βεβαιωθήκαμε ότι  ήταν δικό μας πλοίο. Δεν θυμάμαι  ποιος από δίπλα στις δικές μας  επιχειρήσεις   πού άκουσε τον  διάλογο  μας είπε ότι πρέπει να ήταν  πυραυλάκατος η υποβρύχιο και εφόσον ήταν  μεσημέρι πρέπει να ήταν  υποβρύχιο, διότι αυτά τα δυο είδη πλοίων δρουν  μόνα τους. Τι είχε συμβεί λοιπόν.  Αυτά πρέπει να συνέβησαν την Κυριακή η  Δευτέρα πρωί, τρίτη ημέρα μάλλον  τής  εισβολής. Εκείνο το πρωινό λοιπόν είχαν πάει τέσσερα νομίζω αεροπλάνα, όταν αναφέρω αεροπλάνα μιλάω πάντα για Τουρκικά, και  χτυπούσαν άσχημα  με βόμβες Ναπάλμ  το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ στον Απόστολο Ανδρέα. Το ΣΕΠ   ήταν  Ραντάρ  που Ναυτικού και υπαγόταν απ ευθείας σε  εμάς, στη ΝΒΧ. Από τη βάση τους δώσαμε  εντολή να εγκαταλείψουν  αμέσως το ΡΑΝΤΑΡ  και να κρυφτούν στο δάσος. Άρα το πλοίο βρισκόταν στην περιοχή, διότι η εμβέλεια των ραδιοτηλεφώνων που χρησιμοποιούσαμε ήταν περιορισμένη γύρω στα 50 ν. μ. και είπε την φράση εδώ τους δικούς μας τους καίνε τι να περιμένουμε ;.

-. Άρα εκτιμάς ότι αυτοί  που μιλούσαν  στην SSB ήτανε ένας από το αρχηγείο Ναυτικού η Αρχηγείο Στόλου…

Αθανασούλης.- Ναι έτσι  ακριβώς εκτιμούσα  τότε, όταν ήλθα επάνω βεβαιώθηκα  ότι υπήρχε Υ/Β στην περιοχή της  Κυρήνειας…

-. ..από την Ελλάδα και ο Κυβερνήτης  κάποιου πλοίου που κυκλοφορούσε στην περιοχή. Ελληνικού πλοίου.

Αθανασούλης. Εκατό τοις εκατό, Ελληνικού, αυτού του είδους τους διαλόγους στο ραδιοτηλέφωνο τους έχω ακούσει στον Στόλο αμέτρητες φορές  και δεν θα μπορούσα να κάνω λάθος.

-. Δεν κατάλαβα, ο Κυβερνήτης του πλοίου, βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή. Παρακολουθούσε  την δική σου συζήτηση με το ραντάρ ο Κυβερνήτης;

Αθανασούλης.  Σαφέστατα, είμαι σίγουρος, ας  πω, πιστεύω  καλύτερα, ότι άκουσε  τον δικό μας διάλογο με  το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ  την ώρα που τους χτυπούσαν.

-. Και ρωτάει εσένα ο Κυβερνήτης;

Αθανασούλης. Δεν ρωτάει εμένα. Την ώρα που εμείς μιλούσαμε με το ΡΑΝΤΑΡ στο VHF   άκουσε  τον διάλογό μας, έτσι πιστεύω ότι έγινε, και μας άκουσαν ότι καίνε το δικό μας ΡΑΝΤΑΡ, και όταν τελειώσαμε  με τον βομβαρδισμό να ζητάει να  μιλήσει με τον Αρχηγό επειγόντως… και να λέει την φράση εδώ πάνω στο Νησί καίνε τους δικούς μας, ήταν φανερό ότι είχε ακούσει τον διάλογο στο ραδιοτηλέφωνο ΡΑΝΤΑΡ ΑΣΤΗΡ-ΝΒΧ.

-. Αυτά βεβαιώνουν δηλαδή ότι  τα Αρχηγεία Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας δεν ήθελαν  ουδεμία  ανάμιξη στην εισβολή των Τούρκων  στην Κύπρο;

Αθανασούλης.-.  Κύριε Κακαρά, όταν το ΓΕΕΘΑ λέει την μια ημέρα ενισχύσεις δεν μπορούμε να σας στείλουμε, η  σκέψη μας είναι μαζί σας και  την επομένη  ο Κυβερνήτης ενός Υ/Β όπως επιβεβαιώθηκε μετά  (λέει) καίνε τον κόσμο μας, θα εκτελεστεί το πρόγραμμα; Και του λένε όχι τότε νομίζω ότι βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι δεν ήθελαν να αναμιχθούν. Δεν θέλω… ας το αφήσω!….

-. Ναι, κύριε Αθανασούλη;

Αθανασούλης.- Συζητούσαμε για το ΡΑΝΤΑΡ της αεροπορίας και πάθανε ακριβώς  τα ίδια στο ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ. Εντάξει, αυτοί οι στόχοι σε πόλεμο, το ξέρουν όλοι αυτό, είναι πρώτοι και καταδικασμένοι. Την προηγουμένη, σε  μια  από τις πολλές επιθέσεις  προς εμάς  και ενώ τους είχε εντοπίσει το Ραντάρ της Αεροπορίας και μας είχε πει ότι έρχονται για εσάς,  γύρισαν απότομα τα τέσσερα αεροπλάνα και πήγαν με  ναπάλμ, και  επιτέθηκαν, η  μάλλον κάψανε τα πάντα   στο ραντάρ της αεροπορίας. Εδώ κάνω μια μικρή παρένθεση, όλοι παρακολουθούσαμε  να χτυπούνε  τους αεροπόρους  μας, χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτούς, επέδρασε αρνητικά στο   ηθικό μας. Συνεχίζοντας θα σας πω  για το πρώτο αεροπλάνο που ρίξαμε και έπεσε στο χωριό  Μπογάζι κοντά στο σχολείο. Το βλέπαμε από την Σν απέξω τέσσερις πέντε μαζί και κάποιος μου λέει, δεν θυμάμαι ποιος, Αθανασούλη πας να δεις; Επήγα με τρεις τέσσερις  οπλισμένους ναύτες. Το αεροπλάνο είχε  πέσει στην πλατεία του χωριού πολύ κοντά στο σχολείο που ήταν πολλά γυναικόπαιδα μέσα. Από τον πιλότο υπήρχε μόνο το πόδι του από το γόνατο και κάτω και το στομάχι του. Επίσης βρήκα ένα χάρτη της περιοχής μας,, με στόχους και ένα μεγάλο φιλμ. Πήραμε το φιλμ και τον χάρτη…

Κωνσταντίνου. Τον χάρτη;

Αθανασούλης. Ναι…   Ωστόσο μέσα στο καλοκαίρι και με καύσωνα  πήραν αμέσως φωτιά  ξερά χόρτα στην γύρω  περιοχή, πήγα στο στρατόπεδο  που έδρευε μέσα στο χωριό και είπα στον Αξ/κό φυλακής  για τη φωτιά που άρχιζε να δυναμώνει και έστειλε ένα άγημα με στρατιώτες και την έσβησαν αμέσως. Οι φωτιές ήταν ένα συνεχές φαινόμενο. Όπου να κοιτούσες, οι πλαγιές των βουνών καιγότανε. Πιστεύω ότι δεν υπήρχαν στόχοι απλώς έκαιγαν τα δάση  για εκφοβισμό του κόσμου,

Αθανασούλης. Την πρώτη ημέρα ρίξαμε δυο αεροπλάνα….

 

Κωνσταντίνου. Τέσσερα συνολικά……

Αθανασούλης.- Τέσσερα και δυο αμφισβητούμενα, για τα δυο με βεβαίωσαν  κάτοικοι του Τρικώμου ότι τα είχαν δει  να πέφτουν το ένα κοντά στο  Τρίκωμο στον  δρόμο  Μπογάζι -Αμμόχωστος  και το άλλο  στο Τρίκωμο μες  στα στάρια. Το Τρικωμο είναι  κύριε Κακαρά γύρω στο 6-7  χιλιόμετρα, ίσως περισσότερο από το Μπογάζι. Λέω για τα δύο γιατί δεν έπεσαν  εκεί σε εμάς αλλά έφυγαν καπνίζοντας από τα πυρά μας. Απορώ και πάλι γιατί όπως μου είπατε δεν αναφέρεται πουθενά αυτό.

.-. Και εσείς θα έπρεπε  να κάνετε γράμματα  σε αυτούς που το παρουσιάζουν  τα γεγονότα και να το λέγατε αυτό. Για να κυκλοφορήσει. Πως θα διαδοθεί αλλιώς;

Αθανασούλης.- Εντάξει…εγώ μιλάω για το Ναυτικό… σαν υπηρεσία… η ηγεσία στην Κύπρο, δεν μπορούσαν  να τα αναφέρουν;

-. Εγώ παίρνω τώρα αυτές  τις συνεντεύξεις, αν δεν με αποδεσμεύσετε  εσείς δεν μπορώ να τις βγάλω  στην επιφάνεια.

Αθανασούλης.- Εντάξει……

Κωνσταντίνου. Εγώ ότι είπα είναι ελεύθερο

Αθανασούλης. Εντάξει κύριε Κακαρά, είχαν  μείνει στην μνήμη μας σαν ένα κακό όνειρο επί τριάντα εφτά χρόνια δεν το έβγαλα σε κανέναν, αν το έκανα  τώρα είναι γιατί  με πίεσαν κάποιοι στενοί φίλοι για τον ίδιο λόγω που είπατε και εσείς, ότι η ιστορία πρέπει να λέγεται… Θα ήθελα επίσης να σας  πω   ότι σχετικά με την εισβολή  στην Κύπρο, νομίζω ότι το γράφει κάποιος  Σέργης η  κάπως έτσι δεν θυμάμαι  ακριβώς το όνομα του,  και που  το διάβασα, αναφέρεται κατά κάποιο τρόπο  απαξιωτικά για τη Ν.Β.Χ και  για το Ναυτικό. Τουλάχιστον αυτό κατάλαβα εγώ, απόστρατος του Στρατού Ξηράς. Φυσικά πιστεύω  αυτές τις πληροφορίες συγκέντρωσε, αυτές  έγραψε. Γράφει συγκεκριμένα ότι εγκαταλείψαμε τη Βάση και όταν την επομένη  μέρα  που πέρασε  ο Σημ/ρος του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ πήγε στη Βάση  και το ραντάρ ήταν ολόκληρο στην θέση του και  το πήρε αυτός  και το έσωσε,  και  πήρε κάποια πράγματα η κατάστρεψε άλλα,  και  η Βάση κάπνιζε, συνεχίζει    λέγοντας ότι πέρασε την επομένη μέρα που εμείς την εγκαταλείψαμε, το ξαναλέω ότι αυτό είναι παραμύθι. Λέω λοιπόν  ότι  όταν αποφασίστηκε να εγκαταλειφθεί η Βάση ειδοποιήσαμε τηλεφωνικώς το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ δύο τρεις ώρες πριν να κοτσάρει το ΡΑΝΤΑΡ  του, και γενικώς να γίνει προετοιμασία  εγκατάλειψης με προορισμό την Λάρνακα. Αυτά τα είπα εγώ, προσωπικά στον σημαιοφόρο. Επίσης η Διοίκηση της Ν.Β.Χ έλαβε υπόψη ότι αυτοί  θέλουν δύο ώρες περισσότερο από εμάς για Λάρνακα και ο Διοικητής μου είπε, να ειδοποιήσεις το ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ και να  με ενημερώσεις ότι ετοιμάζονται   γιατί ήταν πιο βόρεια .Όταν ήλθε το εκτελεστικό από ΓΕΝ-ΝΔΚ να φύγουμε τον πήρα στο τηλέφωνο και του είπα ξεκινήστε για Λάρνακα. Εν τω μεταξύ  θα σας πω πιο κάτω πως έγινε η εγκατάλειψη της Βάσης. Η ώρα ήταν γύρω στο μεσημέρι. Φεύγοντας εμείς, ο σημαιοφόρος πέρασε λίγο μετά. Από τα γραφόμενα του Σέργη βγαίνει ότι ο σημαιοφόρος πήγε στην Βάση  και έσωσε το ΡΑΝΤΑΡ της Βάσης που εμείς δεν είχαμε και, ότι ήταν η επομένη μέρα την ώρα   που πέρασε  και όχι την ίδια. Δηλαδή  δεν εκτέλεσε  την διαταγή εγκατάλειψης  της αμέσου προϊσταμένης  του αρχής που ήταν η Ν.Β.Χ  και κάθισε περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες εκεί. Άρα ο Σημ/ρος η δεν υπάκουσε η την άλλη μέρα του κάναν χάρη οι Τούρκοι και τον άφησαν να περάσει η πήγαινε το ημερολόγιό του μία μέρα πίσω. Το ερώτημα είναι γιατί δεν διασταυρώθηκε αυτό και γράφτηκε; Και σε καμιά περίπτωση δεν ήταν δυνατόν να καπνίζει είκοσι τέσσερις ώρες  η Βάση μετά που φύγαμε, δεν είχαν πάρει φωτιά η πετρελαιοπηγές του Κουβέιτ, έγγραφα, κάψαμε κλπ και όπως  πιστεύω όταν ανατινάζεις μια τορπιλάκατο βουλιάζει, δεν καίγεται έξη μέρες ένα σκάφος 23-30 μέτρα. Επίσης έχει γραφεί ότι, οι Τούρκοι φθάσανε κοντά στην Αμμόχωστο και σταμάτησαν, για αρκετό  χρόνο δεν ξέρω πόσο10 η  15 ώρες, και περίμεναν να αδειάσει  η Καρπασία, γιατί δεν ήθελαν  πολλές χιλιάδες  εγκλωβισμένους και επί πλέον η γραμμή αποκοπής δεν ήταν  Λευκωσία- Μπογάζι είναι Λευκωσία –Αμμόχωστος, το Μπογάζι είναι περίπου  30 με 40 χιλιόμετρα βόρεια της Αμμοχώστου, μπορεί να πήγαν οι Τούρκοι την επαύριο, μετά  από 3 η 13 ημέρες. Στο Τρίκωμο  μου είπε ένας  κάτοικος, που είχε κάποιους δικούς του αποκλεισμένους, του είπανε ότι εκεί πήγαν κάποιοι Τούρκοι οχτώ ημέρες μετά, δεν ξέρω αν αληθεύει, αλλά το Τρίκωμο είναι  7-10 χιλιόμετρα νοτιότερα από το Μπογάζι. ΟΙ Τούρκοι καθυστέρησαν να αποκόψουν την βόρεια Κύπρο γιατί δεν ήθελαν πολλούς εγκλωβισμένους. Και όπως απεδείχθη το πετύχανε, και έμειναν ελάχιστοι, αυτό ήταν γνωστό αυτές τις ημέρες. Έχει λοιπόν σημασία πότε οι Τούρκοι φτάσανε στο Μπογάζι. Τι υπονοεί αυτός που το έγραψε; Ότι φοβηθήκαμε και φύγαμε; Μα έγινε κανονική διαδικασία  αναχώρησης μέσω ΝΔΚ  -ΓΕΝ.  Ήρθε εγκριτικό  και φύγαμε κανονικά και όπως έπρεπε. Υπάρχει και ένας μοναδικός που το διάβασα  Αξ/κός του Ναυτικού, δεν ξέρω άλλους, αλλά αυτός που δεν ήταν στην Βάση αλλά έφυγε μαζί μας έχει άλλους λόγους, είναι γνωστό γιατί το κατάθεσε. Καλό θα είναι λοιπόν όσοι λένε η γράφουν για αυτή  την εποχή  και αναφέρονται στο ναυτικό να μην ξεχνάν ότι άλλο ναυτικό  και άλλο πεζικό η τα τεθωρακισμένα, ο καθένας είναι εκπαιδευμένος να δρα,  για εκεί που έχει εκπαιδευτεί, στο στοιχείο του. Είναι πολύ εύκολο να  κρίνεις  κάποιον αλλά είναι δύσκολο να τον κρίνεις σωστά. Ήμασταν έξω από το στοιχείο μας…    κύριοι, αλλά δεν αφήσαμε πίσω τίποτα στην τύχη του, δεν αφήσαμε  τα πυροβόλα,  γιατί τα υπονόμευσε ο Γουλέας, δεν αφήσαμε πίσω τις  άχρηστες ήδη Τορπιλακάτους, ούτε τον Λεβέντη τον αφήσαμε, δεν αφήσαμε καμιά συσκευή, κανένα διαβαθμισμένο έγγραφο η κλείδες κλπ τα κατάστρεψε όλα παρουσία μου το προσωπικό της Σν, αφήσαμε  μόνο ένα πράγμα αφήσαμε  πίσω    χαμένη την μισή κυπριακή δημοκρατία. Καλό θα ήταν λοιπόν   να διορθωθεί αυτή η ιστορική ανακρίβεια που παρακολουθώ στο διαδίκτυο η μ’ αυτά που γράφονται στα διάφορα  βιβλία, τα απλοϊκά υπονοούμενα από ορισμένους για το πως φύγαμε από την Βάση.,  ο δε  Σημ/ρος πρέπει  να  πει, γιατί δεν εκτέλεσε  την διαταγή της ΝΒΧ  και τι έκανε είκοσι τέσσερις ώρες στον Απόστολο Ανδρέα; Και θα πρέπει  να γνωρίζουμε ότι μιλάμε για Σημ/ρο, εννοούμε στρατεύσιμο Σημ/ρο που υπηρετούσε την θητεία του. Kαι  η τελευταία και ατράνταχτη απόδειξη. Όπως σας είπα πιο πάνω εγώ, έφυγα προτελευταίος γύρω στις τρεις, λέω πάλι οι ώρες είναι σχετικές, Άφησα τον Γουλέα στην Συνεννόηση να κάθεται στο γραφείο μου και μου είπε μην σπας το τηλέφωνο, το σπάω εγώ όταν φύγω. Υπολογίζω ότι το τηλέφωνο που πήρε ο Γουλέας από τον υποδιοικητή  της Ν.Δ.Κ να ήταν μια η μιάμιση ώρα μετά που έφυγα εγώ με τους τέσσερις ναύτες. Ο Υποδιοικητής της ΝΔΚ  είπε την πιο κάτω φράση στον υποπλοίαρχο Γουλέα. Ακόμα εκεί είσαστε, φύγετε αμέσως, γιατί θα αποκλειόταν, αυτό δεν αποδείχνει πέρα  από κάθε αμφιβολία ότι ο Σημ/ρος του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ πέρασε  αμέσως  μετά την αποχώρηση των βατραχανθρώπων και για αυτό είδε και τους καπνούς; Είναι δυνατόν τόσους ανθρώπους να μας διαψεύδει ο Σημ/ρος και οι λοιποί να το δημοσιεύουν χωρίς να το διασταυρώσουν;

Κωνσταντίνου.-  Έχω  θυμηθεί  κάτι σημαντικό που μας είχε διαφύγει μισό λεπτό…   Όταν βομβαρδίσανε το ΡΑΝΤΑΡ που ήτανε πάνω από εμάς, εκεί ήτανε και ο Μαργέλης ο κουμπάρος μου που τον στεφάνωσα την παραμονή του πραξικοπήματος, αφού τους βομβαρδίσανε…..εσείς πρέπει να είχατε επικοινωνία όλο το τριήμερο μέχρι την κατάπαυση του πυρός, μέχρι την ανακωχή, διότι την τρίτη ημέρα πρωί-πρωί  που ήρθανε δυο αεροπλάνα από την Ανατολή πάνω από την θάλασσα και εμείς λέγαμε ότι οι Τούρκοι μετά από αυτά που τους ρίξαμε, δεν κάνουν πλέον επιχειρήσεις τόσο χαμηλά και υποψιαζόμασταν ότι ήταν Εγγλέζικα, λοιπόν η Αεροπορία ήταν αυτή που μας έσωσε, διότι το δεύτερο αεροπλάνο δεν το βλέπαμε και ακούστηκε από τα μεγάφωνα  προσοχή, έρχεται και δεύτερο αεροπλάνο, έρχεται και δεύτερο άπω την θάλασσα, είναι ακριβώς στον ήλιο, και του έριξαν τα πυροβόλα και αυτός παίρνοντας στροφή έριξε τις βόμβες έξω από  το συρματόπλεγμα ακριβώς της βάσης. Άρα είχατε επικοινωνία όλο το τριήμερο.

Αθανασούλης.-Είναι Δημήτρη, είναι  σχεδόν  έτσι. Μια και το είπες,  αυτό το περιστατικό έγινε ως εξής. Μετά τον βομβαρδισμό των Αεροπόρων μας, και του ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ όλοι λέγαμε και ξέραμε ότι είναι η σειρά μας. Όλοι ήταν σε υπερένταση με αυτό που είχαμε δει με τις ναπάλμ. Το θέαμα με τους αεροπόρους να τους καίνε ήταν πολύ άγριο. Εκείνο το πρωί ήλθαν τέσσερα αεροπλάνα, οι πυροβολητές μας με το που άκουσαν έρχονται αεροπλάνα, – ως συνήθως ερχότανε από  το Καστρούλι από βόρεια, είχαμε τρεις με ένα ΕΡΛΙΓΚΟΝ στο Καστρούλι και βάραγαν και αυτοί -άρχισαν να ρίχνουν από μα κριά,όταν λοιπόν είδαν  το μπαράζ, γύρισαν πίσω, βόρεια και σε λίγο  ήρθαν ένας από βόρεια, ένας  από νότια Αμμόχωστο  και ένα  από την θάλασσα. Το τέταρτο  δεν φαινόταν πουθενά και εκεί που γινόταν  ο χαμός με τα  τρία, χτυπάει το τηλέφωνο  και όταν το σήκωσα, με το  ζόρι τον άκουγα αυτόν που  μιλούσε και ξεχώρισα να λέει  ότι σας έρχεται και άλλο αεροπλάνο από την θάλασσα, γυρνώντας το κεφάλι μου βλέπω το τέταρτο σε απόσταση, αν μπορεί κάποιος να την λογαριάσει σωστά,  100-200μ   από τη βάση, δεν ξέρω τι ακριβώς   άκουσες εσύ Δημήτρη γιατί δεν φώναξα αλλά ούρλιαζα στα μεγάφωνα, έρχεται και άλλο αεροπλάνο  από θάλασσα και είναι ακριβώς στον ήλιο, αυτό ήταν αρκετό γιατί  ίσα -ίσα που  πρόλαβαν δυο τρία ΕΡΛΙΓΚΟΝ  να στραφούν και να του ρίξουν, οπότε αυτός  βλέποντας τα πυρά έστριψε  αμέσως και έριξε τις δυο νομίζω βόμβες-ρουκέτες του πάνω στα συρματοπλέγματα της βάσης όχι ακριβώς απ έξω. Εδώ κύριε Κακαρά  θα σημειώσω μια σοβαρή παράλειψη των  υπευθύνων της βάσης. Μέσα στη βάση  σε ένα σημείο είχαμε ένα μεγάλο αριθμό από βαρέλια με καύσιμα ήταν τριακόσια, ήταν οχτακόσια, δεν ξέρω πόσα, ήταν πάρα πολλά και ήταν εκτεθειμένα στην ύπαιθρο. Αν μια βόμβα  ναπάλμ η μια κοινή ρουκέτα έπεφτε εκεί θα έφευγε όλη η βάση για Αίγυπτο. Οι αρμόδιοι έπρεπε να  λάβουν μέτρα ούτως ώστε να μην είναι έτσι εκτεθειμένα. Όσο για τη βοήθεια των αεροπόρων δεν λέω τίποτα άλλο γιατί  θα είναι λίγο.

Κωνσταντίνου.- Περίμενε Κώστα έχω να πω κάτι ακόμη σχετικά με την  αποχώρηση…   βέβαια εσύ τα ξέρεις από την δική σου πλευρά, να  πω και εγώ αυτά που έχω πει  στον κύριο Κακαρά και θα το θυμάται. Εγώ πάντα….καθόμουνα  στο πρώτο πυροβόλο μπροστά  από το καρέ στο πρώτο πυροβόλο που ήταν ο Γκίκας, συμμαθητής μου, ο τηλεγραφητής και τον βοηθούσα. Είχα αυτό το ραδιόφωνο  παγκοσμίου λήψεως και άκουσα ότι…   ήταν δέκα το πρωί  περίπου,  και άκουσα ότι στις 08.15 το πρωί έσπασε η γραμμή  Λευκωσία – Αμμοχώστου και έρχονται  αυτά που ανέφερες προηγουμένως, νομίζω τανκς λέει ο Δημήτρης, έφυγα και πήγα και το είπα στον Δούκα. Ο  Δούκας έμαθα ότι πήρε στο τηλέφωνο Τον Παπαδάκη,   μάθαμε ότι πήρε τηλέφωνο τον Παπαδάκη, μετά θα συμπληρώσεις εσύ η θα το διορθώσεις,  πήρε λοιπόν τηλέφωνο τον Παπαδάκη  ο οποίος είπε να μείνετε εκεί. Έχω μιλήσει με τον Τζεφεράκο, τον Οικονομικό που ήτανε πάνω στο ΓΕΕΦ  ο οποίος  μου βεβαίωσε ότι ο Ανέστης Παπαδάκης είπε ότι εμείς θα κλειστούμε μέσα.

Αθανασούλης.- Δημήτρη δεν μπορώ να γνωρίζω   ούτε το διάλογο Παπαδάκη- Τζεφεράκου, ούτε αν τηλεφώνησε ο Τζεφεράκος στον Δούκα, όχι δεν τα ξέρω αυτά.. Το άκουσα και εγώ, ότι αυτήν την απάντηση έδωσε ο Παπαδάκης, κυκλοφόρησε αυτή η φήμη, δεν ήμουν μπροστά για να το επιβεβαιώσω η να το διαψεύσω. Εμείς το ξέραμε  στην  Συνεννόηση/Επιχειρήσεις ότι έσπασε το μέτωπο στην Μια Μηλιά η κάπου εκεί, δεν έχει σημασία το μέρος,   την ίδια ώρα που έγινε αυτό και δεν περιμέναμε το ράδιο. Στον Δούκα πήγαν πολλοί  που το άκουσαν αυτό και του το είπαν, αλλά ήταν ήδη ενήμερος και μερικοί είπαν ότι δεν έδωσε σημασία, από ότι διάβασα  ο Ταβλαρίδης με τον Γουλεα,  αλλά είχε ειδοποιηθεί πιο πριν από όλους ο Δούκας και την ώρα που του το είπαν   όλοι οι πιο πάνω, είχε  κάνει ενέργειες  υπηρεσιακές και είχε δρομολογήσει τα της αποχώρησης, είναι πολύ εύκολο να καταλάβει κάποιος γιατί το έπαιζε αδιάφορος, ενώ γινόντανε οι προετοιμασίες κανονικής αποχώρησης, και  από το Ράδιο   το άκουσα  ότι οι  Τούρκοι προελαύνουν προς Αμμόχωστο  στην Πεδιάδα  της  Μεσαορίας χωρίς να υπάρχει καμία αντίσταση προς Αμμόχωστο. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι αυτές τις ώρες  θα ήθελα να κάνουν κριτική οι  επιτελάρχες και λοιποί ηγήτορες,  αν λειτουργούσε τίποτα, σας λέω το απόλυτο μπάχαλο. Δεν μας έστειλαν κανένα σήμα για ενημέρωση, πιθανόν ο νέος ΝΔΚ να έφτιαχνε  φύλλα ποιότητας και χωρίς άλλα σχόλια  αυτό  έκανε, είχε τον χρόνο να το κάνει και να τα στείλει πριν φύγουμε από την Λεμεσό για να τα υπογράψει και ο νέος Διοικητής ο Παν. Δούκας. Όσο για το αν είπε η όχι να μην φύγετε από τη βάση ας σας πιάσουν αιχμαλώτους, δεν το άκουσα Δημήτρη, αλλά γνωρίζοντας καλά τον άνθρωπο το θεωρώ βέβαιο ότι το είπε, διότι μου το είπαν και εμένα κάποιο άλλοι που ήταν κοντά του, εξ άλλου τυχαίως έμαθα πριν είκοσι ημέρες ότι αποστρατεύθηκε αντιναύαρχος, με αυτά τα προσόντα  το αντιναύαρχος είναι λίγο  Αλήθεια πως μπορούσε……δεν φαντάστηκε ότι θα πέφτανε στα χέρια μου και θα έβλεπα τι είχε κάνει ο … Σταθήκαμε τυχεροί όμως  κύριε Κακαρά, πιστεύω πολύ τυχεροί γιατί Διοικητής παρέλαβε ο  κύριος Δούκας. Τίποτε άλλο. Συνεχίζω πως εγκαταλείψαμε την ΝΒΧ. Όταν μάθαμε, όπως σωστά είπε ο Κων/νου, από το ράδιο οι πολλοί ότι κατάρρευσε η  γραμμή άμυνας στην Λευκωσία  και δεν υπάρχει καμιά αντίσταση πουθενά, όπως είπε το  BBC, το πότε θα έφθαναν  στην Αμμόχωστο  ήταν θέμα χρόνου. Τότε ο Διοικητής όντως τηλεφώνησε στην ΝΔΚ και είπε στην ανωτέρα μας αρχή τι συμβαίνει και  επί λέξη νομίζω ότι πρέπει να  αποχωρίσουμε από τη Βάση προς Λάρνακα, ότι πρέπει να φύγουμε συντεταγμένοι και το τελευταίο ότι η παραμονή μας εδώ  δεν έχει  πλέον νόημα, φυσικά αυτό το άκουσα ο ίδιος, Δημήτρη. Εν συνεχεία κάλεσε  τους Αξ\κους σε συγκέντρωση και τους ανακοίνωσε  με ηρεμία, χωρίς να δημιουργηθεί  καμιά ανησυχία στο προσωπικό, να προετοιμαστεί ο καθένας στον τομέα του και τους άνδρες του να είναι έτοιμοι, περιμένουμε την έγκριση από το ΓΕΝ για εγκαταλείψουμε την βάση. Μάλιστα. Έτσι έγινε με ακρίβεια κύριε Κακαρά. Αυτά δεν μου τα είπε κάποιος, αλλά γινόντανε παρουσία  μου, μην ξεχνάτε ότι στον ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ την τελευταία ημέρα δεν μας πολυενόχλησαν τα Τούρκικα  αεροπλάνα και ο Διοικητής έδρευε  στην Σν/Επιχειρήσεις.

-. Καταστρέφοντας τα υπόλοιπα;

Αθανασούλης.- Είχε γίνει προετοιμασία, όπως σας είπα, και όταν ήρθε το εκτελεστικό  για αναχώρηση Έφυγαν όλοι  συντεταγμένα και οργανωμένα για Λάρνακα,. έμεινε πίσω ο Υποπλοίαρχος ΟΥΚ  Σ. Γουλέας και εγώ με τέσσερις ναύτες στην συνεννόηση. Οι βατραχάνθρωποι του Γουλέα τους άκουσα που έκαναν υπονόμευση στο πυραρχείο και στο λιμάνι, να έχετε κατά νου ότι η έκταση της βάσης ήταν πολύ μεγάλη. Οι τέσσερις ναύτες που είχα στις Επιχειρήσεις/ Σν έφεραν ένα δοχείο βενζίνη και κάψαμε το διαβαθμισμένο υλικό, κλείδες κλπ ότι υπήρχε   εκεί μέσα. Στη συνέχεια με μια βαριά κομματιάσαμε όλες τις  συσκευές ασυρμάτου. Έστειλα έναν ναύτη και έφερε το αυτοκίνητο μου έξω από τις Επιχειρήσεις/ΣΝ. Το τελευταίο που κάναμε ήταν ένα τηλέφωνο στο ΣΕΠ ΑΣΤΗΡ να δούμε τι κάνουν. Δεν μας απάντησαν ποτέ. Συμπέρασμα,  είχαν είδη ξεκινήσει.

-. Δεν  σας  απάντησε κανείς ;.Το συμπέρασμα λοιπόν είναι  ανακριβές  ότι την άλλη ημέρα πέρασε ο Σημ/ρος, πέρασε την ίδια ήμερα πιθανότατα σε 2-3 ώρες που φύγατε εσείς, και αυτό είναι το ερώτημα ότι, αυτά που έπρεπε να καταστρέψετε στη βάση, τα καταστρέψατε και τα  κάψατε;

Αθανασούλης.- Αυτό  θα σας πω πάλι, την  ώρα που καίγαμε, σπάζαμε και λοιπά ήρθε ο Γουλέας και κάθισε σε μια καρέκλα μέσα στην ΣΝ και μας έβλεπε, ενώ οι άνδρες του συνέχιζαν την υπονόμευση. Όταν τελειώσανε όλα παίρνω την βαριά να σπάσω το τηλέφωνο πάνω στο γραφείο και μου λέει ο Γουλέας άστο ρε Αθανασούλη θα το σπάσω εγώ φεύγοντας… Μετά, αργά το βράδυ   στην Λάρνακα  έμαθα ότι  το τηλέφωνο που δεν  έσπασα   κάποια στιγμή χτύπησε και ήταν, αν θυμάμαι καλά, ο Τζεφεράκος  Υποδιοικητής  ΝΔΚ και είπε στον Γουλεα  ακόμα εκεί είστε, φύγετε ολοταχώς……

.-Που σημαίνει ότι   δεν αμφισβητείται  ότι ο Γουλεας  δεν υπονόμευσε την Βάση.

Αθανασούλης.- Πρώτη φορά το ακούω ότι  δεν υπονόμευσε τη βάση. Εγώ μέχρι  αυτή την στιγμή δεν το έχω ξανά ακούσει,  εγώ άκουγα κάποιες εκρήξεις μέσ’ την Βάση και νομίζω στο  πυραρχείο και όπως σας είπα ήμουν  απασχολημένος φουλ με  την δική μου δουλειά, όμως τον άφησα εκεί φεύγοντας.

Κωνσταντίνου.- Ναι, γιατί μας έκλεισαν εμάς κάτω. Εννοείς πιθανόν, πιθανόν, επειδή δεν ακούσαμε να  ανατινάζονται  οι τορπίλες, πιθανόν λέγοντάς του  ο Τζεφεράκος ακόμη εκεί είστε να άφησε την καταστροφή μισή;

Αθανασούλης.- ‘Όχι. Εγώ  άκουσα εκρήξεις, εσείς δεν ήταν δυνατόν να ακούσετε γιατί όλο το γκρουπ φύγατε  σε  δυο τρία λεπτά η Βάση είχε αδειάσει, πως  να ακούσετε, εγώ άκουσα πάντως εκρήξεις δεν ξέρω τι ήταν, είμαι υποχρεωμένος να το πω, εκτός αν κάνανε λάθος τα αυτιά μου. Δημήτρη την ώρα που συζητάμε, εσείς πρέπει να είσαστε πάνω από 40 χιλιόμετρα μακριά το λιγότερο.

Κωνσταντίνου.- Επειδή  έχω απλώς  μια τοις  χιλίοις πιθανότητες  να έχω αμφιβολία,  δήλωσα στον κ. Κακαρά  ότι μετέφερα… την παραμονή της εισβολής των Τούρκων μετέφερα την πληροφορία  που είχα από πρόσωπο   που εργαζόταν στην Αγγλική βάση των πλοίων,  ότι οι Τούρκοι θα κάνουν  εισβολή, αλλά δεν ήξερα ποια ημέρα. Ήξερα μάλλον  για την Δευτέρα, μετά την Δευτέρα. Λοιπόν,  γύρισα στην βάση και  το είπα σε… δεν θυμάμαι στον Υποδιοικητή μάλλον, δεν μπορεί να το είπα στον Διοικητή, το ανάφερα πάντως….φύγανε……Φορτώσανε  δυο φορτηγά  πυρομαχικά  τα οποία φύγανε  και πήγανε στην Κυρήνεια και είχαν πυρομαχικά οι άνθρωποι και δώσανε και εντολή να φύγουνε δυο τορπιλάκατοι από τις τρεις  να πάνε στην Κυρήνεια να γίνουν  τέσσερις εκεί. Λοιπόν οι τορπιλάκατες  που πέσανε στην ξηρά, βράχια η άμμο δεν ξέρω…….εκείνη την μέρα    την ώρα που γινότανε πόλεμος, ξεβράστηκε μια τορπιλάκατος στην  Σαλαμίνα της Κύπρου κάτω. Την ώρα του πολέμου δεν έφυγε καμιά τορπιλάκατος μέσα από την βάση. Ίσα-Ίσα που την δεύτερη μέρα ήρθε και το περιπολικό ΛΕΒΕΝΤΗΣ και μας βοήθησε  με το ΜΠΟΦΟΡΣ που είχε……και βλέπω  που βγάζανε καπνό. Λοιπόν  εκείνο το βράδυ  δεν δόθηκε εντολή  να φύγουνε  οι τορπιλάκατες  να πάνε στην Κυρήνεια.

Αθανασούλης.- Δεν ξέρω, δεν ξέρω αυτή την περίπτωση.

-. Εννοεί  του Κανδαλέπα  και του Τσαταλού ;

Αθανασούλης. Ναι, δεν το ξέρω αυτή την περίπτωση  και δεν λαβαίνω θέση. Τα σήματα των  Τ/Α   τα έπαιρνε  από εμάς ο Ζέρβας, Σν, και γι’ αυτό  αποφεύγω να πω  κάτι πάνω σε αυτό το θέμα. Έχω  πολύ  λίγες γνώσεις πάνω  σε αυτά τα πλοία, δεν υπηρέτησα ποτέ σε τορπιλάκατο. Και έτσι δεν ξέρω Δημήτρη αν ήταν εφικτό να ταξιδεύουν οι Τ/Α  μέρα μεσημέρι, δεν τα ξέρω  καθόλου αυτά.

Κωνσταντίνου. Όχι βράδυ……βράδυ έφερα  την πληροφορία, βραδάκι ήτανε. Και…..

Αθανασούλης.-  Δεν το ξέρω, έχω πλήρη  άγνοια του θέματος  και δεν  παίρνω  καμία θέση……

Κωνσταντίνου. Και πώς γίνεται  να έχουν  πέσει οι Τορπιλάκατες την δεύτερη τρίτη μέρα  έξω όταν  την πρώτη μέρα  του πολέμου ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός ήτανε περιορισμένοι στα δωμάτια τους;

Αθανασούλης.- Όχι δεν τα ‘ξερα αυτά. Ξέρω ότι ο…   με πας σε άλλο θέμα τώρα στο  θέμα του πραξικοπήματος…

Κωνσταντίνου. Όχι, την πρώτη μέρα της εισβολής.

Αθανασούλης.- Με πας πάλι σε  άλλο θέμα στο πραξικόπημα, από την ημέρα  που ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο  πραξικόπημα  ήτανε φανερό ακόμα  και στον τελευταίο ότι είχαν  πέσει στην δυσμένεια της Διοίκησης  και σύμφωνα  με ότι κυκλοφορούσε τους είχαν καθαιρέσει και από Κυβερνήτες Τορπιλακάτων. Δεν πήγα να τους ρωτήσω φυσικά, αλλά όταν όλη ημέρα ήταν στην Βάση και δεν ήταν στο πλοίο τους, όπως συνήθως τότε, αυτό βγαίνει, όμως δεν μπαίνω στην ουσία του θέματος  αυτού, πολύ απλά γιατί δεν το γνωρίζω.. Είπα στον κύριο Κακαρά ότι  θα του πω αυτά που είδα – άκουσα  και αντιλήφθηκα εγώ, όχι αυτά που κυκλοφορούσαν, γι’ αυτό  συνέχεια διευκρινίζω ότι τα άλφα η βήτα ήταν φήμες. Τώρα ότι ήταν σε δυσμένεια  ήταν πολύ φανερό.

ΚωνσταντίνουΝαι.

Αθανασούλης.-  Δεν έχω να πω κάτι περισσότερο  πάνω στο θέμα των Τορπιλακάτων.

Κωνσταντίνου. Είπα μήπως ήτανε στις Επιχειρήσεις.

Αθανασούλης.- Κατά την διάρκεια του πολέμου  και οι δυο παρέμεναν  για μεγάλα διαστήματα στις Επιχειρήσεις παρακολουθώντας τις εξελίξεις   της εισβολής και ενημερώνοντας  τους επιχειρησιακούς χάρτες που είχαμε. Όμως  αυτές τις ώρες δεν έγινε ποτέ   καμία τέτοια συζήτηση.

-. Κύριε Αθανασούλη των Αξιωματικών  γενικά που υπηρετούσαν στη βάση, δεν αναφέρομαι στους εφέδρους, αναφέρομαι στους μονίμους Αξ/κους, είτε προέρχονται   εξ Υπαξιωματικών  είτε αυτών της Σχολής Δοκίμων, στην διάρκεια της εισβολής  η  συμμετοχή τους  στην άμυνα κατά  των εισβολέων ποια ήταν;

Αθανασούλης.- Γιά Τσαταλό- Κανδαλέπα σας  είπα, ο Παπαδάκης,δεν βγήκε  έξω  από το γραφείο του όλο τον  ΑΤΙΛΛΑ Ι, ο Γουλέας με τους ΟΥΚ  ήταν σε ετοιμότητα πάντα  όπου χρειαζότανε, ο  Ντάνος  υπεύθυνος των συνεργείων, αυτά ήταν κλειστά, δεν τον είδα καθόλου, ο Αρμενιάκος ήταν στα οχήματα, ούτε αυτόν τον έβλεπα, ο Ταβλαρίδης περιφερόταν στη βάση αφού το Λεβέντης ήταν δεμένος, όλο το παιχνίδι του πολέμου γινόταν από την Συννενόηση /Επιχειρήσεις και το πυραρχείο. Στα πυροβόλα δεν πήγαινε κανένας, ήταν μόνιμοι Υπακ/οι επικεφαλής  και κρίνετε εσείς ποια ήταν η συμμετοχή!

-. Και ο Κανδαλεπας και  ο Αρμενιακος΄;

Αθανασούλης.- Ο Κανδαλέπας  σας είπα ότι εφόσον δεν υπήρχε Τορπιλάκατος μαζί και ο Τσαταλός τις πιο  πολλές ώρες τις περνούσαν στις Επιχηρήσεις / Σν. Ο Αρμενιακος ήταν υπεύθυνος στα τροχοφόρα  και σας είπα πιο πάνω. Ξέρω όμως  το νόημα της ερώτησης. Είναι ότι σχολιάστηκε πάρα πολύ στην βάση  στην πρώτη φάση του πολέμου δεν εμφανίστηκε  πουθενά    αυτός που έπρεπε  να  φέρει γύρω τα πυροβόλα και να συγχαρεί τις ομοχειρίες  που έριξαν το πρώτο αεροπλάνο  για να τους τονώσει το ηθικό, Αυτή η δουλειά  έπρεπε να την κάνει  συγκεκριμένος άνθρωπος, να δει τι γίνεται σε κάθε πυροβόλο  τι προβλήματα έχουν, να φανεί τέλος πάντων ότι υπάρχει Διοίκηση, αλλά εξαφανισμένος, δεν το έκανε. Να λάβετε υπόψη σας ότι όσοι ήταν στα πυροβόλα  και ήταν το  ογδόντα τοις εκατό όπως  και στην συνεννόηση  για ενάμιση μήνα πραξικόπημα – ΑΤΙΛΛΑ Ι – ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ περισσότερο η λιγότερο, έμειναν εκεί μέρα  νύχτα και σε κάποια διαλλείματα  ησυχίας ένα φορτηγό  έκανε τον γύρω της βάσης και περνώντας με μεγάλη ταχύτητα τους έδινε μια φρατζόλα  ψωμί η κάτι φαγώσιμο. Συνεχίζω  για την εγκατάλειψη  της ΝΒΧ. Όλοι όπως είπαμε έφυγαν γύρω στις  δυο η ώρα, οι ώρες  και  ημερομηνίες  εξακολουθούν  να είναι πάντα σχετικές, εμείς    τέσσερις  που μείναμε  για να  καταστρέψουμε   το διαβαθμισμένο υλικό, συσκευές κλπ μας πήρε  30-40 λεπτά αυτό, κυρίως το κάψιμο εγγράφων αφήνοντας   πίσω τον Γουλέα.  Όταν βγήκαμε στον κύριο δρόμο Απόστολου Ανδρέα -Αμμοχώστου δεν κυκλοφορούσε ούτε πουλί. Ανάπτυξα ταχύτητα   για να προλάβω τους άλλους αλλά δεν φαινόταν κανείς πουθενά.  Πιστεύοντας  οι Τούρκοι έχουν φθάσει στην Αμμόχωστο  είπα στους τέσσερις ναύτες παιδιά ποιος ξέρει τον δρόμο να γυρίσουμε πίσω  εάν μας έχουν αποκλείσει για το βουνό την Καντάρα και ότι γίνει; Τους δύο ναύτες τους θυμάμαι ήταν ο Μαρκουλίδης από την Αμμόχωστο και ο Λοίζος Λουίζου από το Πατρίκι, μου είπαν γνωρίζουν καλά την περιοχή. Λίγο πριν φθάσουμε στην Αμμόχωστο, μέσα από τα σπαρτά βγήκε με ταχύτητα ένα μεγάλο στρατιωτικό καμιόνι και μας τράκαρε πάνω στην κύρια οδό ενώ οδηγούσα με 160 χι. Εμείς πήραμε τρεις τέσσερις κινηματογραφικές στροφές πάνω στον δρόμο και με ταχύτητα  πάμε και χτυπάμε   με την όπισθεν σε έναν τοίχο. Δεν τραυματίστηκε κανένας, μόνο εγώ  ελαφρά στα χέρια από τα σπασμένα  τζάμια, η τύχη όχι μόνο εκεί, γενικά ήταν συνεχώς με το μέρος μου

.-  Δυο αμάξια μέσα στην  ερημιά και τρακάρατε;

Αθανασούλης.-  Ναι.  Και υπήρχε  εξήγηση, αλλά   δεν την ήξερα. Το φορτηγό  που με τράκαρε ήταν δικό μας της Εθνικής φρουράς και του λέω βρε παιδί μου δεν προσέχεις γιατί πας έτσι; και ο στρατιώτης οδηγός  μου λέει έτρεχα γιατί  μου ρίχνανε πριν  λίγη ώρα  τα Τουρκικά τανκς. Τον ρώτησα πόσο μακριά  μέσα στην πεδιάδα είναι, δεν μπορούσε να μου πει με ακρίβεια, υπολόγισε μισή  ώρα δρόμος. Εάν αυτό το συνδυάσουμε με το τηλέφωνο Τζεφεράκου προς Γουλέα και με το ακόμη εκεί είστε βγαίνει για εμένα ότι ο Γουλέας  και οι άνδρες του πρέπει να πέρασαν ίσα-ίσα. Εμείς  εφόσον το αυτοκίνητό μου    πήρε μπροστά ανέλαβε την θέση του οδηγού ο ναύτης Μαρκουλίδης, λόγω πολλών τραυμάτων που είχα στα χέρια μου, και συνεχίσαμε με μεγάλη ταχύτητα προς Αμμόχωστο – Λάρνακα έχοντας πλέον βάσιμες ελπίδες ότι δεν θα χρειαστεί να πάμε για το βουνό. Φτάνοντας στα προάστια της Αμμοχώστου, το πρώτο που συναντάς είναι η Σακαρια  καθαρά τουρκοκυπριακό προάστιο. Ξέροντας ότι εκεί λόγω του πολέμου  δεν υπάρχει ψυχή, γιατί οι κάτοικοί του είχαν πάει όλοι στην πόλη της Αμμοχώστου στο κάστρο φυσικά, πριν  μπούμε στην κεντρική πλατεία βλέπουμε κάποια  μικρή αλλά σαν    ύποπτη κίνηση  και ενώ υποχρεωτικά λόγω κυκλικής πορείας πηγαίναμε με μικρή ταχύτητα,  ακούμε πυρά  μπροστά μας  από ένα πρόχωμα. Γυρνάμε αμέσως πίσω  και  αποφασίζουμε να πάμε μέσα από τα χωράφια   (στάρια) να βγούμε στον δρόμο της Λευκωσίας – Αμμοχώστου και εν συνεχεία  πάλι να μπούμε στον δρόμο Αμμοχώστου-Λάρνακας για να βρούμε τους δικούς μας. Έχετε, κατά νου ότι οι ναύτες μαζί μου είναι Ελληνοκύπριοι όλοι και  αυτό μετρούσε πολύ στις κινήσεις μας.  Μπαίνουμε μέσα στα σιτάρια στο ύψος του Κ.Α.Σ.Α  (Κέντρο Ανωτέρων Σπουδών Αμμοχώστου) και αρχίζουμε  να προχωράμε για να συναντήσουμε  τον δρόμο Αμμοχώστου – Λάρνακας. Τα καταφέραμε  περνώντας  με αεροπορικό τρόπο πάνω από ένα ανάχωμα και βγήκαμε στον δρόμο Λευκ-Αμοχ. Και εν συνεχεία από εκεί Αμμοχώστου-Λάρνακας και εκεί   βρήκαμε την κύρια δύναμη της βάσης, κινητοποιημένους, μια μεγάλη φάλαγγα μπροστά από τις Αγγλικές Βάσεις. Λάβετε υπόψη σας ότι ο δρόμος Αμμόχωστος- Λάρνακα περνά μέσα από την Αγγλική Βάση. Επίσης ότι όπου υπάρχει Αγγλική βάση οι Άγγλοι έχουν απόλυτη κυριαρχία και στους χάρτες γράφει έδαφος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Θα προσπαθήσω να σας  πω όσα  γνωρίζω  ο ίδιος και  έχει να κάνει με την συμπεριφορά  των Άγγλων  συγκεντρωτικά εδώ.  Φθάσαμε λοιπόν  και σταματήσαμε  στο τέλος της φάλαγγας. Κατέβηκα  και προχώρησα για να δω  τι συμβαίνει. Πολλοί    εφόσον  μας καλωσόρισαν, γιατί πίστευαν  ότι η είχαμε αποκλειστεί η  αιχμαλωτιστεί, εμείς  για μια ακόμη φορά   είχαμε μεγάλη τύχη.  Μου είπαν ότι δεν μας αφήνουν να περάσουμε κάτω  οι Άγγλοι εάν πρώτα δεν παραδώσουμε τα όπλα μας και ότι άλλο αυτοί  έκριναν, πυρομαχικά, χειροβομβίδες κλπ. Ο Διοικητής μας, μου το επιβεβαίωσε  και ήδη είχαν αρχίσει και συγκέντρωναν  τον οπλισμό τους σε ένα φορτηγό  το οποίο ξεκίνησε για να κάνει μια κυκλική διαδρομή τριών-  τεσσάρων ωρών περίπου  και να περάσουμε άοπλοι. Εν πάση περιπτώσει του είπα εμείς  θα τα βάλουμε στο δάπεδο  τα όπλα και θα τα κρατήσουμε. Μου  είπε υπ’ ευθύνη σας κάντετο αυτό. Έτσι και έγινε. Τώρα για  ποιο λόγο οι Άγγλοι δεν θελαν  να μας άφησαν να περάσουμε οπλισμένοι το ήξεραν αυτοί το ξέραμε και εμείς. Μας είχαν βομβαρδίσει δικά τους αεροπλάνα στη βάση και όλοι ήσαν πυρ και μανία μαζί τους. Αυτό επιβεβαιωμένο. Στην διάρκεια της πρώτης φάσης, όπως σας έχω ήδη πει, μας ειδοποιούσε τα ΡΑΝΤΑΡ της Αεροπορίας όταν αεροπλάνα ερχότανε για εμάς. Σε ένα τηλεφώνημα της Αεροπορίας  ήταν ο Διοικητής τους, πιθανόν να θυμάμαι σωστά. Αν όχι δεν πειράζει μου είπε  το όνομα του, επισμηναγός Ορφανός. Μου είπε  να ρωτήσω  τον Διοικητή μας το εξης οι Τούρκοι έχουν Αεροπλανοφόρο; Του απάντησα όχι, μου λέει σίγουρα; του λέω ναι γιατί με ρωτάτε; Μου απάντησε γιατί  κάποια από τα ελικόπτερα που έρχονται και βομβαρδίζουν πάνω στο Νησί, ξεκινάνε από το αεροπλανοφόρο που είναι 40-50 μίλια μακρυά από ό εδώ, είσαι λοιπόν σίγουρος  ότι δεν έχουν  τέτοιο πλοίο; Τον βεβαίωσα ότι είμαι  εκατό  τοις εκατό βέβαιος, αλλά το γεγονός  θα το αναφέρω στον Διοικητή μου  όπως και έγινε. Επίσης συνάδελφοι στα πυροβόλα χωρίς να γνωρίζουν  κάτι για αυτό, επέμεναν ότι σήμερα την πρώτη  ημέρα της αποβάσεως το αεροπλάνο που μας βομβάρδισε όταν έστριβε να φύγει  είδαν ότι ήταν Αγγλικό, δεν πιστεύω να έκαναν λάθος όλοι. Άρα, όντως είχαν τους λόγους τους να  μας υποχρεώσουν να περάσουμε άοπλοι από την Βάση τους. Αυτά τα δυο περιστατικά ήταν πραγματικότης. Πέρα από αυτό μας είπαν ότι τα αεροπλάνα τους που πετούσαν όπου ήθελαν, και όταν εντόπιζαν  δική μας στρατιωτική φάλαγγα να κινείται προς  διάφορα μέτωπα αμέσως ειδοποιούσαν τα Τουρκικά αεροπλάνα και  τις διέλυαν. Όλοι οι Άγγλοι του Νησιού πάνω στο καπό του αυτοκινήτου  τους είχαν βάλει μια μεγάλη σημαία τους, και στα σπίτια τους στις ταράτσες πάλι το ίδιο. Και όταν περάσαμε τελικά μέσα από τις βάσεις για Λάρνακα  είχαν βάλει στον δρόμο συρματοπλέγματα ζικ-ζακ ούτως ώστε η ταχύτητα μας να είναι έως τα 15-20 χιλιόμετρα. Φτάνοντας στην Λάρνακα πήγαμε σε ένα γυμνάσιο και εγκατασταθήκαμε. Την δεύτερη μέρα ήρθαν, δεν έμαθα γιατί  ήρθαν, με αυτοκίνητο 2-3 Άγγλοι πολίτες. Σταματήσανε στην πόρτα του  γυμνασίου και συζητούσανε με τον σκοπό. Εγώ απλώς παρακολουθούσα την σκηνή από αρκετά μακριά. Ξαφνικά ένας ναύτης ΟΥΚ Κύπριος αρπάζει την σημαία τους και την ποδοπατούσε. Αυτοί μπήκαν στο αυτοκίνητο τους και έφυγαν. Πλησίασα τον ναύτη  και του είπα, παρόλο το δίκιο του, ότι ήταν λάθος αυτό που έκανες, χωρίς άλλες εξηγήσεις. Μετά 15-20 λεπτά χτυπά το τηλέφωνο  εκεί  που ήμασταν και μας λέει ο  Στρατιωτικός  Διοικητής της Λάρνακας εκκενώστε το γυμνάσιο γιατί έρχονται Τούρκικα αεροπλάνα να σας βομβαρδίσουν, φάνηκε αμέσως  ποιο ήταν το λάθος του ΟΎΚ και επίσης ποιος ειδοποίησε τα Τουρκικά αεροπλάνα για το πού ήμασταν. Αυτά όσον αφορά την συμπεριφορά των Άγγλων στην  Κύπρο. Φυσικά  γνώριζαν   αυτά  και άλλα πολλά που εμείς δεν τα ξέραμε και μάλλον ακόμη δεν ξέρουμε και ιδίως σε πολιτικό επίπεδο που είναι μαιτρ  σε αυτά τα πεδία, η ευγενής αυτή φυλή.

Κωνσταντίνου.-  Εμείς δεν περάσαμε από  τα χωράφια.

Αθανασούλης.- Πιστεύω Δημήτρη ότι   αυτοί που είχαν  βγει στην Σακάρια  όπως είπε κάποιος, λέω βγει γιατί  όταν στον πρώτο γύρο της εισβολής το χωριό το κατάλαβαν οι Ελληνοκύπριοι της Εθνικής Φρουράς   δεν είχε βρεθεί εκεί ούτε ένας Τουρκοκύπριος, πιστεύω απόλυτα αυτούς  που είχαν      πει ότι υπήρχε ένα τούνελ που κατέληγε στο Κάστρο της Αμμοχώστου.  Άρα πρέπει να είναι   έτσι γιατί αυτοί    είχαν ειδοποιηθεί ότι τα Τουρκικά  στρατεύματα πλησιάζουν στην  Αμμόχωστο   και είχαν αρχίσει να επιστρέφουν. Όπως επίσης, εσείς περάσατε  δύο ώρες πριν από εμάς τους πέντε, είσαστε και  μια μεγάλη δύναμη  και αυτοί, οι δυο τρεις  που είχαν είδη επιστρέψει και είχαν στήσει τα δυο πολυβόλα στην πλατεία, κάποιος έκανε λόγο για ελεύθερους σκοπευτές, δεν  είχαν πρόβλημα να μας επιτεθούν. Κάπως έτσι   είναι  αλλά και τα στοιχεία εκεί οδηγούν.

Κωνσταντίνου.-  Έχω αναφέρει τι μας  έκαναν οι Εγγλέζοι.

Αθανασούλης. Εντάξει δεν το ήξερα  αυτό  ήταν  επίσης και η περίπτωση του Ρ/Ε της Αεροπορίας με τα ελικόπτερα / αεροπλάνα των Άγγλων. έπρεπε αυτό να ειπωθεί.

Κωνσταντίνου.- … στην βάση Ακρωτηρίου.

-.  Μου τάχει πει αυτά ο Κων/νου.

Κωνσταντίνου.-  Του είπα ότι……

-. Ας πει   την δική του πλευρά…….

Κωνσταντίνου.-  Ναι, ναι!

Αθανασούλης.- Όπως σας είπα πιο πάνω εγκατασταθήκαμε σε ένα γυμνάσιο και μείναμε για λίγες ημέρες. Μας παραχώρησαν οι άνθρωποι δυο  τρεις τάξεις -γραφεία και ένα  τηλέφωνο. Πιάσαμε βάρδιες σε διάφορα  σημεία και οι τρεις ναύτες της Σν  έπιασαν τετραωρίες στο τηλέφωνο. Ενημερώθηκε το ΓΕΕΦ που είμαστε ειδοποιήθηκε η 4η νομίζω ανωτέρα στρατιωτική διοίκηση  για τις όποιες ανάγκες μας εν καιρώ πολέμου και άρχισαν, η Στρατιωτική Διοίκηση εννοώ, να μας εφοδιάζει κανονικά,  τροφοδοσία,…..

Κωνσταντίνου.-  Σε διακόπτω, τελικά, θα μου  πεις τελικά, ποιος έβγαλε την φήμη ;

Αθανασούλης. Ορίστε;

Κωνσταντίνου.-  Επειδή εσύ  ξέρεις…  ποιος  έβγαλε την φήμη  όταν είδαμε στα……..

Αθανασούλης.- Παρατηρήθηκε  ότι αρκετοί,  μετά την εγκατάστασή μας στην Λάρνακα, ότι κάποιοι άρχισαν ένας ένας να φεύγουν, αυτοί….

-. Ποιοι αυτοί;

Αθανασούλης.- Οι Κύπριοι. Ειδικά αυτοί που  τα χωριά τους ήταν στις επαρχίες  που περνούσαμε, έφευγαν……

-. Ένα λεπτό κύριε Αθανασούλη ; Ποιοι φεύγανε; φεύγανε οι επιστρατευμένοι που είχανε……..

Αθανασούλης.- Έφευγαν  οι έφεδροι κυρίως……..

-……..που είχανε έρθει στη βάση, φεύγανε οι Κύπριοι που  ήτανε εκεί έτσι κι αλλιώς και υπηρετούσανε, ποιοι φεύγανε, κάτοικοι από τα χωριά  για να γλυτώσουνε;

Αθανασούλης.- Από τους δικούς μας  Ελλαδίτες κανένας, εννοώ   τους Κύπριους  που υπηρετούσαν, έφυγαν μερικοί, αλλά οι ποιο πολλοί που έρευγαν ήταν οι επίστρατοι, να λάβετε υπόψη σας ότι εμείς είχαμε και ναύτες Ελλαδίτες, πιστεύω ήταν  οι μόνοι στρατεύσιμοι  Ελλαδίτες, που υπηρετούσαν στις τορπιλακάτους και ανήκαν στην Εθνική Φρουρά, για να μην τα μπλέξουμε με  αυτούς της ΕΛΔΥΚ, ήταν όλοι πληρώματα, στρατεύσιμοι  και μετά όταν δεν υπήρχαν Τ/Α   ήλθαν και ενσωματώθηκαν στο πλήρωμα στην βάση. Για να μην γίνει καμιά παρεξήγηση, κανένα  στέλεχος  η στρατεύσιμος Ελλαδίτης δεν λιποτάκτησε. Από ότι είχαμε μάθει, και στο στρατό  είχε πάρει διαστάσεις   το φαινόμενο αυτό. γιατί μόλις φθάσαμε στην Λεμεσό ήρθαν σήματα από τo ΓΕΕΦ πάνω  σ’ αυτό θέμα. Και όταν ήρθε ο νέος αρχηγός ΓΕΕΦ στρατηγός Καραγιάννης, αν θυμάμαι καλά,   ήταν από τα νέα μέτρα που  πήρε…

-. Πως το έλυσε;

Αθανασούλης.- Λεπτομέρειες δεν ξέρω, αλλά  λάβαμε σήματα πάνω στο θέμα   ότι έστησαν, μπλόκα  από στρατιωτική  αστυνομία  και όσους συλλαμβάνουν  θα  τιμωρούνται αυστηρά,  δεν ξέρω περισσότερα….

Κωνσταντίνου.- Κώστα εσύ ήσουνα δίπλα  στον Δούκα, ο Δούκας κυκλοφόρησε  μια φήμη… δηλαδή με εντολή του…   δεν ξέρω ποιος, δική του η κάποιος  του την έδινε… ότι μας έχει ζητηθεί από το ΓΕΕΦ να στείλουμε  ένα γκρουπ από τριακόσια άτομα στην πράσινη γραμμή στην Λευκωσία, ε, σε ένα τέταρτο όχι μόνο…

Αθανασούλης.- Θα το έλεγα τώρα….

Κωνσταντίνου.- Όχι μόνο οι επιστρατευμένοι…. δεν  είχαμε  στον δρόμο για την  Λεμεσό έναν Κύπριο, έναν Κύπριο από  τους κανονικούς. Ήμασταν μόνο Ελλαδίτες, κάνεις λάθος, τέλος πάντων υπερβάλεις. Ναι.

Αθανασούλης.-Ο Κωνσταντίνου   επιμένει να του πω ποιος  κυκλοφόρησε την  φήμη ότι οι ποιο πολλοί θα πάμε στην πράσινη γραμμή. Θέλω να σας  πω ότι  μόνο εκεί αυτές τις ώρες γινόταν  ο χαμός απ’ ότι ακούγαμε. Ειδοποιηθήκαμε   να ετοιμαστούμε, σε κάποιο χρονικό διάστημα  2 η 3 ωρών θα φύγουμε για Λευκωσία γιατί εκεί είχαν άμεση ανάγκη από κόσμο  κι εμείς έπρεπε να στείλουμε  τριακόσια άτομα εκεί. Ταυτόχρονα  από  πιο πριν σερνόταν  η φήμη ότι πάμε για Λευκωσία. Μόλις άκουσαν να ετοιμαστούμε, άρχισαν   να φεύγουν όχι μόνο οι επίστρατοι αλλά  και  ορισμένοι που υπηρετούσαν την κανονική τους θητεία, όμως έμειναν και κάποιοι μαζί μας… Ο Δημήτρης  εξακολουθεί να θέλει να  μάθει οπωσδήποτε ποιος έβγαλε τη φήμη. Λοιπόν  η απάντησή μου είναι, μπορεί να μην  ήταν  μόνο μια φήμη, μπορεί όμως να ήταν και αλήθεια. Και τα δυο παίζουν Δημήτρη… όσο για τον Δούκα δεν τον κρίνω εγώ γιατί όλοι,  με μεγάλη ευκολία θα πούνε ότι τον κρίνω… δεν είμαι αμερόληπτος,  γιατί όπως εσύ είπες ήμουν όχι κοντά αλλά πολύ κοντά του, σκέψου μόνο πώς χειρίστηκε το θέμα εγκατάλειψη βάσης… Λάρνακα… Λεμεσό… όσο καιρό ήταν Διοικητής και δεν άνοιξε μύτη μέχρι που ήρθαμε στην Ελλάδα!

-. Κύριε Αθανασούλη ποια ήταν η συμπεριφορά των Ελλήνων  Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και ναυτών που είχανε κατέβει, που είχατε κατέβει και είσαστε στην διάρκεια της απόβασης  στην βάση »ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ΄» που έζησες τα γεγονότα;

Αθανασούλης.- Με ρωτάτε για την συμπεριφορά  αποκλειστικά των Ελλήνων. Η συμπεριφορά  ήταν πολύ καλή έως αρίστη  στο  σύνολο όσον αφορά  τον πόλεμο, για το πραξικόπημα τα είπαμε, και μιλώ αυτή την στιγμή για υπαξ/κούς και ναύτες, για τούς αξιωματικούς σας είπα  έναν-έναν ό,τι γνωρίζω, όχι σενάρια και υποθέσεις. Στον πόλεμο επάνω λέω, πέρα από αυτό που με ρωτήσατε  ήταν ακριβώς το ίδιο, δηλαδή αρίστη η συμπεριφορά και  των αδελφών μας Κυπρίων, ίσως και καλύτερα  πολέμησαν και αυτοί, μέχρι που φάνηκε ότι το παιχνίδι  ήταν σικέ και στο τέλος στράφηκαν εναντίον μας ,και με το δίκιο τους βέβαια.  Δυστυχώς  υπήρξαν εξαιρέσεις, ευτυχώς ήταν ελάχιστες, δυστυχώς  αυτές οι ελάχιστες μπορούσαν να επηρεάσουν  αρνητικά το σύνολο, και έτσι μπορούμε  να λέμε  ότι το σύνολο  συμπεριεφέρθη άψογα σε ειδικές  συνθήκες και περιβάλλον  πεζικού και όχι στην θάλασσα. Οι κριτικές  είναι εύκολες κύριε Κακαρά, η πραγματικότητα ήταν  πολύ  σκληρή. Εκ των υστέρων  συνήθως  λέμε ότι  αυτό ήταν το σωστό η κείνο… Όταν φτάσαμε στη Λεμεσό μείναμε  για 4-5 εβδομάδες ίσως και περισσότερο  σε ένα Γυμνάσιο. Τότε άρχισαν λίγοι-λίγοι να φεύγουν….

-. Όταν λες φεύγανε εννοείς τι; Λιποτακτούσαν;

Αθανασούλης.- Όχι, όχι. Όταν λέω  να φεύγουν  εννοώ άρχισε ομάδες- ομάδες ο επαναπατρισμός, γιατί άρχισαν και τα  πρώτα  δρομολόγια των επιβατικών πλοίων. Θυμάμαι  πάντως ότι είχαμε πάρει  ένα σήμα,  πρέπει να ήταν από το Αρχηγείο Ναυτικού, δεν νομίζω από  το ΓΕΕΦ. Το σήμα αυτό ανέθετε στην ΝΒΧ να σχεδιάσει  πώς θα πρέπει να είναι το Ναυτικό στην Κύπρο με την νέα πραγματικότητα και ποιοι κατά την κρίση του Διοικητού χρειάζεται να παραμείνουν ακόμη στο νησί. Έτσι έμεινα   και ήρθα με τους λίγους τελευταίους. Εκεί λοιπόν που φτιάχναμε  πώς θα πρέπει να είναι το Ναυτικό, συνέβη αυτό που δεν μπορεί να συλλάβει ο νους κανενός λογικού ανθρώπου. Ακούστε τι συνέβη. Είναι  μάλλον πρωινή ώρα και καταφθάνει ένα  τζιπ λαντροβερ από την Λευκωσία. Κατέβηκε ένας Υπαξ/κός με ένα χαρτοφύλακα και όπως μου είπαν ήθελε τον διοικητή. Τον έστειλαν σε εμένα όχι γιατί τον αντικαθιστούσα, αλλά εγώ κρατούσα την όποια αλληλογραφία του. Συμπτωματικά  ο διοικητής είχε πάει στην στρατιωτική διοίκηση Λεμεσού για υπηρεσιακούς λόγους και ο υπαξ/κός που κρατούσε τον φάκελο έπρεπε να φύγει γρήγορα -εφόσον παραδώσει τον φάκελο και πάρει υπογραφές από τον Διοικητή μας- για Λευκωσία. Ανησύχησα  ιδιαίτερα μήπως ο φάκελος περιέχει καμιά περίεργη επιχείρηση  και μας αιχμαλωτίσουν όλους μαζί και του λέω δώσε μου τον φάκελο.  Ήταν προσωπικός για τον διοικητή και τότε ανησύχησα περισσότερο, και είπα  θα το ανοίξω, εδώ πιθανόν να παίζονται ζωές αυτές τις στιγμές, θα τον ανοίξω τον φάκελο Τον άνοιξα και έμεινα στην κυριολεξία ξερός. Ο Παπαδάκης μετά δυόμιση μήνες μετά την οριστική κατάπαυση του πυρός, βγήκε από το λαγούμι του και ξέρετε τι έκανε; βαθμολόγησε εμάς που επί δυόμιση μήνες  πολεμούσαμε σε διάφορα μέρη στο μέτωπο αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, δεν μπορεί κανένας άνθρωπος  στον πλανήτη να κάνει αυτό το πράγμα, τίποτα άλλο.

-. Άρα δεν έχουμε  καμία  λιποταξία Ελλήνων στην εισβολή;

Αθανασούλης. Θα μου επιτρέψετε να μην  λέω Ελλήνων, αλλά Ελλαδητών   και  Κυπρίων γιατί απλά είμαστε  όλοι Έλληνες. Να κύριε Κακαρά, μιλάμε για καμία  λιποταξία, και απορώ  που με ρωτάτε, το αντίθετο μάλιστα είχαμε αρκετούς ναύτες  και μονίμους Αξ/κους- Υπαξ/κους και αυτό ήταν ένα είδος  ατού, ότι ήμασταν όλοι μαζί.  Άσχετο περιστατικό. Μια ημέρα στην Ναυτική Βάση  για κάποιο μικρό διάστημα είχαμε ησυχία και λέω να πιω ένα ποτήρι παγωμένο νερό. Πήγα στην τραπεζαρία μας δεν βρήκα και πήγα στου πληρώματος. Βρήκα νερό  και ήταν πολύ κρύο εφόσον κανείς δεν περνούσε από εκεί, ήταν πολύ παγωμένο. Όταν άρχισα να πίνω χτυπάν οι σειρήνες αεροπορική επιδρομή, άρχισα να τρέχω να προλάβω  να πάω στη Σν, όμως δεν πρόλαβα  και τα αεροπλάνα ήρθαν πολύ γρήγορα πάνω από την κεντρική πλατεία   και  άρχισαν να πολυβολούν, τότε μπήκα κάτω από ένα ψηλό κτίριο στην μέση της βάσης, ενώ ταυτόχρονα  τα αεροπλάνα γάζωναν κατά μήκος την βάση και την πλατεία, εμείς τους  ανταποδίδαμε από κάτω. Εκεί λοιπόν έτρεξαν τέσσερις πέντε ναύτες. Ο διπλανός μου ναύτης εκεί που χτυπούσαν οι Τούρκοι από πάνω, και εμείς από κάτω, ένας χαμός δηλαδή, ο ναύτης δίπλα μου βγαίνει στην γωνία του κτιρίου και άρχισε να πυροβολεί τα αεροπλάνα. Του λέω βρε άνθρωπε με το Μ1  πας να ρίξης το αεροπλάνο; Μου απαντά όχι δεν το πυροβολώ να το ρίξω το πυροβολώ για να παίρνω θάρρος! Ναι, ναι γι’ αυτό μου έμεινε στην μνήμη……

-. Θυμάσαι ποιος ήταν αυτός;

Αθανασούλης.- Όχι φυσικά, Όχι, Ήταν Κύπριος  όμως και ήταν ο πιο ψηλός που  είχαμε στην βάση.

-. Δηλαδή κύριε Αθανασούλη στη διάρκεια της εισβολής  τα συναισθήματα των Κυπρίων απέναντι στους Έλληνες  στρατιωτικούς δεν είχαν αλλάξει λόγω του πραξικοπήματος ;

Αθανασούλης.- Στο διάστημα της εισβολής δεν περίσσευε χρόνος και σκέψη  για το πραξικόπημα. Όταν άρχισε ο πόλεμος  χουντικοί / ξεχουντικοί και Μακαριακοί / Εοκικοί  όλοι μαζί κοιτάγαμε   πώς να αντιμετωπίσουμε  την εισβολή. Πραγματικά δεν μίλησε  κανένας αυτές τις ώρες για χούντες, ΕΟΚΑ  κλπ αλλά άλλαξε και πολύ μάλιστα μετά την ανακωχή και το χάσιμο της μισής Κύπρου.

-. Τι άλλο θα ήθελες να θυμηθείς;

Αθανασούλης.- Πολλά, πάρα πολλά μου έρχονται στο μυαλό, όμως είναι σκόρπια, δεν  έχουν συνοχή και  είναι από διάφορα περιστατικά, κυρίως χρονικά, είναι ότι σε περίπτωση εχθροπραξιών δυο υποβρύχια και δυο η τέσσερις πυραυλάκατοι  αποσπώνται από  τον Ελληνικό Στόλο και τίθενται υπό τις διαταγές του Ναυτικού Διοικητού Κύπρου. Γιατί δεν  τα τηρήσανε αυτά τα σχέδια; Ακούστηκε εκ των υστέρων ότι, το  Υ/Β που σας είπα πως και εμείς ακούσαμε να μιλά με το Αρχηγείο,   ότι σίγουρα η Ελλάδα δεν θα χτυπήσει και ότι θα κάνουν στρατιωτικό περίπατο, πράγμα που έγινε. Και αν στη θέση του Κυβερνήτη του  Υποβρυχίου ήταν ένας Κουντουριώτης και δεν συμμορφωνόταν  την ώρα μας έκαιγαν και έριχνε τις τορπίλες  του στο υπερωκεάνιο (που μόλις καταλήφθηκε το λιμάνι της Κυρήνειας και έπεσε δίπλα λες και ήταν ποστάλι της γραμμής και αποβίβασε χιλιάδες, ναι χιλιάδες στρατιώτες, μας είπαν αυτοί που το είδαν), αν λοιπόν βαρούσε και σίγουρα θα  είχαν τεράστιες απώλειες τι θα γινόταν; Ποιος τους είχε βεβαιώσει ότι δεν θα ενοχληθούν στην μεταφορά  αυτού του στρατού; Δεν είμαι σε θέση να κρίνω τον Κυβερνήτη του Υ/Β    επειδή υπάκουσε στις διαταγές του Αρχηγείου, απλώς μιλάμε για σενάρια. Και επειδή μιλάμε για σενάρια θα άφηναν οι Αμερικάνοι να γίνει πόλεμος  μεταξύ δυο συμμάχων του ΝΑΤΟ, τους συνέφερε; Άλλο  ένα περιστατικό είναι το εξής.  Κάποια μέρα χτυπάει το τηλέφωνο, το σηκώνω και από την άλλη άκρη του τηλεφώνου, εφόσον με ρώτησε ποιος είμαι και αν μπορεί να μιλήσει  με τον Διοικητή του είπα  ότι δεχόμαστε  επίθεση από αεροπλάνα αυτή την στιγμή  και ο Διοικητής  δεν ήταν εκεί, ποτέ δεν ήταν φυσικά. Τότε μου είπε πες στον Διοικητή σου ότι έχουμε δυο Τούρκους αιχμαλώτους λοκατζήδες που τους είχαν ρίξει ελικόπτερα. Λοιπόν σε ανάκριση που τους κάναμε  μας είπαν ότι η ΝΒΧ ήταν ο στόχος τους, για την ακρίβεια  η αποστολή μας ήταν να εξαρθρώσουμαι την Ναυτική Βάση. Ο βαθμός ήταν συνταγματάρχης και  είναι αδύνατο να θυμηθώ  από  ποια Ανωτέρα Τακτική Διοίκηση ήταν, πιστεύω  μάλλον ότι ήταν από την Ανωτέρα Διοίκηση Αμμοχώστου, δε νομίζω να έχει σημασία αυτό,  σημασία είχε ο σκοπός των αλεξιπτωτιστών. Να προσθέσω ότι τα ελικόπτερα ερχόταν  είκοσι η τριάντα μαζί και όπου  θέλανε τους έριχναν και αμέσως άνοιγε ένα καινούργιο μέτωπο.

-. Ο Παπαδάκης  πότε παρέλαβε Διοικητής;

Αθανασούλης.- Εννοείται πότε  παρέλαβε Ν.Δ.Κ; Παρέλαβε αμέσως  μετά τον πρώτο ΑΤΙΛΛΑ. Με την  αλλαγή της Κυβέρνησης στην Ελλάδα ανεκλήθη ο Παπαγιάννης και πήγε Ν.Δ.Κ.  ο Παπαδάκης,  στην Ν.Β.Χ παρέλαβε ο  Δούκας.

-. Γιατί εκτιμάς ότι το ο Παπαδάκης σε έκανε στάσιμο; Γιατί το έκανε αυτό;

Αθανασούλης.- Πιθανόν επειδή  γνώριζα  πάρα πολλά πράγματα για την στάση  του και την συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια του πολέμου κυρίως. Όταν αποστρατεύθηκα με 30 χρόνια συντάξιμα δεν είχα ούτε ένα φύλο ποιότητας προακτέος κατά αρχαιότητα, όλα ήταν κατ’ εκλογή… αυτά.

-.  Τι πράγματα δηλαδή; Πάνω στα υπηρεσιακά πάντα;

Αθανασούλης.- Πάντα για τα  υπηρεσιακά…. Να σας πω. Δεν είχα ποτέ  προβλήματα μαζί του, εννοώ ότι έκανα τη δουλειά μου στην Βάση επί ένα χρόνο σωστά γιατί ποτέ  δεν μου έκανε ούτε μια φορά παρατήρηση, για να μη νομίσει κανείς ότι υπήρχε κάτι προηγούμενο. Το φύλο που μου έκανε σκίστηκε  από αυτούς που έπρεπε και πήγε στον σκουπιδοτενεκέ. Εγώ τότε, όπως σας είπα, προάχθηκα κανονικά με την τάξη μου σε Ανθ/στή και κανονικά  όταν συμπλήρωσα τα χρόνια σε Σημ/ρο.Το  1981  στα είκοσι πέντε χρόνια υπέβαλα παραίτηση δύο φορές, αλλά δεν έγινε αποδεκτή από το ΓΕΝ, και μου την γύρισαν πίσω. Ωστόσο λόγω της ελεεινής  συμπεριφοράς της υπηρεσίας προς εμάς που γυρίσαμε από την Κύπρο, είχα  αποφάσισα να φύγω οπωσδήποτε από αυτό το ναυτικό. Και έτσι στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1981 υπέβαλα υποψηφιότητα  με την ΕΔΗΚ και με  αποστράτευσαν υποχρεωτικά. Σας τα λέω αυτά γιατί το 1982 συνέβη ένα περιστατικό που με πήγε στην Κύπρο πάλι. Εφόσον αποστρατεύτηκα  με την υπηρεσία μου από το Πολεμικό Ναυτικό και την ειδικότητα μου, βάση νόμου που υπήρχε  το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας  μου χορήγησε δίπλωμα ασυρματιστή Α’ τάξεως μαζί και ναυτικό φυλλάδιο και αμέσως  ναυτολογήθηκα  σε επιβατικό/κρουαζιερόπλοιο  που εκινείτο  στην Ανατολική Μεσόγειο, σε πενθήμερο δρομολόγιο με δυο ημέρες παραμονής στον Πειραιά. Εκεί σε αυτό το πλοίο βρισκόμουν το 1983  όταν σε μια προσέγγιση στον Πειραιά πηγαίνοντας σπίτι μου, μου δώσανε οι οικείοι μου ένα χαρτί με ένα τηλέφωνο και το ονοματεπώνυμο ενός Ανθ\στή στο ΔΝΕ,   για να τον πάρω τηλέφωνο. Πράγματι τον πήρα και τον ρώτησα τι με θέλει. Μου απάντησε ότι  η υπηρεσία του ήταν στις μεταθέσεις των μονίμων  και ο Διευθυντής του  ήθελε να με συναντήσει, χωρίς να μου γιατί, αλλά να πήγαινα στον ΔΝΕ και αν δεν μπορούσα θα έστελνε ένα αυτοκίνητο να με πάει. Δεν είχα κανένα λόγο  να μην πάω. Του είπα όχι, δεν υπάρχει πρόβλημα  έχω μεταφορικό μέσον μόνο να είναι κάποιος στην πύλη του Κέντρου Εκπαιδεύσεως ΠΑΛΑΣΚΑΣ να με πάει στο γραφείο του από όπου θα πηγαίναμε  στον διευθυντή του. Έτσι και έγινε. Πήγα  στον ΔΝΕ  στο γραφείο του Ανθ/στη  και αυτός  αμέσως με πήγε στο γραφείο  του διευθυντού του. Ήταν κάποιος πλοίαρχος μάχιμος τον οποίο δεν είχα ξανασυναντήσει, όταν κάθισα με κέρασε καφέ και ευγενικά με ρώτησε  τα εξής δυο πράγματα. Πρώτον  αν θέλω να γυρίσω στο Ναυτικό  γιατί ξέρεις  τώρα τα τελευταία χρόνια πολλά άλλαξαν μιλάμε ότι εννοούσε   το 1981-1983, και θα το δεις και μόνος σου, γι’ αυτό καλό θα ήταν να γυρίσεις  πάλι ,πίσω στο Ναυτικό, Εγώ ασυναίσθητα κοίταξα την πόρτα του γραφείου του. Ομολογώ ότι με ξάφνιασε, ήταν κάτι που δεν περίμενα, αλλά χωρίς σκέψη το απέρριψα αμέσως, αυτό δεν γίνεται κύριε Β…    είμαι ναυτολογημένος στο  πλοίο…. και είμαι πολύ-πολύ καλά, και σηκώθηκα να φύγω. Ήταν απόλυτο το όχι μου και δεν το συζητούσα. Εντάξει εφόσον είσαι απόλυτος το δεύτερο που σε ρωτάω  θέλω να μου πεις εάν στην Κύπρο όταν ήσουν ήξερες το Βασίλη τον Γκίκα. Του είπα ναι τον ξέρω,  είμαστε στην Βάση μαζί. Όμως  να μου πείτε, γιατί  με ρωτάτε για τον Γκίκα. Μου λέει λοιπόν σε λίγες μέρες  έχουμε Συμβούλιο  για προαγωγές και στους υπό κρίση είναι ο Βασίλης ο Γκίκας για να προαχθεί σε Σημ/ρο. Λοιπόν εδώ έχει  κατηγορηθεί και ένα φύλλο ποιότητας από την Κύπρο  που τον κάνει στάσιμο. Του λέω  εκπλήσσομε γιατί  μετά τόσα χρόνια ισχύει αυτό το πράγμα, όμως σας λέω  πως είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να κρίνεται  στάσιμος για κάτι που έκανε η δεν έκανε στην Κύπρο,  ήταν και είναι  από τους καλύτερους  αν όχι ο καλύτερος αρχικελευστής, και γιατί τώρα  να μετράει αυτό το  φύλλο της Κύπρου; Γι’ αυτό ακριβώς σε φώναξα για να μην κάνουμε κάποιο λάθος και στη συζήτηση που κάναμε εδώ ο….. ήρθε και μου είπε ιδιαίτερα κύριε  Διευθυντά υπάρχει κάποιος άνθρωπος που μπορεί να σας βεβαιώσει  ότι  θέλετε για τον Γκίκα.  Εντάξει, αυτό που μου είπατε….   ότι  έχουν χρεώσει στον  Γκίκα είναι λάθος και όχι απλό λάθος είναι αισχρό ψέμα  και αν αφήσετε αυτόν τον άνθρωπο στάσιμο θα έχετε κάνει ένα έγκλημα. Μου είπε όχι θα το τακτοποιήσω. Σε πιστεύω όλα που μου είπες. Κάποτε, μετά ένα χρόνο η δυο είχα συναντήσει τυχαίως έναν παλιό συνάδελφο  που ήταν εν ενεργεία και τον ρώτησα για τον Γκίκα και μου είπε ότι είχε προαχθεί κανονικά σε  σημ/ρο και αυτό χάρη σε αυτόν τον Πλοίαρχο που έψαξε το θέμα και δεν  έγινε μια μεγάλη αδικία. Παράλληλα αυτός ο άνθρωπος  είχε ψάξει  και την δική μου ιστορία, γιατί φεύγοντας από το Ναυτικό  έκοψα κάθε δεσμό με το Σώμα. Εξακολουθώ να σας λέω περιστατικά όχι πλέον  με την σειρά,  χρονικά που συνέβησαν, αλλά όπως μου έρχονται στην θύμηση. Το επόμενο είναι  αυτό που άκουσα στο ραδιοτηλέφωνο  μιλώντας με τον Ναυτικό Σταθμό Πάφου. Υποθέτω ότι το περιστατικό έγινε τη δεύτερη ημέρα του ΑΤΙΛΛΑ 1. Έχω διαβάσει και ακούσει πολλά γι’ αυτό,  που γνωρίζουν από άλλες πηγές και ίσως γνωρίζουν περισσότερα από εμένα. Λοιπόν πρέπει να ήταν  το μεσημέρι της δεύτερης ημέρας της απόβασης. Όταν μας καλεί στο ραδιοτηλέφωνο ο Ναυτικός Σταθμός Πάφου. Όταν του απαντήσαμε, μας ζήτησε επειγόντως να τους ενημερώσουμε στην μάχη που γινόταν σε κοντινή του απόσταση πάνω από την θάλασσα μεταξύ πλοίων και αεροσκαφών ποια ήταν δικά μας, διότι μου λέει συνέβη το εξής, ήταν πολλά αεροπλάνα που μας είχαν επιτεθεί και μας χτυπούσαν αλύπητα. Απότομα όλα τα αεροπλάνα σηκώθηκαν και επιτέθηκαν σε δυο η τρία αντιτορπιλικά έξω  στα ανοικτά και αυτή τη στιγμή γίνεται ο χαμός, και εμείς υποθέτουμε ότι τα πλοία είναι του Ελληνικού Στόλου αλλά μας μπερδεύουν διότι με τα κιάλια βλέπουμε ότι τα πλοία   έχουν Τουρκική Σημαία. Του απαντάω περίμενε. Εμείς φυσικά  από ότι γνωρίζαμε  δεν είχαμε ούτε πλοία ούτε αεροσκάφη στην περιοχή.  Έτσι πήρα τηλέφωνο το ΓΕΕΦ  ΝΔΚ ήταν ο υποδιοικητής στο τηλέφωνο,  και όταν  του είπα περιληπτικά τι συμβαίνει αυτή την στιγμή, μου είπε  καμιά πληροφορία  δεν υπάρχει προς το παρόν, αυτό να πείτε και στον Ναυτικό Σταθμό Πάφου. Το μεταβίβασα αυτό στην Πάφο και του είπα να μας κάνεις αναμετάδοση για ότι σπουδαίο βλέπεις. Πράγματι μας έλεγε πώς εξελισσόταν η μάχη των πλοίων με τα αεροπλάνα έως ότου κάποια στιγμή μας λέει ότι τώρα βουλιάζει το ένα αντιτορπιλικό και έφυγε το άλλο. Φυσικά  εκ των υστέρων   δόθηκε  εξήγηση. Εμείς ξέραμε για τα δυο αντιτορπιλικά που είχαν έλθει από απέναντι, μάς έδινε στίγματα το ΣΕΠ ΔΟΞΑ που ήταν πάνω από  την Κυρήνεια στον  Κορμακίτη. Μας είχε  δώσει ο σημαιοφόρος του ΣΕΠ Δόξα την πορεία τους  από πριν που ερχόταν και όταν πλησίασαν τις Κυπριακές ακτές μας είπε τα βλέπω καλά με τα κυάλια είναι δυο Α/Τ τύπου Βέλος  και τους αριθμούς τους, η κάτι τέτοιο. Εν συνεχεία μας έδινε συνέχεια το στίγμα τους, έστρεψαν προς Δυτ.  Νότια. Δυτ. και περιέπλεαν το νησί. Κάποια στιγμή κατέπλευσε το αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ στη Λεμεσό και  αποβίβασε την ΕΛΔΥΚ αντί να την φέρει στην Ελλάδα. Εκεί ο τοπικός στρατιωτικός Διοικητής εζήτησε από τον Κυβερνήτη  του Α\Γ να του βομβαρδίσει στην πλαγιά ένα Τούρκικο θύλακα που ήταν γερά οπλισμένοι και είχαν μεγάλο πρόβλημα  με αυτούς. Ο Κυβερνήτης του Λέσβος  έκανε τον βομβαρδισμό στον θύλακα και τελειώνοντας έφυγε  προς τον Νοτιά, όχι προς Ελλάδα. Οι Τουρκοκύπριοι έστειλαν σήμα στην Τουρκία ότι Ελληνικό πολεμικό μας βομβάρδισε και οι Τούρκοι έστειλαν τα αεροπλάνα που βομβάρδιζαν τον  Ναυτικό Στ. Πάφου να βουλιάξουν το πολεμικό, την ώρα που εκεί έφθαναν τα δυο Τουρκικά που σας είπα πιο πάνω που τα παρακολουθούσε τα Ραντάρ του ΣΕΠ ΔΟΞΑ. Διατάξανε λοιπόν τα αεροπλάνα τους να βουλιάξουν το Ελληνικό πλοίο, αλλά στο στίγμα του ήταν τα δυο δικά τους και βούλιαξαν το ένα. Σ’ αυτή την επιχείρηση  είχαμε  μια ακόμη  σοβαρή απώλεια, χάθηκε ο  Κυβερνήτης  του ΛΕΣΒΟΣ πλωτάρχης  Μενδρινός…..

-. Χανδρινός;

Αθανασούλης.-  Λάθος μου, έχετε  δίκιο.

-. Όχι, Έκανες  πολύ καλά. Και  το θετικό είναι το στοιχείο, νομίζω, που δεν σας δίνανε στοιχεία από το  ραδιοτηλέφωνο, δεν σου απαντήσανε ότι είναι Τούρκοι;

Αθανασούλης. ΝΑΙ. Όταν σου λένε καμιά  πληροφορία  πάνω σε  αυτό, είναι  δουλειά μου να καταλάβω ότι πρέπει να σιωπήσω.   Φάνηκε  ότι κάτι συμβαίνει εκεί πέρα. Ήταν ολοφάνερο ότι  τα αεροπλάνα ήταν Τούρκικά  και τα πλοία επίσης… Καταλάβαμε ότι οι συζητήσεις τέρμα.

-.. Τι άλλο θυμάσαι κύριε Αθανασούλη που σου έκανε εντύπωση;

Αθανασούλης.- Στην απόβαση;

.-. Γενικά, γενικά.

Αθανασούλης. Θα σας πω  πάλι όπως μου έρχονται στο μυαλό. Θα σας πω τι  μας συνέβη όταν ήρθαμε στην πατρίδα. Όπως σας έχω πει ήρθα με τους λίγους τελευταίους, γύρω στους δέκα νομίζω ίσως περισσότεροι. Ήρθαμε με  πλοίο της γραμμής. Την  ίδια μέρα η την επαύριο παρουσιαστήκαμε στο πεντάγωνο στο Αρχηγείο Ναυτικού. Μας οδήγησαν στο γραφείο του Υπαρχηγού, αν   θυμάμαι  ήταν ο Υποναύαρχος Σταμούλης. Μπήκαμε μέσα και μας καλωσόρισε απολύτως τυπικά,  και μας είπε αυτήν την στιγμή δεν θα πούμε τίποτα. Πάρτε  σαράντα ημέρες άδεια και όταν γυρίσετε θα τα πούμε. Έτσι και έγινε. Δεν ξέρω τι έγιναν οι  υπόλοιποι, δεν  τους ξανασυνάντησα διότι την ημέρα που τελείωσε η άδεια μας και παρουσιαστήκαμε μας περίμενε  ένα φύλο πορείας  τον καθένα μας για την υπηρεσία του. Είχαν αφήσει εντολή στην πύλη του Πενταγώνου και μας έστελναν απευθείας  σε συγκεκριμένο γραφείο, παίρναμε το φύλλο πορείας και ο καθένας μας πήγαινε στην νέα του υπηρεσία του. Εγώ  μετατέθηκα στο ΣΔΑΜ, (Στρατηγείο Διοικήσεως  Ανατολικής Μεσογείου) στην Αγία Παρασκευή. Η  όλη συμπεριφορά τους στον Αρχηγείο, ήταν σαν να είναι ενοχλητική η παρουσία μας και  ήθελαν να μας ξεφορτωθούν. Μόνο που γιατί γλυτώσατε; δεν μας είπαν.

-. Είχε αλλάξει  το καθεστώς;

Αθανασούλης.- Βέβαια, το καθεστώς άλλαξε μεταξύ των δυο φάσεων του πολέμου.

.- Μετά τον πρώτο ΑΤΤΙΛΑ;

Αθανασούλης.- Δεν περιμέναμε, και δεν  θέλαμε να μας υποδεχτούν με τιμές  αλλά εγώ προσωπικά ένοιωθα να πλανιέται μια εχθρότητα στον αέρα. Σαν κάτι να μην είχαμε κάνει  καλά. Χουντικούς δεν μας είπαν, από όσο τουλάχιστον ξέρω εγώ, διότι ήσαν αυτοί  χουντικοί που μας κυβερνούσαν τότε. Πιθανόν να  ξέρανε, μάλλον αυτό είναι, ότι θα έπαιρναν  πόδι  οι μεγαλόσχημοι με την αλλαγή  και μας βλέπανε εχθρικά. Ένα πρωινό εργάσιμο πήγα στο ΓΕΝ. Βρήκα το κατάλληλο γραφείο και τους είπα φεύγοντας από την Κύπρο άφησα ένα μικρό χρέος στην Τράπεζα Κύπρου για ένα δάνειο που είχα πάρει. Συγκέντρωσα τα χρήματα και θέλω να τα στείλω,  μου είπαν ότι μόλις συγκεντρωθούν  όλοι που χρωστάνε θα σας ειδοποιήσουμε.  Μετά από δέκα μήνες, ένα χρόνο  έρχεται στο ΣΔΑΜ που υπηρετούσα ένα έγγραφο του ΓΕΝ που λέει οι κάτωθι  βαθμοφόροι, μια λίστα 7-8 άτομα,  φεύγοντας από την Κύπρο άφησαν χρέος στην τράπεζα,   το ποσόν που χρωστούσε ο καθένας μας, το δάνειο η τράπεζα της Κύπρου το έδινε κυρίως για αγορά αυτοκινήτου και το εξοφλούσαμε σε ένα χρόνο πριν επαναπατριστούμε κανονικά. Έλεγε λοιπόν τα ποσά του κάθε ενός από εμάς, δεν ήταν μεγάλα διότι  όλοι είχαμε ένα χρόνο και ήταν προς το τέλος και τελείωνε  ο χρόνος εξόφλησης, (συμπλήρωνε δε) το εξής Αυτοί που χρωστάν να τιμωρηθούν από τις υπηρεσίες τους διότι με αυτό που έκαναν εξέθεσαν την Ελλάδα εις την αλλοδαπή .Αλλά έτσι όπως φύγαμε με μια φόρμα εργασίας που μας είχε απομείνει  και την φοράγαμε  επί εξήντα ημέρες, ήταν φυσιολογικό να μην έχουμε αυτά τα χρήματα. Αντί λοιπόν να μας ειδοποιήσουν πώς να στείλουμε τα χρήματα ανακάλυψαν οι φωστήρες τι; Ότι είχαμε εκθέσει την Ελλάδα στο εξωτερικό! Δεν είχαν ακούσει εκεί  στο ΓΕΝ τίποτα για πραξικόπημα από Eλλαδήτες Αξκούς και καθαίρεση του εκλεγμένου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν είχαν ακούσει τίποτα για εισβολή και κατάληψη της μισής Κυπριακής Δημοκρατίας  από τούς Τούρκους, δεν είχαν ακούσει τίποτα για νεκρούς  και για το αίμα που χύθηκε, τίποτα δεν είχαν ακούσει οι χαρτογιακάδες και οι χούντες, μόνο ζητούσε το ΓΕΝ να  τιμωρηθούμε εμείς και όλα θα  αποκατασταθούν, και όλα θα ήταν μια χαρά, οι ανεγκέφαλοι, αυτοί που το συνέταξαν και αυτοί που το υπέγραψαν. Τώρα με καταλαβαίνετε γιατί πιο πάνω  μίλησα για άθλια και τρισάθλια συμπεριφορά του ΓΕΝ. Με ειδοποιούν κάποιο πρωί στο ΣΔΑΜ ότι ο διοικητής   Πλοίαρχος Παπασηφάκης  με θέλει να πάω στο γραφείο του. Πήγα. Μου λέει κάτσε και διάβασε αυτό. Ήταν αυτό το έγγραφο που ζητούσε να τιμωρηθώ. ‘Έμεινα ξερός. Του εξήγησα ακριβώς τι συμβαίνει. Παίρνει  τηλέφωνο  στο ΓΕΝ  στο γραφείο που είχε εκδώσει αυτό το χαρτί και αφού ρώτησε ποιος το έγραψε κλπ ρώτησε στο ΓΕΝ αυτόν που μιλούσε από ότι μου λέει εδώ ο Αθανασούλης αυτοί έχασαν τα πάντα στην Κύπρο και ακόμη οι οικογένειες τους είναι διάσπαρτες και μένουν σε φιλικά σπίτια, πολλοί έχουν νοικιάσει τα σπίτια τους και δεν έχουν  που να μείνουν,  ήρθε ο ίδιος στο γραφείο,     εσείς σαν Ναυτικό σε αυτούς τους ανθρώπους που θέλετε να τιμωρηθούν για το χρέος  που άφησαν στην αλλοδαπή, τι βοήθεια τους δώσατε; Η απάντηση ήταν ότι μπορούν να πάρουν 9 η 10 χιλ δραχμές από το ταμείο αλληλοβοηθείας. Τότε δεν τους δώσατε καμία βοήθεια διότι  αυτό το δάνειο το παίρνουν όλοι οι βαθμοφόροι του Ναυτικού ναι η όχι; και αυτός απάντησε ναι. Τώρα πες μου ποιος συνέταξε αυτό το ξινό έγγραφο ; Έφυγα από το γραφείο του διοικητού ΣΔΑΜ μη θέλοντας να ακούσω τίποτα άλλο και δεν εύρισκα τον δρόμο να γυρίσω στο υπόγειο, οφείλω να τονίσω ότι ο διοικητής ΣΔΑΜ μου είπε επί λέξει, πήγαινε στην δουλειά σου και αν θα τιμωρηθείς είναι δικό μου καπέλο και ξέχασε το. Εκτίμησα   αυτή την στάση του γιατί κατάλαβε με την μία τι είχε γίνει Έκανα ένα όρκο αυτή την στιγμή, ότι από εδώ και πέρα δε θα ασχολούμαι με τίποτα άλλο παρά μόνο πως θα φύγω από το Ναυτικό. Υπέβαλα δυο φορές παραίτηση και μου επιστράφηκαν, και δεν τις κάναν αποδεκτές δεν θυμάμαι… το 1981 κατέβηκα στις εκλογές υποψήφιος με την ΕΔΗΚ και επί τέλους έφυγα, γιατί από την ημέρα που μου είπαν ότι εξέθεσα εγώ και οι λοιποί βαθμοφόροι την Ελλάδα στην Κύπρο ένοιωθα τελείως ξένο σώμα. Και να στο λένε γραπτώς από την καρέκλα του Πενταγώνου πάει πολύ…

-. Ενώ είχαμε χάσει την  μισή Κύπρο

Αθανασούλης.- Ναι, κύριε  Κακαρά. Εμείς  άλλα περιμέναμε από το Γενικό Επιτελείο, μιά συμπαράσταση, τίποτα άλλο, αλλά αυτά τα σαΐνια άλλο αντιλήφθηκαν,  αντιλήφθηκαν ότι τους εκθέσαμε, μιλάμε για πολύ  μυαλό… Το επόμενο που θέλω να σας πω ότι εκεί στο 97 η 98  έλαβα ένα χαρτί όπου το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού μου ζητούσε αντίγραφο ποινικού μητρώου  και δεν θυμάμαι τι άλλο για να μας δώσουν  κάποιο μετάλλιο οι κουβαρντάδες σε όσους πολέμησαν στην Κύπρο. Βρε αχρείοι, τώρα 25 χρόνια μετά σας έπιασε ο πόνος να μου δώσετε, πετάλιο,  ανάξιοι; Έκανε μπαμ ότι κάτι βρωμάει. Πήρα το τηλέφωνο  του γραφείου που μας ζητούσε  αυτά τα δικαιολογητικά για το μετάλλιο στο  ΓΕΝ και είπα δεν το θέλω ευχαριστώ,  γιατί φαινότανε ότι κάποιο λάκκο είχε η φάβα. Πράγματι   σε μια εβδομάδα  με πήραν γνωστοί μου  στο  τηλέφωνο και μου είπαν ότι ο σκοπός τους  ήταν να ξεπλύνουν κάποιους  καραμπινάτους χουντικούς……

-. Έχω αρθρογραφήσει …

Αθανασούλης. Έχετε; … πού να το ξέρω.  Διάβασα στον τύπο μερικά σχόλια αλλά δεν ήξερα ότι συμμετείχατε.  Πάντως εγώ δεν δέχθηκα αυτό το μετάλλιο και δεν ξέρω τελικά τι έγινε.

-. Καλά έκανες, δεν έχασες τίποτα απολύτως, κράτησες την αξιοπρέπειά σου.

Αθανασούλης.- Δεν με ενδιαφέρει. Σκασίλα  μου, τα φέρνω βόλτα μια χαρά χωρίς  το μετάλλιό τους… Γιατί η αξιοπρέπεια έχει χαθεί  παντελώς στις ημέρες μας. Συνεχίζω σκόρπια  περιστατικά που μου έρχονται στο μυαλό τώρα, αν και μου φαίνεται σαν αστείο. Μια ημέρα με πήρε ο ύπνος όρθιο στη Σν ακουμπισμένο στον τοίχο φορώντας το κράνος μου και κάποια στιγμή ακούω ένα θόρυβο και ξυπνάω κυρίως από τον θόρυβο του κράνους στο τσιμέντο, είχα πέσει κάτω επάνω σε ένα ξύλινο πάγκο και (είδα) τους ναύτες να τρέχουν να δούνε τι ήταν αυτό που έκανε τόσο θόρυβο. Εδώ  θυμάμαι  για μια ακόμη φορά τη βοήθεια του Ζέρβα που  ερχόταν  και με βοηθούσε πάρα πολύ. Άλλος ένας επίσης που όλες τις ημέρες  και τις νύκτες βρισκόταν όλο το 24ωρο στο πόδι  έτοιμος, άγρυπνος ήταν ο πυράρχης ο Κασελούρης… Αυτό δεν πάει  να πει  ότι όλοι οι άλλοι δεν ήταν στα πυροβόλα τους μέρα -νύχτα. Είχαμε,  έτσι νομίζω γύρω στα δεκαπέντε έρλιγκον και μερικά  μπράουνιγκ πάνω στην ταράτσα ενός κτιρίου. Αυτοί, οι χειριστές, ήταν  γύρω στα τρία τέσσερα άτομα   και είχαν όλα έναν Υπαξ/κό επικεφαλής. Αυτά, τα πυροβόλα  παθαίνανε συχνά –  πυκνά  εμπλοκές. Μόλις παθαίνανε εμπλοκή  ειδοποιούσαν εμάς στη Σν και εμείς κάναμε ανακοίνωση, ο πυράρχης στο πυροβόλο πέντε π,χ η στο 1 η όπου αλλού……..Ο Κασελούρης είχε έδρα του στο πυραρχείο και ένα  καμιόνι,  και μόλις ανακοινώναμε βλάβη – και αυτό γινόταν τακτικά – άρχιζε να τρέχει από πυροβόλο σε πυροβόλο. Κάτι πάνω σε αυτό το οποίο επιβεβαιώνει πλήρως τον Κων/νου, δηλαδή ότι στην πρώτη φάση του πολέμου  δεν είδαμε κανέναν να κυκλοφορεί,  συμφωνώ απολύτως μαζί του. Σε μια συζήτηση   που είχα  με συναδέλφους ένα βράδυ, ήταν η τρίτη ημέρα του πολέμου,  με ρώτησαν, που είναι ρε Κώστα ο  τάδε που είναι ο άλλος κλπ… οπότε ένας λέει εγώ παιδιά  δεν βλέπω κανέναν από τους  πιο  ψηλά…   αλλά παρηγοριέμαι όσο ακούω όλη μέρα και νύχτα την φωνή του Αθανασούλη στα μεγάφωνα,  με παρηγορεί αυτό και λέω  εντάξει… Πάνω σε αυτό, επειδή κάποιοι ναύτες κυρίως αλλά και ορισμένοι συνάδελφοι τα έμπλεξαν και είπαν ο Αθανασούλης  μας έσωσε, λέω ότι, δεν είναι  σωστό. Έκανα τη  δουλειά μου  όπως την κάνανε  όλοι και με τις σωστές κινήσεις που γίνανε από την διοίκηση στον ΑΤΙΛΛΑ ΙΙ, σωθήκαμε όλοι μαζί.

-. Σημασία είχανε και η  δική σου και του Κων/νου η  μαρτυρία, διότι εσύ έζησες  τα πράγματα,  μέσα από τον ασύρματο, μέσα από την Συννενόηση, μέσα από  τις Επιχειρήσεις, ήσουνα από τους αρχαίους υπαξ\κούς…

Αθανασούλης.Ο αρχαιότερος Υπαξ/κός  αλλά αυτό δεν έχει σημασία….

.- Ανθυπασπιστης δεν ήσουνα;

Αθανασούλης.- Αρχικελευστής.

-.  Ήσουν ο αρχαιότερος  από τους…

Αθανασούλης. Κυρίως στην θέση μου στη Σν. Καμιά πληροφορία δεν περνούσε στην βάση η σήμα, τηλέφωνα…  ένας μικρός,  ας τον πούμε,  θάλαμος επιχειρήσεων, όλα ήταν εκεί, βάλτε και τρεις δέκτες που ακούγαμε BBC,ΡΙΚ ΚΑΙ ΜΠΑΥΡΑΚ. Απλά, δεν ήταν δυνατόν να υπάρχει κάποιος μέσα στην βάση που να  είναι περισσότερο ενημερωμένος από εμάς στην  Σν. Στην συνέχεια της ιστορίας, έτσι πληροφοριακά το λέω, αυτός ο μικρός χώρος ήταν ο στόχος  για τα πυροβόλα  του ενενήντα τοις εκατό των αεροπλάνων, γι’ αυτό εκεί σε εμάς  δεν ερχόταν σχεδόν κανείς. Οι Τούρκοι όπως ήταν φυσικό σε όλο το Νησί βομβάρδισαν όλες τις κεραίες της CΥΤΑ, της τηλεόρασης, ραδιοφωνικών σταθμών… για να δημιουργήσουν κομφούζιο στις επικοινωνίες κλπ…..

-. Και αυτές τις έβγαζες  εσύ συμπυκνώνοντας  ότι άκουγες  από     ραδιόφωνα, SSB, ασύρματο… και ενημέρωνες…

Αθανασούλης.-  Όλα αυτά για να είμαστε ενημερωμένοι. Κανένας μα κανένας δεν έμπαινε στον κόπο από το  ΓΕΕΦ την ΝΔΚ να  μας πει τι γίνεται. Θα σας πω δυο μικρές ιστορίες. Τ ο ΜΠΑΥΡΑΚ εκτός από αυτό που σας είπα ότι σας μιλάμε από το βυθό  της θάλασσας που μας ρίξατε χτες βράδυ…    επαναλάμβανε  πολλές φορές στα Ελληνικά βέβαια, Έλληνες μην πολεμάτε το ειρηνευτικό εκστρατευτικό σώμα των Τούρκων, τα ηρωικά ΜΕΧΜΕΤΖΙΚ, ήταν οι πεζοναύτες αν θυμάμαι καλά την λέξη, ήρθαν για ειρηνευτικούς σκοπούς, το  επόμενο ειρωνικό σχόλιο, που συνήθιζε να λέει το BAYRAK ήταν:  Έλληνες μην πολεμάτε γιατί στο τέλος θα πάθετε ότι πάθατε στην Μικρά Ασία και η ιστορία σας το αναφέρει σαν Μικρασιατική καταστροφή.

-. Σαν τις σημερινές ειρηνευτικές που γίνονται και πάνε και σακατεύουν τον κόσμο.

Αθανασούλης.- Τι άλλο να πω… αυτά,  δεν  θυμάμαι κάτι άλλο…κάτι σπουδαίο που  να μου διαφεύγει. Νομίζω ότι το καλύψαμε όλο το Κυπριακό. Δεν ξέρω κάτι που  να….

-. Άρα εκτιμάς  ότι το πραξικόπημα έπαιξε σοβαρό ρόλο και στα συναισθήματα των Κυπρίων  απέναντι των Ελλήνων και βέβαια στην εισβολή  των Τούρκων. Το είπες μόνος σου.

Αθανασούλης.- Δεν  εκτιμώ ότι έπαιξε ένα  ρόλο, εκτιμώ  ότι  έπαιξε τον κύριο  ρόλο και κυριολεκτώ. Οι Κύπριοι των καιρό που  πήγα εγώ κάτω καλοκαίρι ‘73 δεν μας συμπαθούσαν απλώς,  αλλά ένοιωθαν κάτι περισσότερο από συμπάθεια   για όλους τους Ελλαδίτες. Τώρα όσον αφορά  την εισβολή των  Τούρκων τι να πω.  Είναι για  εμένα, σίγουρο ότι  το πραξικόπημα έφερε τους Τούρκους. Οι Τούρκοι  είπαν ότι πάμε να εισβάλουμε στην Κύπρο διότι με το πραξικόπημα διαταράχθηκε η ισορροπία στο Νησί και ότι τους έδιναν αυτό το δικαίωμα  σαν εγγυήτρια Δύναμη οι συνθήκες της Γενεύης, Λοζάνης κλπ. Δεν ξέρω, πιθανόν να το έκαναν, κάποια άλλη φορά. όμως το αποπειράθηκαν το 1964 και δεν το τόλμησαν, επίσης το 1967 και πάλι δεν το τόλμησαν. Το 1967 η Ελλάδα είχε   ισχυρό στράτευμα επάνω στο Νησί, το οποίο το φέραμε πίσω. Τώρα που χτύπησαν ήξεραν ότι το Νησί ήταν άοπλο, ότι η Εθν. Φρουρά κυνηγούσε τον Μακάριο, η Ελλάδα δεν είχε ουσιαστικά Κυβέρνηση, οι Αμερικανοί τους βεβαίωσαν ότι δεν θα ενοχληθούν από  την Ελλάδα, όπως και έγινε οι Ρώσοι δεν υποστήριζαν  άλλο τον Μακάριο  όπως παλιά. Επί τη ευκαιρία να σας πω κάτι με τους Ρωσικές τορπιλακάτους, που είχαμε στην Κύπρο, είχαμε πέντε  ναι πέντε  και είχαμε διαλύσει τη μία για να  επισκευάσουν οι μηχανικοί τις άλλες, διότι οι Ρώσοι δεν  έστελναν ανταλακτικά, όπως είχα ακούσει, αυτό μπορούν να το βεβαιώσουν η να το διαψεύσουν άλλοι κυρίως τα συνεργεία και οι μηχανικοί. Η κυβέρνηση της Κύπρου έδινε με το σταγονόμετρο τον τελευταίο καιρό η και καθόλου χρήματα  για υλικά και ανταλακτικά, περισσότερο την Κυβέρνηση την ενδιέφερε  να φύγουμε εμείς οι Ελλαδίτες από την Κύπρο, γιατί ήξερε με σιγουριά ότι της ετοιμάζουν πραξικόπημα, παρά η Εθνική Φρουρά που ανήκαμε, όπως βλέπετε  κατά την δική μου ταπεινή γνώμη συγκεντρώθηκαν πολλοί παράγοντες  για να κάνουν οι Τούρκοι ένα στρατιωτικό περίπατο, που για πολλά χρόνια το σχεδίαζαν αλλά δεν τολμούσαν.

.-Πιστεύεις ότι η τότε ηγεσία  που ήτανε εδώ, δηλαδή όχι η ηγεσία αλλά ο Ιωαννίδης συγκεκριμένα και με τους Αρχηγούς των όπλων  με τον Αραπάκη και με τους άλλους δύο του στρατού και τον Παπανικολάου της Αεροπορίας,  αυτοί οι τρεις ξέροντας, έχοντας οργανώσει και υλοποιώντας το πραξικόπημα ήξεραν  και είχαν συμφωνήσει για την εισβολή των Τούρκων; Γιατί υπάρχει και αυτή η εκτίμηση.

Αθανασούλης.-  Κοιτάχτε να δείτε, για  τον Ιωαννίδη δεν ξέρω, όταν λέω δεν ξέρω, εννοώ,  τίποτα. Τώρα για τους Αρχηγούς των Όπλων πάλι  από την θέση μου  δεν θα μπορούσα να ξέρω έστω και λίγα πράγματα. Μόνο να υποθέσω μπορώ. Και αυτό που υποθέτω είναι ότι οι Αμερικανοί βεβαίωσαν τους Τούρκους ότι η Ελλάδα δεν θα τους χτυπήσει αν πάνε για απόβαση στην Κύπρο, και τους Έλληνες κάνετε το πραξικόπημα και οι Τούρκοι δεν θα αντιδράσουν. Εννοώντας ότι δεν πρόκειται να επέμβουν. Μα αυτό βγαίνει καθαρά, ότι κάποιον δούλευαν και αυτός που δούλευαν δεν ήταν οι Τούρκοι  και ο Υφυπουργός τους, που έκανε δρομολόγια Αθήνα – ‘Άγκυρα συνέχεια, ήταν σκέτη κοροϊδία. Πιστεύω ότι το παιγνίδι ήταν στημένο.

-. Το θέμα είναι μήπως τους είπανε κάτι άλλο. Ότι  κάντε εσείς  το πραξικόπημα  να βρούμε εμείς  αφορμή  να κάνουμε ένα προγεφύρωμα  και εκεί θα κάτσει…

Αθανασούλης. Όπως και να έχει  εμείς δεν είχαμε καμία δουλειά να πάμε να ρίξουμε τον εκλεγμένο πρόεδρο της Κύπρου. Εδώ στην Ελλάδα  όταν έγινε   το πραξικόπημα, όπως είπαν ήταν μια Συνταγματική  εκτροπή. Το να κάνεις πραξικόπημα σε ένα άλλο κράτος τι ήταν; Γιατί  μπορεί  να λέγαμε ότι η Ε.Φ έκανε το πραξικόπημα, αλλά η Εθνική Φρουρά που ήταν  ο στρατός της Κύπρου, τα στελέχη της ήταν Ελλαδίτες  από την κορυφή έως κάτω, μόνο στον στρατό ξηράς είχανε  νομίζω ελάχιστους Κύπριους μονίμους και αυτοί χαμηλόβαθμοι. Άρα μην πει  κανένας ότι το πραξικόπημα το έκανε η Ε.Φ. Το κάναμε εμείς και εμείς το κατευθύναμε και εμείς προκαλέσαμε την Τουρκική εισβολή. Κύριε  Κακαρά συγνώμη, τώρα θυμήθηκα  μια άλλη περίπτωση. Το είχα ξεχάσει τελείως, δεν ξέρω  πόσο σπουδαίο είναι, αξιολογήστε το εσείς .’Όπως ξέρετε εμείς ανήκαμε στην Εθνική Φρουρά. Στην Επαρχία Αμμοχώστου έδρευε η 4η Ανωτέρα Διοίκηση της περιοχής με Διοικητή Συνταγματάρχη. Μην νομίσει κανείς ότι στην πραγματικότητα παίρναμε εντολές από  εκεί, απλώς  υπήρχε  κάποια συνεργασία και θεωρείτο η πιο πάνω από εμάς στρατιωτική Αρχή στην περιοχή. Μία ημέρα μας επισκέφθηκε   ο Διοικητής της 4ης Ανωτέρας  Διοίκησης και πήγε στον δικό μας Διοικητή δεν ξέρω τι είπαν, αυτό δεν μας ενδιαφέρει, αλλά αργότερα κάποια στιγμή βγήκαν από το γραφείο του Διοικητού μας και με φωνάζει ο δικός μας Αθανασούλη, πάρε χαρτί και μολύβι και έλα μαζί μας. Πήρα αυτά  που είπε και μπήκαμε οι τρεις μας σε ένα τζιπ και κάναμε μια επιθεώρηση θα έλεγα πάνω -κάτω  στην ακτή από την βάση. Επισκεφθήκαμε 3-4 χώρους,  περισσότερους -λιγότερους δεν θυμάμαι, που υπήρχαν πυροβολεία υπόγεια  με τσιμέντο όπως βλέπουμε στα έργα, στην Νορμανδία. Μου έλεγαν  τι έβλεπαν και  εγώ σημείωνα τις παρατηρήσεις τους. Αυτό  που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι όλα αυτά ήταν άδεια και έδειχναν εγκατάλειψη. Ρώτησα μετά  γιατί να είναι άδεια  και άχρηστα αυτά τα αμυντικά εργαλεία και αν ήταν πάντα έτσι. Έμαθα λοιπόν ότι τα άδειασαν, όταν το 1967  η μήπως 1968, πήραμε  την μεραρχία που είχαμε στο Νησί, τότε τα  εγκατέλειψαν άδεια. Αν αυτό σας λέει κάτι  σε σχέση με  αυτά που με ρωτήσατε πριν για τους Αρχηγούς και κυρίως αυτούς που Κυβερνούσαν την Ελλάδα αυτήν  την εποχή, έχει καλώς. Εγώ σαν άσχετος  βλέπω ότι για πολλά χρόνια εργαζόμαστε μαζί με τους Τούρκους πριν την εισβολή για να έρθουν οι Τούρκοι να καταλάβουν όσο πιο άνετα μπορούσαν την Κύπρο!

-. Επιθεώρηση κάνατε δηλαδή;

Αθανασούλης.- Ναι.

-. Πόσο καιρό πριν από την  εισβολή;

Αθανασούλης.- Αρκετό καιρό,  εννοώ   2-3 μήνες  νωρίτερα. Ήταν εντυπωσιακό,  στις πλαγιές  και στις  ακτές στο Μπογάζι  που ήταν  υψηλά από την θάλασσα, ήταν υπόγεια και   ήταν φτιαγμένα με τόνους  από μπετόν και σίδερα.

-. Τι άλλο θέλεις  να πεις για το Υποβρύχιο  και τον Παπαδάκη;

Αθανασούλης.- Ναι, για το Υποβρύχιο  που σας έλεγα προηγουμένως, και  για το υπερωκεάνιο. Μπορούσε να γράψει ιστορία ο Κυβερνήτης   του αν  έριχνε, με μια-δυο τορπίλες και έστελνε στον πάτο  το υπερωκεάνιο με τις χιλιάδες,   έτσι μας είπαν από την Κυρήνεια την λέξη χιλιάδες, στρατιώτες που επέβαιναν, όμως μπορεί να ήταν και αρνητικό το αποτέλεσμα, δεν έριξε και  με το εάν δεν κάνουμε τίποτα. Για τον Παπαδάκη  και  αυτά που είπα  πολλά του πέφτουν και δεν αξίζει να ασχοληθεί κάποιος περισσότερο  με αυτόν.

-.. ‘Αμα λέμε  για το υπερωκεάνιο, ήταν εκεί, εννοούμε σε πόση απόσταση από την Κυρήνεια;

Αθανασούλης.- Ήταν ανοικτά και όταν  στις 2 η ώρα της Δευτέρας έγινε  κατάπαυση του πυρός, οι Τούρκοι  τότε χτύπησαν και πήραν την Κυρήνεια όπως σας έχω πει. Μετά που πήραν  την πόλη της Κυρήνειας  και  το λιμάνι φυσικά,  ήρθε και έπεσε  δίπλα στο λιμάνι και αποβίβασε στρατό. Αυτό φυσικά δεν το είδα από το Μπογάζι, μας τα είπαν οι δικοί μας που ήρθαν από εκεί.

-. Δεν έριξε  και δεν  έγινε ιστορία;

Αθανασούλης.- Ναι δεν…οπότε ας το αφήσουμε.

-. Στην ιστορία κανείς δεν  μιλάει με το εάν. Δεν έγινε. Δυστυχώς. Δεν πήρε διαταγή, δεν πήρε το ρίσκο, δεν  έγινε.

Αθανασούλης.- Εντάξει, αυτό που λέμε είναι  η μια πλευρά η άλλη είναι ένας Κυβερνήτης Υ/Β  με μια τέτοια πράξη  του θα έβαζε αυτός την Ελλάδα υποχρεωτικά σε πόλεμο, βαριές πολύ βαριές ευθύνες  για έναν πλωτάρχη, ασήκωτες. Δεν την πήραν  αυτήν την απόφαση αυτοί που έπρεπε να την πάρουν, θα την έπαιρνε ο Κυβερνήτης του Υ/Β;

-. Πότε αποστρατεύθηκες κύριε  Αθανασούλη;

Αθανασούλης.- Αποστρατεύθηκα  το1981 με τις εκλογές, ήμουν υποψήφιος  με την ΕΔΗΚ και υποχρεωτικά με απέλυσαν, γιατί δεν με απέλυαν τη αιτήσει μου. Με την ευκαιρία να σας πω με δύο λόγια πως   έφυγα. Μας απέλυσαν μόλις ανακοινώθηκαν οι υποψηφιότητές μας και μας πήραν πάλι πίσω σαν εφέδρους μετά τις εκλογές. Υπηρετούσα για δεύτερη φορά στο ΣΔΑΜ. Εμείς που γυρίσαμε  στο Ναυτικό πάλι ήμασταν κάπου 60 άτομα, και κάθε ημέρα δημοσιεύαμε στον τύπο κριτικές και διαμαρτυρίες κλπ γιατί το να μας φέρουν πίσω ήταν παράνομο και κυρίως άδικο, ενώ ταυτόχρονα γινότανε πολλές επερωτήσεις στην Βουλή.  Μετά 3-4  μήνες έρχεται ένα σήμα εγώ και ένας άλλος συνάδελφος μου σαν μεγαλύτεροι στον Βαθμό να παρουσιαστούμε στο γραφείο του ΑΓΕΝ την… Πήγαμε λοιπόν τρεις, πήραμε  μαζί μας έναν Αρχικελευστή που είχε τελειώσει Νομική……..Μας λέει ο ΑΓΕΝ μας έχετε ζαλίσει με τον Τύπο και τη Βουλή, το  Ναυτικό έκανε μια βλακεία που σας πήρε πίσω, τώρα κοιτάμε να βρούμε τρόπο να απολυθείτε. Ο αρχικελευστής τότε λέει, κύριε Αρχηγέ, αυτή τη στιγμή γίνεται μία     άσκηση και έχετε πάρει πολλούς εφέδρους, σε δέκα περίπου ημέρες αυτοί θα απολυθούν, γιατί δεν μα ς απολύετε και εμάς μαζί; Ο Α/ΓΕΝ λέει,  βέβαια, είναι μιά καλή ιδέα αυτό θα γίνει αλλά  σε αυτές τις δέκα μέρες δεν θέλω να δω τίποτα στον Τύπο για το πρόβλημα σας, τότε εγώ ρώτησα,ο υπουργός άμυνας όμως κύριε αρχηγέ τι λέει; Και μου απαντά, άκου να σου πω, όταν έχεις τον Θεό μαζί σου τι τους θέλεις τους Αγίους; Έτσι ακριβώς όπως μας τα είπε έγιναν όλα. Αυτόν τον Αρχηγό τον έλεγαν Νίκο Παππά.

-..έτσι για το…   σου είχανε προτείνει, σε είχανε βάλει σε καμιά από τις ομάδες  που είχε πάει  ο Κωνσταντίνου και άλλοι, για συλλήψεις στην διάρκεια  του πραξικοπήματος;

Αθανασούλης.- Όχι δεν με  είχανε βάλει, όχι, ούτε καμιά προσέγγιση, ήμουν στην βάση και δεν  υπήρχε περίπτωση  να πάω, μου φαίνεται για γέλια να κάνω συλλήψεις, δεν μου πάει καθόλου. αλλά και για να με προσεγγίσουν  για να συμμετάσχω  δεν μπορούσε να το κάνει κάποιος  όπως σας είπα και πιο πάνω, είχα πει αμέτρητες φορές από πριν δημόσια, ότι δεν με ενδιαφέρει  ποιος είναι πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι αυτός που ψήφισαν οι Κύπριοι, και αυτοί ξέρουν καλύτερα από εμάς. Αυτό δεν το έλεγα έτσι ξεκάρφωτα, τον τελευταίο καιρό  ήταν το κύριο θέμα συζήτησης στην τραπεζαρία και στο καρέ. Με αυτή  την  θέση μου σε αυτό το θέμα δεν ήταν  δυνατόν να με  πλησιάσει κάποιος για να συμμετάσχω σε συνωμοσίες και πραξικοπήματα. Από όλο το Ναυτικό, γιατί όπως έμαθα μετά πολύ λίγοι η ελάχιστοι  ήσαν μυημένοι,  οι πιο πολλοί πήγαν  υποχρεωτικά και άλλοι ακόμη χειρότερα με το ζόρι όπως ο Κωνσταντίνου.

-. Τον Αγιασοφίτη τον Ήξερες;

Αθανασούλης. Ναι, τον ήξερα. Δεν είχα καταλάβει ότι ανήκε  στους συνωμότες,  τους πραξικοπηματίες ήταν βοηθός του Ντάνου και  πιστεύω  ότι από εκεί είχε επηρεαστεί. Δεν είχα  σχέσεις μαζί του. Ο Κων/νου  που εργαζόταν  με τον  Ντάνο στο ίδιο γραφείο πρέπει να είχε γερές αντιστάσεις για  να κατορθώσει  να μείνει έξω από  αυτή την κλίκα των πραξικοπηματιών. Στη Λεμεσό στο γυμνάσιο που μέναμε δυο Αξιωματικοί που ήταν στον πυρήνα των πραξικοπηματιών  φώναζαν πόλεμος, ρεεε πόλεμος πολλές φορές  την ημέρα. Όλοι ήξεραν  γιατί το φώναζαν.

-. Τον Ταβλαρίδη τον ήξερες;

Αθανασούλης. Όχι, καθόλου, καμία σχέση. Ήταν  Κυβερνήτης στο ΛΕΒΕΝΤΗΣ με βάση το λιμάνι της Αμμοχώστου. Μετά το πραξικόπημα ήρθε στην ναυτική βάση με το πλοίο, όταν  εγκαταλείψαμε τη βάση, με το πλήρωμα του ενσωματώθηκε  στο πλήρωμα της ΝΒΧ μέχρι το τέλος, δεν ξέρω τίποτα άλλο….

-. Ο Παπαργύρης ήτανε εκεί;

Αθανασούλης.- Ο Παπαργύρης ήταν στην Λευκωσία  στην ΝΔΚ. Επί έναν χρόνο και δύο μήνες που ήμουν εκεί δεν τον συνάντησα ποτέ. Δεν έμαθα  ποτέ  κύριε Κακαρά, αν πήγε φυλακή κανένας από τους πραξικοπηματίες – προδότες, αν έχετε  ακούσει εσείς  κάτι πείτε μου  σας παρακαλώ. Τελικά την  ιστορία εμείς οι Έλληνες την  επαναλαμβάνουμε  κάνοντας με ακρίβεια τα ίδια λάθη. Και  την αντιγράφουμε, πάντα  από την αρνητική της πλευρά. Και κλείνω  με την φράση του  ΜΠΑΥΡΑΚ Πάθατε  ακριβώς ότι  η ιστορία σας λέει σαν Μικρασιατική καταστροφή!!!

 

………………………………………………………………………………………………………….

 

---

[1] Στη συνέντευξη του Αθανασούλη ήταν παρών και ο Δημητρης Κωνσταντίνου με τον οποίο είχε προηγηθεί στις 2 Ιουν 2011 άλλη παρόμοια συζήτηση για το Κυπριακό και η οποία ήδη έχει αναρτηθεί.

Κυπρος 1974… Συνέντευξη απ’ την άλλη πλευρά του λόφου

Σημείωση: Ο γράφων τηρώντας δέσμευσή του κατά τη συνέντευξη αυτή, έχει αφαιρέσει τα τμήματα εκείνα που δεν αναφέρονται αποκλειστικά στην Κύπρο. Παράλληλα, κατά πάγια τακτική, δεν σχολιάζει ούτε προβάλει εδώ τις προσωπικές του απόψεις στις θέσεις και περιγραφές του Υποπλοιάρχου ε.α. Ταβλαρίδη. Η συνέντευξη αυτή δεν έχει κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα δημόσια.

ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΤΑΒΛΑΡΙΔΗ ΑΠΟΣΤΡΑΤΟ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
(ΑΘΗΝΑ 27 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2006)
……………………………..
-. Πάμε τώρα πάλι στην Κύπρο και την περίοδο πριν το πραξικόπημα. Την εμπλοκή σου με το πραξικόπημα.
Τ. Α μπράβο. Εκεί. Εκεί στο ζουμί όλο. Μου έριξε δέκα μέρες ο διοικητής όπως σου είπα για το κούρεμα. Και μου λέει ότι ο Παπαγιάννης ο…
-. Για την σύγκρουσή σου με τον Παπαδάκη;
Τ. Μπράβο. Για την αναφορά που έκανα για τις πυριταποθήκες. Και με φώναξε ο Παπαργύρης και μου λέει «Την επόμενη κίνηση που θα κάνεις θα γυρίσεις πίσω στην Ελλάδα. Εντάξει;» «Εντάξει.» Πάω στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ κυβερνήτης. Έκτοτε με τον μόνο με τον οποίο είχα κάποια επαφή, επειδή και αυτός έμενε στην Αμμόχωστο, ήταν ο Σταύρος ο Γουλέας. Δηλαδή συναντιόμαστε, πήγαινα στο σπίτι του τον έβλεπα, «Γεια σου Σταύρο, τι κάνεις; Η γυναίκα σου, το παιδί σου;» και τα λοιπά. Με τους άλλους δεν είχα επαφή, όχι δεν ήθελα να έχω, λόγω αποστάσεως. Εγώ μου άρεσε, ασχολιόμουνα με γκόμενες, πήγαινα έκανα τα μπάνια μου, το βράδυ ας πούμε γύριζα σε τίποτα κέντρα και τα λοιπά και εν συνεχεία τρεις τέσσερις η ώρα έκανα και την έφοδο στο καράβι να δω τι γίνεται ας πούμε γιατί ήτανε στην Αμμόχωστο το καράβι. Ο Παπαγιάννης με τον Παπαργύρη, δεν ξέρω για ποιον λόγο, εκείνη την εποχή ήτανε τσακωμένοι. Εγώ σου μιλάω…, δηλαδή πού να σου ορκιστώ, στα κόκαλα της μάνας μου και του πατέρα μου, που δεν έχω πιο ιερό απ’ αυτούς. Με παίρνει τηλέφωνο Σάββατο ο Παπαργύρης και μου λέει «Έλα απάνω σε θέλει ο διοικητής.» Με τον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ εγώ έκανα περιπολία γύρω από την Κύπρο μία φορά τον μήνα για να δω μήπως γινότανε τίποτα παράδοση όπλων και τέτοια. Δηλαδή πήγαινα Πάφο, Κυρήνεια και γύριζα. Είχα γυρίζει από την περιπολία δέκα μέρες, είχα δει και τον συχωρεμένο τον Τσομάκη μάλιστα, συζητάγαμε εκεί στην Κυρήνεια στο κάστρο διάφορα, ότι ήθελε να παρατείνει τη παραμονή του διότι ήθελε να εξοφλήσει διάφορα πράγματα γιατί ήτανε αρραβωνιασμένος, θα αρραβωνιαζότανε και ήθελε να παντρευτεί και παρακάλεσε τον διοικητή, γιατί στην θέση του Τσομάκη θα ήμουνα εγώ. Αν είχε φύγει ο Τσομάκης από την Κύπρο, στην Κυρήνεια θα στέλνανε εμένα. Αλλά επειδή ο Τσομάκης, εκ των υστέρων απεδείχθη… Θεός σχωρέστον, αυτός ήτανε ήρωας και τα … δεν έχουνε βγάλει ούτε ένα όνομα, ούτε σε καράβι, ούτε…, εν πάση περιπτώσει αυτά είναι άλλη ιστορία, θα τα πούμε μετά, για την ευαισθησία των αξιωματικών και των συμμαθητών και του Ναυτικού.
-. Σταύρο ο Τσομάκης έχει τιμηθεί από το Ναυτικό και τιμάται κάθε χρόνο. Το ξέρεις αυτό.
Τ. Από πού; Από τους συμμαθητές του έχει τιμηθεί. Από τους συμμαθητές του όταν αποστρατευτήκανε. Και δεν με αφήσανε να βγάλω λόγο όταν έγινε η αποκάλυψη του μνημείου κάτω γιατί φοβηθήκανε, γιατί ήτανε πολιτικοί, ότι θα τους τα έλεγα από την καλή. Πότε κάνανε το μνημείο του Τσομάκη; Μετά από είκοσι χρόνια; Τι λες ρε Αντώνη τώρα; Μας δουλεύεις τώρα; Μετά από είκοσι χρόνια με λεφτά δικά μας; Με λεφτά δικά μας; Ανέλαβε τίποτα το Ναυτικό να κάνει; Έδωσε το όνομα του σε ένα καράβι; Τι λες τώρα; Ο Τσομάκης έχε υπ’ όψιν σου, ο Τσομάκης όχι ο Αθανάσιος Διάκος, όχι ο Λεωνίδας, αυτός πήγαινε σε σίγουρο θάνατο, και πήγε. Αυτός ήξερε ότι θα σκοτωθεί. Και πήγε να σκοτωθεί. Γιατί; Για την πατρίδα. Και το αποτέλεσμα ήτανε όχι να τον μνημονεύουνε… Εν πάση περιπτώσει. Μου λέει έλα πάνω σε θέλει ο διοικητής. Εγώ για πραξικόπημα δεν είχα ιδέα. Όταν λέμε ιδέα, ιδέα. Τίποτα. Όσο ήξερες εσύ ότι θα γίνει πραξικόπημα στην Κύπρο άλλο τόσο ήξερα κι εγώ που ήμουνα κάτω. Ανεβαίνω στον διοικητή απάνω. Την ώρα που έμπαινα μέσα στην πόρτα του διοικητή, έβγαινε ο συχωρεμένος ο Τσομάκης. Ο οποίος νόμιζε, νόμιζε ότι για να με δει απ’ έξω στην πόρτα του διοικητού…, επειδή ο Τσομάκης ήτανε μυημένος, ο Τσομάκης ήτανε μυημένος στο… Δηλαδή εάν ο Τσομάκης ζούσε θα ήτανε μαζί μου τώρα, απόστρατος κι αυτός.
-. Μυημένος σε τι;
Τ. Στο πραξικόπημα. Και την ώρα που έβγαινε…, σου λέω αυτά τα θυμάμαι σαν να είναι εχθές. Και του λέω «Τι έγινε;» και μου λέει «Πήγαινε μέσα…» μου λέει «… θα σου τα πει.» Και σηκώνεται και φεύγει. «Φεύγω…» μου λέει «… πάω στην βάση.» «Στο καλό.» Μπαίνω μέσα. Εκεί ο Παπαγιάννης εδώ εγώ. Μου λέει «Πρόσεξε. Αύριο το βράδυ, Κυριακή βράδυ θα αποπλεύσεις από την Αμμόχωστο. Δεν θα κάνεις σήμα απόπλου στην βάση ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ. Θα έχεις ανοιχτή την απροειδοποίητη εκπομπή και θα μιλάμε μόνο μαζί.» του λέω «Να κάνω τι κύριε διοικητά;» Μου λέει «Περιπολία. Έχουμε κάτι πληροφορίες ότι θα βγάλουν όπλα οι Τούρκοι ή στην Πάφο ή στην Κυρήνεια.» Του λέω «Χτες γύρισα. Πριν από δέκα μέρες.» «Θα πας…» μου λέει «… πάλι περιπολία. Εντάξει;» «Εντάξει.» «Και όταν θα φτάσεις στην Πάφο θα σου δώσω διαταγές.» Εγώ τοποθέτησα το ότι δεν ήθελε να πω τίποτα στον Παπαδάκη, επειδή ήξερα ότι ήτανε τσακωμένοι. «Εντάξει;» «Εντάξει.» Φεύγω και γυρίζω στην Αμμόχωστο.
-. Αυτό το λες γιατί δικός σου διοικητής ήτανε ο Παπαδάκης, και όφειλε μέσω του Παπαδάκη να σε διατάξει αν ήτανε μια επιχείρηση κανονική.
Τ. Όταν έφευγα εγώ, όταν απέπλεα έστελνα σήμα στον Παπαγιάννη, κοινοποίηση Παπαδάκη ότι αποπλέω για περιπολία. «Αυτήν την κοινοποίηση…» μου λέει «… δεν θα την κάνεις. Δεν θα στείλεις σήμα ότι αποπλέεις.» Για κακή μου τύχη…, όταν γύριζα από την Αμμόχωστο δεν περνάω από τον Γουλέα να τον ρωτήσω τι διαλογίζεται ας πούμε, τι διάολο περιπολίες, μαλακίες… Περνάω από το σπίτι και δεν ήτανε εκεί. Βέβαια δεν το είχα πάρει και τελείως σοβαρά εγώ. Πάω το απόγευμα σε μια λέσχη και εκεί που παίζαμε κανένα κουμκάν και τα λοιπά, ειδοποιώ τον ύπαρχο του λέω «Εγώ το αυτοκίνητο θα το αφήσω στο σπίτι, πέρνα εσύ το βράδυ έντεκα η ώρα να με πάρεις από την λέσχη να πάμε στο καράβι και να αποπλεύσουμε για περιπολία. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και είχε ειδοποιήσει και το πλήρωμα, όλα εντάξει, αποπλέουμε. Και βαδίζουμε προς την Πάφο. Πέρασε το βράδυ. Δευτέρα πρωί κατά της εφτά η ώρα οχτώ η ώρα, δεν θυμάμαι, σηκώθηκα πλύθηκα και ανέβηκα στην γέφυρα, γιατί κοντεύαμε να φτάσουμε στην Πάφο. Και ακούμε ξαφνικά θούρια, πα πα πα. Λεν οι ύπαρχοι «Τι γίνεται ρε γαμώτο;» Η εθνική φρουρά… «Ρε τους μαλάκες…» λέω «… κάνανε εθνικό πραξικόπημα.» Σου μιλάω στα κόκαλα της μάνας μου και του πατέρα μου που δεν έχω πιο ιερό πράγμα. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… τι γίνεται, να πούμε;» Σε κάποια στιγμή λέω «Εν πάση περιπτώσει χτύπα συναγερμό να πάει το πλήρωμα στη θέση του και τα λοιπά, να δούμε τι θα κάνουμε.» Ακούμε τη φωνή του Μακαρίου από την Πάφο «Είμαι ζωντανός…» και τα λοιπά. «Ρε μαλάκα…» του λέω «… τι λένε ότι τον σκοτώσανε, ζωντανός είναι.» Έρχεται ένας ναύτης ο οποίος ήτανε Κύπριος και μου λέει «Κύριε κυβερνήτα το ξέρετε ότι είναι κάποιος…» μου λέει «… εδώ στην Πάφο μίμος ο οποίος μιμείται τον Μακάριο, ακριβώς την φωνή του την κάνει ίδια.» «Σοβαρά;» «Σοβαρά, ναι.» Εν πάση περιπτώσει φτάνουμε στην Πάφο. Δεν ξέρω εάν ξέρεις την…, πως ήτανε γεωγραφικά η Πάφος. Το λιμάνι της Πάφου, ήτανε ένα μικρό λιμανάκι ψαροχώρι ας πούμε, ούτε ψαροχώρι, ψαρολίμανο μικρό και μάλιστα είχε δίαυλο για να μπεις μέσα, γιατί είχε ρηχά. Έμπαινες έτσι κι έτσι και μετά έφτανες στον μόλο έτσι. Σε απόσταση 50 μέτρων ήτανε η Ναυτική βάση με έναν έφεδρο σημαιοφόρο επικεφαλής και υπαξιωματικούς και ναύτες και η πόλη της Πάφου ήτανε γύρω στα δύο χιλιόμετρα στον λόφο απάνω.
-. Αμφιθεατρικά;
Τ. Αμφιθεατρικά μπράβο. Φτάνουμε στην Πάφο, πέφτουμε δίπλα… Αυτά τώρα θέλουνε προσοχή γιατί σου τα λέω ακριβώς όπως γίνανε, και γι’ αυτό σκέφτομαι μήπως και μου ξεφύγει τίποτα. Πέφτουμε δίπλα στον μόλο και έρχεται ο σημαιοφόρος ο έφεδρος της βάσης, του λέω «Τι γίνεται…» και τα λοιπά, μου λέει «Ακούμε και εμείς στο ράδιο πραξικόπημα και ξέρω ‘γω….» «Εντάξει…» του λέω «… τίποτα. Απλώς…» του λέω «… χτυπάς συναγερμό να είναι όλοι ας πούμε (…) και κάτσε να δούμε τι θα γίνει.» Στο μόλο τώρα. Ακούγαμε εν τω μεταξύ από το ράδιο ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία στους δρόμους και τα λοιπά. Λέω στον ύπαρχο σε κάποια στιγμή, καλή του ώρα ένας έφεδρος… Εν τω μεταξύ είχα φορέσει αυτή την στολή και είχα το περίστροφο και φαινότανε δηλαδή το περίστροφο. Του λέω «Ρε Βασίλη πάμε καμιά βόλτα στον μόλο.» Μιλάμε ερημιά τώρα. Δηλαδή ο μόλος εκεί ήτανε έρημος, η πόλη ήτανε ψηλά. Βγαίνουμε με τον…, γιατί είχε ένα κάστρο εκεί παλιό και λέω «Πάμε να δούμε και το κάστρο όπως ήμαστε.» Και όπως περπατάγαμε με τον ύπαρχο βλέπω δύο πιτσιρικάδες, θα ήταν δεκαοχτώ είκοσι χρονών, με τα μηχανάκια και κατεβήκανε κάτω. Όπως τους βλέπω από πλάκα εγώ «Ρε ‘σεις…» τους λέω «… δεν ακούσατε ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία;» λέω «Τι κυκλοφορείτε;» Εν τω μεταξύ βλέπανε και το πιστόλι. «Τι κυκλοφορείτε; Θα σε γαμήσω ρε πούστη εσένα μετά.» Και έρχονται και φεύγουν. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… κάτι δεν πάει καλά εδώ πέρα. Για πάμε πίσω στο καράβι.» Πάμε στο καράβι, ξαναχτυπάμε συναγερμό. Σε κάποια στιγμή έρχεται ο διοικητής ο σημαιοφόρος και μου λέει «Σας ζητάνε στο τηλέφωνο.» «Ποιος με ζητάει;» «Ο διοικητής της 5ης ανωτέρας.» Ήτανε και μία 5η ανωτέρα εκεί πέρα του στρατού. Πάω στον σταθμό, ήτανε πενήντα μέτρα, ας πούμε. «Εμπρός;» Λέει «Ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’;» Λέω «Μάλιστα.» Λέει «Σας θέλω να ‘ρθείτε απάνω να σας δω και να σας πω.» Εγώ με τον διοικητή είχα ξαναμιλήσει, γιατί με τις περιπολίες που έκανα με είχε ξαναπάρει. Του λέω «Καταρχήν δεν είσαι ο διοικητής διότι θα γνώριζα τη φωνή σου και δεύτερον…» του λέω «… εγώ απάνω δεν πρόκειται να έρθω.» Οπότε μου λέει από το τηλέφωνο «Κοίταξε να δεις, καλά που το κατάλαβες. Σε δέκα λεπτά κατεβαίνουμε να μας παραδώσεις το πλοίο και τον σταθμό.» Του λέω «Άκουσε να δεις, άκουσε να δεις…» του λέω «… για να έχουμε καλές εξηγήσεις. Το πλοίο και τον σταθμό δεν τον παραδίδω ούτε στον βασιλιά τον ίδιο. Γι’ αυτό καλό είναι για να μην γίνει κανένα επεισόδιο…» του λέω «… και χυθεί αίμα άδικα, καθίστε εκεί που είσαστε εσείς και εγώ θα καθίσω εδώ που είμαι. Ούτε πρόκειται να σας πειράξω αλλά μην τολμήσετε και κατέβετε κάτω, γιατί εγώ πλοίο δεν παραδίδω.»
-. Ποιος είπε Σταύρο ότι ήτανε αυτός;
Τ. Ήτανε… Η Πάφος τελικά δεν είχε πέσει. Τους είχανε συλλάβει και ήτανε Μακαριακός. Εκεί κατέφυγε ο Μακάριος.
-. Το όνομα του;
Τ. Δεν το θυμάμαι. Δεν το θυμάμαι. Δεν ήξερα ποιος ήτανε και ούτε έμαθα ποτέ ποιος ήτανε. Αλλά ήτανε Μακαριακός ο οποίος είχανε καταλάβει την Πάφο. Και με πήρε εμένα τηλέφωνο, επειδή αυτοί φοβόντουσαν, δεν μπορούσε να φύγει ο Μακάριος. Διότι σε κάποιο βιβλίο το διάβασα κιόλας, που έλεγε ότι ο Μακάριος ήτανε να τον φυγαδεύσουνε με καΐκι και κάποιος στέλνει σήμα ότι κάτω στο λιμάνι ήτανε ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Αυτοί λοιπόν θέλανε να εξουδετερώσουνε εμένα και τον σταθμό. Και μου είπανε «Να κατέβουμε να μας παραδόσεις το πλοίο.» Και του λέω «Φίλε μου εγώ το πλοίο δεν το παραδίδω ούτε στον βασιλιά. Εγώ είμαι κυβερνήτης του πλοίου. Να παραδώσω το πλοίο μου σε σένα; Ή τον σταθμό; Σε παρακαλώ…» του λέω «…μην κατέβετε προς τα κάτω γιατί θα γίνει σκοτωμός και είναι άδικο. Εντάξει;» «Εντάξει.» Κλείνουμε το τηλέφωνο. Η ώρα αυτή που σου λέω ήτανε τρεις το μεσημέρι. Φωνάζω τον ύπαρχο. «Ρε ύπαρχε…» του λέω «… εντάξει. Όλα καλά τώρα. Όταν νυχτώσει να πάμε να κάνουμε τι;» του λέω «Εμείς δεν ήμαστε συνηθισμένοι σε πόλεμο στο σκοτάδι. Αυτοί θα κατέβουνε θα μας κάνουν ένα ντου και θα μας σφάξουνε όλους. Πρέπει…» του λέω «… να φύγουμε. Εντάξει;» «Εντάξει.» Παίρνω τον Παπαγιάννη, του λέω από την ‘απροειδοποίητη’ «Κύριε διοικητά έτσι κι έτσι να πούμε. Εγώ δεν μπορώ να καθίσω, διότι το βράδυ δεν έχει ασφάλεια ούτε το πλοίο ούτε ο σταθμός. Θα κατέβουνε κάτω και το λιγότερο που θα γίνει είναι να μας σφάξουνε.» Μου λέει «Εντάξει θα σε πάρω τηλέφωνο και θα σου πω σε πέντε λεπτά.» Γύρω στις πέντε το απόγευμα με παίρνει τηλέφωνο, μου λέει «Επιβίβασε στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ όλο τον σταθμό μαζί με γυναικόπαιδα…» γιατί οι υπαξιωματικοί που ήτανε εκεί είχανε και τις γυναίκες τους, τις οποίες τις είχανε κατεβάσει από την Πάφο και τις είχανε φέρει εκεί. «Επιβίβασε όλο το προσωπικό του σταθμού και απέπλευσε.» Αρχίσανε λοιπόν και μπαίνανε μέσα στο καράβι γυναικόπαιδα, υπαξιωματικοί και τα λοιπά. Κάνω εγώ τις μανούβρες για να… Εκείνη την ώρα από πάνω από την Πάφο είδανε την κίνηση ότι εγώ πάω να φύγω και σου λέει «Αυτός την κοπανάει, να κατέβουμε εμείς κάτω.» Και βλέπω ότι κατεβαίνανε από τον κύριο δρόμο. Εν πάση περιπτώσει κάνω πίσω, ανάποδα, αυτό, ψιλοκάθισε και το καράβι ας πούμε, το γύρισα… Γιατί έπρεπε να το γυρίσεις, εγώ ήμουνα έτσι πεσμένος και εδώ ήτανε ο δίαυλος. Όταν έφευγα κανονικά είχα ποντάρει τη δεξιά την τράβαγα την άγκυρα και ερχότανε έτσι και έφευγα. Αλλά εκείνη την στιγμή μου λέει «Άμα (…) πάρε το πλήρωμα και βγες.» Εν πάση περιπτώσει γυρίζω μέσα στον δίαυλο, την ώρα που είχα πάρει την στροφή… Α, επειδή μου είπε απέπλευσε αμέσως, είδες…, δεν πρόλαβα να πάρω όλο το πλήρωμα του σταθμού. Οπότε είχα απομακρυνθεί από την προβλήτα γύρω στα τριάντα μέτρα και φωνάζω και λέω «Μπέστε στις βάρκες…» είχε κάτι βάρκες εκεί ψαράδικες «… και ελάτε έξω να επιβιβαστείτε.» Έξω από το λιμάνι, ας πούμε. Μπήκανε στις βάρκες αυτοί και ερχόντουσαν προς το μέρος μου. Εγώ, το λιμάνι ήτανε κάπως έτσι και εδώ είχε μία στροφή και έβγαινες. Όταν έπαιρνες αυτή την στροφή δεν έβλεπες σε αυτό το σημείο εδώ. Όπως λοιπόν βγαίναμε προς τα έξω και περίμενα να έρθουνε οι βάρκες, βλέπω ξαφνικά μπαμ κάτι πίδακες από νερό… «Ρε Γιαννάκη…» είχα έναν υπαξιωματικό πυροβολητή, όχι εγώ, ήτανε στον σταθμό έξω αυτός και είχε επιβιβαστεί, «… τι είναι αυτό;» «Ε μας βαράνε από τη στεριά…» λέει «… βαράνε τις βάρκες με τον κόσμο που ήτανε μέσα.» «Τι λες ρε; Βάρα τους.» λέω. Και αρχίζω και βαράω το δρόμο μπροστά από αυτούς που κατεβαίνανε για να σταματήσουν να κατεβαίνουνε και να σταματήσουνε να βαράνε τις βάρκες. Έριξα τις δύο πρώτες βολές και σταματήσανε και αυτοί. Έρχονται οι βάρκες, μπαίνει ο κόσμος μέσα…
-. Βαράς με το κανονάκι του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ έτσι;
Τ. Ναι. Είχε πίσω ένα…, όχι Μπόφορς, ένα Έρλικον. Δεν βάρεσα αυτούς. Βάρεσα μπροστά για να σταματήσουν για να τους δείξω ότι είμαι και εγώ εδώ «Παιδιά σταματήστε, μην κατεβαίνετε, μην βαράτε τις βάρκες.»
-. Δεν χτύπησες με σκοπό να σκοτώσεις…
Τ. Όχι…
-. Χτύπησες τον δρόμο;
Τ. Τον δρόμο.
-. Με το Έρλικον ήταν εύκολο να σημαδέψεις, να χτυπήσεις ένα δρόμο;
Τ. Και τον δρόμο να μην χτύπαγα η απόσταση που τους έβλεπα εγώ ήτανε ας πούμε σε ευθεία τρία χιλιόμετρα. Βλέπεις ανοικτός…, εγώ βάραγα μπροστά στον δρόμο για να τους δείξω ότι «Παιδιά σταματήστε, διότι αφού έτσι κι αλλιώς φεύγω εγώ δεν πρόκειται να πειράξω κανέναν.» Επιβιβάστηκε το πλήρωμα και τα λοιπά και φεύγουμε. Για να…, δεν ξέρω εάν έγινε αυτό μετά ή…. Τέλος πάντων γυρίζω πίσω στην Αμμόχωστο.
-. Ένα λεπτό Σταύρο. Η ανάκριση, προανάκριση, τι είχε γίνει τότε εναντίον σου…, όχι μόνο εναντίον σου και για τους άλλους. Η ΕΔΕ …
Τ. Ναι.
-. … πως τη λέμε, αναφέρει για βομβαρδισμό Πάφου και ραδιοφωνικού σταθμούς Πάφου. Και συγχρόνως αναφέρει ότι προς τιμήν του ο…
Τ. Ταβλαρίδης.
-. Ο Ταβλαρίδης αρνείται λέγοντας ότι «Εγώ δεν μπορώ να χτυπήσω σπίτια.» Αυτό μπορείς να το καλύψεις;
Τ. Δεν τελείωσα ακόμα. Περίμενε παιδί μου. Αυτή η…, δεν τελείωσε, είναι άλλη μέρα. Παίρνω το πλήρωμα λοιπόν και γυρίζω πίσω. Μου λέει ο Παπαγιάννης «Πλεύσατε προς λιμάνι, βάση ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ, θα τα πούμε εκεί.» Φτάνω στη βάση ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’ ξενυχτισμένος, θα σου πω ας πούμε ότι καμιά φορά ο διοικητής… Ξέρεις είχα να κοιμηθώ δύο τρία βράδια. Φτάνω στη ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’, αποβιβάζω το πλήρωμα της βάσης και εκείνη την ώρα έρχεται κάποιος και μου λέει «Σε ζητάει ο διοικητής στο τηλέφωνο.» Ο διοικητής ο Παπαγιάννης. Πάω απάνω στο…, ήταν ένα σαν αίθουσα επιχειρήσεων και ήτανε μέσα και ο Σταύρος ο Γουλέας. Σηκώνω το τηλέφωνο «Μάλιστα.» Λέει «Μόλις αποβιβάσεις το πλήρωμα θα αποπλεύσεις αμέσως για Πάφο. Κι όταν φτάσεις στην Πάφο θα πάρεις διαταγές.» «Μάλιστα κύριε διοικητά.» Την ώρα που έφευγα μου λέει ο Σταύρος, καλή του ώρα, μου λέει «Δεν ζούμε μόνο απόψε». Ναι, «δεν ζούμε μόνο για απόψε.» Του λέω «Ρε Σταύρο τι εννοείς; Πες μου. Εγώ αυτή τη στιγμή πήρα μια διαταγή να φύγω χωρίς να ξέρω τι θα πάω να κάνω. Πες μου και εσύ τη γνώμη σου.» Μου λέει «Τι να κάνεις; Πρέπει να φύγεις. Απλώς σου λέω ότι δεν ζούμε μόνο απόψε.»
-. Τι εννοούσε;
Τ. Δεν ξέρω. Δεν ξέρω τι εννοούσε. Φεύγω. Μπαίνω μέσα, ο διάολος γι’ αυτό σου λέω καμιά φορά η τύχη, ο σημαιοφόρος της βάσεως εκεί της Πάφου είχε μείνει μέσα στο καράβι, το πλήρωμα της βάσεως είχε μείνει μέσα, τα γυναικόπαιδα είχανε βγει έξω. Εγώ ήμουνα τελείως προς Πάφο.
-. Φεύγεις από Αμμόχωστο…
Τ. Προς Πάφο.
-. … χωρίς να γνωρίζεις την αποστολή σου;
Τ. Χωρίς να γνωρίζω την αποστολή μου. Στο δρόμο επειδή ήμουνα πάρα πολύ κουρασμένος, είχα να κοιμηθώ δύο τρεις μέρες ας πούμε, λέω σε αυτόν τον έφεδρο «Θα βάλω την καρέκλα εδώ στην γέφυρα…» μια σεζλόνγκ που είχαμε «… θα πάω…» λέω «… δύο τρεις ώρες να κοιμηθώ, εσύ κράτα αυτήν την πορεία. Εντάξει;» «Εντάξει.» «Για οτιδήποτε συμβεί…» λέω «… ξύπνα με.» Σε κάποια στιγμή, ο διάολος με ξύπνησε, όχι ο θεός, ο διάολος με ξύπνησε, ξυπνάω και βλέπω ξαστεριά και τα λοιπά και όπως κάνω έτσι την καρέκλα για να δω μπροστά στην γέφυρα είδα μια μαυρίλα μπροστά. «Ρε σημαιοφόρε…» του λέω από τον ύπνο τώρα «… τι είναι αυτό;» Μου λέει «Τίποτα. Τα σύννεφα από το φεγγάρι και…» «Α καλά.» του λέω και ξαναπέφτω στην καρέκλα αλλά όπως έπεσα και έκανα τα μάτια μου έτσι, κοιτάω και είχε ξαστεριά το φεγγάρι δεν είχε σύννεφα. Και πετάχτηκα «Ρε μαλάκα όλο αριστερά…» πηγαίναμε να πέσουμε απάνω στην στεριά. Και ο διάολος με ξύπνησε γιατί εάν είχαμε πέσει πάνω στην στεριά δεν θα γινότανε τίποτα απ’ ότι έγινε εν συνεχεία.
-. Τι έγινε στη συνέχεια;
Τ. Λοιπόν φτάνουμε το πρωί στις… Α εν τω μεταξύ το βράδυ φωνάζω εγώ το πλήρωμα και λέω «Κοιτάξτε να δείτε…» επειδή τότε αν θυμάσαι κρατάγαμε κι αυτά τα βιβλία, ένας αξιωματικός στο καράβι που κράταγε τα βιβλία για όσους ήτανε κομμουνιστές, αντικομουνιστές και τέτοια ας πούμε. Είχαμε και εμείς ένα τέτοιο βιβλίο ας πούμε με τους Μακαριακούς. Φωνάζω όλο το πλήρωμα, όχι αυτούς, όλο το πλήρωμα και λέω «Παιδιά κοιτάξτε να δείτε, επειδή ξέρω…» αυτό έγινε πριν φύγουμε «… επειδή ξέρω ότι ορισμένοι από εσάς είναι έτσι και έτσι…» και τα λοιπά «… όποιος θέλει μπορεί να βγει από το καράβι. Δεν πρόκειται να τον πειράξει κανένας, ούτε πρόκειται να του πει κανένας τίποτα.» «Ζήτω ο κυβερνήτης…» ζήτω το αυτό, όλοι μαζί. Φτάνουμε στην Αμμόχωστο. Ορισμένα γεγονότα που γίνανε τα έμαθα εκ των υστέρων. Όταν εμείς πλησιάζαμε στην Αμμόχωστο…
-. Γυρίζοντας από την Πάφο την πρώτη ημέρα;
Τ. Όχι, όχι. Όταν πλησιάζαμε προς την Πάφο φεύγοντας από την Αμμόχωστο, έμαθα εκ των υστέρων ότι θέλουνε να φυγαδεύσουνε τον Μακάριο με καΐκι. Και την ώρα που είχανε κατεβεί κάτω και ετοιμαζόντουσαν α φύγουνε φάνηκε από μακριά ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Τα μπρος πίσω γυρίσανε. Φτάνω στην Πάφο. Παίρνω τηλέφωνο τον διοικητή και του λέω «Έφτασα στην Πάφο.» «Ωραία.» μου λέει «Θα πας από την πίσω μεριά υπάρχει ένας ραδιοφωνικός σταθμός από τον οποίο μιλάει ο Μακάριος. Θα πας και θα τον βομβαρδίσεις.» «Μάλιστα κύριε διοικητά.» Πάμε πίσω. Πίσω όμως τι γινότανε; Όταν πήγα από την πίσω μεριά, εγώ ήτανε μία παραλία άμμος, δεν μπορούσες να πλησιάσεις λόγω της ρηχότητας των νερών, έπρεπε να είσαι δύο μίλια μακριά από τα σπίτια ας πούμε και ρωτάω κάποιον εκεί «Ποιος είναι ο ραδιοφωνικός σταθμός, γιατί δεν βλέπω;» Μου λέει «Εκείνο το σπίτι που βλέπετε.» Ήταν ένα σπίτι ανάμεσα στα άλλα σπίτια. Τον παίρνω τηλέφωνο και του λέω «Κύριε διοικητά αυτό που ζητάτε, είναι αδύνατον. Εγώ δεν έχω ούτε κατευθυντήρα ούτε τίποτα πυραύλους να ρίξω. Εγώ άμα ρίξω με ελεύθερη σκόπευση…» του λέω «… θα σκοτωθεί κανένας Εγγλέζος και θα με πάνε φυλακή» του λέω. «Εγώ δεν βομβαρδίζω» «Όχι Σταύρο, ρίξε.» «Μωρέ δεν βομβαρδίζω…» του λέω «… ότι και να λέτε.» Δεν έπεσε σφαίρα σε πληροφορώ εκεί. Σφαίρα δεν έπεσε. Ούτε μία σφαίρα. «Εγώ…» του λέω «… φεύγω και γυρίζω πίσω.» Και πράγματι ας πούμε τι να κάνει και αυτός «Εντάξει…» μου λέει «… γύρισε πίσω στην Πάφο.» Γυρίζω στην Πάφο. Αυτοί από την Πάφο είχανε κατέβει κάτω και είχανε καταλάβει τον σταθμό. Όταν εμείς λοιπόν φτάσαμε απ’ έξω μου λέει, «Θα πας στην Πάφο, και επειδή έχει καταληφθεί ο σταθμός θα βομβαρδίσεις και θα καταστρέψεις…» είχε ένα ραντάρ αυτοκινούμενο «… θα καταστρέψεις…» μου λέει «… το ραντάρ για να μην πέσει στα χέρια τους. Εντάξει;» «Εντάξει. Στρατιωτικός στόχος…» του λέω «… θα πάω να του ρίξω.» Και πράγματι ας πούμε γυρίζω, είχα φτάσει θυμάμαι στο λιμάνι κοντά να πούμε και του λέω του Γιαννάκη «Το βλέπεις;» ήτανε σε μία απόσταση ενάμισι χιλιόμετρο. Του λέω «Βάρα το αυτό να καταστρέψουμε το ραντάρ.» Τι έγινε όμως; Εκ των υστέρων και αυτά. Ορισμένα βλήματα, γιατί όταν βαράς με το Έρλικον και με σκόπευση ας πούμε με το μάτι, ορισμένα βλήματα χτυπήσανε στο χώμα και πήρανε τροχιά προς την Πάφο. Δηλαδή εκεί που χτύπαγα εγώ, η Πάφος απείχε τρία χιλιόμετρα. Δηλαδή να σου κάνω το σχεδιάγραμμα. Εδώ ήτανε το λιμάνι με τον σταθμό και εδώ πάνω ήτανε ο Πάφος.
-. Στα υψώματα πίσω. Το καταλαβαίνω.
Τ. Και ορισμένα βλήματα αποστρακιστήκανε και πήγανε προς την μεριά, υποτίθεται, της Πάφου. Και ο βομβαρδισμός του ραντάρ έγινε βομβαρδισμός της Πάφου. Εν πάση περιπτώσει δεν έγινε καταστροφή του ραντάρ, δεν έγινε τίποτα ας πούμε…
-. Θύματα υπήρξανε μετά; Έμαθες;
Τ. Όχι. Όχι. Τα είχανε εγκαταλείψει όλα. Τα είχανε καταστρέψει και τα είχανε εγκαταλείψει. Δεν τους χρειαζότανε η βάση. Είχε ξεκινήσει στρατός να καταλάβει πια την Πάφο, πεζικό. Μου λέει ο…, του λέω… Αγκυροβολήσαμε εκεί απ’ έξω, έπιασε και η νύχτα και τα λοιπά, είχαμε αφήσει τα στρατεύματα και φώτιζαν. Την άλλη μέρα το πρωί, για να μην στα πολυλογώ, κατελήφθη η Πάφος. Και μου λέει «Μπες μέσα στο λιμάνι και δέσε δίπλα στον μόλο.» Ένα άλλο περιστατικό το οποίο και αυτό ήτανε, ας πούμε ανάγεται στην τύχη. Την ώρα που έμπαινα εγώ στο λιμάνι, που όπως σου είπα είχε δίαυλο, έμπαινα μέσα στο λιμάνι κανονικά, το πλήρωμα σε συναγερμό μετά, γιατί δεν ήξερα τι θα συναντήσω. Ήτανε λοιπόν στον μόλο παρατεταγμένοι στρατιώτες με έναν επικεφαλής, αμίλητοι. Και δεν ρωτώ κανέναν, είναι άσχετοι. Κι εγώ να μην ξέρω τι είναι αυτοί. Μου λέει «Αλήθεια…» ο Παπαγιάννης «… έχει καταληφθεί η Πάφος; Είναι Μακαριακοί; Είναι δεξιοί; Τι διάολο είναι ας πούμε.» Αυτός να μην λέει κουβέντα. Ούτε καλωσορίσατε, ούτε τίποτα ας πούμε. Το καράβι έμπαινε. Λέω στον ύπαρχο «Τα πυροβόλα οπλισμένα και γυρισμένα όλα στον μόλο.» του λέω «Με το παραμικρό, αν δεις και κάνω έτσι, γαζώστε όλους όσους θα υπάρχουνε στον μόλο.» Προκειμένου να μας φαν εμάς θα τους φάμε εμείς. Εν πάση περιπτώσει για να μην στα πολυλογώ πέφτουμε δίπλα, έρχεται ένας ήτανε ένας λοχαγός του στρατού του ελληνικού. «Καλημέρα σας κύριε κυβερνήτα.» «Ρε παιδάκι μου…» του λέω «… καλά για όνομα του θεού, βλέπεις το καράβι και πλησιάζει, βλέπεις τα πυροβόλα στραμμένα εναντίον σας, δεν λες μια κουβέντα, να πεις ‘Εγώ είμαι λοχαγός τάδε’ ας πούμε…» λέω «… εάν κάνατε την παραμικρή κίνηση ύποπτη θα σας είχα γαζώσει όλους στον μόλο. Θα πηγαίνατε σαν το σκυλί στ’ αμπέλι.» Εν πάση περιπτώσει κάτσαμε δίπλα…
-. Αυτοί ήτανε αντιμακαριακοί.
Τ. Ήτανε…, πια είχε καταληφθεί η Πάφος από τον στρατό.
-. Ο Μακάριος έχει φύγει;
Τ. Ο Μακάριος… Εγώ είμαι αγκυροβολημένος και ο Μακάριος, δηλαδή εμένα όντως θα με είχε γράψει η ιστορία γιατί πέρναγε και από πάνω με το ελικόπτερο των Ηνωμένων Εθνών και μου λέει ο ύπαρχος, μου λέει «Ένα ελικόπτερο από πάνω μας.» Πέρασε δηλαδή στα εκατό μέτρα από πάνω μας. Το κοιτάω εγώ και βλέπω US «Μαλάκα…» του λέω «… των Ηνωμένων Εθνών είναι.» Εκεί μέσα ήτανε ο Μακάριος και έφυγε. Βγήκαμε εκεί έξω στην Πάφο εν πάση περιπτώσει, πήγα απάνω στην 5η ανωτέρα, είδα τον διοικητή… Γιατί εκεί στην Πάφο εγώ είχα μια ιστορία πριν από τον πραξικόπημα, αξίζει τον κόπο να σου πω επειδή με ρώτησες πριν, ποια είναι τα αισθήματα μου για τον Μακάριο. Ο Μακάριος δεν ξέρω τι έκανε για την πατρίδα του, κακό μάλλον έκανε, δεν έκανε καλό, αλλά εναντίον των Ελλήνων ήτανε λάθος. Μας στέλνανε σημειώματα κάτω απ’ τις πόρτες πολύ πριν από το πραξικόπημα, ‘Κωθώνια, γουρούνια Έλληνες’, αυτά όλα τα ‘χω φυλαγμένα, αναφορές, τα πάντα. Όταν βέβαια στην Κέρκυρα… Δεν θέλω να τα έχω εδώ. Ήτανε λάθος εναντίον των Ελλήνων. Το δε Σώμα αυτό το εφεδρικό μας άλλαζε την Παναγία. Δηλαδή να σου δώσω ένα παράδειγμα. Έφευγα εγώ, είχα κάτι …στην Λευκωσία, και το βράδυ…, το μεσημέρι μάλλον ξεκίναγα πήγαινα απάνω εκεί τις συναντούσαμε με φίλους και το βράδυ παγαίναμε…
-. Σταύρο επειδή το αναφέρεις για τρίτη, τέταρτη φορά με τις γκόμενες, το μπαρ και τα λοιπά και το καμπαρέ. Δεν ήσουνα παιδάκι της εκκλησίας…
Τ. Όχι βέβαια.
-. Τι ήσουνα λοιπόν; Στην υπηρεσία σου είσαι τυπικός, σκληρός με το καράβι, υπηρεσιακός, προστατεύεις το πλοίο σου και το πλήρωμα σου, ανεξάρτητα αν ήτανε Μακαριακοί ή αντιμακαριακοί. Αλλά η ζωή σου η ιδιωτική έξω είναι πολύ ελεύθερη και άνετη…
Τ. Είκοσι οκτώ – τριάντα χρονών. Γιατί εκεί στην Κύπρο ευκολότερα έβρισκες καμιά γκόμενα γιατί συνήθως εκεί κατεβαίνανε Έλληνιδες καμπαρετζούδες. Δεν μιλάμε τώρα για οίκους ανοχής και τέτοια, σε μπαρ ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει αλλού θέλω να καταλήξω. Ξεκίναγα λοιπόν το μεσημέρι να πάω στη Λευκωσία με το αυτοκίνητο στη μέση του δρόμου, επειδή ο δρόμος ήτανε ευθεία, με σταματάγανε. «Τι γίνεται παιδιά; Τι είστε;» «Εφεδρικό.» «Μάλιστα. Τι θέλετε;» «Να κάνουμε έρευνα στο αυτοκίνητο.» Λέω «Παιδιά κοιτάξτε είμαι ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’…» «Δεν έχει σημασία που είστε ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’…» «Είμαι αξιωματικός και δικαίωμα να μου κάνει έλεγχο έχει μόνο η ΕΣΑ. Η ΕΣΑ της Κύπρου.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε και άσε την… Έβγα έξω ρε μαλάκα.» με τα πιστόλια προτεταμένα. Έβγαινες έξω και σου κάνανε το αυτοκίνητο φύλλο και φτερό. Δεν έβρισκαν τίποτα. «Καλά φύγε.» Κανένα χιλιόμετρο παραπάνω «Τι γίνεται ρε παιδιά;» «Εφεδρικό. Έβγα έξω για να…» «Ρε παιδιά τώρα πριν κανένα χιλιόμετρο μου κάνανε έρευνα ας πούμε.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε…» Αυτή η δουλειά γινότανε. Μία δύο φορές… σταμάτησα, δεν ξαναπήγα στη Λευκωσία. Και στην Πάφο, δέκα μέρες πριν από το πραξικόπημα, που σου είπα ότι είχα πάει να κάνω την περιπολία γύρω από το νησί, σταματήσαμε στην Πάφο. Έρχεται ο διοικητής της βάσης, ένας σημαιοφόρος, μου λέει «Έχω κάτι καινούργιες γκόμενες…» μου λέει «…σ’ ένα καμπαρέ απάνω…» είχε ένα καμπαρέ εκεί «… Θέλετε να πάμε;» Του λέω «Να πάμε, εντάξει.» Και παίρνουμε το αυτοκίνητο του σημαιοφόρου, όχι μάλλον του Γιαννάκη αυτού του υπαξιωματικού, ο Γιαννάκης, ο διοικητής του σταθμού, εγώ, ο ύπαρχος μου και ένας σημαιοφόρος που ήτανε στο καράβι, πέντε άτομα. Με το που φτάνουμε απάνω στην Πάφο και σταματάμε έξω από το κέντρο, πέφτει δίπλα ένα αυτοκίνητο και πετάγονται τέσσερις πέντε ένοπλοι με αυτόματα και έρχονται εκεί πέρα… Εν τω μεταξύ οι σημαιοφόροι οι δικοί μου ήτανε παιδάκια, 20 χρονών και έβραζε το αίμα τους. Πάντα είμαστε οπλισμένοι. «Βγείτε έξω κωλόπαιδα.» «Τι είσαστε εσείς…» «Βγείτε έξω…» ξέρω ‘γω. Οι σημαιοφόροι πήγανε να τραβήξουν, τους λέω «Τι κάνετε ρε μαλάκες; Καθίστε έτσι όπως καθόσασταν. Ευκαιρία ψάχνουν αυτοί να μας καθαρίσουνε. Τι συμβαίνει ρε παιδιά;» «Να τσακιστείτε να γυρίσετε πίσω. Δεν είναι για σας εδώ, ούτε στην Πάφο. Γυρίστε πίσω .» Εν πάση περιπτώσει γυρίζουμε πίσω. Φοράω εγώ τη στολή και ανεβαίνω απάνω και πάω στον διοικητή της αστυνομίας, του λέω «Κύριε διοικητά συνέβη αυτό και αυτό πριν από μισή ώρα.» Μου λέει «Είσαστε σίγουροι;» λέει «Σας τραβήξανε πιστόλια;» «Καλά…» του λέω «ψέματα σας λέω; Τώρα πριν από μισή ώρα συνέβη αυτό το γεγονός ας πούμε.» «Δεν σας πιστεύω…» Καλά, κατάλαβες δηλαδή; Σηκώθηκα κι έφυγα. Όταν έγινε μετά η κατάληψη της Πάφου και πήγα απάνω να δω τον διοικητή της 5ης ανωτέρας, τους είδα σε ένα γραφείο με τον διοικητή της αστυνομίας…, θεός σχωρέστον, αυτός πρέπει να έχει πεθάνει γιατί τότε αυτός ήτανε στην ηλικία τη δικιά μου. Μπαίνω μέσα στο γραφείο και με το που είδε…, του είχανε ξηλώσει τα γαλόνια, σηκώθηκε απάνω και λέει «Κύριε κυβερνήτα…» «Τι να σας πω ρε…» του λέω «… εάν ήσουνα σε μικρότερη ηλικία θα σας είχα κάνει τόπι στο ξύλο. Δηλαδή…» του λέω «… δεν με πίστεψες που ήρθα και σου είπα…» «Το ξέρω…» μου λέει «… αλλά τι να κάνω εκεί…»
-. Σταύρο θέλεις να πεις ότι ο ρόλος του εφεδρικού του Μακαρίου, των οπαδών των ενόπλων του Μακαρίου, της οργάνωσης αυτής δηλαδή, ήταν τελείως ανθελληνικός; Εναντίον σας, εναντίον των αξιωματικών και των υπαξιωματικών των Ελλήνων που ήτανε στην Κύπρο; Και πως το εξηγείς αυτό όμως; Γιατί ήτανε εναντίον;
Τ. Γιατί από μια μεριά ο Μακάριος δεν μπορούσε να λειτουργήσει σώμα ένοπλο. Από τι να το δημιουργήσει; Από τους (…). Αξιωματικοί και του Στρατού και του Ναυτικού είχανε δώσει δείγματα μίσους και έχθρας εναντίον του Μακαρίου. Παπαγιάννης, Γεωργίτσης, άλλοι πολλοί μυημένοι που ήτανε. Η αντίδραση λοιπόν του Μακαρίου ήταν αυτή. Να βρει δέκα …. του εφεδρικού, δεν πληρώνανε τίποτα όπου και να πηγαίνανε, ήτανε σαν τους… πώς ήτανε στον εμφύλιο οι ταγματασφαλίτες; Ακριβώς το ίδιο. Ταγματασφαλίτες. Όπου πηγαίνανε δεν πληρώνανε τίποτα, εφεδρικό λέγανε και ότι γουστάρανε κάνανε, όποιον θέλανε σταματάγανε…
-. Ενώ η ΕΟΚΑ Β;
Τ. Η ΕΟΚΑ Β δεν είχε δράση. Η δράση της ΕΟΚΑ Β ήτανε υπόγεια, αν υπήρχε. Δεν ήτανε νόμιμη η ΕΟΚΑ Β επί Μακαρίου.
-. Τον Καρούσο τον είχες ακούσει εκείνη την περίοδο; Μετά από το θάνατο του Διγενή;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις για τον Καρούσο;
Τ. Όταν έφυγε ο Καρούσος…, αυτό δεν το έχω πει σε κανέναν, σου το λέω εσένα για πρώτη φορά. Είμαι στην λέσχη και παίζω χαρτιά – αλλά μην με ρωτήσεις, εγώ δεν είχα σχέσεις ας πούμε και τα λοιπά – Δεν ξέρω τι είχανε μάθει για μένα, τι είχανε τιμήσει από τα προσόντα μου, αυτά δεν τα ξέρω. Παίζω χαρτιά και είναι ένας δίπλα μου και κάνει έτσι να δει τα χαρτιά μου. Εγώ προσπαθούσα να του τα κλείσω ας πούμε. Μου σκουντάει το πόδι…, εν πάση περιπτώσει βλέπει να χαρτιά μου και μου ρίχνει το φίλο που ήθελα για να γίνω. Δεν ξέρω εάν ξέρεις από κουμκάν. Εν πάση περιπτώσει έγινα και πήρα την παρτίδα. Τι διάολο ας πούμε τώρα λέω και… Εν τω μεταξύ δεν μου φαινότανε και σόι, μου φαινότανε περίεργος τύπος ας πούμε. Όταν μετά τελειώσαμε και του λέω «Με συγχωρείς ρε άνθρωπε, γιατί μου έριξες το χαρτί και έγινα και πήρα την παρτίδα;» και τα λοιπά και τα λοιπά. «Θα σου εξηγήσω…» μου λέει «… θέλεις να πάμε στο σπίτι να φάμε;» Ω ρε, λέω ‘Πέσαμε σε περίπτωση βρώμικη.’ Του λέω τέλος πάντων «Πάμε σπίτι.» Πάμε στο σπίτι του, ήτανε η γυναίκα του, η κόρη του και καθόμαστε στο σαλόνι, ήτανε και κανά δύο άτομα, μου τα σύστησε. Αυτός τελικά ήτανε ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β.
-. Αυτά πριν από το πραξικόπημα.
Τ. Πριν. Ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β. Μετά το πραξικόπημα, όταν σου είπα λίγο πριν φύγω που ήμουνα απάνω στο βουνό στη σκηνή, ήρθανε ορισμένοι και με πιάσανε. Γιατί για δύο τρεις μέρες πριν φύγω έμενα σε ένα ξενοδοχείο. Και ήρθανε άνθρωποι τους οποίους τους ήξερα εξ’ όψεως, δηλαδή είχαμε γνωριστεί ‘Ο κύριος τάδε, ο κύριος τάδε’. Και μου πρότειναν να μείνω στην Κύπρο, να μην γυρίζω στην Ελλάδα. Να με περιθάλψουνε, να κάνουμε αντάρτικο ξέρω ‘γω στα βουνά και τα λοιπά. Εγώ βέβαια δεν ήξερα τι…
-. Αυτοί τι ήτανε;
Τ. Αυτοί ήτανε της ΕΟΚΑ Β. Ένα δε που κάνανε αυτοί, θα μου πεις είναι πράγματα τα οποία δεν με ενδιαφέρουνε αλλά να χέσουμε μες την δημοκρατικότητα μας. Η Αμμόχωστος ήτανε πάρα πολύ πλούσιο μέρος, η Αμμόχωστος ειδικά σαν πόλη πάρα πολύ πλούσια. Είχε μία τράπεζα, χωρίς παράρτημα, μία τράπεζα. Όταν έγινε η πρώτη εισβολή ο κόσμος έφυγε, πήγε κι ανέβηκε στους λόφους γύρω από την Αμμόχωστο. Τα μαγαζιά και όλα αυτά μείνανε έτσι όπως ήτανε. Και μετά από την ανακωχή, στην πρώτη εισβολή μιλάμε, γυρίσανε πίσω. Στη δεύτερη εισβολή έγινε το ίδιο, νομίζοντας ότι θα γυρίσουνε πίσω. Και ήρθανε λοιπόν κάποιοι της ΕΟΚΑ και μου λένε «Καπετάνιε εμείς απόψε θα πάμε ν’ ανοίξουμε την τράπεζα της Κύπρου στην Αμμόχωστο. Διότι ο κόσμος δεν πρόκειται να ξαναγυρίσει, οι Τούρκοι θα την πιάσουνε την Αμμόχωστο. Επειδή σε εκτιμάμε σαν…» ξέρω ‘γω τι διάολο αυτά…. «Δεν πρέπει να είσαι με τα καλά σου τώρα. Αξιωματικός εγώ να πάω ..; Τι είναι αυτά που λέτε;» «Καλά καλά εντάξει.»
-. Πλέον είχε φύγει ο κόσμος από την Αμμόχωστο;
Τ. Είχε αδειάσει, δεν ξαναγύρισε ο κόσμος, έφυγε με την προοπτική, όπως στη πρώτη εισβολή, θα ξαναγύριζε. Αλλά στη δεύτερη εισβολή δεν ξαναγύρισε. … Επίσης ένα βράδυ μου λένε ότι …, τώρα αυτό εντάξει είναι περαστικά για να δεις την φρίκη ας πούμε που υπήρχε κάτω. Μου λένε «Ρε καπετάνιε από γκόμενα πως πας;» Τους λέω «Ρε παιδιά δεν … Που να βρεις γκόμενα τώρα.» Μου λένε «Όταν σχολνάμε θα πάμε εμείς κάπου. Θες να έρθεις;» Του λέω «…να έρθω εντάξει.» Μπαίνουμε σ’ ένα αυτοκίνητο, είδα εγώ το αυτοκίνητο με τούρκικες πινακίδες, «Ρε παιδιά τι έγινε;» λέω «Με τούρκικες πινακίδες;» Μου λένε «Μη σε νοιάζει.» Φτάνουμε σ’ ένα σημείο εκεί κοντά στη Λεμεσό και μπήκαμε σ’ ένα χωριό, εγώ δεν ήξερα από Λεμεσό, δεν είχα…, απλώς το καράβι σταμάταγα ας πούμε και έφευγα. Βγαίνουμε έξω και πάμε σ’ ένα σπίτι, βαράει την πόρτα, μια κλωτσιά στην πόρτα ας πούμε, ανοίγει και βλέπω μία τράβαγε τα μαλλιά της. Και εγώ έμεινα, λέω «Τι γίνεται εδώ πέρα ρε παιδί μου.» …
-. Στην εισβολή λες τώρα;
Τ. Ναι. Μετά την εισβολή. Όταν φτάσανε οι Τούρκοι στην Αμμόχωστο, όλο το άλλο μέρος, Λεμεσός και τα λοιπά, ήτανε εγκαταλελειμμένα από τους Έλληνες. Υπήρχανε χωριά με μόνο γυναικόπαιδα. «Ρε παιδιά για όνομα του Θεού …» λέω «… α στο διάολο. Πάμε να φύγουμε.» Γι’ αυτό μόλις είδε αυτή τράβαγε τα μαλλιά της. Αυτό λοιπόν είναι το ιστορικό του πραξικοπήματος. Αν έχεις τίποτα απορίες;
-. Ο Τσομάκης ήτανε διοικητής του φρουρίου της Κυρήνειας;
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις στην διάρκεια του πραξικοπήματος τι έγινε στο φρούριο της Κυρήνειας;
Τ. Όχι.
-. Το ρόλο του Τσομάκη τότε;
Τ. Ο Τσομάκης ήτανε ενημερωμένος για το πραξικόπημα. Το μόνο που έκανε ήτανε … Εκεί υπήρχε ένα κάστρο παλιό, το κάστρο της Κυρήνειας που ήτανε Ναυτική βάση. Αυτός δεν έκανε ούτε συλλήψεις ούτε τίποτα. Απλώς ήτανε μέσα στο κάστρο εν συναγερμώ και … Δεν νομίζω ότι βγήκε έξω από το κάστρο. Τις συλλήψεις αυτές τις έκανε ο στρατός.
-. Και έβαζε στο κάστρο τους συλληφθέντες;
Τ. Μπράβο. Πιθανόν. Αυτό δεν το γνωρίζω.
-. Αυτά Σταύρο με το πραξικόπημα. Έχουμε όμως ρόλο του Παπαργύρη, του Ντάνου, του Αρμενιάκου, του Παπαγιάννη …
Τ. Ναι. Αυτά εγώ τα έμαθα εκ των υστέρων.
-. Δεν ξέρεις προσωπικά τίποτα;
Τ. Όχι. Αλλά ένα πράγμα το οποίο …, θα σου το πω και αυτό το περιστατικό και τι πιστεύω εγώ γιατί δεν ξέρω τι έγινε αλλά συνέβη. Αυτοί ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης και ορισμένοι άλλοι, όχι ο Ντάνος και ο Αρμενιάκος κι αυτοί, κάνανε ντου στο σπίτι του Αζίνα. Ο Αζίνας ήτανε κομμουνιστής και είχε άμεση επαφή με τη Μόσχα το σπίτι του. Το σπίτι του είχε ολόκληρους πομπούς μέσα απ’ ότι έμαθα. Αυτοί λοιπόν κάνανε ντου στο σπίτι του και εν συνεχεία μετά τους έκανε μήνυση ο Αζίνας ότι του κλέψανε λεφτά και τέτοια. Τι έγινε όμως; Ορισμένα πράγματα που πήρανε από εκεί … Μου στέλνει ο διοικητής όταν γύρισα εγώ από την …, το βράδυ που σου είπα που γύρισα από την Πάφο για να αποβιβάσω τα γυναικόπαιδα στην Αμμόχωστο, έρχεται ένας και μου φέρνει ένα δίκαννο, δίκαννο δεν θυμάμαι τι ήτανε και μια φωτογραφική μηχανή. Και μου λέει «Αυτά τα έδωσε ο διοικητής για …»

Η ΕΙΣΒΟΛΗ
15 έγινε το πραξικόπημα, 15 – 16 – 17 – 18 του μηνός είμαι δεμένος στην Πάφο. Με χαλασμένη τη μια προπέλα. Παίρνω λοιπόν τον Παπαγιάννη και του λέω ότι «Έχω χαλασμένη τη μία προπέλα, δεν μπορώ πια να κάτσω εδώ, βαρέθηκα και θέλω να γυρίσω στη βάση να κάνω την επισκευή. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και ξεκινάω 19 του μηνός βράδυ να γυρίσω στην Αμμόχωστο. Φτάνω στην Αμμόχωστο … Όχι 19 … Ναι 19 πρωί έφυγα και φτάνω στην Αμμόχωστο στης 19 το βράδυ στις 24.00 – 01.00 η ώρα. Επειδή το καράβι δεν χώραγε μέσα να μπει στην προβλήτα, δεν χώραγε στον μόλο, (…). Ήμαστε σαν ξενύχτης και τα λοιπά, φωνάζω τον ύπαρχο … Δεν είδα κανέναν έξω από το στρατόπεδο. Κανένας. Απλώς με είδανε που ήρθα ας πούμε, φέρνανε με βάρκα ορισμένα τρόφιμα και τα λοιπά και φωνάζω τον ύπαρχο και του λέω «Ύπαρχε θα με ξυπνήσεις μόνο εάν γίνει πόλεμος.» Άκου να δεις πλάκα. «Μόνο εάν γίνει πόλεμος. Μη με ξυπνήσεις για άλλο λόγο.» Και κατεβαίνω κάτω στην καμπίνα να κοιμηθώ. Κατά τις 05.00 η ώρα το πρωί … Εν τω μεταξύ είχαμε αφήσει ανοιχτή την ακρόαση στην απροειδοποίητη εκπομπή επειδή μίλαγα με τον Παπαγιάννη. Κατά τις 05.00 η ώρα το πρωί κατεβαίνει κάτω ο καμαρότος και με σκουντάει ας πούμε «Κυβερνήτα ξυπνήστε.» «Τι έγινε ρε;» «Πόλεμος.» μου λέει. «Ας το διάολο …» του λέω «… φύγε από εδώ.» Εν τω μεταξύ με το που ανοίγω τα μάτια μου ακούω, ακούω από πάνω από τη γέφυρα επειδή το καράβι μη νομίζεις ότι ήτανε μεγάλο – η καμπίνα μου ήτανε κάτω από τη γέφυρα – ακούω στην απροειδοποίητη εκπομπή τη φωνή του συχωρεμένου του Τσομάκη «Βαλόμεθα. Βαλόμεθα …» και μετά ένα κχχχ. Αμάν, λέω, αλήθεια λέει. Πετάγομαι επάνω ανεβαίνω στη γέφυρα. Ευτυχώς ο ύπαρχος, καλή του ώρα ένα πολύ καλό παιδί αυτός ο σημαιοφόρος, είχε κάνει βίρα τις άγκυρες και είχε βαρέσει συναγερμό. Ανεβαίνω εγώ απάνω, ήμουνα μ’ ένα σορτς κι ένα κίτρινο μπλουζάκι. Ανεβαίνω στη γέφυρα «Τι έγινε ύπαρχε;» ανοίγουμε το ράδιο ‘Τούρκοι βομβαρδίζουν την Κύπρο ’ και τα λοιπά. Η καρδιά στις πατούσες. (…) είχαμε πάρει την άγκυρα και τα λοιπά. Σε κάποια στιγμή, επειδή είπανε λάθος και γι’ αυτό, εγώ έριξα τρία αεροπλάνα, δεν έριξα ένα. Σε κάποια στιγμή, για να δεις και την φρίκη ας πούμε, σε κάποια στιγμή όπως … Γιατί εγώ έκανα πια βόλτες και γύρισα από την βάση. Σε κάποια στιγμή βγαίνει από το βουνό απέναντι ένα …, αυτό πρέπει να ήτανε μάλλον φωτογραφικό, ένα F104. Είχε μεν πυροβόλα, αλλά οι Τούρκοι ήτανε πιο …, από εμάς ήτανε πιο …, είχανε κατουρηθεί απάνω τους. Και όπως ο φουκαράς βγήκε από το βουνό με βρήκε μπροστά. Και εγώ τον είδα ξαφνικά αλλά εν συνεχεία αυτός προσπάθησε να με αποφύγει και όπως γύρισε έτσι, μου έδειξε όλη του την κοιλιά. Και τον βαράμε και πέφτει κάτω.
-. Με τα Έρλικον.
Τ. Με τα Έρλικον. Είχαμε και ένα Μπόφορς πίσω, ναι είχαμε και ένα Μπόφορς πίσω.
-. Μετά το πρώτο αεροπλάνο που ρίξατε με τον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’;
Τ. Το πρώτο. Και έπεσε λίγο πιο έξω από τη βάση. Του λέω του ύπαρχου «Κατέβασε βάρκα να βγούμε έξω να πάμε να δούμε τι έγινε.» Κατεβαίνουμε με την βάρκα, βγαίνουμε έξω και πάμε εκεί που είχε πέσει το αεροπλάνο – τώρα σου λέω συνοπτικά ας πούμε – ο πιλότος είχε καεί αλλά, όλο του το σώμα ήτανε καμένο κολλημένο (…) στο γόνατο. Το πόδι του το ένα ήτανε ατόφιο με την μπότα και όλο το υπόλοιπο σώμα του ήτανε μια μπάλα καμένη. Του λέω του ύπαρχου «Πάρ’ το να το πάμε στο καράβι.» Το πήραμε στο καράβι και ήθελα να το αναρτήσω στον ιστό.
-. Το πτώμα;
Τ. Το πόδι του Τούρκου με το σώμα ας πούμε, με μια λύσσα …. Εν πάση περιπτώσει μεσ’ το καράβι – εκεί βέβαια βγήκα αληθινός. Γιατί με το που αρχίσαμε και βαράγαμε με τα Μπόφορς ανοίγανε σαν μαρούλια. Διότι τα βλήματα αντί να είναι τόσα είχανε γίνει τόσα από την υγρασία και παθαίνανε συνέχεια εμπλοκές. Και στην εμπλοκή σε περίοδο ειρήνης υπάρχει όριο ασφαλείας όπου περίμενες μισή ώρα και αν δεν εκραγεί το βλήμα τραβάς το …, ξέρω πως διάολο το λένε αυτό και βγάζεις το βλήμα και το πετάς στη θάλασσα. Εκεί όμως εμείς δεν είχαμε τη δυνατότητα να περιμένουμε μισή ώρα και όπως μπλοκάριζε το βλήμα, ο Γιαννάκης καλή του ώρα, τράβαγε την αυτή έπαιρνε την αυτή και το πέταγε στη θάλασσα. Με μεγάλο ρίσκο να γίνει έκρηξη εκείνη τη στιγμή και να σκοτωθούν όλοι όσοι ήτανε εκεί πέρα. Και τα Έρλικον το ίδιο ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει, τορπιλάκατοι βέβαια δεν βγήκε καμία, έτσι;
-. Ποιες δηλαδή δεν βγήκανε;
Τ. Όλοι. Καμία δεν βγήκε.
-. Ποιες;
Τ. Του Τσαταλού, του Κανδαλέπα, ποιος άλλος ήτανε;
-. Ο Δούκας;
Τ. Ο Δούκας δεν ήτανε. Είχε φύγει ο Παπαδάκης, είχε φύγει ο Παπαδάκης … Όχι ο Παπαδάκης ήτανε στη διοίκηση ακόμα, ο Δούκας ήτανε υποπλοίαρχος, ναι ήτανε σε τορπιλάκατο και αυτός. Το μεσημέρι, εκείνο το μεσημεράκι εμφανίζονται άλλα αεροπλάνα από εκεί. Ερχόντουσαν δύο από εδώ και τρία από εκεί, δύο από εδώ τρία από εκεί. Σε κάποια άλλη στιγμή – γιατί αυτό ήτανε αλήθεια που λέγανε για τους Εγγλέζους πιλότους – έρχονταν ένα από την πλώρη, εν τω μεταξύ εγώ να είμαι με το κίτρινο το μπλουζάκι στη γέφυρα και να τρώω μακαρόνια, είχα κάπως συνέλθει ας πούμε. Είχα έναν, καλή του ώρα, λοστρόμο ο οποίος το ’65 ήτανε κάτω στην Κύπρο στα επεισόδια με τους Τούρκους. Ήτανε στο καράβι που βούλιαξε με τον Μητσάτσο που του ‘κοψαν το χέρι. Ήτανε μέσα. Και όπως ήμουνα στην γέφυρα κάνω έτσι και τον βλέπω με ένα όπλο και έτρεμε, πήγαινε έτσι, λέω «Τι συμβαίνει;» ας πούμε. Μου λέει «Κύριε κυβερνήτα δεν ξέρω. Περάστε με από ναυτοδικείο και τα λοιπά. Δεν μπορώ …» μου λέει «… τα έχω χάσει.» Του λέω «Πήγαινε κάτω τουλάχιστον να μην σε βλέπει το πλήρωμα ας πούμε.»
-. Το καράβι πού ήτανε Σταύρο;
Τ. Έξω έκανε βόλτες μεταξύ Αμμοχώστου και ενός ακρωτηρίου εκεί, δεν θυμάμαι. Πέρασε από τη βάση και έκανε βόλτες και συνέχεια δεχόμαστε επιθέσεις.
-. Και απαντούσατε;
Τ. Και απαντούσαμε. Χτυπάμε ένα και έπεσε στο βουνό απέναντι. Εν πάση περιπτώσει έπεσαν τρία αεροπλάνα. Αυτό είναι καταγεγραμμένο, το ξέρουνε. Εγώ δε και το καράβι και το πλήρωμα, εγώ δε προτάθηκα για ανδρεία από τον Παπαγιάννη. Το οποίο βέβαια δεν μου επεδόθη ποτέ. Ποτέ δεν μου επεδόθη. Σε κάποια στιγμή λοιπόν επειδή ανοίγανε οι κάνες και τα λοιπά στέλνω έξω ένα σήμα «Σας παρακαλώ στείλτε μου με μια βάρκα πυρομαχικά και λίγο φαΐ να φάει το πλήρωμα και κανένα τσιγάρο να καπνίσουμε.» Δεν μπορούσανε να βγούνε με βάρκα, λέω «Εντάξει θα προσπαθήσω να ρίξω το καράβι δίπλα στο μόλο και ας το καθίσω.» Πράγματι γύρω στις τέσσερις η ώρα το απόγευμα πήγα και το έριξα στο μόλο δίπλα κάθισε με την πλώρη, άμμο είχε κάτω ας πούμε, κάθισε με την πλώρη και το δέσαμε. Του βάλαμε δίχτυα από πάνω ας πούμε, βγαίνουμε έξω το πλήρωμα … Βέβαια με τα πυροβόλα το ίδιο γινότανε ακριβώς ότι έγινε και στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’, ανοίγανε σαν μαρούλια. Βγαίνω έξω, είχε πέσει και το σκοτάδι ας πούμε, δεν ερχόντουσαν πια αεροπλάνα. Βρίσκω τον Γουλέα συζητήσαμε ότι συζητήσαμε εκεί. Την άλλη μέρα το πρωί ξαναρχίζει το ίδιο βιολί. Εγώ πια στο καράβι αλλά αραγμένο με δίχτυα απάνω και τα λοιπά. Σε κάποια στιγμή λέω «Ρε συ Σταύρο που είναι ο διοικητής;» Ντροπή …, τέλος πάντων «Που είναι ο διοικητής; Ο Παπαδάκης που είναι ας πούμε;» Είχαν εξαφανιστεί όλοι, ήτανε όλοι κλεισμένοι στα δωμάτια τους. Οι μόνοι που κυκλοφορούσαμε μέσα στο στρατόπεδο ήταν εγώ και ο Γουλέας. Δεν ξέρω εάν δεν σου τα είπε αυτά επειδή ντρεπότανε, δεν ξέρω, για συναδέρφους. Ο Παπαδάκης ήτανε στο γραφείο του και ήθελαν να μπούνε οι Κύπριοι μέσα να τον βγάλουνε με το ζόρι έξω και δεν τους αφήσαμε εμείς. Εν πάση περιπτώσει.
-. Θες να πεις Σταύρο ότι είχε φοβηθεί; Ότι είχε δειλιάσει ο Παπαδάκης;
Τ. Όλοι. Και ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός. Όλοι. Και εμείς δεν δεχόμασταν επιθέσεις. Δεν έγινε ποτέ επίθεση στη βάση. Τελειώνει η πρώτη εισβολή, γίνεται η εκεχειρία.
-. Οι άλλοι αξιωματικοί, οι Έλληνες που ήτανε στην Κύπρο εκτός από αυτούς που ανέφερες ότι δειλιάσανε στην πρώτη εισβολή των Τούρκων, τι κάνανε; Ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης, ο (…);
Τ. Δεν ξέρω. Αυτοί ήτανε στη Λευκωσία. Στην πρώτη εισβολή …, εγώ κάθισα στο στρατόπεδο μια μέρα από τις τρεις μέρες της εισβολής. Μία μιάμιση μέρα γιατί τις άλλες μέρες ήμουνα καραβότσαρκα έξω από το στρατόπεδο. Τελειώνει η πρώτη εισβολή και γίνεται η εκεχειρία. Καθόμαστε κάθε βράδυ με τον Σταύρο, φεύγει ο Παπαδάκης και πάει ναυτικός διοικητής Κύπρου και αναλαμβάνει διοικητής της βάσεως ο Δούκας.
-. Έχει γίνει η μεταπολίτευση τώρα;
Τ. Έχει γίνει η μεταπολίτευση. Βέβαια στην … μετά την μεταπολίτευση κατέβηκα, δεν κατέβηκα στην πρώτη εισβολή.
-. Στην Κύπρο έχουμε πρόεδρο τον Κληρίδη.
Τ. Τον Κληρίδη. Γίνονται οι συνομιλίες και τα λοιπά, εμείς κάθε βράδυ με τον Σταύρο καθόμαστε στην πύλη του στρατοπέδου. Και επειδή σε μια απόσταση πέντε έξη χιλιομέτρων υπήρχε ένας τούρκικος θύλακας – η Γαληνοπόρνη – η οποία ήτανε φορτωμένη με όπλα, με αυτό, με πολύ πράγμα ας πούμε και φοβόμαστε γιατί υπήρχε συσκότιση και τα λοιπά μην έρθουνε κανένα βράδυ και μας φάνε. Γιατί οι Κύπριοι σκοποί στις σκοπιές κοιμόντουσαν κάθε βράδυ. Τους έπαιρνε ο ύπνος. Και με τον Σταύρο κάθε βράδυ την στήναμε εκεί στην πύλη, αραχτοί όλο το βράδυ και κοιμόμασταν κανά δύο ώρες το πρωί μόλις ξημέρωνε. Δούκας διοικητής και ο Παπαγιάννης … Δεν ξέρω εάν σου τα είπε αυτά ο Σταύρος, δεν ξέρω εάν ήθελε να καλύψει … Εμένα δεν με ενδιαφέρει. Για μένα αυτοί έπρεπε να ξηλωθούνε από τους πρώτους ας πούμε. Αυτοί δεν κάνανε ούτε για Ναυτοδικείο. Ούτε για Ναυτοδικείο.
-. Όταν λες ‘αυτοί’ ποιους εννοείς Σταύρο;
Τ. Τον Κανδαλέπα, τον Τσαταλό, τον Δούκα. Ο Δούκας όχι …, περισσότερο για … Καλά ο Τσαταλός και ο Κανδαλέπας ήτανε χεσμένοι απάνω τους. Ο Δούκας περισσότερο για έλλειψη πώς να σου πω …, ικανοτήτων αρχηγού, διοικητού. Διότι τι έγινε ας πούμε. Το βράδυ που την άλλη μέρα το πρωί έγινε εισβολή ακούγαμε με τον Σταύρο BBC και ακούγαμε ότι αποχώρησε ο Μαύρος από τις συνομιλίες, απεχώρησε και ο άλλος και μάλλον αύριο το πρωί – αυτά που σου λέω εγώ τώρα τρισήμισυ τέσσερις η ώρα το πρωί – μου λέει ο Σταύρος «Αύριο το πρωί περίμενε …» μου λέει «…αεροπλάνα.» Του λέω «Να πάμε να ξυπνήσουμε τον Δούκα, τον διοικητή μας, να χτυπήσουμε συναγερμό για να σηκωθεί το στρατόπεδο ας πούμε να είναι σε συναγερμό.» «Ναι …» μου λέει «… έχεις δίκιο.» Πάμε ξυπνάμε τον Δούκα «Κύριε διοικητά έτσι κι έτσι ακούσαμε.» «Έλα μωρέ μη λέτε μαλακίες. Δεν γίνεται άλλη εισβολή ας πούμε. Μου το είπε ο Παπαδάκης.» «Αφού το ακούσαμε από το ράδιο ότι απεχώρησε ο Μαύρος από τις συνομιλίες και κατά πάσα πιθανότητα αύριο το πρωί θα γίνει εισβολή πάλι, δεύτερη.» «Δεν τρέχει τίποτα …» λέει « Αφήστε με. Φύγετε. Εντάξει. Τίποτα δεν έχει γίνει.» Και λέω εγώ στον Σταύρο «Εγώ πάω να χτυπήσω συναγερμό στο καράβι. Εσύ κάνε ότι νομίζεις με τους βατραχανθρώπους.» Κατεβαίνω κάτω εγώ στο καράβι, ξυπνάω τον ύπαρχο και χτυπάμε συναγερμό. Όλοι στα κανόνια, όλοι στα πυροβόλα. 05.30 η ώρα το πρωί, εν πάση περιπτώσει δεν ξέρω τι ώρα ήτανε – την ώρα που ξημέρωνε ας πούμε – αρχίζουνε το σφυροκόπημα. Εκείνη την ώρα ξύπνησε και ο …, πως τον λένε, ο Δούκας. Εμείς με τον Γουλέα ξέραμε, πιθανόν να το ξέρει και αυτός. Η Αμμόχωστος εδώ, η Λευκωσία εδώ, εδώ ήτανε η Μία Μηλιά – ένα χωριό – από την Μία Μηλιά μέχρι την Αμμόχωστο είναι τελείως πεδιάδα, πεδιάδα τελείως δηλαδή ας μπορούσες να δεις έβλεπες στην ευθεία …, εάν η γη ήτανε επίπεδη θα έβλεπες την Λευκωσία με ένα δρόμο στη μέση ας πούμε και δεξιά και αριστερά επίπεδη. Και ξέραμε ότι εάν σπάσει το μέτωπο της Μιας Μηλιάς οι Τούρκοι δεν είχανε άλλη αντίσταση μέχρι την Αμμόχωστο. Ερχόμενοι όμως έτσι θα μας αποκλείανε εμάς που ήμασταν εδώ. Γινόντουσαν μάχες τώρα στη Μία Μηλιά. Του λέω του Γουλέα «Δεν πάμε να πούμε στον Δούκα να κάνουνε προετοιμασία εγκαταλείψεως της βάσεως;» Μου λέει «Ναι ρε να πάμε.» Του λέω «Κύριε διοικητά γίνεται μάχη στη Μία Μηλιά. Αν σπάσει αυτό το μέτωπο θα ξεχυθούνε οι Τούρκοι και θα αποκλειστούμε εδώ πέρα.» Όχι τίποτα άλλο τους αξιωματικούς και τους αιχμαλώτους δεν τους κρατάγανε, τώρα τα ξέρεις, τους σφάζανε ή θα ήμασταν τώρα στα βάθη της εκκλησίας. «Όχι δεν μου έδωσε τέτοια διαταγή ο Παπαγιάννης.» «Μα πάρτε τον Παπαγιάννη και πέστε στον Παπαγιάννη τον Ανέστη …»
-. Τον Παπαδάκη.
Τ. «… τον Παπαδάκη και πέστε του το και το ας πούμε.» «Όχι δεν τον παίρνω.» «Εντάξει.» Να μην στα πολυλογώ έσπασε το μέτωπο της Μιας Μηλιάς, αρχίσανε και ξεχυνόντουσαν οι Τούρκοι προς τα κάτω αλλά επειδή δεν βρίσκανε αντίσταση περπατάγανε σιγά σιγά. Δηλαδή μπροστά ήτανε τα τανκς και σε μια απόσταση δύο χιλιομέτρων ερχόντουσαν τα πεζικά τμήματα. Και ξαφνικά πετάγεται ο Δούκας και λέει «Εγκατάλειψη βάσεως.» Και έγινε το έλα να δεις. Όταν σου λέω το έλα να δεις … Έχεις δει ατάκτους να τρέχουνε δεξιά και αριστερά με τα αυτοκίνητα ποιος θα την πρωτοκοπανήσει; Και να μην έχει φορτηγά ούτε για το πλήρωμα του σταθμού. Έφευγε ο ένας από εδώ ο άλλος από εκεί, για αξιωματικούς σου μιλάω τώρα, ο ένας από εδώ και ο άλλος από εκεί. Η σημαία έμεινε αναπεπταμένη στον ιστό και γύρισε ένας υπαξιωματικός και την πήρε και του τη ζητήσανε και είπε «Να πάτε να γαμηθείτε που θα σας δώσω εγώ την σημαία. Ας γυρίζατε να την παίρνατε.» Το στρατόπεδο το βρήκαν άθικτο, όπως ήτανε.
-. Ο υπαξιωματικός την πήρε ή ο σημαιοφόρος που ερχότανε από ένα …
Τ. Δεν ξέρω ποιος την πήρε. Πιθανόν να την πήρε και αυτός. Εν πάση περιπτώσει στο στρατόπεδο έγινε εγκατάλειψη στρατοπέδου, ούτε άτακτοι να ήμαστε δεν θα γινότανε τέτοια εγκατάλειψη. Εγώ δε … Τι έγινε. Όταν ήρθε το σήμα της εγκατάλειψης είχα έναν πρώτο μηχανικό υπαξιωματικό, καλή του ώρα, αυτός ήτανε στο κατάστρωμα στον πόλεμο και όταν ήρθαν τα αεροπλάνα τα βάραγε με το έτσι και του λέω «Ρε τι κάνεις εκεί πέρα;» «Τον πούστη θα τον ρίξω με το Έρλικον.» Μιλάμε πατριωτάκι ωραίο ας πούμε. Έρχεται λοιπόν εκεί και μου λέει, είχαμε φτιάξει την προπέλα, είχε γίνει η επισκευή. «Κύριε κυβερνήτα έχω να σου πω κάτι για το πλήρωμα.» «Τι έγινε πρώτε;» του λέω. Μου λέει «Το πλήρωμα μου είπε να σας πω ότι θέλει να φύγει με το καράβι. Να σώσουμε το καράβι, να το πάμε στη Λεμεσό.» ‘Αμάν’ λέω ‘τον πούστη τώρα. Τι να του πεις;’ Τι να του πεις τώρα; Δεν έρχομαι; «Ρε συ πρώτε …» του λέω «… σοβαρά ρε το πλήρωμα …» «Ναι το πλήρωμα θέλει να πάρουμε το καράβι.»
-. Το πλήρωμα ήτανε Κύπριοι;
Τ. Ελληνοκύπριοι. Έλληνες και Κύπριοι.
-. Και Κύπριοι.
Τ. Και Κύπριοι. Τώρα στην ουσία αυτουνού το είχανε πει κανά δύο άτομα ας πούμε. Μην νομίζεις ότι του το είχε πει όλο το πλήρωμα. Εγώ όμως εκείνη τη στιγμή ταλαντεύτηκα τι να κάνω. Να του πω ‘Δεν πάω’ θα πει ‘Τι διάολο, κοίτα κυβερνήτη που έχουμε.’ Του λέω «Εντάξει ρε συ.» Το αυτοκίνητο μου εγώ, ένα καινούργιο BMW το μόνο που σώθηκε δηλαδή, το είχα σε ένα γήπεδο και το είχα βάλει στη μέση ούτως ώστε αν γίνει βομβαρδισμός … Το γήπεδο θα βομβαρδίζανε; Τα κτίρια θα … Φωνάζω έναν ναύτη από τη βάση του λέω «Πάρε τα κλειδιά και παρ’ το αυτοκίνητο από πάνω και πήγαινε στη Λεμεσό, εγώ θα πάρω το καράβι και αν σωθούμε θα συναντηθούμε στην Λεμεσό. Αν δεν σωθώ εγώ …» λέω «… παρ’ το αυτοκίνητο δικό σου. Ή αν την πατήσεις εσύ στον δρόμο … εν πάση περιπτώσει.» Του λέω του πρώτου «Πάμε.» Πριν φύγω όμως παίρνω τον Παπαδάκη και του λέω «Κύριε διοικητά εγώ και το πλήρωμα αποφασίσαμε να πάρουμε το καράβι και να προσπαθήσουμε να το σώσουμε να πάμε στη Λεμεσό. Και θέλω την έγκρισή σας.» Μου λέει «Μισό λεπτό να πάρω τον γενικό διευθυντή του Στρατού.» Που ήτανε γενικός διευθυντής και … Με παίρνει μετά από πέντε λεπτά και μου λέει «Εγκρίνεται.» «Εντάξει.» του λέω. Η Αμμόχωστος ήτανε έτσι, εδώ ήτανε η ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’, εδώ ήτανε ένα σκάφος που γύριζε την Κυρήνεια και εδώ παρέκαμπτες τον κάμπο της Αμμοχώστου και πήγαινες προς Πάφο αλλά ήτανε έτσι το λιμάνι, και δηλαδή εδώ ήμασταν εμείς. Μπαίνω μέσα στο καράβι, ανεβαίνω στην γέφυρα «Έτοιμοι πρώτε;» «Έτοιμοι.» Ανάποδα και οι δύο. Με το ανάποδα και οι δύο, μέχρι να ξεκολλήσει το καράβι, ακούω έναν ναύτη πίσω «Κύριε κυβερνήτα ελληνικά αντιτορπιλικά.» «Τι λες ρε μαλάκα …» του λέω «…ελληνικά αντιτορπιλικά;» Οι Τούρκοι τότε είχανε φλέτσερ όπως είχαμε και εμείς, παίρνω τα κιάλια κοιτάω ένα ερχότανε από εκεί, ένα ερχότανε από την μέση, ένα ερχότανε από την άλλη. Δεν τη γλιτώναμε με τίποτα. Δηλαδή αν έτσι και βγαίναμε ας πούμε δεν … Και αυτά ήτανε Τούρκικα, το κατάλαβα. Ελληνικά πλοία εδώ πέρα; Του λέω «Ύπαρχε δεν γίνεται η δουλειά να φύγουμε. Ξαναδέστε το καράβι …» εν τω μεταξύ είχαμε απομακρυνθεί και λίγο από την ακτή «… και βγέστε και όποιος προλάβει να σωθεί, σώθηκε.» Οι άλλοι είχανε αρχίσει και φεύγανε από το στρατόπεδο. Μάλιστα ξέχασα να πάρω και το …, ο μαλάκας ξέχασα να πάρω το ημερολόγιο του καραβιού που έγραφα όλα για το πραξικόπημα, τα σήματα που μου στέλνανε, όλα. Εν πάση περιπτώσει το ξέχασα. (…) ο πόλεμος είναι άγριο πράγμα ας πούμε, να μην ξέρεις τώρα εάν θα ζήσεις τριάντα χρονών και να ξέρεις ότι είναι χαμένο το παιχνίδι από την αρχή. Βγαίνω έξω και για καλή μου τύχη ο ναύτης που του είχα δώσει το αυτοκίνητο είδε την όλη κατάσταση και περίμενε. Μπαίνουμε μέσα στο αυτοκίνητο εγώ και άλλα έξι άτομα και ξεκινάμε τώρα από την Αμμόχωστο για να πάμε στη Λεμεσό. Με τα όπλα έξω από τα παράθυρα, τρίχες δηλαδή, μην τυχόν δούμε τίποτα αεροπλάνα. Αν βρίσκαμε δηλαδή γιατί εκεί σου είπα είναι πεδιάδα, επίπεδο και θα μας είχανε καθαρίσει.
-. Η βάση είχε εγκαταλειφθεί.
Τ. Η βάση είχε εγκαταλειφθεί.
-. Ο Γουλέας;
Τ. Ο Γουλέας διετάχθη να κάνει υπονόμευση των τορπιλακάτων, της αποθήκης πυρομαχικών και όλων των ζωτικών οργάνων.
-. Ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’;
Τ. Και του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’. Και του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’.
-. Έγιναν αυτά;
Τ. Δεν ξέρω, δεν είδα. Υποτίθεται ότι η υπονόμευση θα γινότανε …, οι εκρήξεις θα γινόντουσαν μετά. Εγώ μέχρι που έφυγα δεν είδα τίποτα. Δεν είδα τίποτα. Ούτε τον Σταύρο τον Γουλέα είδα εκεί. Δεν λέω ότι είχε φύγει, δεν είδα … Δηλαδή ήτανε τέτοια η κατάσταση εκείνη τη στιγμή που δεν …, οι περισσότεροι είχανε φύγει …
-. Σταύρο στο θέμα του Γουλέα θέλω να είσαι λίγο προσεκτικός και να μου πεις το εξής. Άφησες να υπονοηθεί και είπες καθαρά σε κάποια φάση ότι ο Γουλέας συμμετείχε στο πραξικόπημα ελέγχοντας ουσιαστικά με τους ανθρώπους του και ο ίδιος τη βάση. Ένα αυτό. Δεύτερον δεν έμαθες ποτέ σου εάν ανατινάχτηκαν αυτά τα οποία είχε διαταχθεί και όφειλε να κάνει ο Γουλέας ως επικεφαλής των ΟΙΝΓΚ στη βάση, στην εισβολή και μετά;
Τ. Εγώ έμαθα εκ των υστέρων ότι έγινε η υπονόμευση. Τώρα εάν καταστράφηκαν …; Μάλλον καταστράφηκαν διότι η μόνη τορπιλάκατος που πήραν οι Τούρκοι και την έχουν στην Κωνσταντινούπολη είναι του Κανδαλέπα.
-. Που ήταν τέσσερα μίλια μακριά.
Τ. Ναι. Οι άλλες που ήτανε στη βάση πρέπει να καταστραφήκανε. Αυτοί δεν πήρανε καμιά από τη βάση. Ο Γουλέας λέγοντας ότι έλαβε μέρος μπορεί να έλαβε μέρος ασυνείδητα. Δηλαδή ο διοικητής ο Παπαδάκης του είπε «Αναλαμβάνεις την ασφάλεια του στρατοπέδου.» Υποχρέωση του ήτανε, επειδή είχε τους βατραχανθρώπους, να αναλάβει την περιφρούρηση του στρατοπέδου. Όχι ότι ενσυνείδητα έλαβε μέρος στο πραξικόπημα. Απλώς εκτέλεσε κάποια διαταγή του διοικητού.
-. Να στο ρωτήσω διαφορετικά. Οι Ομάδες Υποβρυχίων Καταστροφών (σ.σ.ΟΥΚ) και ο Γουλέας πήραν αποστολές για συλλήψεις;
Τ. Όχι. Όχι. Όχι. Ο Γουλέας και οι ΟΥΚ παραμείνανε στο στρατόπεδο μέσα.
-. Πως εξηγείς ότι ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός είναι οι μόνοι οι οποίοι αρνούνται να συμπράξουν στο πραξικόπημα;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω. Δεν ήμουνα παρών. Άκουσα ότι είπανε όντως ότι δεν λαμβάνουνε μέρος στο πραξικόπημα. Αυτό όμως δεν συγχωρεί την συμπεριφορά τους στον πόλεμο. Το ότι δεν λάβανε μέρος στο πραξικόπημα μπορεί να είχανε τους λόγους τους.
-. Η οποία συμπεριφορά είναι τι ενώπιον του εχθρού;
Τ. Του αισχίστου είδους.
-. Δηλαδή;
Τ. Δηλαδή εάν δηλαδή παρέμενε η κατάσταση η υπάρχουσα μια βδομάδα ακόμα ο Κανδαλέπας θα είχε στηθεί στον τοίχο και θα είχε εκτελεστεί από τον Παπαγιάννη.
-. Μπορούσαν να βγάλουν τις τορπιλακάτους όπου ήταν κυβερνήτες και οι δύο ή δεν μπορούσαν όταν έγινε η εισβολή;
Τ. Αν μπορούσανε; Πως δεν μπορούσανε. Πως δεν μπορούσανε. Τη μία τορπιλάκατο, δεν θυμάμαι ποιανού ήτανε, ήτανε σε επισκευή. Ήτανε απάνω στον μόλο. Δεν ξέρω όμως ποιανού ήτανε. Του Κανδαλέπα οπωσδήποτε ήτανε εν ενεργεία. Ή του Τσαταλού ήτανε ή του Δούκα, δεν θυμάμαι να σου πω ποιανού ήτανε. Μια τορπιλάκατος ήτανε απάνω για επισκευή. Απλώς ο Κανδαλέπας κάθισε την τορπιλάκατο διότι υπήρχαν ψίθυροι ότι ο Παπαγιάννης, όπως έστειλε τον Τσομάκη να σκοτωθεί, θα έστελνε τις τορπιλακάτους να κάνουνε επίθεση αυτοκτονίας στην Κυρήνεια, να ρίξουνε τις τορπίλες και εν συνεχεία όποιος σωθεί σώθηκε.
-. Και λες ότι ο Παπαδάκης δεν ήτανε πάνω στην τορπιλάκατο όταν κάθισε; Δεν θυμάσαι καλά.
Τ. Όχι δεν πρέπει να ήτανε.
-. Τον ρόλο του Γαλιάτσου, ενός υπαξιωματικού που ήτανε υπό τον Τσομάκη στο φρούριο στη διάρκεια της εισβολής των Τούρκων, τον έχεις μάθει; Τον γνωρίζεις;
Τ. Βεβαίως. Βεβαίως.
-. Τι έκανε λοιπόν ο Γαλιάτσος τότε;
Τ. Κράτησε όλο το φρούριο εναντίον των Τούρκων. Κράτησε όλο το φρούριο. Οι Τούρκοι το φρούριο της Κυρήνειας το πήρανε στην ανακωχή, δεν το πήρανε στον πόλεμο. Ότι κατελήφθη στην Κύπρο κατελήφθη κατά την διάρκεια της ανακωχής.
-. Εννοείς μετά το πρώτο προγεφύρωμα; Γιατί έχουμε και ένα προγεφύρωμα στην πρώτη εισβολή.
Τ. Αντώνη είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε δεν θέλουμε η κατάληψη της Κύπρου έγινε επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή. Μέχρι την πρώτη εισβολή, όταν έγινε η πρώτη εισβολή πήγα εγώ στο μεσοδιάστημα που μεσολάβησε της ανακωχής, μπήκα στο θάλαμο επιχειρήσεων του Στρατού και είχε γεμίσει όλος ο χάρτης από ελληνικές σημαίες. Όλοι οι Τούρκικοι θύλακες. Έχε υπ’ όψιν σου η Κύπρος ήτανε γεμάτη από Τούρκικους θύλακες στους οποίους Έλληνας δεν μπορούσε να μπει μέσα λόγω Μακαρίου, έτσι τα είχε αποδεχτεί. Ενώ οι Τούρκοι των θυλάκων μπορούσαν και βγαίνανε και περιφερόντουσαν σε όλη την Κύπρο. Αποτέλεσμα αυτού ήτανε ότι το κάστρο της Αμμοχώστου ήτανε τόσο καλά οχυρωμένο μέσα και δεν το ξέραμε εμείς οι απ’ έξω. Που μια πυροβολαρχία που ήτανε σε μια απόσταση ενάμισι χιλιόμετρο το βομβάρδιζε μέρα νύχτα και δεν σκότωσε ούτε μισό Τούρκο, διότι είχανε σκάψει τούνελ και είχανε μπει από κάτω. Είχανε οργανωθεί και αυτά δεν τα ξέραμε εμείς.
-. Θέλεις να πεις ότι το πραξικόπημα δεν αποδυνάμωσε την αμυντική ικανότητα των Ελληνοκυπρίων και των Ελλήνων στην Κύπρο;
Τ. Κοίταξε να δεις, την αποδυνάμωσε υπό την έννοια ότι χωριστήκαμε σε δύο στρατόπεδα. Και οι μεν μπορεί να πολεμούσανε με ενθουσιασμό, οι δε μπορεί να πολεμούσανε με λιγότερο ενθουσιασμό. Από απόψεως … Κοίταξε να δεις, επειδή συνήθως αναφέρεται ότι ο Παπαδόπουλος έδιωξε την μεραρχία και έκανε και τα λοιπά, σε πληροφορώ λοιπόν εγώ και όποιος θέλει – όποιος θέλει – να έρθει να μου αντιπαρατεθεί και να το συζητήσουμε, δεκαοχτώ μεραρχίες να είχες κάτω θα είχες περισσότερους νεκρούς. Εφόσον δεν υπήρχε αεροπορική κάλυψη δεκαοχτώ μεραρχίες να είχες κάτω θα είχες περισσότερους νεκρούς. Θα κλαίγανε περισσότερες μάνες. Δεν υπήρχε περίπτωση. Διότι όταν αυτοί ξεκινήσανε την επίθεση, την απόβαση … Η Κύπρος είναι έτσι κάπως ας πούμε, λοιπόν εδώ είναι η Αμμόχωστος, αυτοί ξεκινήσανε και τους βλέπαμε το βράδυ στα ραντάρ με πορεία στην Αμμόχωστο. Η Αμμόχωστος ήτανε εκ των προτέρων το πρώτο μέρος το οποίο θα μπορούσε να γίνει απόβαση. Διότι είχε άμμο, είχε άμμο και η ακτή είναι ομαλή και τα λοιπά. Όλα αυτά. Τι έγινε λοιπόν. Εκεί ναρκοθετήθηκε με χιλιάδες νάρκες όλη η περιοχή. Ο δε Στρατός μεταφέρθηκε για την άμυνα αυτής της περιοχής. Στις 04.00 η ώρα το πρωί, 02.00 η ώρα ξέρω ‘γω δεν θυμάμαι, αυτή η δύναμη σταμάτησε και ξεκίνησε άλλη από τη Μεσήνα η οποία έκανε την απόβαση στην Κυρήνεια. Καταρχήν η μεταφορά των ναρκών δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει. Δεν μπορούσαν να ξεθαφτούνε όλες οι νάρκες και να πάμε να ξαναθαφτούνε. Δεν υπήρχε χρόνος. Ο δε Στρατός ο οποίος ξεκίνησε σε φορτηγά και ανέβηκε από τα βουνά για να πάει στην Κυρήνεια τον φάγανε λάχανο τα αεροπλάνα στον δρόμο.
-. Ξέρεις εάν το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού στην διάρκεια του πραξικοπήματος είχε επαφή με τον Παπαγιάννη στην Κύπρο και κατηύθυνε ή επληροφορείτο; Τι συνέβαινε;
Τ. Αυτά απ’ ότι έχω διαβάσει ότι έχει γραφτεί, πρέπει να είχε ο Νικολόπουλος με τον Παπαγιάννη.
-. Για τον ρόλο του Αραπάκη τι έχεις να πεις; Στην διάρκεια του πραξικοπήματος.
Τ. Του πραξικοπήματος δεν ξέρω. Ξέρω τα μετά …
Κοίταξε τις επαφές …, επειδή εγώ δεν ήμουνα αναμεμειγμένος ούτε είχα επαφές με ανθρώπους οι οποίοι ήξεραν και τα λοιπά, δεν ξέρω. Ό,τι έμαθα εκ των υστέρων
-. Τι έμαθες εκ των υστέρων;
Τ. Ότι ήτανε αναμεμειγμένος, ότι ο Αραπάκης συγκεκριμένα ήτανε αυτός που … Με το πραξικόπημα δεν με ενδιαφέρει εάν ήταν αναμεμειγμένος ή όχι. Το θέμα ήτανε ότι ήτανε χουντικός. Αυτό είναι γκαραντί.
-. Πως το ξέρεις ότι ήτανε χουντικός; Ο ίδιος λέει στο βιβλίο του ότι σκοπός του ήτανε να ανατρέψει την δικτατορία.
Τ. Να ανατρέψει την δικτατορία; Γι’ αυτό έγινε αρχηγός; Εντάξει. Ο Αραπάκης ήτανε από τους ανθρώπους … Εμένα όταν τελειώσαμε την Γενική Εκπαίδευση μου ήρθε μετάθεση και πήγα … Τότε είχα κυβερνήτη τον αυτόν που σου είπα τον υπουργό, ενώ είχανε πάει όλοι οι συμμαθητές μου στην Κύπρο εγώ δεν είχα πάει. Και παρουσιάστηκα τότε στον κυβερνήτη και του λέω «Κύριε Κυβερνήτα έτσι κι έτσι ας πούμε.» λέω «Εγώ αν δεν πάω στην Κύπρο …» γιατί μου ήρθε μετάθεση και πήγα στο ‘ΒΕΛΟΣ, δεν θυμάμαι σε πιο είχα πάει και παρουσιάστηκα στον Αραπάκη. Και μου είπε ο Αραπάκης τότε, αρχηγός στόλου τότε ο Αραπάκης, «Ο πρώτος που θα πάει στην Κύπρο είσαι εσύ.» Και πράγματι ας πούμε ήρθε σήμα μετά και φεύγαμε εγώ και ο Γουλέας. Ο Γουλέας πήγαινε για δεύτερη φορά.
-. Γνωρίζεις για τον ρόλο ενός υπαξιωματικού ονόματι Οικονομίδη;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις Σταύρο για αυτόν;
Τ. Προσωπικά δεν ξέρω τίποτα. Απλώς από αυτά που είχα ακούσει ότι ήτανε ρουφιάνος ξέρω ‘γω και ήξερε για το τι θα επακολουθήσει.
-. Εννοείς το πραξικόπημα;
Τ. Ναι.
-. Είναι δυνατόν να είχαμε ενημερώσει έναν υπαξιωματικό για το πραξικόπημα;
Τ. Κοίταξε να δεις ο Παπαγιάννης όχι ότι ήτανε βλάκας. Βλάκας δεν ήτανε. Απλώς για μένα ορισμένοι αξιωματικοί δεν έπρεπε να φέρουνε τον βαθμό που είχανε τότε και δεν έπρεπε να διοικούνε μονάδες. Ένας από αυτούς, για μένα ας πούμε, πρέπει να ήτανε και ο Παπαγιάννης. Ο οποίος έστειλε τον Τσομάκη σε σίγουρο θάνατο. Ο Βερύκιος ο οποίος γλίτωσε είχε πάρει ακριβώς τις ίδιες διαταγές. Αλλά επειδή ο Βερύκιος ήταν έφεδρος σημαιοφόρος …
-. Εννοείς τον κυβερνήτη της άλλης τορπιλακάτου.
Τ. Επειδή ο Βερύκιος ήτανε σημαιοφόρος έφεδρος και πιθανόν να είχε και (…) στο πεζοδρόμιο, όταν είδε την κατάσταση … Διότι την κατάσταση και ένας άσχετος τελείως να την έβλεπε δεν μπορεί με μια τορπιλάκατο ρώσικη με δύο τορπίλες απάνω και ένα κανονάκι μπροστά, Έρλικον ξέρω ‘γω, να βλέπεις εφτά Φλέτσερ μπροστά σου και να πας να τους κάνεις επίθεση να τους βουλιάξεις και με αεροπορία από πάνω. Αυτός λοιπόν είδε τα σάπια και ήτανε κοντά στην ακτή και όταν χτυπήθηκε ήτανε 100 μέτρα από την ακτή και γι’ αυτό σωθήκανε. Ο Λευτέρης ο συχωρεμένος, δεν ξέρω ας πούμε. Δεν ξέρω τι αισθανότανε εκείνη την στιγμή που πήγαινε ας πούμε …, αυτός πήγαινε και έβλεπε το θάνατο να έρχεται και πήγαινε εκεί, προχώραγε στο θάνατο. Γι’ αυτό σου λέω ότι είναι ήρωας. Γι’ αυτό σου λέω ότι έπρεπε το όνομα του να υπάρχει τουλάχιστον σε ένα καράβι. Άσχετα το τι έκανε. Άσχετα. Η απόδοση, για μένα, ενός αξιωματικού κρίνεται στον πόλεμο. Γι ‘αυτό γίναμε αξιωματικοί.
-. Πώς εκτιμάς Σταύρο ότι το Γ.Ε.Ν. όπως λες, δεν έχει τιμήσει ακόμα τον Τσομάκη; Γιατί; Για ποιον λόγο δεν τον έχει τιμήσει;
Τ. Δεν τον έχει τιμήσει … Κοίταξε, τους λόγους για τους οποίους δεν τον έχει τιμήσει δεν τους ξέρω. Ατομικά πιστεύω ότι όλοι όσοι επανήλθανε μετά βγάλανε απωθημένα για ορισμένους ανθρώπους. Ο Τσομάκης βέβαια δεν είχε να του βγάλουν τίποτα απωθημένα, δεν ήτανε … Ήτανε ένα καλό παιδί, φιλικός με όλους. Πιθανόν επειδή είχε εμπλακεί στο πραξικόπημα, αλλά αυτός δεν είναι λόγος για μένα. Δεν ήτανε λόγος. Έπρεπε να υπήρχε θάρρος γνώμης. Άσχετα αν ο κόσμος ήξερε σαν …, ότι έλαβε μέρος στο πραξικόπημα, ναι, εντάξει έλαβε μέρος. Αλλά εν συνεχεία πολέμησε και σκοτώθηκε για την πατρίδα του. Και σκοτώθηκε με ηρωικό τρόπο. Όρθιος. Και οι άλλοι γίνανε αρχιπλοίαρχοι και μπαίνανε κάτω από τα γραφεία. Αυτό ξέρω εγώ να πω.
-. Ο Παπαργύρης και ο ρόλος του στο πραξικόπημα με την κατάληψη της ΣΥΤΑ, του Κέντρου δηλαδή Επικοινωνιών της Κύπρου …
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις εκεί ποιος ήτανε ο ρόλος του;
Τ. Ο Παπαργύρης ήτανε πλήρως ενημερωμένος, αφού ήτανε δίπλα στον Παπαγιάννη. Δεν έμεινε στον …, απ’ ότι ξέρω δεν έμεινε στον σταθμό που καταλάβανε των Τηλεπικοινωνιών. Αυτός ήτανε μαζί με τον Παπαγιάννη στο σπίτι του Αζίνα.
-. Το έχεις ακούσει για μια βαλίτσα με λεφτά στο σπίτι του Αζίνα;
Τ. Ναι. Ναι. Και να σου πω τη μόνη μου αλήθεια, πολύ πιστεύω ότι όντως μπορεί και να υπήρχε. Μπορεί και να υπήρχε και να εκλάπησαν αυτά τα λεφτά.
-. Και εσύ γιατί δεν πήγες με τους Εοκαβητατζίδες στην τράπεζα στην Αμμόχωστο;
Τ. Γιατί εγώ δεν ήξερα τι θα συμβεί. Ήμουνα ακόμα αξιωματικός και για μένα ήτανε ποταπό ας πούμε να γίνω κλέφτης. Δεν τα έβλεπα έτσι τα πράγματα τότε. Εγώ απλώς ήξερα ότι και στο πραξικόπημα και στον πόλεμο έκανα το καθήκον μου. Ούτε παραπάνω ούτε παρακάτω. Αυτά που έκανα τα έκανα υπακούοντας διαταγές και μάλιστα παρακούοντας διαταγές τις οποίες πιθανόν να είχανε θύματα. Από εκεί και πέρα δεν έκανα ούτε τίποτα παραπάνω ούτε τίποτα παρακάτω απ’ ότι διατάχθηκα.
-. Γνωρίζεις ότι ο Παπαγιάννης ζητούσε την επιστροφή του μετά το πραξικόπημα στη μεταπολίτευση; Καθώς και του Παπαργύρη και όχι άλλων όπως εσύ. Διότι κινδύνευε από τους Μακαριακούς;
Τ. Ναι.
-. Πως το εξηγείς;
Τ. Αυτό το πιστεύω. Αφού λάβανε μέρος, σκοτώσανε κόσμο. Δεν καταλαβαίνεις ότι το παν ήτανε …
-. Ο ίδιος και ο Παπαργύρης ήτανε υπεύθυνοι για σκοτωμούς ανθρώπων;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω. Αυτό δεν το ξέρω.
-. Ο Γερδικίωτης αναφέρει ότι …
Τ. Ο Γαρδικιώτης;
-. Ο Γερδικιώτης ο Νίκος, είναι δύο τάξεις πάνω από σένα.
Τ. Τον ξέρω. Τον ξέρω.
-. Αναφέρει ότι γνώριζε ότι εσύ ήσουνα μυημένος στο κίνημα. Το ξέρεις; Έχεις καμιά επαφή με τον Γερδικιώτη τότε;
Τ. Πιθανόν. Στο κίνημα, πιο κίνημα; Του Ναυτικού;
-. Ναι.
Τ. Το ’73. Ναι.
-. Ναι. Εξακολουθείς να είσαι βασιλόφρων; Ήσουνα βασιλόφρων τότε;
Τ. Ναι.
-. Γιατί Σταύρο;
Τ. Γιατί; Γιατί κοίταξε να δεις. Εμείς ανδρωθήκαμε με τη βασιλεία, μεγαλώσαμε με τη βασιλεία, μπήκαμε στο Ναυτικό με τη βασιλεία … Σαν θεσμός εντάξει δεν μου λέει τίποτα, ούτε σαν πρόσωπο. Απλώς δεν μπορώ να πω ότι είμαι αντίθετος με τη βασιλεία. Αλλά με αυτές τις αρχές μεγαλώσαμε. Όρκο στον βασιλιά δώσαμε.
-. Γιατί πιστεύεις ότι ο αποκαλούμενος φάκελος της Κύπρου δεν ανοίγει;
Τ. Γιατί θα έπρεπε να κλειστούνε πρώτα φυλακή αυτοί που θέλουνε να τον ανοίξουνε.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Ποιοι; Ε ποιοι τώρα.
-. Εγώ θέλω να ανοίξει ο φάκελος της Κύπρου.
Τ. Κι εγώ θέλω να ανοίξει. Εγώ πήγα δύο φορές και έδωσα κατάθεση στην Βουλή.
-. Τι είπες σ’ αυτήν την κατάθεση;
Τ. Θα σου πω.
-. Την έχεις;
Τ. Βεβαίως είναι στα αρχεία της Βουλής.
-. Εσύ την έχεις;
Τ. Εγώ όχι. Αλλά μπορώ μου φαίνεται να την πάρω. Εγώ όταν πήγα να κάνω κατάθεση … Τώρα θα σου πω για τους δημοσιογράφους και το κλίμα τότε της εποχής, παρ’ όλο που ήτανε το ’81. Κάπου εκεί ήτανε.
-. ’87.
Τ. Όχι, θα σου πω πότε.
-. Το ’87 …
Τ. Α ναι ήτανε ’85 – ’86 κάπου εκεί. Γιατί ήμουνα στην Κέρκυρα τότε … Λοιπόν πήγα στη Βουλή. Εγώ τέτοια πράγματα δεν είχα ξαναζήσει, τέτοιες ας πούμε καταστάσεις και τα λοιπά. Καταρχήν περιμένανε απ’ έξω καμιά δεκαπενταριά δημοσιογράφοι. Οι οποίοι αρχίσανε τις ερωτήσεις και βέβαια εγώ τους είπα ότι «Παιδιά δεν σας λέω τίποτα διότι ότι σας λένε εσάς γράφετε τα αντίθετα.» Και θα σου πω με έναν δημοσιογράφο τι έγινε. Μπήκα μέσα. Ήτανε καμιά τριανταριά, τριάντα έως πενήντα βουλευτές από τη μία μεριά και από την άλλη μεριά ήτανε το προεδρείο. Κι εμείς καθόμαστε σε ένα έδρανο μεταξύ αυτών, σε στυλ ιεράς εξέτασης. Για καλή μου τύχη στα μπροστινά καθίσματα καθότανε ο Βασιλειάδης ο δικός μας σαν βουλευτής. Ο οποίος ήξερε τον πατέρα μου και όταν άκουσε το όνομα, γιατί ήτανε στα πρώτα έδρανα, μου λέει «Ταβλαρίδη; Ποιανού Ταβλαρίδη; Του Βασίλη;» λέω «Μάλιστα.»
-. Τι ήτανε ο πατέρας σου Σταύρο;
Τ. Ήτανε αρχικελευστής.
-. Στο πολεμικό Ναυτικό.
Τ. Ναι. Ανθυπασπιστής, ναι. Στο πολεμικό Ναυτικό. Και μάλιστα του είχανε πει τότε ότι «Έλα ρε Ταβλαρίδη τώρα, θα πάει ο γιος σου μάχιμος. Τώρα εσύ υπαξιωματικός και θα πάει ο γιος σου μάχιμος.» Και προσπαθούσε να με πείσει να δηλώσω μηχανικός. Του είχα πει ‘Εντάξει’ και πηγαίνοντας στο Γ.Ε.Ν. να δώσουμε τα χαρτιά στο περίπτερο απ’ έξω πήρα την αίτηση και την άλλαξα και την έκανα μάχιμος.
-. Πως ερμηνεύεις το … Ποιοι τον πίεσαν να δηλώσεις να γίνεις μηχανικός; Και γιατί τον πίεζαν γι’ αυτό;
Τ. Γιατί δεν δικαιολογούσανε γιος υπαξιωματικού να γίνει αξιωματικός.
-. Γιατί;
Τ. Το κατεστημένο.
-. Υπονοείς ότι υπήρχαν διακρίσεις μεταξύ υπαξιωματικών και αξιωματικών;
Τ. Έτσι.
-. Αυτό πως το βίωνες σαν γιος ενός υπαξιωματικού;
Τ. Αυτό το βίωνα … Η δικιά μου συμπεριφορά προς τους υπαξιωματικούς, τους καλούς υπαξιωματικούς, ήτανε ισότιμη με τη συμπεριφορά μου απέναντι των αξιωματικών. Από εκεί και πέρα η συμπεριφορά άλλων αξιωματικών προς τους υπαξιωματικούς πιθανόν να ήτανε διαφορετική. Αλλά αυτό δεν ήτανε δίκια μου δουλειά και ούτε μπορούσα να το αλλάξω. Αλλά ότι υπήρχε διαφορά συμπεριφοράς μεταξύ αξιωματικών και υπαξιωματικών υπήρχε. Γιατί γελάς;
-. Τι έγινε στην επιτροπή Βουλής;
Τ. Α μου λέει «Μη φοβάσαι, πες την αλήθεια και εντάξει.» Γιατί στην αρχή που με είδε και εγώ ήμουνα …, όχι τρομοκρατημένος αλλά ήμουνα σοκαρισμένος. Να έχεις πενήντα άτομα από τη μια μεριά, το προεδρείο από την άλλη, με κίνδυνο … Γιατί τότε αυτό είχε κυκλοφορήσει αν βρεθούμε ας πούμε υπαίτιοι θα πάμε φυλακή. Θα γίνουν δικαστήρια στη συνέχεια και θα πάμε φυλακή. Και μάλιστα εγώ είχα, να σου πω την αλήθεια, όταν ταξίδευα είχα έναν λογαριασμό έξω και τον είχα αφήσει έξω και είχα πει στην γυναίκα μου ότι εάν καμιά φορά χρειαστεί θα την κοπανήσω και θα πάω στο εξωτερικό να πάω να μείνω. Προκειμένου να με συλλάβουνε εδώ και να με κλείσουνε φυλακή για πράγματα τα οποία δεν φταίω ας πούμε, δεν κάθομαι να πάω φυλακή. Εν πάση περιπτώσει πάμε εκεί κι αρχίσανε οι βουλευτές και μου κάνανε μια ερώτηση, την μόνη ερώτηση που θυμάμαι έτσι ήτανε αυτουνού του ΠΑΣΟΚ του Λιβανού. Σηκώθηκε ο Λιβανός απάνω και λέει «Μπορώ να σας ρωτήσω κάτι κύριε Ταβλαρίδη;» λέω «Μάλιστα.» Λέει «Στην Κύπρο γιατί πήγατε; Για τα λεφτά ή για την πατρίδα; Γιατί …» λέει «… εσείς χτυπήσατε την Πάφο …» και ξέρω ‘γω και κάτι τέτοια. Του λέω … Είπα εγώ στον πρόεδρο «Μπορώ να κάνω μία ερώτηση στον κύριο;» Μου λέει «Ναι κάνε.» Λέω «Φαντάρος έχετε πάει;» Μάλιστα το είχε παρεξηγήσει ο πρόεδρος και μου λέει «Τι ερώτηση …» «Όχι, άλλο θέλω να τον ρωτήσω. Δεν με ενδιαφέρει εάν έχει πάει φαντάρος. Απλώς θέλω να ξέρω εάν έχει πάει φαντάρος.» Μου λέει «Ναι.» «Εάν κατά την διάρκεια μιας πολεμικής επιχείρησης σας δώσει μια διαταγή ο διοικητής σας και εσείς δεν την εφαρμόσετε, ξέρετε τι θα πάθετε; Θα τραβήξει το πιστόλι και θα σας σκοτώσει. Και θα έχει απόλυτο δίκιο. Όμως εγώ ό,τι έκανα στην Κύπρο το έκανα επειδή έλαβα διαταγές. Παράνομο δεν έκανα τίποτα. Ούτε ραδιοφωνικό σταθμό βομβάρδισα ούτε τίποτα.» Εν πάση περιπτώσει σε κάποια στιγμή μου λέει ο πρόεδρος «Απ’ ότι βλέπω κύριε Ταβλαρίδη και τα φύλλα ποιότητος …» Του λέω «Με συγχωρείτε κύριε πρόεδρε εδώ ήρθαμε να εξετάσουμε τα φύλλα ποιότητός μου τα προηγούμενα χρόνια ή … Αυτό που λέτε είναι υπέρ μου. Γιατί τα κακά φύλλα ποιότητος είναι επί εποχής χούντας. Αλλά εκτός τούτου δεν ήρθαμε εδώ για να εξετάσουμε τα φύλλα ποιότητος, εδώ ήρθαμε να εξετάσουμε τι έγινε στην Κύπρο. Και σας ρωτάω …» του λέω εγώ «…εάν μας βρείτε ενόχους πιθανόν εσείς θα μας κλείσετε φυλακή. Εάν εμένα με βρείτε αθώο θα με επαναφέρετε στο Ναυτικό;» Και λέει ο πρόεδρος «Αρκετά.» Πήγα δύο φορές και έδωσα κατάθεση. «Αρκετά. Αρκετά.» Την ώρα που έβγαινα λοιπόν από την κατάθεση είχανε φύγει όλοι οι δημοσιογράφοι και ένας περίμενε. Και να με έχει πάρει από πίσω όλη τη Βασιλίσσης Σοφίας «Σας παρακαλώ κύριε Ταβλαρίδη πέστε μου …» «Ρε παιδί μου …» του λέω «… άλλα σας λένε και άλλα γράφετε.» Μου λέει «Έχετε τον λόγο μου, ό,τι μου πείτε θα το γράψω.» Του λέω «Εντάξει. Θα σου πω ορισμένα πράγματα και εάν αύριο το πρωί τα γράψεις έλα μετά να σου πω τι έγινε στην Κύπρο.» Και του είπα ας πούμε ότι έγινε αυτό, αυτό, αυτό. Όχι λεπτομέρειες, χονδρικά. Και την άλλη μέρα το πρωί τα έγραψε. Τα έχω όλα, αποκόμματα από εφημερίδες έχω πολλά. Τα έγραψε. Και περίμενα τηλέφωνο του να με πάρει να του εξιστορήσω τι έγινε στην Κύπρο. Αφού πέρασε καμιά δεκαπενταριά είκοσι μέρες και δεν με πήρε τηλέφωνο, τον πήρα εγώ. Και του λέω «Τι έγινε; Δεν με πήρες τηλέφωνο. Περίμενα να με πάρεις τηλέφωνο.» «Άστε τα κύριε Ταβλαρίδη. Εντάξει. Ξεχάστε το.» Δηλαδή κανένας δεν ήθελε να μάθει.
-. Ποιος δημοσιογράφος ήτανε;
Τ. Λυκαυγής μου φαίνεται. Του λέω … Τι θέλω να σου πω; Αποδεικνύεται ότι κανένας δεν ήθελε να μάθει την αλήθεια για την Κύπρο. Πόσο πολύ βαρύνονται αυτοί οι πολιτικοί.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Αυτοί που ήτανε το ’74.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Καραμανλής, ο Μαύρος, όλοι αυτοί. Η εκεχειρία Αντώνη κράτησε δεκαπέντε ημέρες, δεκατέσσερις ημέρες. Την εικοστή τρίτη Ιουλίου έγινε η εκεχειρία και η δεύτερη εισβολή έγινε δεκατέσσερις Αυγούστου το πρωί. Είναι είκοσι τόσες μέρες. Σ’ αυτές τις είκοσι τόσες μέρες οι Τούρκοι αποβίβαζαν στρατό, πυρομαχικά, εφόδια, τα πάντα. Σ’ αυτό το μικρό προγεφύρωμα που είχανε. Το οποίο το επεξέτειναν στην διάρκεια … Η Κυρήνεια κατελήφθη κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Το προγεφύρωμα διευρύνθηκε κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Και από ότι έχω ακούσει, επειδή οι συνομιλίες γινόντουσαν τηλεφωνικά μέσω Ο.Τ.Ε. – δεν υπήρχανε τότε οι απευθείας γραμμές – και επειδή στον Ο.Τ.Ε. είχανε μείνει δικοί μας υπαξιωματικοί, σε τηλεφωνική επικοινωνία Κληρίδη – Καραμανλή του έλεγε ο Κληρίδης του Καραμανλή ότι «Κύριε πρόεδρε εδώ οι Τούρκοι αποβιβάζουνε στρατό, πυρομαχικά και τα λοιπά. Εσείς δεν θα στείλετε κάτι κάτω στην Κύπρο;» Και του έλεγε ο Καραμανλής «Δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Μη φοβάσαι.» Και όταν έγινε η εισβολή …
-. Αυτά από πού τα έμαθες Σταύρο; Από πού τα έμαθες; Και πες μου εάν όταν λες οι δικοί μας υπαξιωματικοί εννοείς τον Μητρόπουλο που ήτανε στη ΣΥΤΑ για τις σαράντα μέρες μετά το πραξικόπημα.
Τ. Ναι.
-. Αυτόν εννοείς;
Τ. Όχι, ήτανε και κάποιος άλλος μου φαίνεται. Δεν ξέρω ποιος άλλος ήτανε, δεν θυμάμαι.
-. Και λες σήμερα ότι από αυτούς τους ανθρώπους που ακούγανε τις συνομιλίες μεταξύ Κυπρίων πολιτικών και του Καραμανλή έμαθες την …
Τ. Πιθανόν.
-. Έμαθες την ομιλία μεταξύ Κληρίδη και Καραμανλή. Η οποία είναι ποια;
Τ. Η οποία είναι αυτά που σου είπα. Ότι του έλεγε ο Κληρίδης ότι «Εδώ αποβιβάζουνε οι Τούρκοι στρατό, φέρνουνε εφόδια και τα λοιπά και εσείς δεν στέλνετε τίποτα.» και του είπε ο Καραμανλής «Μην φοβάσαι. Δεν πρόκειται να γίνει άλλη εισβολή.» Και την ημέρα που έγινε η εισβολή τον πήρε ο … Αυτά που σου λέω τα έχω ακούσει, δεν τα έχω ακούσει με τ’ αυτιά μου. Τον πήρε ο Κληρίδης στο τηλέφωνο και του λέει «Γιατί δεν με αφήσατε να αυτοκτονήσω; Διότι κορόιδεψα τον Κυπριακό λαό.» Διότι στην δεύτερη εισβολή οι Τούρκοι κάνανε περίπατο. Ξέρεις τι κάνανε; Όταν φτάσανε απ’ έξω από την Αμμόχωστο … Καταρχήν η Αμμόχωστος δεν έπρεπε να καταληφθεί. Εάν υπήρχαν δέκα πολίτες μέσα στην Αμμόχωστο οι Τούρκοι δεν θα την καταλαμβάνανε, δεν ήτανε στα σχέδια. Ξέρεις τι κάνανε οι Τούρκοι; Είδα εγώ συνταγματάρχη του Στρατού, τρελό … Στο τρελοκομείο ακόμα. Διότι είχανε κάνει ορισμένα ορύγματα στο δρόμο από Λευκωσία προς Αμμόχωστο με κάτι ΠΑΟ που είχανε ξέρω ‘γω για ν’ αναχαιτίσουνε τα Τουρκικά τανκς. Οι Κύπριοι, θέλανε τους Έλληνες αξιωματικούς μπροστά. Αυτός δε τι έκανε; Πήγε μπροστά στο πενήντα μέτρα σε κάτι θάμνους δεξιά και τους είχε πει «Θα περιμένετε και μόλις κάνω έτσι το χέρι μου θα βαρέσετε με τα ΠΑΟ τα τανκς τα οποία πλησιάζανε.» Πήγε ο άνθρωπος εκεί και την ώρα που έκανε έτσι δεν άκουσε τίποτα και γυρίζει πίσω και την είχανε κοπανήσει όλοι τρέχοντας. Οι δε Τούρκοι δεν τους σκοτώσανε τους Έλληνες, τους πατήσανε με τα τανκς και αυτά τα έβλεπε αυτός γιατί δεν τον είδανε. Ήτανε πιο εκεί ας πούμε. Και όταν πήγα εγώ … Αυτά δεν τα είδα, τον είδα όμως τον ίδιο τον άνθρωπο με τα μάτια μου όταν πήγα στη Λεμεσό στη στρατιωτική διοίκηση εκεί πέρα, διότι ήξερα κάποιον και βλέπω έναν μέσα να τραβάει τα μαλλιά του, να κλαίει με ξηλωμένα τα γαλόνια, «Τι είναι αυτός ρε παιδιά;» «Σταμάτα ρε Σταύρο έγινε αυτό και αυτό.» Κι αυτός ο άνθρωπος ήτανε του τρελοκομείου, τρελάθηκε από αυτά που είδε. Λοιπόν και όταν έγινε η δεύτερη εισβολή δεν υπήρχε, δεν είχε έρθει … Κάνανε τη μαλακία και στείλανε … Οι Τούρκοι έχε υπ’ όψιν σου ότι αν στις είκοσι Απριλίου έφευγε μια μοίρα φάντομ που είχαμε εμείς και δεν είχανε αυτοί και κατέβαινε στην Κύπρο δεν θα γινότανε τίποτα.
-. Είκοσι Ιουλίου;
Τ. Ναι. Θα είχε βουλιάξει όλο τον Τουρκικό στόλο. Αυτά δε που λένε οι πολιτικοί … Γιατί σε κάποιο σημείο αναγκάζεσαι να υπερασπιστείς την 21η Απριλίου. Το 1974 … Αυτά πρέπει να τα ξέρεις και σύ και πρέπει να τα ξέρει πολύς κόσμος. Απλώς ίσως να μην θέλουνε να τα παραδεχτούνε. Στις είκοσι Ιουλίου εμείς είχαμε μια μοίρα φάντομ, οι Τούρκοι δεν είχανε καμία. Είχαμε τέσσερις κομπαντάντ, οι Τούρκοι δεν είχανε καμία. Είχαμε τα τέσσερα υποβρύχια τα γερμανικά που τρέχανε κάτω από το νερό τριάντα μίλια. Καράβι της εποχής εκείνης που κυκλοφορούσε στην Μεσόγειο δεν υπήρχε περίπτωση να τα εντοπίσει. Ήταν τα υποβρύχια που ξεκινήσανε να πάνε στην Κύπρο και θα τους είχανε ξεκληρίσει όλους, αλλά τα γύρισε πίσω ο Αραπάκης.
-. Γιατί τα γύρισε πίσω;
Τ. Γιατί; Αστο να μην πούμε βαριές κουβέντες.
-. Ναι αλλά …
Τ. Δεν κάνει. Δεν κάνει. Δεν κάνει. Αυτό το ξέρει ο ίδιος. Πάντως το ότι γύρισε πίσω τα … Δηλαδή για μένα, για μένα μετά την επανάσταση του ’21 η μόνη περίοδος που μπορούσε η Ελλάδα να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη και τις χαμένες πατρίδες ήτανε τότε, το ’74. Κι αυτό το λέω και το πιστεύω.
-. Η ΕΟΚΑ Β Σταύρο πολέμησε στην εισβολή;
Τ. Βεβαίως.
-. Πως; Στους θύλακες;
Τ. Στους θύλακες. Οι θύλακες δεν ήτανε λίγο πράγμα. Οι θύλακες ήτανε εξοπλισμένοι με τα τελειότερα όπλα. Όπως και το εφεδρικό, τα τσέχικα τα καλάζνικοφ τα είχε το εφεδρικό και δεν τα είχε ο Κυπριακός στρατός.
-. Από τότε και μετά σε απείλησαν ποτέ Κύπριοι Μακαριακοί ή οι άλλοι;
Τ. Κοίταξε να δεις, ίσως και στην Κύπρο εγώ προσωπικά, ίσως και αυτοί οι οποίοι … Ακόμα και αυτοί στην Πάφο οι οποίοι δώσανε καταθέσεις και με κατηγορήσανε και τα λοιπά, κατά βάθος πιστεύω ότι ξέρανε ότι εγώ δεν έκανα τίποτα. Δηλαδή οι Παφίτες ξέρανε ότι εγώ δεν βομβάρδισα τον ραδιοφωνικό σταθμό. Οι Παφίτες ξέρανε ότι εγώ δεν βομβάρδισα την πόλη. Απλώς αυτά τα είπανε καθοδηγούμενοι ή από δεν ξέρω τι κίνητρα. Αλλά οι ίδιοι κατά βάθος ξέρανε και γι’ αυτό δεν δέχτηκα ποτέ απειλές από κανέναν. Εκτός από την περίοδο εκείνη που σου είπα πριν φύγω.
-. Είναι τίποτα που έπρεπε να το κουβεντιάσουμε και δεν το συζητήσαμε;
Τ. Δεν ξέρω τι να σου πω. Δεν θυμάμαι και τι συζητήσαμε. Είπαμε τόσα πολλά. Απλώς εσύ αν έχεις ορισμένες ερωτήσεις ή απορίες για το τι έγινε κάτω, πολύ ευχαρίστως …δεν τα έχω πει εγώ. Απλώς το βιβλίο σου ήτανε η τελευταία σπίθα που δημιούργησε την έκρηξη πια. Δεν αντέχω άλλο τριάντα τόσα χρόνια ας πούμε ν’ ακούω όλα αυτά τα πράγματα. Και να γράφονται όλα αυτά τα πράγματα. Βέβαια, σου λέω, τα πρώτα χρόνια δεν υπήρχε τρόπος άμυνας. Ήταν τόσο αγριεμένος ο κόσμος που δεν υπήρχε τρόπος άμυνας. Απλώς όπου μπορούσα έλεγα ορισμένα πράγματα. Τουλάχιστον απ’ ότι πιστεύω το όνομα μου στο Ναυτικό είχε αποκατασταθεί εδώ και καιρό ας πούμε…………….

ΤΑΒΛΑΡΙΔΗΣ Γ΄ΜΕΡΟΣ
(Βασιλόφρονες, Κίνημα Βασιλιά, Αξιωματικοί…)
-. Σταύρο, δεν εκτιμάς το γεγονός ότι προβάλλεται, σωστά και δίκαια, το ότι σε είχανε ενημερώσει για το κίνημα του Ναυτικού και δεν το είπες σε κανέναν, όπως θα περίμενε κανείς, που πίστευε ότι ήσουνα υπέρ της 21ης Απριλίου; Επίσης δεν εκτιμάς το γεγονός ότι προβάλλεται όλη η εκτίμηση που έχει ο Γουλέας για σένα πάνω σ’ αυτό το θέμα αλλά και στον ρόλο σου στην Κύπρο; Μήπως είσαι λίγο υπερβολικός με το βιβλίο;
Τ. Σαν τι δηλαδή;
-. Γιατί δεν έχεις προσέξει τι είναι γραμμένο για σένα;
Τ. Όχι, έχω προσέξει. Και μάλιστα έχω προσέξει σε ένα σημείο που γράφεις ότι ‘Είναι απορίας άξιο γιατί ο Γουλέας προσπαθεί να υπερασπιστεί τον Ταβλαρίδη. Δεν υπήρχε ιδιαίτερος λόγος.’ Απλώς ο Γουλέας, χωρίς να με επηρεάζει ούτε να με ενδιαφέρει τι ρόλο έπαιξε τότε, ο Γουλέας ήτανε άντρας και έλεγε τα πράγματα ως είχαν.
-. Αυτά που είπαμε σήμερα μπορώ εγώ να τα χρησιμοποιήσω σε περίπτωση επανέκδοσης του βιβλίου;
Τ. Βεβαίως και μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις. Γι’ αυτό ήρθα να σου τα πω. Και όποιος έχει αντίρρηση για ότι είπα να έρθει να ζητήσει το λόγο από εμένα.
-. Είπες ότι έχεις αρχείο. Θα μου δώσεις αντίγραφο;…Θα μου δώσεις ένα αντίγραφο από αυτά που λες;
Τ. Βεβαίως. Βεβαίως. Αλλά όχι τώρα. Αυτά πρέπει …
-. Λες ότι δεν ήσουνα χουντικός ποτέ;
Τ. Ναι, δεν ήμουνα.
-. Δηλαδή τι ήσουνα;
Τ. Τι ήμουνα; Αξιωματικός του Ναυτικού. Αξιωματικός του Ναυτικού με ότι αυτό συνεπάγεται. Αξιωματικός του Ναυτικού. Όταν όμως σου λέγανε τότε «Έλα ρε και τι τον θες το Βασιλιά; Βασιλιάς, θα γίνει το παιδί του, διάδοχος που μπορεί να είναι και μαλάκας, θα τον έχεις Βασιλιά …» Μα τώρα το ενενήντα τοις εκατό της Βουλής είναι γιοι, ανίψια, ανιψιές … ε κάτσε ντε. Δηλαδή αυτά που λέγαμε τα κάνουμε εμείς οι ίδιοι; Είναι δυνατόν τώρα σε δύο τετραετίες, οι οποίες στην ουσία είναι έξι χρόνια, να βγάλει σύνταξη ο βουλευτής και ο άλλος να δουλεύει τριάντα πέντε χρόνια και να μην μπορεί να βγάλει σύνταξη;
-. Στις 13 Δεκέμβρη του ’67 που ήσουνα; Και τι έκανες;
Τ. Ήμουνα στο ΜΑΡΙΔΑΚΗ με κυβερνήτη τον Λαφογιάννη. Τον Λαφογιάννη… Ο Λαφογιάννης δεν ήτανε εκεί εκείνη την ημέρα ας πούμε και ήθελα να πάρω το καράβι να φύγω. Κοίταξε να δεις είτε …, δεν ξέρω ας πούμε. Αυτό είναι για μένα εκείνη την εποχή, στις δεκατρεις Δεκεμβρίου, η συμπεριφορά του Κολυβοδιάκου για μένα ήτανε απαράδεκτη. Όταν φτάνεις σε ένα βαθμό και έχεις ορισμένα πιστεύω δεν μπορείς να τα αλλάξεις λόγω των καταστάσεων.
-. Γιατί αναφέρεις ειδικά τον …
Τ. Τον είχαμε κυβερνήτη και ήμασταν μαζί με τον Γουλέα. Αν βρεις τον Γουλέα και μιλήσετε μαζί θα σου το πει. Και ξεκινάμε με το πραξικόπημα, το ’67 ήτανε; Εκείνη την εποχή στο ‘ΜΑΡΙΔΑΚΗ ήμουνα ή εκεί; Τότε με τον Ροζάκη.
-. Ο Ροζάκης ήτανε στο (…).
Τ. Μπράβο και ξεκινάμε και στον δρόμο πηγαίνοντας για Θεσσαλονίκη λέει ο Κολυβοδιάκος, μας φωνάζει στο καρέ και λέει «Ο Βασιλιάς έκανε αντιπραξικόπημα. Όποιος είναι εναντίον του Βασιλέως να πάει να κλειστεί στο δωμάτιο του.» Και φωνάξαμε όλοι ‘Ζήτω ο Βασιλιάς’. Όταν εν συνεχεία άκουγες ότι δεν πάει καλά, φωνάζει τον πρώτο μηχανικό, κάνει κράτη τη μία μηχανή λέει ότι έχει βλάβη …
-. Ποιον δηλαδή;
Τ. Δεν θυμάμαι ποιον. Εμείς ήμαστε τότε νέοι μωρέ, τι ήμασταν; Σημαιοφόροι ήμαστε. Σημαιοφόροι αρχαίοι ξέρω ‘γω… Το ’65 βγήκαμε. Κάτσε ντε. Δύο ετών σημαιοφόροι ήμαστε, τι να ξέρουμε. Δεν θυμάμαι κιόλας. Και πηγαίναμε και μείναμε πίσω από τον άλλο στόλο. Και όταν ήρθε πια το τελικό ότι ο βασιλιάς την κοπάνησε, έφυγε ας πούμε, μας ξαναφωνάζει στο καρέ και λέει «Κύριοι η επανάσταση νίκησε. Ζήτω η επανάσταση.» Και μάγκωσα ένα τασάκι να του το σφυρίξω στο κεφάλι και με κράτησε ο Γουλέας.
-. Πάλι με τον Γουλέα ήσασταν;
Τ. Ναι. Και με κράτησε ο Γουλέας. Και λέω, ας πούμε τώρα εγώ, ότι όταν είσαι σε ένα βαθμό τέτοιο, αντιπλοιάρχου – πλοιάρχου, δεν μπορείς να αλλάζεις από τη μία μέρα στην άλλη. Δηλαδή από βασιλικός να γίνεσαι αντιβασιλικός, από χουντικός να γίνεσαι δημοκρατικός και από δημοκράτης …
-. Όταν λες για τους βασιλόφρονες που ήτανε χουντικοί και μετά γίνανε αντιχουντικοί και μετά πάλι χουντικοί και μετά δεν ξέρω τι, ποιους εννοείς;
Τ. Τον Παπά. Υπήρχε μεγαλύτερος βασιλικός από τον Παπά; Τον Παπά λέω.
-. Ο Παπάς εν τούτου στις δεκατρεις του Δεκέμβρη …
Τ. Ναι;
-. … κινείται υπέρ του βασιλιά.
Τ. Ναι.
-. Πριν τις 13 του Δεκέμβρη δεν κινείται υπέρ της χούντας.
Τ. Κοίταξε να δεις όλοι αυτοί που έλαβαν μέρος και στο τότε και στο μετέπειτα υποτίθεται αντικίνημα ή κίνημα εναντίον της χούντας, δεν ήτανε ποτέ με την χούντα. Εμφανώς. Κοίταξε να δεις μην ξεχνάς το εξής, γιατί κι εσύ αξιωματικός ήσουνα τότε και τα ξέρεις. Μην ξεχνάς πόσος ήτανε ο μισθός του αξιωματικού, μην ξεχνάς πως έβλεπε ο έξω κόσμος τους αξιωματικούς, μην ξεχνάς ότι έπρεπε να πας στην αποθήκη να πάρεις ένα κιλό ζάχαρη κι ένα κιλό καφέ κάθε μήνα και ο Παπαδόπουλος τα έκανε και τα έπαιρνε σε λεφτά και γίνανε μετά τα συσσίτια και τα λοιπά …
-. Όχι δεν τα ξέρω αυτά που λες, τι είναι αυτά που λες; Δεν τα καταλαβαίνω.
Τ. Τότε εμείς δεν παίρναμε τροφοδοσία σε λεφτά.
-. Αλλά τι παίρνατε;
Τ. Όχι. Τροφοδοσία έπαιρνες ένα κιλό ζάχαρη, μισό κιλό καφέ, πέντε κιλά μακαρόνια … Α δεν τα θυμάσαι.
-. Εννοείς την τροφοδοσία των αξιωματικών συνολικά στο πλοίο;
Τ. Μπράβο.
-. Όχι ότι ο καθένας πήγαινε και έπαιρνε από την αποθήκη ένα κιλό ζάχαρη και τα λοιπά;
Τ. Η τροφοδοσία αυτή πήγαινε στο καράβι και από αυτό έτρωγες, έτρωγα και τρώγανε και άλλοι. Και ήρθε ο Παπαδόπουλος και είπε «Ρε παιδιά όχι. Πάρτε τα λεφτά στο χέρι, φτιάξτε εσείς συσσίτια δικά σας και ό,τι τρώει ο καθένας το πληρώνει.»
-. Τι εννοείς με αυτό; Ότι;
Τ. Εννοώ ότι για τους αξιωματικούς γενικά …
-. Τους ευνόησε η δικτατορία.
Τ. Μπράβο.
-. Γνωστό είναι.
Τ. Τους ευνόησε σε πρώτη φάση, ασχέτως αν μετά άρχισε και έκανε διάφορες κουταμάρες τις οποίες δεν τις ανεχότανε ο κόσμος.
-. Σταύρο ο ρόλος των βασιλοφρόνων στη διάρκεια της δικτατορίας ποιος ήτανε; Ήτανε υπέρ ή κατά της δικτατορίας;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω.
-. Πως δεν το ξέρεις. Αφού πριν ανέφερες ονόματα. Ανέφερες τον Μαρώτη. Τι ήτανε ο Μαρώτης;
Τ. Ο Μαρώτης ήτανε … ρε παιδάκι μου. Και απεδείχθη εκ των πραγμάτων. Το τι είναι ο καθένας δεν μπορείς να το κρίνεις κατά την διάρκεια της ζωής του. Θα το κρίνεις στο τέλος. Δηλαδή πώς να σου πω, όταν εγώ τελειώσω τη ζωή μου κατά κάποιο τρόπο, τότε θα κριθώ για το τι ήμουνα, τι έκανα, τι αύτωσα … Ο Μαρώτης, ο Μαρώτης ποιος ο λόγος ας πούμε να κρίνει και να πάει να μπλέξει με τον Παπανδρέου και να κάνει δηλώσεις ότι βασανίστηκε; Ποιος βασανίστηκε; Ο Μαρώτης βασανίστηκε; Τον Μαρώτη τον είδα εγώ εν συνεχεία. Όταν ήμουνα στο εμπορικό Ναυτικό πήγαμε στην Κοπεγχάγη με το κρουαζιερόπλοιο και γινότανε μια δεξίωση στην πρεσβεία. Και μου λέει ο καπετάνιος «Δεν υπάρχει (κανείς) Ποιος να πάει από εμάς τώρα; Εσύ είναι συνηθισμένος σ’ αυτά, πήγαινε εσύ …» μου λέει. «Εντάξει θα πάω.» Και με το που μπαίνω μέσα στη πρεσβεία εκεί, κάνω έτσι και βλέπω τον Μαρώτο. «Που είσαι ρε Σταύρο …» αγκαλιές φιλιά και τα λοιπά. Βγήκαμε έξω, με πήγε στο σπίτι του.
-. Τον Γκαλβάο που λέγαμε;
Τ. Τον Γκαλβάο. Ο Γκαλβάο, εσύ δεν το θυμάσαι, εγώ το θυμάμαι γιατί …, μια τάξη είμαι απάνω από σένα; Μια τάξη. Τέλος πάντων εγώ το θυμάμαι καλύτερα. Ο Γκαλβάο στην Νορβηγία όταν ήμασταν εκπαιδευτικό ταξίδι, αν θυμάσαι τον είχανε κουρέψει μαζί με τον Δαμηλάτη. Δεν τα πρόλαβες εσύ αυτά. Δεν τα πρόλαβες. Είχανε πάρει κάτι γκόμενες και μείνανε έξω παραπάνω από την κανονισμένη ώρα και τους κουρέψανε γουλί, δεν ξαναβγήκανε στη … Ο Γκαλβάο από τότε έλεγε ότι «Εγώ θα κάνω γάμο με πλούσια γυναίκα.»
-. Με πλούσια ή αριστοκράτισσα;
Τ. Το αριστοκράτισσα είναι του κώλου τα εννιάμερα. Με πλούσια. Όταν γινόντανε οι δεξιώσεις στη σχολή και ερχότανε ο Κωνσταντίνος σαν διάδοχος με την Ειρήνη και την Σοφία … Η Ειρήνη ήτανε ας πούμε λιγάκι ασχημούλα. Αναγκαζότανε και τις έπαιρνε και τις δύο και έφευγε επειδή δεν σταμάταγε ο Γκαλβάο να ζητάει την Ειρήνη σε χορό συνέχεια. Και πήγαινε και έλεγε «Με την άδεια σας.» «Ναι.» τι να του έλεγε. Τη χόρευε, την άφηνε και μετά στον επόμενο χορό ξαναπήγαινε. Οπότε τους έλεγε ο Κωνσταντίνος «Κορίτσια πάμε.» τις έπαιρνε και φεύγανε. Ο Γκαλβάο το είχε βάλει σκοπό της ζωής του να αποκατασταθεί. Το πέτυχε.
-. Παντρεύτηκε δηλαδή;
Τ. Και βέβαια παντρεύτηκε. Δεν ξέρει τι έχει αυτή. Όταν πήγαμε μετά που φύγαμε από την πρεσβεία και πήγαμε στο σπίτι του, έμπαινες μέσα σε μια έκταση δεκαπέντε – είκοσι στρεμμάτων και στην μέση ήτανε ο Πύργος του Γκαλβάο και μετά με πήγε και στο εξοχικό. Ο Γκαλβάο!
-. Πάντως στράφηκε κατά της χούντας στο εξωτερικό.
Τ. Στο εξωτερικό;
-. Με τον Αντρέα που ήτανε.
Τ. Ναι, ναι. Όλοι στραφήκανε εναντίον της χούντας. Εσύ δε μου λες, προσωπικά εσύ, ξέρεις κανέναν αντιστασιακό εκτός από τον Παναγούλη; Εγώ σαν αντιστασιακό μόνο τον Παναγούλη παραδέχομαι. Κανέναν άλλον. Το να πας να βάλεις βόμβες στο άγαλμα του Τρούμαν και να σκοτώσεις τον χωροφύλακα, ξέρω ‘γω τι σκοτώθηκε … Αυτό το κάνουνε και τώρα οι τρομοκράτες. Ο Παναγούλης ήτανε ο μόνος αληθινά αντιστασιακός.
-. Από το Ναυτικό συναδέρφους οι οποίοι στράφηκαν κατά της χούντας με τα κινήματα που ανέφερες, 13 του Δεκέμβρη το ’67, τον Ιούλη του ’73, αυτούς πως τους έβλεπες;
Τ. Κοίταξε να δεις. Να αρχίσω από εσένα; Ν’ αρχίσω από σένα.
-. Εγώ δεν σε ρώτησα για μένα αλλά άμα θες πες.
Τ. Αρχίζω από εσένα. Εσύ έκανες ότι έκανες. Εγώ νομίζω κατά τη γνώμη μου ότι … Δεν ξέρω αυτό το συμπέρασμα το έβγαλα αργότερα βέβαια, μαθαίνοντας και μην ξέροντας αν είναι αλήθεια ότι είχες επαφές … Η γυναίκα σου είναι κόρη κάποιου στελέχους του ΚΚΕ. ή είχε σχέση με το ΚΚΕ..
-. Η γυναίκα μου είναι κόρη αξιωματικού του Στρατού Ξηράς, ο οποίος έχει πεθάνει τώρα και ο οποίος από το ’40 και μετά αναμείχθηκε στον ΕΛΑΣ, στον εμφύλιο και λοιπά.
Τ. Μπράβο.
-. Και στέλεχος του ΚΚΕ..
Τ. Μπράβο, σωστά. Μην ξεχνάς Αντωνάκη ότι εκείνη την εποχή εμείς ήμασταν είκοσι χρονών. Δεν μπορούσες εσύ να κρίνεις – ούτε εσύ, ούτε εγώ, ούτε κανένας – να κρίνεις με αντικειμενικότητα τις καταστάσεις τότε. Εξαρτάται με τι τίτλο έμπλεκες, όχι ότι θέλω να υποτιμήσω τη νοημοσύνη κανενός, απλώς όταν είσαι είκοσι χρονών όσο μυαλό και να έχεις δεν μπορείς να κρίνεις τουλάχιστον στα πολιτικά πράγματα ότι ‘Αυτή είναι καλή κατάσταση, αυτή είναι κακή κατάσταση’. Και λόγω αυτού του περιστατικού και λόγω του ενθουσιασμού των είκοσι χρόνων έκανες ότι έκανες.
-. Ποιου περιστατικού;
Τ. Του καρφώματος του καρφιού στο πουλί. Και σε ρωτάω εγώ τώρα. Σε ρωτάω εγώ. Εάν η χούντα της Ελλάδος είχε κρατήσει όσο κράτησε η χούντα του Φράνκο, εσύ αυτή τη στιγμή που θα ήσουνα; Ξέρεις; Ε; Σε καταναγκαστικά έργα, μπορεί να είχες πεθάνει, μπορεί να είχες εξαφανιστεί. Απλώς η μοίρα του ανθρώπου και η ζωή του εξαρτάται από ορισμένες συγκυρίες. Εγώ …δηλαδή εξαρτάται από τις παρέες που έκανες… Επηρεαζόμαστε, και πολύ περισσότερο εμείς οι οποίοι εκείνη την εποχή ήμαστε …, σε ποια ηλικία ήσουνα και ήτανε εύκολο να παρασυρθείς από οποιοδήποτε γεγονός ας πούμε. Δηλαδή ο Μαρώτης αυτή τη στιγμή, ό,τι και να μου λες εσύ και να μου λέει ο οποιοσδήποτε, δεν υπάρχει περίπτωση να μην είναι βασιλικός. Να μην υποστηρίζει τον Βασιλιά.
-. Είναι; Τώρα; Ακόμα;
Τ. Ε πρέπει να είναι. Γιατί αυτός τον βοήθησε. Αυτό το πράγμα τον βοήθησε. Δηλαδή εάν δεν μπλέξεις κάπου να σε καθοδηγήσουνε, όπως υπήρχε περίπτωση και να καθοδηγηθούμε λόγω ηλικίας ας πούμε. Άρα εγώ σου λέω ότι ορισμένα πράγματα, όχι ορισμένα, πολλά πράγματα στη ζωή εξαρτώνται από τις συγκυρίες. Σου λέω ότι εάν στον πόλεμο της Κύπρου κερδίζαμε, τους ρίχναμε στη θάλασσα, και είχες την χούντα άλλα δέκα χρόνια, εγώ θα είχα γίνει υπουργός … Ίσως να είχα αποδεχτεί το αξίωμα γιατί τον Παπαγιάννη και τους άλλους, εγώ στην ουσία είχα απαρνηθεί, αυτό δεν σου το είπα, και έχει γραφτεί σε βιβλίο, η αιματοχυσία του στρατού …
-. Στην Πάφο.
Τ. Από μένα αποφευχθεί. Όχι από μένα. Άθελα μου.
-. Και σου στάλθηκαν και συγχαρητήρια και από την Αθήνα και λοιπά. Αυτά είναι γνωστά.
Τ. Όχι. Επειδή βλέπανε το καράβι κάτω και σου λέει ότι … και παραδοθήκανε. Άθελα μου. Αλλά θέλω να σου πω τι δημιουργούν οι συγκυρίες. Εάν δεν είχε πέσει η χούντα εγώ τώρα μπορεί να ήμουνα και πρόε… Μπορεί να είχα αποδεχτεί το αξίωμα.
-. Στην ιστορία ποτέ δεν πρέπει να βάζουμε το ‘εάν’. Λοιπόν πάμε στους βασιλόφρονες Σταύρο. Το Ναυτικό τι νομίζεις ότι είχε σε ποσοστά σε βασιλόφρονες εκείνα τα χρόνια;
Τ. 95%. Τι με κοιτάς; Κομμουνιστές;
-. Κομμουνιστές πόσους;
Τ.- Μηδέν κόμα μηδέν πενήντα τοις εκατό.
-. Ήξερες έναν; Πες μου έναν.
Τ. Όχι, κανέναν. Και ξέρεις γιατί δεν ήξερα κανέναν; Γιατί ήξερα ότι για να μπεις στη σχολή πέρναγες από δεκαοκτώ ελέγχους ας πούμε. Τι ήτανε ο παππούς σου; Τι ήτανε ο θείος σου; Τι ήτανε ο πατέρας σου; Αυτά όλα δεν σου λέω ότι ήτανε σωστά, απλώς θέλω να σου πω ότι εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να υπήρχανε κομουνιστές στο Ναυτικό. Δεν σε αφήνανε να μπεις στη σχολή. Τα ξέρεις και εσύ.
-. Εγώ δεν έχει σημασία αν τα ξέρω. Αφ’ ής στιγμής κάνω αυτό που κάνω, την έρευνα δηλαδή, η δική μου η άποψη …
Τ. Δεν μετράει.
-. … δεν μετράει. Η δική σου μετράει.
Τ. Εντάξει. Όχι, σε ορισμένα …
-. … συζητάμε τα δικά σου τώρα, δεν συζητάμε τα δικά μου.
Τ. Εγώ σε ρωτάω ας πούμε. Ήξερες κανέναν εσύ στο Ναυτικό αντιβασιλικό; Εγώ δεν ήξερα κανέναν.
-. Ήξερα.
Τ. Ποιον;
-. Τον Λιτίνα, τον Σουρή, τον Βουραζέρη, τον … Αυτούς που ήτανε κοντά στις ηλικίες μου. Προφανώς υπήρχανε κι άλλοι τους οποίους …
Τ. Δηλαδή με συγχωρείς. Ο Λιτίνας πότε έγινε αντιβασιλικός; Δίνοντας στη σχολή δοκίμων … Και απ’ ότι ξέρω ο Λιτίνας και η οικογένεια του πρέπει να ήτανε κάπως εύποροι. Έτσι; Ποιος ο λόγος να πάει να δώσει στη σχολή δοκίμων; Με βασιλικό Ναυτικό και να μην ακολουθήσει κάποιον άλλον κλάδο;
-. Ήτανε Βενιζελική η οικογένεια του. Εν πάση περιπτώσει δεν έχει να κάνει. Ένα μικρό ποσοστό κεντρώων – κεντροαριστερών, μικρό πολύ μικρό …
Τ. Ναι. Πολύ μικρό. Τώρα όμως έχει γίνει πολύ μεγάλο. Έχε υπ’ όψιν σου …
-. Υπονοείς ότι προσαρμόζονται όλοι στις συνθήκες;
Τ. Ε βέβαια.
………………//…………….

Αυτοί (και πολλοί ακόμα) δεν ξεπουλήθηκαν στη μεταπολίτευση

 

ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ 21-4-1967[1]

(Απαξιωμένοι σήμερα όπως και όλοι οι εν ενεργεία και απόστρατοι στρατιωτικοί, όπως όλοι οι των Σωμάτων Ασφαλείας, όπως όλοι οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι νέοι, οι συνταξιούχοι, οι υπάλληλοι, οι μη έχοντες και μή κατέχοντες…)

 

Στις 23 του Μάη γιορτάζεται και τιμάται (επί του Αντιτορπιλικού ΒΕΛΟΣ με αφορμή την επέτειο του «Κινήματος του Ναυτικού») η αντίσταση των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων κατά της δικτατορίας 1967-1974. Είναι γενικά άγνωστη αυτή η αντιχουντική δραστηριότητα και κυρίως οι διώξεις που υπέστησαν όσοι στρατιωτικοί αντέδρασαν στη δικτατορία. Εκτός των δύο μαζικών κινημάτων του Βασιλιά και του Ναυτικού και της υπόθεσης ΒΕΛΟΣ με τον Παππά. Επίσης της μαζικής οργάνωσης «Ελεύθεροι Έλληνες». Παρακάτω παρουσιάζονται σε περίληψη οι περιπτώσεις αντιστασιακής δραστηριότητας και διώξεων στελεχών κυρίως του πολεμικού ναυτικού και των πλέον γνωστών των δύο άλλων όπλων.

 

Η ΑΝΤΙΚΑΘΕΣΤΩΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

 

Εκτός του κινήματος του Βασιλιά το 1967 που συμμετέχουν  αξιωματικοί και μονάδες όλων των όπλων, συναντάμε και συλληφθέντες αξιωματικούς της αεροπορίας και του στρατού και για την οργάνωση του κινήματος του ναυτικού. Επίσης και άλλους σε μικτές οργανώσεις που αναφέρονται στη συνέχεια  (ΕΑΝ, Οπρόπουλου, ΑΑΑ). Υπήρξε όμως και ικανός αριθμός αντιχουντικών αξιωματικών του στρατού που αποδυναμώνεται με αποστρατείες και αποτάξεις. Το ίδιο και της αεροπορίας.

Η Διεύθυνση Αλλοδαπών του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως κοινοποιεί τον Οκτώβριο του 1968 ΄΄Απόρρητη και Κατεπείγουσα΄΄ διαταγή προς ΄΄Άπαντας Ελέγχους Διαβατηρίων΄΄ της οποίας θέμα είναι η «Απαγόρευσις αποδημίας αποστράτων και αποτάκτων Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας». Η διαταγή περιλαμβάνει διακόσιους τρεις αξιωματικούς όλων των βαθμών και ειδικοτήτων του στρατού ξηράς και είκοσι έναν της ΕΒΑ (Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας). Δεν περιλαμβάνονται υπαξιωματικοί χωρίς να διευκρινίζει γιατί, ενώ θα υπήρχαν περιπτώσεις αντιχουντικών υπαξιωματικών και του στρατού και της αεροπορίας. (Το ναυτικό είχε ήδη αποτάκτους υπαξιωματικούς από την υπόθεση Δημοκρατική Άμυνα). Διευκρινίζει πως δεν περιλαμβάνονται στελέχη του πολεμικού ναυτικού, της ΕΒΧ και του λιμενικού σώματος, διότι ισχύει προηγούμενο έγγραφο. Για την αστυνομία πόλεων και το πυροσβεστικό σώμα περιλαμβάνει πίνακα, που δεν βρέθηκε με το έγγραφο. Η ύπαρξη στελεχών και των σωμάτων ασφαλείας στους οποίους απαγορευόταν η αποδημία ως «..Εθνικώς ασύμφορη..» όπως αναφέρει το έγγραφο, σημαίνει πως και αυτές οι κατηγορίες περιλάμβαναν αντιχουντικούς που τους είχε εντοπίσει το καθεστώς και τους είχε αποτάξει ή αποστρατεύσει. Η απαγόρευση  με πάνω από διακόσιους αξιωματικούς του ΣΞ να πάνε στο εξωτερικό, σημαίνει πως τους κρίνει ως αντιπάλους του και ο αριθμός δεν είναι μικρός. Πολύ περισσότερο που πρόκειται για αποτάκτους-αποστράτους ενάμισι μόλις χρόνο μετά το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου.

ΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

 

Το Πολεμικό Ναυτικό  παρουσίαζε μαζικά τις προτιμήσεις του κατά της δικτατορίας και με τη μορφή ΄΄κινημάτων΄΄. Και συχνά με ομαδοποιήσεις, οργανώσεις και ανολοκλήρωτα σχέδια για επιχειρήσεις σύλληψης των πρωτεργατών, καταλήψεις νησιών κ.λ.π. Η κατάληψη της Κρήτης αποτελεί κοινό παράγοντα σε όλα τα σχέδια δυναμικής αντίστασης. Οι μαζικές αντιχουντικές οργανώσεις ήταν τρεις στο ΠΝ. Το ΄΄κίνημα του Βασιλιά, η οργάνωση της Δημοκρατικής Άμυνας με υπαξιωματικούς και η οργάνωση για κίνημα το Μάϊο του 1973 που εκδηλώθηκε με την ΄΄ανταρσία του Α/Τ ΒΕΛΟΣ. Οι λοιπές περιπτώσεις ήταν μεμονωμένες αντιδράσεις με συγκεκριμένες πράξεις, με παραιτήσεις και ΄΄λιποταξίες΄΄ στο εξωτερικό.

 

ΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ ΄΄ΚΙΝΗΜΑ΄΄ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΣΤΙΣ 13 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1967

 

Με το κίνημα αυτό κινητοποιήθηκαν και τα τρία όπλα των ενόπλων δυνάμεων είτε υπέρ του Βασιλιά είτε εναντίον του.  Στοιχεία παρουσιάζονται εδώ μόνο για το πολεμικό ναυτικό.

Τα πλοία του ναυτικού είναι μοιρασμένα στα τρία. Δώδεκα βρίσκονται στο ναύσταθμο Σούδας στην Κρήτη, τριάντα πέντε είναι στο ναύσταθμο Σαλαμίνας και τα υπόλοιπα επτά εν πλω. Οι αριθμοί αυτοί αφορούν τα Αντιτορπιλικά και Κ/Β (σύνολο 16), τα Υποβρύχια (σύνολο 2), τα Αρματαγωγά, Οχηματαγωγά και βοηθητικά (σύνολο 16) τις Τορπιλακάτους (σύνολο 7) και τα Ναρκαλιευτικά (σύνολο 14). Στον ΑΚΙΠ (Ροζάκη) ανήκουν διοικητικά δώδεκα πλοία και στον ΑΑΠ (Πανά) σαράντα τρία.

Οι αριθμοί εν προκειμένω δεν παίζουν ανάλογο ρόλο, διότι η δύναμη πυρός δεν είναι συνάρτηση τους, αλλά σχετίζεται με το είδος των πλοίων. Στην περίπτωση όμως του ΄΄κινήματος΄΄, όπου δεν υπήρξαν συγκρούσεις, οι αριθμοί δηλώνουν συμμετοχή ή όχι σε σχέση και με εκείνα, που δεν μπορούσαν να κινηθούν λόγω ακινησίας από βλάβες, επισκευές κ.λ.π.

Ο Α/ΓΕΝ Δέδες τάσσεται από την πρώτη στιγμή με το μέρος του Βασιλιά και κάνει το λάθος να φύγει από το αρχηγείο του για τον υπουργό άμυνας της χούντας που τον είχε καλέσει. Όλοι στο ΓΕΝ υπακούουν στις εντολές των ανωτέρων τους, μέχρις ότου καταφτάνει ο νέος Α/ΓΕΝ Περβαινάς και τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή. Αποδεικνύεται πως τα στελέχη των ΕΔ είναι εκπαιδευμένα στην υπακοή ανωτέρου, που έχει τη σφραγίδα της εξουσίας ή σε εκείνου, που σταθερά και απαρέγκλιτα θα τους πείσει γι’ αυτό. Η απουσία του Δέδε, που εκπροσωπούσε την εξουσία με εντολή του βασιλιά, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη στροφή των πολλών υπέρ του Περβαινά. Ο οποίος έρχεται με την εντολή της άλλης εξουσίας, της ΄΄επαναστάσεως΄΄ και είναι παρών, τον βλέπουν, τον ακούν και υπακούουν. Το ότι δεν υπήρχε εκ των προτέρων σχεδίαση με αποφασισμένους να δράσουν μέχρι τέλους πάνω σε συγκεκριμένη γραμμή και με σαφείς στόχους, έφερε τη σύγχυση, την απώλεια του πρώτου ενθουσιασμού και την άμεση υποταγή στο νέο αρχηγό.

Στην Κρήτη με αρχηγό του εκεί  μισού στόλου τον Ροζάκη, όλοι υπακούουν σ’ αυτόν που εκτελεί τις εντολές του Κωνσταντίνου.  Επί είκοσι τέσσερις ώρες ακριβώς, πλοία του ναυτικού υπό τον Ροζάκη έπλεαν στο Αιγαίο μη υπακούοντας στη χούντα των Αθηνών. Το ΄΄κίνημα του βασιλιά΄΄ είχε λήξει, με τον Κωνσταντίνο να το έχει εγκαταλείψει προ πολλού και χωρίς καμία ουσιαστική από πλευράς του δυναμική κίνηση πλην της έναρξης. Ο Κωνσταντίνος είχε χάσει, γιατί δεν είχε πιστέψει σ’ αυτό που έκανε και γιατί δεν είχε ικανούς συμβούλους. Μαζί με το ΄΄κίνημα΄΄ χάνει έκτοτε και το θρόνο του.

Ο ουσιαστικότερος πόλος συγκεντρωμένης δύναμης για το ναυτικό είναι το Αρχηγείο Στόλου, ή ΑΑΠ, ή ΣΤΌΛΟΣ, όπως κατά καιρούς ονομάζεται. Είναι η υπηρεσία που με υποναύαρχο (τότε) επικεφαλής, ελέγχει το μεγαλύτερο τμήμα του στόλου. Στις 13 Δεκέμβρη 1967 ο Πάνας δεν ανεβαίνει σε πλοίο και δεν ακολουθεί τις μονάδες του αρχηγείου του. Τις βλέπει μία μετά την άλλη να εγκαταλείπουν τη Σαλαμίνα, όπου βρίσκονται οι περισσότερες, και μένει στο κτήριο του αρχηγείου του. Χάνει σταδιακά τον έλεγχο των πλοίων και σε λίγο και τη θέση του, αφού ο νεώτερος των υποναυάρχων χρίζεται αρχηγός του ναυτικού, στέλνοντας τους υπόλοιπους στην αποστρατεία.

Ο Περβαινάς που είναι ο νέος Α/ΓΕΝ δεν προχωρά σε ευρείες εκκαθαρίσεις στο Ναυτικό. Λιγότεροι από δέκα αξιωματικοί αποστρατεύονται και κύρια όποιοι έπαιξαν πρωτεύοντα ρόλο στο κίνημα αυτό.

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ ΣΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

Ο Πρωτοπαππάς συνελήφθη στις 22, ο Σοφούλης στις 23 και ο Νοταράς στις 26 Οκτωβρίου 1967. Η Δημοκρατική Άμυνα, που από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας άρχισε να οργανώνεται και να δρα, έχει τα πρώτα της στελέχη στα χέρια της ασφάλειας. Σε λίγο θ’ αρχίσουν οι συλλήψεις και στο ναυτικό. Ο Νοταράς, που ήταν φυλακισμένος στις δικαστικές φυλακές Αβέρωφ, παραδίδεται με εντολή του βασιλικού επιτρόπου του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών Κων. Αναστασόπουλου στην Δ.Μ.Χ. Αθηνών για μεταγωγή προς ανάκριση στο ναυτικό «… και θέλει επαναμεταχθή εις φυλακάς, μετά το πέρας της ανακρίσεως». Ο Νοταράς μεταφέρεται στο ΕΛΛΗ, όπου συγκεντρώνονται οι υπαξιωματικοί, του κλιμακίου της Δημοκρατικής Άμυνας. Το σκησικό επομένως στήνεται σε ΄΄κατάλληλο΄΄ χώρο με απόφαση να χρησιμοποιηθεί βία και βασανιστήρια στην ανάκριση, όπως και συνέβη.

Οι υπόλοιπες συλλήψεις αρχίζουν στις 23 Ιανουαρίου και ολοκληρώνονται στις 17 Φεβρουαρίου 1968. Στην προανάκριση αποκαλύφθηκε, πως η οργάνωση διευθυνόταν από πολίτες και τα αδικήματα υπάγονται στην αρμοδιότητα των εκτάκτων στρατοδικείων σύμφωνα με το νόμο ΔΞΘ/12. Στο ΙΣΤΟΡΙΚΟ της υπόθεσης αναφέρει πως με σκοπό την ΄΄ανατροπή της μετεπαναστατικής τάξεως΄΄ οι συνωμότες θα χρησιμοποιούσαν ως μέσα τη διαφώτιση και προπαγάνδα, βίαιες ενέργειες, προσβολή δημοσίων κτηρίων, ακινητοποίηση Βασιλικών Πλοίων, και δολιοφθορές.

 

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΓΙΑ ΄΄ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ΄΄

Το πρώτο κύμα συλλήψεων ξεκινά στις 23 και σταματά στις 27 Μαίου 1973. Συλλαμβάνονται σαράντα τέσσερις. Οι υπόλοιποι συλλαμβάνονται κλιμακωτά με τους περισσότερους (δέκα οκτώ) στις 16/6. Τελευταίον αξιωματικό του ναυτικού, συλλαμβάνουν τον Μπουζάκη στις 20/6, του στρατού τον Αλεξάκη στις 21/6 και τους Αβέρωφ, Αποσκίτη Χρ. και Αποσκίτη Κ. στις 2/7/1973 που σταματούν οι συλλήψεις. Ο Αβέρωφ συλλαμβάνεται, παρά το γεγονός πως είναι ανοιχτά και χωρίς να το κρύβει ΄΄συνομιλητής΄΄ της χούντας, και άτυπα ΄΄σύμβουλος΄΄ επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής, επί του Κυπριακού κ.λ.π.

Όσοι φρόντισαν, με πρώτον το Μαργαρίτη, να δοθεί η υπόθεση στο στρατό, γνώριζαν πολύ καλά πως το ΕΑΤ/ΕΣΑ θα βασάνιζε, θα τρομοκρατούσε και θα ταλαιπωρούσε τους ΄΄συνωμότες΄΄ όπως και έγινε. Ο Αραπάκης σε ένα χρόνο από τα γεγονότα αυτά στέλνει συγχαρητήρια στους επανερχόμενους αξιωματικούς με τη μεταπολίτευση, που ο ίδιος παρέδιδε στα χέρια βασανιστών του καθεστώτος.

Μία εβδομάδα μετά την αποκάλυψη της οργάνωσης αποστρατεύθηκε ο Μαργαρίτης από Α/ΓΕΝ και ανέλαβε ο Αραπάκης. Ο τελευταίος παρέμεινε Αρχηγός του Ναυτικού και έξι μήνες μετά τη μεταπολίτευση, προς επιβράβευση του ρόλου που έπαιξε τις ημέρες της κρίσης του Κυπριακού και της πτώσης της χούντας.

Από τους  ενεχόμενους στην οργάνωση προκύπτει πως  οι 45 οργανωμένοι μάχιμοι αξιωματικοί αποτελούν το 17% περίπου των εν ενεργεία συναδέλφων τους των αντιστοίχων τάξεων. Παράλληλα από την πλευρά των οργανωμένων μηχανικών έχουμε το ίδιο ποσοστό μυημένων, ήτοι 16%. Το ποσοστό είναι μεγάλο για παράνομη οργάνωση, εάν μάλιστα ληφθεί υπόψη πως σ’ αυτό δεν περιλαμβάνονται εκείνοι, που δεν συνελήφθησαν, ούτε ήταν γνωστοί και καταχωρημένοι σε βιβλία, άρθρα κ.λ.π.

Η αμνηστία ήταν απαραίτητη για το καθεστώς. Δεν μπορούσε να πάει σε δίκη, με τέτοιο αριθμό αξιωματικών στο ακροατήριο και την ελληνική και διεθνή κοινότητα να μαθαίνει τι συμβαίνει στις ΕΔ στην Ελλάδα. Επομένως το μέτρο ήταν προς όφελος του καθεστώτος.

ΤΟ ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΙΚΟ ΄΄ΒΕΛΟΣ΄΄

 

Η υπόθεση του Α/Τ ΒΕΛΟΣ αποτελεί τμήμα και μάλιστα το δυναμικό μέρος του αποκαλούμενου ΄΄ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΑΙΟΥ 1973΄΄. Είναι η ΄΄ανταρσία΄΄ του πληρώματός του υπό τον Κυβερνήτη αντιπλοίαρχο Ν.Παππά, που αφήρεσε από τις ανακοινώσεις του Απριλιανού καθεστώτος την έκφραση ΄΄οπερετικό΄΄. Έτσι είχαν αποκαλέσει το σχεδιαζόμενο κίνημα τις πρώτες ώρες της εξάρθρωσης της οργάνωσης των στελεχών, που θα απέπλεαν στις 23 Μαίου με το μεγαλύτερο μέρος του στόλου ενάντια της δικτατορίας. Το εγχείρημα του Παππά και όσων είχαν επιλεγεί να τον ακολουθήσουν (όλοι άγαμοι, χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις, νεαρής ηλικίας και μόνιμοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί) είχε τα εξής αποτελέσματα:

• να ακουστούν σε όλο τον κόσμο οι καταγγελίες τους για τις συλλήψεις και τους βασανισμούς των συναδέλφων τους,
• να καταδειχτεί πως, το καθεστώς των Αθηνών δεν στηριζόταν σε όλες τις Ένοπλες Δυνάμεις,
• να προβληματιστούν οι σύμμαχοι και κυρίως οι ΗΠΑ στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, για την ικανότητα του καθεστώτος να κρατά την ενότητα της Ν/Α πτέρυγας συμπαγή,
• να καταλάβουν οι έχοντες συμφέροντα από την κρατούσα πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, πως ούτε ηρεμία επικρατεί, ούτε ελέγχεται η αντικαθεστωτική μερίδα των ΕΔ και της κοινωνίας γενικότερα,
• να συντηρηθεί το αντιδικτατορικό κλίμα και οι ελπίδες στην αντίστοιχη μερίδα των ΕΔ και του ελληνικού λαού,
• να συμπράξουν με τους αντιχουντικούς του εξωτερικού ως ομάδα με χαρακτηριστικά, που δεν αλλοιώνονται από τις επικρατούσες συνθήκες εκτός Ελλάδας,
• να γίνει αντιληπτή η ταυτότητά τους ως στελεχών των ΕΔ της Ελλάδας, πιστών στις προδικτατορικές δεσμεύσεις και πεποιθήσεις τους

 

Διαφαίνεται πως ο τελευταίος αυτός στόχος απασχόλησε την ομάδα, όπως και η απόφασή τους να εμφανίζονται συνεχώς ως ομάδα αδιατάρακτη και συμπαγής ιδεολογικά και πολιτικά. Δεν ήταν δύσκολο αυτό λόγω της ηλικίας τους. Όλοι εκτός του Παππά ήταν κάτω των τριάντα ετών και οι περισσότεροι κάτω και των είκοσι πέντε. Σε συνδυασμό και με τις συνθήκες κάτω απ’ τις οποίες είχαν ανδρωθεί μέσα στις παραγωγικές σχολές του ναυτικού, είναι εύπλαστοι, ήδη προσανατολισμένοι στη νομιμότητα, που την εξέφραζε το προδικτατορικό καθεστώς άρα και η βασιλεία υπό κοινοβουλευτικό μανδύα χωρίς περίπλοκες εκφάνσεις και κύρια παρεκκλίσεις προς την αριστερά.

 

΄΄ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ SAINT RAFAEL΄΄

 

Η προσπάθεια για ΄΄ρεσάλτο΄΄ της ομάδας Παππά στις 12 Ιουλίου 1973 και κατάληψη δύο αντιτορπιλικών, βγάζουν στην επιφάνεια ΄΄πειρατικές΄΄ ιδιότητες και θυμίζουν δραστηριότητες περασμένων γενεών Ελλήνων ναυτικών. Αλλά και το εγχείρημα του Α/Τ ΒΕΛΟΣ παρόμοιο είναι από την αντίστροφη πλευρά.

Η προσπάθεια αφορούσε στο να καταλάβουν τα Α/Τ ΙΕΡΑΞ και ΑΕΤΟΣ, που ήταν τα δύο μικρά αντιτορπιλικά που μετέφεραν τους ναυτικούς δοκίμους στο καλοκαιρινό τους ταξίδι. Δεν πέτυχε όσον αφορά τον αντικειμενικό σκοπό, αλλά δημιούργησε πρόβλημα στη χούντα.

 ΠΑΡΑΙΤΗΣΕΙΣ- ΛΙΠΟΤΑΞΙΕΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΕΔ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ

 

Η υποβολή παραίτησης από στέλεχος των ΕΔ, είναι περίπλοκη υπόθεση. Ειδικά στη διάρκεια της δικτατορίας. Οι συνήθεις γραπτές παραιτήσεις με προβολή άλλων λόγων γίνονταν δεκτές, εφ’ όσον πληρούνταν οι προϋποθέσεις του νόμου για προβλεπόμενο ελάχιστο χρόνο υπηρεσίας. Διαφορετικά η απάντηση ήταν αρνητική. Κάποιοι από τα στελέχη των ΕΔ που δεν ήθελαν να συνδέεται η άσκηση εξουσίας της χούντας με τους ίδιους, υπέβαλλαν τις παραιτήσεις τους προβάλλοντας και τους λόγους.

Η αντίδραση της ηγεσίας των ΕΔ, δηλαδή του καθεστώτος, ήταν ανάλογη με το περιεχόμενο των αναφορών παραίτησης και του τρόπου με τον οποίο ο καθένας ανέπτυσσε τους λόγους του.

Υπήρξαν και περιπτώσεις, που προτίμησαν το σίγουρο τρόπο της φυγής στο εξωτερικό και της αίτησης πολιτικού ασύλου. Τα στελέχη αυτά κηρύχθηκαν λιποτάκτες με διάφορες συνέπειες. Μέχρι και αφαίρεση της ιθαγένειας, εκτός της άσκησης πειθαρχικής (δηλαδή απόταξης) και ποινικής δίωξης ήτοι παραπομπής στο ακροατήριο και καταδίκης. Εξετάζονται παρακάτω αυτές οι περιπτώσεις.

Κάποιες από τις παραιτήσεις ήταν απλές δηλώσεις πως δεν συμπράττουν, επομένως αποχωρούν, όπως π.χ. του αρχηγού του ναυτικού Εγκολφόπουλου, αργότερα του Σούτσου, του Κονοφάου ή προφορικές (Τζανετάκης που δεν ολοκληρώθηκε).

Η ουσία είναι πως τα γραπτά κείμενα, οι δηλώσεις των ίδιων, οι συνέπειες, η απήχηση στα μέσα ενημέρωσης και στην κοινή γνώμη, έφερε αυτά τα στελέχη (για οποιονδήποτε λόγο και εάν έδρασαν), αντίθετα στο καθεστώς. Και επέφεραν και πλήγμα σ’ αυτό αφού, με τις ενέργειές τους απέδειχναν πως υπήρχαν και διαφωνούντες στρατιωτικοί μέσα στις ΕΔ. Υπήρξαν και στα τρία όπλα τέτοιες περιπτώσεις, αλλά μόνον για το ναυτικό διατίθενται στοιχεία και παρουσιάζονται. εδώ μόνον τα ονόματα των παραιτηθέντων που είναι οι, Αντιναύαρχος Εγκολφόπουλος Κ, ο  Πλωτάρχης Τζανετάκης Τζανήμπεης, ο  Υποπλοίαρχος (Μ) Ι. Κάντας, ο Αντιπλοίαρχος Μ.Βερροιόπουλος και ο Υποπλοίαρχος Δ. Βασιλομανώλης.

Οι κηρυχθέντες ως ΄΄λιποτάκτες΄΄ που ζήτησαν και πολιτικό άσυλο σε χώρες του εξωτερικού είναι οι εξής πάλι από το ΠΝ: Η περίπτωση του πληρώματος του Α/Τ.ΒΕΛΟΣ  είναι  η μόνη ομαδική. Οι άλλες περιπτώσεις ΄΄λιποταξίας΄΄ αφορούν μεμονωμένα άτομα και συγκεκριμένα τον ανθυποπλοίαρχο Κ. Μαρώτη – Λάνα, τον κελευστής (Διαχ.)Κ. Κωστάκη, τον πλωτάρχη Κ. Βάρφη, τον επικελευστή (ΜΗΧ) Γ. Ράνο, τον ανθυποπλοίαρχο (Μ) Δ. Καλούλη, τον πλωτάρχης Κ. Βλαχοδήμο, τον ανθυποπλοίαρχο Κ. Τριανταφυλλίδη και  τον ανθυποπλοίαρχο (Μ) Ν. Μπάρδη.

ΛΟΙΠΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΟΥ ΠΝ

 

Υποπλοίαρχος Λ. Βασιλικόπουλος.

• Συνελήφθη την 2-8-1969 ως ενεχόμενος στην οργάνωση «ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» και παραδόθηκε στο ΕΑΤ/ΕΣΑ.  Στην ΕΣΑ ο Βασιλικόπουλος βασανίζεται από 2-8 μέχρι 3-9-1969. Για την ίδια υπόθεση εκτοπίζεται στις 28-6-71
• Συλλαμβάνεται για την οργάνωση «ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ – ΕΕ», προφυλακίζεται στις φυλακές Κορυδαλλού από ‘που αποφυλακίσθηκε στις 14 Ιουλίου 1972,

• Τίθεται σε απομόνωση στο ξενοδοχείο – κρατητήριο ΠΕΥΚΑΚΙΑ, στη Δροσιά, από 4 Σεπτεμβρίου 1969 μέχρι 21 Απριλίου 1970 και εκτοπίζεται  στη συνέχεια στη Σαμοθράκη, από 21/4/70 μέχρι 8/4/71, για την ίδια οργάνωση.

• Η απομόνωσή του σε νοσοκομείο (όπου βρίσκεται για εγχείρηση) από 21 Μαΐου μέχρι 15 Ιουνίου ’73, με αφορμή τις συλλήψεις για κίνημα στο ναυτικό.
• Καταδικάζεται στη δίκη της ΕΑΝ (9-11 Αυγούστου 1973) σε  δυόμισι χρόνια φυλάκιση. Αποφυλακίζεται στις 21 Αυγούστου 1973 με την αμνηστία.
• Διαγράφεται από τα στελέχη εφεδρείας από ανακριτικό συμβούλιο για τη συμμετοχή του στην «ΕΑΝ».

Αρχικελευστές Κ. Παπαντωνίου και Α. Στεργίου

Στις 27 Δεκεμβρίου 1971, ο Διοικητής του τμήματος χωροφυλακής Λαμίας αναφέρει με έγγραφό του στη Διοίκηση Χωροφυλακής Λαμίας συμβάν μεταξύ πληρώματος περιπολικού (επικεφαλής ενωμοτάρχης Ίσερης) και δύο υπαξιωματικών του ναυτικού (αρχικελευστών Παπαντωνίου Κ. και Στεργίου Α.) Οι υπαξιωματικοί ΄΄εν ευθυμία΄΄ προκάλεσαν επεισόδιο και ο Στεργίου εκτός των άλλων είχε ζητωκραυγάσει υπέρ του Ανδρέα Παπανδρέου και αυτό ήταν το έγκλημα. Το ναυτοδικείο επιβάλλει δύο μήνες φυλάκιση στο Στεργίου, αθώωσε όμως τον Παπαντωνίου .

Πλοίαρχος Κ. Ζερβός

Ο Ζερβός βρέθηκε εκτός Ναυτικού, παρ’ ότι πουθενά στη δικογραφία δεν προέκυψε κάτι, που να δικαιολογεί τη δίωξη. Αρκούσε η πολιτική του τοποθέτηση και το ότι αναφέρθηκε από τον προϊστάμενό του μετά καταγγελία.  Ήθελαν το Ζερβό εκτός των ΕΔ, επειδή κάποιος τον κατάγγειλε και εάν δεν έπαιρναν μέτρα, τότε ο χαφιές και κάθε χαφιές θα δίσταζε να συνεχίσει τη δουλειά αυτή.

Κελευστής (ΔΙΑΧ) Κ. Σισμανίδης

Στην ίδια υπόθεση με τον Ζερβό, αλλά με τα πράγματα πιο δύσκολα, βρέθηκε και ο κελευστής Κ. Σισμανίδης, που υπηρετούσε και αυτός στη Νεάπολη. Το πόρισμα όμως αποφαίνεται διαφορετικά για τον Σισμανίδη, διότι κατατέθηκαν επιβαρυντικά στοιχεία. Μετά την ΄΄επανάσταση΄΄, παραλλήλισε τη νέα πολιτική κατάσταση με τον κομμουνισμό, και διατύπωσε την άποψη πως δεν υπάρχει ελευθερία, έχει παραβιαστεί το σύνταγμα και το οικογενειακό άσυλο, είναι ψεύτικα τα τηλεγραφήματα με συγχαρητήρια στην κυβέρνηση, υπαγορεύονται από την αστυνομία.

Ν. δόκιμος Αναστασάκης Γ.

Αν εξαιρέσουμε τις αποστρατείες των πρώτων ημερών μετά το πραξικόπημα, το πρώτο θύμα της δικτατορίας ήταν ένας ναυτικός δόκιμος, που διώχθηκε ακόμα και ποινικά, στην ηλικία των είκοσι χρόνων, επειδή τόλμησε να αποκαλέσει το βασιλικό στέμμα ΄΄μαλακία΄΄.

Η τετράμηνη φυλάκιση του ναυτοδικείου, λήγει στις 30-11-67, και την εκτίει στην Ψυτάλλεια όπου βρίσκονται οι ναυτικές φυλακές με την ονομασία Β.Π. ΑΡΗΣ. Παραπέμπεται παράλληλα σε Ανακριτικό Συμβούλιο και αποτάσσεται απολυόμενος και της ΣΝΔ.

Υποπλοίαρχος (Ι) Γ. Γρηγοριάδης

Έχουμε με τον Γρηγοριάδη τη μοναδική γνωστή περίπτωση αξιωματικού (απόστρατου) του Ναυτικού, που συλλαμβάνεται επί δικτατορίας και δικάζεται ως μέλος Κομουνιστικού Κόμματος. Η δίκη στο πενταμελές εφετείο παίρνει μεγάλη δημοσιότητα, γιατί μέσα απ’ αυτήν φωτίζεται ιδιαίτερα η διάσπαση του ΚΚΕ το 1968.

 Πλωτάρχης Β. Βαρδινογιάννης

Και ο Βαρδινογιάννης πήρε το πρώτο μήνυμα με την αποστρατεία του, στις 24 Αυγούστου 1967. Έτσι εξηγείται η σύλληψή του τον Ιανουάριο 1968 και στη συνέχεια η εκτόπισή του μαζί με άλλους, από 23 Φεβρουαρίου στην Αμοργό. Η εκτόπιση παρατείνεται μέχρι την 24^η Σεπτεμβρίου 1968.

Ανθυποπλοίαρχος (Μ) Ι. Ζάκκας

Ο Ζάκκας κλήθηκε στο γραφείο του Διοικητού Εκπαιδεύσεως και ρωτήθηκε από τον Σκιαδόπουλο, εάν επιμένει στις απόψεις του κατά του νομίμου καθεστώτος, «…ως είχεν διατυπώσει εις αυτόν προ 10ημέρου περίπου, ότε είχεν ερωτηθεί …» Ανέφερε ότι, κατόπιν πολλής σκέψεως, συνεχίζει να εμμένει στην αντίθεσή του κατά της 21^ης Απριλίου, επιπλέον δε ότι, πιστεύει στο ναυτικό «… και ο Κύριος Ναύαρχος να κάνη ότι νομίζει…». Με ταχύτατη διαδικασία, που κράτησε μόλις δεκαπέντε ημέρες, ο Ζάκκας βρέθηκε εκτός Ναυτικού.

Πλοίαρχος Σ.Σούλης

Στις 29 Ιουλίου 1970 αποστρατεύεται με δυσμενή κρίση διότι «(…) προέβη εις ενέργειαν μη δικαιολογημένην υπό του βαθμού του ήτις ηδύνατο να δημιουργήση εντύπωσιν, θέτουσαν εν αμφιβόλω την πίστην του προς την νόμιμον εξουσίαν». Η ποινή φυλάκισης τριάντα ημερών (σοβαρή πειθαρχική ποινή για πλοίαρχο) και η αποστρατεία του συνδέονται   με τα σχέδια, που έκαναν από  νωρίς οι οργανωμένοι αξιωματικοί του Ναυτικού για διάφορες επιχειρήσεις κατά της χούντας, με αποκορύφωμα το Κίνημα του ’73. Η κυριότερη απ’ αυτές αφορούσε την απαγωγή του δικτάτορα και της αφρόκρεμας της «επαναστάσεως» κατά τη διάρκεια άσκησης του Στόλου, το 1969, με την επωνυμία «ΘΡΙΑΜΒΟΣ 3/69».

Υποπλοίαρχος (Μ) Ν.Λίτινας

Η άρνηση του υποπλοιάρχου μηχανικού Ν. Λίτινα να αναπτύξει διάλεξη στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας με τον τίτλο «Κράτος και Λαός, Στρατός και Επανάστασις» υπήρξε η αφορμή, να οδηγηθεί  σε απόταξη.

Ανθυποπλοίαρχος (Μ) Α. Κακαράς

Τον Σεπτέμβριο 1972, καταδικάζεται από το Ναυτοδικείο σε δυόμισι χρόνια φυλάκιση, για περιύβριση αρχής και προσβολή του Στρατού.

Είχε προηγηθεί επεισόδιο που αναφέρθηκε από τους μάρτυρες, σύμφωνα με τους οποίους ο κατηγορούμενος, στις 18/3/72, σε συζήτηση για την «επανάσταση» στο καρέ αξιωματικών του Α/Τ ΒΕΛΟΣ, έσπασε ένα τάβλι και το «φόρεσε κολάρο» στο πουλί της δικτατορίας, (τον αναγεννώμενο φοίνικα με το φαντάρο). Η ουσία της υπόθεσης, ήταν η αιτιολογία παραίτησής του, όπως διατυπώθηκε σε τρεις διαδοχικές αναφορές  με περιεχόμενο που ερμηνεύθηκε ΄΄υβριστικό΄΄ για την ΄΄επανάσταση΄΄.

Πλοίαρχος (ε.α.) Κ. Λούνδρας

Ο Λούνδρας ήταν έφεδρος πλοίαρχος και φυλακίζεται στον Κορυδαλλό, μέχρι τον Αύγουστο του 1969, αφού καταδικάζεται από στρατοδικείο για παράνομη οπλοφορία. Αντιναύαρχος (ε.α.) Α.

 

Ανθυποπλοίαρχος (Μ) Δ. Πατσίλιας

Στρέφεται κατά του στρατιωτικού «κατεστημένου», αναστατώνει την εγκάθετη ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού, συμμετέχει στο Κίνημα του Βασιλιά υπό τον Κυβερνήτη του Ροζάκη, δείχνει με κάθε τρόπο πως δεν τον «χωράει» το στρατιωτικό περιβάλλον, λοιδορεί τον Αρχηγό του Ναυτικού, συλλαμβάνεται, προκαλεί με πλήθος «αντιστρατιωτικών» συμπεριφορών καταδικάζεται σε φυλάκιση,  παραμένει στις φυλακές περισσότερο από ένα χρόνο, αποτάσσεται και παρόλα αυτά δεν αποκαθίσταται στη μεταπολίτευση.

Ανθυποπλοίαρχος (Μ) Γ. Κούμης

Εμπλέκεται με χουντικούς προϊσταμένους σε ατέρμονες γραφειοκρατικές διαδικασίες με αναφορές και καταγγελίες που «απάδουν» κατ’ αυτούς σε στρατιωτικούς, προβαίνει σε μηνύσεις εναντίον τους για παραβάσεις καθήκοντος κ.ά. διώκεται πειθαρχικά και ποινικά, καταδικάζεται και εκτίει ποινή στις στρατιωτικές φυλακές, όλοι αναγνωρίζουν πως η δραστηριότητά του είναι καθαρή αντιχουντική, έτσι χαρακτηρίζεται και από αρμόδιο Συμβούλιο αποκαταστάσεων στη μεταπολίτευση και εν τούτοις ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας διαφωνεί με αστήρικτη αιτιολογία την ίδια στιγμή που αποκαθιστά άλλες περιπτώσεις πολύ αδύναμες μέχρι απαράδεκτες.

 

Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΟΥΝΤΑ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Από συγκέντρωση όλων των περιπτώσεων που ενεπλάκησαν εναντίον της δικτατορίας από το Πολεμικό Ναυτικό  με οποιονδήποτε τρόπο, προκύπτουν σε αριθμούς τα στοιχεία του Πίνακα  που ακολουθεί.

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΟΥ Π.Ν. ΣΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ	ΣΥΝ	ΜΑΧ	ΜΗΧ	ΟΙΚ	ΓΙΑΤΡΟΙ	ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΙ	ΑΞ/ΚΟΙ ΠΥ/ΠΤ	ΥΠΑΞ
ΠΑΡΑΙΤΗΣΕΙΣ	3	1	2	–	–	–	–	–
«ΑΝΤΑΡΣΙΑ – ΛΙΠΟΤΑΞΙΑ» ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΣΥΛΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ	38	7	6	–	–	–	–	25
ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΑΝΤΙΧΟΥΝΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ	107	65	21	–	2	1	1	17
ΑΡΝΗΣΗ ΠΙΣΤΗΣ ΣΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ	3	–	3	–	–	–	–	–
ΣΥΝΟΛΟ	151	73	32	–	2	1	1	42

Την εποχή της δικτατορίας τα στελέχη όλων των βαθμών, ειδικοτήτων και κατηγοριών του Πολεμικού Ναυτικού ήταν δυόμισι χιλιάδες περίπου αξιωματικοί και τέσσερις χιλιάδες υπαξιωματικοί και ανθυπασπιστές. Επομένως στους υπαξιωματικούς το 1% περίπου παρουσιάζει με δυναμικό τρόπο, να αντιστέκεται στη δικτατορία (οι 42 στις 4.000) ενώ στους αξιωματικούς εξ υπαξιωματικών μόνον ένας (ο Διονύσης Κασιμάτης της οργάνωσης για κίνημα). Στους μάχιμους αντιστέκονται 73 στους 472 επομένως το 15% και στους μηχανικούς οι 32 στους 245 ήτοι το 14%. Οι αριθμοί αφορούν στο σύνολο των υπηρετούντων στις 20-4-1967 για την οποία ημερομηνία υπολογίσθηκαν τα στοιχεία.

ΔΙΩΞΕΙΣ ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

 

ΕΙΔΟΣ ΔΙΩΞΕΩΝ	ΣΥΝΟΛΟ	ΜΑΧΙΜΟΙ	ΜΗΧ	ΟΙΚΟΝ	ΓΙΑΤΡΟΙ	ΔΙΚΑΣΤ	ΠΥ/ΠΤ	ΥΠΑΞ
ΑΠΟΣΤΡΑΤΕΙΕΣ	80	41	10	7	4	1	4	13
ΑΠΟΤΑΞΕΙΣ	112	49	18	–	–	1	1	43
ΕΚΤΟΠΙΣΕΙΣ (ΑΠΟΣΤΡΑΤΩΝ)	8	8	–	–	–	–	–	–
ΦΥΛΑΚΙΣΕΙΣ	65	50	11	–	1	1	1	1
ΔΙΚΑΣΤΗΚΑΝ	25	2	4	–	1	–	–	18
ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΗΚΑΝ	13	2	4	–	–	–	–	7

 

Σημειώνεται η μεγάλη διαφορά μεταξύ όσων αντέδρασαν (σύνολο 151) και όσων καταδικάσθηκαν (σύνολο 13). Το καθεστώς προτιμούσε τα βασανιστήρια, τις κρατήσεις για μεγάλο διάστημα και τις προφυλακίσεις από την παραπομπή σε δικαστήρια όπου και η δημοσιότητα ήταν μεγαλύτερη. Ειδικά για περιπτώσεις εν ενεργεία στελεχών, αυτό ήταν κάτι που το απέφευγε, αφού έτσι θα φαινόταν πως, ήταν έωλο το επιχείρημα, ότι η ΄΄επανάσταση΄΄ στηριζόταν στο σύνολο των ΕΔ.

Η άποψη που ενίοτε ακούγεται πως, αποφεύγονται οι ποινικές διώξεις, επειδή στην ουσία διώκτες και διωκόμενοι προέρχονται (τουλάχιστον η πλειοψηφία των τελευταίων) από την ίδια δεξαμενή του συντηρητικού πολιτικού χώρου, δεν πρέπει να ευσταθεί. Αντίθετα έχουμε παραδείγματα, όπου οι κατασταλτικοί μηχανισμοί υπήρξαν ιδιαίτερα σκληροί.

 

ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ

 

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΑΑ (΄΄ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ-ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ-ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ΄΄)

 

Ο αξιωματικός της αεροπορίας Τάσος Μήνης έχοντας πολεμήσει τη δεκαετία του 1940, γνώριζε πως για να επιβιώσει μια αντιστασιακή οργάνωση, δεν πρέπει το ένα μέλος να γνωρίζει τους άλλους και τι κάνουν. Όταν η οργάνωση του Καράγιωργα στη δικτατορία ζητάει εκρηκτικούς μηχανισμούς, κατασκευάζει δέκα τρεις, τους παραδίδει στον απόστρατο υποναύαρχο Ι. Μασουρίδη και δεν μαθαίνει ποιος τις παρέλαβε. Λίγα έγιναν τότε γνωστά για την οργάνωση αυτή  με την πολύκροτη (στην κυριολεξία λόγω βομβών) δράση. Και ο λόγος είναι πως συνελήφθησαν μεν οι Μήνης, Παντελάκης και Ζάνος, αλλά η οργάνωση δεν ΄΄ξηλώθηκε΄΄ ούτε έγιναν γνωστά τα υπόλοιπα μέλη της. Το έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών συνεδριάζει στις 19 και 20 Φεβρουαρίου 1973 και καταδικάζει τον Μήνη σε εννέα χρόνια και δέκα μήνες κάθειρξη και τον Παντελάκη σε επτά χρόνια και οκτώ μήνες. Επίσης σε πέντε και τέσσερα χρόνια στέρηση αντίστοιχα των πολιτικών τους δικαιωμάτων.

Δεν υπάρχει άλλη οργάνωση με στρατιωτικούς γνωστή που να μην εξαρθρώθηκε παρ’ ότι συνελήφθησαν μερικά από τα μέλη της. Τούτο σημαίνει, πως είχε κάτι ιδιαίτερο αυτή η ομάδα. Ήταν τα στεγανά μεταξύ των μελών της. Έτσι εξηγείται γιατί ο εν αποστρατεία τότε υποναύαρχος Ι. Μασουρίδης, είναι σε λίγους γνωστός ως αντιστασιακός αξιωματικός μέλος της ΑΑΑ. Επίσης ο Μιχάλης  Βαρδάνης και ο Σπύρος Μουστακλής και οι δύο αξιωματικοί του στρατού.

ΕΕ (΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄)

 

Σε πίνακα που συντάσσει  ο στρατηγός Πανουργιάς, αναφέρει μεγάλο αριθμό αξιωματικών που είχαν και από τα τρία όπλα στην οργάνωση ΄΄Ελεύθεροι Έλληνες΄΄. Αναφέρει επίσης πως είχε επαφές με πολλούς τέως πολιτικούς και άλλα πρόσωπα της δημόσια ζωής. Καταχωρεί από μεν την αεροπορία εννέα (9) αξιωματικούς ως μέλη,  από δε τον στρατό έξη (6) στρατηγούς με ΄΄επαφές και συνεργασίες΄΄ και εβδομήντα επτά (77) κανονικά μέλη. Στα μέλη περιλαμβάνονται και οι της Διοικούσας Επιτροπής που ήταν οι αντιστράτηγοι Τζανετής, Παπαγεωργίου, Πανουργιάς και Μπάλκος και ο υποστράτηγος Περιβολιώτης Γεώργιος (΄΄μόνον στις αρχές΄΄). Για τον Βαρδουλάκη σημειώνει πως ΄΄υπήρξε διάστημα υπαρχηγός΄΄.

Για την δραστηριότητα των Ελευθέρων Ελλήνων έχει δημοσιευθεί Έκθεση του Αρχηγού της οργανώσεως αντιστράτηγου Σοφ. Τζανετή, με την οποία ο Τζανετής παρουσιάζει συνοπτικό ιστορικό της ίδρυσης, σκοπών, διοικητικής εσωτερικής οργάνωσης και δράσης. Επίσης παρουσιάζει τις συλλήψεις και διάλυση της οργάνωσης (΄΄…οι συλληφθέντες ανήλθον σε 50 και τελικώς σε πλέον των 100…΄΄) και τις εκτοπίσεις και εξορίες που ακολούθησαν.

Το χαρακτηριστικό για την πολυπρόσωπη οργάνωση των ΕΕ είναι πως δεν πρόλαβε να παρουσιάσει ανάλογη δραστηριότητα. Η ύπαρξη της οργάνωσης αυτής έδειξε πως σημαντικός αριθμός στελεχών του στρατού ήταν ενάντιος της στρατιωτικής κυβέρνησης.

Η ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΟΠΡΟΠΟΥΛΟΥ

 

Στην ομάδα ΄΄Οπρόπουλου΄΄ συμμετείχε και  ο Αλέκος Αρχάκης, . Είχε συλληφθεί γιατί βρέθηκαν όπλα στο σπίτι των πεθερικών του στην Ξάνθη. Στην πρώτη του σύλληψη που είναι το καλοκαίρι του 68 δικάζεται και καταδικάζεται σε 9μηνη φυλάκιση στο έκτακτο στρατοδικείο. Στη συνέχεια προβαίνει σε βομβιστικές ενέργειες, και συλλαμβάνεται το 69. Η ομάδα Οπρόπουλου σχεδίαζε την κατάληψη της ΑΣΔΕΝ στα πλαίσια του κινήματος του βασιλιά στις 13 Δεκέμβρη 1967. Πλήν του Οπρόπουλου και Αρχάκη, συμμετέχουν οι Ν.Λύτρας,, Μ. Βαρδάνης, Σ. Μουστακλής, Τσίχλης Γεώργιος,  Γιώργος Καρούσος., Λ.Βασιλικόπουλος. Αυτά συμβαίνουν πριν τον Δεκέμβρη του 1967 οπότε μυείται και ο Βαρδουλάκης από τον Οπρόπουλο εν όψει του κινήματος του Βασιλιά. Σχεδιάζουν τη συμμετοχή τους, ώστε «… ως διοικητές ταγμάτων …στις 13 να καταλάβουμε το αρχηγείο και… τη φρουρά γενικά των Αθηνών…» .

Όσον αφορά την αποτυχία του εγχειρήματος κατάληψης της ΑΣΔΕΝ, εντάσσεται και αυτή στη γενικότερη αποτυχία της κίνησης του βασιλιά.

Η ομάδα Οπρόπουλου δεν εμφανίζει δραστηριότητα εκτός της συντήρησης επαφών μεταξύ των μελών της και με άλλους αποστράτους αξιωματικούς.

Ο Οπρόπουλος αναχωρεί στο εξωτερικό μετά από ατύχημα στην εξορία, που τον αφήνει παράλυτο κάτω από τη μέση και δραστηριοποιείται εκτός Ελλάδας με τους υπολοίπους αντιχουντικούς στο Λονδίνο κυρίως.

 

ΕΑΝ (΄΄ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ΄΄)

 

Στρατιωτικοί συλλαμβάνονται με την οργάνωση ΕΑΝ (Ελληνική Αντιδικτατορική Νεολαία) Από έγγραφο της Υπηρεσίας Πληροφοριών του αστυνόμου Σπύρου Μιχελή, που στέλνει στον ΑΠΑΕΣΑ, ως συνοδευτικό των δέκα συλληφθέντων, προκύπτουν τα ονόματά και οι κατηγορίες που αφορούν τους : Σαββούρα Ιπποκράτη, Σπυριούνη Κυριάκο, Ρούμπο Ιωάννη, Παπανικολάου Νικόλαο, Μουστακλή Σπυρίδωνα, Ζαρκάδα Αλέξανδρο, Βασιλικόπουλο Λεωνίδα, Πανουργιά Πανουργιά, Βαρδουλάκη Ανδρέα και Μπερλεμπέ Αναστασία. Για τους Βαρδουλάκη, Πανουργιά και Μπερλεμπέ τα στοιχεία δεν θεωρούνται ικανά για κατηγορία, η σύλληψη του Ροζάκη Αντωνίου δεν επετεύχθη, ενώ οι συλληφθέντες Μυλωνάς Εμμανουήλ, Λαζαρόγκωνας Μιχαήλ, Σοφικίτης Νικόλαος και Μαντούδης Παύλος αφέθηκαν ελεύθεροι καθ’ όσον δεν προέκυψαν ενδείξεις ενοχής.

Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι για την ΕΑΝ (Σαββούρας, Σπυριούνης, Ρούμπος, Παπανικολάου, Ζαρκάδας και Βασιλικόπουλος) δικάζονται στο έκτακτο στρατοδικείο από 9 μέχρι 11 Αυγούστου 1973. Ο ποινές που τους υποβλήθηκαν ήταν για το Σαβούρα κάθειρξη 18 ετών, στο Ρούμπο κάθειρξη 15 ετών και στους τέως αξιωματικούς Παπανικολάου, Βασιλικόπουλο, Ζαρκάδα και Σπυριούνη φυλάκιση δυόμισι ετών.

Για τους φερόμενους ως μέλη της ΕΑΝ αποστράτους αξιωματικούς δεν διατίθενται ισχυρά στοιχεία για ανάμειξη κάποιου απ’ αυτούς σε δυναμικές ενέργειες. Τουλάχιστον οι Βασιλικόπουλος, Βαρδάνης και Παπανικολάου δεν προβάλλουν τέτοια δραστηριότητα. Διαφαίνεται όμως πως ένα τμήμα από την ιστορία της ΕΑΝ έχει χτιστεί και από τον Σπύρο Μουστακλή.

 

 

 

 

 

Η ΑΝΤΙΚΑΘΕΣΤΩΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΗΣ ΠΑ

 

Η Πολεμική αεροπορία είχε ανάμειξη αναλογικά μικρότερη των δύο άλλων κλάδων των ΕΔ στην περίοδο 1967-1974 με αντιδικτατορικές οργανώσεις, και αντικαθεστωτικές δραστηριότητες. Γνωστή είναι η εμπλοκή μερικών στελεχών της με την οργάνωση για το ΄΄κίνημα του ναυτικού΄΄, όπως και στην οργάνωση ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄.

Συναντάμε μεταδικτατορικά και δημοσίευμα  σχετικό με καταδίκη σε 9 μήνες φυλάκιση με αναστολή από το Αεροδικείο Αθηνών του ταξιάρχου Δ. Αγγελέτου. Αφορούσε υπόθεση παρακολουθήσεως τον Απρίλιο του 1973 των τηλεφώνων πέντε αξιωματικών της αεροπορίας, που υπηρετούσαν στην 111 ΠΜ και «…απέβλεπε στην παγίδευση αξιωματικών του Όπλου, οι οποίοι ήταν αντίθετοι στην δικτατορία…».

Από άλλο δημοσίευμα εφημερίδας εντοπίσθηκε πίνακας με δέκα εννέα αξιωματικούς της αεροπορίας, που αποτάχθηκαν στην εφταετία.

Καταγράφονται επίσης από τον απόστρατο αντιπτέραρχο Σ.Πετρουλάκη και τα στελέχη της πολεμικής αεροπορίας, που είχαν με τον ίδιο αποφασίσει και προ του κινήματος του ναυτικού, «…να μην προσβάλλομε με τα όπλα μας οποιονδήποτε ελληνικό στόχο, παρά την τυχόν διαταγή της χούντας. Αντίθετα θα απορρίπτομε τα όπλα μας μακριά των στόχων...».

Στις 13 Δεκέμβρη του 1967 με αρχηγό τον Αντιπτέραρχο Αντωνάκο η αεροπορία τάσσεται με τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Οι βάσεις Ελευσίνας και Τανάγρας περικυκλώνονται και καταλαμβάνονται με νεκρούς στην Ελευσίνα από πυρά άρματος έναν δόκιμο και τους σμηνίτες ενός φυλακίου. Είναι τα μόνα θύματα στρατεύσιμοι σε όλη την επταετία από χρήση όπλων. Χτυπημένοι από υποστηρίζοντες την ΄΄επανάσταση΄΄ στρατιωτικούς. Η Βάση της Αγχιάλου με τον Διακουμάκο διοικητή, που επίσης τάσσεται με τον βασιλιά δεν καταλαμβάνεται μέχρι τέλους των γεγονότων εκείνου του εικοσιτετραώρου.

Εκτός του Τάσου Μήνη που έδρασε με την οργάνωσή του ΑΑΑ έχουμε τους συλληφθέντες και βασανισθέντες για την οργάνωση του ναυτικού για κίνημα το Μάϊο του 1973 ήτοι τους Δ.Αποστολάκη, Κ.Κοκκινήδη, Δ.Χρηστάκη Γ.Παπαδόπουλο και Νίκο Στάππα.

 

 

Α. Κακαράς, αρχιπλοίαρχος (ε.α.) συγγραφέας

 

---

[1] Τα στοιχεία περιλαμβάνονται με λεπτομέρειες  στην τρίτομη έκδοση του Α. Κακαρά, Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2006, και στηρίζονται στη διδακτορική διατριβή του ίδιου με θέμα «Οι Επαγγελματίες Στρατιωτικοί υπό Αυταρχικά Καθεστώτα»

13 Δεκέμβρη 1967 Τα Επιτελεία του Ναυτικού στο κίνημα

ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ 13 ΔΕΚ 1967

[1]

  Στις 13 του Δεκέμβρη 1967  εκδηλώνεται το αποκαλούμενο «κίνημα του Βασιλιά» και ως μόνη αιτία βλέπουμε τις προτροπές συμβούλων του ώστε να μη ταυτιστεί άλλο με τη χούντα. Από τα κύρια πρόσωπα της ηγεσίας του ναυτικού (Βασιλικό ονομαζόταν ακόμα τότε)  ήταν κατ’ αρχήν ο Α/ΓΕΝ (Δέδες) που τάσσεται με το Βασιλιά,  Πανάς Αρχηγός Αιγαίου Πελάγους που βλέπει από το παράθυρο του γραφείου του τα πλοία να φεύγουν και ένας πλοίαρχος (Κονοφάος) να ακυρώνει τις διαταγές του και ο Ροζάκης Αρχηγός Κρητικού και Ιονίου Πελάγους που επικεφαλής ομάδας πλοίων διασχίζει το Αιγαίο προς τη Θεσσαλονίκη! Τις μέρες εκείνες από τα πλοία, δώδεκα βρίσκονται στο ναύσταθμο Κρήτης, τριάντα πέντε είναι στο ναύσταθμο Σαλαμίνας και τα υπόλοιπα επτά εν πλω. Οι αριθμοί αφορούν δεκάξι Αντιτορπιλικά και Κορβέτες, δύο Υποβρύχια , δεκάξι Αρματαγωγά, Οχηματαγωγά και βοηθητικά, επτά Τορπιλακάτους  και δεκατέσσερα Ναρκαλιευτικά. Με τη λήξη του κινήματος, από τη μεριά του ναυτικού αναλαμβάνει τη διενέργεια ένορκης εξέτασης ο υποναύαρχος Μπακόπουλος. Το πόρισμά του εκτιμάται ως αξιόπιστο και βασίζεται σε καταθέσεις και αναφορές αξιωματικών που συμμετείχαν. Μεταπολιτευτικά ο γράφων πήρε συνεντεύξεις από αξιωματικούς και στοιχεία τους περιλαμβάνονται στο παρόν. Στις 11 Δεκεμβρίου ο Δέδες πληροφορείται τηλεφωνικά από το βασιλιά, πως την επομένη θα επισκεφθεί το ναύσταθμο Κρήτης για επιθεώρηση. Στις 22.00 την ίδια μέρα ενημέρωσε τηλεφωνικά τον Ροζάκη, που το ανακοίνωσε στους επιτελείς του. Το μεσημέρι της επομένης ματαιώνεται η επίσκεψη Στο ΓΕΝ το πρωί 13 Δεκέμβρη τον Α/ΓΕΝ επισκέπτεται στο διπλανό του γραφείο ο Υφυπουργός Άμυνας Ζωιτάκης ο οποίος περί τις 11.30 φεύγει για το πεντάγωνο, χωρίς να πληροφορηθεί τίποτε για το τηλεφώνημα του βασιλιά. Το επόμενο τέταρτο μαθαίνουν από τη Ναυτική Διοίκηση Βορείου Αιγαίου που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη , πως έχει κηρυχθεί γενική επιφυλακή και ο βασιλιάς και πρωθυπουργός βρίσκονται εκεί υπό την προστασία του Γ΄ Σώματος Στρατού. Την ίδια στιγμή ο Αρχηγός του ΓΕΝ καλεί τον διευθυντή του Α΄Κλάδου αρχιπλοίαρχο Ι.Κοντογιάννη, ο οποίος στη συνέχεια μεταφέρει στο διευθυντή επιχειρήσεων πλοίαρχο Σ. Κονοφάο τη διαταγή για γενική επιφυλακή και στο ναυτικό, χωρίς να καθορίσει τη θέση του ΠΝ απέναντι στο βασιλιά. Περί τις 12.30 ο Δέδες διέταξε αύξηση ετοιμότητας των πλοίων και σε λίγο κατόπιν συσκέψεως με επιτελείς του προσδιόρισε τη θέση του ναυτικού στο πλευρό του βασιλιά. Διέταξε την έκδοση σήματος με ανάλογο περιεχόμενο και όλα τα πλοία να πλεύσουν ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ και να τεθούν υπό τις διαταγές του. Ο Α/ΓΕΝ αναχωρεί για ΓΕΕΘΑ όπου ειδοποιήθηκε να πάει γύρω στις 1430. Δεν εξηγείται, γιατί ο Δέδες έφυγε από το Γενικό Επιτελείο και πήγε στο πεντάγωνο, όπου τον κάλεσαν οι αντίπαλοί του πλέον, στερώντας έτσι το ναυτικό από τον φυσικό του αρχηγό, που από εκείνη τη στιγμή  σε επίπεδο ηγεσίας του ΓΕΝ κινείται με εντολές του Κονοφάου. Το επισημαίνει ο Μπακόπουλος, «…Εις τινα δε περίπτωσιν ανήρεσεν διαταγήν του ΑΑΠ Υποναυάρχου  ΠΑΝΑ  διά της οποίας διετάσσοντο Πλοία όπως αγκυροβολήσουν εις όρμον ΦΑΛΗΡΟΥ…». Η εικόνα που δίνει ο Κονοφάος δραστηριοποιούμενος, δεν έχει καμία σχέση με την αντίστοιχη, όταν αναλαμβάνει την αρχηγία της οργάνωσης για κίνημα στο ναυτικό μετά έξη χρόνια το 1973.  Το Δεκέμβρη του1967 όλοι στο ΓΕΝ υπακούουν στις εντολές των ανωτέρων τους, μέχρις ότου καταφτάνει ο Περβαινάς και τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή. Αποδεικνύεται πως τα στελέχη των ΕΔ είναι εκπαιδευμένα στην υπακοή του ανωτέρου που έχει τη σφραγίδα της εξουσίας ή σε εκείνου που σταθερά και απαρέγκλιτα θα τους πείσει γι’ αυτό. Η απουσία του Δέδε έπαιξε σημαντικό ρόλο στη στροφή των πολλών υπέρ του Περβαινά ο οποίος τους μίλησε για αγάπη και πίστη στην πατρίδα, τους ζήτησε να βοηθήσουν στο έργο της ΄΄εθνικής κυβερνήσεως΄΄ «…και περαίνων, ηρώτησεν εάν τις εκ των παρισταμένων Αξιωματικών δεν επιθυμεί να συνεργασθεί μετ’ αυτού …»  Ο πλωτάρχης Φ. Καλλονάς δήλωσε, ότι δεν επιθυμεί να συνεργασθεί και προς στιγμήν φάνηκε πως θα ακολουθήσουν και άλλοι. Την κατάσταση σώζει ο αντιπλοίαρχος Μπάδρας, που, κατά τον Μπακόπουλο,κατάλαβε πως όλοι ήταν σε σύγχυση, δεν ήξεραν τι συμβαίνει, και «…ότι υφίστατο κρίσις συνειδήσεως λόγω του όρκου πίστεως προς τον Βασιλέα…». Στο τέλος όλοι γυρίζουν στα γραφεία τους «…και συνέχισαν τας εργασίας των, ακολουθούντες τας διαταγάς του νέου Α/ΓΕΝ….». Δεν είναι ιδιαίτερα τιμητική η εικόνα αυτή, εάν συνέβη έτσι. Διαφορετικά τα λέει ο Σκουριώτης στη συνέντευξή του μεταπολιτευτικά. «…Και ήρθε στο ΓΕΝ και έκανε τη μαλακία, επειδή είδε ότι υπήρχε αναμπουμπούλα, και λέει όποιος δεν συμφωνεί με αυτά που λέμε, δηλαδή εναντίον του βασιλέως, να σηκωθεί να φύγει, αλλά βέβαια την πάτησε εκεί πέρα, διότι βρήκανε ευκαιρία, όπως εγώ, και σηκώθηκα και έφυγα, όχι γιατί ήμουνα υπέρ του βασιλιά, αλλά εναντίον της χούντας. Και φύγανε σχεδόν άλλοι…  έβαλε τους βατραχανθρώπους με τον … τον θυμάμαι σαν και τώρα, στην πόρτα και μας γύριζε πίσω… μας είχε καλέσει στον θάλαμο επιχειρήσεων … της Κλαυθμώνος….» Από την ΕΔΕ Μπακόπουλου εικόνα για το τι συνέβη στο ΓΕΝ  παρέχει η κατάθεση του υποναυάρχου Γ.Παππάδιευθυντού Γ΄Κλάδου, που παρέμεινε άπραγος στο γραφείο του «..εν αναμονή διαταγών..». Στις 16.00 κατέφτασε ο Περβαινάς με διαταγή που τον όριζε Αρχηγό και συγκάλεσε σύσκεψη κλαδαρχών όπου ο Παππάς πήγε πρώτος. Στο ερώτημα «…εάν είναι διατεθειμένος να βοηθήσει το έργον της Εθνικής Κυβερνήσεως…» απάντησε «…ολοψύχως ΝΑΙ..». Ο Περβαινάς του ζήτησε να μείνει κοντά του, όπως έκανε «…καθ’ όλην την διάρκειαν της 13^ης και της 14^ης Δεκεμβρίου 1967… βοηθών τούτον εις το έργον του…». Επομένως, όπως δηλώνει και ο ίδιος, είναι σε θέση να γνωρίζει πως όλοι οι υπόλοιποι αξιωματικοί του ΓΕΝ «…εξετέλεσαν μετά προθυμίας τας διαταγάς . .. της Εθνικής Κυβερνήσεως…». Στην αρχική σύσκεψη ο Περβαινάς υπέβαλλε την ίδια ερώτηση και οι απαντήσεις έχουν ως εξής:

• Ο Σούτσος ότι «…θέλει να βοηθήσει την Εθνικήν Κυβέρνησιν και το έργον της, πλην όμως δεσμεύεται από προσωπικούς δεσμούς τους οποίους έχει και προς τον βασιλέα και προς την βασιλικήν οικογένεια».
• Ο αρχιπλοίαρχος Σταυρίδης «…ηρνήθη όπως συνεργασθή δηλώσας ότι τούτο είναι αντίθετον προς τας πεποιθήσεις του»
• Ο αρχιπλοίαρχος Κοντογιάννης και ο πλοίαρχος Κονοφάος «..ηρνήθησαν την συνεργασίαν θέτοντες θέμα όρκου και πίστεως προς τον βασιλέα»
• Ο αρχιπλοίαρχος Οικονομικός Γεωργουλόπουλος και Μηχανικός Λ.Βολωνάκης «..απήντησαν ότι προθύμως θα συνεργασθούν με την Κυβέρνησιν…».

Ο νέος Α/ΓΕΝ ζήτησε από τους τέσσερις αρνηθέντες τη συνεργασία, να πάνε σπίτι τους και να περιμένουν διαταγές. Σημειώνεται εδώ, πως από τους τρεις συνεργασθέντες οι δύο είναι οι αρχαιότεροι των μηχανικών και οικονομικών αξιωματικών, ενώ ο τρίτος (ο Γ.Παππάς) κατέχει τον τελευταίο σε σπουδαιότητα κλάδο του ΓΕΝ, που καλύπτεται από μάχιμους. Η περιγραφείσα κατάσταση δε σημαίνει πως οι αξιωματικοί με την ειδικότητα του μαχίμου είναι πλέον δημοκρατικοί από τους υπολοίπους, αυτοί όμως υποχρεώθηκαν να αντιμετωπίσουν την πρόκληση και συντέλεσαν στις εξελίξεις ως κατέχοντες θέσεις ισχύος (κυβερνήτες, διοικητές, κλαδάρχες επιχειρήσεων και προσωπικού). Εκ των πραγμάτων έπρεπε να πάρουν θέση και όχι να περιμένουν ΄΄διπλωματικά΄΄ στο γραφείο, για νέα καθήκοντα. Αυτά συμβαίνουν στο ΓΕΝ. Παράλληλα τρέχουν τα γεγονότα στην Κρήτη, όπου στον Ροζάκη  ανήκουν δώδεκα πλοία (ενώ στον ΑΑΠ Πανά σαράντα τρία). Οι αριθμοί δεν παίζουν ανάλογο ρόλο, διότι η δύναμη πυρός δεν είναι συνάρτησή τους αλλά σχετίζεται με το είδος των πλοίων. Στην περίπτωση όμως του κινήματος δεν υπήρξαν συγκρούσεις και οι αριθμοί έχουν τη βαρύτητά τους. Στις 12 Δεκ στις 2100 ο πλωτάρχης Σ. Ταπίνης, κυβερνήτης του Β.Π. ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ παραλαμβάνει απ’ τον Κωνσταντίνο σφραγισμένο φάκελο με την εντολή να τον δώσει στο Ροζάκη το ταχύτερο δυνατόν. «.. Ο πλωτάρχης …κατόρθωσεν, παρά τας παρουσιασθείσας δυσχερείας εις τας συγκοινωνίας λόγω καιρού, να …παραδώση την επομένην περί ώραν 12.00 τον εσφραγισμένον φάκελον…». Ο Ροζάκης που βρίσκεται στις Μουρνιές στο αρχηγείο ΑΚΙΠ, παραλαμβάνει από τον Ταπίνη το γραπτό μήνυμα του βασιλιά περί τις 1200 της επομένης, συνεννοείται με τον Α/ΓΕΝ τηλεφωνικά και συγκεντρώνει τους αξιωματικούς στο ναύσταθμο, διαβάζει το βασιλικό διάγγελμα, μιλάει για τον όρκο τους στο βασιλιά και διατάσσει να διαβαστεί και σε όλο το υπόλοιπο προσωπικό, όπως και έγινε από τον αντιπλοίαρχο Ι.Βασιλειάδη. Ορίζει τον αρχιπλοίαρχο Σολιώτη τον διοικητή του ναυστάθμου αντικαταστάτη του και στις 16.15 επιβαίνει του ΣΦΕΝΔΟΝΗ. Ενημερώνει τους κυβερνήτες ΒΕΛΟΣ – ΣΦΕΝΔΟΝΗ – και ΔΟΞΑ, ότι σκοπεύει να πλεύσει προς Θεσσαλονίκη για να συμμετάσχει στην προσπάθεια του βασιλιά, συμφωνούν και το κίνημα κατά της χούντας έχει τα πρώτα του πολεμικά εν πλω. Ο Κωνσταντίνος θεωρούσε ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις του ανήκουν και οι αξιωματικοί οφείλουν να θεωρούν τις θέσεις τους ως τέτοιες επικαρπίας του Κωνσταντίνου. Το αποτέλεσμα της ενεργοποίησης του κινήματος με επιστολές ήταν να συλλάβουν τους περισσότερους παραλήπτες οι της ΄΄επαναστάσεως΄΄ και να τους εξουδετερώσουν. Ο Μόραλης (διοικητής Ναρκαλιευτικών και Υποβρυχίων στη Σαλαμίνα) περιγράφει με αναφορά τα γεγονότα από το μεσημέρι της 13^ης που καταφτάνει ο Ταπίνης μέχρι την 0600 της επομένης που τον έβγαλαν από την απομόνωση και παρέλαβε τη διοίκηση από το Σολιώτη… Η αναφορά του είναι πιο ΄΄υπηρεσιακή΄΄ χωρίς θριαμβολογίες, κομπορρημοσύνες και αυτοπροβολές. Τήρησε συνετή στάση ως διοικητής χωρίς ακρότητες που θα οδηγούσαν σε αντιδράσεις και διώξεις. Είναι βασιλόφρων, όπως τονίζει ο ίδιος, και έχει υπηρετήσει ως  υπασπιστής του Παύλου στον Στρατιωτικό Οίκο Αυτού Μεγαλειότητος από 1960 μέχρι 1963. Σε συνέντευξη μεταπολιτευτικά δηλώνει πως δε διαπίστωσε να κυριαρχεί  η Φρειδερίκη επί του συζύγου της, όπως πολλοί νομίζουν, αλλά το αντίθετο! Επίσης πως δεν αντιλήφθηκε να έχει ο βασιλιάς ιδιαίτερες σχέσεις με τις ένοπλες δυνάμεις ούτε να προσπαθεί να τις ελέγχει!! Εδώ η μνήμη του έχει πάει περίπατο! Ο Σολιώτης περιγράφει σε αναφορά στο νέο Α/ΓΕΝ τι συνέβη από ώρας 1100 της 13^ης Δεκεμβρίου μέχρι τις 10.00 το άλλο πρωί, οπότε και παρέδωσε το συγκρότημα με διακόσιους αξιωματικούς και χίλιους πεντακόσιους πλήρωμα «…όπερ {εκλήθην} να το οδηγήσω …  ακέραιον υπό τας διαταγάς σας…». Αφήνει να εννοηθεί πως όσο ήταν ο Ροζάκης παρών, ενεργούσε κατ’ εντολήν του. Έτσι ήταν, αλλά είχε συμφωνήσει. Και όταν ο Κωνσταντίνος «…έφθασεν εις Ρώμην αρθείσης πάσης αμφιβολίας μέχρι και του τελευταίου ανδρός…» ανακοίνωσε στους αξιωματικούς πως δεν είχαν παρά να συνεχίσουν «…υπό τον πλοίαρχον Γ.Μόραλην με πίστην εις την Εθνικήν Κυβέρνησιν…». Σε οκτώ πυκνογραμμένες σελίδες προσπαθεί να σώσει τη σταδιοδρομία του… αναφέρει για ζάχαρη που ζήτησε ο στρατηγός της V΄ μεραρχίας της περιοχής, ως προσπάθεια του στρατού να βρει τρόπο να μπει στο ναύσταθμο, και το κρέας που ζήτησε αυτός, σε αντιπερισπασμό. Τι διαφορά π.χ. με το Σούτσο! Το Σολιώτη απέταξαν μαζί με τους άλλους. Για το ισχυρότερο αρχηγείο Αιγαίου Πελάγους στη Σαλαμίνα, δεν υπάρχει ιδιαίτερη αναφορά εκτός πορίσματος Μπακόπουλου ως και κυβερνητών και διοικητών πλοίων, με τα οποία  οι ίδιοι απέπλευσαν στηρίζοντας το κίνημα, χωρίς τον αρχηγό τους Πανά που παρέμεινε στο γραφείο του. Παραλαμβάνοντας ο Περβαινάς Α/ΓΕΝ όλοι οι αρχαιότεροί του ναύαρχοι αποστρατεύονται, ανεξάρτητα εάν ήταν ή όχι με την ΄΄επανάσταση΄΄ ή με το ΄΄κίνημα΄΄. Το ίδιο και ο Μπακόπουλος μετά τρεις μήνες αφότου διενήργησε την ΕΔΕ.

---

[1] Το κείμενο βασίζεται στο βιβλίο του υπογράφοντος Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήση, Αθήνα 2006

Η χούντα διώκει τους αξιωματικούς του κινήματος της 13ης Δεκέμβρη 1967

ΔΙΩΞΕΙΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΙΣ 13 ΔΕΚ 1967

Οι  πειθαρχικές διώξεις και οι αιτιολογίες που προβλήθηκαν για αντιμετώπιση όσων ενήργησαν ΄΄θετικά΄΄ ή ΄΄ουδέτερα΄΄ κατά το κίνημα του Βασιλιά στηρίχθηκαν στα στοιχεία του πορίσματος της ΕΔΕ του υποναύαρχου Μπακόπουλου και έχουν εν ολίγοις ως εξής.

Αντιναύαρχος Ιπ. ΔΕΔΕΣ, αρχηγός ΓΕΝ. Απόταξη παμψηφεί.  Το πρωτότυπο είναι πως, του προσάπτουν και ως απόδειξη της συνενοχής του για το πραξικόπημα, ότι όταν του ζητήθηκε να παρέμβει για επανάπλου του Ροζάκη, το έκανε αφού, πρώτα επικοινώνησε με τον φερόμενο ως αρχηγό του πραξικοπήματος αντιστράτηγο Κόλλια, που ήταν στη Λάρισα. Η απορία του γράφοντος γιατί εγκατέλειψε το επιτελείο του ΓΕΝ  Στην Πλατεία Κλαυθμώνος την ώρα που ξεσπούσε το κίνημα, για να μεταβεί στο στόμα του λύκου στο ΓΕΕΘΑ δεν έχει λυθεί. Ανεξάρτητα από τις λανθασμένες κινήσεις του Δέδε, που απέδειξε πως δεν ήταν ηγέτης με αποφασιστικότητα να φτάνει ως τα άκρα, η αιτιολογία της απόταξής του δεν έχει προσβλητικό χαρακτήρα.

Υποναύαρχος Δ. ΣΟΥΤΣΟΣ υπαρχηγός ΓΕΝ, απόταξη με ψήφους 4-1. Ο Σούτσος κατά τον Μπακόπουλο δεν είχε αντιρρήσεις για την ΄΄Εθνική Κυβέρνηση΄΄ αλλά είχε σχέσεις με τη βασιλική οικογένεια. Επομένως δεν μπορούσε να βοηθήσει την ΄΄επανάσταση΄΄. Άρα δεν κινήθηκε κατά της δικτατορίας, αλλά υπέρ του βασιλιά. Ήταν κατά τα φαινόμενα ο μόνος εκπρόσωπος της μεγαλοαστικής τάξης στο Σώμα των αξιωματικών του ναυτικού εν ενεργεία την 20-4-1967.

Ο Αρχιπλοίαρχος Ι. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ, επικεφαλής του Α΄Κλάδου επιχειρήσεων και ο αρχιπλοίαρχος Μ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ του Β΄Κλάδου προσωπικού στου ΓΕΝ, απόταξη με ψήφους 4-1. Ο Σταυρίδης, τάξης εξόδου 1937, είχε και αυτός κατέβει στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή με το Α/Τ ΑΕΤΟΣ και σταδιοδρόμησε έκτοτε κανονικά,  μέχρι την απόταξή του με τη ΙΗ΄ συντακτική πράξη στις 14/2/68, της οποίας προηγήθηκε η αποστράτευση στις 20 Δεκεμβρίου ’67. Το Μάιο του 1969 τον εκτοπίζουν στο Λιδωρίκι μέχρι τον Σεπτέμβριο και στη συνέχεια στο Θέρμο Τριχωνίδας μέχρι τον Απρίλιο 1971. Στη μεταπολίτευση θα αποκατασταθεί στο βαθμό του αντιναυάρχου.

Ο Πλοίαρχος Σ. ΚΟΝΟΦΑΟΣ διευθυντής της Α1 του Α΄Κλάδου, απόταξη  στις 3 Φεβρουαρίου 1968 ΄΄παμψηφεί΄΄, επειδή ουσιαστικά στην αποχώρηση του Α/ΓΕΝ Δέδε αυτός κράτησε με έντονη δραστηριότητα όλο το ναυτικό στο κίνημα, μέχρι την άφιξη του νέου Α/ΓΕΝ Περβαινά. Θα τον εκτοπίσουν στα Φουρνά Ευρυτανίας από τις 14 Αυγούστου μέχρι τον Οκτώβριο και στη συνέχεια μέχρι τον Δεκέμβριο του 1968 στην Κύμη Ευβοίας. Στην εξάρθρωση του κινήματος  του ναυτικού το Μάιο του 1973 θα συλληφθεί πάλι, ως αρχηγός του και θα κρατηθεί μέχρι τις 22 Αυγούστου 1973. Στη μεταπολίτευση ως Αρχηγός του Στόλου αρχικά και του ναυτικού στη συνέχεια, θα βάλει τη σφραγίδα του μέχρι τις 4 Ιανουαρίου 1982, που αποστρατεύεται μετά πεντέμισι χρόνια.

Αντιπλοίαρχος Δ. ΔΟΥΣΗΣ διευθυντής Προσωπικού (Β3) του ΓΕΝΘα αμειφθεί ο Δούσης και αργότερα το 1973 θα αναλάβει επικεφαλής της Ναυτικής Εκπαέδευσης του ναυτικού ΔΝΕ για ένα χρόνο μέχρι τον Ιούνιο του 1974. Και τούτο προδιαγράφεται από τα γραφόμενα γι’ αυτόν στο πόρισμα. Συγκεκριμένα αναφέρει, πως αρχικά ακολούθησε τη γραμμή που είχε καθορίσει ο Δέδες για το ναυτικό, αλλά δεν πήρε πρωτοβουλίες «…ως εκ της θέσεώς του, υπέρ του πραξικοπήματος…» (Ο Μπακόπουλος στο πόρισμα ως «πραξικόπημα» εννοεί το κίνημα του βασιλιά κατά της «επαναστάσεως» και όχι την 21^η Απριλίου 1967). Ήρθε όμως σε επαφή με τον ταγματάρχη Τσάκα του γραφείου του Πρωθυπουργού, και συνεργάσθηκε για την χωρίς δυσκολίες εγκατάσταση του νέου Α/ΓΕΝ.

Ο Πλωτάρχης Φ. ΚΑΛΛΟΝΑΣ της Γ1 διεύθυνσης του ΓΕΝ,  «…μετά την ομιλίαν του νέου Α/ΓΕΝ εις Θάλαμον Επιχειρήσεων και εις σχετικήν ερώτησίν του, απήντησεν ξηρώς ότι δεν επιθυμεί να συνεργασθεί προς επιβοήθησιν του έργου της Κυβερνήσεως…». Αυτό προξένησε δυσάρεστη ατμόσφαιρα αλλά «…μετά τας δοθείσας διευκρινήσεις ούτος, ως και οι λοιποί, παρέμεινον εις τας θέσεις των….». Δεν εντοπίζεται στα διατιθέμενα έγγραφα ποια ήταν η εξέλιξη του Καλλονά. Ο μικρός βαθμός τον έσωσε από την παραπομπή σε έκτακτη κρίση.

Ο Υποναύαρχος Α. ΡΟΖΑΚΗΣ ο Αρχηγός Κρητικού και Ιονίου Πελάγους,αποτάσσεται παμψηφεί.  Ξεχνώντας στην αντιγραφή των όσων περιλάμβανε ο Μπακόπουλος στο πόρισμα, πρόσθεσαν ως λόγο αποστρατείας του Ροζάκη και το ότι «…Άμα τη αποτυχία του πραξικοπήματος, διέταξεν τα πλοία του όπως πλεύσουν εις Β.Ν.Σ….».Ο μόνος αξιωματικός με βαθμό ναυάρχου που επέβη πλοίου, και συμμετείχε στο κίνημα για χρόνο μάλιστα πολύ περισσότερο απ’ όσο άντεξε ο βασιλιάς, ήταν ο Ροζάκης.

Ο Κωνσταντίνος αδιαφορώντας ουσιαστικά για τον κόσμο που τον ακολούθησε, απέδειξε πως δεν είχε καμία περί ΄΄τιμής΄΄ σχέση με αυτά που υποτίθεται πως μάθαινε στις στρατιωτικές σχολές, όπου επίσης υποτίθεται πως φοιτούσε. Θεωρούσε αυτονόητη τη θυσία των στελεχών του στρατεύματος γι’ αυτόν. Η μοναρχία με τη φυγή του, πρέπει να έχασε πολλούς από τους μέχρι τότε οπαδούς της στις τάξεις των στελεχών των ενόπλων δυνάμεων. Εάν όλοι γνώριζαν τις συμπεριφορές και τη στάση των μελών αυτής της οικογένειας απέναντι στις ΕΔ, δεν θα υπήρχαν πολλοί βασιλόφρονες.

Η δίωξη του Ροζάκη θα συνεχισθεί και αργότερα, αφού δεν τήρησε την υπόσχεση που έδωσε γραπτά μετά την αποτυχία της 13^ης Δεκέμβρη 1967 να μην κινηθεί ενάντια της «επαναστάσεως». Θα εκτοπισθεί στο Καρπενήσι από τον Αύγουστο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1968. Φέρεται ως οργανωμένος και στην ΕΑΝ (Ελληνική Αντιδικτατορική Νεολαία) του Σαβούρα με άλλους. Όπως όμως αναφέρει ο διοικητής της υπηρεσίας πληροφοριών της γενικής ασφάλειας προς τον ΑΠΑΕΣΑ (Ασκών Ποινική Αγωγή Εκτάκτου Στρατοδικείου Αθηνών) με έγγραφο του για τους συλληφθέντες γι’ αυτήν την υπόθεση με κατηγορία ΄΄σύσταση συμμορίας΄΄, η σύλληψη του Ροζάκη δεν επιτεύχθηκε, γιατί διέφυγε στο εξωτερικό. Αποκαθίσταται μεταπολιτευτικά στο βαθμό του αντιναυάρχου, στις 14 Αυγούστου 1976. Στις 14 Μαρτίου 1980 του απονέμεται ο τίτλος του επίτιμου ΑΚΙΠ.

Αρχιπλοίαρχος Χ. ΣΟΛΙΩΤΗΣ (ήταν ο διοικητής του Ναυστάθμου Κρήτης και αντικατστάτης του Ροζάκη).Απόταξη παμψηφεί, μάλλον διότι περιόρισε τον αντικαταστάτη του Μόραλη σε γραφείο. Είναι η μόνη περίπτωση στο ναυτικό που στέλεχος αντιμετωπίζεται με σύλληψη στη διάρκεια του ΄΄κινήματος΄΄ από την πλευρά των ΄΄κινηματιών΄΄. Αν ήξερε ο Σολιώτης πως θα τον αποτάξουν θα κρατούσε πιο ουδέτερη/αξιοπρεπή στάση στην αναφορά που υπέβαλλε, εκθέτοντας τα γεγονότα.

Πλοίαρχος Σ. ΜΟΥΡΙΚΗΣ (διοικητής πλοίων ΔΕΣ1 υπό τον Πανά) .Απόταξη παμψηφεί. Στην αιτιολογία  της απόφασης εκτός του ότι   δεν υπάκουσε σε διαταγές Υπουργού, του νέου Αρχηγού ΓΕΝ και του ΑΑΠ, προσθέτουν τον  παράδοξο λόγο «…Επανέφερε τα πλοία του εις Β.Ν.Σ. μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος…». Ως μόνη αιτία για την προσθήκη της τελευταίας αυτής παραγράφου, εκτιμάται η ακριβής και απρόσεκτη αντιγραφή από το πόρισμα του Μπακόπουλου, ο οποίος πρόσθετε και αυτο το στοιχείο ως ελαφρυντικό.

Αντιπλοίαρχος Ι. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ (υπηρετούσε στο Αρχηγείο του Ροζάκη στην Κρήτη).Ο Μπακόπουλος τον καλύπτει. Προφανώς  δεν ήθελε για το Βασιλειάδη κακή εξέλιξη, όπως και για όλους σχεδόν τους νέους αξιωματικούς, που είχαν πάρει μέρος στο κίνημα και δεν ήταν λίγοι.

Εναντίον των κυβερνητών των πλοίων που απέπλευσαν από την Κρήτη υπό τον υποναύαρχο Ροζάκη και συγκεκριμένα των αντιπλοιάρχων Ν. Δαμβέργη (Α/Τ ΒΕΛΟΣ), Σ. Στεφανάδη (Α/Τ ΣΦΕΝΔΟΝΗ) και Μ. Αγαπητό (Α/Τ ΔΟΞΑ) δεν ελήφθη κανένα μέτρο μετά την λήξη του κινήματος του Βασιλιά κατά της χούντας στις 13 Δεκέμβρη 1967.

Ο Μπακόπουλος αναφέρει γι’ αυτούς στο πόρισμά του πως εκτέλεσαν διαταγές του αρχηγού τους χωρίς αντιδράσεις από τον απόπλου τους μέχρι τον καταάπλου στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας (ΝΣ).

Το Δαμβέργη αργότερα θα στείλει ο Α/ΓΕΝ Αραπάκης επικεφαλής του κλιμακίου για την παρακολούθηση και παραλαβή των νέων υποβρυχίων στη Γερμανία. Μετά τη συμμετοχή του στο κίνημα υπέρ του βασιλιά, έστω και υπό διαταγάς του Ροζάκη, ο Δαμβέργης όπως και ορισμένοι απ’ όσους  διασώθηκαν, έπρεπε να πείσουν πως είναι υπάκουοι στην ΄΄επανάσταση΄΄. Αυτό σημαίνει, πως σε κάθε τους ενέργεια όφειλαν, να αποδεικνύουν την πίστη τους, πιο θερμά από όσους δεν συμμετείχαν, πράγμα που είναι και το χειρότερο στο συμβιβασμό.

Τον υποναύαρχος ΠΑΝΑ Αρχηγό Αιγαίου Πελάγους (ΑΑΠ) τον αποστρατεύουν με δυσμενή κρίση παμψηφεί.  Μάλιστα τον εκθέτουν επισημαίνοντας στην αιτιολογία ότι με τις αλλαγές των αποφάσεών του «…απώλεσε περαιτέρω πλήρως το κύρος και προσωπικότητα αρχηγού…». Και ήταν, τουλάχιστον αυτή, μια σωστή κρίση. Γράφει γι’ αυτόν ο Μπακόπουλος, πως επενέβη να παρεμποδίσει τον απόπλου των πλοίων αποβάσεως στην αρχή ενώ στη συνέχεια κατόπιν επαφής με τον Αργηγό του ΓΕΝ Δέδε, εκδίδει διαταγή απόπλου, αλλά και πάλι μετά συζητήσεις «..πεισθείς …διέταξεν την αναστολήν της διαταγής απόπλου την 131722…» Αυτή δεν είναι εικόνα σοβαρού στρατιωτικού ηγέτη. Σωστά το εντοπίζει το χουντικό Συμβούλιο κρίσεως, παραλείποντας να αφαιρέσει από το αιτιολογικό της αποστρατείας, πως δεν διαπίστωσε προηγούμενη συνεννόηση του Πανά με το Βασιλιά για το κίνημα.

Όσο για τους λοιπούς αξιωματικούς του ΑΑΠ που περιλαμβάνει στο πόρισμά του ο Μπακόπουλος, αυτοί είναι οι κυβερνήτες των πλοίων που ανήκαν σ’ αυτό το Αρχηγείο υπό τον Πανά και που απέπλευσαν του ναυστάθμου υπέρ του ΄΄κινήματος΄΄.

Πλωτάρχης Ν. ΠΑΠΑΣ. (Κυβερνήτης του Αντιτορπιλικού ΛΕΩΝ).Είχε κληθεί και αυτός το Αρχηγείο Αιγαίου Πελάγους, αλλά δεν έμεινε να μάθει τα αποτελέσματα της σύσκεψης των διοικητών πλοίων υπό τον Πανά και απέπλευσε. Στην αναφορά που υποβάλλει ο Παππάς, όπως όλοι που συμμετείχαν στο κίνημα, αφού αναφέρει τα περί συγχύσεως που επικράτησαν τις πρώτες ώρες, περιγράφει τις κινήσεις του πλοίου του και τους λόγους που πήρε τις αντίστοιχες αποφάσεις. Τις αποδίδει περισσότερο στην σύγχυση που επικρατούσε και στην πεποίθηση, πως έπρεπε να πράξει έτσι Δεν αναφέρεται ο Παππάς καθόλου στο κίνημα και στο βασιλιά. Ο ίδιος είναι αντιχουντικός αξιωματικός, με πλήρη επίγνωση της κατάστασης αποπλέει του Ναυστάθμου και το ότι δεν περιμένει το αποτέλεσμα των συσκέψεων είναι σύμφωνο με τον χαρακτήρα του. Αγκυροβολεί στο μεταξύ και για μερικές ώρες κάτω από την Κύμη που είναι η πατρίδα του,. Μετά από πεντέμισι χρόνια δε θα διστάσει με το Α/Τ ΒΕΛΟΣ, να εγκαταλείψει την άσκηση του ΝΑΤΟ και να αγκυροβολήσει, αυτή τη φορά όχι στην Κύμη αλλά στο Φιουμιτσίνο.

Πλωτάρχης ΚΟΥΣΟΥΡΗΣ (Κυβερνήτης Αντιτορπιλικού ΠΑΝΘΗΡ).Ο Κουσουρής κατά τον Μπακόπουλο δεν περιμένει όπως και ο Παππάς τα αποτελέσματα της σύσκεψης διοικητών, και αποπλέει επίσης. Πριν φτάσει στο ύψος της Ψυτάλλειας, πλησιάζει ο Μόραλης επι  τορπιλακάτου και τον καλεί να επιστρέψει, όπως και έγινε λίγο αργότερα. Καταγράφει επίσης πως προέτρεψε και τα ΝΙΚΗ- ΠΕΖΟΠΟΥΛΟΣ- ΛΑΣΚΟΣ- ΒΛΑΧΑΒΑΣ να τον ακολουθήσουν, ενώ σαν να ειρωνεύεται συμπληρώνει πως «…αντελήφθην ότι είχεν ξεσπάσει επανάστασις κατά της Εθνικής Κυβερνήσεως και εις κρισίμους διά το Έθνος στιγμάς…». Δε γίνεται επίσης πιστευτός, όταν σημειώνει πως πιστεύει «…εις την υψηλήν αποστολήν της εκ της 21^ης Απριλίου 1967 Εθνικής Κυβερνήσεως ως προς την αναγέννησιν του Έθνους…». Αργότερα στις 25 Μαίου 1973 που θα συλληφθεί για συμμετοχή στην οργάνωση του άλλου, θα μαθευτεί πως στο σπίτι του γινόντουσαν και συσκέψεις των ΄΄συνωμοτών΄΄.

Ο Πλωτάρχης ΤΑΠΙΝΗΣ ο κυβερνήτης της Κορβέτας ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ, του πλοίου που χρησιμοποιεί ο βασιλιάς για τις επιθεωρήσεις του στόλου στη Ναυτική Εβδομάδα. Ο Μπακόπουλος δεν τον καλύπτει, όπως τους άλλους κυβερνήτες, μάλιστα του προσάπτει πως εγκατέλειψε το πλοίο του για να μεταβεί στην Κρήτη, ξεχνώντας πως εκτελούσε διαταγή και μάλιστα του βασιλιά. Δεν εντοπίσθηκε αναφορά του Ταπίνη, όπως άλλων αξιωματικών. Αποτάσσεται και δεν εγγράφεται στα στελέχη των εφέδρων αξιωματικών. Είναι ο μικρότερος σε βαθμό και ηλικία (τάξη 1952) από όσους διώχτηκαν από το Π.Ν. για την 13^η Δεκεμβρίου. Όλοι οι άλλοι είναι από βαθμό πλοιάρχου και πάνω. Λίγο αργότερα θα τον εκτοπίσουν από τον Αύγουστο μέχρι τον Δεκέμβριο 1968 στο Μουζάκι Καρδίτσας. Ο Ταπίνης θα αποκατασταθεί το 1974, θα επανέλθει στην ενέργεια και θα σταδιοδρομήσει στο Π.Ν. μέχρι το 1982 που θα αποστρατευθεί ως υποναύαρχος.

Στα γραπτά ντοκουμέντα που εξετάσθηκαν βλέπει κανείς τα συμβάντα του «Κινήματος του Βασιλιά», τα αίτια της αποτυχίας, τους χαρακτήρες και την παιδεία των συντελεστών του. Δεν εξετάζονται, όπως των λοιπών αποταχθέντων, οι περιπτώσεις Σούτσου, Κοντογιάννη, Σολιώτη και Μουρίκη.

Δεν εντοπίσθηκε σε έγγραφα ο ρόλος που έπαιξαν, οι οπαδοί της «επανάστασης». Εξ αυτών οι Καμαρινέας,  Λαγωνίκας,  Πολιτόπουλος,  Μάντζαρης,  Τραγέας,  Σκιαδόπουλος,  Παναγάκης,  Μυλωνάς, Βόσσος, Ζωιδάκης, κινήθηκαν στο Αρφηγείο Ναυτικού, στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, στο Αρχηγείο Αιγαίου Πελάγους και στα Κέντρα Εκπαίδευσης Κανελλόπουλος και Παλάσκας. Οι Φίλης, Κανελλόπουλος και Χατζηκώστας στην Κρήτη.

Ο Μπακόπουλος αφού υπήρξε ο ανακριτής της υπόθεσης αμείφθηκε με την  αποστρατεία του σε ένα τρίμηνο από αυτούς ακριβώς της χούντας, που υπηρέτησε. Υπήρξαν και άλλοι. Εδώ μνημονεύονται εκείνοι στους οποίους τα γραπτά κείμενα προσέδωσαν διάφορους ρόλους. Ο Μάντζαρης ακουγόταν συνέχεια από τις συσκευές ασυρμάτου, να διαβάζει ο ίδιος τα σήματα που εκπέμπονταν από την πλευρά της χούντας. Γνωρίζαμε τη φωνή του, γιατί τον είχαμε επιτηρητή στη Σχολή Δοκίμων. Και ήταν, αυστηρός και δίκαιος ως επιτηρητής. Στη δικτατορία έκανε την επιλογή του.

Το 1967 έκλεισε για το ναυτικό, με ένα κίνημα που δεν έπληξε τη χούντα αλλά ξεκαθάρισε τα πράγματα για πολλούς. Η δικτατορία εν τούτοις βγήκε απ’ αυτό δυναμωμένη, αφού της δόθηκε η ευκαιρία να βγάλει τα συμπεράσματά της για φίλους και εχθρούς μεταξύ των αξιωματικών. Από εκεί και μετά, δικαιολογημένα πλέον, δεν θα έχει εμπιστοσύνη στο ναυτικό, ενώ τις ίδιες ημέρες το διαπιστώνει, και από το χώρο των υπαξιωματικών του με την υπόθεση εμπλοκής μιας ομάδας στη Δημοκρατική Άμυνα..

Αξιωματικοί του ΠΝ αναφέρουν στις 13 Δεκέμβρη1967 για το Κίνημα του Βασιλιά

 ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ 13 ΔΕΚ 1967 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

 

Αμέσως μετά τη λήξη/αποτυχία (;) του κινήματος του βασιλιά διατάχθηκαν όσοι εμπλέκονταν με τον έναν ή άλλο τρόπο από τους αξιωματικούς να υποβάλλουν σχετικές αναφοράς με στοιχεία επί των γεγονότων. (Το ερωτηματικό στο ΄΄αποτυχία΄΄ σηματοδοτεί την άποψη του γράφοντος πως εκείνη η κινητοποίηση είχε και πολύ καλά αποτελέσματα και μάλιστα ανάλογα με τη γωνία π’ την οποία προσεγγίζει κανείς το εγχείρημα.)

Οι αναφορές συντάσσονται υπό την πλήρη επικράτηση του απριλιανού καθεστώτος. Τίποτε δε αναφέρουν για πεποιθήσεις, για πίστη σε εξουσία, για καθεστώς δικτατορίας κ.λ.π. Οι κυβερνήτες των Πολεμικών Πλοίων ξέρουν πως εάν δείξουν και την παραμικρή προτίμηση υπέρ του βασιλιά, ή ακόμα χειρότερα εναντίον της ΄΄Εθνικής Κυβερνήσεως΄΄, όπως όλοι την αποκαλούν (και χωρίς εισαγωγικά) θα έχουν προβλήματα. Ακόμα δεν έχουν αρχίσει οι διώξεις και κανείς δε γνωρίζει ποια έκταση θα πάρουν τα μέτρα εναντίον όσων τάχθηκαν με το μέρος του βασιλιά. Άρα τα γραπτά αυτά είναι και έκφραση της θέλησής τους για παραμονή στο στράτευμα, και υπό το καθεστώς της 21^ης Απριλίου.

Εκτός των αναφορών των κυβερνητών και διοικητών πλοίων, υποβλήθηκαν και από άλλους, όπως π.χ. όσους υπηρετούσαν στην Κρήτη. Με προφορική εντολή του Μόραλη (σε συνέχεια διαταγής του Αρχηγείου Ναυτικού, όπως δηλώνει ο ίδιος)  περιγράφουν τι συνέβη και σε τι συμμετείχαν την ημέρα εκείνη ένας ικανός αριθμός αξιωματικών. Το φαινόμενο να καλούνται να υποβάλλουν αναφορές μετά το κίνημα του βασιλιά, μπορεί να εξηγηθεί μόνον με την πρόθεση να υποχρεωθούν σε δηλώσεις πίστης στο καθεστώς.

Τα κείμενα αυτά δεν εντοπίζονται σε αρχεία υπηρεσιών ενώ η κατάληξή τους σε ιδιωτικά αρχεία αποδεικνύει και τη σκοπιμότητα της υποβολής τους. Για τις αναφορές των αξιωματικών των υπηρεσιών στην Κρήτη η διαπίστωση που τις αφορά όλες είναι, πως έχουν συνταχθεί σε υπηρεσιακό ύφος, καταγράφουν ξερά τα γεγονότα χωρίς εξάρσεις και κρίσεις (πλην ελαχίστων), και είναι σε όλες σχεδόν καταγραμμένο  ότι εκτελούσαν εντολές των ανωτέρων τους.

Το γεγονός πως όλοι οι αναφέροντες στο διάστημα κυριαρχίας Σολιώτη, (ήτοι υπό τον έλεγχο ΄΄κινηματιών του βασιλιά΄΄), δηλώνουν πως υπάκουαν χωρίς καμία αντίρρηση αλλά το ίδιο αναφέρουν και την επομένη με διοικητή τον Μόραλη, (ήτοι της ΄΄εθνικής κυβερνήσεως΄΄), δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως δειλία ή καιροσκοπισμό. Τουλάχιστον για όσους αργότερα, που τους δόθηκε η ευκαιρία, εκδήλωσαν την αντιδικτατορική τους θέση.

Αλλά το ίδιο ισχύει και για τους οπαδούς της δικτατορίας, οι οποίοι δεν συνεργάσθηκαν και ανοιχτά με  τους ΄΄κινηματίες΄΄.

Από το περιεχόμενο των εγγράφων αυτών προκύπτει και ο τρόπος που σκέπτονται και φέρονται ένα σύνολο στελεχών κάτω από τέτοιες συνθήκες. Για τα συμβάντα της 13^ης Δεκέμβρη 1967 στην περιοχή Κρήτης εντοπίσθηκαν αναφορές που υποβλήθηκαν με ημερομηνία 19 και 20 Δεκεμβρίου  1967 από τους εξής: Έφεδρος σημαιοφόρος  Γ.Πωληγεώργης,  σημαιοφόρος Διαχ. Α.Παύλου , ανθυποπλοίαρχοι Α.Ρίζος κυβερνήτης του ΒΠ ΖΑΚΥΝΘΟΣ, και οι Οικονομικοί αξιωματικοί Π.Νάζος , Γ.Καντουνάκης και Δ. Κότσιρης , οι υποπλοίαρχοι μάχιμοι Χ.Λυμπέρης, Γ.Γρηγοράκης , Ν.Μανταδάκης , Σ.Καλαντζόπουλος (ύπαρχος του Α/Τ ΘΥΕΛΛΑ), Π.Φίλλης (κυβερνήτης του ΒΠ ΧΑΤΖΗΚΩΣΤΑΝΤΗΣ), Ι.Μαράκης , Γ.Φουσιάνης , Α.Θηνιάτης , Π.Χριστόπουλος,  Γ.Βέλγος , Ι.Καλαμάρας , Ε.Παπαγεωργίου, πλωτάρχες μάχιμοι Σ.Αντωνιάδης , Π.Ευσταθίου , Α.Ρομποτής , Κ.Έξαρχος (κυβερνήτης ΒΠ ΣΑΚΙΠΗΣ), μηχανικοί Α.Λαζαράκος , Α.Σέκερης , Π.Παναγιωταρέας , Γ.Θεοτόκης ,  οικονομικοί Δ.Τομαράς , Γ.Παπαδόπουλος , Φ.Λάζαρης , χημικός Χ.Παπαευαγγέλου , φαρμακοποιός Δ.Κυριακίδης , αντιπλοίαρχοι Π.Κοσμετάτος- Μπλέσσας, Ε.Ζωγραφάκης , Χ.Γκόφας, Α.Λαζάρου,  Τ.Γιαννόπουλος (γιατρός), Δ.Γενικαλιώτης,  πλοίαρχοι Π.Καλογερόπουλος , Ε.Βούσουρας , Α.Ευθυμίου , και Ν. Λάχανος.

Οι αναφορές αυτές και αν ακόμα ελήφθησαν υπόψη από τον Μπακόπουλο στην Ένορκη Διοικητική Εξέταση που διενήργησε, δεν μνημονεύονται στο πόρισμά του. Πιθανό να  υπάρχουν και άλλες από διάφορες υπηρεσίες, οι οποίες δε στάθηκε δυνατό να εντοπιστούν.

Κάποια σημεία καταγράφονται εδώ ως αντιπροσωπευτικά νοοτροπίας και στοχεύσεων. «… δεν υπήρχε συμφωνία των αξ/κών …Αύται οφείλοντο …εις το ακατανόητον της εναντιώσεως του Βασιλέως κατά της Εθνικής Κυβερνήσεως….ουδεμία ενέργεια ανελαμβάνετο υποστηρίζουσα την αντεπανάστασιν …ως π.χ. ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Χανίων φρουρήσεως υπό ανδρών του ΒΝΚ ανεμετέδιδε κανονικώς τας εκπομπάς του Σταθμού των Αθηνών…» (υποπλοίαρχος Ι.Μαράκης). Είναι ο μόνος που προχωρά και σε ανοιχτή αποδοκιμασία του εγχειρήματος του βασιλιά «…καίτοι βασιλόφρων… είμαι δε πεπεισμένος εις την συμβολήν της επαναστάσεως της 21^ης Απριλίου εις την εξυγείανσιν και πρόοδον του Έθνους».

Ο υποπλοίαρχος Γ.Γρηγοράκης σημειώνει πως εκτελώντας καθήκοντα αξιωματικού φυλακής επιτελείου ΑΚΙΠ «…περί ώραν 0520 μου ετηλεφώνησεν ο Στρατηγός Δ/της V/Μεραρχίας..δια να τον πάρει ο Διοικητής εις το τηλέφωνον και ότι αν εντός ημισείας ώρας δεν λάβει τηλεφώνημα, θα αναφέρει εις ΓΕΝ και ΓΕΣ ότι ο ναύσταθμος είναι εχθρικόν τμήμα…» Για ώρες ο Σολιώτης είχε απομονώσει επικοινωνιακά τις υπηρεσίες του ναυτικού και η V μεραρχία του στρατού ανησυχούσε, γιατί ήταν με το μέρος του καθεστώτος.

Ο υποπλοίαρχος Καλατζόπουλος αφού επισημάνει πως είχε διαπιστώσει την «..πειθαρχίαν αυτών {των αξιωματικών} εις την ιεραρχίαν του Σώματος…αναρωτώμεθα ποίος αντεπροσώπευε την στιγμήν εκείνην την νομιμότητα, ο Βασιλεύς ή η Εθνική Κυβέρνησις…».

Ο υποπλοίαρχος Μηχανικός Α.Θηνιάτης τονίζει πως σε περίπτωση που ο στρατός κτυπούσε το ναυτικό «..θα καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια να αποφευχθεί αιματοκύλισμα μεταξύ αθώων ναυτών και στρατιωτών…»  και δεν παραλαμβάνει πιστόλι, όπως διατάχθηκαν «..καθότι μου ήτο αδιανόητον ότι ημπορούσεν να υπάρξη περίπτωσις να στρέψω όπλον εναντίον Έλληνος..».

Για το ίδιο θέμα όμως ο Οικονομικός υποπλοίαρχος  Γ. Βέλγος αναφέρει, πως άκουσε  το Ναυτικό Διοικητή Κρήτης να ερωτά, τι θα κάνουν εάν έλθει ο στρατός και τον αντιπλοίαρχο Ι. Βασιλειάδη να του λέγει  «…ν’ απαντήσετε διά των όπλων..».

Ο υποπλοίαρχος Δικαστικός Ε.Παπαγεωργίου σημειώνει πως εκτός της εντολής να παραμείνει στο επιτελείο του ΑΚΙΠ δεν πήρε άλλη διαταγή «..μάλιστα δε δεν είχα ούτε περίστροφον εις την διάθεσίν μου».

Ο πλωτάρχης Σ.Αντωνιάδης (που μαζί με τον Ν. Μανταδάκη και τον Ταπίνη συνοδεύουν εν πλω στο Α/Τ ΣΦΕΝΔΟΝΗ τον ΑΚΙΠ Ροζάκη) σημειώνει την ώρα 14.07.30, που ο Ροζάκης αποφασίζει και διατάσσει κατάπλου των πλοίων στο ναύσταθμο Σαλαμίνας.

Ο πλωτάρχης Π.Ευσταθίου είναι παρών στη σκηνή, που ο Σολιώτης λέγει στον Μόραλη, που του ζήτησε να του παραδώσει καθήκοντα  Διοικητού Ναυστάθμου Κρήτης  πως «…εξακολουθεί να ασκεί τα καθήκοντα ΑΔΒΝΚ τηρών τον όρκον του και ότι δεν παραδίδει την διοίκησιν …παρεκάλεσεν τον Πλοίαρχον Μόραλην όπως αποσυρθή εις γραφείον ΔΔ και διέταξεν όπως τοποθετηθεί σκοπός έξωθεν του γραφείου…τον επεσκέφθησαν οι αρχιπλοίαρχος Χ.Σολιώτης.. πλοίαρχος Ευθυμίου… αντιπλοίαρχος Ι.Βασιλειάδης…»

Ο πλωτάρχης Α.Ρομποτής δηλώνει ολοκληρώνοντας την δική του αναφορά πως «…ως Έλλην αξιωματικός ΒΝ θα είμαι πάντοτε πιστός εις το καθήκον προς την πατρίδα μου». Η δήλωση είναι εκ περισσού και δεν διευκρινίζει, πώς αποδεικνύεται η πίστη αυτή στο καθήκον με πίστη στο στρατιωτικό καθεστώς ή με πίστη στο βασιλιά. Εάν ληφθεί υπόψη, πού απευθύνεται η αναφορά (Μόραλη) γίνεται αντιληπτό πως ο Ρομποτής είναι πιστός στην … εξουσία.

Ο πλωτάρχης Α. Λαζαράκος  συναντά τον πλωτάρχη Α.Χατζηκώστα «..όστις μου είπε ΄΄Αντώνη, πιάσανε τον κ. Μόραλη και τον έχουν υπό περιορισμό΄΄…ο Διοικητής ερωτήσας με πού είναι ο κ. Χατζηκώστας με διέταξε να μη περιφέρομαι εις τους διαδρόμους αλλά να παραμείνω εις γραφείον Αξιωματικού Φυλακής Επιτελείου…». Είναι το μόνο σημείο από την τετρασέλιδη αναφορά του Λαζαράκου όπου διαφαίνεται η τάση να δείξει τις προτιμήσεις του (καθώς και του Χατζηκώστα) ενώ όλα τα υπόλοιπα περιορίζονται σε ξερή καταγραφή γεγονότων.

Ο Μόραλης σε επιστολή του από 10-2-2005 σημειώνει πως όσο ήταν στο γραφείο του Βασιλειάδη τον «…επλησίασε ο Πλωτ. (Μ) Α. Χατζηκώστας και μου ανέφερε ότι ήταν έτοιμος να τους δέσει όλους, έχοντας τους οργανωμένους στην 21^η Απριλίου και βασικά τους βατραχανθρώπους…»  Συμπληρώνει πως μετά από αυτήν τη συνάντηση, τοποθέτησε  ο Βασιλειάδης σκοπό έξω από το γραφείο «…για να μη με πλησιάσει κανείς…το πρωί πήγα έξω ξυρίστηκα, έκανα την γυμναστική μου και εν συνεχεία περίμενα…». Θέλει να δείξει ο Μόραλης πως στην ουσία δεν ήταν έγκλειστος και κύρια δεν ήθελε βίαιες λύσεις. ΄Όσο για τον Χατζηκώστα,  έπρεπε να περιμένει αυτήν ακριβώς την απάντηση στην πρότασή του ΄΄να τους δέσει όλους΄΄. Θα έπρεπε να το κάνει χωρίς ερωτήσεις, εάν πράγματι είχε την πρόθεση και το κουράγιο.

Ο πλωτάρχης Σέκερης (όπως και ο πλωτάρχης Παναγιωταρέας)  είναι οι μόνοι, που δηλώνουν καθαρά την τοποθέτησή τους δίπλα στο βασιλιά. « Πιστός εις τον όρκο μου ως αξιωματικός και πιστός εις τας παραδόσεις της οικογενείας μου …ετέθην εις άμεσον ετοιμότητα διά την εκτέλεσιν οιασδήποτε διαταγής ήθελεν δοθή εις εμέ υπό του Διοικητού όστις από της στιγμής εκείνης αντιπροσώπευεν δι’ εμέ την Αυτού Μεγαλειότητα…» γράφει ο Σέκερης. Αργότερα θα αποδείξει έμπρακτα την αντιδικτατορική του τοποθέτηση με την συμμετοχή του στην οργάνωση για κίνημα στο ναυτικό. Στην ίδια αναφορά σημειώνει για το Α/Τ ΑΣΠΙΣ την απροθυμία του κυβερνήτη για απόπλου.

Ο Παναγιωταρέας τονίζει και αυτός, μάλλον επιθετικά πως «..Χωρίς ουδένα δισταγμόν και με πλήρη συναίσθησιν ότι εκτελώ ιερόν καθήκον, πιστός εις τον όρκον τον οποίον έδωσα και ακολουθών την από του 1914 οικογενειακήν μου εν τω ΒΝ  παράδοσιν ήτις διακρίνεται διά την τυφλήν υπακοήν, την πίστιν και αφοσίωσιν εις την Βασιλικήν Οικογένειαν της Ελλάδος…» Γράφει όμως τελειώνοντας την αναφορά του και για τους υπολοίπους πως «…άπαντες οι εν τω Αρχηγείω Αξιωματικοί μηδενός εξαιρουμένου είχον ακολουθήσει ομοίαν προς εμέ στάσιν και είχον προσφέρει τα υπό της υπηρεσίας διαταχθέντα μετά ζήλου και μεγίστης δραστηριότητος…» Ο Παναγιωταρέας τα γράφει αυτά στις 19 Δεκεμβρίου, αφού έχουν προ πολλών ημερών ξεκαθαρίσει όλα και η χούντα των Αθηνών έχει πλήρως κυριαρχήσει. Μπορούσε, όπως οι περισσότεροι, να περιοριστεί σε ουδέτερη καταγραφή γεγονότων. Χρειαζόταν κουράγιο για τέτοιο περιεχόμενο αναφοράς, αφού ακόμα κανείς δεν γνώριζε καθαρά, τι θα κάνει το στρατιωτικό καθεστώς με τους ΄΄κινηματίες΄΄.

Ο Μόραλης και το καθεστώς δεν κυνήγησαν τότε τον Παναγιωταρέα ούτε τις όμοιες περιπτώσεις.

Ο πλωτάρχης Φαρμακοποιός Δ.Κυριακίδης παρέμεινε στα γραφεία της διευθύνσεώς του «…μετά των άλλων συναδέλφων αποφεύγων κάθε σχόλιον επί της καταστάσεως». Ούτε και η δήλωσή του χρειάζεται σχόλιο. Ανήκει στη ΄΄σιωπηρά πλειοψηφία΄΄.

Ο αντιπλοίαρχος Οικονομικός Χ.Γκόφας επισημαίνει πως αξιωματικός της V μεραρχίας είχε τηλεφωνική διαβεβαίωση από τον αντιπλοίαρχο Ι.Βασιλειάδη πως εάν χρειαζόταν «…θα εστέλλετο οπωσδήποτε δύναμις προς ενίσχυσίν των εις περίπτωσιν ανάγκης προκληθησομένης εξ αναρχικών στοιχείων..» Η χώρα βρισκόταν ουσιαστικά στα πρόθυρα συγκρούσεων μεταξύ τμημάτων ενόπλων δυνάμεων και υπήρχαν στελέχη του στρατού, που ζητούσαν να παρθούν μέτρα για ΄΄αναρχικές εκδηλώσεις΄΄!!

Παρατηρείται πάντως πως όσο ο βαθμός των στελεχών που υποβάλλουν αναφορές μεγαλώνει, τόσο και λιγοστεύουν τα σημεία που θα μπορούσε να σταθεί κανείς για επισήμανσή τους. Από τους τέσσερις πλοιάρχους κανείς δεν περιλαμβάνει στην αναφορά του, εκτός των ξηρών γεγονότων, κάποιο σχόλιο που θα χρωμάτιζε την τοποθέτησή τους. Επομένως το ενδιαφέρον εντοπίζεται σ’ αυτό ακριβώς το σημείο. Οι λεπτομέρειες πάντως που αφηγούνται οι αξιωματικοί στις αναφορές τους, συμπληρώνουν την εικόνα μιας μεγάλης και πολυάνθρωπης υπηρεσίας και του τρόπου που κινήθηκε εκείνες τις ώρες.

Ο Μπακόπουλος τελειώνει το πόρισμά του με τα «ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΠΙ ΔΙΑΓΩΓΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ Β.Ν.» Είναι αυτά που χρησιμοποιούνται στη συνέχεια από τα έκτακτα Συμβούλια Κρίσεως του ΙΗ΄Ψηφίσματος για απόταξη εκείνων, που είχαν επιλέξει ως τους πλέον ανεπιθύμητους.

Δεν κατένειμε ευθύνες για τις κινήσεις των πλοίων του ΔΠΑ/2 (Μουρίκη) δηλαδή τα ΣΥΡΟΣ – ΣΑΜΟΣ – ΡΟΥΣΣΕΝ και ΜΕΡΛΙΝ, όπως έκανε με τα υπόλοιπα, που έπλευσαν για στήριξη του ΄΄κινήματος΄΄. Μετέφερε στον διοικητή τους Μουρίκη την πλήρη ευθύνη, για ότι διάτασσε και εκτελούσαν οι κυβερνήτες. Ο Μουρίκης έκανε αυτό που του επέβαλλε η συνείδησή του, ενώ στις αναφορές τους οι κυβερνήτες των πλοίων αυτής της Διοίκησης σημειώνουν χρονολογικά τις κινήσεις τους που ορίζονταν, και το τονίζουν, από τον διοικητή τους.

Ο πλωτάρχης Ι. Σπηλιωτόπουλος του Α/Γ ΣΥΡΟΣ είναι και ο μόνος που μνημονεύει σήμα του διοικητού του με το οποίο ο τελευταίος ξεκαθάριζε τα «…περί αναλήψεως ευθυνών…».

Ο Σπηλιωτόπουλος αλλά και οποιοσδήποτε ενήργησε παρόμοια, δεν χρειαζόταν να κρυφτεί πίσω από τον Μουρίκη, το Ροζάκη, τον Κονοφάο, το Δέδε. Ο υποπλοίαρχος Ε.Λαγάρας του Ο/Γ ΡΟΥΣΣΕΝ, όπως και ο υποπλοίαρχος Ε.Σακελλαρίου του Ο/Γ ΜΕΡΛΙΝ[1] σημειώνουν τη διαταγή του Μουρίκη ΄΄ακολουθείστε τα ίχνη μου΄΄. Τον είχαν ρωτήσει ως διοικητή τους, τί να κάνουν, όταν πήραν οπτικό σήμα από το σηματωρείο του ΝΣ ΄γυρίστε πίσω΄΄. Οι ίδιοι επίσης καταγράφουν και την απάντηση ΄΄ν’ αναφερθείτε εις τας πιστάς του βασιλέως αρχάς΄΄, όταν τους διέταξε να πλεύσουν ανεξάρτητα προς Θεσσαλονίκη και τον ρώτησαν, σε ποιον θα αναφερθούν φτάνοντας εκεί. Ο Σακελλαρίου μάλιστα, δίνει την κυρίαρχη διάσταση στη επιλογή του, να εκτελέσει τη διαταγή του προϊσταμένου του διοικητή για απόπλου, ακολουθώντας τα ίχνη του. «..Την 131525 ΒΠ ΜΕΡΛΙΝ απήρεν εκ ΒΝΣ εκτελών την μόνην υπάρχουσαν διαταγήν ήτις άλλωστε προήρχετο εκ της προϊσταμένης αρχής του πλοίου…» Συμπληρώνει πιο κάτω πως, δεν εκτελέσθηκαν οι διαταγές που πράγματι πήραν για επιστροφή «…δεδομένου ότι ο πλους εξετελείτο εν σχηματισμώ υπό ΔΠΑ/2 και υπήρχε διαταγή μη λήψεως ουδεμιάς διαταγής αντιθέτου των ήδη εκδοθέντων υπό ΒΝΣ..». Τέλος ο πλωτάρχης Β. Ζήκας στη δική του αναφορά περιλαμβάνει ακριβώς τα ίδια με τους υπόλοιπους του ΔΠΑ/2 και μάλιστα με λιγότερες απ’ όλους λεπτομέρειες.

Αυτό ήταν το πόρισμα της ΕΔΕ Θ. Μπακόπουλου και οι αναφορές των συντελεστών του κινήματος κυβερνητών και διοικητών των πλοίων αλλά και οι αναφορές λοιπών αξιωματικών από τους υπηρετούντες στην Κρήτη. Θα πρέπει να είχε προηγηθεί συνεννόηση του Μπακόπουλου με τον Α/ΓΕΝ Περβαινά. Ο τελευταίος υιοθετεί το πόρισμα ως έχει, το προωθεί και ως δική του έκθεση και χρησιμοποιείται αυτολεξεί στις αιτιολογίες της έκτακτης κρίσης των Συμβουλίων του ΙΗ΄Ψηφίσματος. Προβάλλεται η αρχή της μη ευθύνης για διαταγές, που εκτελούσαν στελέχη όχι μικρής ηλικίας, αλλά σε επίπεδο κυβερνητών βαθμού πλωτάρχη και αντιπλοιάρχου. Οι διώξεις δεν είναι μαζικές, σε σχέση με όσους συνειδητά πήραν μέρος στηρίζοντας το κίνημα.

Δώδεκα τουλάχιστον πλοία απέπλευσαν για Θεσσαλονίκη από την Κρήτη και τη Σαλαμίνα -Αμφιάλη. Διώχθηκαν μόνον οι Ροζάκης και Μουρίκης, που επέβησαν πλοίου και διοίκησαν τις μονάδες, που τους ακολούθησαν. Επίσης ο ΑΑΠ Πανάς, και επιτελείς ΓΕΝ και ΑΚΙΠ για την όλη στάση τους. Δεν ασχολήθηκε κανείς στη φάση αυτών των διώξεων με το Δανιήλ, που επίσης είχε επιβεί πλοίου, αλλά δεν ενήργησε ως διοικητής ΔΕΣ/1 που ήταν.

 

 

---

[1] Το Ο/Γ ΜΕΡΛΙΝ είναι το πλοίο με το τραγικό τέλος, όταν αργότερα βούλιαξε από σύγκρουση με πετρελαιοφόρο κοντά στην Ψυτάλλεια, παρασέρνοντας στο θάνατο τους περισσότερους από το πλήρωμά του.